📜

၃။ သတိပဋ္ဌာနသံယုတ္တံ

၁။ အမ္ဗပါလိဝဂ္ဂေါ

၁။ အမ္ဗပါလိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၆၇။ သတိပဋ္ဌာနသံယုတ္တဿ ပဌမေ အမ္ဗပါလိဝနေတိ အမ္ဗပါလိယာ နာမ ရူပူပဇီဝိနိယာ ရောပိတေ အမ္ဗဝနေ။ တံ ကိရ တဿာ ဥယျာနံ အဟောသိ။ သာ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပသန္နစိတ္တာ တတ္ထ ဝိဟာရံ ကာရေတွာ တထာဂတဿ နိယျာတေသိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဧကာယနွာယန္တိ ဧကာယနော အယံ။ တတ္ထ ဧကာယနောတိ ဧကမဂ္ဂေါ။ မဂ္ဂဿ ဟိ –

‘‘မဂ္ဂေါ ပန္ထော ပထော ပဇ္ဇော၊ အဉ္ဇသံ ဝဋုမာယနံ၊

နာဝါ ဥတ္တရသေတူ စ၊ ကုလ္လော စ ဘိသိ သင်္ကမော’’တိ။ (စူဠနိ။ ပါရာယနတ္ထုတိဂါထာနိဒ္ဒေသော ၁၀၁) –

ဗဟူနိ နာမာနိ။ သွာယံ ဣဓ အယနနာမေန ဝုတ္တော။ တသ္မာ ဧကာယနွာယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဂ္ဂေါတိ ဧတ္ထ ဧကမဂ္ဂေါ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဂ္ဂေါ၊ န ဒွေဓာပထဘူတောတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ မဂ္ဂေါတိ ကေနဋ္ဌေန မဂ္ဂေါ? နိဗ္ဗာနဂမနဋ္ဌေန၊ နိဗ္ဗာနတ္ထိကေဟိ မဂ္ဂနီယဋ္ဌေန စ။

သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာတိ ရာဂါဒီဟိ မလေဟိ အဘိဇ္ဈာဝိသမလောဘာဒီဟိ စ ဥပက္ကိလေသေဟိ သံကိလိဋ္ဌစိတ္တာနံ သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓတ္ထာယ။ သောကပရိဒေဝါနံ သမတိက္ကမာယာတိ သောကဿ စ ပရိဒေဝဿ စ သမတိက္ကမာယ၊ ပဟာနာယာတိ အတ္ထော။ ဒုက္ခဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာယာတိ ကာယိကဒုက္ခဿ စ စေတသိကဒေါမနဿဿ စာတိ ဣမေသံ ဒွိန္နံ အတ္ထင်္ဂမာယ၊ နိရောဓာယာတိ အတ္ထော။ ဉာယဿ အဓိဂမာယာတိ ဉာယော ဝုစ္စတိ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ၊ တဿ အဓိဂမာယ ပတ္တိယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အယဉှိ ပုဗ္ဗဘာဂေ လောကိယော သတိပဋ္ဌာနမဂ္ဂေါ ဘာဝိတော လောကုတ္တရမဂ္ဂဿ အဓိဂမာယ သံဝတ္တတိ ။ တေနာဟ ‘‘ဉာယဿ အဓိဂမာယာ’’တိ။ နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကိရိယာယာတိ တဏှာဝါနဝိရဟိတတ္တာ နိဗ္ဗာနန္တိ လဒ္ဓနာမဿ အမတဿ သစ္ဆိကိရိယာယ၊ အတ္တပစ္စက္ခာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အယဉှိ မဂ္ဂေါ ဘာဝိတော အနုပုဗ္ဗေန နိဗ္ဗာနသစ္ဆိကိရိယံ သာဓေတိ။ တေနာဟ ‘‘နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကိရိယာယာ’’တိ။

ဧဝံ ဘဂဝတာ သတ္တဟိ ပဒေဟိ ဧကာယနမဂ္ဂဿ ဝဏ္ဏော ဘာသိတော၊ သော ကသ္မာတိ စေ? ဘိက္ခူနံ ဥဿာဟဇနနတ္ထံ။ ဝဏ္ဏဘာသနဉှိ သုတွာ တေ ဘိက္ခူ – ‘‘အယံ ကိရ မဂ္ဂေါ ဟဒယသန္တာပဘူတံ သောကံ၊ ဝါစာဝိပ္ပလာပဘူတံ ပရိဒေဝံ၊ ကာယိကအသာတဘူတံ ဒုက္ခံ၊ စေတသိကအသာတဘူတံ ဒေါမနဿန္တိ စတ္တာရော ဥပဒ္ဒဝေ ဟရတိ။ ဝိသုဒ္ဓိံ၊ ဉာယံ၊ နိဗ္ဗာနန္တိ တယော ဝိသေသေ အာဝဟတီ’’တိ ဥဿာဟဇာတာ ဣမံ ဒေသနံ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ ပရိယာပုဏိတဗ္ဗံ၊ ဓာရေတဗ္ဗံ၊ ဣမဉ္စ မဂ္ဂံ ဘာဝေတဗ္ဗံ မညိဿန္တိ။ ဣတိ တေသံ ဘိက္ခူနံ ဥဿာဟဇနနတ္ထံ ဝဏ္ဏံ အဘာသိ ကမ္ဗလဝါဏိဇာဒယော ကမ္ဗလာဒီနံ ဝဏ္ဏံ ဝိယ။

ယဒိဒန္တိ နိပါတော၊ ယေ ဣမေတိ အယမဿ အတ္ထော။ စတ္တာရောတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ တေန ‘‘န တတော ဟေဋ္ဌာ၊ န ဥဒ္ဓ’’န္တိ သတိပဋ္ဌာနပရိစ္ဆေဒံ ဒီပေတိ။ သတိပဋ္ဌာနာတိ တယော သတိပဋ္ဌာနာ သတိဂေါစရောပိ၊ တိဓာ ပဋိပန္နေသု သာဝကေသု သတ္ထုနော ပဋိဃာနုနယဝီတိဝတ္တတာပိ၊ သတိပိ။ ‘‘စတုန္နံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ ဒေသေဿာမိ တံ သုဏာထ။ ကော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာယဿ သမုဒယော? အာဟရသမုဒယာ ကာယသမုဒယော’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၅။၄၀၈) ဟိ သတိဂေါစရော သတိပဋ္ဌာနန္တိ ဝုတ္တော။ တထာ ‘‘ကာယော ဥပဋ္ဌာနံ၊ နော သတိ၊ သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စာ’’တိအာဒီသုပိ (ပဋိ။ မ။ ၂။၃၅)။ တဿ အတ္ထော – ပတိဋ္ဌာတိ အသ္မိန္တိ ပဋ္ဌာနံ။ ကာ ပတိဋ္ဌာတိ? သတိ။ သတိယာ ပဋ္ဌာနံ သတိပဋ္ဌာနံ။ ပဓာနံ ဌာနန္တိ ဝါ ပဋ္ဌာနံ။ သတိယာ ပဋ္ဌာနံ သတိပဋ္ဌာနံ ဟတ္ထိဋ္ဌာနအဿဋ္ဌာနာဒီနိ ဝိယ။

‘‘တယော သတိပဋ္ဌာနာ၊ ယဒရိယော သေဝတိ၊ ယဒရိယော သေဝမာနော သတ္ထာ ဂဏမနုသာသိတုမရဟတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၁၁) ဧတ္ထ တိဓာ ပဋိပန္နေသု သာဝကေသု သတ္ထုနော ပဋိဃာနုနယဝီတိဝတ္တတာ သတိပဋ္ဌာနန္တိ ဝုတ္တာ။ တဿတ္ထော – ပဋ္ဌပေတဗ္ဗတော ပဋ္ဌာနံ၊ ပဝတ္တယိတဗ္ဗတောတိ အတ္ထော။ ကေန ပဋ္ဌပေတဗ္ဗောတိ? သတိယာ။ သတိယာ ပဋ္ဌာနံ သတိပဋ္ဌာနန္တိ။

‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ပရိပူရေန္တီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၁၄၇၊ သံ။ နိ။ ၅။၉၈၉) ပန သတိယေဝ သတိပဋ္ဌာနန္တိ ဝုတ္တာ။ တဿတ္ထော – ပတိဋ္ဌာတီတိ ပဋ္ဌာနံ၊ ဥပဋ္ဌာတိ ဩက္ကန္ဒိတွာ ပက္ခန္ဒိတွာ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ သတိယေဝ ပဋ္ဌာနံ သတိပဋ္ဌာနံ။ အထ ဝါ သရဏဋ္ဌေန သတိ၊ ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌေန ပဋ္ဌာနံ၊ ဣတိ သတိ စ သာ ပဋ္ဌာနဉ္စာတိပိ သတိပဋ္ဌာနံ။ ဣဒမိဓ အဓိပ္ပေတံ။

ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ‘‘သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ ဗဟုဝစနံ ကတန္တိ? သတီနံ ဗဟုတ္တာ။ အာရမ္မဏဘေဒေန ဟိ ဗဟုကာ သတိယော။ အထ ‘‘မဂ္ဂေါ’’တိ ကသ္မာ ဧကဝစနန္တိ? မဂ္ဂနဋ္ဌေန ဧကတ္တာ။ စတဿောပိ ဟိ ဧတာ သတိယော မဂ္ဂနဋ္ဌေန ဧကတ္တံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဝုတဉှေတံ ‘‘မဂ္ဂေါတိ ကေနဋ္ဌေန မဂ္ဂေါ? နိဗ္ဗာနမဂ္ဂနဋ္ဌေန၊ နိဗ္ဗာနတ္ထိကေဟိ မဂ္ဂနီယဋ္ဌေန စာ’’တိ။ စတဿောပိ စေတာ အပရဘာဂေ ကာယာဒီသု အာရမ္မဏေသု ကိစ္စံ သာဓယမာနာ နိဗ္ဗာနံ ဂစ္ဆန္တိ၊ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ စ နိဗ္ဗာနတ္ထိကေဟိ မဂ္ဂိယန္တီတိ တသ္မာ စတဿောပိ ဧကော မဂ္ဂေါတိ ဝုတ္တာ။ ဧဝဉ္စ သတိ ဝစနာနုသန္ဓိနာ သာနုသန္ဓိကာဝ ဒေသနာ ဟောတိ။

ကတမေ စတ္တာရောတိ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ။ ကာယေတိ ရူပကာယေ။ ကာယာနုပဿီတိ ကာယံ အနုပဿနသီလော၊ ကာယံ ဝါ အနုပဿမာနော။ အယဉှိ ဘိက္ခု ဣမံ ကာယံ အနိစ္စာနုပဿနာဒီနံ သတ္တန္နံ အနုပဿနာနံ ဝသေန အနိစ္စတော အနုပဿတိ၊ နော နိစ္စတော၊ ဒုက္ခတော အနုပဿတိ၊ နော သုခတော၊ အနတ္တတော အနုပဿတိ၊ နော အတ္တတော၊ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ နော နန္ဒတိ၊ ဝိရဇ္ဇတိ၊ နော ရဇ္ဇတိ၊ နိရောဓေတိ၊ နော သမုဒေတိ၊ ပဋိနိဿဇ္ဇတိ၊ နော အာဒိယတိ။ သော တံ အနိစ္စတော အနုပဿန္တော နိစ္စသညံ ပဇဟတိ၊ ဒုက္ခတော အနုပဿန္တော သုခသညံ ပဇဟတိ ၊ အနတ္တတော အနုပဿန္တော အတ္တသညံ ပဇဟတိ၊ နိဗ္ဗိန္ဒန္တော နန္ဒိံ ပဇဟတိ၊ ဝိရဇ္ဇန္တော ရာဂံ ပဇဟတိ၊ နိရောဓေန္တော သမုဒယံ ပဇဟတိ၊ ပဋိနိဿဇ္ဇန္တော အာဒါနံ ပဇဟတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဝိဟရတီတိ ဣရီယတိ။ အာတာပီတိ တီသု ဘဝေသု ကိလေသေ အာတပတီတိ အာတာပေါ၊ ဝီရိယဿေတံ နာမံ။ အာတာပေါ အဿ အတ္ထီတိ အာတာပီ။ သမ္ပဇာနောတိ သမ္ပဇညသင်္ခါတေန ဉာဏေန သမန္နာဂတော။ သတိမာတိ ကာယပရိဂ္ဂါဟိကာယ သတိယာ သမန္နာဂတော။ အယံ ပန ယသ္မာ သတိယာ အာရမ္မဏံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ပညာယ အနုပဿတိ။ န ဟိ သတိဝိရဟိတဿ အနုပဿနာ နာမ အတ္ထိ၊ တေနေဝါဟ ‘‘သတိဉ္စ ခွာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗတ္ထိကံ ဝဒါမီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၄)။ တသ္မာ ဧတ္ထ ‘‘ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတီ’’တိ ဧတ္တာဝတာ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝါ ယသ္မာ အနာတာပိနော အန္တောသင်္ခေပေါ အန္တရာယကရော ဟောတိ၊ အသမ္ပဇာနော ဥပါယပရိဂ္ဂဟေ အနုပါယပရိဝဇ္ဇနေ စ သမ္မုယှတိ၊ မုဋ္ဌဿတိ ဥပါယာပရိစ္စာဂေ အနုပါယာပရိဂ္ဂဟေ စ အသမတ္ထော ဟောတိ၊ တေနဿ တံ ကမ္မဋ္ဌာနံ န သမ္ပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ ယေသံ ဓမ္မာနံ အာနုဘာဝေန တံ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ တေသံ ဒဿနတ္ထံ ‘‘အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ’’တိ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣတိ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ သမ္ပယောဂင်္ဂဉ္ဇဿ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပဟာနင်္ဂံ ဒဿေတုံ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿန္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဝိနေယျာတိ တဒင်္ဂဝိနယေန ဝါ ဝိက္ခမ္ဘနဝိနယေန ဝါ ဝိနယိတွာ။ လောကေတိ တသ္မိံယေဝ ကာယေ။ ကာယော ဟိ ဣဓ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန လောကောတိ အဓိပ္ပေတော။ ယသ္မာ ပနဿ န ကာယမတ္တေယေဝ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ ပဟီယတိ၊ ဝေဒနာဒီသုပိ ပဟီယတိ ဧဝ။ တသ္မာ ‘‘ပဉ္စပိ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ လောကော’’တိ ဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၃၆၂) ဝုတ္တံ။ လောကသင်္ခါတတ္တာ ဝါ တေသံ ဓမ္မာနံ အတ္ထုဒ္ဓါရနယေနေတံ ဝုတ္တံ။ ယံ ပနာဟ ‘‘တတ္ထ ကတမော လောကော၊ သွေဝ ကာယော လောကော’’တိ၊ အယမေဝေတ္ထ အတ္ထော။ တသ္မိံ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ ဝိနေယျာတိ ဧဝံ သမ္ဗန္ဓော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဝေဒနာသူတိ ဧတ္ထ တိဿော ဝေဒနာ၊ တာ စ လောကိယာ ဧဝ၊ စိတ္တမ္ပိ လောကိယံ၊ တထာ ဓမ္မာ။ ယထာ ပန ဝေဒနာ အနုပဿိတဗ္ဗာ၊ တထာ အနုပဿန္တော ဧသ ဝေဒနာနုပဿီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧသ နယော စိတ္တဓမ္မေသု။ ကထဉ္စ ဝေဒနာ အနုပဿိတဗ္ဗာတိ? သုခါ တာဝ ဝေဒနာ ဒုက္ခတော၊ ဒုက္ခာ သလ္လတော၊ အဒုက္ခမသုခါ အနိစ္စတော။ ယထာဟ –

‘‘ယော သုခံ ဒုက္ခတော အဒ္ဒ၊ ဒုက္ခမဒ္ဒက္ခိ သလ္လတော၊

အဒုက္ခမသုခံ သန္တံ၊ အဒ္ဒက္ခိ နံ အနိစ္စတော၊

သ ဝေ သမ္မဒ္ဒသော ဘိက္ခု၊ ဥပသန္တော စရိဿတီ’’တိ။

သဗ္ဗာ ဧဝ စေတာ ဒုက္ခာတိပိ အနုပဿိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ယံကိဉ္စိ ဝေဒယိတံ၊ သဗ္ဗံ တံ ဒုက္ခသ္မိန္တိ ဝဒါမီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၅၉)။ သုခဒုက္ခတောပိ စ အနုပဿိတဗ္ဗာ၊ ယထာဟ – ‘‘သုခါ ခေါ၊ အာဝုသော ဝိသာခ၊ ဝေဒနာ ဌိတိသုခါ ဝိပရိဏာမဒုက္ခာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၅) သဗ္ဗံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ အပိစ အနိစ္စာဒိသတ္တအနုပဿနာဝသေနပိ အနုပဿိတဗ္ဗာ။

စိတ္တဓမ္မေသုပိ စိတ္တံ တာဝ အာရမ္မဏာဓိပတိသဟဇာတဘူမိကမ္မဝိပါကကိရိယာဒိနာနတ္တဘေဒါနံ အနိစ္စာဒိအနုပဿနာနံ သရာဂါဒီနဉ္စ ဘေဒါနံ ဝသေန အနုပဿိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မာ သလက္ခဏသာမညလက္ခဏာနံ သုညတဓမ္မဿ အနိစ္စာဒိသတ္တအနုပဿနာနံ ‘‘သန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ ကာမစ္ဆန္ဒ’’န္တိအာဒီနဉ္စ ပဘေဒါနံ ဝသေန အနုပဿိတဗ္ဗာ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဒီဃမဇ္ဈိမဋ္ဌကထာသု (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၇၃ အာဒယော၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၅ အာဒယော) သတိပဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂။ သတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၆၈။ ဒုတိယေ သတောတိ ကာယာဒိအနုပဿနာသတိယာ သမန္နာဂတော။ သမ္ပဇာနောတိ စတုသမ္ပဇညပညာယ သမန္နာဂတော။ အဘိက္ကန္တေ ပဋိက္ကန္တေတိ ဧတ္ထ အဘိက္ကန္တံ ဝုစ္စတိ ဂမနံ၊ ပဋိက္ကန္တံ နိဝတ္တနံ၊ တဒုဘယမ္ပိ စတူသု ဣရိယာပထေသု လဗ္ဘတိ။ ဂမနေ တာဝ ပုရတော ကာယံ အဘိဟရန္တော အဘိက္ကမတိ နာမ၊ ပဋိနိဝတ္တန္တော ပဋိက္ကမတိ နာမ။ ဌာနေပိ ဌိတကောဝ ကာယံ ပုရတော ဩနမန္တော အဘိက္ကမတိ နာမ၊ ပစ္ဆတော အပနာမေန္တော ပဋိက္ကမတိ နာမ။ နိသဇ္ဇာယပိ နိသိန္နကောဝ အာသနဿ ပုရိမအင်္ဂါဘိမုခေါ သံသရန္တော အဘိက္ကမတိ နာမ၊ ပစ္ဆိမအင်္ဂပ္ပဒေသံ ပစ္စာသံသရန္တော ပဋိက္ကမတိ နာမ။ နိပဇ္ဇနေပိ ဧသေဝ နယော။

သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတီတိ သမ္ပဇညေန သဗ္ဗကိစ္စကာရီ၊ သမ္ပဇညဿေဝ ဝါ ကာရီ။ သော ဟိ အဘိက္ကန္တာဒီသု သမ္ပဇညံ ကရောတေဝ၊ န ကတ္ထစိ သမ္ပဇညဝိရဟိတော ဟောတိ။

တတ္ထ သာတ္ထကသမ္ပဇညံ၊ သပ္ပာယသမ္ပဇညံ၊ ဂေါစရသမ္ပဇညံ၊ အသမ္မောဟသမ္ပဇညန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ သမ္ပဇညံ။ တတ္ထ အဘိက္ကမနစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ စိတ္တဝသေနေဝ အဂန္တွာ ‘‘ကိံ နု မေ ဧတ္ထ ဂတေန အတ္ထော အတ္ထိ၊ နတ္ထီ’’တိ အတ္ထာနတ္ထံ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ အတ္ထပရိဂ္ဂဏှနံ သာတ္ထကသမ္ပဇညံ။ တတ္ထ စ အတ္ထောတိ စေတိယဒဿနဗောဓိဒဿနသင်္ဃဒဿနထေရဒဿနအသုဘဒဿနာဒိဝသေန ဓမ္မတော ဝဍ္ဎိ ။ စေတိယံ ဒိသွာပိ ဟိ ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ၊ သင်္ဃဒဿနေန သင်္ဃာရမ္မဏံ ပီတိံ ဥပ္ပာဒေတွာ တဒေဝ ခယတော သမ္မသန္တော အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ မဟာဝိဟာရသ္မိဉှိ ဒက္ခိဏဒွါရေ ဌတွာ မဟာစေတိယံ ဩလောကေန္တာ တိံသသဟဿဘိက္ခူ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု၊ တထာ ပစ္ဆိမဒွါရေ ဥတ္တရဒွါရေ ပါစီနဒွါရေ စ၊ တထာ ပဉှမဏ္ဍပဋ္ဌာနေ အဘယဝါပိပါဠိယံ၊ ထူပါရာမဒွါရေ နဂရဿ ဒက္ခိဏဒွါရေ အနုရာဓဝါပိပါဠိယံ။

မဟာအရိယဝံသဘာဏကတ္ထေရော ပနာဟ ‘‘ကိံ တုမှေ ဝဒထ၊ မဟာစေတိယဿ သမန္တာ ကုစ္ဆိဝေဒိကာယ ဟေဋ္ဌိမဘာဂတော ပဋ္ဌာယ ပညာယနဋ္ဌာနေ ယတ္ထ ယတ္ထ ဒွေ ပါဒါ သက္ကာ ဟောန္တိ သမံ ပတိဋ္ဌာပေတုံ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဧကပဒုဒ္ဓါရေ တိံသတိံသ ဘိက္ခုသဟဿာနိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသူတိ သက္ကာ ဝတု’’န္တိ ။ အပရော ပန မဟာထေရော အာဟ – ‘‘မဟာစေတိယတလေ အာကိဏ္ဏဝါလိကာယ ဗဟုတရာ ဘိက္ခူ အရဟတ္တံ ပတ္တာ’’တိ။ ထေရေ ဒိသွာ တေသံ ဩဝါဒေ ပတိဋ္ဌာယ အသုဘံ ဒိသွာ တတ္ထ ပဌမံ ဈာနံ ဥပ္ပာဒေတွာ တဒေဝ ခယတော သမ္မသန္တော အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ တသ္မာ ဧတေသံ ဒဿနံ သာတ္ထံ။ ကေစိ ပန – ‘‘အာမိသတောပိ ဝဍ္ဎိ အတ္ထောယေဝ၊ တံ နိဿာယ ဗြဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယ ပဋိပန္နတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ။

တသ္မိံ ပန ဂမနေ သပ္ပာယာသပ္ပာယံ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ သပ္ပာယပရိဂ္ဂဏှနံ သပ္ပာယသမ္ပဇညံ။ သေယျထိဒံ? စေတိယဒဿနံ တာဝ သာတ္ထံ။ သစေ ပန စေတိယဿ မဟာပူဇာယ ဒသဒွါဒသယောဇနန္တရေ ပရိသာ သန္နိပတန္တိ၊ အတ္တနော ဝိဘဝါနုရူပါ ဣတ္ထိယောပိ ပုရိသာပိ အလင်္ကတပဋိယတ္တာ စိတ္တကမ္မရူပကာနိ ဝိယ သဉ္စရန္တိ။ တတြ စဿ ဣဋ္ဌေ အာရမ္မဏေ လောဘော၊ အနိဋ္ဌေ ပဋိဃော၊ အသမပေက္ခနေ မောဟော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ကာယသံသဂ္ဂေ ကာယသံသဂ္ဂါပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ ဇီဝိတဗြဟ္မစရိယာနံ ဝါ အန္တရာယော စ ဟောတိ။ ဧဝံ တံ ဌာနံ အသပ္ပာယံ ဟောတိ၊ ဝုတ္တပ္ပကာရအန္တရာယာဘာဝေ သပ္ပာယံ။ သင်္ဃဒဿနမ္ပိ သာတ္ထံ။ သစေ ပန အန္တောဂါမေ မဟာမဏ္ဍပံ ကာရေတွာ သဗ္ဗရတ္တိံ ဓမ္မဿဝနံ ကာရေန္တေသု မနုဿေသု ဝုတ္တပ္ပကာရေနေဝ ဇနသန္နိပါတော စေဝ အန္တရာယော စ ဟောတိ၊ ဧဝံ တံ ဌာနံ အသပ္ပာယံ၊ အန္တရာယာဘာဝေ သပ္ပာယံ။ မဟာပရိဝါရာနံ ထေရာနံ ဒဿနေပိ ဧသေဝ နယော။

အသုဘဒဿနမ္ပိ သာတ္ထံ။ တဒတ္ထဒီပနတ္ထဉ္စ ဣဒံ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ ဒဟရဘိက္ခု သာမဏေရံ ဂဟေတွာ ဒန္တကဋ္ဌတ္ထာယ ဂတော။ သာမဏေရော မဂ္ဂါ ဩက္ကမိတွာ ပုရတော ဂစ္ဆန္တော အသုဘံ ဒိသွာ ပဌမဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ တဒေဝ ပါဒကံ ကတွာ သင်္ခါရေ သမ္မသန္တော တီဏိ ဖလာနိ သစ္ဆိကတွာ ဥပရိမဂ္ဂတ္ထာယ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ အဋ္ဌာသိ။ ဒဟရော တံ အပဿန္တော ‘‘သာမဏေရာ’’တိ ပက္ကောသိ ။ သော – ‘‘မယာ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဒွေ ကထာ နာမ န ကထိတပုဗ္ဗာ၊ အညသ္မိမ္ပိ ဒိဝသေ ဥပရိဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊’’တိ ပဋိဝစနံ အဒါသိ။ ‘‘ဧဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ဧကဝစနေနေဝ အာဂန္တွာ – ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမိနာ တာဝ မဂ္ဂေန ဂန္တွာ မယာ ဌိတောကာသေ မုဟုတ္တံ ပုရတ္ထာဘိမုခါ ဟုတွာ ဩလောကေထာ’’တိ အာဟ။ သော တထာ ကတွာ တေန ပတ္တဝိသေသမေဝ ပါပုဏိ။ ဧဝံ ဧကံ အသုဘံ ဒွိန္နံ ဇနာနံ အတ္ထာယ ဇာတံ။ ဧဝံ သာတ္ထမ္ပိ ပနေတံ ပုရိသဿ မာတုဂါမာသုဘံ အသပ္ပာယံ၊ မာတုဂါမဿ စ ပုရိသာသုဘံ၊ သဘာဂမေဝ သပ္ပာယန္တိ ဧဝံ သပ္ပာယပရိဂ္ဂဏှနံ သပ္ပာယသမ္ပဇညံ။

ဧဝံ ပရိဂ္ဂဟိတသာတ္ထသပ္ပာယဿ ပန အဋ္ဌတိံသကမ္မဋ္ဌာနေသု အတ္တနော စိတ္တရုစိကံ ကမ္မဋ္ဌာနသင်္ခါတံ ဂေါစရံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဘိက္ခာစာရဂေါစရေ တံ ဂဟေတွာဝ ဂမနံ ဂေါစရသမ္ပဇညံ နာမ။

တဿာဝိဘာဝတ္ထံ ဣဒံ စတုက္ကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု ဟရတိ န ပစ္စာဟရတိ၊ ဧကစ္စော ပစ္စာဟရတိ န ဟရတိ၊ ဧကစ္စော ပန နေဝ ဟရတိ န ပစ္စာဟရတိ၊ ဧကစ္စော ဟရတိ စ ပစ္စာဟရတိ စ။

တတ္ထ ယော ဘိက္ခု ဒိဝသံ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယ စ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတွာ တထာ ရတ္တိယာ ပဌမံ ယာမံ မဇ္ဈိမယာမေ သေယျံ ကပ္ပေတွာ၊ ပစ္ဆိမယာမေပိ နိသဇ္ဇာစင်္ကမေဟိ ဝီတိနာမေတွာ၊ ပဂေဝ စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏဝတ္တံ ကတွာ ဗောဓိရုက္ခေ ဥဒကံ အာသိဉ္စိတွာ ပါနီယံ ပရိဘောဇနီယံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ အာစရိယုပဇ္ဈာယဝတ္တာဒီနိ သမာဒါယ ဝတ္တတိ။ သော သရီရပရိကမ္မံ ကတွာ သေနာသနံ ပဝိသိတွာ ဒွေ တယော ပလ္လင်္ကေ ဥသုမံ ဂါဟာပေန္တော ကမ္မဋ္ဌာနမနုယုဉ္ဇိတွာ ဘိက္ခာစာရဝေလာယ ဥဋ္ဌဟိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနေဝ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သေနာသနတော နိက္ခမိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောန္တောဝ စေတိယင်္ဂဏံ ဂန္တွာ သစေ ဗုဒ္ဓါနုဿတိကမ္မဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ တံ အဝိဿဇ္ဇေတွာဝ စေတိယင်္ဂဏံ ပဝိသတိ။ အညံ စေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ သောပါနပါဒမူလေ ဌတွာ ဟတ္ထေန ဂဟိတဘဏ္ဍံ ဝိယ တံ ဌပေတွာ ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ ပီတိံ ဂဟေတွာ စေတိယင်္ဂဏံ အာရုယှ မဟန္တံ စေတိယံ စေ၊ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ စတူသု ဌာနေသု ဝန္ဒိတဗ္ဗံ၊ ခုဒ္ဒကံ စေ၊ တထေဝ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ အဋ္ဌသု ဌာနေသု ဝန္ဒိတဗ္ဗံ။ စေတိယံ ဝန္ဒိတွာ ဗောဓိယင်္ဂဏံ ပတ္တေနာပိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သမ္မုခါ ဝိယ နိပစ္စကာရံ ဒဿေတွာ ဗောဓိ ဝန္ဒိတဗ္ဗာ။ သော ဧဝံ စေတိယဉ္စ ဗောဓိဉ္စ ဝန္ဒိတွာ ပဋိသာမိတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ပဋိသာမိတဘဏ္ဍကံ ဟတ္ထေန ဂဏှန္တော ဝိယ နိက္ခိတ္တကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဂါမသမီပေ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနေဝ စီဝရံ ပါရုပိတွာ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ။

အထ နံ မနုဿာ ဒိသွာ ‘‘အယျော နော အာဂတော’’တိ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ အာသနသာလာယ ဝါ ဂေဟေ ဝါ နိသီဒါပေတွာ ယာဂုံ ဒတွာ ယာဝ ဘတ္တံ န နိဋ္ဌာတိ၊ တာဝ ပါဒေ ဓောဝိတွာ မက္ခေတွာ ပုရတော နိသီဒိတွာ ပဉှံ ဝါ ပုစ္ဆန္တိ၊ ဓမ္မံ ဝါ သောတုကာမာ ဟောန္တိ။ သစေပိ န ကထာပေန္တိ၊ ဇနသင်္ဂဟဏတ္ထံ ဓမ္မကထာ နာမ ကာတဗ္ဗာယေဝါတိ အဋ္ဌကထာစရိယာ ဝဒန္တိ။ ဓမ္မကထာ ဟိ ကမ္မဋ္ဌာနဝိနိမုတ္တာ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနေဝ ဓမ္မံ ကထေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနေဝ အာဟာရံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ အနုမောဒနံ ကတွာ နိဝတ္တိယမာနေဟိပိ မနုဿေဟိ အနုဂတောဝ ဂါမတော နိက္ခမိတွာ တတ္ထ တေ နိဝတ္တေတွာ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇတိ။

အထ နံ ပုရေတရံ နိက္ခမိတွာ ဗဟိဂါမေ ကတဘတ္တကိစ္စာ သာမဏေရဒဟရဘိက္ခူ ဒိသွာ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ပတ္တစီဝရမဿ ဂဏှန္တိ။ ပေါရာဏကဘိက္ခူ ကိရ န ‘‘အမှာကံ ဥပဇ္ဈာယော အာစရိယော’’တိ မုခံ ဩလောကေတွာ ဝတ္တံ ကရောန္တိ၊ သမ္ပတ္တပရိစ္ဆေဒေနေဝ ကရောန္တိ။ တေ တံ ပုစ္ဆန္တိ – ‘‘ဘန္တေ၊ ဧတေ မနုဿာ တုမှာကံ ကိံ ဟောန္တိ၊ မာတိပက္ခတော သမ္ဗန္ဓာ ပိတိပက္ခတော’’တိ? ကိံ ဒိသွာ ပုစ္ဆထာတိ? တုမှေသု ဧတေသံ ပေမံ ဗဟုမာနန္တိ။ ‘‘အာဝုသော၊ ယံ မာတာပိတူဟိပိ ဒုက္ကရတရံ၊ တံ ဧတေ အမှာကံ ကရောန္တိ၊ ပတ္တစီဝရမ္ပိ နော ဧတေသံ သန္တကမေဝ၊ ဧတေသံ အာနုဘာဝေန နေဝ ဘယေ ဘယံ၊ န ဆာတကေ ဆာတကံ ဇာနာမ၊ ဧဒိသာ နာမ အမှာကံ ဥပကာရိနော နတ္ထီ’’တိ တေသံ ဂုဏေ ကထယန္တော ဂစ္ဆတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ဟရတိ န ပစ္စာဟရတီတိ။

ယဿ ပန ပဂေဝ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ကရောန္တဿ ကမ္မဇတေဇော ပဇ္ဇလတိ၊ အနုပါဒိဏ္ဏကံ မုဉ္စိတွာ ဥပါဒိဏ္ဏကံ ဂဏှာတိ၊ သရီရတော သေဒါ မုစ္စန္တိ၊ ကမ္မဋ္ဌာနဝီထိံ နာရောဟတိ၊ သော ပဂေဝ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဝေဂသာဝ စေတိယံ ဝန္ဒိတွာ ဂေါရူပါနံ နိက္ခမနဝေလာယမေဝ ဂါမံ ယာဂုဘိက္ခာယ ပဝိသိတွာ ယာဂုံ လဘိတွာ အာသနသာလံ ဂန္တွာ ပိဝတိ။ အထဿ ဒွိတ္တိက္ခတ္တုံ အဇ္ဈောဟရဏမတ္တေနေဝ ကမ္မဇတေဇော ဥပါဒိဏ္ဏကံ မုဉ္စိတွာ အနုပါဒိဏ္ဏကံ ဂဏှာတိ၊ ဃဋသတေန နှာတော ဝိယ တေဇောဓာတုပရိဠာဟနိဗ္ဗာနံ ပတွာ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေန ယာဂုံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ပတ္တဉ္စ မုခဉ္စ ဓောဝိတွာ အန္တရာဘတ္တေ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကတွာ အဝသေသဋ္ဌာနေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေန အာဟာရံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ပေါင်္ခါနုပေါင်္ခံ ဥပဋ္ဌဟမာနံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာဝ အာဂစ္ဆတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပစ္စာဟရတိ န ဟရတီတိ။ ဧဒိသာ စ ဘိက္ခူ ယာဂုံ ပိဝိတွာ ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ ဗုဒ္ဓသာသနေ အရဟတ္တံ ပတ္တာ နာမ ဂဏနပထံ ဝီတိဝတ္တာ။ သီဟဠဒီပေယေဝ တေသု တေသု ဂါမေသု အာသနသာလာယံ န တံ အာသနမတ္ထိ၊ ယတ္ထ ယာဂုံ ပိဝိတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တာ ဘိက္ခူ နတ္ထီတိ။

ယော ပန ပမာဒဝိဟာရီ ဟောတိ နိက္ခိတ္တဓုရော၊ သဗ္ဗဝတ္တာနိ ဘိန္ဒိတွာ ပဉ္စဝိဓစေတောဝိနိဗန္ဓဗဒ္ဓစိတ္တော ဝိဟရန္တော ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနံ နာမ အတ္ထီ’’တိပိ သညံ အကတွာ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ အနနုလောမိကေန ဂိဟိသံသဂ္ဂေန သံသဋ္ဌော စရိတွာ စ ဘုဉ္ဇိတွာ စ တုစ္ဆော နိက္ခမတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ နေဝ ဟရတိ န ပစ္စာဟရတီတိ။

ယော ပနာယံ ဟရတိ စ ပစ္စာဟရတိ စာတိ ဝုတ္တော၊ သော ဂတပစ္စာဂတိကဝတ္တဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတ္တကာမာ ဟိ ကုလပုတ္တာ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဒသပိ ဝီသမ္ပိ တိံသမ္ပိ စတ္တာလီသမ္ပိ ပညာသမ္ပိ သတမ္ပိ ဧကတော ဝသန္တာ ကတိကဝတ္တံ ကတွာ ဝိဟရန္တိ ‘‘အာဝုသော၊ တုမှေ န ဣဏဋ္ဋာ၊ န ဘယဋ္ဋာ၊ န ဇီဝိကာပကတာ ပဗ္ဗဇိတာ၊ ဒုက္ခာ မုစ္စိတုကာမာ ပနေတ္ထ ပဗ္ဗဇိတာ၊ တသ္မာ ဂမနေ ဥပ္ပန္နကိလေသံ ဂမနေယေဝ နိဂ္ဂဏှထ၊ ဌာနေ၊ နိသဇ္ဇာယ၊ သယနေ ဥပ္ပန္နကိလေသံ သယနေယေဝ နိဂ္ဂဏှထာ’’တိ။ တေ ဧဝံ ကတိကဝတ္တံ ကတွာ ဘိက္ခာစာရံ ဂစ္ဆန္တာ အဍ္ဎဥသဘဥသဘအဍ္ဎဂါဝုတဂါဝုတန္တရေသု ပါသာဏာ ဟောန္တိ၊ တာယ သညာယ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောန္တာဝ ဂစ္ဆန္တိ။ သစေ ကဿစိ ဂမနေ ကိလေသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထေဝ နံ နိဂ္ဂဏှာတိ။ တထာ အသက္ကောန္တော တိဋ္ဌတိ။ အထဿ ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တောပိ တိဋ္ဌတိ၊ သော ‘‘အယံ ဘိက္ခု တုယှံ ဥပ္ပန္နဝိတက္ကံ ဇာနာတိ၊ အနနုစ္ဆဝိကံ တေ ဧတ’’န္တိ အတ္တာနံ ပဋိစောဒေတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ တတ္ထေဝ အရိယဘူမိံ ဩက္ကမတိ၊ တထာ အသက္ကောန္တော နိသီဒတီတိ သော ဧဝ နယော။ အရိယဘူမိံ ဩက္ကမိတုံ အသက္ကောန္တောပိ၊ တံ ကိလေသံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောန္တောဝ ဂစ္ဆတိ၊ န ကမ္မဋ္ဌာနဝိပ္ပယုတ္တေန စိတ္တေန ပါဒံ ဥဒ္ဓရတိ။ ဥဒ္ဓရတိ စေ၊ ပဋိနိဝတ္တိတွာ ပုရိမပဒေသံယေဝ ဧတိ အာလိန္ဒကဝါသီ မဟာဖုဿဒေဝတ္ထေရော ဝိယ။

သော ကိရ ဧကူနဝီသတိ ဝဿာနိ ဂတပစ္စာဂတိကဝတ္တံ ပူရေန္တော ဧဝ ဝိဟာသိ။ မနုဿာပိ သုဒံ အန္တရာမဂ္ဂေ ကသန္တာ စ ဝပန္တာ စ မဒ္ဒန္တာ စ ကမ္မာနိ စ ကရောန္တာ ထေရံ တထာ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ – ‘‘အယံ ထေရော ပုနပ္ပုနံ နိဝတ္တိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ကိံ နု ခေါ မဂ္ဂမူဠှော၊ ဥဒါဟု ကိဉ္စိ ပမုဋ္ဌော’’တိ သမုလ္လပန္တိ။ သော တံ အနာဒိယိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနယုတ္တစိတ္တေနေဝ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ဝီသတိဝဿဗ္ဘန္တရေ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အရဟတ္တပ္ပတ္တဒိဝသေ စဿ စင်္ကမနကောဋိယံ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ အင်္ဂုလီဟိ ဒီပံ ဥဇ္ဇာလေတွာ အဋ္ဌာသိ။ စတ္တာရောပိ မဟာရာဇာနော သက္ကော စ ဒေဝါနမိန္ဒော ဗြဟ္မာ စ သဟမ္ပတိ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂမံသု။ တဉ္စ ဩဘာသံ ဒိသွာ ဝနဝါသီမဟာတိဿတ္ထေရော တံ ဒုတိယဒိဝသေ ပုစ္ဆိ – ‘‘ရတ္တိဘာဂေ အာယသ္မတော သန္တိကေ ဩဘာသော အဟောသိ၊ ကိံ သော ဩဘာသော’’တိ? ထေရော ဝိက္ခေပံ ကရောန္တော ‘‘ဩဘာသော နာမ ဒီပေါဘာသောပိ ဟောတိ၊ မဏိဩဘာသောပီ’’တိ ဧဝမာဒိမာဟ။ တတော ‘‘ပဋိစ္ဆာဒေထ တုမှေ’’တိ နိဗဒ္ဓါ အာမာတိ ပဋိဇာနိတွာ အာရောစေသိ။

ကာဠဝလ္လိမဏ္ဍပဝါသီမဟာနာဂတ္ထေရော ဝိယ စ။ သောပိ ကိရ ဂတပစ္စာဂတိကဝတ္တံ ပူရေန္တော ပဌမံ တာဝ ‘‘ဘဂဝတော မဟာပဓာနံ ပူဇေဿာမီ’’တိ သတ္တ ဝဿာနိ ဌာနစင်္ကမမေဝ အဓိဋ္ဌာသိ။ ပုန သောဠသ ဝဿာနိ ဂတပစ္စာဂတိကဝတ္တံ ပူရေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ သော ကမ္မဋ္ဌာနယုတ္တေနေဝ စိတ္တေန ပါဒံ ဥဒ္ဓရန္တော ဝိပ္ပယုတ္တေန ဥဒ္ဓဋေ ပဋိနိဝတ္တန္တော ဂါမသမီပံ ဂန္တွာ ‘‘ဂါဝီ နု ပဗ္ဗဇိတော နူ’’တိ အာသင်္ကနီယပဒေသေ ဌတွာ စီဝရံ ပါရုပိတွာ ကစ္ဆကရကတော ဥဒကေန ပတ္တံ ဓောဝိတွာ ဥဒကဂဏ္ဍူသံ ကရောတိ။ ကိံ ကာရဏာ? ‘‘မာ မေ ဘိက္ခံ ဒါတုံ ဝါ ဝန္ဒိတုံ ဝါ အာဂတေ မနုဿေ ‘ဒီဃာယုကာ ဟောထာ’တိ ဝစနမတ္တေနာပိ ကမ္မဋ္ဌာနဝိက္ခေပေါ အဟောသီ’’တိ ‘‘အဇ္ဇ၊ ဘန္တေ၊ ကတိမီ’’တိ ဒိဝသံ ဝါ ဘိက္ခုဂဏနံ ဝါ ပဉှံ ဝါ ပုစ္ဆိတော ပန ဥဒကံ ဂိလိတွာ အာရောစေတိ။ သစေ ဒိဝသာဒိပုစ္ဆကာ န ဟောန္တိ၊ နိက္ခမနဝေလာယံ ဂါမဒွါရေ နိဋ္ဌုဘိတွာ ယာတိ။

ကလမ္ဗတိတ္ထဝိဟာရေ ဝဿူပဂတာ ပညာသ ဘိက္ခူ ဝိယ စ။ တေ ကိရ အာသာဠှိပုဏ္ဏမိယံ ကတိကဝတ္တံ အကံသု – ‘‘အရဟတ္တံ အပတွာ အညမညံ နာလပိဿာမာ’’တိ။ ဂါမဉ္စ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တာ ဥဒကဂဏ္ဍူသံ ကတွာ ပဝိသိံသု။ ဒိဝသာဒီသု ပုစ္ဆိတေသု ဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိံသု။ တတ္ထ မနုဿာ နိဋ္ဌုဘနံ ဒိသွာ ဇာနိံသု – ‘‘အဇ္ဇေကော အာဂတော၊ အဇ္ဇ ဒွေ’’တိ။ ဧဝဉ္စ စိန္တေသုံ – ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧတေ အမှေဟေဝ သဒ္ဓိံ န သလ္လပန္တိ၊ ဥဒါဟု အညမညမ္ပိ။ ယဒိ အညမညံ န သလ္လပန္တိ၊ အဒ္ဓါ ဝိဝါဒဇာတာ ဘဝိဿန္တိ။ ဧထ နေ အညမညံ ခမာပေဿာမာ’’တိ သဗ္ဗေ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပညာသာယ ဘိက္ခူသု ဒွေပိ ဘိက္ခူ ဧကောကာသေ နာဒ္ဒသံသု။ တတော ယော တေသု စက္ခုမာ ပုရိသော၊ သော အာဟ – ‘‘န ဘော ကလဟကာရကာနံ ဩကာသော ဤဒိသော ဟောတိ၊ သုသမ္မဋ္ဌံ စေတိယင်္ဂဏံ ဗောဓိယင်္ဂဏံ၊ သုနိက္ခိတ္တာ သမ္မဇ္ဇနိယော၊ သုပဋ္ဌိတံ ပါနီယံ ပရိဘောဇနီယ’’န္တိ ။ တေ တတောဝ နိဝတ္တာ။ တေပိ ဘိက္ခူ အန္တောတေမာသေယေဝ အရဟတ္တံ ပတွာ မဟာပဝါရဏာယံ ဝိသုဒ္ဓိပဝါရဏံ ပဝါရေသုံ။

ဧဝံ ကာဠဝလ္လိမဏ္ဍပဝါသီ မဟာနာဂတ္ထေရော ဝိယ၊ ကလမ္ဗတိတ္ထဝိဟာရေ ဝဿူပဂတာ ဘိက္ခူ ဝိယ စ ကမ္မဋ္ဌာနယုတ္တေနေဝ စိတ္တေန ပါဒံ ဥဒ္ဓရန္တော ဂါမသမီပံ ဂန္တွာ ဥဒကဂဏ္ဍူသံ ကတွာ ဝီထိယော သလ္လက္ခေတွာ ယတ္ထ သုရာသောဏ္ဍဓုတ္တာဒယော ကလဟကာရကာ စဏ္ဍဟတ္ထိအဿာဒယော ဝါ နတ္ထိ၊ တံ ဝီထိံ ပဋိပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ စ ပိဏ္ဍာယ စရမာနော န တုရိတတုရိတော ဝိယ ဇဝေန ဂစ္ဆတိ။ န ဟိ ဇဝေန ပိဏ္ဍပါတိကဓုတင်္ဂံ နာမ ကိဉ္စိ အတ္ထိ။ ဝိသမဘူမိဘာဂပတ္တံ ပန ဥဒကသကဋံ ဝိယ နိစ္စလော ဟုတွာ ဂစ္ဆတိ။ အနုဃရံ ပဝိဋ္ဌော စ ဒါတုကာမံ ဝါ အဒါတုကာမံ ဝါ သလ္လက္ခေတုံ တဒနုရူပံ ကာလံ အာဂမေန္တော ဘိက္ခံ ဂဟေတွာ အန္တောဂါမေ ဝါ ဗဟိဂါမေ ဝါ ဝိဟာရမေဝ ဝါ အာဂန္တွာ ယထာဖာသုကေ ပတိရူပေ ဩကာသေ နိသီဒိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောန္တော အာဟာရေ ပဋိကူလသညံ ဥပဋ္ဌပေတွာ အက္ခဗ္ဘဉ္ဇနဝဏလေပနပုတ္တမံသူပမာဝသေန ပစ္စဝေက္ခန္တော အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ အာဟာရံ အာဟာရေတိ၊ နေဝ ဒဝါယ န မဒါယ န မဏ္ဍနာယ န ဝိဘူသနာယ…ပေ… ဘုတ္တာဝီ စ ဥဒကကိစ္စံ ကတွာ မုဟုတ္တံ ဘတ္တကိလမထံ ပဋိပဿမ္ဘေတွာ ယထာ ပုရေဘတ္တံ ၊ ဧဝံ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပုရိမယာမံ ပစ္ဆိမယာမဉ္စ ကမ္မဋ္ဌာနမေဝ မနသိကရောတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ဟရတိ စ ပစ္စာဟရတိ စာတိ။

ဣမံ ပန ဟရဏပစ္စာဟရဏသင်္ခါတံ ဂတပစ္စာဂတိကဝတ္တံ ပူရေန္တော ယဒိ ဥပနိဿယသမ္ပန္နော ဟောတိ၊ ပဌမဝယေ ဧဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ နော စေ ပဌမဝယေ ပါပုဏာတိ၊ အထ မဇ္ဈိမဝယေ ပါပုဏာတိ။ နော စေ မဇ္ဈိမဝယေ ပါပုဏာတိ၊ အထ ပစ္ဆိမဝယေ ပါပုဏာတိ၊ နော စေ ပစ္ဆိမဝယေ ပါပုဏာတိ၊ အထ မရဏသမယေ။ နော စေ မရဏသမယေ ပါပုဏာတိ၊ အထ ဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ။ နော စေ ဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ ပါပုဏာတိ၊ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ နိဗ္ဗတ္တော ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကရောတိ။ နော စေ ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကရောတိ၊ အထ ဗုဒ္ဓါနံ သမ္မုခီဘာဝေ ခိပ္ပာဘိညော ဝါ ဟောတိ၊ သေယျထာပိ ထေရော ဗာဟိယော ဒါရုစီရိယော မဟာပညော ဝါ၊ သေယျထာပိ ထေရော သာရိပုတ္တော၊ မဟိဒ္ဓိကော ဝါ၊ သေယျထာပိ ထေရော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော၊ ဓုတဝါဒေါ ဝါ၊ သေယျထာပိ ထေရော မဟာကဿပေါ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုကော ဝါ၊ သေယျထာပိ ထေရော အနုရုဒ္ဓါ၊ ဝိနယဓရော ဝါ၊ သေယျထာပိ ထေရော ဥပါလိ၊ ဓမ္မကထိကော ဝါ၊ သေယျထာပိ ထေရော ပုဏ္ဏော မန္တာဏိပုတ္တော၊ အာရညိကော ဝါ၊ သေယျထာပိ ထေရော ရေဝတော၊ ဗဟုဿုတော ဝါ၊ သေယျထာပိ ထေရော အာနန္ဒော၊ သိက္ခာကာမော ဝါ၊ သေယျထာပိ ထေရော ရာဟုလော ဗုဒ္ဓပုတ္တောတိ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ စတုက္ကေ ယွာယံ ဟရတိ ပစ္စာဟရတိ စ၊ တဿ ဂေါစရသမ္ပဇညံ သိခါပတ္တံ ဟောတိ။

အဘိက္ကမာဒီသု ပန အသမ္မုယှနံ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ။ တံ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – ဣဓ ဘိက္ခု အဘိက္ကမန္တော ဝါ ပဋိက္ကမန္တော ဝါ ယထာ အန္ဓပုထုဇ္ဇနာ အဘိက္ကမာဒီသု – ‘‘အတ္တာ အဘိက္ကမတိ၊ အတ္တနာ အဘိက္ကမော နိဗ္ဗတ္တိတော’’တိ ဝါ ‘‘အဟံ အဘိက္ကမာမိ၊ မယာ အဘိက္ကမော နိဗ္ဗတ္တိတော’’တိ ဝါ သမ္မုယှန္တိ၊ တထာ အသမ္မုယှန္တော အဘိက္ကမာမီတိ စိတ္တေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေ တေနေဝ စိတ္တေန သဒ္ဓိံ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဝါယောဓာတု ဝိညတ္တိံ ဇနယမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣတိ စိတ္တကိရိယဝါယောဓာတုဝိပ္ဖာရဝသေန အယံ ကာယသမ္မတော အဋ္ဌိသင်္ဃာဋော အဘိက္ကမတိ။ တဿေဝံ အဘိက္ကမတော ဧကေကပါဒုဒ္ဓရဏေ ပထဝီဓာတု အာပေါဓာတူတိ ဒွေ ဓာတုယော ဩမတ္တာ ဟောန္တိ မန္ဒာ၊ ဣတရာ ဒွေ အဓိမတ္တာ ဟောန္တိ ဗလဝတိယော၊ တထာ အတိဟရဏဝီတိဟရဏေသု၊ ဝေါဿဇ္ဇနေ တေဇောဓာတု ဝါယောဓာတူတိ ဒွေ ဓာတုယော ဩမတ္တာ ဟောန္တိ မန္ဒာ၊ ဣတရာ ဒွေ အဓိမတ္တာ ဟောန္တိ ဗလဝတိယော၊ တထာ သန္နိက္ခေပနသန္နိရုမ္ဘနေသု။

တတ္ထ ဥဒ္ဓရဏေ ပဝတ္တာ ရူပါရူပဓမ္မာ အတိဟရဏံ န ပါပုဏန္တိ၊ တထာ အတိဟရဏေ ပဝတ္တာ ဝီတိဟရဏံ၊ ဝီတိဟရဏေ ပဝတ္တာ ဝေါဿဇ္ဇနံ၊ ဝေါဿဇ္ဇနေ ပဝတ္တာ သန္နိက္ခေပနံ၊ သန္နိက္ခေပနေ ပဝတ္တာ သန္နိရုမ္ဘနံ န ပါပုဏန္တိ၊ တတ္ထ တတ္ထေဝ ပဗ္ဗပဗ္ဗံ သန္ဓိသန္ဓိ ဩဓိဩဓိ ဟုတွာ တတ္တကပါလေ ပက္ခိတ္တတိလာနိ ဝိယ တဋတဋာယန္တာ ဘိဇ္ဇန္တိ။ တတ္ထ ကော ဧကော အဘိက္ကမတိ၊ ကဿ ဝါ ဧကဿ အဘိက္ကမနံ? ပရမတ္ထတော ဟိ ဓာတူနံယေဝ ဂမနံ၊ ဓာတူနံ ဌာနံ၊ ဓာတူနံ နိသဇ္ဇာ၊ ဓာတူနံ သယနံ။ တသ္မိံ တသ္မိဉှိ ကောဋ္ဌာသေ သဒ္ဓိံ ရူပေန –

‘‘အညံ ဥပ္ပဇ္ဇတေ စိတ္တံ၊ အညံ စိတ္တံ နိရုဇ္ဈတိ၊

အဝီစိမနုသမ္ဗန္ဓော၊ နဒီသောတောဝ ဝတ္တတီ’’တိ။ –

ဧဝံ အဘိက္ကမာဒီသု အသမ္မုယှနံ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ နာမာတိ။

နိဋ္ဌိတော ‘‘အဘိက္ကန္တေ ပဋိက္ကန္တေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတီ’’တိပဒဿ အတ္ထော။

အာလောကိတေဝိလောကိတေတိ ဧတ္ထ ပန အာလောကိတံ နာမ ပုရတော ပေက္ခနံ၊ ဝိလောကိတံ နာမ အနုဒိသာပေက္ခနံ။ အညာနိပိ ဟေဋ္ဌာ ဥပရိ ပစ္ဆတော အနုပေက္ခနဝသေန ဩလောကိတဥလ္လောကိတာပလောကိတာနိ နာမ ဟောန္တိ။ တာနိ ဣဓ န ဂဟိတာနိ၊ သာရုပ္ပဝသေန ပန ဣမာနေဝ ဒွေ ဂဟိတာနိ။ ဣမိနာ ဝါ မုခေန သဗ္ဗာနိပိ တာနိ ဂဟိတာနေဝါတိ။

တတ္ထ ‘‘အာလောကေဿာမီ’’တိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ စိတ္တဝသေနေဝ အနောလောကေတွာ အတ္ထပရိဂ္ဂဏှနံ သာတ္ထကသမ္ပဇညံ။ တံ အာယသ္မန္တံ နန္ဒံ ကာယသက္ခိံ ကတွာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နန္ဒဿ ပုရတ္ထိမာ ဒိသာ အာလောကေတဗ္ဗာ ဟောတိ၊ သဗ္ဗံ စေတသာ သမန္နာဟရိတွာ နန္ဒော ပုရတ္ထိမံ ဒိသံ အာလောကေတိ ‘ဧဝံ မေ ပုရတ္ထိမံ ဒိသံ အာလောကယတော နာဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာသဝိဿန္တီ’တိ။ ဣတိဟ တတ္ထ သမ္ပဇာနော ဟောတိ။ သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နန္ဒဿ ပစ္ဆိမာ ဒိသာ၊ ဥတ္တရာ ဒိသာ၊ ဒက္ခိဏာ ဒိသာ၊ ဥဒ္ဓံ၊ အဓော၊ အနုဒိသာ အာလောကေတဗ္ဗာ ဟောတိ၊ သဗ္ဗံ စေတသာ သမန္နာဟရိတွာ နန္ဒော အနုဒိသံ အာလောကေတိ ‘ဧဝံ မေ အနုဒိသံ အာလောကယတော’…ပေ… သမ္ပဇာနော ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၈။၉)။

အပိစ ဣဓာပိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တစေတိယဒဿနာဒိဝသေနေဝ သာတ္ထကတာ စ သပ္ပာယတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကမ္မဋ္ဌာနဿ ပန အဝိဇဟနမေဝ ဂေါစရသမ္ပဇညံ၊ တသ္မာ ခန္ဓဓာတုအာယတနကမ္မဋ္ဌာနိကေဟိ အတ္တနော ကမဋ္ဌာနဝသေနေဝ ကသိဏာဒိကမ္မဋ္ဌာနိကေဟိ ဝါ ပန ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနေဝ အာလောကနဝိလောကနံ ကာတဗ္ဗံ။

‘‘အဗ္ဘန္တရေ အတ္တာ နာမ အာလောကေတာ ဝါ ဝိလောကေတာ ဝါ နတ္ထိ၊ ‘အာလောကေဿာမီ’တိ ပန စိတ္တေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေ တေနေဝ စိတ္တေန သဒ္ဓိံ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဝါယောဓာတု ဝိညတ္တိံ ဇနယမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ စိတ္တကိရိယဝါယောဓာတုဝိပ္ဖာရဝသေန ဟေဋ္ဌိမံ အက္ခိဒလံ အဓော သီဒတိ၊ ဥပရိမံ ဥဒ္ဓံ လင်္ဃေတိ၊ ကောစိ ယန္တကေန ဝိဝရန္တော နာမ နတ္ထိ၊ တတော စက္ခုဝိညာဏံ ဒဿနကိစ္စံ သာဓေန္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဧဝံ ပဇာနနံ ပနေတ္ထ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ နာမ။

အပိစ မူလပရိညာအာဂန္တုကတာဝကာလိကဘာဝဝသေနပေတ္ထ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မူလပရိညာဝသေန တာဝ –

‘‘ဘဝင်္ဂါဝဇ္ဇနဉ္စေဝ၊ ဒဿနံ သမ္ပဋိစ္ဆနံ၊

သန္တီရဏံ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ၊ ဇဝနံ ဘဝတိ သတ္တမံ’’။

တတ္ထ ဘဝင်္ဂံ ဥပပတ္တိဘဝဿ အင်္ဂကိစ္စံ သာဓယမာနံ ပဝတ္တတိ၊ တံ အာဝဋ္ဋေတွာ ကိရိယမနောဓာတု အာဝဇ္ဇနကိစ္စံ သာဓယမာနာ၊ တန္နိရောဓာ စက္ခုဝိညာဏံ ဒဿနကိစ္စံ သာဓယမာနံ၊ တန္နိရောဓာ ဝိပါကမနောဓာတု သမ္ပဋိစ္ဆနကိစ္စံ သာဓယမာနာ၊ တန္နိရောဓာ ဝိပါကမနောဝိညာဏဓာတု သန္တီရဏကိစ္စံ သာဓယမာနာ၊ တန္နိရောဓာ ကိရိယမနောဝိညာဏဓာတု ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနကိစ္စံ သာဓယမာနာ၊ တန္နိရောဓာ သတ္တက္ခတ္တုံ ဇဝနံ ဇဝတိ။ တတ္ထ ပဌမဇဝနေပိ ‘‘အယံ ဣတ္ထီ၊ အယံ ပုရိသော’’တိ ရဇ္ဇနဒုဿနမုယှနဝသေန အာလောကိတဝိလောကိတံ န ဟောတိ၊ ဒုတိယဇဝနေပိ…ပေ… သတ္တမဇဝနေပိ။ ဧတေသု ပန ယုဒ္ဓမဏ္ဍလေ ယောဓေသု ဝိယ ဟေဋ္ဌုပရိယဝသေန ဘိဇ္ဇိတွာ ပတိတေသု ‘‘အယံ ဣတ္ထီ၊ အယံ ပုရိသော’’တိ ရဇ္ဇနာဒိဝသေန အာလောကိတဝိလောကိတံ ဟောတိ။ ဧဝံ တာဝေတ္ထ မူလပရိညာဝသေန အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

စက္ခုဒွါရေ ပန ရူပေ အာပါထမာဂတေ ဘဝင်္ဂစလနတော ဥဒ္ဓံ သကကိစ္စနိပ္ဖာဒနဝသေန အာဝဇ္ဇနာဒီသု ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓေသု အဝသာနေ ဇဝနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ ပုဗ္ဗေ ဥပ္ပန္နာနံ အာဝဇ္ဇနာဒီနံ ဂေဟဘူတေ စက္ခုဒွါရေ အာဂန္တုကပုရိသော ဝိယ ဟောတိ။ တဿ ယထာ ပရဂေဟေ ကိဉ္စိ ယာစိတုံ ပဝိဋ္ဌဿ အာဂန္တုကပုရိသဿ ဂေဟသာမိကေသု တုဏှီမာသိနေသု အာဏာကရဏံ န ယုတ္တံ၊ ဧဝံ အာဝဇ္ဇနာဒီနံ ဂေဟဘူတေ စက္ခုဒွါရေ အာဝဇ္ဇနာဒီသုပိ အရဇ္ဇန္တေသု အဒုဿန္တေသု အမုယှန္တေသု စ ရဇ္ဇနဒုဿနမုယှနံ အယုတ္တန္တိ ဧဝံ အာဂန္တုကဘာဝဝသေန အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယာနိ ပနေတာနိ စက္ခုဒွါရေ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနပရိယောသာနာနိ စိတ္တာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တာနိ သဒ္ဓိံ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေဟိ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဘိဇ္ဇန္တိ၊ အညမညံ န ပဿန္တိ၊ ဣတ္တရာနိ တာဝကာလိကာနိ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ယထာ ဧကသ္မိံ ဃရေ သဗ္ဗေသု မာနုသကေသု မတေသု အဝသေသဿ ဧကဿ တင်္ခဏံယေဝ မရဏဓမ္မဿ န ယုတ္တာ နစ္စဂီတာဒီသု အဘိရတိ နာမ၊ ဧဝမေဝ ဧကဒွါရေ သသမ္ပယုတ္တေသု အာဝဇ္ဇနာဒီသု တတ္ထ တတ္ထေဝ မတေသု အဝသေသဿ တင်္ခဏံယေဝ မရဏဓမ္မဿ ဇဝနဿာပိ ရဇ္ဇနဒုဿနမုယှနဝသေန အဘိရတိ နာမ န ယုတ္တာတိ ဧဝံ တာဝကာလိကဘာဝဝသေန အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပိစ ခန္ဓာယတနဓာတုပစ္စယပစ္စဝေက္ခဏဝသေနပေတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ ဟိ စက္ခု စေဝ ရူပါ စ ရူပက္ခန္ဓော၊ ဒဿနံ ဝိညာဏက္ခန္ဓော၊ တံသမ္ပယုတ္တာ ဝေဒနာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော၊ သညာ သညာက္ခန္ဓော၊ ဖဿာဒိကာ သင်္ခါရာ သင်္ခါရက္ခန္ဓော၊ ဧဝမေတေသံ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ သမဝါယေ အာလောကနဝိလောကနံ ပညာယတိ။ တတ္ထ ကော ဧကော အာလောကေတိ၊ ကော ဝိလောကေတိ? တထာ စက္ခု စက္ခာယတနံ၊ ရူပံ ရူပါယတနံ၊ ဒဿနံ မနာယတနံ၊ ဝေဒနာဒယော သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ ဓမ္မာယတနံ၊ ဧဝမေတေသံ စတုန္နံ အာယတနာနံ သမဝါယေ အာလောကနဝိလောကနံ ပညာယတိ။ တတ္ထ ကော ဧကော အာလောကေတိ၊ ကော ဝိလောကေတိ? တထာ စက္ခု စက္ခုဓာတု၊ ရူပံ ရူပဓာတု၊ ဒဿနံ စက္ခုဝိညာဏဓာတု၊ တံသမ္ပယုတ္တာ ဝေဒနာဒယော ဓမ္မာ ဓမ္မဓာတု၊ ဧဝမေတေသံ စတုန္နံ ဓာတူနံ သမဝါယေ အာလောကနဝိလောကနံ ပညာယတိ။ တတ္ထ ကော ဧကော အာလောကေတိ၊ ကော ဝိလောကေတိ? တထာ စက္ခု နိဿယပစ္စယော၊ ရူပံ အာရမ္မဏပစ္စယော၊ အာဝဇ္ဇနံ အနန္တရသမနန္တရူပနိဿယနတ္ထိဝိဂတပစ္စယော၊ အာလောကော ဥပနိဿယပစ္စယော၊ ဝေဒနာဒယော သဟဇာတပစ္စယော။ ဧဝမေတေသံ ပစ္စယာနံ သမဝါယေ အာလောကနဝိလောကနံ ပညာယတိ။ တတ္ထ ကော ဧကော အာလောကေတိ၊ ကော ဝိလောကေတီတိ ဧဝမေတ္ထ ခန္ဓာယတနဓာတုပစ္စယပစ္စဝေက္ခဏဝသေနပိ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သမိဉ္ဇိတေ ပသာရိတေတိ ပဗ္ဗာနံ သမိဉ္ဇနပသာရဏေ။ တတ္ထ စိတ္တဝသေနေဝ သမိဉ္ဇနပသာရဏံ အကတွာ ဟတ္ထပါဒါနံ သမိဉ္ဇနပသာရဏပစ္စယာ အတ္ထာနတ္ထံ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ အတ္ထပရိဂ္ဂဏှနံ သာတ္ထကသမ္ပဇညံ။ တတ္ထ ဟတ္ထပါဒေ အတိစိရံ သမိဉ္ဇိတွာ ဝါ ပသာရေတွာ ဝါ ဌိတဿ ခဏေ ခဏေ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ န လဘတိ၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပရိပတတိ၊ ဝိသေသံ နာဓိဂစ္ဆတိ။ ကာလေ သမိဉ္ဇန္တဿ ကာလေ ပသာရေန္တဿ ပန တာ ဝေဒနာ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဖာတိံ ဂစ္ဆတိ၊ ဝိသေသမဓိဂစ္ဆတီတိ ဧဝံ အတ္ထာနတ္ထပရိဂ္ဂဏှနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အတ္ထေ ပန သတိပိ သပ္ပာယာသပ္ပာယံ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ သပ္ပာယပရိဂ္ဂဏှနံ သပ္ပာယသမ္ပဇညံ။ တတြာယံ နယော – မဟာစေတိယင်္ဂဏေ ကိရ ဒဟရဘိက္ခူ သဇ္ဈာယံ ဂဏှန္တိ။ တေသံ ပိဋ္ဌိပဿေ ဒဟရဘိက္ခုနိယော ဓမ္မံ သုဏန္တိ။ တတ္ထေကော ဒဟရော ဟတ္ထံ ပသာရေန္တော ကာယသံသဂ္ဂံ ပတွာ တေနေဝ ကာရဏေန ဂိဟီ ဇာတော။ အပရော ဘိက္ခု ပါဒံ ပသာရေန္တော အဂ္ဂိမှိ ပသာရေသိ၊ အဋ္ဌိံ အာဟစ္စ ပါဒေါ ဈာယိ။ အပရော ဝမ္မိကေ ပသာရေသိ၊ သော အာသီဝိသေန ဒဋ္ဌော။ အပရော စီဝရကုဋိဒဏ္ဍကေ ပသာရေသိ၊ တံ မဏိသပ္ပော ဍံသိ။ တသ္မာ ဧဝရူပေ အသပ္ပာယေ အပသာရေတွာ သပ္ပာယေ ပသာရေတဗ္ဗံ။ ဣဒမေတ္ထ သပ္ပာယသမ္ပဇညံ။

ဂေါစရသမ္ပဇညံ ပန မဟာထေရဝတ္ထုနာ ဒီပေတဗ္ဗံ – မဟာထေရော ကိရ ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသိန္နော အန္တေဝါသိကေဟိ သဒ္ဓိံ ကထယမာနော သဟသာ ဟတ္ထံ သမိဉ္ဇိတွာ ပုန ယထာဌာနေ ဌပေတွာ သဏိကံ သမိဉ္ဇေသိ။ တံ အန္တေဝါသိကာ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ သဟသာ ဟတ္ထံ သမိဉ္ဇိတွာ ပုန ယထာဌာနေ ဌပေတွာ သဏိကံ သမိဉ္ဇိတ္ထာ’’တိ။ ယတော ပဋ္ဌာယာဟံ၊ အာဝုသော၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကာတုံ အာရဒ္ဓါ၊ န မေ ကမ္မဋ္ဌာနံ မုဉ္စိတွာ ဟတ္ထော သမိဉ္ဇိတပုဗ္ဗော၊ ဣဒါနိ ပန တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ကထယမာနေန ကမ္မဋ္ဌာနံ မုဉ္စိတွာ သမိဉ္ဇိတော၊ တသ္မာ ပုန ယထာဌာနေ ဌပေတွာ သမိဉ္ဇေသိန္တိ။ သာဓု၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခုနာ နာမ ဧဝရူပေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ။ ဧဝမေတ္ထာပိ ကမ္မဋ္ဌာနာဝိဇဟနမေဝ ဂေါစရသမ္ပဇညန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အဗ္ဘန္တရေ အတ္တာ နာမ ကောစိ သမိဉ္ဇန္တော ဝါ ပသာရေန္တော ဝါ နတ္ထိ၊ ဝုတ္တပ္ပကာရစိတ္တကိရိယဝါယောဓာတုဝိပ္ဖာရေန ပန သုတ္တာကဍ္ဎနဝသေန ဒါရုယန္တဿ ဟတ္ထပါဒလဠနံ ဝိယ သမိဉ္ဇနပသာရဏံ ဟောတီတိ ပရိဇာနနံ ပနေတ္ထ အသမ္မောဟသမ္ပဇညန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သင်္ဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏေတိ ဧတ္ထ သင်္ဃာဋိစီဝရာနံ နိဝါသနပါရုပနဝသေန၊ ပတ္တဿ ဘိက္ခာပဋိဂ္ဂဟဏာဒိဝသေန ပရိဘောဂေါ ဓာရဏံ နာမ။ တတ္ထ သင်္ဃာဋိစီဝရဓာရဏေ တာဝ နိဝါသေတွာ ပါရုပိတွာ စ ပိဏ္ဍာယ စရတော အာမိသလာဘော၊ ‘‘သီတဿ ပဋိဃာတာယာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဘဂဝတာ ဝုတ္တပ္ပကာရောယေဝ စ အတ္ထော အတ္ထော နာမ။ တဿ ဝသေန သာတ္ထကသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဥဏှပကတိကဿ ပန ဒုဗ္ဗလဿ စ စီဝရံ သုခုမံ သပ္ပာယံ၊ သီတာလုကဿ ဃနံ ဒုပဋ္ဋံ။ ဝိပရီတံ အသပ္ပာယံ။ ယဿ ကဿစိ ဇိဏ္ဏံ အသပ္ပာယမေဝ။ အဂ္ဂဠာဒိဒါနေန ဟိဿ တံ ပလိဗောဓကရံ ဟောတိ။ တထာ ပဋ္ဋုဏ္ဏဒုကူလာဒိဘေဒံ လောဘနီယစီဝရံ။ တာဒိသဉှိ အရညေ ဧကကဿ နိဝါသန္တရာယကရံ ၊ ဇီဝိတန္တရာယကရဉ္စာပိ ဟောတိ။ နိပ္ပရိယာယေန ပန ယံ နိမိတ္တကမ္မာဒိမိစ္ဆာဇီဝဝသေန ဥပ္ပန္နံ၊ ယဉ္စဿ သေဝမာနဿ အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ၊ ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ ၊ တံ အသပ္ပာယံ။ ဝိပရီတံ သပ္ပာယံ၊ တဿ ဝသေနေတ္ထ သပ္ပာယသမ္ပဇညံ၊ ကမ္မဋ္ဌာနာဝိဇဟနဝသေနေဝ စ ဂေါစရသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အဗ္ဘန္တရေ အတ္တာ နာမ ကောစိ စီဝရံ ပါရုပန္တော နတ္ထိ၊ ဝုတ္တပ္ပကာရစိတ္တကိရိယဝါယောဓာတုဝိပ္ဖာရေနေဝ ပန စီဝရပါရုပနံ ဟောတိ။ တတ္ထ စီဝရမ္ပိ အစေတနံ၊ ကာယောပိ အစေတနော။ စီဝရံ န ဇာနာတိ ‘‘မယာ ကာယော ပါရုပိတော’’တိ။ ကာယောပိ န ဇာနာတိ ‘‘အဟံ စီဝရေန ပါရုပိတော’’တိ။ ဓာတုယောဝ ဓာတုသမူဟံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တိ ပဋပိလောတိကာယ ပေါတ္ထကရူပပဋိစ္ဆာဒနေ ဝိယ။ တသ္မာ နေဝ သုန္ဒရံ စီဝရံ လဘိတွာ သောမနဿံ ကာတဗ္ဗံ၊ န အသုန္ဒရံ လဘိတွာ ဒေါမနဿံ။ နာဂဝမ္မိကစေတိယရုက္ခာဒီသု ဟိ ကေစိ မာလာဂန္ဓဓူမဝတ္ထာဒီဟိ သက္ကာရံ ကရောန္တိ၊ ကေစိ ဂူထမုတ္တကဒ္ဒမဒဏ္ဍသတ္ထပဟာရာဒီဟိ အသက္ကာရံ။ န တေဟိ နာဂဝမ္မိကရုက္ခာဒယော သောမနဿံ ဝါ ကရောန္တိ ဒေါမနဿံ ဝါ။ ဧဝမေဝံ နေဝ သုန္ဒရံ စီဝရံ လဘိတွာ သောမနဿံ ကာတဗ္ဗံ၊ န အသုန္ဒရံ လဘိတွာ ဒေါမနဿန္တိ ဧဝံ ပဝတ္တပဋိသင်္ခါနဝသေနေတ္ထ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပတ္တဓာရဏေပိ ပတ္တံ သဟသာဝ အဂ္ဂဟေတွာ – ‘‘ဣမံ ဂဟေတွာ ပိဏ္ဍာယ စရမာနော ဘိက္ခံ လဘိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ပတ္တဂ္ဂဟဏပစ္စယာ ပဋိလဘိတဗ္ဗအတ္ထဝသေန သာတ္ထကသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကိသဒုဗ္ဗလသရီရဿ ပန ဂရုပတ္တော အသပ္ပာယော။ ယဿ ကဿစိ စတုပဉ္စဂဏ္ဌိကာဟတော ဒုဗ္ဗိသောဓနီယော အသပ္ပာယောဝ။ ဒုဒ္ဓါတပတ္တော ဟိ န ဝဋ္ဋတိ၊ တံ ဓောဝန္တဿေဝ စဿ ပလိဗောဓော ဟောတိ။ မဏိဝဏ္ဏပတ္တော ပန လောဘနီယော စီဝရေ ဝုတ္တနယေနေဝ အသပ္ပာယော။ နိမိတ္တကမ္မာဒိဝသေန လဒ္ဓါ၊ ပန ယဉ္စဿ သေဝမာနဿ အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ၊ ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ၊ အယံ ဧကန္တအသပ္ပာယောဝ။ ဝိပရီတော သပ္ပာယော။ တဿ ဝသေနေတ္ထ သပ္ပာယသမ္ပဇညံ၊ ကမ္မဋ္ဌာနာဝိဇဟနဝသေနေဝ စ ဂေါစရသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အဗ္ဘန္တရေ အတ္တာ နာမ ကောစိ ပတ္တံ ဂဏှန္တော နတ္ထိ၊ ဝုတ္တပ္ပကာရစိတ္တကိရိယဝါယောဓာတုဝိပ္ဖာရေနေဝ ပတ္တဂ္ဂဟဏံ နာမ ဟောတိ။ တတ္ထ ပတ္တောပိ အစေတနော၊ ဟတ္ထာပိ အစေတနာ။ ပတ္တော န ဇာနာတိ ‘‘အဟံ ဟတ္ထေဟိ ဂဟိတော’’တိ။ ဟတ္ထာပိ န ဇာနန္တိ ‘‘ပတ္တော အမှေဟိ ဂဟိတော’’တိ။ ဓာတုယောဝ ဓာတုသမူဟံ ဂဏှန္တိ၊ သဏ္ဍာသေန အဂ္ဂိဝဏ္ဏပတ္တဂ္ဂဟဏေ ဝိယာတိ ဧဝံ ပဝတ္တပဋိသင်္ခါနဝသေနေတ္ထ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပိစ ယထာ ဆိန္နဟတ္ထပါဒေ ဝဏမုခေဟိ ပဂ္ဃရိတပုဗ္ဗလောဟိတကိမိကုလေ နီလမက္ခိကသမ္ပရိကိဏ္ဏေ အနာထသာလာယ အနာထမနုဿေ ဒိသွာ ဒယာလုကာ ပုရိသာ တေသံ ဝဏပဋ္ဋစောဠကာနိ စေဝ ကပါလာဒီဟိ ဘေသဇ္ဇာနိ စ ဥပနာမေန္တိ။ တတ္ထ စောဠကာနိပိ ကေသဉ္စိ သဏှာနိ၊ ကေသဉ္စိ ထူလာနိ ပါပုဏန္တိ၊ ဘေသဇ္ဇကပါလာနိပိ ကေသဉ္စိ သုသဏ္ဌာနာနိ၊ ကေသဉ္စိ ဒုဿဏ္ဌာနာနိ ပါပုဏန္တိ၊ န တေ တတ္ထ သုမနာ ဝါ ဒုမ္မနာ ဝါ ဟောန္တိ။ ဝဏပဋိစ္ဆာဒနမတ္တေနေဝ ဟိ စောဠကေန ဘေသဇ္ဇပဋိဂ္ဂဟမတ္တေနေဝ စ ကပါလကေန တေသံ အတ္ထော။ ဧဝမေဝ ယော ဘိက္ခု ဝဏစောဠကံ ဝိယ စီဝရံ၊ ဘေသဇ္ဇကပါလကံ ဝိယ စ ပတ္တံ၊ ကပါလေ ဘေသဇ္ဇမိဝ စ ပတ္တေ လဒ္ဓဘိက္ခံ သလ္လက္ခေတိ။ အယံ သင်္ဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏေ အသမ္မောဟသမ္ပဇညေန ဥတ္တမသမ္ပဇာနကာရီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အသိတာဒီသု အသိတေတိ ပိဏ္ဍပါတဘောဇနေ။ ပီတေတိ ယာဂုအာဒိပါနေ။ ခါယိတေတိ ပိဋ္ဌခဇ္ဇကာဒိခါဒနေ။ သာယိတေတိ မဓုဖာဏိတာဒိသာယနေ။ တတ္ထ ‘‘နေဝ ဒဝါယာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တော အဋ္ဌဝိဓောပိ အတ္ထော အတ္ထော နာမ၊ တဿ ဝသေန သာတ္ထကသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

လူခပဏီတတိတ္တမဓုရာဒီသု ပန ယေန ဘောဇနေန ယဿ အဖာသု ဟောတိ၊ တံ တဿ အသပ္ပာယံ။ ယံ ပန နိမိတ္တကမ္မာဒိဝသေန ပဋိလဒ္ဓံ၊ ယဉ္စဿ ဘုဉ္ဇတော အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ၊ ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ၊ တံ ဧကန္တအသပ္ပာယမေဝ။ ဝိပရီတံ သပ္ပာယံ။ တဿ ဝသေနေတ္ထ သပ္ပာယသမ္ပဇညံ၊ ကမ္မဋ္ဌာနာဝိဇဟနဝသေနေဝ စ ဂေါစရသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အဗ္ဘန္တရေ အတ္တာ နာမ ကောစိ ဘုဉ္ဇကော နတ္ထိ၊ ဝုတ္တပ္ပကာရစိတ္တကိရိယဝါယောဓာတုဝိပ္ဖာရေနေဝ ပတ္တပဋိဂ္ဂဟဏံ နာမ ဟောတိ၊ စိတ္တကိရိယဝါယောဓာတုဝိပ္ဖာရေနေဝ ဟတ္ထဿ ပတ္တေ ဩတာရဏံ နာမ ဟောတိ၊ စိတ္တကိရိယဝါယောဓာတုဝိပ္ဖာရေနေဝ အာလောပကရဏံ အာလောပုဒ္ဓရဏံ မုခဝိဝရဏဉ္စ ဟောတိ။ န ကောစိ ကုဉ္စိကာယ န ယန္တကေန ဟနုကဋ္ဌီနိ ဝိဝရတိ၊ စိတ္တကိရိယဝါယောဓာတုဝိပ္ဖာရေနေဝ အာလောပဿ မုခေ ဌပနံ ဥပရိဒန္တာနံ မုသလကိစ္စသာဓနံ ဟေဋ္ဌာဒန္တာနံ ဥဒုက္ခလကိစ္စသာဓနံ ဇိဝှာယ ဟတ္ထကိစ္စသာဓနဉ္စ ဟောတိ။ ဣတိ နံ တတ္ထ အဂ္ဂဇိဝှာယ တနုကခေဠော၊ မူလဇိဝှာယ ဗဟလခေဠော မက္ခေတိ။ တံ ဟေဋ္ဌာဒန္တဥဒုက္ခလေ ဇိဝှာဟတ္ထပရိဝတ္တိတံ ခေဠဥဒကတေမိတံ ဥပရိဒန္တမုသလသဉ္စုဏ္ဏိတံ ကောစိ ကဋစ္ဆုနာ ဝါ ဒဗ္ဗိယာ ဝါ အန္တော ပဝေသေန္တော နာမ နတ္ထိ၊ ဝါယောဓာတုယာဝ ပဝိသတိ။ ပဝိဋ္ဌံ ပဝိဋ္ဌံ ကောစိ ပလာလသန္ထရံ ကတွာ ဓာရေန္တော နာမ နတ္ထိ၊ ဝါယောဓာတုဝသေနေဝ တိဋ္ဌတိ။ ဌိတံ ဌိတံ ကောစိ ဥဒ္ဓနံ ကတွာ အဂ္ဂိံ ဇာလေတွာ ပစန္တော နာမ နတ္ထိ၊ တေဇောဓာတုယာဝ ပစ္စတိ။ ပက္ကံ ပက္ကံ ကောစိ ဒဏ္ဍကေန ဝါ ယဋ္ဌိယာ ဝါ ဗဟိ နီဟရကော နာမ နတ္ထိ၊ ဝါယောဓာတုယေဝ နီဟရတိ။ ဣတိ ဝါယောဓာတု အတိဟရတိ စ ဝီတိဟရတိ စ ဓာရေတိ စ ပရိဝတ္တေတိ စ သဉ္စုဏ္ဏေတိ စ ဝိသောသေတိ စ နီဟရတိ စ၊ ပထဝီဓာတု ဓာရေတိ စ ပရိဝတ္တေတိ စ သဉ္စုဏ္ဏေတိ စ ဝိသောသေတိ စ၊ အာပေါဓာတု သိနေဟေတိ စ အလ္လတ္တဉ္စ အနုပါလေတိ၊ တေဇောဓာတု အန္တောပဝိဋ္ဌံ ပရိပါစေတိ၊ အာကာသဓာတု အဉ္ဇသော ဟောတိ၊ ဝိညာဏဓာတု တတ္ထ တတ္ထ သမ္မာပယောဂမနွာယ အာဘုဇတီတိ ဧဝံ ပဝတ္တပဋိသင်္ခါနဝသေနေတ္ထ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပိစ ဂမနတော၊ ပရိယေသနတော၊ ပရိဘောဂတော၊ အာသယတော၊ နိဓာနတော၊ အပရိပက္ကတော၊ ပရိပက္ကတော၊ ဖလတော၊ နိဿန္ဒတော၊ သမ္မက္ခနတောတိ ဧဝံ ဒသဝိဓံ ပဋိကူလဘာဝံ ပစ္စဝေက္ခဏတောပေတ္ထ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိတ္ထာရကထာ ပနေတ္ထ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၉၄ အာဒယော) အာဟာရပဋိကူလသညာနိဒ္ဒေသတော ဂဟေတဗ္ဗာ။

ဥစ္စာရပဿာဝကမ္မေတိ ဥစ္စာရဿ စ ပဿာဝဿ စ ကရဏေ။ တတ္ထ ပတ္တကာလေ ဥစ္စာရပဿာဝံ အကရောန္တဿ သကလသရီရတော သေဒါ မုစ္စန္တိ၊ အက္ခီနိ ဘမန္တိ၊ စိတ္တံ န ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ၊ အညေ စ ရောဂါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ကရောန္တဿ ပန သဗ္ဗံ တံ န ဟောတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ တဿ ဝသေန သာတ္ထကသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဋ္ဌာနေ ဥစ္စာရပဿာဝံ ကရောန္တဿ ပန အာပတ္တိ ဟောတိ၊ အယသော ဝဍ္ဎတိ၊ ဇီဝိတန္တရာယောပိ ဟောတိ။ ပတိရူပေ ဌာနေ ကရောန္တဿ သဗ္ဗံ တံ န ဟောတီတိ ဣဒမေတ္ထ သပ္ပာယံ။ တဿ ဝသေန သပ္ပာယသမ္ပဇညံ၊ ကမ္မဋ္ဌာနာဝိဇဟနဝသေန စ ဂေါစရသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အဗ္ဘန္တရေ အတ္တာ နာမ ကောစိ ဥစ္စာရပဿာဝကမ္မံ ကရောန္တော နတ္ထိ၊ စိတ္တကိရိယဝါယောဓာတုဝိပ္ဖာရေနေဝ ပန ဥစ္စာရပဿာဝကမ္မံ ဟောတိ။ ယထာ ပန ပက္ကေ ဂဏ္ဍေ ဂဏ္ဍဘေဒေန ပုဗ္ဗလောဟိတံ အကာမတာယ နိက္ခမတိ၊ ယထာ စ အတိဘရိတာ ဥဒကဘာဇနာ ဥဒကံ အကာမတာယ နိက္ခမတိ၊ ဧဝံ ပက္ကာသယမုတ္တဝတ္ထီသု သန္နိစိတာ ဥစ္စာရပဿာဝါ ဝါယုဝေဂသမုပ္ပီဠိတာ အကာမတာယပိ နိက္ခမန္တိ။ သော ပနာယံ ဧဝံ နိက္ခမန္တော ဥစ္စာရပဿာဝေါ နေဝ တဿ ဘိက္ခုနော အတ္တနော ဟောတိ န ပရဿ၊ ကေဝလံ သရီရနိဿန္ဒောဝ ဟောတိ။ ယထာ ကိံ? ယထာ ဥဒကတုမ္ဗတော ပုရာဏဥဒကံ ဆဍ္ဍေန္တဿ နေဝ တံ အတ္တနော ဟောတိ န ပရေသံ၊ ကေဝလံ ပဋိဇဂ္ဂနမတ္တမေဝ ဟောတိ။ ဧဝံ ပဝတ္တပဋိသင်္ခါနဝသေနေတ္ထ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဂတာဒီသု ဂတေတိ ဂမနေ။ ဌိတေတိ ဌာနေ။ နိသိန္နေတိ နိသဇ္ဇာယ။ သုတ္တေတိ သယနေ။ ဇာဂရိတေ တိ ဇာဂရဏေ။ ဘာသိတေတိ ကထနေ။ တုဏှီဘာဝေတိ အကထနေ။ ဧတ္ထ စ ယော စိရံ ဂန္တွာ ဝါ စင်္ကမိတွာ ဝါ အပရဘာဂေ ဌိတော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ ‘‘စင်္ကမနကာလေ ပဝတ္တာ ရူပါရူပဓမ္မာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ’’တိ၊ အယံ ဂတေ သမ္ပဇာနကာရီ နာမ။

ယော သဇ္ဈာယံ ဝါ ကရောန္တော ပဉှံ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝါ မနသိကရောန္တော စိရံ ဌတွာ အပရဘာဂေ နိသိန္နော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ ‘‘ဌိတကာလေ ပဝတ္တာ ရူပါရူပဓမ္မာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ’’တိ၊ အယံ ဌိတေ သမ္ပဇာနကာရီ နာမ။

ယော သဇ္ဈာယာဒိကရဏဝသေနေဝ စိရံ နိသီဒိတွာ အပရဘာဂေ နိပန္နော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘‘နိသိန္နကာလေ ပဝတ္တာ ရူပါရူပဓမ္မာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ’’တိ၊ အယံ နိသိန္နေ သမ္ပဇာနကာရီ နာမ။

ယော ပန နိပန္နကောဝ သဇ္ဈာယံ ကရောန္တော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝါ မနသိကရောန္တော နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိတွာ အပရဘာဂေ ဥဋ္ဌာယ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘‘သယနကာလေ ပဝတ္တာ ရူပါရူပဓမ္မာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ’’တိ၊ အယံ သုတ္တေ စ ဇာဂရိတေ စ သမ္ပဇာနကာရီ နာမ။ ကိရိယမယစိတ္တာနဉှိ အပ္ပဝတ္တံ သုတ္တံ နာမ၊ ပဝတ္တံ ဇာဂရိတံ နာမာတိ။

ယော ပန ဘာသမာနော – ‘‘အယံ သဒ္ဒေါ နာမ ဩဋ္ဌေ စ ပဋိစ္စ ဒန္တေ စ ဇိဝှဉ္စ တာလုဉ္စ ပဋိစ္စ စိတ္တဿ စ တဒနုရူပံ ပယောဂံ ပဋိစ္စ ဇာယတီ’’တိ သတော သမ္ပဇာနော ဘာသတိ၊ စိရံ ဝါ ပန ကာလံ သဇ္ဈာယံ ကတွာ ဓမ္မံ ဝါ ကထေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝါ ပရိဝတ္တေတွာ ပဉှံ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေတွာ အပရဘာဂေ တုဏှီဘူတော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ ‘‘ဘာသိတကာလေ ဥပ္ပန္နာ ရူပါရူပဓမ္မာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ’’တိ အယံ ဘာသိတေ သမ္ပဇာနကာရီ နာမ။

ယော တုဏှီဘူတော စိရံ ဓမ္မံ ဝါ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝါ မနသိကတွာ အပရဘာဂေ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘‘တုဏှီဘူတကာလေ ပဝတ္တာ ရူပါရူပဓမ္မာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ’’တိ။ ဥပါဒါရူပပဝတ္တိယာ သတိ ဘာသတိ နာမ၊ အသတိ တုဏှီ ဘဝတိ နာမာတိ၊ အယံ တုဏှီဘာဝေ သမ္ပဇာနကာရီ နာမာတိ။ ဧဝမေတ္ထ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ တဿ ဝသေန သမ္ပဇာနကာရိတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ သတိပဋ္ဌာနမိဿကသမ္ပဇညံ ပုဗ္ဗဘာဂံ ကထိတံ။

၃။ ဘိက္ခုသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၆၉။ တတိယေ ဧဝမေဝ ပနိဓေကစ္စေတိ သော ကိရ ဘိက္ခု ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထာပေတွာ ဣတော စိတော စ အာဟိဏ္ဍတိ၊ ကာယဝိဝေကံ နာနုယုဉ္ဇတိ။ တေန နံ ဘဂဝါ နိဂ္ဂဏှန္တော ဧဝမာဟ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ သံခိတ္တေန ဒေသနံ ယာစသိ၊ တသ္မာ။ ဒိဋ္ဌီတိ ကမ္မဿကတာဒိဋ္ဌိ။

၄။ သာလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၇၀။ စတုတ္ထေ ဓမ္မဝိနယောတိ ဓမ္မောတိ ဝါ ဝိနယောတိ ဝါ ဥဘယမေတံ သတ္ထုသာသနဿေဝ နာမံ။ သမာဒပေတဗ္ဗာတိ ဂဏှာပေတဗ္ဗာ။ ဧကောဒိဘူတာတိ ခဏိကသမာဓိနာ ဧကဂ္ဂဘူတာ။ သမာဟိတာ ဧကဂ္ဂစိတ္တာတိ ဥပစာရပ္ပနာဝသေန သမ္မာ ဌပိတစိတ္တာ စ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ စ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ နဝကဘိက္ခူဟိ စေဝ ခီဏာသဝေဟိ စ ဘာဝိတသတိပဋ္ဌာနာ ပုဗ္ဗဘာဂါ၊ သတ္တဟိ သေခေဟိ ဘာဝိတာ မိဿကာ။

၆။ သကုဏဂ္ဃိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၇၂။ ဆဋ္ဌေ သကုဏဂ္ဃီတိ သကုဏံ ဟနတီတိ သကုဏဂ္ဃိ၊ သေနဿေတံ အဓိဝစနံ။ သဟသာ အဇ္ဈပတ္တာတိ လောဘသာဟသေန ပတ္တာ။ အလက္ခိကာတိ နိဿိရိကာ။ အပ္ပပုညာတိ ပရိတ္တပုညာ။ သစေဇ္ဇ မယန္တိ သစေ အဇ္ဇ မယံ။ နင်္ဂလကဋ္ဌကရဏန္တိ နင်္ဂလေန ကသိကရဏံ၊ အဓုနာ ကဋ္ဌံ ခေတ္တဋ္ဌာနန္တိ အတ္ထော။ လေဍ္ဍုဋ္ဌာနန္တိ လေဍ္ဍူနံ ဌာနံ။ သံဝဒမာနာတိ သမ္မာ ဝဒမာနာ၊ အတ္တနော ဗလဿ သုဋ္ဌု ဝဏ္ဏံ ဝဒမာနာတိ အတ္ထော။ မဟန္တံ လေဍ္ဍုံ အဘိရုဟိတွာတိ ဥဒ္ဓနသဏ္ဌာနေန ဌိတေသု တီသု လေဍ္ဍူသု ‘‘ဣတော သေနေ အာဂစ္ဆန္တေ ဣတော နိက္ခမိဿာမိ၊ ဣတော အာဂစ္ဆန္တေ ဣတော’’တိ သလ္လက္ခေတွာ တေသု ဧကံ လေဍ္ဍုံ အဘိရုဟိတွာ အဋ္ဌာသိ အဝဒမာနော။ သန္နယှာတိ ခုရပ္ပံ သန္နယှမာနော ဝိယ သန္နယှိတွာ သုဋ္ဌု ဌပေတွာ။ ဗဟုအာဂတော ခေါ မျာယန္တိ ‘‘မယှံ အတ္ထာယ အယံ ဗဟုတံ ဌာနံ အာဂတော၊ အပ္ပံ အဝသိဋ္ဌံ၊ ဣဒါနိ မံ ဂဏှိဿတီ’’တိ ဉတွာ ဒါရုဂုဠော ဝိယ ဝိနိဝတ္တိတွာ တဿေဝ လေဍ္ဍုဿ အန္တရေ ပစ္စုပါဒိ၊ ပဋိပန္နော ပဝိဋ္ဌောတိ အတ္ထော။ ဥရံ ပစ္စတာဠေသီတိ ‘‘ဧကပ္ပဟာရေနေဝ လာပဿ သီသံ ဆိန္ဒိတွာ ဂဟေဿာမီ’’တိ ပက္ခန္ဒတ္တာ ဝေဂံ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တော တသ္မိံ လေဍ္ဍုသ္မိံ ဥရံ ပတာဠေသိ။ တာဝဒေဝဿ ဟဒယမံသံ ဖာလိယိတ္ထ။ အထ လာပေါ ‘‘ဒိဋ္ဌာ ဝတ သတ္တုနော ပိဋ္ဌီ’’တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော တဿ ဟဒယေ အပရာပရံ စင်္ကမိ။

၇။ မက္ကဋသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၇၃။ သတ္တမေ ဒုဂ္ဂါတိ ဒုဂ္ဂမာ။ စာရီတိ သဉ္စာရော။ လေပံ ဩဍ္ဍေန္တီတိ ဝဋရုက္ခခီရာဒီဟိ ယောဇေတွာ လေပံ ကရောန္တိ၊ တံ မက္ကဋာနံ ဓုဝဂမနဋ္ဌာနန္တိ သလ္လက္ခေတွာ ရုက္ခသာခါဒီသု ဌပေန္တိ။ ပဉ္စောဍ္ဍိတောတိ ပဉ္စသု ဌာနေသု ကာဇဒဏ္ဍကံ ပဝေသေတွာ ဂဟေတဗ္ဗာ ကာဇသိက္ကာ ဝိယ ဩဍ္ဍိတော။ ထုနံ သေတီတိ ထုနန္တော သယတိ။

၈။ သူဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၇၄။ အဋ္ဌမေ သူဒေါတိ ဘတ္တကာရကော။ နာနစ္စယေဟီတိ နာနာစယေဟိ၊ နာနာဝိဓေဟီတိ အတ္ထော။ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ အမ္ဗိလဂ္ဂေဟီတိ အမ္ဗိလကောဋ္ဌာသေဟိ။ ဧသေဝ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ အဘိဟရတီတိ ဂဟဏတ္ထာယ ဟတ္ထံ ပသာရေတိ။ ဗဟုံ ဂဏှာတီတိ ဧကဂ္ဂဟဏေန ဗဟုံ ဂဏှန္တောပိ ပုနပ္ပုနံ ဂဏှန္တောပိ ဗဟုံ ဂဏှတေဝ။ အဘိဟာရာနန္တိ သတံ ဝါ သဟဿံ ဝါ ဥက္ခိပိတွာ အဘိဟဋာနံ ဒါယာနံ။ ဥပက္ကိလေသာတိ ပဉ္စ နီဝရဏာ။ နိမိတ္တံ န ဥဂ္ဂဏှာတီတိ ‘‘ဣမံ မေ ကမ္မဋ္ဌာနံ အနုလောမံ ဝါ ဂေါတြဘုံ ဝါ အာဟစ္စ ဌိတ’’န္တိ န ဇာနာတိ၊ အတ္တနော စိတ္တဿ နိမိတ္တံ ဂဏှိတုံ န သက္ကောတိ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ပုဗ္ဗဘာဂဝိပဿနာ သတိပဋ္ဌာနာဝ ကထိတာ။

၉။ ဂိလာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၇၅။ နဝမေ ဗေဠုဝဂါမကေတိ ဝေသာလိယာ သမီပေ ဧဝံနာမကော ပါဒဂါမော အတ္ထိ၊ တသ္မိံ။ ယထာမိတ္တန္တိအာဒီသု မိတ္တာတိ မိတ္တာဝ။ သန္ဒိဋ္ဌာတိ တတ္ထ တတ္ထ သင်္ဂမ္မ ဒိဋ္ဌမတ္တာ နာတိဒဠှမိတ္တာ ။ သမ္ဘတ္တာတိ သုဋ္ဌု ဘတ္တာ သိနေဟဝန္တော ဒဠှမိတ္တာ။ ယေသံ ယတ္ထ ယတ္ထ ဧဝရူပါ ဘိက္ခူ အတ္ထိ၊ တေ တတ္ထ တတ္ထ ဝဿံ ဥပေထာတိ အတ္ထော။ ကသ္မာ ဧဝမာဟ? တေသံ ဖာသုဝိဟာရတ္ထာယ။ တေသံ ကိရ ဗေဠုဝဂါမကေ သေနာသနံ နပ္ပဟောတိ၊ ဘိက္ခာပိ မန္ဒာ။ သမန္တာ ဝေသာလိယာ ပန ဗဟူနိ သေနာသနာနိ၊ ဘိက္ခာပိ သုလဘာ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။

အထ ကသ္မာ ‘‘ယထာသုခံ ဂစ္ဆထာ’’တိ န ဝိဿဇ္ဇေသိ? တေသံ အနုကမ္ပာယ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘အဟံ ဒသမာသမတ္တံ ဌတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမိ။ သစေ ဣမေ ဒူရံ ဂစ္ဆိဿန္တိ၊ မံ ပရိနိဗ္ဗာနကာလေ ဒဋ္ဌုံ န သက္ခိဿန္တိ။ အထ နေသံ ‘သတ္ထာ ပရိနိဗ္ဗာယန္တော အမှာကံ သတိမတ္တမ္ပိ န အဒါသိ။ သစေ ဇာနေယျာမ၊ န ဧဝံ ဒူရေ ဝသေယျာမာ’တိ ဝိပ္ပဋိသာရော ဘဝေယျ။ ဝေသာလိယာ သမန္တာ ပန ဝဿံ ဝသန္တာ မာသဿ အဋ္ဌ ဝါရေ အာဂန္တွာ ဓမ္မံ သုဏိဿန္တိ၊ သုဂတောဝါဒံ လဘိဿန္တီ’’တိ န ဝိဿဇ္ဇေသိ။

ခရောတိ ဖရုသော။ အာဗာဓောတိ ဝိသဘာဂရောဂေါ။ ဗာဠှာတိ ဗလဝတိယော။ မာရဏန္တိကာတိ မရဏန္တံ မရဏသန္တိကံ ပါပနသမတ္ထာ။ သတော သမ္ပဇာနော အဓိဝါသေသီတိ သတိံ သူပဋ္ဌိတံ ကတွာ ဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ အဓိဝါသေသိ။ အဝိဟညမာနောတိ ဝေဒနာနုဝတ္တနဝသေန အပရာပရံ ပရိဝတ္တနံ အကရောန္တော အပီဠိယမာနော အဒုက္ခိယမာနော စ အဓိဝါသေသိ။ အနာမန္တေတွာတိ အဇာနာပေတွာ။ အနပလောကေတွာတိ အဇာနာပေတွာဝ ဩဝါဒါနုသာသနိံ အဒတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝီရိယေနာတိ ပုဗ္ဗဘာဂဝီရိယေန စေဝ ဖလသမာပတ္တိဝီရိယေန စ။ ပဋိပဏာမေတွာတိ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ။ ဇီဝိတသင်္ခါရန္တိ ဧတ္ထ ဇီဝိတမ္ပိ ဇီဝိတသင်္ခါရော။ ယေန ဇီဝိတံ သင်္ခရီယတိ ဆိဇ္ဇမာနံ ဃဋေတွာ ဌပီယတိ၊ သော ဖလသမာပတ္တိဓမ္မောပိ ဇီဝိတသင်္ခါရော။ သော ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ အဓိဋ္ဌာယာတိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပဝတ္တေတွာ ဇီဝိတဌပနသမတ္ထံ ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇေယျန္တိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော။

ကိံ ပန ဘဂဝါ ဣတော ပုဗ္ဗေ ဖလသမာပတ္တိံ န သမာပဇ္ဇတီတိ? သမာပဇ္ဇတိ။ သာ ပန ခဏိကသမာပတ္တိ။ ခဏိကသမာပတ္တိ စ အန္တောသမာပတ္တိယံယေဝ ဝေဒနံ ဝိက္ခမ္ဘေတိ၊ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတမတ္တဿ ကဋ္ဌပါတေန ဝါ ကဌလပါတေန ဝါ ဆိန္နသေဝါလော ဝိယ ဥဒကံ၊ ပုန သရီရံ ဝေဒနာ အဇ္ဈောတ္ထရတိ။ ယာ ပန ရူပသတ္တကံ အရူပသတ္တကဉ္စ နိဂ္ဂုမ္ဗံ နိဇ္ဇဋံ ကတွာ မဟာဝိပဿနာဝသေန သမာပန္နာ သမာပတ္တိ ၊ သာ သုဋ္ဌု ဝိက္ခမ္ဘေတိ။ ယထာ နာမ ပုရိသေန ပေါက္ခရဏိံ ဩဂါဟေတွာ ဟတ္ထေဟိ စ ပါဒေဟိ စ သုဋ္ဌု အပဗျုဠှသေဝါလော စိရေန ဥဒကံ ဩတ္ထရတိ၊ ဧဝမေဝ တတော ဝုဋ္ဌိတဿ စိရေန ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ ဘဂဝါ တံဒိဝသံ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကေ အဘိနဝံ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေန္တော ဝိယ ရူပသတ္တကံ အရူပသတ္တကဉ္စ နိဂ္ဂုမ္ဗံ နိဇ္ဇဋံ ကတွာ စုဒ္ဒသဟာကာရေဟိ သန္နေတွာ မဟာဝိပဿနာယ ဝေဒနံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ ‘‘ဒသမာသေ မာ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထာ’’တိ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိ၊ သမာပတ္တိဝိက္ခမ္ဘိတာ ဝေဒနာ ဒသ မာသေ န ဥပ္ပဇ္ဇိယေဝ။

ဂိလာနာ ဝုဋ္ဌိတောတိ ဂိလာနော ဟုတွာ ပုန ဝုဋ္ဌိတော။ မဓုရကဇာတော ဝိယာတိ သဉ္ဇာတဂရုဘာဝေါ သဉ္ဇာတထဒ္ဓဘာဝေါ သူလေ ဥတ္တာသိတပုရိသော ဝိယ။ န ပက္ခာယန္တီတိ န ပကာသန္တိ၊ နာနာကာရတော န ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ ဓမ္မာပိ မံ နပ္ပဋိဘန္တီတိ သတိပဋ္ဌာနဓမ္မာ မယှံ ပါကဋာ န ဟောန္တီတိ ဒီပေတိ။ တန္တိဓမ္မာ ပန ထေရဿ သုပ္ပဂုဏာ။ န ဥဒါဟရတီတိ ပစ္ဆိမဩဝါဒံ န ဒေတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

အနန္တရံ အဗာဟိရန္တိ ဓမ္မဝသေန ဝါ ပုဂ္ဂလဝသေန ဝါ ဥဘယံ အကတွာ။ ‘‘ဧတ္တကံ ဓမ္မံ ပရဿ န ဒေသေဿာမီ’’တိ ဟိ စိန္တေန္တော ဓမ္မံ အဗ္ဘန္တရံ ကရောတိ နာမ၊ ‘‘ဧတ္တကံ ပရဿ ဒေသေဿာမီ’’တိ စိန္တေန္တော ဗာဟိရံ ကရောတိ နာမ။ ‘‘ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဒေသေဿာမီ’’တိ စိန္တေန္တော ပန ပုဂ္ဂလံ အဗ္ဘန္တရံ ကရောတိ နာမ၊ ‘‘ဣမဿ န ဒေသေဿာမီ’’တိ စိန္တေန္တော ပုဂ္ဂလံ ဗာဟိရံ ကရောတိ နာမ။ ဧဝံ အကတွာ ဒေသိတောတိ အတ္ထော။ အာစရိယမုဋ္ဌီတိ ယထာ ဗာဟိရကာနံ အာစရိယမုဋ္ဌိ နာမ ဟောတိ၊ ဒဟရကာလေ ကဿစိ အကထေတွာ ပစ္ဆိမကာလေ မရဏမဉ္စေ နိပန္နာ ပိယမနာပဿ အန္တေဝါသိကဿ ကထေန္တိ၊ ဧဝံ တထာဂတဿ ‘‘ဣဒံ မဟလ္လကကာလေ ပစ္ဆိမဌာနေ ကထေဿာမီ’’တိ မုဋ္ဌိံ ကတွာ ပရိဟရိတွာ ဌပိတံ ကိဉ္စိ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။

အဟံ ဘိက္ခုသင်္ဃန္တိ အဟမေဝ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိဟရိဿာမီတိ ဝါ၊ မမုဒ္ဒေသိကောတိ အဟံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗဋ္ဌေန ဥဒ္ဒေသော အဿာတိ မမုဒ္ဒေသိကော၊ မမေဝ ဥဒ္ဒိဿိတွာ မံ ပစ္စာသီသမာနော ဘိက္ခုသင်္ဃော ဟောတု မမ အစ္စယေန မာ ဝါ အဟောသိ၊ ယံ ဝါ တံ ဝါ ဟောတူတိ ဣတိ ဝါ ပန ယဿ အဿာတိ အတ္ထော။ န ဧဝံ ဟောတီတိ ဗောဓိပလ္လင်္ကေယေဝ ဣဿာမစ္ဆေရာနံ ဝိဂတတ္တာ ဧဝံ န ဟောတိ။ သ ကိန္တိ သော ကိံ။ အာသီတိကောတိ အသီတိသံဝစ္ဆရိကော၊ ဣဒံ ပစ္ဆိမဝယံ အနုပ္ပတ္တဘာဝဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဝေဌမိဿကေနာတိ ဗာဟဗန္ဓစက္ကဗန္ဓာဒိနာ ပဋိသင်္ခရဏေန ဝေဌမိဿကေန။ မညေတိ ဇရသကဋံ ဝိယ ဝေဌမိဿကေန မညေ ယာပေတိ၊ အရဟတ္တဖလဝေဌနေန စတုဣရိယာပထကပ္ပနံ တထာဂတဿ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။

ဣဒါနိ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော ယသ္မိံ အာနန္ဒ သမယေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သဗ္ဗနိမိတ္တာနန္တိ ရူပနိမိတ္တာဒီနံ။ ဧကစ္စာနံ ဝေဒနာနန္တိ လောကိယာနံ ဝေဒနာနံ။ တသ္မာတိဟာနန္ဒာတိ ယသ္မာ ဣမိနာ ဖလသမာပတ္တိဝိဟာရေန ဖာသု ဟောတိ၊ တသ္မာ တုမှေပိ တဒတ္ထာယ ဧဝံ ဝိဟရထာတိ ဒဿေတိ။ အတ္တဒီပါတိ မဟာသမုဒ္ဒဂတာ ဒီပံ ဝိယ အတ္တာနံ ဒီပံ ပတိဋ္ဌံ ကတွာ ဝိဟရထ။ အတ္တသရဏာတိ အတ္တဂတိကာဝ ဟောထ၊ မာ အညဂတိကာ။ ဓမ္မဒီပဓမ္မသရဏပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ ဓမ္မောတိ နဝဝိဓော လောကုတ္တရဓမ္မော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တမတဂ္ဂေတိ တမအဂ္ဂေ၊ မဇ္ဈေ တ-ကာရော ပဒသန္ဓိဝသေန ဝုတ္တော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဣမေ အဂ္ဂတမာတိ တမတဂ္ဂါတိ ။ ဧဝံ သဗ္ဗံ တမသောတံ ဆိန္ဒိတွာ အတိဝိယ အဂ္ဂေ ဥတ္တမဘာဝေ ဧတေ၊ အာနန္ဒ၊ မမ ဘိက္ခူ ဘဝိဿန္တိ၊ တေသံ အဂ္ဂေ ဘဝိဿန္တိ။ ယေ ကေစိ သိက္ခာကာမာ၊ သဗ္ဗေသံ တေသံ စတုသတိပဋ္ဌာနဂေါစရာဝ ဘိက္ခူ အဂ္ဂေ ဘဝိဿန္တီတိ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ ဂဏှီတိ။

၁၀။ ဘိက္ခုနုပဿယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၇၆။ ဒသမေ တေနုပသင်္ကမီတိ တသ္မိံ ဥပဿယေ ကမ္မဋ္ဌာနကမ္မိကာ ဘိက္ခုနိယော အတ္ထိ၊ တာသံ ဥဿုက္ကာပေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေဿာမီတိ ဥပသင်္ကမိ။ ဥဠာရံ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိသေသန္တိ ပုဗ္ဗဝိသေသတော အပရံ ဥဠာရဝိသေသံ။ တတ္ထ မဟာဘူတပရိဂ္ဂဟော ပုဗ္ဗဝိသေသော၊ ဥပါဒါရူပပရိဂ္ဂဟော အပရဝိသေသော နာမ။ တထာ သကလရူပပရိဂ္ဂဟော ပုဗ္ဗဝိသေသော၊ အရူပပရိဂ္ဂဟော အပရဝိသေသော နာမ။ ရူပါရူပပရိဂ္ဂဟော ပုဗ္ဗဝိသေသော၊ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟော အပရဝိသေသော နာမ သပ္ပစ္စယနာမရူပဒဿနံ ပုဗ္ဗဝိသေသော၊ တိလက္ခဏာရောပနံ အပရဝိသေသော နာမ။ ဧဝံ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဥဠာရဝိသေသံ ဇာနာတီတိ အတ္ထော။

ကာယာရမ္မဏောတိ ယံ ကာယံ အနုပဿတိ၊ တမေဝ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကိလေသပရိဠာဟော။ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ စိတ္တံ ဝိက္ခိပတီတိ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ပုထုတ္တာရမ္မဏေ စိတ္တုပ္ပာဒေါ ဝိက္ခိပတိ။ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ပသာဒနီယေ နိမိတ္တေ စိတ္တံ ပဏိဒဟိတဗ္ဗန္တိ ဧဝံ ကိလေသပရိဠာဟေ စ လီနတ္တေ စ ဗဟိဒ္ဓါဝိက္ခေပေ စ ဥပ္ပန္နေ ကိလေသာနုရဉ္ဇိတေန န ဝတ္တိတဗ္ဗံ၊ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ပသာဒနီယေ ပသာဒါဝဟေ ဗုဒ္ဓါဒီသု အညတရသ္မိံ ဌာနေ ကမ္မဋ္ဌာနစိတ္တံ ဌပေတဗ္ဗံ။ စိတ္တံ သမာဓိယတီတိ အာရမ္မဏေ သမ္မာ အာဓိယတိ သုဋ္ဌု ဌပိတံ ဌပိယတိ။ ပဋိသံဟရာမီတိ ပသာဒနီယဋ္ဌာနတော ပဋိသံဟရာမိ၊ မူလကမ္မဋ္ဌာနာဘိမုခံယေဝ နံ ကရောမီတိ အတ္ထော။ သော ပဋိသံဟရတိ စေဝါတိ မူလကမ္မဋ္ဌာနာဘိမုခဉ္စ ပေသေတိ။ န စ ဝိတက္ကေတိ န စ ဝိစာရေတီတိ ကိလေသဝိတက္ကံ န ဝိတက္ကေတိ၊ ကိလေသဝိစာရံ န ဝိစာရေတိ။ အဝိတက္ကောမှိ အဝိစာရောတိ ကိလေသဝိတက္ကဝိစာရေဟိ အဝိတက္ကာဝိစာရော။ အဇ္ဈတ္တံ သတိမာ သုခမသ္မီတိ ဂေါစရဇ္ဈတ္တေ ပဝတ္တာယ သတိယာ ‘‘သတိမာဟမသ္မိ သုခိတော စာ’’တိ ပဇာနာတိ။

ဧဝံ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ပဏိဓာယ ဘာဝနာ ဟောတီတိ ဧဝံ၊ အာနန္ဒ၊ ဌပေတွာ ဘာဝနာ ဟောတိ။ ဣမဿ ဟိ ဘိက္ခုနော ယထာ နာမ ပုရိသဿ မဟန္တံ ဥစ္ဆုဘာရံ ဥက္ခိပိတွာ ယန္တသာလံ နေန္တဿ ကိလန္တကိလန္တကာလေ ဘူမိယံ ဌပေတွာ ဥစ္ဆုခဏ္ဍံ ခါဒိတွာ ပုန ဥက္ခိပိတွာ ဂမနံ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိတုံ ဥဂ္ဂဟိတကမ္မဋ္ဌာနဿ ကာယပရိဠာဟာဒီသု ဥပ္ပန္နေသု တံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဌပေတွာ ဗုဒ္ဓဂုဏာဒိအနုဿရဏေန စိတ္တံ ပသာဒေတွာ ကမ္မနိယံ ကတွာ ဘာဝနာ ပဝတ္တာ၊ တသ္မာ ‘‘ပဏိဓာယ ဘာဝနာ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တဿ ပန ပုရိသဿ ဥစ္ဆုဘာရံ ယန္တသာလံ နေတွာ ပီဠေတွာ ရသပါနံ ဝိယ ဣမဿ ဘိက္ခုနော ကမ္မဋ္ဌာနံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တဿ ဖလသမာပတ္တိသုခါနုဘဝနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဗဟိဒ္ဓါတိ မူလကမ္မဋ္ဌာနံ ပဟာယ ဗဟိ အညသ္မိံ အာရမ္မဏေ။ အပ္ပဏိဓာယာတိ အဋ္ဌပေတွာ။ အထ ပစ္ဆာ ပုရေ အသံခိတ္တံ ဝိမုတ္တံ အပ္ပဏိဟိတန္တိ ပဇာနာတီတိ ဧတ္ထ ကမ္မဋ္ဌာနဝသေန ဝါ သရီရဝသေန ဝါ ဒေသနာဝသေန ဝါ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

တတ္ထ ကမ္မဋ္ဌာနေ တာဝ ကမ္မဋ္ဌာနဿ အဘိနိဝေသော ပုရေ နာမ၊ အရဟတ္တံ ပစ္ဆာ နာမ။ တတ္ထ ယော ဘိက္ခု မူလကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ကိလေသပရိဠာဟဿ ဝါ လီနတ္တဿ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါဝိက္ခေပဿ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ ဩကာသံ အဒေန္တော သုဒန္တဂေါဏေ ယောဇေတွာ သာရေန္တော ဝိယ စတုရဿစ္ဆိဒ္ဒေ သုတစ္ဆိတံ စတုရဿဃဋိကံ ပက္ခိပန္တော ဝိယ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အတိဋ္ဌန္တော အလဂ္ဂန္တော အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ သော ပုရေသင်္ခါတဿ ကမ္မဋ္ဌာနာဘိနိဝေသဿ ပစ္ဆာသင်္ခါတဿ အရဟတ္တဿ စ ဝသေန ပစ္ဆာ ပုရေ အသံခိတ္တံ ဝိမုတ္တံ အပ္ပဏိဟိတန္တိ ပဇာနာတိ နာမ။

သရီရေ ပန ပါဒင်္ဂုလီနံ အဂ္ဂပဗ္ဗာနိ ပုရေ နာမ၊ သီသကဋာဟံ ပစ္ဆာ နာမ။ တတ္ထ ယော ဘိက္ခု ပါဒင်္ဂုလီနံ အဂ္ဂပဗ္ဗအဋ္ဌိကေသု အဘိနိဝိသိတွာ ဗျာဘင်္ဂိယာ ယဝကလာပံ မောစေန္တော ဝိယ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဒိသောကာသပရိစ္ဆေဒဝသေန အဋ္ဌီနိ ပရိဂ္ဂဏှန္တော အန္တရာ ကိလေသပရိဠာဟာဒီနံ ဥပ္ပတ္တိံ ဝါရေတွာ ယာဝ သီသကဋာဟာ ဘာဝနံ ပါပေတိ၊ သော ပုရေသင်္ခါတာနံ အဂ္ဂပါဒင်္ဂုလိပဗ္ဗာနံ ပစ္ဆာသင်္ခါတဿ သီသကဋာဟဿ စ ဝသေန ပစ္ဆာ ပုရေ အသံခိတ္တံ ဝိမုတ္တံ အပ္ပဏိဟိတန္တိ ပဇာနာတိ နာမ။

ဒေသနာယပိ ဒွတ္တိံသာကာရဒေသနာယ ကေသာ ပုရေ နာမ၊ မတ္ထလုင်္ဂံ ပစ္ဆာ နာမ။ တတ္ထ ယော ဘိက္ခု ကေသေသု အဘိနိဝိသိတွာ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဒိသောကာသဝသေန ကေသာဒယော ပရိဂ္ဂဏှန္တော အန္တရာ ကိလေသပရိဠာဟာဒီနံ ဥပ္ပတ္တိံ ဝါရေတွာ ယာဝ မတ္ထလုင်္ဂါ ဘာဝနံ ပါပေတိ။ သော ပုရေသင်္ခါတာနံ ကေသာနံ ပစ္ဆာသင်္ခါတဿ မတ္ထလုင်္ဂဿ စ ဝသေန ပစ္ဆာ ပုရေ အသံခိတ္တံ ဝိမုတ္တံ အပ္ပဏိဟိတန္တိ ပဇာနာတိ နာမ။

ဧဝံ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ အပ္ပဏိဓာယ ဘာဝနာ ဟောတီတိ ဧဝံ၊ အာနန္ဒ၊ အဋ္ဌပေတွာ ဘာဝနာ ဟောတိ။ ဣမဿ ဟိ ဘိက္ခုနော ယထာ နာမ ပုရိသဿ ဂုဠဘာရံ လဘိတွာ အတ္တနော ဂါမံ အတိဟရန္တဿ အန္တရာ အဋ္ဌပေတွာဝ ဥစ္စင်္ဂေ ပက္ခိတ္တာနိ ဂုဠခဏ္ဍာဒီနိ ခါဒနီယာနိ ခါဒန္တဿ အတ္တနော ဂါမေယေဝ ဩတရဏံ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိတုံ အာရဒ္ဓဘာဝနဿ ကာယပရိဠာဟာဒီနံ ဥပ္ပတ္တိံ ဝါရေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာ ပဝတ္တာ၊ တသ္မာ ‘‘အပ္ပဏိဓာယ ဘာဝနာ’’တိ ဝုတ္တာ။ တဿ ပန ပုရိသဿ တံ ဂုဠဘာရံ အတ္တနော ဂါမံ နေတွာ ဉာတီဟိ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂေါ ဝိယ ဣမဿ ဘိက္ခုနော ကမ္မဋ္ဌာနံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တဿ ဖလသမာပတ္တိသုခါနုဘဝနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ပုဗ္ဗဘာဂဝိပဿနာ ကထိတာ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

အမ္ဗပါလိဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

၂။ နာလန္ဒဝဂ္ဂေါ

၂။ နာလန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၇၈။ ဒုတိယဝဂ္ဂဿ ဒုတိယေ နာလန္ဒာယန္တိ နာလန္ဒာတိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ၊ တံ နဂရံ ဂေါစရဂါမံ ကတွာ။ ပါဝါရိကမ္ဗဝနေတိ ဒုဿပါဝါရိကသေဋ္ဌိနော အမ္ဗဝနေ။ တံ ကိရ တဿ ဥယျာနံ အဟောသိ။ သော ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ဘဂဝတိ ပသန္နော တသ္မိံ ဥယျာနေ ကုဋိလေဏမဏ္ဍပါဒိပဋိမဏ္ဍိတံ ဘဂဝတော ဝိဟာရံ ကတွာ နိယျာတေသိ။ သော ဝိဟာရော ဇီဝကမ္ဗဝနံ ဝိယ ပါဝါရိကမ္ဗဝနန္တွေဝ သင်္ခံ ဂတော။ တသ္မိံ ပါဝါရိကမ္ဗဝနေ ဝိဟရတီတိ အတ္ထော။

ဧဝံပသန္နောတိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နသဒ္ဓါ၊ ဧဝံ သဒ္ဒဟာမီတိ အတ္ထော။ ဘိယျောဘိညတရောတိ ဘိယျတရော အဘိညာတော ဘိယျတရာဘိယျော ဝါ၊ ဥတ္တရိတရဉာဏောတိ အတ္ထော။ သမ္ဗောဓိယန္တိ သဗ္ဗညုတညာဏေ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေ ဝါ အရဟတ္တမဂ္ဂေနေဝ ဟိ ဗုဒ္ဓဂုဏာ နိပ္ပဒေသာ ဂဟိတာ ဟောန္တိ၊ ဒွေပိ အဂ္ဂသာဝကာ အရဟတ္တမဂ္ဂေနေဝ သာဝကပါရမီဉာဏံ ပဋိလဘန္တိ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ၊ ဗုဒ္ဓါ သဗ္ဗညုတညာဏဉ္စေဝ သကလေ စ ဗုဒ္ဓဂုဏေ။ သဗ္ဗမ္ပိ နေသံ အရဟတ္တမဂ္ဂေနေဝ ဣဇ္ဈတိ။ တသ္မာ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏံ သမ္ဗောဓိ နာမ ဟောတိ။ တေန ဥတ္တရိတရော စ ဘဂဝတာ နတ္ထိ။ တေနာဟ ‘‘ဘဂဝတာ ဘိယျောဘိညတရော၊ ယဒိဒံ သမ္ဗောဓိယ’’န္တိ။

ဥဠာရာတိ သေဋ္ဌာ။ အယဉှိ ဥဠာရသဒ္ဒေါ ‘‘ဥဠာရာနိ ခါဒနီယာနိ ခါဒန္တီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၆၆) မဓုရေ အာဂစ္ဆတိ။ ‘‘ဥဠာရာယ ခလု ဘဝံ ဝစ္ဆာယနော သမဏံ ဂေါတမံ ပသံသာယ ပသံသတီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၈၈) သေဋ္ဌေ။ ‘‘အပ္ပမာဏော ဥဠာရော ဩဘာသော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၂၊ မ။ နိ။ ၃။၂၀၁) ဝိပုလေ။ သွာယမိဓ သေဋ္ဌေ အာဂတော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဥဠာရာတိ သေဋ္ဌာ’’တိ။ အာသဘီတိ ဥသဘဿ ဝါစာသဒိသီ အစလာ အသမ္ပဝေဓီ။ ဧကံသော ဂဟိတောတိ အနုဿဝေန ဝါ အာစရိယပရမ္ပရာယ ဝါ ဣတိကိရာယ ဝါ ပိဋကသမ္ပဒါနေန ဝါ အာကာရပရိဝိတက္ကေန ဝါ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ ဝါ တက္ကဟေတု ဝါ နယဟေတု ဝါ အကထေတွာ ပစ္စက္ခတော ဉာဏေန ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဝိယ ဧကံသော ဂဟိတော၊ သန္နိဋ္ဌာနကထာဝ ကထိတာတိ အတ္ထော။ သီဟနာဒေါတိ သေဋ္ဌနာဒေါ၊ ဝနေ ဥန္နာဒယန္တေန သီဟေန ဝိယ ဥတ္တမနာဒေါ နဒိတောတိ အတ္ထော။

ကိံနု တေ သာရိပုတ္တာတိ ဣမံ ဒေသနံ ကသ္မာ အာရဘိ? အနုယောဂဒါပနတ္ထံ။ ဧကစ္စော ဟိ သီဟနာဒံ နဒိတွာ အတ္တနော သီဟနာဒေ အနုယောဂံ ဒါတုံ န သက္ကောတိ၊ နိဃံသနံ န ခမတိ၊ သိလေသေ ပတိတမက္ကဋော ဝိယ ဟောတိ။ ယထာ ဓမမာနံ အပရိသုဒ္ဓံ လောဟံ ဈာယိတွာ အင်္ဂါရော ဟောတိ၊ ဧဝံ ဈာမင်္ဂါရော ဝိယ ဟောတိ။ ဧကော သီဟနာဒေ အနုယောဂံ ဒါပိယမာနော ဒါတုံ သက္ကောတိ၊ နိဃံသနံ ခမတိ ၊ ဓမမာနံ နိဒ္ဒေါသဇာတရူပံ ဝိယ အဓိကတရံ သောဘတိ၊ တာဒိသော ထေရော။ တေန နံ ဘဂဝါ ‘‘အနုယောဂက္ခမော အယ’’န္တိ ဉတွာ သီဟနာဒေ အနုယောဂဒါပနတ္ထံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။

တတ္ထ သဗ္ဗေ တေတိ သဗ္ဗေ တေ တယာ။ ဧဝံသီလာတိ မဂ္ဂသီလေန ဖလသီလေန လောကိယလောကုတ္တရသီလေန ဧဝံသီလာ။ ဧဝံဓမ္မာတိ ဧတ္ထ သမာဓိပက္ခာ ဓမ္မာ အဓိပ္ပေတာ၊ မဂ္ဂသမာဓိနာ ဖလသမာဓိနာ လောကိယလောကုတ္တရေန သမာဓိနာ ဧဝံသမာဓီတိ အတ္ထော။ ဧဝံပညာတိ မဂ္ဂပညာဒိဝသေနေဝ ဧဝံပညာ။ ဧဝံဝိဟာရိနောတိ ဧတ္ထ ပန ဟေဋ္ဌာ သမာဓိပက္ခာနံ ဓမ္မာနံ ဂဟိတတ္တာ ဝိဟာရော ဂဟိတောပိ ပုန ကသ္မာ ဂဟိတမေဝ ဂဏှတီတိ စေ။ ထေရေန ဣဒံ ဂဟိတမေဝ။ ဣဒဉှိ နိရောဓသမာပတ္တိဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဧဝံ နိရောဓသမာပတ္တိဝိဟာရိနော တေ ဘဂဝန္တော အဟေသုန္တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဧဝံဝိမုတ္တာတိ ဧတ္ထ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိ၊ တဒင်္ဂဝိမုတ္တိ၊ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိ၊ ပဋိပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိ၊ နိဿရဏဝိမုတ္တီတိ ပဉ္စဝိဓာ ဝိမုတ္တိ။ တတ္ထ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော သယံ ဝိက္ခမ္ဘိတေဟိ နီဝရဏာဒီဟိ ဝိမုတ္တတ္တာ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တီတိ သင်္ခံ ဂစ္ဆန္တိ။ အနိစ္စာနုပဿနာဒိကာ သတ္တ အနုပဿနာ သယံ တဿ တဿ ပစ္စနီကဝသေန ပရိစ္စတ္တာဟိ နိစ္စသညာဒီဟိ ဝိမုတ္တတ္တာ တဒင်္ဂဝိမုတ္တီတိ သင်္ခံ ဂစ္ဆန္တိ။ စတ္တာရော အရိယမဂ္ဂါ သယံ သမုစ္ဆိန္နေဟိ ကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တတ္တာ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တီတိ သင်္ခံ ဂစ္ဆန္တိ။ စတ္တာရိ သာမညဖလာနိ မဂ္ဂါနုဘာဝေန ကိလေသာနံ ပဋိပဿဒ္ဓန္တေ ဥပ္ပန္နတ္တာ ပဋိပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တီတိ သင်္ခံ ဂစ္ဆန္တိ။ နိဗ္ဗာနံ သဗ္ဗကိလေသေဟိ နိဿဋတ္တာ အပဂတတ္တာ ဒူရေ ဌိတတ္တာ နိဿရဏဝိမုတ္တီတိ သင်္ခံ ဂတံ။ ဣတိ ဣမာသံ ပဉ္စန္နံ ဝိမုတ္တီနံ ဝသေန ဧဝံ ဝိမုတ္တာတိ ဧတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ကိံပန တေ သာရိပုတ္တ ယေ တေ ဘဝိဿန္တီတိ အတီတာ တာဝ နိရုဒ္ဓါ အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝံ ဂတာ ဒီပသိခါ ဝိယ နိဗ္ဗုတာ၊ ဧဝံ နိရုဒ္ဓေ အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝံ ဂတေ တွံ ကထံ ဇာနိဿသိ၊ အနာဂတဗုဒ္ဓါနံ ပန ဂုဏာ ကိံ တယာ အတ္တနော စိတ္တေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝိဒိတာတိ ပုစ္ဆန္တော ဧဝမာဟ။

ကိံ ပန တျာဟံ သာရိပုတ္တ ဧတရဟီတိ အနာဂတာပိ ဗုဒ္ဓါ အဇာတာ အနိဗ္ဗတ္တာ အနုပ္ပန္နာ၊ တေ ကထံ ဇာနိဿသိ။ တေသဉှိ ဇာနနံ အပဒေ အာကာသေ ပဒဒဿနံ ဝိယ ဟောတိ။ ဣဒါနိ မယာ သဒ္ဓိံ ဧကဝိဟာရေ ဝသသိ၊ ဧကတော ဘိက္ခာယ စရသိ၊ ဓမ္မဒေသနာကာလေ ဒက္ခိဏပဿေ နိသီဒသိ၊ ကိံ ပန မယှံ ဂုဏာ အတ္တနော စေတသာ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝိဒိတာ တယာတိ အနုယုဉ္ဇန္တော ဧဝမာဟ။ ထေရော ပန ပုစ္ဆိတပုစ္ဆိတေ ‘‘နော ဟေတံ ဘန္တေ’’တိ ပဋိက္ခိပတိ။

ထေရဿ စ ဝိဒိတမ္ပိ အတ္ထိ၊ အဝိဒိတမ္ပိ။ ကိံ သော အတ္တနော ဝိဒိတဋ္ဌာနေ ပဋိက္ခေပံ ကရောတိ၊ အဝိဒိတဋ္ဌာနေတိ? ဝိဒိတဋ္ဌာနေ န ကရောတိ၊ အဝိဒိတဋ္ဌာနေယေဝ ကရောတိ။ ထေရော ကိရ အနုယောဂေ အာရဒ္ဓေ ဧဝံ အညာသိ ‘‘နာယံ အနုယောဂေါ သာဝကပါရမီဉာဏေ၊ သဗ္ဗညုတညာဏေ ပန အယံ အနုယောဂေါ’’တိ အတ္တနော သာဝကပါရမီဉာဏေ ပဋိက္ခေပံ အကတွာဝ အဝိဒိတဋ္ဌာနေ သဗ္ဗညုတညာဏေ ပဋိက္ခေပံ ကရောတိ။ တေန ဣဒမ္ပိ ဒီပေတိ – ဘဂဝါ မယှံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ဗုဒ္ဓါနံ သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိကာရဏဇာနနသမတ္ထံ သဗ္ဗညုတညာဏံ နတ္ထီတိ။

ဧတ္ထာတိ ဧတေသု အတီတာဒိဘေဒေသု ဗုဒ္ဓေသု။ အထ ကိဉ္စရဟီတိ အထ ကသ္မာ ဧဝံ ဉာဏေ အသတိ တယာ ဧဝံ ကထိတန္တိ ဝဒတိ။ ဓမ္မနွယောတိ ဓမ္မဿ ပစ္စက္ခတော ဉာဏဿ အနုယောဂံ အနုဂန္တွာ ဥပ္ပန္နံ အနုမာနဉာဏံ နယဂ္ဂါဟော ဝိဒိတော၊ သာဝကပါရမီဉာဏေ ဌတွာဝ ဣမိနာ အာကာရေန ဇာနာမိ ဘဂဝါတိ ဝဒတိ။ ထေရဿ ဟိ နယဂ္ဂါဟော အပ္ပမာဏော အပရိယန္တော။ ယထာ စ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ပမာဏံ ဝါ ပရိယန္တော ဝါ နတ္ထိ၊ ဧဝံ ဓမ္မသေနာပတိနော နယဂ္ဂါဟဿ။ တေန သော – ‘‘ဣမိနာ ဧဝံဝိဓော ဣမိနာ ဧဝံဝိဓော၊ ဣမိနာ အနုတ္တရော ဣမိနာ အနုတ္တရော သတ္ထာ’’တိ ဇာနာတိ။ ထေရဿ ဟိ နယဂ္ဂါဟော သဗ္ဗညုတညာဏဂတိကော ဧဝ။

ဣဒါနိ တံ နယဂ္ဂါဟံ ပါကဋံ ကာတုံ ဥပမံ ဒဿေန္တော သေယျထာပိ ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယသ္မာ မဇ္ဈိမဒေသေ နဂရဿ ဥဒ္ဓါပပါကာရာဒီနိ ထိရာနိ ဝါ ဟောန္တု ဒုဗ္ဗလာနိ ဝါ၊ သဗ္ဗသော ဝါ ပန မာ ဟောန္တု၊ စောရာနံ အာသင်္ကာ န ဟောတိ။ တသ္မာ တံ အဂ္ဂဟေတွာ ပစ္စန္တိမံ နဂရန္တိ အာဟ။ ဒဠှုဒ္ဓါပန္တိ ထိရမူလပါကာရံ။ ဒဠှပါကာရတောရဏန္တိ ထိရပါကာရဉ္စေဝ ထိရပိဋ္ဌသင်္ဃာဋဉ္စ။ ဧကဒွါရန္တိ ကသ္မာ အာဟ? ဗဟုဒွါရေ ဟိ နဂရေ ဗဟူဟိ ပဏ္ဍိတဒေါဝါရိကေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ဧကဒွါရေဝ ဧကော ဝဋ္ဋတိ။ ထေရဿ စ ပညာယ သဒိသော အညော နတ္ထိ၊ တသ္မာ အတ္တနော ပဏ္ဍိတဘာဝဿ ဩပမ္မတ္ထံ ဧကံယေဝ ဒေါဝါရိကံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧကဒွါရ’’န္တိ အာဟ။

ပဏ္ဍိတောတိ ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတော။ ဗျတ္တောတိ ဝေယျတ္တိယေန သမန္နာဂတော ဝိသဒဉာဏော။ မေဓာဝီတိ ဌာနုပ္ပတ္တိကပညာသင်္ခါတာယ မေဓာယ သမန္နာဂတော။ အနုပရိယာယပထန္တိ အနုပရိယာယနာမကံ ပါကာရမဂ္ဂံ။ ပါကာရသန္ဓိန္တိ ဒွိန္နံ ဣဋ္ဌကာနံ အပဂတဋ္ဌာနံ။ ပါကာရဝိဝရန္တိ ပါကာရဿ ဆိန္နဋ္ဌာနံ။ စေတသော ဥပက္ကိလေသေတိ ပဉ္စနီဝရဏာ စိတ္တံ ဥပက္ကိလိဿန္တိ ကိလိဋ္ဌံ ကရောန္တိ ဥပတာပေန္တိ ဝိဟေဌေန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘စေတသော ဥပက္ကိလေသာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေတိ နီဝရဏာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အနုပ္ပန္နာယ ပညာယ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ န ဒေန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ သုပတိဋ္ဌိတစိတ္တာတိ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုဋ္ဌု ဌပိတစိတ္တာ ဟုတွာ။ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ယထာဘူတန္တိ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ယထာသဘာဝေန ဘာဝေတွာ။ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိန္တိ အရဟတ္တံ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဝိဇ္ဈိံသူတိ ဒဿေတိ။

အပိစေတ္ထ သတိပဋ္ဌာနာတိ ဝိပဿနာ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ မဂ္ဂေါ၊ အနုတ္တရသမ္မာသမ္ဗောဓိ အရဟတ္တံ။ သတိပဋ္ဌာနာတိ ဝါ ဝိပဿနာ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂါမိဿကာ၊ သမ္မာသမ္ဗောဓိ အရဟတ္တမေဝ။ ဒီဃဘာဏကမဟာသီဝတ္ထေရော ပနာဟ ‘‘သတိပဋ္ဌာနေ ဝိပဿနံ ဂဟေတွာ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ မဂ္ဂေါ စ သဗ္ဗညုတညာဏဉ္စာတိ ဂဟိတေ သုန္ဒရော ပဉှော ဘဝေယျ၊ န ပနေဝံ ဂဟိတ’’န္တိ။ ဣတိ ထေရော သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ နီဝရဏပ္ပဟာနေ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာယ သမ္ဗောဓိယဉ္စ မဇ္ဈေ ဘိန္နသုဝဏ္ဏရဇတာနံ ဝိယ နာနတ္တာဘာဝံ ဒဿေတိ။

ဣဓ ဌတွာ ဥပမာ သံသန္ဒေတဗ္ဗာ – အာယသ္မာ ဟိ သာရိပုတ္တော ပစ္စန္တနဂရံ ဒဿေသိ၊ ပါကာရံ ဒဿေသိ၊ အနုပရိယာယပထံ ဒဿေသိ၊ ဒွါရံ ဒဿေသိ၊ ပဏ္ဍိတဒေါဝါရိကံ ဒဿေသိ၊ နဂရံ ပဝိသနကနိက္ခမနကေ ဩဠာရိကေ ပါဏေ ဒဿေသိ၊ ဒေါဝါရိကဿ တေသံ ပါဏာနံ ပါကဋဘာဝံ ဒဿေသိ။ တတ္ထ ကိံ ကေန သဒိသန္တိ စေ? နဂရံ ဝိယ ဟိ နိဗ္ဗာနံ၊ ပါကာရော ဝိယ သီလံ၊ အနုပရိယာယပထော ဝိယ ဟိရီ၊ ဒွါရံ ဝိယ အရိယမဂ္ဂေါ၊ ပဏ္ဍိတဒေါဝါရိကော ဝိယ ဓမ္မသေနာပတိ၊ နဂရံ ပဝိသနကနိက္ခမနကာ ဩဠာရိကပါဏာ ဝိယ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာ ဗုဒ္ဓါ၊ ဒေါဝါရိကဿ တေသံ ပါဏာနံ ပါကဋဘာဝေါ ဝိယ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ဗုဒ္ဓါနံ သီလသမထာဒီဟိ ပါကဋဘာဝေါ။ ဧတ္တာဝတာ ထေရေန ဘဂဝတော – ‘‘ဧဝမဟံ သာဝကပါရမီဉာဏေ ဌတွာ ဓမ္မနွယေန နယဂ္ဂါဟေန ဇာနာမီ’’တိ အတ္တနော သီဟနာဒဿ အနုယောဂေါ ဒိန္နော ဟောတိ။

တသ္မာတိ ယသ္မာ ‘‘န ခေါ မေတံ၊ ဘန္တေ၊ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေသု အရဟန္တေသု သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေသု စေတောပရိယဉာဏံ အတ္ထိ၊ အပိစ ဓမ္မနွယော ဝိဒိတော’’တိ ဝဒတိ၊ တသ္မာ။ အဘိက္ခဏံ ဘာသေယျာသီတိ ပုနပ္ပုနံ ဘာသေယျာသိ၊ ‘‘ပုဗ္ဗဏှေ မေ ကထိတ’’န္တိ မာ မဇ္ဈနှိကာဒီသု န ကထယိတ္ထ၊ ‘‘အဇ္ဇ ဝါ မေ ကထိတ’’န္တိ မာ ပရဒိဝသာဒီသု န ကထယိတ္ထာတိ အတ္ထော။ သာ ပဟီယိဿတီတိ ‘‘သာရိပုတ္တသဒိသောပိ နာမ ဉာဏဇဝနသမ္ပန္နော သာဝကော ဗုဒ္ဓါနံ စိတ္တာစာရံ ဇာနိတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝံ အပ္ပမေယျာ တထာဂတာ’’တိ စိန္တေန္တာနံ ယာ တထာဂတေ ကင်္ခါ ဝါ ဝိမတိ ဝါ၊ သာ ပဟီယိဿတီတိ။

၃။ စုန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၇၉။ တတိယေ မဂဓေသူတိ ဧဝံနာမကေ ဇနပဒေ။ နာလကဂါမကေတိ ရာဇဂဟဿ အဝိဒူရေ အတ္တနော ကုလသန္တကေ ဧဝံနာမကေ ဂါမေ။ စုန္ဒော သမဏုဒ္ဒေသောတိ အယံ ထေရော ဓမ္မသေနာပတိဿ ကနိဋ္ဌဘာတိကော၊ တံ ဘိက္ခူ အနုပသမ္ပန္နကာလေ ‘‘စုန္ဒော သမဏုဒ္ဒေသော’’တိ သမုဒါစရိတွာ ထေရကာလေပိ တထေဝ သမုဒါစရိံသု။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘စုန္ဒော သမဏုဒ္ဒေသော’’တိ။ ဥပဋ္ဌာကော ဟောတီတိ မုခေါဒကဒန္တကဋ္ဌဒါနေန စေဝ ပရိဝေဏသမ္မဇ္ဇန-ပိဋ္ဌိပရိကမ္မကရဏ-ပတ္တစီဝရဂ္ဂဟဏေန စ ဥပဋ္ဌာနကရော ဟောတိ။ ပရိနိဗ္ဗာယီတိ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗုတော။ ကတရသ္မိံ ကာလေတိ? ဘဂဝတော ပရိနိဗ္ဗာနသံဝစ္ဆရေ။

တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ – ဘဂဝါ ကိရ ဝုတ္ထဝဿော ဝေဠုဝဂါမကာ နိက္ခမိတွာ ‘‘သာဝတ္ထိံ ဂမိဿာမီ’’တိ အာဂတမဂ္ဂေနေဝ ပဋိနိဝတ္တန္တော အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိံ ပတွာ ဇေတဝနံ ပါဝိသိ။ ဓမ္မသေနာပတိ ဘဂဝတော ဝတ္တံ ဒဿေတွာ ဒိဝါဋ္ဌာနံ ဂတော၊ သော တတ္ထ အန္တေဝါသိကေသု ဝတ္တံ ဒဿေတွာ ပဋိက္ကန္တေသု ဒိဝါဋ္ဌာနံ သမ္မဇ္ဇိတွာ စမ္မခဏ္ဍံ ပညာပေတွာ ပါဒေ ပက္ခာလေတွာ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ဖလသမာပတ္တိံ ပါဝိသိ။ အထဿ ယထာ ပရိစ္ဆေဒေန တတော ဝုဋ္ဌိတဿ အယံ ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ ‘‘ဗုဒ္ဓါ နု ခေါ ပဌမံ ပရိနိဗ္ဗာယန္တိ၊ ဥဒါဟု အဂ္ဂသာဝကာတိ၊ တတော ‘‘အဂ္ဂသာဝကာ ပဌမ’’န္တိ ဉတွာ အတ္တနော အာယုသင်္ခါရံ ဩလောကေသိ။ သော ‘‘သတ္တာဟမေဝ မေ အာယုသင်္ခါရာ ပဝတ္တိဿန္တီ’’တိ ဉတွာ ‘‘ကတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။

တတော ‘‘ရာဟုလော တာဝတိံသေသု ပရိနိဗ္ဗုတော၊ အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရော ဆဒ္ဒန္တဒဟေ၊ အဟံ ကတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမီ’’တိ ပုနပ္ပုနံ စိန္တေန္တော မာတရံ အာရဗ္ဘ သတိံ ဥပ္ပာဒေသိ – ‘‘မယှံ မာတာ သတ္တန္နံ အရဟန္တာနံ မာတာ ဟုတွာပိ ဗုဒ္ဓဓမ္မသင်္ဃေသု အပ္ပသန္နာ၊ အတ္ထိ နု ခေါ တဿာ ဥပနိဿယော၊ နတ္ထိ နု ခေါ’’တိ။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ ဥပနိဿယံ ဒိသွာ ‘‘ကဿ ဒေသနာယ အဘိသမယော ဘဝိဿတီ’’တိ ဩလောကေန္တော ‘‘မမေဝ ဓမ္မဒေသနာယ ဘဝိဿတိ၊ န အညဿ။ သစေ ခေါ ပနာဟံ အပ္ပောဿုက္ကော ဘဝေယျံ၊ ဘဝိဿန္တိ မေ ဝတ္တာရော – ‘‘သာရိပုတ္တတ္ထေရော အဝသေသဇနာနမ္ပိ အဝဿယော ဟောတိ။ တထာ ဟိဿ သမစိတ္တသုတ္တန္တဒေသနာဒိဝသေ (အ။ နိ။ ၂။၃၃-၃၇) ကောဋိသတသဟဿဒေဝတာ အရဟတ္တံ ပတ္တာ၊ တယော မဂ္ဂေ ပဋိဝိဒ္ဓဒေဝတာနံ ဂဏနာ နတ္ထိ၊ အညေသု စ ဌာနေသု အနေကာ အဘိသမယာ ဒိဿန္တိ၊ ထေရေ စ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တာနေဝ အသီတိ ကုလသဟဿာနိ၊ သော ဒါနိ သကမာတုမိစ္ဆာဒဿနမတ္တမ္ပိ ဟရိတုံ နာသက္ခီ’’တိ။ တသ္မာ မာတရံ မိစ္ဆာဒဿနာ မောစေတွာ ဇာတောဝရကေယေဝ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမီ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ ‘‘အဇ္ဇေဝ ဘဂဝန္တံ အနုဇာနာပေတွာ နိက္ခမိဿာမီ’’တိ စုန္ဒတ္ထေရံ အာမန္တေသိ – ‘‘အာဝုသော၊ စုန္ဒ၊ အမှာကံ ပဉ္စသတာယ ဘိက္ခုပရိသာယ သညံ ဒေဟိ။ ‘ဂဏှထာဝုသော ပတ္တစီဝရာနိ၊ ဓမ္မသေနာပတိ နာလကဂါမံ ဂန္တုကာမော’’’တိ။ ထေရော တထာ အကာသိ။

ဘိက္ခူ သေနာသနံ သံသာမေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ထေရဿ သန္တိကံ အဂမံသု။ ထေရော သေနာသနံ သံသာမေတွာ ဒိဝါဋ္ဌာနံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဒိဝါဋ္ဌာနဒွါရေ ဌတွာ ဒိဝါဋ္ဌာနံ ဩလောကေတွာ ‘‘ဣဒံ ဒါနိ ပစ္ဆိမဒဿနံ၊ ပုန အာဂမနံ နတ္ထီ’’တိ ပဉ္စသတဘိက္ခူဟိ ပရိဝုတော ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ ‘‘အနုဇာနာတု မေ ဘန္တေ ဘဂဝါ၊ အနုဇာနာတု သုဂတော။ ပရိနိဗ္ဗာနကာလော မေ၊ ဩဿဋ္ဌော မေ အာယုသင်္ခါရော’’တိ။ ဗုဒ္ဓါ ပန ယသ္မာ ‘‘ပရိနိဗ္ဗာဟီ’’တိ ဝုတ္တေ မရဏဝဏ္ဏံ သံဝဏ္ဏေန္တီတိ၊ ‘‘မာ ပရိနိဗ္ဗာဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ဝဋ္ဋဿ ဂုဏံ ကထေန္တီတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ ဒေါသံ အာရောပေဿန္တိ၊ တသ္မာ တဒုဘယမ္ပိ န ဝဒန္တိ။ တေန နံ ဘဂဝါ – ‘‘ကတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယိဿသိ သာရိပုတ္တာ’’တိ ဝတွာ – ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ မဂဓေသု နာလကဂါမေ ဇာတောဝရကော၊ တတ္ထာဟံ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ – ‘‘ယဿ ဒါနိ တွံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ကာလံ မညသိ၊ ဣဒါနိ ပန တေ ဇေဋ္ဌကနိဋ္ဌဘာတိကာနံ တာဒိသဿ ဘိက္ခုနော ဒဿနံ ဒုလ္လဘံ ဘဝိဿတိ၊ ဒေသေဟိ နေသံ ဓမ္မ’’န္တိ အာဟ။

ထေရော – ‘‘သတ္ထာ မယှံ ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဓမ္မဒေသနံ ပစ္စာသီသတီ’’တိ ဉတွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ တာလပ္ပမာဏံ အာကာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ဩရုယှ ဒသဗလဿ ပါဒေ ဝန္ဒိ၊ ပုန ဒွိတာလပ္ပမာဏံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ဩရုယှ ဒသဗလဿ ပါဒေ ဝန္ဒိ၊ ဧတေနုပါယေန သတ္တတာလပ္ပမာဏံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ အနေကာနိ ပါဋိဟာရိယသတာနိ ဒဿေန္တော ဓမ္မကထံ အာရဘိ။ ဒိဿမာနေနပိ ကာယေန ကထေတိ၊ အဒိဿမာနေနပိ။ ဥပရိမေန ဝါ ဟေဋ္ဌိမေန ဝါ ဥပဍ္ဎကာယေန ကထေတိ အဒိဿမာနေနပိ ဒိဿမာနေနပိ၊ ကာလေန စန္ဒဝဏ္ဏံ ဒဿေတိ၊ ကာလေန သူရိယဝဏ္ဏံ၊ ကာလေန ပဗ္ဗတဝဏ္ဏံ၊ ကာလေန သမုဒ္ဒဝဏ္ဏံ၊ ကာလေန စက္ကဝတ္တိရာဇာ ဟောတိ၊ ကာလေန ဝေဿဝဏမဟာရာဇာ၊ ကာလေန သက္ကော ဒေဝရာဇာ၊ ကာလေန မဟာဗြဟ္မာတိ ဧဝံ အနေကာနိ ပါဋိဟာရိယသတာနိ ဒဿေန္တော ဓမ္မကထံ ကထေသိ။ သကလနဂရံ သန္နိပတိ။ ထေရော ဩရုယှ ဒသဗလဿ ပါဒေ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ သတ္ထာ အာဟ – ‘‘ကော နာမော အယံ သာရိပုတ္တ ဓမ္မပရိယာယော’’တိ။ သီဟဝိကီဠိတော နာမ၊ ဘန္တေတိ။ တဂ္ဃ၊ သာရိပုတ္တ၊ သီဟဝိကီဠိတော တဂ္ဃ၊ သာရိပုတ္တ၊ သီဟဝိကီဠိတောတိ။

ထေရော အလတ္တကဝဏ္ဏေ ဟတ္ထေ ပသာရေတွာ သတ္ထု သုဝဏ္ဏကစ္ဆပသဒိသေ ပါဒေ ဂေါပ္ဖကေသု ဂဟေတွာ – ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမေသံ ပါဒါနံ ဝန္ဒနတ္ထာယ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကံ အသင်္ချေယျံ ပါရမိယော ပူရိတာ၊ သော မေ မနောရထော မတ္ထကံ ပတ္တော၊ ဣတော ဒါနိ ပဋ္ဌာယ ပဋိသန္ဓိဝသေန န ပုန ဧကဋ္ဌာနေ သန္နိပါတော သမာဂမော အတ္ထိ၊ ဆိန္နော ဧသ ဝိဿာသော၊ အနေကေဟိ ဗုဒ္ဓသတသဟဿေဟိ ပဝိဋ္ဌံ အဇရံ အမရံ ခေမံ သုခံ သီတလံ အဘယံ နိဗ္ဗာနပုရံ ပဝိသိဿာမိ၊ သစေ မေ ကိဉ္စိ ကာယိကံ ဝါ ဝါစသိကံ ဝါ န ရောစေထ၊ ခမထ တံ ဘဂဝါ၊ ဂမနကာလော မယှ’’န္တိ။ ခမာမိ တေ၊ သာရိပုတ္တ၊ န ခေါ ပန တေ ကိဉ္စိ ကာယိကံ ဝါ ဝါစသိကံ ဝါ မယှံ အရုစ္စနကံ အတ္ထိ၊ ယဿ ဒါနိ တွံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ကာလံ မညသီတိ။

ဣတိ ဘဂဝတာ အနုညာတသမနန္တရံ သတ္ထု ပါဒေ ဝန္ဒိတွာ ဥဋ္ဌိတမတ္တေ အာယသ္မန္တေ သာရိပုတ္တေ သိနေရုစက္ကဝါဠဟိမဝန္တပရိဘဏ္ဍပဗ္ဗတေ ဓာရယမာနာပိ – ‘‘အဇ္ဇ ဣမံ ဂုဏရာသိံ ဓာရေတုံ န သက္ကောမီ’’တိ ဝဒန္တီ ဝိယ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဝိရဝမာနာ မဟာပထဝီ ယာဝ ဥဒကပရိယန္တာ အကမ္ပိ၊ အာကာသေ ဒေဝဒုန္ဒုဘိယော ဖလိံသု၊ မဟာမေဃော ဥဋ္ဌဟိတွာ ပေါက္ခရဝဿံ ဝဿိ။

သတ္ထာ – ‘‘ဓမ္မသေနာပတိံ ပဋိပါဒေဿာမီ’’တိ ဓမ္မာသနာ ဝုဋ္ဌာယ ဂန္ဓကုဋိအဘိမုခေါ ဂန္တွာ မဏိဖလကေ အဋ္ဌာသိ။ ထေရော တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ စတူသု ဌာနေသု ဝန္ဒိတွာ – ‘‘ဘဂဝါ ဣတော ကပ္ပသတသဟဿာဓိကဿ အသင်္ချေယျဿ ဥပရိ အနောမဒဿီသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိတွာ တုမှာကံ ဒဿနံ ပတ္ထေသိံ၊ သာ မေ ပတ္ထနာ သမိဒ္ဓါ၊ ဒိဋ္ဌာ တုမှေ၊ တံ ပဌမဒဿနံ၊ ဣဒံ ပစ္ဆိမဒဿနံ။ ပုန တုမှာကံ ဒဿနံ နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ ဒသနခသမောဓာနသမုဇ္ဇလံ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ယာဝ ဒဿနဝိသယာ အဘိမုခေါဝ ပဋိက္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကာမိ။ ပုန မဟာပထဝီ ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တီ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ အကမ္ပိ။

ဘဂဝါ ပရိဝါရေတွာ ဌိတေ ဘိက္ခူ အာဟ – ‘‘အနုဂစ္ဆထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တုမှာကံ ဇေဋ္ဌဘာတိက’’န္တိ။ တသ္မိံ ခဏေ စတဿောပိ ပရိသာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဧကကံယေဝ ဇေတဝနေ ဩဟာယ နိရဝသေသာ နိက္ခမိံသု။ သာဝတ္ထိနဂရဝါသိနောပိ – ‘‘သာရိပုတ္တတ္ထေရော ကိရ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အာပုစ္ဆိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိတုကာမော နိက္ခန္တော၊ ပဿိဿာမ န’’န္တိ နဂရဒွါရာနိ နိရောကာသာနိ ကရောန္တာ နိက္ခမိတွာ ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္ထာ ကေသေ ဝိကိရိတွာ – ‘‘ဣဒါနိ မယံ ကဟံ မဟာပညော နိသိန္နော၊ ကဟံ ဓမ္မသေနာပတိ နိသိန္နော’’တိ ပုစ္ဆန္တာ – ‘‘ကဿ သန္တိကံ ဂမိဿာမ၊ ကဿ ဟတ္ထေ သတ္ထာရံ ဌပေတွာ ထေရော ပက္ကန္တော’’တိအာဒိနာ နယေန ပရိဒေဝန္တာ ရောဒန္တာ ထေရံ အနုဗန္ဓိံသု။

ထေရော မဟာပညာယ ဌိတတ္တာ – ‘‘သဗ္ဗေသံ အနတိက္ကမနီယော ဧသ မဂ္ဂေါ’’တိ မဟာဇနံ ဩဝဒိတွာ – ‘‘တုမှေပိ၊ အာဝုသော၊ တိဋ္ဌထ၊ မာ ဒသဗလေ ပမာဒံ အာပဇ္ဇိတ္ထာ’’တိ ဘိက္ခုသင်္ဃမ္ပိ နိဝတ္တေတွာ အတ္တနော ပရိသာယေဝ သဒ္ဓိံ ပက္ကာမိ။ ယေပိ မနုဿာ – ‘‘ပုဗ္ဗေ အယျော ပစ္စာဂမနစာရိကံ စရတိ၊ ဣဒံ ဣဒါနိ ဂမနံ န ပုန ပစ္စာဂမနာယာ’’တိ ပရိဒေဝန္တာ အနုဗန္ဓိံသုယေဝ။ တေပိ – ‘‘အပ္ပမတ္တာ၊ အာဝုသော၊ ဟောထ၊ ဧဝံဘာဝိနော နာမ သင်္ခါရာ’’တိ နိဝတ္တေသိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော သဗ္ဗတ္ထ ဧကရတ္တိဝါသေန အန္တရာမဂ္ဂေ သတ္တာဟံ မနုဿာနံ သင်္ဂဟံ ကရောန္တော သာယံ နာလကဂါမံ ပတွာ ဂါမဒွါရေ နိဂြောဓရုက္ခမူလေ အဋ္ဌာသိ။ အထ ဥပရေဝတော နာမ ထေရဿ ဘာဂိနေယျော ဗဟိဂါမံ ဂစ္ဆန္တော ထေရံ ဒိသွာ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ။ ထေရော တံ အာဟ – ‘‘အတ္ထိ ဂေဟေ တေ အယျိကာ’’တိ။ အာမ ဘန္တေတိ။ ဂစ္ဆ အမှာကံ ဣဓာဂတဘာဝံ အာရောစေဟိ။ ‘‘ကသ္မာ အာဂတော’’တိ စ ဝုတ္တေ – ‘‘အဇ္ဇ ကိရ ဧကဒိဝသံ အန္တောဂါမေ ဝသိဿတိ၊ ဇာတောဝရကံ ပဋိဇဂ္ဂထ၊ ပဉ္စန္နဉ္စ ကိရ ဘိက္ခုသတာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဇာနာထာ’’တိ။ သော ဂန္တွာ – ‘‘အယျိကေ မယှံ မာတုလော အာဂတော’’တိ အာဟ။ ဣဒါနိ ကုဟိန္တိ? ဂါမဒွါရေတိ။ ဧကကောဝ၊ အညောပိ ကောစိ အတ္ထီတိ? အတ္ထိ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူတိ။ ကိံကာရဏာ အာဂတောတိ? သော တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ ဗြာဟ္မဏီ – ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧတ္တကာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ပဋိဇဂ္ဂါပေတိ ၊ ဒဟရကာလေ ပဗ္ဗဇိတွာ မဟလ္လကကာလေ ဂိဟီ ဟောတုကာမော’’တိ စိန္တေန္တီ ဇာတောဝရကံ ပဋိဇဂ္ဂါပေတွာ ပဉ္စသတာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ကာရေတွာ ဒဏ္ဍဒီပိကာ ဇာလေတွာ ထေရဿ ပါဟေသိ။

ထေရော ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပါသာဒံ အာရုယှ ဇာတောဝရကံ ပဝိသိတွာ နိသီဒိ၊ နိသီဒိတွာ ‘‘တုမှာကံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆထာ’’တိ ဘိက္ခူ ဥယျောဇေသိ။ တေသု ဂတမတ္တေသုယေဝ ထေရဿ ခရော အာဗာဓော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ လောဟိတပက္ခန္ဒိကာ မာရဏန္တိကာ ဝေဒနာ ဝတ္တန္တိ။ ဧကံ ဘာဇနံ ပဝိသတိ၊ ဧကံ နိက္ခမတိ။ ဗြာဟ္မဏီ – ‘‘မမ ပုတ္တဿ ပဝတ္တိ မယှံ န ရုစ္စတီ’’တိ အတ္တနော ဝသနဂဗ္ဘဒွါရံ နိဿာယ အဋ္ဌာသိ။

စတ္တာရော မဟာရာဇာနော ‘‘ဓမ္မသေနာပတိ ကုဟိံ ဝိဟရတီ’’တိ ဩလောကေန္တာ နာလကဂါမေ ဇာတောဝရကေ ပရိနိဗ္ဗာနမဉ္စေ နိပန္နော၊ ပစ္ဆိမဒဿနံ ဂမိဿာမာ’’တိ အာဂမ္မ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌံသု။ ကေ တုမှေတိ? မဟာရာဇာနော ဘန္တေတိ။ ကသ္မာ အာဂတတ္ထာတိ? ဂိလာနုပဋ္ဌာကာ ဘဝိဿာမာတိ။ ‘‘ဟောတု၊ အတ္ထိ ဂိလာနုပဋ္ဌာကော၊ ဂစ္ဆထ တုမှေ’’တိ ဥယျောဇေသိ။ တေသံ ဂတာဝသာနေ တေနေဝ နယေန သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော။ တသ္မိံ ဂတေ မဟာဗြဟ္မာ စ အာဂမိံသု။ တေပိ တထေဝ ထေရော ဥယျောဇေသိ။

ဗြာဟ္မဏီ ဒေဝတာနံ အာဂမနဉ္စ ဂမနဉ္စ ဒိသွာ ‘‘ကေ နု ခေါ ဧတေ မမ ပုတ္တံ ဝန္ဒိတွာ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ထေရဿ ဂဗ္ဘဒွါရံ ဂန္တွာ ‘‘တာတ၊ စုန္ဒ၊ ကာ ပဝတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘မဟာဥပါသိကာ၊ ဘန္တေ၊ အာဂတာ’’တိ အာဟ။ ထေရော ‘‘ကသ္မာ အဝေလာယ အာဂတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သာ ‘‘တုယှံ၊ တာတ၊ ဒဿနတ္ထာယာ’’တိ ဝတွာ ‘‘တာတ၊ ပဌမံ ကေ အာဂတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော ဥပါသိကေတိ။ တာတ၊ တွံ စတူဟိ မဟာရာဇေဟိ မဟန္တတရောတိ? အာရာမိကသဒိသာ ဧတေ ဥပါသိကေ၊ အမှာကံ သတ္ထု ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ ခဂ္ဂဟတ္ထာ ဟုတွာ အာရက္ခံ အကံသူတိ။ တေသံ တာတ ဂတာဝသာနေ ကော အာဂတောတိ? သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒောတိ။ ဒေဝရာဇတောပိ တွံ တာတ မဟန္တတရောတိ? ဘဏ္ဍဂ္ဂါဟကသာမဏေရသဒိသော ဧသ ဥပါသိကေ၊ အမှာကံ သတ္ထု တာဝတိံသတော ဩတရဏကာလေ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဩတိဏ္ဏောတိ။ တဿ တာတ ဂတာဝသာနေ ဇောတယမာနော ဝိယ ကော အာဂတောတိ? ဥပါသိကေ၊ တုယှံ ဘဂဝါ စ သတ္ထာ စ မဟာဗြဟ္မာ နာမ ဧသောတိ။ မယှံ ဘဂဝတော မဟာဗြဟ္မတောပိ တွံ၊ တာတ၊ မဟန္တတရောတိ? အာမ ဥပါသိကေ၊ ဧတေ နာမ ကိရ အမှာကံ သတ္ထု ဇာတဒိဝသေ စတ္တာရော မဟာဗြဟ္မာနော မဟာပုရိသံ သုဝဏ္ဏဇာလေန ပဋိဂ္ဂဏှိံသူတိ။

အထ ဗြာဟ္မဏိယာ – ‘‘ပုတ္တဿ တာဝ မေ အယံ အာနုဘာဝေါ၊ ကီဒိသော ဝတ မယှံ ပုတ္တဿ ဘဂဝတော သတ္ထု အာနုဘာဝေါ ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တယန္တိယာ သဟသာ ပဉ္စဝဏ္ဏာ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ သကလသရီရံ ဖရိ။ ထေရော – ‘‘ဥပ္ပန္နံ မေ မာတု ပီတိသောမနဿံ၊ အယံ ဒါနိ ကာလော ဓမ္မဒေသနာယာ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ကိံ စိန္တေသိ မဟာဥပါသိကေ’’တိ အာဟ။ သာ ‘‘ပုတ္တဿ တာဝ မေ အယံ ဂုဏော၊ သတ္ထု ပနဿ ကီဒိသော ဘဝိဿတီတိ ဣဒံ၊ တာတ၊ စိန္တေမီ’’တိ အာဟ။ မဟာဥပါသိကေ၊ မယှံ သတ္ထုဇာတက္ခဏေ မဟာဘိနိက္ခမနေ သမ္ဗောဓိယံ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနေ စ ဒသသဟဿိလောကဓာတု ကမ္ပိတ္ထ။ သီလေန သမာဓိနာ ပညာယ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနေန သမော နာမ နတ္ထိ၊ ဣတိပိ သော ဘဂဝါတိ ဝိတ္ထာရေတွာ ဗုဒ္ဓဂုဏပဋိသံယုတ္တံ ဓမ္မဒေသနံ ကထေသိ။

ဗြာဟ္မဏီ ပိယပုတ္တဿ ဓမ္မဒေသနာပရိယောသာနေ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ ပုတ္တံ အာဟ – ‘‘တာတ ဥပတိဿ၊ ကသ္မာ ဧဝမကာသိ၊ ဧဝရူပံ နာမ အမတံ မယှံ ဧတ္တကံ ကာလံ န အဒါသီ’’တိ။ ထေရော – ‘‘ဒိန္နံ ဒါနိ မေ မာတု ရူပသာရိယာ ဗြာဟ္မဏိယာ ပေါသာဝနိကမူလံ၊ ဧတ္တကေန ဝဋ္ဋိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ – ‘‘ဂစ္ဆ မဟာဥပသိကေ’’တိ ဗြာဟ္မဏိံ ဥယျောဇေတွာ – ‘‘စုန္ဒ ကာ ဝေလာ’’တိ အာဟ။ ဗလဝပစ္စူသကာလော၊ ဘန္တေတိ။ ဘိက္ခုသင်္ဃံ သန္နိပါတေဟီတိ။ သန္နိပတိတော ဘန္တေ ဘိက္ခုသင်္ဃောတိ။ ‘‘မံ ဥက္ခိပိတွာ နိသီဒါပေဟိ စုန္ဒာ’’တိ ဥက္ခိပိတွာ နိသီဒါပေသိ။

ထေရော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘အာဝုသော စတုစတ္တာလီသံ ဝေါ ဝဿာနိ မယာ သဒ္ဓိံ ဝိစရန္တာနံ ယံ မေ ကာယိကံ ဝါ ဝါစသိကံ ဝါ န ရောစေထ၊ တံ ခမထ အာဝုသော’’တိ။ ဧတ္တကံ၊ ဘန္တေ၊ အမှာကံ ဆာယာ ဝိယ တုမှေ အမုဉ္စိတွာ ဝိစရန္တာနံ အရုစ္စနကံ နာမ နတ္ထိ၊ တုမှေ ပန အမှာကံ ခမထာတိ။ အထ ထေရော မဟာစီဝရံ သင်္ကဍ္ဎိတွာ မုခံ ပိဓာယ ဒက္ခိဏေန ပဿေန နိပန္နော သတ္ထာ ဝိယ နဝ အနုပုဗ္ဗသမာပတ္တိယော အနုလောမပဋိလောမတော သမာပဇ္ဇိတွာ ပုန ပဌမဇ္ဈာနံ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ စတုတ္ထဇ္ဈာနာ သမာပဇ္ဇိ ။ တတော ဝုဋ္ဌာယ အနန္တရံယေဝ မဟာပထဝိံ ဥန္နာဒေန္တော အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။

ဥပါသိကာ – ‘‘ကိံ နု ခေါ မေ ပုတ္တော၊ န ကိဉ္စိ ကထေတီ’’တိ ဥဋ္ဌာယ ပိဋ္ဌိပါဒေ ပရိမဇ္ဇန္တီ ပရိနိဗ္ဗုတဘာဝံ ဉတွာ မဟာသဒ္ဒံ ကုရုမာနာ ပါဒေသု နိပတိတွာ – ‘‘တာတ မယံ ဣတော ပုဗ္ဗေ တဝ ဂုဏံ န ဇာနိမှာ၊ ဣဒါနိ ပန တံ အာဒိံ ကတွာ အနေကသတေ အနေကသဟဿေ အနေကသတသဟဿေ ဘိက္ခူ ဣမသ္မိံ နိဝေသနေ နိသီဒါပေတွာ ဘောဇေတုံ န လဘိမှာ၊ စီဝရေဟိ အစ္ဆာဒေတုံ န လဘိမှာ၊ ဝိဟာရသတံ ဝိဟာရသဟဿံ ကာရေတုံ န လဘိမှာ’’တိ ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာ ပရိဒေဝိ ။ အရုဏေ ဥဂ္ဂတမတ္တေယေဝ သုဝဏ္ဏကာရေ ပက္ကောသာပေတွာ သုဝဏ္ဏဂဗ္ဘံ ဝိဝရာပေတွာ သုဝဏ္ဏဃဋိယော မဟာတုလာယ တုလာပေတွာ – ‘‘ပဉ္စ ကူဋာဂါရသတာနိ ပဉ္စ အဂ္ဃိကသတာနိ ကရောထာ’’တိ ဒါပေတိ။

သက္ကောပိ ဒေဝရာဇာ ဝိဿကမ္မဒေဝပုတ္တံ အာမန္တေတွာ – ‘‘တာတ ဓမ္မသေနာပတိ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ ပဉ္စ ကူဋာဂါရသတာနိ ပဉ္စ အဂ္ဃိကသတာနိ စ မာပေဟီ’’တိ အာဟ။ ဣတိ ဥပါသိကာယ ကာရိတာနိ စ ဝိဿကမ္မေန နိမ္မိတာနိ စ သဗ္ဗာနိပိ ဒွေသဟဿာနိ အဟေသုံ။ တတော နဂရမဇ္ဈေ သာရမယံ မဟာမဏ္ဍပံ ကာရေတွာ မဏ္ဍပမဇ္ဈေ မဟာကူဋာဂါရံ ဌပေတွာ သေသာနိ ပရိဝါရသင်္ခေပေန ဌပေတွာ သာဓုကီဠိကံ အာရဘိံသု။ ဒေဝါနံ အန္တရေ မနုဿာ၊ မနုဿာနံ အန္တရေ ဒေဝါ အဟေသုံ။

ရေဝတီ နာမ ဧကာ ထေရဿ ဥပဋ္ဌာယိကာ – ‘‘အဟံ ထေရဿ ပူဇံ ကရိဿာမီ’’တိ သုဝဏ္ဏပုပ္ဖာနံ တယော ကုမ္ဘေ ကာရေသိ။ ‘‘ထေရဿ ပူဇံ ကရိဿာမီ’’တိ သက္ကော ဒေဝရာဇာ အဍ္ဎတေယျကောဋိနာဋကေဟိ ပရိဝါရိတော ဩတရိ။ ‘‘သက္ကော ဩတရတီ’’တိ မဟာဇနော ပစ္ဆာမုခေါ ပဋိက္ကမိ။ တတ္ထ သာပိ ဥပါသိကာ ပဋိက္ကမမာနာ ဂရုဘာရတ္တာ ဧကမန္တံ အပသက္ကိတုံ အသက္ကောန္တီ မနုဿာနံ အန္တရေ ပတိ။ မနုဿာ အပဿန္တာ တံ မဒ္ဒိတွာ အဂမိံသု။ သာ တတ္ထေဝ ကာလံ ကတွာ တာဝတိံသဘဝနေ ကနကဝိမာနေ နိဗ္ဗတ္တိ။ နိဗ္ဗတ္တက္ခဏေယေဝဿာ ရတနက္ခန္ဓော ဝိယ တိဂါဝုတပ္ပမာဏော အတ္တဘာဝေါ အဟောသိ သဋ္ဌိသကဋပူရပ္ပမာဏအလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတာ အစ္ဆရာသဟဿပရိဝါရိတာ။ အထဿာ ဒိဗ္ဗံ သဗ္ဗကာယိကာဒါသံ ပုရတော ဌပယိံသု ။ သာ အတ္တနော သိရိသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ – ‘‘ဥဠာရာ အယံ သမ္ပတ္တိ၊ ကိံ နု ခေါ မေ ကမ္မံ ကတ’’န္တိ စိန္တယမာနာ အဒ္ဒသ – ‘‘မယာ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ပရိနိဗ္ဗုတဋ္ဌာနေ တီဟိ သုဝဏ္ဏပုပ္ဖကုမ္ဘေဟိ ပူဇာ ကတာ၊ မဟာဇနော မံ မဒ္ဒိတွာ ဂတော၊ သာဟံ တတ္ထ ကာလံ ကတွာ ဣဓူပပန္နာ၊ ထေရံ နိဿာယ လဒ္ဓံ ဣဒါနိ ပုညဝိပါကံ မနုဿာနံ ကထေဿာမီ’’တိ သဟ ဝိမာနေနေဝ ဩတရိ။

မဟာဇနော ဒူရတောဝ ဒိသွာ – ‘‘ကိံ နု ခေါ ဒွေ သူရိယာ ဥဋ္ဌိတာ’’တိ? ဩလောကေန္တော – ‘‘ဝိမာနေ အာဂစ္ဆန္တေ ကူဋာဂါရသဏ္ဌာနံ ပညာယတိ၊ နာယံ သူရိယော၊ ဝိမာနမေတံ ဧက’’န္တိ အာဟ။ တမ္ပိ ဝိမာနံ တာဝဒေဝ အာဂန္တွာ ထေရဿ ဒါရုစိတကမတ္ထကေ ဝေဟာသံ အဋ္ဌာသိ။ ဒေဝဓီတာ ဝိမာနံ အာကာသေယေဝ ဌပေတွာ ပထဝိံ ဩတရိ။ မဟာဇနော – ‘‘ကာ တွံ၊ အယျေ’’တိ? ပုစ္ဆိ။ ‘‘န မံ တုမှေ ဇာနာထ၊ ရေဝတီ နာမာဟံ၊ တီဟိ သုဝဏ္ဏပုပ္ဖကုမ္ဘေဟိ ထေရံ ပူဇံ ကတွာ မနုဿေဟိ မဒ္ဒိတာ ကာလံ ကတွာ တာဝတိံသဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တာ၊ ပဿထ မေ သိရိသမ္ပတ္တိံ၊ တုမှေပိ ဒါနိ ဒါနာနိ ဒေထ၊ ပုညာနိ ကရောထာ’’တိ ကုသလကိရိယာယ ဝဏ္ဏံ ကထေတွာ ထေရဿ စိတကံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဝန္ဒိတွာ အတ္တနော ဒေဝဋ္ဌာနံယေဝ ဂတာ။

မဟာဇနောပိ သတ္တာဟံ သာဓုကီဠိကံ ကီဠိတွာ သဗ္ဗဂန္ဓေဟိ စိတကံ အကာသိ၊ စိတကာ ဧကူနရတနသတိကာ အဟောသိ။ ထေရဿ သရီရံ စိတကံ အာရောပေတွာ ဥသီရကလာပကေဟိ အာလိမ္ပေသုံ။ အာဠာဟနေ သဗ္ဗရတ္တိံ ဓမ္မဿဝနံ ပဝတ္တိ။ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော သဗ္ဗဂန္ဓောဒကေန ထေရဿ စိတကံ နိဗ္ဗာပေသိ။ စုန္ဒတ္ထေရော ဓာတုယော ပရိဿာဝနေ ပက္ခိပိတွာ – ‘‘န ဒါနိ မယာ ဣဓေဝ သက္ကာ ဌာတုံ၊ မယှံ ဇေဋ္ဌဘာတိကဿ ဓမ္မသေနာပတိသာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ပရိနိဗ္ဗုတဘာဝံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အာရောစေဿာမီ’’တိ ဓာတုပရိဿာဝနံ ထေရဿ စ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ သာဝတ္ထိံ အဂမာသိ။ ဧကဋ္ဌာနေပိ စ ဒွေ ရတ္တိယော အဝသိတွာ သဗ္ဗတ္ထ ဧကရတ္တိဝါသေနေဝ သာဝတ္ထိံ ပါပုဏိ။ တမတ္ထံ ဒဿေတုံ အထ ခေါ စုန္ဒော သမဏုဒ္ဒေသောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒောတိ ယေန အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယော ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကော အာယသ္မာ အာနန္ဒော၊ တေနုပသင်္ကမိ။ ကသ္မာ ပနေသ ဥဇုကံ သတ္ထု သန္တိကံ အဂန္တွာ ထေရဿ သန္တိကံ အဂမာသီတိ? သတ္ထရိ စ ထေရေ စ ဂါရဝေန။ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရေ ပေါက္ခရဏိယံ ကိရဿ နှတွာ ပစ္စုတ္တရိတွာ သုနိဝတ္ထသုပါရုတဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဗုဒ္ဓါ နာမ မဟာပါသာဏစ္ဆတ္တံ ဝိယ ဂရုနော၊ ဖဏကတသပ္ပ သီဟဗျဂ္ဃမတ္တဝရဝါရဏာဒယော ဝိယ စ ဒုရာသဒါ၊ န သက္ကာ မယာ ဥဇုကမေဝ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ကထေတုံ၊ ကဿ နု ခေါ သန္တိကံ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ။ တတော စိန္တေသိ – ‘‘ဥပဇ္ဈာယော မေ ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကော ဇေဋ္ဌဘာတိကတ္ထေရဿ ဥတ္တမသဟာယော၊ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ တံ အာဒါယ သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ ကထေဿာမီ’’တိ သတ္ထရိ စေဝ ထေရေ စ ဂါရဝေန ဥပသင်္ကမိ။

ဣဒမဿ ပတ္တစီဝရန္တိ ‘‘အယမဿ ပရိဘောဂပတ္တော၊ ဣဒံ ဓာတုပရိဿာဝန’’န္တိ ဧဝံ ဧကေကံ အာစိက္ခိ။ ပါဠိယံ ပန ‘‘ဣဒမဿ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ ကထာပါဘတန္တိ ကထာမူလံ။ မူလဉှိ ပါဘတန္တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ –

‘‘အပ္ပကေနပိ မေဓာဝီ၊ ပါဘတေန ဝိစက္ခဏော၊

သမုဋ္ဌာပေတိ အတ္တာနံ၊ အဏုံ အဂ္ဂိံဝ သန္ဓမ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၄)၊

ဘဂဝန္တံဒဿနာယာတိ ဘဂဝန္တံ ဒဿနတ္ထာယ။ ကိံ ပနိမိနာ ဘဂဝါ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗောတိ? နော န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော။ အယဉှိ အာယသ္မာ ဒိဝါ နဝ ဝါရေ၊ ရတ္တိံ နဝ ဝါရေတိ ဧကာဟံ အဋ္ဌာရသ ဝါရေ ဥပဋ္ဌာနမေဝ ဂစ္ဆတိ။ ဒိဝသဿ ပန သတဝါရံ ဝါ သဟဿဝါရံ ဝါ ဂန္တုကာမော သမာနောပိ န အကာရဏာ ဂစ္ဆတိ၊ ဧကံ ပဉှဒွါရံ ဂဟေတွာဝ ဂစ္ဆတိ။ သော တံဒိဝသံ တေန ကထာပါဘတေန ဂန္တုကာမော ဧဝမာဟ။ ဣဒမဿ ပတ္တစီဝရန္တိ ထေရောပိ – ‘‘ဣဒံ တဿ ပတ္တစီဝရံ၊ ဣဒဉ္စ ဓာတုပရိဿာဝန’’န္တိ ပါဋိယေက္ကံယေဝ ဒဿေတွာ အာစိက္ခိ။

သတ္ထာ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ဓာတုပရိဿာဝနံ ဂဟေတွာ ဟတ္ထတလေ ဌပေတွာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ယော သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပုရိမဒိဝသေ အနေကာနိ ပါဋိဟာရိယသတာနိ ကတွာ ပရိနိဗ္ဗာနံ အနုဇာနာပေသိ၊ တဿ ဣဒါနိ ဣမာ သင်္ခဝဏ္ဏသန္နိဘာ ဓာတုယောဝ ပညာယန္တိ၊ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကံ အသင်္ချေယျံ ပူရိတပါရမီ ဧသ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု၊ မယာ ပဝတ္တိတံ ဓမ္မစက္ကံ အနုပဝတ္တကော ဧသ ဘိက္ခု၊ ပဋိလဒ္ဓဒုတိယအာသနော ဧသ ဘိက္ခု၊ ပူရိတသာဝကသန္နိပါတော ဧသ ဘိက္ခု၊ ဌပေတွာ မံ ဒသသု စက္ကဝါဠသဟဿေသု ပညာယ အသဒိသော ဧသ ဘိက္ခု၊ မဟာပညော ဧသ ဘိက္ခု၊ ပုထုပညော ဟာသပညော ဇဝနပညော တိက္ခပညော နိဗ္ဗေဓိကပညော ဧသ ဘိက္ခု၊ အပ္ပိစ္ဆော ဧသ ဘိက္ခု၊ သန္တုဋ္ဌော ပဝိဝိတ္တော အသံသဋ္ဌော အာရဒ္ဓဝီရိယော စောဒကော ပါပဂရဟီ ဧသ ဘိက္ခု၊ ပဉ္စ ဇာတိသတာနိ ပဋိလဒ္ဓမဟာသမ္ပတ္တိယော ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတော ဧသ ဘိက္ခု၊ မမ သာသနေ ပထဝီသမခန္တိကော ဧသ ဘိက္ခု၊ ဆိန္နဝိသာဏဥသဘသဒိသော ဧသ ဘိက္ခု၊ စဏ္ဍာလပုတ္တသဒိသနီစစိတ္တော ဧသ ဘိက္ခု။ ပဿထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟာပညဿ ဓာတုယော၊ ပဿထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုထုပညဿ ဟာသပညဿ ဇဝနပညဿ တိက္ခပညဿ နိဗ္ဗေဓိကပညဿ အပ္ပိစ္ဆဿ သန္တုဋ္ဌဿ ပဝိဝိတ္တဿ အသံသဋ္ဌဿ အာရဒ္ဓဝီရိယဿ ၊ စောဒကဿ၊ ပဿထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါပဂရဟိဿ ဓာတုယောတိ။

‘‘ယော ပဗ္ဗဇီ ဇာတိသတာနိ ပဉ္စ၊

ပဟာယ ကာမာနိ မနောရမာနိ၊

တံ ဝီတရာဂံ သုသမာဟိတိန္ဒြိယံ၊

ပရိနိဗ္ဗုတံ ဝန္ဒထ သာရိပုတ္တံ။

‘‘ခန္တိဗလော ပထဝိသမော န ကုပ္ပတိ၊

န စာပိ စိတ္တဿ ဝသေန ဝတ္တတိ၊

အနုကမ္ပကော ကာရုဏိကော စ နိဗ္ဗုတော၊

ပရိနိဗ္ဗုတံ ဝန္ဒထ သာရိပုတ္တံ။

‘‘စဏ္ဍာလပုတ္တော ယထာ နဂရံ ပဝိဋ္ဌော၊

နီစမနော စရတိ ကဠောပိဟတ္ထော၊

တထာ အယံ ဝိဟရတိ သာရိပုတ္တော၊

ပရိနိဗ္ဗုတံ ဝန္ဒထ သာရိပုတ္တံ။

‘‘ဥသဘော ယထာ ဆိန္နဝိသာဏကော၊

အဟေဌယန္တော စရတိ ပုရန္တရေ ဝနေ၊

တထာ အယံ ဝိဟရတိ သာရိပုတ္တော၊

ပရိနိဗ္ဗုတံ ဝန္ဒထ သာရိပုတ္တ’’န္တိ။

ဣတိ ဘဂဝါ ပဉ္စဟိ ဂါထာသတေဟိ ထေရဿ ဝဏ္ဏံ ကထေသိ။ ယထာ ယထာ ဘဂဝါ ထေရဿ ဝဏ္ဏံ ကထေသိ၊ တထာ တထာ အာနန္ဒတ္ထေရော သန္ဓာရေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဗိဠာရမုခေ ပက္ခန္တကုက္ကုဋော ဝိယ ပဝေဓတိ။ တေနာဟ အပိစ မေ၊ ဘန္တေ၊ မဓုရကဇာတော ဝိယ ကာယောတိ သဗ္ဗံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ မဓုရကဇာတောတိအာဒီနံ အတ္ထော ဝုတ္တောယေဝ။ ဣဓ ပန ဓမ္မာတိ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဓမ္မာ အဓိပ္ပေတာ။ တဿ ဟိ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဓမ္မေ အဂဟိတေ ဝါ ဂဟေတုံ၊ ဂဟိတေ ဝါ သဇ္ဈာယံ ကာတုံ စိတ္တံ န ပဝတ္တတိ။ အထ သတ္ထာ ပဉ္စပသာဒဝိစိတြာနိ အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ ထေရံ ဩလောကေန္တော ‘‘အဿာသေဿာမိ န’’န္တိ အဿာသေန္တော ကိံ နု ခေါ တေ၊ အာနန္ဒ၊ သာရိပုတ္တောတိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ သီလက္ခန္ဓန္တိ လောကိယလောကုတ္တရသီလံ။ သမာဓိပညာသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဝိမုတ္တိ ပန လောကုတ္တရာဝ။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ၊ တံ လောကိယမေဝ။ ဩဝါဒကောတိ ဩဝါဒဒါယကော။ ဩတိဏ္ဏောတိ ဩတိဏ္ဏေသု ဝတ္ထူသု နာနပ္ပကာရေန ဩတရဏသီလော။ ဝိညာပကောတိ ဓမ္မကထာကာလေ အတ္ထဉ္စ ကာရဏဉ္စ ဝိညာပေတာ။ သန္ဒဿကောတိ ခန္ဓဓာတုအာယတနဝသေန တေသံ တေသံ ဓမ္မာနံ ဒဿေတာ။ သမာဒပကောတိ ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဂဏှထာ’’တိ ဧဝံ ဂဏှာပကော။ သမုတ္တေဇကောတိ အဗ္ဘုဿာဟကော။ သမ္ပဟံသကောတိ ပဋိလဒ္ဓဂုဏေဟိ မောဒါပကော ဇောတာပကော။

အကိလာသု ဓမ္မဒေသနာယာတိ ဓမ္မဒေသနံ အာရဘိတွာ ‘‘သီသံ ဝါ မေ ရုဇ္ဇတိ၊ ဟဒယံ ဝါ ကုစ္ဆိ ဝါ ပိဋ္ဌိ ဝါ’’တိ ဧဝံ ဩသက္ကနာကာရဝိရဟိတော နိက္ကိလာသု ဝိသာရဒေါ ဧကဿာပိ ဒွိန္နမ္ပိ သီဟဝေဂေနေဝ ပက္ခန္ဒတိ။ အနုဂ္ဂါဟကော သဗြဟ္မစာရီနန္တိ ပဒဿ အတ္ထော ခန္ဓကဝဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတောဝ။ ဓမ္မောဇံ ဓမ္မဘောဂန္တိ ဥဘယေနပိ ဓမ္မပရိဘောဂေါဝ ကထိတော။ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟန္တိ ဓမ္မေန အနုဂ္ဂဟဏံ။

သတ္ထာ ‘‘အတိဝိယ အယံ ဘိက္ခု ကိလမတီ’’တိ ပုန တံ အဿာသေန္တော နနု တံ၊ အာနန္ဒ၊ မယာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပိယေဟိ မနာပေဟီတိ မာတာပိတာဘာတာဘဂိနီအာဒိကေဟိ ဇာတိယာ နာနာဘာဝေါ၊ မရဏေန ဝိနာဘာဝေါ၊ ဘဝေန အညထာဘာဝေါ။ တံ ကုတေတ္ထ၊ အာနန္ဒ၊ လဗ္ဘာတိ တန္တိ တသ္မာ။ ယသ္မာ သဗ္ဗေဟိ ပိယေဟိ မနာပေဟိ နာနာဘာဝေါ၊ တသ္မာ ဒသ ပါရမိယော ပူရေတွာပိ သမ္ဗောဓိံ ပတွာပိ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတွာပိ ယမကပါဋိဟာရိယံ ဒဿေတွာပိ ဒေဝေါရောဟနံ ကတွာပိ ယံ တံ ဇာတံ ဘူတံ သင်္ခတံ ပလောကဓမ္မံ၊ တံ တထာဂတဿာပိ သရီရံ မာ ပလုဇ္ဇီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ၊ ရောဒန္တေနပိ ကန္ဒန္တေနပိ န သက္ကာ တံ ကာရဏံ လဒ္ဓုန္တိ။ သော ပလုဇ္ဇေယျာတိ သော ဘိဇ္ဇေယျ။

ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ယောဇနသတုဗ္ဗေဓော မဟာဇမ္ဗုရုက္ခော ဝိယ ဘိက္ခုသင်္ဃော တဿ ဒက္ခိဏဒိသံ ဂတော ပညာသယောဇနိကော မဟာခန္ဓော ဝိယ ဓမ္မသေနာပတိ။ တသ္မိံ မဟာခန္ဓေ ဘိန္နေ တတော ပဋ္ဌာယ အနုပုဗ္ဗေန ဝဍ္ဎိတွာ ပုပ္ဖဖလာဒီဟိ တံ ဌာနံ ပူရေတုံ သမတ္ထဿ အညဿ ခန္ဓဿ အဘာဝေါ ဝိယ ထေရေ ပရိနိဗ္ဗုတေ သောဠသန္နံ ပညာနံ မတ္ထကံ ပတ္တဿ အညဿ ဒက္ခိဏာသနေ နိသီဒနသမတ္ထဿ သာရိပုတ္တသဒိသဿ ဘိက္ခုနော အဘာဝေါ။ တာယ ပရိဘိန္နာယ သော ရုက္ခော ဝိယ ဘိက္ခုသင်္ဃော ခန္ဓောတွေဝ ဇာတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ သဗ္ဗံ သင်္ခတံ ပလောကဓမ္မံ၊ တံ မာ ပလုဇ္ဇီတိ န သက္ကာ လဒ္ဓုံ၊ တသ္မာ။

၄-၅။ ဥက္ကစေလသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၈၀-၃၈၁။ စတုတ္ထေ အစိရပရိနိဗ္ဗုတေသု သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေသူတိ နစိရပရိနိဗ္ဗုတေသု ဒွီသု အဂ္ဂသာဝကေသု။ တေသဉှိ ဓမ္မသေနာပတိ ကတ္တိကမာသပုဏ္ဏမာယ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော တတော အဍ္ဎမာသံ အတိက္ကမ္မ အမာဝသုပေါသထေ။ သတ္ထာ ဒွီသု အဂ္ဂသာဝကေသု ပရိနိဗ္ဗုတေသု မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရော မဟာမဏ္ဍလေ စာရိကံ စရမာနော အနုပုဗ္ဗေန ဥက္ကစေလနဂရံ ပတွာ တတ္ထ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဂင်္ဂါပိဋ္ဌေ ရဇတပဋ္ဋဝဏ္ဏဝါလိကာပုလိနေ ဝိဟာသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အစိရပရိနိဗ္ဗုတေသု သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေသူ’’တိ။ ယေ မဟန္တတရာ ခန္ဓာ တေ ပလုဇ္ဇေယျုန္တိ ဣဓာပိ ယောဇနသတုဗ္ဗေဓော မဟာဇမ္ဗုရုက္ခော ဝိယ ဘိက္ခုသင်္ဃော၊ တဿ ဒက္ခိဏတော စ ဥတ္တရတော စ ဂတာ ပဏ္ဏာသယောဇနိကာ ဒွေ မဟာခန္ဓာ ဝိယ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာတိ။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ပဉ္စမေ ဒိဋ္ဌီတိ ကမ္မဿကဒိဋ္ဌိ။

၆။ ဥတ္တိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၈၂။ ဆဋ္ဌေ မစ္စုဓေယျဿ ပါရန္တိ တေဘူမကဝဋ္ဋဿ ပါရဘူတံ၊ နိဗ္ဗာနံ။

၈။ ဗြဟ္မသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၈၄။ အဋ္ဌမေ ကာယေ ဝါ ဘိက္ခူတိ တသ္မိံ ကာလေ ဘိက္ခုယေဝ နတ္ထိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ ယော သတိပဋ္ဌာနေ ဘာဝေတိ၊ သော ကိလေသဘိန္ဒနေန ဘိက္ခုယေဝါတိ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟ။ ဧကာယနန္တိ ဧကမဂ္ဂံ။ ဇာတိက္ခယန္တဒဿီတိ ဇာတိယာ ခယောတိ စ အန္တောတိ စ နိဗ္ဗာနံ၊ တံ ပဿတီတိ အတ္ထော။ မဂ္ဂံ ပဇာနာတီတိ ဧကာယနသင်္ခါတံ ဧကမဂ္ဂဘူတံ မဂ္ဂံ ပဇာနာတိ။ ဧကာယနမဂ္ဂေါ ဝုစ္စတိ ပုဗ္ဗဘာဂသတိပဋ္ဌာနမဂ္ဂေါ၊ တံ ပဇာနာတီတိ အတ္ထော။

၉။ သေဒကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၈၅။ နဝမေ သုမ္ဘေသူတိ ဧဝံနာမကေ ဇနပဒေ။ မေဒကထာလိကာတိ ဧဝံ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန လဒ္ဓနာမံ။ မမံ ရက္ခ၊ အဟံ တံ ရက္ခိဿာမီတိ ဧတ္ထ အယံ တဿ လဒ္ဓိ – အာစရိယော ဥက္ခိတ္တဝံသံ သုဂ္ဂဟိတံ အဂဏှန္တော၊ အန္တေဝါသိကေန ပက္ခန္တပက္ခန္တဒိသံ အဂစ္ဆန္တော၊ သဗ္ဗကာလဉ္စ ဝံသဂ္ဂံ အနုလ္လောကေန္တော အန္တေဝါသိကံ န ရက္ခတိ နာမ၊ ဧဝံ အရက္ခိတော အန္တေဝါသိကော ပတိတွာ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ဟောတိ။ ဝံသံ ပန သုဂ္ဂဟိတံ ဂဏှန္တော၊ တေန ပက္ခန္တပက္ခန္တဒိသံ ဂစ္ဆန္တော၊ သဗ္ဗကာလဉ္စ ဝံသဂ္ဂံ ဥလ္လောကေန္တော တံ ရက္ခတိ နာမ။ အန္တေဝါသိကောပိ ဣတော စိတော စ ပက္ခန္ဒိတွာ မိဂေါ ဝိယ ကီဠန္တော အာစရိယံ န ရက္ခတိ နာမ။ ဧဝဉှိ သတိ တိခိဏဝံသကောဋိ အာစရိယဿ ဂလဝါဋကေ ဝါ နလာဋေ ဝါ ဌပိတာ ဌိတဋ္ဌာနံ ဘိန္ဒိတွာ ဂစ္ဆေယျ။ အာစာရသမ္ပန္နတာယ ပန ယတော ဝံသော နမတိ၊ တတော အနာမေန္တော တံ အာကဍ္ဎေန္တော ဝိယ ဧကတောဘာဂိယံ ကတွာ ဝါတူပထမ္ဘံ ဂါဟာပေတွာ သတိံ သူပဋ္ဌိတံ ကတွာ နိစ္စလောဝ နိသီဒန္တော အာစရိယံ ရက္ခတိ နာမာတိ။

တွံ အာစရိယ အတ္တာနံ ရက္ခ၊ အဟံ အတ္တာနံ ရက္ခိဿာမီတိ ဧတ္ထ အယမဓိပ္ပာယော – အာစရိယော ဝံသံ သုဂ္ဂဟိတံ ဂဏှန္တော၊ အန္တေဝါသိကေန ပက္ခန္တပက္ခန္တဒိသံဂစ္ဆန္တော ၊ သဗ္ဗကာလဉ္စ ဝံသဂ္ဂံ ဥလ္လောကေန္တော၊ အတ္တာနမေဝ ရက္ခတိ၊ န အန္တေဝါသိကံ။ အန္တေဝါသိကောပိ ကာယမ္ပိ ဧကတောဘာဂိယံ ကတွာ ဝါတူပထမ္ဘံ ဂါဟာပေတွာ သတိံ သူပဋ္ဌိတံ ကတွာ နိစ္စလောဝ နိသီဒမာနော အတ္တာနံယေဝ ရက္ခတိ နာမ၊ န အာစရိယံ။

သော တတ္ထ ဉာယောတိ ယံ မေဒကထာလိကာ အာဟ။ သော တတ္ထ ဉာယော၊ သော ဥပါယော၊ တံ ကာရဏန္တိ အတ္ထော။ သတိပဋ္ဌာနံသေဝိတဗ္ဗန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ သတိပဋ္ဌာနံ သေဝိတဗ္ဗံ။ အာသေဝနာယာတိ ကမ္မဋ္ဌာနာသေဝနာယ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တာနံ ရက္ခန္တော ပရံ ရက္ခတီတိ ယော ဘိက္ခု ကမ္မာရာမတာဒီနိ ပဟာယ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေသု မူလကမ္မဋ္ဌာနံ အာသေဝန္တော ဘာဝေန္တော အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ အထ နံ ပရော ဒိသွာ – ‘‘ဘဒ္ဒကော ဝတာယံ၊ ဘိက္ခု၊ သမ္မာပဋိပန္နော’’တိ တသ္မိံ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ သဂ္ဂပရာယဏော ဟောတိ။ အယံ အတ္တာနံ ရက္ခန္တော ပရံ ရက္ခတိ နာမ။

ခန္တိယာတိ အဓိဝါသနခန္တိယာ။ အဝိဟိံသာယာတိ သပုဗ္ဗဘာဂါယ ကရုဏာယ။ မေတ္တစိတ္တတာယာတိ သပုဗ္ဗဘာဂါယ မေတ္တာယ။ အနုဒယတာယာတိ အနုဝဍ္ဎိယာ၊ သပုဗ္ဗဘာဂါယ မုဒိတာယာတိ အတ္ထော။ ပရံ ရက္ခန္တော အတ္တာနံ ရက္ခတီတိ ဧတ္ထ ယော ဘိက္ခု ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနံ ဂတော တီသု ဗြဟ္မဝိဟာရေသု တိကစတုက္ကဇ္ဈာနာနိ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ သင်္ခါရေ သမ္မသန္တော ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ အယံ ပရံ ရက္ခန္တော အတ္တာနံ ရက္ခတိ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၀။ ဇနပဒကလျာဏီသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၈၆။ ဒသမေ ဇနပဒကလျာဏီတိ ဇနပဒမှိ ကလျာဏီ ဥတ္တမာ ဆသရီရဒေါသရဟိတာ ပဉ္စကလျာဏသမန္နာဂတာ။ သာ ဟိ ယသ္မာ နာတိဒီဃာ နာတိရဿာ၊ နာတိကိသာ နာတိထူလာ၊ နာတိကာဠာ နာစ္စောဒါတာ၊ အတိက္ကန္တာ၊ မာနုသဝဏ္ဏံ အပ္ပတ္တာ ဒိဗ္ဗဝဏ္ဏံ၊ တသ္မာ ဆသရီရဒေါသရဟိတာ။ ဆဝိကလျာဏံ၊ မံသကလျာဏံ၊ နှာရုကလျာဏံ၊ အဋ္ဌိကလျာဏံ၊ ဝယကလျာဏန္တိ ဣမေဟိ ပန ကလျာဏေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ပဉ္စကလျာဏေဟိ သမန္နာဂတာ နာမ။ တဿာ ဟိ အာဂန္တုကောဘာသကိစ္စံ နတ္ထိ၊ အတ္တနော သရီရောဘာသေနေဝ ဒွါဒသဟတ္ထဋ္ဌာနေ အာလောကံ ကရောတိ၊ ပိယင်္ဂုသာမာ ဝါ ဟောတိ၊ သုဝဏ္ဏသာမာ ဝါ၊ အယမဿာ ဆဝိကလျာဏတာ။ စတ္တာရော ပနဿာ ဟတ္ထပါဒါ မုခပရိယောသာနဉ္စ လာခါရသပရိကမ္မကတံ ဝိယ ရတ္တပဝါဠရတ္တကမ္ဗလသဒိသံ ဟောတိ၊ အယမဿာ မံသကလျာဏတာ။ ဝီသတိ ပန နခပတ္တာနိ မံသတော အမုတ္တဋ္ဌာနေ လာခါရသပူရိတာနိ ဝိယ၊ မုတ္တဋ္ဌာနေ ခီရဓာရာသဒိသာနိ၊ ဟောန္တိ အယမဿာ နှာရုကလျာဏကတာ။ ဒွတ္တိံသ ဒန္တာ သုဖုသိတာ သုဓောတဝဇိရပန္တိ ဝိယ ခါယန္တိ၊ အယမဿာ အဋ္ဌိကလျာဏတာ။ ဝီသတိဝဿသတိကာပိ ပန သမာနာ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကာ ဝိယ ဟောတိ နိပ္ပလိတာ၊ အယမဿာ ဝယကလျာဏတာ။

ပရမပါသာဝိနီတိ ဧတ္ထ ပသဝနံ ပသာဝေါ၊ ပဝတ္တီတိ အတ္ထော။ ပသာဝေါ ဧဝ ပါသာဝေါ။ ပရမော ပါသာဝေါ ပရမပါသာဝေါ၊ သော အဿာ အတ္ထီတိ ပရမပါသာဝိနီ။ နစ္စေ စ ဂီတေ စ ဥတ္တမပဝတ္တိ သေဋ္ဌကိရိယာ၊ ဥတ္တမမေဝ နစ္စံ နစ္စတိ၊ ဂီတံ ဝါ ဂါယတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ဣမေသု ပန ဒွီသု သုတ္တေသု ပုဗ္ဗဘာဂဝိပဿနာဝ ကထိတာတိ။

နာလန္ဒဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

၃။ သီလဋ္ဌိတိဝဂ္ဂေါ

၁-၂။ သီလသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၈၇-၃၈၈။ တတိယဝဂ္ဂဿ ပဌမေ သီလာနီတိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလာနိ။ ဒုတိယေ ဥမ္မင်္ဂေါတိ ပဉှမဂ္ဂေါ ပဉှဂဝေသနံ။

၃-၅။ ပရိဟာနသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၈၉-၃၉၁။ တတိယေ ပရိဟာနံ ဟောတီတိ ပုဂ္ဂလဝသေန ပရိဟာနံ ဟောတိ။ ယော ဟိ ဗုဒ္ဓေသု ဓရန္တေသုပိ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ န ဘာဝေတိ၊ တဿ သဒ္ဓမ္မော အန္တရဟိတော နာမ ဟောတိ ဒေဝဒတ္တာဒီနံ ဝိယ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ တဿ ပုဂ္ဂလဿေဝ ဓမ္မန္တရဓာနံ ကထိတံ။ စတုတ္ထပဉ္စမေသု သဗ္ဗံ ဥတ္တာနမေဝ။

၆။ ပဒေသသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၉၂။ ဆဋ္ဌေ ပဒေသံ ဘာဝိတတ္တာတိ ပဒေသတော ဘာဝိတတ္တာ။ စတ္တာရော ဟိ မဂ္ဂေ တီဏိ စ ဖလာနိ နိဗ္ဗတ္တေန္တေန သတိပဋ္ဌာနာ ပဒေသံ ဘာဝိတာ နာမ ဟောန္တိ။

၇။ သမတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၉၃။ သတ္တမေ သမတ္တံ ဘာဝိတတ္တာတိ သမတ္တာ ဘာဝိတတ္တာ။ အရဟတ္တဖလံ ဥပ္ပာဒေန္တေန ဟိ သတိပဋ္ဌာနာ သမတ္တံ ဘာဝိတာ နာမ ဟောန္တိ။

၈-၁၀။ လောကသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၉၄-၃၉၆။ အဋ္ဌမေ မဟာဘိညတန္တိ ဆန္နံ အဘိညာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ သဟဿံ လောကံ အဘိဇာနာမီတိ သတတဝိဟာရဝသေနေဝ ဝုတ္တံ။ ထေရော ကိရ ပါတောဝ ဥဋ္ဌာယ မုခံ ဓောဝိတွာ သေနာသနေ နိသိန္နော အတီတေ ကပ္ပသဟဿံ၊ အနာဂတေ ကပ္ပသဟဿံ အနုဿရတိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နေပိ သဟဿံ စက္ကဝါဠာနံ တဿာဝဇ္ဇနဿ ဂတိံ အနုဗန္ဓတိ။ ဣတိ သော ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ သဟဿံ လောကံ အဘိဇာနာတိ၊ အယမဿ သတတဝိဟာရော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

သီလဋ္ဌိတိဝဂ္ဂေါ တတိယော။

၄။ အနနုဿုတဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၄၀၁-၄၀၆။ စတုတ္ထဝဂ္ဂဿ ပဉ္စမေ ဝိဒိတာ ဝေဒနာတိ ယာ ဝေဒနာ သမ္မသိတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော တာဝဿ ဝိဒိတာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဝိဒိတာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ ဝိဒိတာ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ နာမ။ ယာ စ ပန ပရိဂ္ဂဟိတေသု ဝတ္ထာရမ္မဏေသု ပဝတ္တာ ဝေဒနာ၊ တာပိ ဝိဒိတာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဝိဒိတာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ ဝိဒိတာ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ နာမ။ ဝိတက္ကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

အနနုဿုတဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။

၅။ အမတဝဂ္ဂေါ

၂။ သမုဒယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၀၈။ ပဉ္စမဝဂ္ဂဿ ဒုတိယေ အာဟာရသမုဒယာ ကာယဿ သမုဒယောတိ အာဟာရသမုဒယေန ကာယသမုဒယော။ ဧသေဝ နယော သေသေသု။ မနသိကာရသမုဒယာတိ ဧတ္ထ ပန ယောနိသောမနသိကာရသမုဒယာ ဗောဇ္ဈင်္ဂဓမ္မာနံ သမုဒယော၊ အယောနိသောမနသိကာရသမုဒယာ နီဝရဏဓမ္မာနံ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ သာရမ္မဏသတိပဋ္ဌာနာ ကထိတာ။

၄။ သတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၁၀။ စတုတ္ထံ သုဒ္ဓိကံ ကတွာ သမုဒယေ ကထိတေ ဗုဇ္ဈနကာနံ အဇ္ဈာသယေန ဝုတ္တံ။

၆။ ပါတိမောက္ခသံဝရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၁၂။ ဆဋ္ဌေ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတောတိ စတုန္နံ သီလာနံ ဇေဋ္ဌကသီလံ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟ။ တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘ပါတိမောက္ခသံဝရောဝ သီလံ၊ ဣတရာနိ တီဏိ သီလန္တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနံ နာမ နတ္ထီ’’တိ။ ဝတွာ တံ အနုဇာနန္တော အာဟ – ‘‘ဣန္ဒြိယသံဝရော နာမ ဆဒွါရရက္ခဏမတ္တမေဝ၊ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိ ဓမ္မေနေဝ သမေန ပစ္စယုပ္ပတ္တိမတ္တကံ၊ ပစ္စယသန္နိဿိတံ ပဋိလဒ္ဓပစ္စယေ ဣဒမတ္ထန္တိ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘုဉ္ဇနမတ္တကံ။ နိပ္ပရိယာယေန ပါတိမောက္ခသံဝရောဝ သီလံ။ ယဿ သော ဘိန္နော၊ အယံ ဆိန္နသီသော ဝိယ ပုရိသော ဟတ္ထပါဒေ၊ သေသာနိ ရက္ခိဿတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ယဿ ပန သော အရောဂေါ၊ အယံ အစ္ဆိန္နသီသော ဝိယ ပုရိသော ဇီဝိတံ၊ သေသာနိ ပုန ပါကတိကာနိ ကတွာ ရက္ခိတုမ္ပိ သက္ကောတီ’’တိ။ တသ္မာ ပါတိမောက္ခသံဝရောဝ သီလံ၊ တေန ပါတိမောက္ခသံဝရေန သံဝုတောတိ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော၊ ဥပေတော သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။

အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နောတိ အာစာရေန စ ဂေါစရေန စ သမ္ပန္နော။ အဏုမတ္တေသူတိ အပ္ပမတ္တကေသု။ ဝဇ္ဇေသူတိ အကုသလဓမ္မေသု။ ဘယဒဿာဝီတိ ဘယဒဿီ။ သမာဒါယာတိ သမ္မာ အာဒိယိတွာ။ သိက္ခဿု သိက္ခာပဒေသူတိ သိက္ခာပဒေသု တံ တံ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယိတွာ သိက္ခ၊ ယံ ယံ ပန ကိဉ္စိ သိက္ခာပဒေသု သိက္ခာကောဋ္ဌာသေသု သိက္ခိတဗ္ဗံ ကာယိကံ ဝါ ဝါစသိကံ ဝါ၊ တံ တံ သဗ္ဗံ သမ္မာ အာဒါယ သိက္ခဿူတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော။ ဝိတ္ထာရော ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၄) ဝုတ္တော။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလမေဝ ကထိတံ။

၇။ ဒုစ္စရိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၁၃။ သတ္တမေ ကာယသုစရိတဝစီသုစရိတာနိ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ၊ မနောသုစရိတံ ဣတရာနိ တီဏိ သီလာနီတိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ ကထိတံ ဟောတိ။ ဣမိနာ နယေန ပဉ္စသတ္တနဝဒသသု ကုသလကမ္မပထေသု ပစ္ဆိမာပိ တယော သီလံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝါတိ။ ဆဋ္ဌသတ္တမေသု ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အမတဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။

သတိပဋ္ဌာနသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။