📜

၃။ သတိပဋ္ဌာနသံယုတ္တံ

၁။ အမ္ဗပါလိဝဂ္ဂေါ

၁။ အမ္ဗပါလိသုတ္တံ

၃၆၇။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ အမ္ဗပါလိဝနေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဧကာယနော အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဂ္ဂေါ သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ သောကပရိဒေဝါနံ သမတိက္ကမာယ ဒုက္ခဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာယ ဉာယဿ အဓိဂမာယ နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကိရိယာယ၊ ယဒိဒံ – စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဧကာယနော အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဂ္ဂေါ သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ သောကပရိဒေဝါနံ သမတိက္ကမာယ ဒုက္ခဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာယ ဉာယဿ အဓိဂမာယ နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကိရိယာယ၊ ယဒိဒံ – စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။ ပဌမံ။

၂။ သတိသုတ္တံ

၃၆၈။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ အမ္ဗပါလိဝနေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘သတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝိဟရေယျ သမ္ပဇာနော။ အယံ ဝေါ အမှာကံ အနုသာသနီ။ ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သတော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သတော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သမ္ပဇာနော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အဘိက္ကန္တေ ပဋိက္ကန္တေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ၊ အာလောကိတေ ဝိလောကိတေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ၊ သမိဉ္ဇိတေ ပသာရိတေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ၊ သင်္ဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ၊ အသိတေ ပီတေ ခါယိတေ သာယိတေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ၊ ဥစ္စာရပဿာဝကမ္မေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ၊ ဂတေ ဌိတေ နိသိန္နေ သုတ္တေ ဇာဂရိတေ ဘာသိတေ တုဏှီဘာဝေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ။ သတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝိဟရေယျ သမ္ပဇာနော။ အယံ ဝေါ အမှာကံ အနုသာသနီ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ ဘိက္ခုသုတ္တံ

၃၆၉။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ အညတရော ဘိက္ခု ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သာဓု မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဓမ္မံ ဒေသေတု၊ ယမဟံ ဘဂဝတော ဓမ္မံ သုတွာ ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရေယျ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ပနိဓေကစ္စေ မောဃပုရိသာ မဉ္စေဝ [မမေဝ (သီ။)] အဇ္ဈေသန္တိ၊ ဓမ္မေ စ ဘာသိတေ မမေဝ အနုဗန္ဓိတဗ္ဗံ မညန္တီ’’တိ။ ‘‘ဒေသေတု မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဓမ္မံ၊ ဒေသေတု သုဂတော သံခိတ္တေန ဓမ္မံ။ အပ္ပေဝ နာမာဟံ ဘဂဝတော ဘာသိတဿ အတ္ထံ ဇာနေယျံ၊ အပ္ပေဝ နာမာဟံ ဘဂဝတော ဘာသိတဿ ဒါယာဒေါ အဿ’’န္တိ။ ‘‘တသ္မာတိဟ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ အာဒိမေဝ ဝိသောဓေဟိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု။ ကော စာဒိ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ? သီလဉ္စ သုဝိသုဒ္ဓံ၊ ဒိဋ္ဌိ စ ဥဇုကာ။ ယတော ခေါ တေ၊ ဘိက္ခု၊ သီလဉ္စ သုဝိသုဒ္ဓံ ဘဝိဿတိ ဒိဋ္ဌိ စ ဥဇုကာ၊ တတော တွံ၊ ဘိက္ခု၊ သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ တိဝိဓေန ဘာဝေယျာသိ။

ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရာဟိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရာဟိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရာဟိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဝေဒနာသု…ပေ… ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ဝေဒနာသု…ပေ… အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရာဟိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ စိတ္တေ…ပေ… ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ စိတ္တေ…ပေ… အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ ဝါ စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿီ ဝိဟရာဟိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဓမ္မေသု…ပေ… ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ဓမ္မေသု…ပေ… အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရာဟိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ယတော ခေါ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ ဧဝံ တိဝိဓေန ဘာဝေဿသိ၊ တတော တုယှံ၊ ဘိက္ခု၊ ယာ ရတ္တိ ဝါ ဒိဝသော ဝါ အာဂမိဿတိ ဝုဒ္ဓိယေဝ ပါဋိကင်္ခါ ကုသလေသု ဓမ္မေသု၊ နော ပရိဟာနီ’’တိ။

အထ ခေါ သော ဘိက္ခု ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ သော ဘိက္ခု ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ၊ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ။ ‘‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’’တိ အဗ္ဘညာသိ။ အညတရော စ ပန သော ဘိက္ခု အရဟတံ အဟောသီတိ။ တတိယံ။

၄။ သာလသုတ္တံ

၃၇၀။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကောသလေသု ဝိဟရတိ သာလာယ ဗြာဟ္မဏဂါမေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ…ပေ… ဧတဒဝေါစ –

‘‘ယေ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ နဝါ အစိရပဗ္ဗဇိတာ အဓုနာဂတာ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ၊ တေ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဘာဝနာယ သမာဒပေတဗ္ဗာ နိဝေသေတဗ္ဗာ ပတိဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ။ ကတမေသံ စတုန္နံ? ဧထ တုမှေ၊ အာဝုသော၊ ကာယေ ကာယာနုပဿိနော ဝိဟရထ အာတာပိနော သမ္ပဇာနာ ဧကောဒိဘူတာ ဝိပ္ပသန္နစိတ္တာ သမာဟိတာ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ၊ ကာယဿ ယထာဘူတံ ဉာဏာယ၊ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿိနော ဝိဟရထ အာတာပိနော သမ္ပဇာနာ ဧကောဒိဘူတာ ဝိပ္ပသန္နစိတ္တာ သမာဟိတာ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ၊ ဝေဒနာနံ ယထာဘူတံ ဉာဏာယ၊ စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿိနော ဝိဟရထ အာတာပိနော သမ္ပဇာနာ ဧကောဒိဘူတာ ဝိပ္ပသန္နစိတ္တာ သမာဟိတာ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ၊ စိတ္တဿ ယထာဘူတံ ဉာဏာယ၊ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿိနော ဝိဟရထ အာတာပိနော သမ္ပဇာနာ ဧကောဒိဘူတာ ဝိပ္ပသန္နစိတ္တာ သမာဟိတာ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ၊ ဓမ္မာနံ ယထာဘူတံ ဉာဏာယ။ ယေပိ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ သေခါ အပ္ပတ္တမာနသာ အနုတ္တရံ ယောဂက္ခေမံ ပတ္ထယမာနာ ဝိဟရန္တိ၊ တေပိ ကာယေ ကာယာနုပဿိနော ဝိဟရန္တိ အာတာပိနော သမ္ပဇာနာ ဧကောဒိဘူတာ ဝိပ္ပသန္နစိတ္တာ သမာဟိတာ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ ၊ ကာယဿ ပရိညာယ၊ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿိနော ဝိဟရန္တိ အာတာပိနော သမ္ပဇာနာ ဧကောဒိဘူတာ ဝိပ္ပသန္နစိတ္တာ သမာဟိတာ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ၊ ဝေဒနာနံ ပရိညာယ၊ စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿိနော ဝိဟရန္တိ အာတာပိနော သမ္ပဇာနာ ဧကောဒိဘူတာ ဝိပ္ပသန္နစိတ္တာ သမာဟိတာ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ၊ စိတ္တဿ ပရိညာယ၊ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿိနော ဝိဟရန္တိ အာတာပိနော သမ္ပဇာနာ ဧကောဒိဘူတာ ဝိပ္ပသန္နစိတ္တာ သမာဟိတာ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ၊ ဓမ္မာနံ ပရိညာယ။

‘‘ယေပိ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ အရဟန္တော ခီဏာသဝါ ဝုသိတဝန္တော ကတကရဏီယာ ဩဟိတဘာရာ အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထာ ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနာ သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တာ၊ တေပိ ကာယေ ကာယာနုပဿိနော ဝိဟရန္တိ အာတာပိနော သမ္ပဇာနာ ဧကောဒိဘူတာ ဝိပ္ပသန္နစိတ္တာ သမာဟိတာ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ၊ ကာယေန ဝိသံယုတ္တာ၊ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿိနော ဝိဟရန္တိ အာတာပိနော သမ္ပဇာနာ ဧကောဒိဘူတာ ဝိပ္ပသန္နစိတ္တာ သမာဟိတာ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ၊ ဝေဒနာဟိ ဝိသံယုတ္တာ၊ စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿိနော ဝိဟရန္တိ အာတာပိနော သမ္ပဇာနာ ဧကောဒိဘူတာ ဝိပ္ပသန္နစိတ္တာ သမာဟိတာ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ၊ စိတ္တေန ဝိသံယုတ္တာ၊ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿိနော ဝိဟရန္တိ အာတာပိနော သမ္ပဇာနာ ဧကောဒိဘူတာ ဝိပ္ပသန္နစိတ္တာ သမာဟိတာ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ၊ ဓမ္မေဟိ ဝိသံယုတ္တာ။

‘‘ယေပိ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ နဝါ အစိရပဗ္ဗဇိတာ အဓုနာဂတာ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ၊ တေ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ ဣမေသံ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဘာဝနာယ သမာဒပေတဗ္ဗာ နိဝေသေတဗ္ဗာ ပတိဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ အကုသလရာသိသုတ္တံ

၃၇၁။ သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘‘အကုသလရာသီ’တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဒမာနော ပဉ္စ နီဝရဏေ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျ။ ကေဝလော ဟာယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အကုသလရာသိ၊ ယဒိဒံ – ပဉ္စ နီဝရဏာ။ ကတမေ ပဉ္စ? ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ ၊ ဗျာပါဒနီဝရဏံ၊ ထိနမိဒ္ဓနီဝရဏံ၊ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စနီဝရဏံ၊ ဝိစိကိစ္ဆာနီဝရဏံ။ ‘အကုသလရာသီ’တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဒမာနော ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏေ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျ။ ကေဝလော ဟာယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အကုသလရာသိ၊ ယဒိဒံ – ပဉ္စ နီဝရဏာ။

‘‘‘ကုသလရာသီ’တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဒမာနော စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျ။ ကေဝလော ဟာယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုသလရာသိ၊ ယဒိဒံ – စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ ။ ‘ကုသလရာသီ’တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဒမာနော ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျ။ ကေဝလော ဟာယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုသလရာသိ၊ ယဒိဒံ – စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ သကုဏဂ္ဃိသုတ္တံ

၃၇၂။ ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သကုဏဂ္ဃိ လာပံ သကုဏံ သဟသာ အဇ္ဈပ္ပတ္တာ အဂ္ဂဟေသိ။ အထ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လာပေါ သကုဏော သကုဏဂ္ဃိယာ ဟရိယမာနော ဧဝံ ပရိဒေဝသိ – ‘မယမေဝမှ [မယမေဝါမှ (က။)] အလက္ခိကာ၊ မယံ အပ္ပပုညာ၊ ယေ မယံ အဂေါစရေ စရိမှ ပရဝိသယေ။ သစေဇ္ဇ မယံ ဂေါစရေ စရေယျာမ သကေ ပေတ္တိကေ ဝိသယေ၊ န မျာယံ [န စာယံ (သီ။)]၊ သကုဏဂ္ဃိ၊ အလံ အဘဝိဿ၊ ယဒိဒံ – ယုဒ္ဓါယာ’တိ။ ‘ကော ပန တေ၊ လာပ၊ ဂေါစရော သကော ပေတ္တိကော ဝိသယော’တိ? ‘ယဒိဒံ – နင်္ဂလကဋ္ဌကရဏံ လေဍ္ဍုဋ္ဌာန’’’န္တိ။ ‘‘အထ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သကုဏဂ္ဃိ သကေ ဗလေ အပတ္ထဒ္ဓါ သကေ ဗလေ အသံဝဒမာနာ [အဝစမာနာ (သီ။)] လာပံ သကုဏံ ပမုဉ္စိ – ‘ဂစ္ဆ ခေါ တွံ၊ လာပ၊ တတြပိ မေ ဂန္တွာ န မောက္ခသီ’’’တိ။

‘‘အထ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လာပေါ သကုဏော နင်္ဂလကဋ္ဌကရဏံ လေဍ္ဍုဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ မဟန္တံ လေဍ္ဍုံ အဘိရုဟိတွာ သကုဏဂ္ဃိံ ဝဒမာနော အဋ္ဌာသိ – ‘ဧဟိ ခေါ ဒါနိ မေ၊ သကုဏဂ္ဃိ၊ ဧဟိ ခေါ ဒါနိ မေ၊ သကုဏဂ္ဃီ’တိ။ အထ ခေါ သာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သကုဏဂ္ဃိ သကေ ဗလေ အပတ္ထဒ္ဓါ သကေ ဗလေ အသံဝဒမာနာ ဥဘော ပက္ခေ သန္နယှ [သန္ဓာယ (သီ။ သျာ။)] လာပံ သကုဏံ သဟသာ အဇ္ဈပ္ပတ္တာ။ ယဒါ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညာသိ လာပေါ သကုဏော ‘ဗဟုအာဂတော ခေါ မျာယံ သကုဏဂ္ဃီ’တိ၊ အထ တဿေဝ လေဍ္ဍုဿ အန္တရံ ပစ္စုပါဒိ။ အထ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သကုဏဂ္ဃိ တတ္ထေဝ ဥရံ ပစ္စတာဠေသိ။ ဧဝဉှိ တံ [ဧဝံ ဟေတံ (သီ။)]၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟောတိ ယော အဂေါစရေ စရတိ ပရဝိသယေ။

‘‘တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာ အဂေါစရေ စရိတ္ထ ပရဝိသယေ။ အဂေါစရေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စရတံ ပရဝိသယေ လစ္ဆတိ မာရော ဩတာရံ၊ လစ္ဆတိ မာရော အာရမ္မဏံ။ ကော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော အဂေါစရော ပရဝိသယော? ယဒိဒံ – ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ ကတမေ ပဉ္စ? စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ၊ သောတဝိညေယျာ သဒ္ဒါ…ပေ… ဃာနဝိညေယျာ ဂန္ဓာ… ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ… ကာယဝိညေယျာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ – အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော အဂေါစရော ပရဝိသယော။

‘‘ဂေါစရေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စရထ သကေ ပေတ္တိကေ ဝိသယေ။ ဂေါစရေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စရတံ သကေ ပေတ္တိကေ ဝိသယေ န လစ္ဆတိ မာရော ဩတာရံ၊ န လစ္ဆတိ မာရော အာရမ္မဏံ။ ကော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဂေါစရော သကော ပေတ္တိကော ဝိသယော? ယဒိဒံ – စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ – အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဂေါစရော သကော ပေတ္တိကော ဝိသယော’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ မက္ကဋသုတ္တံ

၃၇၃။ ‘‘အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟိမဝတော ပဗ္ဗတရာဇဿ ဒုဂ္ဂါ ဝိသမာ ဒေသာ၊ ယတ္ထ နေဝ မက္ကဋာနံ စာရီ န မနုဿာနံ။ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟိမဝတော ပဗ္ဗတရာဇဿ ဒုဂ္ဂါ ဝိသမာ ဒေသာ၊ ယတ္ထ မက္ကဋာနဉှိ ခေါ စာရီ၊ န မနုဿာနံ။ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟိမဝတော ပဗ္ဗတရာဇဿ သမာ ဘူမိဘာဂါ ရမဏီယာ၊ ယတ္ထ မက္ကဋာနဉ္စေဝ စာရီ မနုဿာနဉ္စ။ တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လုဒ္ဒါ မက္ကဋဝီထီသု လေပံ ဩဍ္ဍေန္တိ မက္ကဋာနံ ဗာဓနာယ။

‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယေ တေ မက္ကဋာ အဗာလဇာတိကာ အလောလဇာတိကာ၊ တေ တံ လေပံ ဒိသွာ အာရကာ ပရိဝဇ္ဇန္တိ။ ယော ပန သော ဟောတိ မက္ကဋော ဗာလဇာတိကော လောလဇာတိကော၊ သော တံ လေပံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဟတ္ထေန ဂဏှာတိ။ သော တတ္ထ ဗဇ္ဈတိ။ ‘ဟတ္ထံ မောစေဿာမီ’တိ ဒုတိယေန ဟတ္ထေန ဂဏှာတိ။ သော တတ္ထ ဗဇ္ဈတိ။ ‘ဥဘော ဟတ္ထေ မောစေဿာမီ’တိ ပါဒေန ဂဏှာတိ။ သော တတ္ထ ဗဇ္ဈတိ။ ‘ဥဘော ဟတ္ထေ မောစေဿာမိ ပါဒဉ္စာ’တိ ဒုတိယေန ပါဒေန ဂဏှာတိ။ သော တတ္ထ ဗဇ္ဈတိ။ ‘ဥဘော ဟတ္ထေ မောစေဿာမိ ပါဒေ စာ’တိ တုဏ္ဍေန ဂဏှာတိ။ သော တတ္ထ ဗဇ္ဈတိ။ ဧဝဉှိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မက္ကဋော ပဉ္စောဍ္ဍိတော ထုနံ သေတိ အနယံ အာပန္နော ဗျသနံ အာပန္နော ယထာကာမကရဏီယော လုဒ္ဒဿ။ တမေနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လုဒ္ဒေါ ဝိဇ္ဈိတွာ တသ္မိံယေဝ ကဋ္ဌကတင်္ဂါရေ [တသ္မိံယေဝ မက္ကဋံ ဥဒ္ဓရိတွာ (သီ။ သျာ။)] အဝဿဇ္ဇေတွာ ယေန ကာမံ ပက္ကမတိ။ ဧဝံ သော တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟောတိ ယော အဂေါစရေ စရတိ ပရဝိသယေ။

‘‘တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာ အဂေါစရေ စရိတ္ထ ပရဝိသယေ။ အဂေါစရေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စရတံ ပရဝိသယေ လစ္ဆတိ မာရော ဩတာရံ၊ လစ္ဆတိ မာရော အာရမ္မဏံ။ ကော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော အဂေါစရော ပရဝိသယော? ယဒိဒံ – ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ ကတမေ ပဉ္စ? စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ၊ သောတဝိညေယျာ သဒ္ဒါ…ပေ… ဃာနဝိညေယျာ ဂန္ဓာ… ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ… ကာယဝိညေယျာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော အဂေါစရော ပရဝိသယော။

‘‘ဂေါစရေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စရထ သကေ ပေတ္တိကေ ဝိသယေ။ ဂေါစရေ၊ ဘိက္ခဝေ ၊ စရတံ သကေ ပေတ္တိကေ ဝိသယေ န လစ္ဆတိ မာရော ဩတာရံ၊ န လစ္ဆတိ မာရော အာရမ္မဏံ။ ကော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဂေါစရော သကော ပေတ္တိကော ဝိသယော? ယဒိဒံ – စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ။ ကတမေ စတ္တာရော ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဂေါစရော သကော ပေတ္တိကော ဝိသယော’’တိ။ သတ္တမံ။

၈။ သူဒသုတ္တံ

၃၇၄။ ‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာလော အဗျတ္တော အကုသလော သူဒေါ ရာဇာနံ ဝါ ရာဇမဟာမတ္တံ ဝါ [ရာဇမဟာမတ္တာနံ ဝါ (သီ။)] နာနစ္စယေဟိ သူပေဟိ ပစ္စုပဋ္ဌိတော အဿ – အမ္ဗိလဂ္ဂေဟိပိ၊ တိတ္တကဂ္ဂေဟိပိ၊ ကဋုကဂ္ဂေဟိပိ၊ မဓုရဂ္ဂေဟိပိ၊ ခါရိကေဟိပိ၊ အခါရိကေဟိပိ၊ လောဏိကေဟိပိ၊ အလောဏိကေဟိပိ။

‘‘သ ခေါ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာလော အဗျတ္တော အကုသလော သူဒေါ သကဿ ဘတ္တု နိမိတ္တံ န ဥဂ္ဂဏှာတိ – ‘ဣဒံ ဝါ မေ အဇ္ဇ ဘတ္တု သူပေယျံ ရုစ္စတိ၊ ဣမဿ ဝါ အဘိဟရတိ၊ ဣမဿ ဝါ ဗဟုံ ဂဏှာတိ၊ ဣမဿ ဝါ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ။ အမ္ဗိလဂ္ဂံ ဝါ မေ အဇ္ဇ ဘတ္တု သူပေယျံ ရုစ္စတိ ၊ အမ္ဗိလဂ္ဂဿ ဝါ အဘိဟရတိ၊ အမ္ဗိလဂ္ဂဿ ဝါ ဗဟုံ ဂဏှာတိ၊ အမ္ဗိလဂ္ဂဿ ဝါ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ။ တိတ္တကဂ္ဂံ ဝါ မေ အဇ္ဇ… ကဋုကဂ္ဂံ ဝါ မေ အဇ္ဇ… မဓုရဂ္ဂံ ဝါ မေ အဇ္ဇ… ခါရိကံ ဝါ မေ အဇ္ဇ… အခါရိကံ ဝါ မေ အဇ္ဇ… လောဏိကံ ဝါ မေ အဇ္ဇ… အလောဏိကံ ဝါ မေ အဇ္ဇ ဘတ္တု သူပေယျံ ရုစ္စတိ၊ အလောဏိကဿ ဝါ အဘိဟရတိ၊ အလောဏိကဿ ဝါ ဗဟုံ ဂဏှာတိ၊ အလောဏိကဿ ဝါ ဝဏ္ဏံ ဘာသတီ’’’တိ။

‘‘သ ခေါ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာလော အဗျတ္တော အကုသလော သူဒေါ န စေဝ လာဘီ ဟောတိ အစ္ဆာဒနဿ၊ န လာဘီ ဝေတနဿ၊ န လာဘီ အဘိဟာရာနံ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တထာ ဟိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာလော အဗျတ္တော အကုသလော သူဒေါ သကဿ ဘတ္တု နိမိတ္တံ န ဥဂ္ဂဏှာတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ဗာလော အဗျတ္တော အကုသလော ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ တဿ ကာယေ ကာယာနုပဿိနော ဝိဟရတော စိတ္တံ န သမာဓိယတိ၊ ဥပက္ကိလေသာ န ပဟီယန္တိ။ သော တံ နိမိတ္တံ န ဥဂ္ဂဏှာတိ။ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရတိ…ပေ… စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿီ ဝိဟရတိ …ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ တဿ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿိနော ဝိဟရတော စိတ္တံ န သမာဓိယတိ၊ ဥပက္ကိလေသာ န ပဟီယန္တိ။ သော တံ နိမိတ္တံ န ဥဂ္ဂဏှာတိ။

‘‘သ ခေါ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာလော အဗျတ္တော အကုသလော ဘိက္ခု န စေဝ လာဘီ ဟောတိ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သုခဝိဟာရာနံ၊ န လာဘီ သတိသမ္ပဇညဿ ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တထာ ဟိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာလော အဗျတ္တော အကုသလော ဘိက္ခု သကဿ စိတ္တဿ နိမိတ္တံ န ဥဂ္ဂဏှာတိ။

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော ကုသလော သူဒေါ ရာဇာနံ ဝါ ရာဇမဟာမတ္တံ ဝါ နာနစ္စယေဟိ သူပေဟိ ပစ္စုပဋ္ဌိတော အဿ – အမ္ဗိလဂ္ဂေဟိပိ၊ တိတ္တကဂ္ဂေဟိပိ၊ ကဋုကဂ္ဂေဟိပိ၊ မဓုရဂ္ဂေဟိပိ၊ ခါရိကေဟိပိ၊ အခါရိကေဟိပိ၊ လောဏိကေဟိပိ၊ အလောဏိကေဟိပိ။

‘‘သ ခေါ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော ကုသလော သူဒေါ သကဿ ဘတ္တု နိမိတ္တံ ဥဂ္ဂဏှာတိ – ‘ဣဒံ ဝါ မေ အဇ္ဇ ဘတ္တု သူပေယျံ ရုစ္စတိ၊ ဣမဿ ဝါ အဘိဟရတိ၊ ဣမဿ ဝါ ဗဟုံ ဂဏှာတိ၊ ဣမဿ ဝါ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ။ အမ္ဗိလဂ္ဂံ ဝါ မေ အဇ္ဇ ဘတ္တု သူပေယျံ ရုစ္စတိ ၊ အမ္ဗိလဂ္ဂဿ ဝါ အဘိဟရတိ၊ အမ္ဗိလဂ္ဂဿ ဝါ ဗဟုံ ဂဏှာတိ၊ အမ္ဗိလဂ္ဂဿ ဝါ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ။ တိတ္တကဂ္ဂံ ဝါ မေ အဇ္ဇ… ကဋုကဂ္ဂံ ဝါ မေ အဇ္ဇ… မဓုရဂ္ဂံ ဝါ မေ အဇ္ဇ… ခါရိကံ ဝါ မေ အဇ္ဇ… အခါရိကံ ဝါ မေ အဇ္ဇ… လောဏိကံ ဝါ မေ အဇ္ဇ… အလောဏိကံ ဝါ မေ အဇ္ဇ ဘတ္တု သူပေယျံ ရုစ္စတိ၊ အလောဏိကဿ ဝါ အဘိဟရတိ၊ အလောဏိကဿ ဝါ ဗဟုံ ဂဏှာတိ၊ အလောဏိကဿ ဝါ ဝဏ္ဏံ ဘာသတီ’’’တိ။

‘‘သ ခေါ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော ကုသလော သူဒေါ လာဘီ စေဝ ဟောတိ အစ္ဆာဒနဿ၊ လာဘီ ဝေတနဿ၊ လာဘီ အဘိဟာရာနံ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တထာ ဟိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော ကုသလော သူဒေါ သကဿ ဘတ္တု နိမိတ္တံ ဥဂ္ဂဏှာတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော ကုသလော ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ တဿ ကာယေ ကာယာနုပဿိနော ဝိဟရတော စိတ္တံ သမာဓိယတိ၊ ဥပက္ကိလေသာ ပဟီယန္တိ ။ သော တံ နိမိတ္တံ ဥဂ္ဂဏှာတိ။ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရတိ…ပေ… စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿီ ဝိဟရတိ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ တဿ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿိနော ဝိဟရတော စိတ္တံ သမာဓိယတိ၊ ဥပက္ကိလေသာ ပဟီယန္တိ။ သော တံ နိမိတ္တံ ဥဂ္ဂဏှာတိ။

‘‘သ ခေါ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော ကုသလော ဘိက္ခု လာဘီ စေဝ ဟောတိ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သုခဝိဟာရာနံ၊ လာဘီ ဟောတိ သတိသမ္ပဇညဿ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တထာ ဟိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော ကုသလော ဘိက္ခု သကဿ စိတ္တဿ နိမိတ္တံ ဥဂ္ဂဏှာတီ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ဂိလာနသုတ္တံ

၃၇၅။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝဂါမကေ [ဗေလုဝဂါမကေ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧထ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမန္တာ ဝေသာလိယာ ယထာမိတ္တံ ယထာသန္ဒိဋ္ဌံ ယထာသမ္ဘတ္တံ ဝဿံ ဥပေထ။ ဣဓေဝါဟံ ဝေဠုဝဂါမကေ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပဋိဿုတွာ သမန္တာ ဝေသာလိယာ ယထာမိတ္တံ ယထာသန္ဒိဋ္ဌံ ယထာသမ္ဘတ္တံ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆုံ။ ဘဂဝါ ပန တတ္ထေဝ ဝေဠုဝဂါမကေ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆိ [ဥပဂဉ္ဆိ (သီ။ ပီ။)]။

အထ ခေါ ဘဂဝတော ဝဿူပဂတဿ ခရော အာဗာဓော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ ဗာဠှာ ဝေဒနာ ဝတ္တန္တိ မာရဏန္တိကာ။ တတြ သုဒံ ဘဂဝါ သတော သမ္ပဇာနော အဓိဝါသေသိ အဝိဟညမာနော။ အထ ခေါ ဘဂဝတော ဧတဒဟောသိ – ‘‘န ခေါ မေ တံ ပတိရူပံ၊ ယောဟံ အနာမန္တေတွာ ဥပဋ္ဌာကေ အနပလောကေတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိနိဗ္ဗာယေယျံ။ ယံနူနာဟံ ဣမံ အာဗာဓံ ဝီရိယေန ပဋိပဏာမေတွာ ဇီဝိတသင်္ခါရံ အဓိဋ္ဌာယ ဝိဟရေယျ’’န္တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တံ အာဗာဓံ ဝီရိယေန ပဋိပဏာမေတွာ ဇီဝိတသင်္ခါရံ အဓိဋ္ဌာယ ဝိဟာသိ။ (အထ ခေါ ဘဂဝတော သော အာဗာဓော ပဋိပ္ပဿမ္ဘိ) [( ) ဒီ။ နိ။ ၂။၁၆၄ ဒိဿတိ]။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဂိလာနာ ဝုဋ္ဌိတော [ဂိလာနဝုဋ္ဌိတော (သဒ္ဒနီတိ)] အစိရဝုဋ္ဌိတော ဂေလညာ ဝိဟာရာ နိက္ခမိတွာ ဝိဟာရပစ္ဆာယာယံ [ဝိဟာရပစ္ဆာဆာယာယံ (ဗဟူသု)] ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဒိဋ္ဌော မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတော ဖာသု၊ ဒိဋ္ဌံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတော ခမနီယံ၊ ဒိဋ္ဌံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတော ယာပနီယံ။ အပိ စ မေ၊ ဘန္တေ၊ မဓုရကဇာတော ဝိယ ကာယော၊ ဒိသာပိ မေ န ပက္ခာယန္တိ၊ ဓမ္မာပိ မံ နပ္ပဋိဘန္တိ ဘဂဝတော ဂေလညေန။ အပိ စ မေ၊ ဘန္တေ၊ အဟောသိ ကာစိဒေဝ အဿာသမတ္တာ – ‘န တာဝ ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတိ၊ န ယာဝ ဘဂဝါ ဘိက္ခုသင်္ဃံ အာရဗ္ဘ ကိဉ္စိဒေဝ ဥဒါဟရတီ’’’တိ။

‘‘ကိံ ပန ဒါနိ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော မယိ ပစ္စာသီသတိ [ပစ္စာသိံသတိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]? ဒေသိတော၊ အာနန္ဒ၊ မယာ ဓမ္မော အနန္တရံ အဗာဟိရံ ကရိတွာ။ နတ္ထာနန္ဒ၊ တထာဂတဿ ဓမ္မေသု အာစရိယမုဋ္ဌိ။ ယဿ နူန၊ အာနန္ဒ၊ ဧဝမဿ – ‘အဟံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိဟရိဿာမီ’တိ ဝါ၊ ‘မမုဒ္ဒေသိကော ဘိက္ခုသင်္ဃော’တိ ဝါ၊ သော နူန၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃံ အာရဗ္ဘ ကိဉ္စိဒေဝ ဥဒါဟရေယျ။ တထာဂတဿ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ န ဧဝံ ဟောတိ – ‘အဟံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိဟရိဿာမီ’တိ ဝါ ၊ ‘မမုဒ္ဒေသိကော ဘိက္ခုသင်္ဃော’တိ ဝါ။ သ ကိံ [သော နူန (သီ။ ပီ။)]၊ အာနန္ဒ၊ တထာဂတော ဘိက္ခုသင်္ဃံ အာရဗ္ဘ ကိဉ္စိဒေဝ ဥဒါဟရိဿတိ! ဧတရဟိ ခေါ ပနာဟံ၊ အာနန္ဒ၊ ဇိဏ္ဏော ဝုဒ္ဓါ မဟလ္လကော အဒ္ဓဂတော ဝယောအနုပ္ပတ္တော။ အာသီတိကော မေ ဝယော ဝတ္တတိ။ သေယျထာပိ၊ အာနန္ဒ၊ ဇဇ္ဇရသကဋံ [ဇရသကဋံ (သဗ္ဗတ္ထ)] ဝေဠမိဿကေန [ဝေဂမိဿကေန (သီ။)၊ ဝေဠုမိဿကေန (သျာ။ ကံ။)၊ ဝေဓမိဿကေန (ပီ။ က။)၊ ဝေခမိဿကေန (က။)] ယာပေတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ဝေဓမိဿကေန မညေ တထာဂတဿ ကာယော ယာပေတိ။

‘‘ယသ္မိံ ၊ အာနန္ဒ၊ သမယေ တထာဂတော သဗ္ဗနိမိတ္တာနံ အမနသိကာရာ ဧကစ္စာနံ ဝေဒနာနံ နိရောဓာ အနိမိတ္တံ စေတောသမာဓိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ဖာသုတရော [ဖာသုတရံ (သဗ္ဗတ္ထ)]၊ အာနန္ဒ၊ တသ္မိံ သမယေ တထာဂတဿ ကာယော ဟောတိ [တထာဂတဿ ဟောတိ (ဗဟူသု)]။ တသ္မာတိဟာနန္ဒ၊ အတ္တဒီပါ ဝိဟရထ အတ္တသရဏာ အနညသရဏာ၊ ဓမ္မဒီပါ ဓမ္မသရဏာ အနညသရဏာ။

‘‘ကထဉ္စာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု အတ္တဒီပေါ ဝိဟရတိ အတ္တသရဏော အနညသရဏော၊ ဓမ္မဒီပေါ ဓမ္မသရဏော အနညသရဏော? ဣဓာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဧဝံ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု အတ္တဒီပေါ ဝိဟရတိ အတ္တသရဏော အနညသရဏော၊ ဓမ္မဒီပေါ ဓမ္မသရဏော အနညသရဏော။ ယေ ဟိ ကေစိ၊ အာနန္ဒ၊ ဧတရဟိ ဝါ မမစ္စယေ ဝါ အတ္တဒီပါ ဝိဟရိဿန္တိ အတ္တသရဏာ အနညသရဏာ၊ ဓမ္မဒီပါ ဓမ္မသရဏာ အနညသရဏာ ၊ တမတဂ္ဂေ မေတေ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခူ ဘဝိဿန္တိ ယေ ကေစိ သိက္ခာကာမာ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဘိက္ခုနုပဿယသုတ္တံ

၃၇၆။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန အညတရော ဘိက္ခုနုပဿယော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ တာ ဘိက္ခုနိယော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစုံ –

‘‘ဣဓ၊ ဘန္တေ အာနန္ဒ၊ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တာ [သုပဋ္ဌိတစိတ္တာ (သီ။ ပီ။ က။)] ဝိဟရန္တိယော ဥဠာရံ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိသေသံ သဉ္ဇာနန္တီ’’တိ [သမ္ပဇာနန္တီတိ (က။)]။ ‘‘ဧဝမေတံ ၊ ဘဂိနိယော၊ ဧဝမေတံ၊ ဘဂိနိယော! ယော ဟိ ကောစိ၊ ဘဂိနိယော၊ ဘိက္ခု ဝါ ဘိက္ခုနီ ဝါ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တော ဝိဟရတိ၊ တဿေတံ ပါဋိကင်္ခံ – ‘ဥဠာရံ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိသေသံ သဉ္ဇာနိဿတီ’’’တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော တာ ဘိက္ခုနိယော ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတွာ သမာဒပေတွာ သမုတ္တေဇေတွာ သမ္ပဟံသေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဣဓာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန အညတရော ဘိက္ခုနုပဿယော တေနုပသင်္ကမိံ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိံ။ အထ ခေါ၊ ဘန္တေ၊ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော ယေနာဟံ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ မံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ၊ ဘန္တေ၊ တာ ဘိက္ခုနိယော မံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘ဣဓ၊ ဘန္တေ အာနန္ဒ၊ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တာ ဝိဟရန္တိယော ဥဠာရံ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိသေသံ သဉ္ဇာနန္တီ’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တာဟံ၊ ဘန္တေ၊ တာ ဘိက္ခုနိယော ဧတဒဝေါစံ – ‘ဧဝမေတံ၊ ဘဂိနိယော၊ ဧဝမေတံ၊ ဘဂိနိယော! ယော ဟိ ကောစိ၊ ဘဂိနိယော၊ ဘိက္ခု ဝါ ဘိက္ခုနီ ဝါ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တော ဝိဟရတိ၊ တဿေတံ ပါဋိကင်္ခံ – ဥဠာရံ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိသေသံ သဉ္ဇာနိဿတီ’’’တိ။

‘‘ဧဝမေတံ၊ အာနန္ဒ၊ ဧဝမေတံ၊ အာနန္ဒ! ယော ဟိ ကောစိ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု ဝါ ဘိက္ခုနီ ဝါ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တော ဝိဟရတိ၊ တဿေတံ ပါဋိကင်္ခံ – ‘ဥဠာရံ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိသေသံ သဉ္ဇာနိဿတိ’’’ [သဉ္ဇာနိဿတီတိ (ဗဟူသု)]။

‘‘ကတမေသု စတူသု? ဣဓာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ တဿ ကာယေ ကာယာနုပဿိနော ဝိဟရတော ကာယာရမ္မဏော ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကာယသ္မိံ ပရိဠာဟော၊ စေတသော ဝါ လီနတ္တံ၊ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ စိတ္တံ ဝိက္ခိပတိ။ တေနာနန္ဒ [တေနဟာနန္ဒ (သီ။)]၊ ဘိက္ခုနာ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ပသာဒနီယေ နိမိတ္တေ စိတ္တံ ပဏိဒဟိတဗ္ဗံ။ တဿ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ပသာဒနီယေ နိမိတ္တေ စိတ္တံ ပဏိဒဟတော ပါမောဇ္ဇံ ဇာယတိ။ ပမုဒိတဿ ပီတိ ဇာယတိ။ ပီတိမနဿ ကာယော ပဿမ္ဘတိ။ ပဿဒ္ဓကာယော သုခံ ဝေဒယတိ [ဝေဒိယတိ (သီ။)]။ သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတိ။ သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယဿ ခွာဟံ အတ္ထာယ စိတ္တံ ပဏိဒဟိံ၊ သော မေ အတ္ထော အဘိနိပ္ဖန္နော။ ဟန္ဒ၊ ဒါနိ ပဋိသံဟရာမီ’တိ။ သော ပဋိသံဟရတိ စေဝ န စ ဝိတက္ကေတိ န စ ဝိစာရေတိ။ ‘အဝိတက္ကောမှိ အဝိစာရော၊ အဇ္ဈတ္တံ သတိမာ သုခမသ္မီ’တိ ပဇာနာတိ’’။

‘‘ပုန စပရံ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ တဿ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿိနော ဝိဟရတော ဓမ္မာရမ္မဏော ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကာယသ္မိံ ပရိဠာဟော၊ စေတသော ဝါ လီနတ္တံ၊ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ စိတ္တံ ဝိက္ခိပတိ။ တေနာနန္ဒ၊ ဘိက္ခုနာ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ပသာဒနီယေ နိမိတ္တေ စိတ္တံ ပဏိဒဟိတဗ္ဗံ။ တဿ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ပသာဒနီယေ နိမိတ္တေ စိတ္တံ ပဏိဒဟတော ပါမောဇ္ဇံ ဇာယတိ ။ ပမုဒိတဿ ပီတိ ဇာယတိ။ ပီတိမနဿ ကာယော ပဿမ္ဘတိ။ ပဿဒ္ဓကာယော သုခံ ဝေဒယတိ။ သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတိ။ သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယဿ ခွာဟံ အတ္ထာယ စိတ္တံ ပဏိဒဟိံ၊ သော မေ အတ္ထော အဘိနိပ္ဖန္နော။ ဟန္ဒ၊ ဒါနိ ပဋိသံဟရာမီ’တိ။ သော ပဋိသံဟရတိ စေဝ န စ ဝိတက္ကေတိ န စ ဝိစာရေတိ။ ‘အဝိတက္ကောမှိ အဝိစာရော၊ အဇ္ဈတ္တံ သတိမာ သုခမသ္မီ’တိ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ပဏိဓာယ ဘာဝနာ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စာနန္ဒ ၊ အပ္ပဏိဓာယ ဘာဝနာ ဟောတိ? ဗဟိဒ္ဓါ ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု စိတ္တံ အပ္ပဏိဓာယ ‘အပ္ပဏိဟိတံ မေ ဗဟိဒ္ဓါ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနာတိ။ အထ ပစ္ဆာပုရေ ‘အသံခိတ္တံ ဝိမုတ္တံ အပ္ပဏိဟိတ’န္တိ ပဇာနာတိ။ အထ စ ပန ‘ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရာမိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ သုခမသ္မီ’တိ ပဇာနာတိ။ ဗဟိဒ္ဓါ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု စိတ္တံ အပ္ပဏိဓာယ ‘အပ္ပဏိဟိတံ မေ ဗဟိဒ္ဓါ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနာတိ။ အထ ပစ္ဆာပုရေ ‘အသံခိတ္တံ ဝိမုတ္တံ အပ္ပဏိဟိတ’န္တိ ပဇာနာတိ။ အထ စ ပန ‘ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရာမိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ သုခမသ္မီ’တိ ပဇာနာတိ။ ဗဟိဒ္ဓါ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု စိတ္တံ အပ္ပဏိဓာယ ‘အပ္ပဏိဟိတံ မေ ဗဟိဒ္ဓါ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနာတိ။ အထ ပစ္ဆာပုရေ ‘အသံခိတ္တံ ဝိမုတ္တံ အပ္ပဏိဟိတ’န္တိ ပဇာနာတိ။ အထ စ ပန ‘စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿီ ဝိဟရာမိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ သုခမသ္မီ’တိ ပဇာနာတိ။ ဗဟိဒ္ဓါ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု စိတ္တံ အပ္ပဏိဓာယ ‘အပ္ပဏိဟိတံ မေ ဗဟိဒ္ဓါ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနာတိ။ အထ ပစ္ဆာပုရေ ‘အသံခိတ္တံ ဝိမုတ္တံ အပ္ပဏိဟိတ’န္တိ ပဇာနာတိ။ အထ စ ပန ‘ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရာမိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ သုခမသ္မီ’တိ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ အပ္ပဏိဓာယ ဘာဝနာ ဟောတိ။

‘‘ဣတိ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ဒေသိတာ မယာ ပဏိဓာယ ဘာဝနာ၊ ဒေသိတာ အပ္ပဏိဓာယ ဘာဝနာ။ ယံ၊ အာနန္ဒ၊ သတ္ထာရာ ကရဏီယံ သာဝကာနံ ဟိတေသိနာ အနုကမ္ပကေန အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ၊ ကတံ ဝေါ တံ မယာ။ ဧတာနိ၊ အာနန္ဒ၊ ရုက္ခမူလာနိ၊ ဧတာနိ သုညာဂါရာနိ! ဈာယထာနန္ဒ၊ မာ ပမာဒတ္ထ၊ မာ ပစ္ဆာ ဝိပ္ပဋိသာရိနော အဟုဝတ္ထ! အယံ ဝေါ အမှာကံ အနုသာသနီ’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ။ ဒသမံ။

အမ္ဗပါလိဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

အမ္ဗပါလိ သတော ဘိက္ခု၊ သာလာ ကုသလရာသိ စ၊

သကုဏဂ္ဓိ မက္ကဋော သူဒေါ၊ ဂိလာနော ဘိက္ခုနုပဿယောတိ။

၂။ နာလန္ဒဝဂ္ဂေါ

၁။ မဟာပုရိသသုတ္တံ

၃၇၇။ သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘‘မဟာပုရိသော၊ မဟာပုရိသော’တိ၊ ဘန္တေ၊ ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ မဟာပုရိသော ဟောတီ’’တိ? ‘‘ဝိမုတ္တစိတ္တတ္တာ ခွာဟံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ‘မဟာပုရိသော’တိ ဝဒါမိ။ အဝိမုတ္တစိတ္တတ္တာ ‘နော မဟာပုရိသော’တိ ဝဒါမိ’’။

‘‘ကထဉ္စ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဝိမုတ္တစိတ္တော ဟောတိ? ဣဓ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ တဿ ကာယေ ကာယာနုပဿိနော ဝိဟရတော စိတ္တံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဝိမုစ္စတိ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ။ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ တဿ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿိနော ဝိဟရတော စိတ္တံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဝိမုစ္စတိ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ။ ဧဝံ ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဝိမုတ္တစိတ္တော ဟောတိ။ ဝိမုတ္တစိတ္တတ္တာ ခွာဟံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ‘မဟာပုရိသော’တိ ဝဒါမိ။ အဝိမုတ္တစိတ္တတ္တာ ‘နော မဟာပုရိသော’တိ ဝဒါမီ’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ နာလန္ဒသုတ္တံ

၃၇၈။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ နာလန္ဒာယံ ဝိဟရတိ ပါဝါရိကမ္ဗဝနေ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧဝံပသန္နော အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတိ! န စာဟု၊ န စ ဘဝိဿတိ၊ န စေတရဟိ ဝိဇ္ဇတိ အညော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဘဂဝတာ ဘိယျောဘိညတရော၊ ယဒိဒံ – သမ္ဗောဓိယ’’န္တိ။ ‘‘ဥဠာရာ ခေါ တျာယံ၊ သာရိပုတ္တ၊ အာသဘီ ဝါစာ ဘာသိတာ၊ ဧကံသော ဂဟိတော၊ သီဟနာဒေါ နဒိတော – ‘ဧဝံပသန္နော အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတိ! န စာဟု၊ န စ ဘဝိဿတိ န စေတရဟိ ဝိဇ္ဇတိ အညော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဘဂဝတာ ဘိယျောဘိညတရော၊ ယဒိဒံ – သမ္ဗောဓိယ’’’န္တိ။

‘‘ကိံ နု တေ၊ သာရိပုတ္တ၊ ယေ တေ အဟေသုံ အတီတမဒ္ဓါနံ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ သဗ္ဗေ တေ ဘဂဝန္တော စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတာ – ‘ဧဝံသီလာ တေ ဘဂဝန္တော အဟေသုံ’ ဣတိ ဝါ၊ ‘ဧဝံဓမ္မာ တေ ဘဂဝန္တော အဟေသုံ’ ဣတိ ဝါ၊ ‘ဧဝံပညာ တေ ဘဂဝန္တော အဟေသုံ’ ဣတိ ဝါ၊ ‘ဧဝံဝိဟာရိနော တေ ဘဂဝန္တော အဟေသုံ’ ဣတိ ဝါ၊ ‘ဧဝံဝိမုတ္တာ တေ ဘဂဝန္တော အဟေသုံ’ ဣတိ ဝါ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’!

‘‘ကိံ ပန တေ၊ သာရိပုတ္တ၊ ယေ တေ ဘဝိဿန္တိ အနာဂတမဒ္ဓါနံ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ သဗ္ဗေ တေ ဘဂဝန္တော စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတာ – ‘ဧဝံသီလာ တေ ဘဂဝန္တော ဘဝိဿန္တိ’ ဣတိ ဝါ၊ ‘ဧဝံဓမ္မာ တေ ဘဂဝန္တော ဘဝိဿန္တိ’ ဣတိ ဝါ၊ ‘ဧဝံပညာ တေ ဘဂဝန္တော ဘဝိဿန္တိ’ ဣတိ ဝါ၊ ‘ဧဝံဝိဟာရိနော တေ ဘဂဝန္တော ဘဝိဿန္တိ’ ဣတိ ဝါ၊ ‘ဧဝံဝိမုတ္တာ တေ ဘဂဝန္တော ဘဝိဿန္တိ’ ဣတိ ဝါ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ကိံ ပန တျာဟံ [ကိံ ပန တေ (သီ။)]၊ သာရိပုတ္တ၊ ဧတရဟိ၊ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတော – ‘ဧဝံသီလော ဘဂဝါ’ ဣတိ ဝါ၊ ‘ဧဝံဓမ္မော ဘဂဝါ’ ဣတိ ဝါ၊ ‘ဧဝံပညော ဘဂဝါ’ ဣတိ ဝါ၊ ‘ဧဝံဝိဟာရီ ဘဂဝါ’ ဣတိ ဝါ၊ ‘ဧဝံဝိမုတ္တော ဘဂဝါ’ ဣတိ ဝါ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ဧတ္ထ စ တေ၊ သာရိပုတ္တ၊ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေသု အရဟန္တေသု သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေသု စေတောပရိယဉာဏံ [စေတောပရိယာယဉာဏံ (ဗဟူသု)] နတ္ထိ။ အထ ကိဉ္စရဟိ တျာယံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဥဠာရာ အာသဘီ ဝါစာ ဘာသိတာ၊ ဧကံသော ဂဟိတော၊ သီဟနာဒေါ နဒိတော – ‘ဧဝံပသန္နော အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတိ! န စာဟု၊ န စ ဘဝိဿတိ၊ န စေတရဟိ ဝိဇ္ဇတိ အညော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဘဂဝတာ’ ဘိယျောဘိညတရော၊ ယဒိဒံ – သမ္ဗောဓိယ’’န္တိ?

‘‘န ခေါ မေ [န ခေါ မေ တံ (သျာ။ ကံ။ က။)]၊ ဘန္တေ၊ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေသု အရဟန္တေသု သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေသု စေတောပရိယဉာဏံ အတ္ထိ၊ အပိ စ မေ ဓမ္မနွယော ဝိဒိတော။ သေယျထာပိ၊ ဘန္တေ၊ ရညော ပစ္စန္တိမံ နဂရံ ဒဠှုဒ္ဓါပံ [ဒဠှုဒ္ဒါပံ (သီ။ ပီ။ က။)၊ ဒဠှဒ္ဓါပံ (သျာ။ ကံ။)] ဒဠှပါကာရတောရဏံ ဧကဒွါရံ။ တတြဿ ဒေါဝါရိကော ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော မေဓာဝီ အညာတာနံ နိဝါရေတာ ဉာတာနံ ပဝေသေတာ။ သော တဿ နဂရဿ သမန္တာ အနုပရိယာယပထံ အနုက္ကမမာနော န ပဿေယျ ပါကာရသန္ဓိံ ဝါ ပါကာရဝိဝရံ ဝါ၊ အန္တမသော ဗိဠာရနိက္ခမနမတ္တမ္ပိ။ တဿ ဧဝမဿ – ‘ယေ ခေါ ကေစိ ဩဠာရိကာ ပါဏာ ဣမံ နဂရံ ပဝိသန္တိ ဝါ နိက္ခမန္တိ ဝါ၊ သဗ္ဗေ တေ ဣမိနာဝ ဒွါရေန ပဝိသန္တိ ဝါ နိက္ခမန္တိ ဝါ’တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ မေ၊ ဘန္တေ၊ ဓမ္မနွယော ဝိဒိတော – ‘ယေပိ တေ၊ ဘန္တေ၊ အဟေသုံ အတီတမဒ္ဓါနံ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ သဗ္ဗေ တေ ဘဂဝန္တော ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယ၊ စေတသော ဥပက္ကိလေသေ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေ၊ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တာ၊ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ယထာဘူတံ ဘာဝေတွာ၊ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိံသု။ ယေပိ တေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဝိဿန္တိ အနာဂတမဒ္ဓါနံ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ သဗ္ဗေ တေ ဘဂဝန္တော ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယ၊ စေတသော ဥပက္ကိလေသေ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေ၊ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တာ၊ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ယထာဘူတံ ဘာဝေတွာ၊ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိဿန္တိ။ ဘဂဝါပိ၊ ဘန္တေ၊ ဧတရဟိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယ၊ စေတသော ဥပက္ကိလေသေ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေ၊ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တော၊ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ယထာဘူတံ ဘာဝေတွာ၊ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’’တိ။

‘‘သာဓု သာဓု၊ သာရိပုတ္တ! တသ္မာတိဟ တွံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဣမံ ဓမ္မပရိယာယံ အဘိက္ခဏံ ဘာသေယျာသိ ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီနံ ဥပါသကာနံ ဥပါသိကာနံ။ ယေသမ္ပိ ဟိ၊ သာရိပုတ္တ၊ မောဃပုရိသာနံ ဘဝိဿတိ တထာဂတေ ကင်္ခါ ဝါ ဝိမတိ ဝါ၊ တေသမ္ပိမံ ဓမ္မပရိယာယံ သုတွာ ယာ တထာဂတေ ကင်္ခါ ဝါ ဝိမတိ ဝါ သာ ပဟီယိဿတီ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ စုန္ဒသုတ္တံ

၃၇၉။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော မဂဓေသု ဝိဟရတိ နာလကဂါမကေ အာဗာဓိကော ဒုက္ခိတော ဗာဠှဂိလာနော။ စုန္ဒော စ သမဏုဒ္ဒေသော အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ဥပဋ္ဌာကော ဟောတိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တေနေဝ အာဗာဓေန ပရိနိဗ္ဗာယိ။ အထ ခေါ စုန္ဒော သမဏုဒ္ဒေသော အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန သာဝတ္ထိ ဇေတဝနံ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမော ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ စုန္ဒော သမဏုဒ္ဒေသော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အာယသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ သာရိပုတ္တော ပရိနိဗ္ဗုတော။ ဣဒမဿ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ။

‘‘အတ္ထိ ခေါ ဣဒံ၊ အာဝုသော စုန္ဒ၊ ကထာပါဘတံ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ။ အာယာမာဝုသော စုန္ဒ၊ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိဿာမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေဿာမာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ စုန္ဒော သမဏုဒ္ဒေသော အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပစ္စဿောသိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ စ အာနန္ဒော စုန္ဒော စ သမဏုဒ္ဒေသော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အယံ၊ ဘန္တေ၊ စုန္ဒော သမဏုဒ္ဒေသော ဧဝမာဟ – ‘အာယသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ သာရိပုတ္တော ပရိနိဗ္ဗုတော၊ ဣဒမဿ ပတ္တစီဝရ’န္တိ။ အပိ စ မေ၊ ဘန္တေ၊ မဓုရကဇာတော ဝိယ ကာယော၊ ဒိသာပိ မေ န ပက္ခာယန္တိ၊ ဓမ္မာပိ မံ နပ္ပဋိဘန္တိ ‘အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ပရိနိဗ္ဗုတော’တိ သုတွာ’’။

‘‘ကိံ နု ခေါ တေ၊ အာနန္ဒ၊ သာရိပုတ္တော သီလက္ခန္ဓံ ဝါ အာဒါယ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ သမာဓိက္ခန္ဓံ ဝါ အာဒါယ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ ပညာက္ခန္ဓံ ဝါ အာဒါယ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓံ ဝါ အာဒါယ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓံ ဝါ အာဒါယ ပရိနိဗ္ဗုတော’’တိ? ‘‘န စ ခေါ မေ၊ ဘန္တေ၊ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော သီလက္ခန္ဓံ ဝါ အာဒါယ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ သမာဓိက္ခန္ဓံ ဝါ…ပေ… ပညာက္ခန္ဓံ ဝါ… ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓံ ဝါ… ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓံ ဝါ အာဒါယ ပရိနိဗ္ဗုတော။ အပိ စ မေ၊ ဘန္တေ၊ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဩဝါဒကော အဟောသိ ဩတိဏ္ဏော ဝိညာပကော သန္ဒဿကော သမာဒပကော သမုတ္တေဇကော သမ္ပဟံသကော၊ အကိလာသု ဓမ္မဒေသနာယ၊ အနုဂ္ဂါဟကော သဗြဟ္မစာရီနံ။ တံ မယံ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ဓမ္မောဇံ ဓမ္မဘောဂံ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟံ အနုဿရာမာ’’တိ။

‘‘နနု တံ၊ အာနန္ဒ၊ မယာ ပဋိကစ္စေဝ [ပဋိဂစ္စေဝ (သီ။ ပီ။)] အက္ခာတံ – ‘သဗ္ဗေဟိ ပိယေဟိ မနာပေဟိ နာနာဘာဝေါ ဝိနာဘာဝေါ အညထာဘာဝေါ ။ တံ ကုတေတ္ထ၊ အာနန္ဒ၊ လဗ္ဘာ! ယံ တံ ဇာတံ ဘူတံ သင်္ခတံ ပလောကဓမ္မံ၊ တံ ဝတ မာ ပလုဇ္ဇီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ သေယျထာပိ၊ အာနန္ဒ၊ မဟတော ရုက္ခဿ တိဋ္ဌတော သာရဝတော ယော မဟန္တတရော ခန္ဓော သော ပလုဇ္ဇေယျ၊ ဧဝမေဝ ခေါ အာနန္ဒ၊ မဟတော ဘိက္ခုသင်္ဃဿ တိဋ္ဌတော သာရဝတော သာရိပုတ္တော ပရိနိဗ္ဗုတော။ တံ ကုတေတ္ထ၊ အာနန္ဒ၊ လဗ္ဘာ! ယံ တံ ဇာတံ ဘူတံ သင်္ခတံ ပလောကဓမ္မံ၊ တံ ဝတ မာ ပလုဇ္ဇီ’တိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ တသ္မာတိဟာနန္ဒ၊ အတ္တဒီပါ ဝိဟရထ အတ္တသရဏာ အနညသရဏာ၊ ဓမ္မဒီပါ ဓမ္မသရဏာ အနညသရဏာ။

‘‘ကထဉ္စာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု အတ္တဒီပေါ ဝိဟရတိ အတ္တသရဏော အနညသရဏော၊ ဓမ္မဒီပေါ ဓမ္မသရဏော အနညသရဏော? ဣဓာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဧဝံ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု အတ္တဒီပေါ ဝိဟရတိ အတ္တသရဏော အနညသရဏော၊ ဓမ္မဒီပေါ ဓမ္မသရဏော အနညသရဏော။ ယေ ဟိ ကေစိ၊ အာနန္ဒ၊ ဧတရဟိ ဝါ မမစ္စယေ ဝါ အတ္တဒီပါ ဝိဟရိဿန္တိ အတ္တသရဏာ အနညသရဏာ၊ ဓမ္မဒီပါ ဓမ္မသရဏာ အနညသရဏာ၊ တမတဂ္ဂေ မေတေ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခူ ဘဝိဿန္တိ ယေ ကေစိ သိက္ခာကာမာ’’တိ။ တတိယံ။

၄။ ဥက္ကစေလသုတ္တံ

၃၈၀။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဝဇ္ဇီသု ဝိဟရတိ ဥက္ကစေလာယံ ဂင်္ဂါယ နဒိယာ တီရေ မဟတာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိံ အစိရပရိနိဗ္ဗုတေသု သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေသု။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော အဇ္ဈောကာသေ နိသိန္နော ဟောတိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ တုဏှီဘူတံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ အနုဝိလောကေတွာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘အပိ မျာယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိသာ သုညာ ဝိယ ခါယတိ ပရိနိဗ္ဗုတေသု သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေသု။ အသုညာ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိသာ ဟောတိ ၊ အနပေက္ခာ တဿံ ဒိသာယံ ဟောတိ၊ ယဿံ ဒိသာယံ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ ဝိဟရန္တိ။ ယေ ဟိ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဟေသုံ အတီတမဒ္ဓါနံ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တေသမ္ပိ ဘဂဝန္တာနံ ဧတပ္ပရမံယေဝ သာဝကယုဂံ [ဧတပရမံယေဝ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] အဟောသိ – သေယျထာပိ မယှံ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ။ ယေပိ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘဝိဿန္တိ အနာဂတမဒ္ဓါနံ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တေသမ္ပိ ဘဂဝန္တာနံ ဧတပ္ပရမံယေဝ သာဝကယုဂံ ဘဝိဿတိ – သေယျထာပိ မယှံ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ။ အစ္ဆရိယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာဝကာနံ! အဗ္ဘုတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာဝကာနံ! သတ္ထု စ နာမ သာသနကရာ ဘဝိဿန္တိ ဩဝါဒပ္ပဋိကရာ၊ စတုန္နဉ္စ ပရိသာနံ ပိယာ ဘဝိဿန္တိ မနာပါ ဂရုဘာဝနီယာ စ! အစ္ဆရိယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတဿ၊ အဗ္ဘုတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတဿ! ဧဝရူပေပိ နာမ သာဝကယုဂေ ပရိနိဗ္ဗုတေ နတ္ထိ တထာဂတဿ သောကော ဝါ ပရိဒေဝေါ ဝါ! တံ ကုတေတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လဗ္ဘာ! ယံ တံ ဇာတံ ဘူတံ သင်္ခတံ ပလောကဓမ္မံ၊ တံ ဝတ မာ ပလုဇ္ဇီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟတော ရုက္ခဿ တိဋ္ဌတော သာရဝတော ယေ မဟန္တတရာ ခန္ဓာ တေ ပလုဇ္ဇေယျုံ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟတော ဘိက္ခုသင်္ဃဿ တိဋ္ဌတော သာရဝတော သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ ပရိနိဗ္ဗုတာ။ တံ ကုတေတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လဗ္ဘာ! ယံ တံ ဇာတံ ဘူတံ သင်္ခတံ ပလောကဓမ္မံ၊ တံ ဝတ မာ ပလုဇ္ဇီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တဒီပါ ဝိဟရထ အတ္တသရဏာ အနညသရဏာ၊ ဓမ္မဒီပါ ဓမ္မသရဏာ အနညသရဏာ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အတ္တဒီပေါ ဝိဟရတိ အတ္တသရဏော အနညသရဏော၊ ဓမ္မဒီပေါ ဓမ္မသရဏော အနညသရဏော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အတ္တဒီပေါ ဝိဟရတိ အတ္တသရဏော အနညသရဏော၊ ဓမ္မဒီပေါ ဓမ္မသရဏော အနညသရဏော။ ယေ ဟိ ကေစိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ဝါ မမစ္စယေ ဝါ အတ္တဒီပါ ဝိဟရိဿန္တိ အတ္တသရဏာ အနညသရဏာ၊ ဓမ္မဒီပါ ဓမ္မသရဏာ အနညသရဏာ၊ တမတဂ္ဂေ မေတေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ ဘဝိဿန္တိ ယေ ကေစိ သိက္ခာကာမာ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ဗာဟိယသုတ္တံ

၃၈၁။ သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဗာဟိယော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ ဗာဟိယော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သာဓု မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဓမ္မံ ဒေသေတု၊ ယမဟံ ဘဂဝတော ဓမ္မံ သုတွာ ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရေယျ’’န္တိ။ ‘‘တသ္မာတိဟ တွံ၊ ဗာဟိယ၊ အာဒိမေဝ ဝိသောဓေဟိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု။ ကော စာဒိ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ? သီလဉ္စ သုဝိသုဒ္ဓံ၊ ဒိဋ္ဌိ စ ဥဇုကာ။ ယတော စ ခေါ တေ၊ ဗာဟိယ၊ သီလဉ္စ သုဝိသုဒ္ဓံ ဘဝိဿတိ၊ ဒိဋ္ဌိ စ ဥဇုကာ၊ တတော တွံ၊ ဗာဟိယ၊ သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ ဘာဝေယျာသိ’’။

‘‘ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ တွံ၊ ဗာဟိယ၊ ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရာဟိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရာဟိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ယတော ခေါ တွံ၊ ဗာဟိယ၊ သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ ဧဝံ ဘာဝေဿသိ၊ တတော တုယှံ၊ ဗာဟိယ၊ ယာ ရတ္တိ ဝါ ဒိဝသော ဝါ အာဂမိဿတိ၊ ဝုဒ္ဓိယေဝ ပါဋိကင်္ခါ ကုသလေသု ဓမ္မေသု၊ နော ပရိဟာနီ’’တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ ဗာဟိယော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဗာဟိယော ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ၊ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိ ။ ‘‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’’တိ အဗ္ဘညာသိ။ အညတရော စ ပနာယသ္မာ ဗာဟိယော အရဟတံ အဟောသီတိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ဥတ္တိယသုတ္တံ

၃၈၂။ သာဝတ္ထိနိဒါနံ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဥတ္တိယော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ…ပေ… ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ ဥတ္တိယော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သာဓု မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဓမ္မံ ဒေသေတု၊ ယမဟံ ဘဂဝတော ဓမ္မံ သုတွာ ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရေယျ’’န္တိ။ ‘‘တသ္မာတိဟ တွံ၊ ဥတ္တိယ၊ အာဒိမေဝ ဝိသောဓေဟိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု။ ကော စာဒိ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ? သီလဉ္စ သုဝိသုဒ္ဓံ၊ ဒိဋ္ဌိ စ ဥဇုကာ။ ယတော စ ခေါ တေ၊ ဥတ္တိယ၊ သီလဉ္စ သုဝိသုဒ္ဓံ ဘဝိဿတိ၊ ဒိဋ္ဌိ စ ဥဇုကာ၊ တတော တွံ၊ ဥတ္တိယ၊ သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ ဘာဝေယျာသိ’’။

‘‘ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ တွံ၊ ဥတ္တိယ၊ ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရာဟိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရာဟိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ယတော ခေါ တွံ၊ ဥတ္တိယ၊ သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ ဧဝံ ဘာဝေဿသိ၊ တတော တွံ၊ ဥတ္တိယ၊ ဂမိဿသိ မစ္စုဓေယျဿ ပါရ’’န္တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ ဥတ္တိယော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဥတ္တိယော ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ၊ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိ။ ‘‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’’တိ အဗ္ဘညာသိ။ အညတရော စ ပနာယသ္မာ ဥတ္တိယော အရဟတံ အဟောသီတိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ အရိယသုတ္တံ

၃၈၃။ ‘‘စတ္တာရောမေ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ အရိယာ နိယျာနိကာ နိယျန္တိ တက္ကရဿ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ အရိယာ နိယျာနိကာ နိယျန္တိ တက္ကရဿ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယာ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈။ ဗြဟ္မသုတ္တံ

၃၈၄။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဥရုဝေလာယံ ဝိဟရတိ နဇ္ဇာ နေရဉ္ဇရာယ တီရေ အဇပါလနိဂြောဓေ ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ။ အထ ခေါ ဘဂဝတော ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ – ‘‘ဧကာယနော အယံ မဂ္ဂေါ သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ သောကပရိဒေဝါနံ သမတိက္ကမာယ ဒုက္ခဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာယ ဉာယဿ အဓိဂမာယ နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကိရိယာယ၊ ယဒိဒံ – စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’။

‘‘ကတမေ စတ္တာရော? ကာယေ ဝါ ဘိက္ခု ကာယာနုပဿီ ဝိဟရေယျ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု ဝါ ဘိက္ခု…ပေ… စိတ္တေ ဝါ ဘိက္ခု…ပေ… ဓမ္မေသု ဝါ ဘိက္ခု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရေယျ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဧကာယနော အယံ မဂ္ဂေါ သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ သောကပရိဒေဝါနံ သမတိက္ကမာယ ဒုက္ခဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာယ ဉာယဿ အဓိဂမာယ နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကိရိယာယ၊ ယဒိဒံ – စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ။

အထ ခေါ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ ဘဂဝတော စေတသာ စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ၊ ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ၊ ဧဝမေဝ – ဗြဟ္မလောကေ အန္တရဟိတော ဘဂဝတော ပုရတော ပါတုရဟောသိ။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧဝမေတံ၊ ဘဂဝါ၊ ဧဝမေတံ၊ သုဂတ! ဧကာယနော အယံ၊ ဘန္တေ၊ မဂ္ဂေါ သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ သောကပရိဒေဝါနံ သမတိက္ကမာယ ဒုက္ခဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာယ ဉာယဿ အဓိဂမာယ နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကိရိယာယ၊ ယဒိဒံ – စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’ ။

‘‘ကတမေ စတ္တာရော? ကာယေ ဝါ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခု ကာယာနုပဿီ ဝိဟရေယျ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု ဝါ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခု…ပေ… စိတ္တေ ဝါ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခု…ပေ… ဓမ္မေသု ဝါ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရေယျ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဧကာယနော အယံ၊ ဘန္တေ၊ မဂ္ဂေါ သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ သောကပရိဒေဝါနံ သမတိက္ကမာယ ဒုက္ခဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာယ ဉာယဿ အဓိဂမာယ နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကိရိယာယ၊ ယဒိဒံ – စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ။ ဣဒံ ဝတွာ အထာပရံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဧကာယနံ ဇာတိခယန္တဒဿီ၊ မဂ္ဂံ ပဇာနာတိ ဟိတာနုကမ္ပီ၊

ဧတေန မဂ္ဂေန တရိံသု ပုဗ္ဗေ၊ တရိဿန္တိ ယေ စ တရန္တိ ဩဃ’’န္တိ။ အဋ္ဌမံ၊

၉။ သေဒကသုတ္တံ

၃၈၅။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သုမ္ဘေသု ဝိဟရတိ သေဒကံ နာမ သုမ္ဘာနံ နိဂမော။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စဏ္ဍာလဝံသိကော စဏ္ဍာလဝံသံ ဥဿာပေတွာ မေဒကထာလိကံ အန္တေဝါသိံ အာမန္တေသိ – ‘ဧဟိ တွံ၊ သမ္မ မေဒကထာလိကေ၊ စဏ္ဍာလဝံသံ အဘိရုဟိတွာ မမ ဥပရိခန္ဓေ တိဋ္ဌာဟီ’တိ။ ‘ဧဝံ၊ အာစရိယာ’တိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မေဒကထာလိကာ အန္တေဝါသီ စဏ္ဍာလဝံသိကဿ ပဋိဿုတွာ စဏ္ဍာလဝံသံ အဘိရုဟိတွာ အာစရိယဿ ဥပရိခန္ဓေ အဋ္ဌာသိ။ အထ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စဏ္ဍာလဝံသိကော မေဒကထာလိကံ အန္တေဝါသိံ ဧတဒဝေါစ – ‘တွံ၊ သမ္မ မေဒကထာလိကေ၊ မမံ ရက္ခ၊ အဟံ တံ ရက္ခိဿာမိ။ ဧဝံ မယံ အညမညံ ဂုတ္တာ အညမညံ ရက္ခိတာ သိပ္ပာနိ စေဝ ဒဿေဿာမ၊ လာဘဉ္စ [လာဘေ စ (သီ။)] လစ္ဆာမ၊ သောတ္ထိနာ စ စဏ္ဍာလဝံသာ ဩရောဟိဿာမာ’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မေဒကထာလိကာ အန္တေဝါသီ စဏ္ဍာလဝံသိကံ ဧတဒဝေါစ – ‘န ခေါ ပနေတံ၊ အာစရိယ၊ ဧဝံ ဘဝိဿတိ။ တွံ၊ အာစရိယ၊ အတ္တာနံ ရက္ခ၊ အဟံ အတ္တာနံ ရက္ခိဿာမိ။ ဧဝံ မယံ အတ္တဂုတ္တာ အတ္တရက္ခိတာ သိပ္ပာနိ စေဝ ဒဿေဿာမ၊ လာဘဉ္စ လစ္ဆာမ၊ သောတ္ထိနာ စ စဏ္ဍာလဝံသာ ဩရောဟိဿာမာ’’’တိ။ ‘‘သော တတ္ထ ဉာယော’’တိ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ၊ ‘‘ယထာ မေဒကထာလိကာ အန္တေဝါသီ အာစရိယံ အဝေါစ။ အတ္တာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရက္ခိဿာမီတိ သတိပဋ္ဌာနံ သေဝိတဗ္ဗံ၊ ပရံ ရက္ခိဿာမီတိ သတိပဋ္ဌာနံ သေဝိတဗ္ဗံ။ အတ္တာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရက္ခန္တော ပရံ ရက္ခတိ၊ ပရံ ရက္ခန္တော အတ္တာနံ ရက္ခတိ’’။

‘‘ကထဉ္စ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တာနံ ရက္ခန္တော ပရံ ရက္ခတိ? အာသေဝနာယ၊ ဘာဝနာယ၊ ဗဟုလီကမ္မေန – ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တာနံ ရက္ခန္တော ပရံ ရက္ခတိ။ ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရံ ရက္ခန္တော အတ္တာနံ ရက္ခတိ? ခန္တိယာ၊ အဝိဟိံသာယ၊ မေတ္တစိတ္တတာယ၊ အနုဒယတာယ – ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရံ ရက္ခန္တော အတ္တာနံ ရက္ခတိ။ အတ္တာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရက္ခိဿာမီတိ သတိပဋ္ဌာနံ သေဝိတဗ္ဗံ၊ ပရံ ရက္ခိဿာမီတိ သတိပဋ္ဌာနံ သေဝိတဗ္ဗံ။ အတ္တာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရက္ခန္တော ပရံ ရက္ခတိ၊ ပရံ ရက္ခန္တော အတ္တာနံ ရက္ခတီ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဇနပဒကလျာဏီသုတ္တံ

၃၈၆။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သုမ္ဘေသု ဝိဟရတိ သေဒကံ နာမ သုမ္ဘာနံ နိဂမော။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ‘ဇနပဒကလျာဏီ၊ ဇနပဒကလျာဏီ’တိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟာဇနကာယော သန္နိပတေယျ။ ‘သာ ခေါ ပနဿ ဇနပဒကလျာဏီ ပရမပါသာဝိနီ နစ္စေ၊ ပရမပါသာဝိနီ ဂီတေ။ ဇနပဒကလျာဏီ နစ္စတိ ဂါယတီ’တိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိယျောသောမတ္တာယ မဟာဇနကာယော သန္နိပတေယျ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဇီဝိတုကာမော အမရိတုကာမော သုခကာမော ဒုက္ခပ္ပဋိကူလော။ တမေနံ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘အယံ တေ၊ အမ္ဘော ပုရိသ၊ သမတိတ္တိကော တေလပတ္တော အန္တရေန စ မဟာသမဇ္ဇံ အန္တရေန စ ဇနပဒကလျာဏိယာ ပရိဟရိတဗ္ဗော။ ပုရိသော စ တေ ဥက္ခိတ္တာသိကော ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓိဿတိ။ ယတ္ထေဝ နံ ထောကမ္ပိ ဆဍ္ဍေဿတိ တတ္ထေဝ တေ သိရော ပါတေဿတီ’တိ။ တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပိ နု သော ပုရိသော အမုံ တေလပတ္တံ အမနသိကရိတွာ ဗဟိဒ္ဓါ ပမာဒံ အာဟရေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ဥပမာ ခေါ မျာယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကတာ အတ္ထဿ ဝိညာပနာယ။ အယံ စေဝေတ္ထ အတ္ထော – သမတိတ္တိကော တေလပတ္တောတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာယဂတာယ ဧတံ သတိယာ အဓိဝစနံ။ တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ကာယဂတာ သတိ နော ဘာဝိတာ ဘဝိဿတိ ဗဟုလီကတာ ယာနီကတာ ဝတ္ထုကတာ အနုဋ္ဌိတာ ပရိစိတာ သုသမာရဒ္ဓါ’တိ။ ဧဝဉှိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဒသမံ။

နာလန္ဒဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

မဟာပုရိသော နာလန္ဒံ၊ စုန္ဒော စေလဉ္စ ဗာဟိယော၊

ဥတ္တိယော အရိယော ဗြဟ္မာ၊ သေဒကံ ဇနပဒေန စာတိ။

၃။ သီလဋ္ဌိတိဝဂ္ဂေါ

၁။ သီလသုတ္တံ

၃၈၇။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ စ အာနန္ဒော အာယသ္မာ စ ဘဒ္ဒေါ ပါဋလိပုတ္တေ ဝိဟရန္တိ ကုက္ကုဋာရာမေ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဘဒ္ဒေါ သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ ဘဒ္ဒေါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယာနိမာနိ၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ ကုသလာနိ သီလာနိ ဝုတ္တာနိ ဘဂဝတာ၊ ဣမာနိ ကုသလာနိ သီလာနိ ကိမတ္ထိယာနိ ဝုတ္တာနိ ဘဂဝတာ’’တိ?

‘‘သာဓု သာဓု၊ အာဝုသော ဘဒ္ဒ! ဘဒ္ဒကော ခေါ တေ၊ အာဝုသော ဘဒ္ဒ၊ ဥမ္မင်္ဂေါ [ဥမ္မဂ္ဂေါ (သီ။ သျာ။ ကံ။)]၊ ဘဒ္ဒကံ ပဋိဘာနံ၊ ကလျာဏီ ပရိပုစ္ဆာ။ ဧဝဉှိ တွံ၊ အာဝုသော ဘဒ္ဒ၊ ပုစ္ဆသိ – ‘ယာနိမာနိ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ ကုသလာနိ သီလာနိ ဝုတ္တာနိ ဘဂဝတာ၊ ဣမာနိ ကုသလာနိ သီလာနိ ကိမတ္ထိယာနိ ဝုတ္တာနိ ဘဂဝတာ’’’တိ? ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ။ ‘‘ယာနိမာနိ၊ အာဝုသော ဘဒ္ဒ၊ ကုသလာနိ သီလာနိ ဝုတ္တာနိ ဘဂဝတာ၊ ဣမာနိ ကုသလာနိ သီလာနိ ယာဝဒေဝ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဘာဝနာယ ဝုတ္တာနိ ဘဂဝတာ’’။

‘‘ကတမေသံ စတုန္နံ? ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ယာနိမာနိ ၊ အာဝုသော ဘဒ္ဒ၊ ကုသလာနိ သီလာနိ ဝုတ္တာနိ ဘဂဝတာ၊ ဣမာနိ ကုသလာနိ သီလာနိ ယာဝဒေဝ ဣမေသံ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဘာဝနာယ ဝုတ္တာနိ ဘဂဝတာ’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ စိရဋ္ဌိတိသုတ္တံ

၃၈၈။ တံယေဝ နိဒါနံ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ ဘဒ္ဒေါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော နု ခေါ၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ ဟေတု၊ ကော ပစ္စယော ယေန တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ သဒ္ဓမ္မော န စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတိ? ကော ပနာဝုသော အာနန္ဒ၊ ဟေတု၊ ကော ပစ္စယော ယေန တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ သဒ္ဓမ္မော စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတီ’’တိ?

‘‘သာဓု သာဓု၊ အာဝုသော ဘဒ္ဒ! ဘဒ္ဒကော ခေါ တေ၊ အာဝုသော ဘဒ္ဒ၊ ဥမ္မင်္ဂေါ၊ ဘဒ္ဒကံ ပဋိဘာနံ၊ ကလျာဏီ ပရိပုစ္ဆာ။ ဧဝဉှိ တွံ၊ အာဝုသော ဘဒ္ဒ၊ ပုစ္ဆသိ – ‘ကော နု ခေါ၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ ဟေတု၊ ကော ပစ္စယော ယေန တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ သဒ္ဓမ္မော န စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတိ? ကော ပနာဝုသော အာနန္ဒ၊ ဟေတု၊ ကော ပစ္စယော ယေန တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ သဒ္ဓမ္မော စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတီ’’’တိ? ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ။ ‘‘စတုန္နံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ သတိပဋ္ဌာနာနံ အဘာဝိတတ္တာ အဗဟုလီကတတ္တာ တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ သဒ္ဓမ္မော န စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတိ။ စတုန္နဉ္စ ခေါ၊ အာဝုသော၊ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဘာဝိတတ္တာ ဗဟုလီကတတ္တာ တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ သဒ္ဓမ္မော စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတိ’’။

‘‘ကတမေသံ စတုန္နံ? ဣဓာဝုသော ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဣမေသံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ အဘာဝိတတ္တာ အဗဟုလီကတတ္တာ တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ သဒ္ဓမ္မော န စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတိ။ ဣမေသဉ္စ ခေါ၊ အာဝုသော၊ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဘာဝိတတ္တာ ဗဟုလီကတတ္တာ တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ သဒ္ဓမ္မော စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတီ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ ပရိဟာနသုတ္တံ

၃၈၉။ ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ စ အာနန္ဒော အာယသ္မာ စ ဘဒ္ဒေါ ပါဋလိပုတ္တေ ဝိဟရန္တိ ကုက္ကုဋာရာမေ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဘဒ္ဒေါ သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ ဘဒ္ဒေါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော နု ခေါ၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ ဟေတု၊ ကော ပစ္စယော ယေန သဒ္ဓမ္မပရိဟာနံ ဟောတိ? ကော နု ခေါ၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ ဟေတု၊ ကော ပစ္စယော ယေန သဒ္ဓမ္မအပရိဟာနံ ဟောတီ’’တိ?

‘‘သာဓု သာဓု၊ အာဝုသော ဘဒ္ဒ! ဘဒ္ဒကော ခေါ တေ၊ အာဝုသော ဘဒ္ဒ၊ ဥမ္မင်္ဂေါ၊ ဘဒ္ဒကံ ပဋိဘာနံ၊ ကလျာဏီ ပရိပုစ္ဆာ။ ဧဝဉှိ တွံ၊ အာဝုသော ဘဒ္ဒ၊ ပုစ္ဆသိ – ‘ကော နု ခေါ၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ ဟေတု၊ ကော ပစ္စယော ယေန သဒ္ဓမ္မပရိဟာနံ ဟောတိ? ကော ပနာဝုသော အာနန္ဒ၊ ဟေတု၊ ကော ပစ္စယော ယေန သဒ္ဓမ္မအပရိဟာနံ ဟောတီ’’’တိ? ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ။ ‘‘စတုန္နံ ခေါ၊ အာဝုသော ၊ သတိပဋ္ဌာနာနံ အဘာဝိတတ္တာ အဗဟုလီကတတ္တာ သဒ္ဓမ္မပရိဟာနံ ဟောတိ။ စတုန္နဉ္စ ခေါ၊ အာဝုသော၊ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဘာဝိတတ္တာ ဗဟုလီကတတ္တာ သဒ္ဓမ္မအပရိဟာနံ ဟောတိ’’။

‘‘ကတမေသံ စတုန္နံ? ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဣမေသံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ အဘာဝိတတ္တာ အဗဟုလီကတတ္တာ သဒ္ဓမ္မပရိဟာနံ ဟောတိ။ ဣမေသဉ္စ ခေါ၊ အာဝုသော၊ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဘာဝိတတ္တာ ဗဟုလီကတတ္တာ သဒ္ဓမ္မအပရိဟာနံ ဟောတီ’’တိ။ တတိယံ။

၄။ သုဒ္ဓသုတ္တံ

၃၉၀။ သာဝတ္ထိနိဒါနံ။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု …ပေ… စိတ္တေ …ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ အညတရဗြာဟ္မဏသုတ္တံ

၃၉၁။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ အညတရော ဗြာဟ္မဏော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဟေတု၊ ကော ပစ္စယော ယေန တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ သဒ္ဓမ္မော န စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတိ? ကော ပန၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဟေတု၊ ကော ပစ္စယော ယေန တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ သဒ္ဓမ္မော စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတီ’’တိ?

‘‘စတုန္နံ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သတိပဋ္ဌာနာနံ အဘာဝိတတ္တာ အဗဟုလီကတတ္တာ တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ သဒ္ဓမ္မော န စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတိ။ စတုန္နဉ္စ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဘာဝိတတ္တာ ဗဟုလီကတတ္တာ တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ သဒ္ဓမ္မော စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတိ။

‘‘ကတမေသံ စတုန္နံ? ဣဓ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဣမေသံ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ အဘာဝိတတ္တာ အဗဟုလီကတတ္တာ တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ သဒ္ဓမ္မော န စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတိ။ ဣမေသဉ္စ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဘာဝိတတ္တာ ဗဟုလီကတတ္တာ တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ သဒ္ဓမ္မော စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတီ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ သော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ ၊ ဘော ဂေါတမ…ပေ… ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ပဒေသသုတ္တံ

၃၉၂။ ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ စ သာရိပုတ္တော အာယသ္မာ စ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော အာယသ္မာ စ အနုရုဒ္ဓါ သာကေတေ ဝိဟရန္တိ ကဏ္ဍကီဝနေ [ကဏ္ဋကီဝနေ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။ အထ ခေါ အာယသ္မာ စ သာရိပုတ္တော အာယသ္မာ စ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတာ ယေနာယသ္မာ အနိရုဒ္ဓါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ အနုရုဒ္ဓေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိံသု။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အာယသ္မန္တံ အနုရုဒ္ဓံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘‘သေခေါ၊ သေခေါ’တိ [သေက္ခော သေက္ခောတိ (သျာ။ ကံ။)]၊ အာဝုသော အနုရုဒ္ဓ၊ ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ သေခေါ ဟောတီ’’တိ? ‘‘စတုန္နံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ သတိပဋ္ဌာနာနံ ပဒေသံ ဘာဝိတတ္တာ သေခေါ ဟောတိ’’။

‘‘ကတမေသံ စတုန္နံ? ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဣမေသံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ ပဒေသံ ဘာဝိတတ္တာ သေခေါ ဟောတီ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ သမတ္တသုတ္တံ

၃၉၃။ တံယေဝ နိဒါနံ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အာယသ္မန္တံ အနုရုဒ္ဓံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘‘အသေခေါ ၊ အသေခေါ’တိ၊ အာဝုသော အနုရုဒ္ဓ၊ ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ အသေခေါ ဟောတီ’’တိ? ‘‘စတုန္နံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ သတိပဋ္ဌာနာနံ သမတ္တံ ဘာဝိတတ္တာ အသေခေါ ဟောတိ’’။

‘‘ကတမေသံ စတုန္နံ? ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဣမေသံ ခေါ ၊ အာဝုသော၊ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ သမတ္တံ ဘာဝိတတ္တာ အသေခေါ ဟောတီ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈။ လောကသုတ္တံ

၃၉၄။ တံယေဝ နိဒါနံ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အာယသ္မန္တံ အနုရုဒ္ဓံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကတမေသံ၊ အာဝုသော အနုရုဒ္ဓ၊ ဓမ္မာနံ ဘာဝိတတ္တာ ဗဟုလီကတတ္တာ မဟာဘိညတံ [မဟာဘိညာတံ (ပီ။)] ပတ္တော’’တိ? ‘‘စတုန္နံ ၊ အာဝုသော၊ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဘာဝိတတ္တာ ဗဟုလီကတတ္တာ မဟာဘိညတံ ပတ္တော’’။

‘‘ကတမေသံ စတုန္နံ? ဣဓာဟံ၊ အာဝုသော၊ ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရာမိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရာမိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဣမေသံ ခွာဟံ၊ အာဝုသော ၊ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဘာဝိတတ္တာ ဗဟုလီကတတ္တာ မဟာဘိညတံ ပတ္တော။ ဣမေသဉ္စ ပနာဟံ၊ အာဝုသော၊ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဘာဝိတတ္တာ ဗဟုလီကတတ္တာ သဟဿံ လောကံ အဘိဇာနာမီ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ သိရိဝဍ္ဎသုတ္တံ

၃၉၅။ ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန သိရိဝဍ္ဎော [သိရီဝဍ္ဎော (က။)] ဂဟပတိ အာဗာဓိကော ဟောတိ ဒုက္ခိတော ဗာဠှဂိလာနော။ အထ ခေါ သိရိဝဍ္ဎော ဂဟပတိ အညတရံ ပုရိသံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တွံ၊ အမ္ဘော ပုရိသ၊ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ မမ ဝစနေန အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒ – ‘သိရိဝဍ္ဎော၊ ဘန္တေ၊ ဂဟပတိ အာဗာဓိကော ဒုက္ခိတော ဗာဠှဂိလာနော။ သော အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတီ’တိ။ ဧဝဉ္စ ဝဒေဟိ – ‘သာဓု ကိရ၊ ဘန္တေ၊ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယေန သိရိဝဍ္ဎဿ ဂဟပတိဿ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမတု အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’’တိ။ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ သော ပုရိသော သိရိဝဍ္ဎဿ ဂဟပတိဿ ပဋိဿုတွာ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သော ပုရိသော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သိရိဝဍ္ဎော၊ ဘန္တေ၊ ဂဟပတိ အာဗာဓိကော ဒုက္ခိတော ဗာဠှဂိလာနော၊ သော အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ။ ဧဝဉ္စ ဝဒေတိ – ‘သာဓု ကိရ၊ ဘန္တေ၊ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယေန သိရိဝဍ္ဎဿ ဂဟပတိဿ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမတု အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’’တိ။ အဓိဝါသေသိ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော တုဏှီဘာဝေန။

အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန သိရိဝဍ္ဎဿ ဂဟပတိဿ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ နိသဇ္ဇ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော သိရိဝဍ္ဎံ ဂဟပတိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကစ္စိ တေ၊ ဂဟပတိ၊ ခမနီယံ ကစ္စိ ယာပနီယံ၊ ကစ္စိ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ပဋိက္ကမန္တိ၊ နော အဘိက္ကမန္တိ၊ ပဋိက္ကမောသာနံ ပညာယတိ၊ နော အဘိက္ကမော’’တိ? ‘‘န မေ၊ ဘန္တေ၊ ခမနီယံ န ယာပနီယံ။ ဗာဠှာ မေ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ အဘိက္ကမန္တိ၊ နော ပဋိက္ကမန္တိ၊ အဘိက္ကမောသာနံ ပညာယတိ၊ နော ပဋိက္ကမော’’တိ။

‘‘တသ္မာတိဟ တေ၊ ဂဟပတိ၊ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရိဿာမိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရိဿာမိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿ’န္တိ။ ဧဝဉှိ တေ၊ ဂဟပတိ၊ သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။

‘‘ယေမေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတာ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဒေသိတာ သံဝိဇ္ဇန္တိ၊ တေ ဓမ္မာ [သံဝိဇ္ဇန္တေ ရတနဓမ္မာ (သီ။)] မယိ၊ အဟဉ္စ တေသု ဓမ္မေသု သန္ဒိဿာမိ။ အဟဉှိ၊ ဘန္တေ၊ ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရာမိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရာမိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ယာနိ စိမာနိ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတာ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ဒေသိတာနိ၊ နာဟံ၊ ဘန္တေ၊ တေသံ ကိဉ္စိ အတ္တနိ အပ္ပဟီနံ သမနုပဿာမီ’’တိ။ ‘‘လာဘာ တေ၊ ဂဟပတိ၊ သုလဒ္ဓံ တေ၊ ဂဟပတိ! အနာဂါမိဖလံ တယာ၊ ဂဟပတိ၊ ဗျာကတ’’န္တိ။ နဝမံ။

၁၀။ မာနဒိန္နသုတ္တံ

၃၉၆။ တံယေဝ နိဒါနံ။ တေန ခေါ ပန သမယေန မာနဒိန္နော ဂဟပတိ အာဗာဓိကော ဟောတိ ဒုက္ခိတော ဗာဠှဂိလာနော။ အထ ခေါ မာနဒိန္နော ဂဟပတိ အညတရံ ပုရိသံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တွံ၊ အမ္ဘော ပုရိသ…ပေ… န မေ၊ ဘန္တေ၊ ခမနီယံ န ယာပနီယံ။ ဗာဠှာ မေ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ အဘိက္ကမန္တိ၊ နော ပဋိက္ကမန္တိ၊ အဘိက္ကမောသာနံ ပညာယတိ၊ နော ပဋိက္ကမောတိ။ ဧဝရူပါယ စာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ ဖုဋ္ဌော သမာနော ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရာမိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရာမိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ယာနိ စိမာနိ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတာ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ဒေသိတာနိ၊ နာဟံ၊ ဘန္တေ၊ တေသံ ကိဉ္စိ အတ္တနိ အပ္ပဟီနံ သမနုပဿာမီ’’တိ။ ‘‘လာဘာ တေ၊ ဂဟပတိ၊ သုလဒ္ဓံ တေ၊ ဂဟပတိ! အနာဂါမိဖလံ တယာ၊ ဂဟပတိ၊ ဗျာကတ’’န္တိ။ ဒသမံ။

သီလဋ္ဌိတိဝဂ္ဂေါ တတိယော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

သီလံ ဌိတိ ပရိဟာနံ၊ သုဒ္ဓံ ဗြာဟ္မဏပဒေသံ၊

သမတ္တံ လောကော သိရိဝဍ္ဎော၊ မာနဒိန္နေန တေ ဒသာတိ။

၄။ အနနုဿုတဝဂ္ဂေါ

၁။ အနနုဿုတသုတ္တံ

၃၉၇။ သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ ‘‘‘အယံ ကာယေ ကာယာနုပဿနာ’တိ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသု ဓမ္မေသု စက္ခုံ ဥဒပါဒိ၊ ဉာဏံ ဥဒပါဒိ၊ ပညာ ဥဒပါဒိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥဒပါဒိ၊ အာလောကော ဥဒပါဒိ။ ‘သာ ခေါ ပနာယံ ကာယေ ကာယာနုပဿနာ ဘာဝေတဗ္ဗာ’တိ မေ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… ဘာဝိတာ’တိ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသု ဓမ္မေသု စက္ခုံ ဥဒပါဒိ၊ ဉာဏံ ဥဒပါဒိ၊ ပညာ ဥဒပါဒိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥဒပါဒိ၊ အာလောကော ဥဒပါဒိ’’။

‘‘‘အယံ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿနာ’တိ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသု ဓမ္မေသု စက္ခုံ ဥဒပါဒိ၊ ဉာဏံ ဥဒပါဒိ၊ ပညာ ဥဒပါဒိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥဒပါဒိ၊ အာလောကော ဥဒပါဒိ။ ‘သာ ခေါ ပနာယံ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿနာ ဘာဝေတဗ္ဗာ’တိ မေ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… ဘာဝိတာ’တိ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသု ဓမ္မေသု စက္ခုံ ဥဒပါဒိ၊ ဉာဏံ ဥဒပါဒိ၊ ပညာ ဥဒပါဒိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥဒပါဒိ၊ အာလောကော ဥဒပါဒိ။

‘‘‘အယံ စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿနာ’တိ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသု ဓမ္မေသု စက္ခုံ ဥဒပါဒိ၊ ဉာဏံ ဥဒပါဒိ၊ ပညာ ဥဒပါဒိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥဒပါဒိ၊ အာလောကော ဥဒပါဒိ။ ‘သာ ခေါ ပနာယံ စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿနာ ဘာဝေတဗ္ဗာ’တိ မေ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… ဘာဝိတာ’တိ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသု ဓမ္မေသု စက္ခုံ ဥဒပါဒိ၊ ဉာဏံ ဥဒပါဒိ၊ ပညာ ဥဒပါဒိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥဒပါဒိ၊ အာလောကော ဥဒပါဒိ။

‘‘‘အယံ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿနာ’တိ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသု ဓမ္မေသု စက္ခုံ ဥဒပါဒိ၊ ဉာဏံ ဥဒပါဒိ၊ ပညာ ဥဒပါဒိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥဒပါဒိ၊ အာလောကော ဥဒပါဒိ။ ‘သာ ခေါ ပနာယံ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿနာ ဘာဝေတဗ္ဗာ’တိ မေ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… ဘာဝိတာ’တိ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသု ဓမ္မေသု စက္ခုံ ဥဒပါဒိ၊ ဉာဏံ ဥဒပါဒိ၊ ပညာ ဥဒပါဒိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥဒပါဒိ၊ အာလောကော ဥဒပါဒီ’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ ဝိရာဂသုတ္တံ

၃၉၈။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဧကန္တနိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ဥပသမာယ အဘိညာယ သမ္ဗောဓာယ နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တန္တိ။

‘‘ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဧကန္တနိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ဥပသမာယ အဘိညာယ သမ္ဗောဓာယ နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ ဝိရဒ္ဓသုတ္တံ

၃၉၉။ ‘‘ယေသံ ကေသဉ္စိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဝိရဒ္ဓါ၊ ဝိရဒ္ဓါ တေသံ အရိယော မဂ္ဂေါ [အရိယော အဋ္ဌင်္ကိကော မဂ္ဂေါ (က။) ဣမသ္မိံ ယေဝ သုတ္တေ ဒိဿတိ အဋ္ဌင်္ဂိကောတိပဒံ၊ န ပနာညတ္ထ ဣဒ္ဓိပါဒ အနုရုဒ္ဓါဒီသု] သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယဂါမီ။ ယေသံ ကေသဉ္စိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ အာရဒ္ဓါ၊ အာရဒ္ဓါ တေသံ အရိယော မဂ္ဂေါ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယဂါမီ။

‘‘ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ယေသံ ကေသဉ္စိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဝိရဒ္ဓါ၊ ဝိရဒ္ဓါ တေသံ အရိယော မဂ္ဂေါ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယဂါမီ။ ယေသံ ကေသဉ္စိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ အာရဒ္ဓါ၊ အာရဒ္ဓါ တေသံ အရိယော မဂ္ဂေါ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယဂါမီ’’တိ။ တတိယံ။

၄။ ဘာဝိတသုတ္တံ

၄၀၀။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ အပါရာ ပါရံ ဂမနာယ သံဝတ္တန္တိ။

‘‘ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ အပါရာ ပါရံ ဂမနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ သတိသုတ္တံ

၄၀၁။ သာဝတ္ထိနိဒါနံ။ ‘‘သတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝိဟရေယျ သမ္ပဇာနော။ အယံ ဝေါ အမှာကံ အနုသာသနီ’’။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သတော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သတော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သမ္ပဇာနော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဝိဒိတာ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဝိဒိတာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ ၊ ဝိဒိတာ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဝိဒိတာ ဝိတက္ကာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ၊ ဝိဒိတာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ ဝိဒိတာ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဝိဒိတာ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဝိဒိတာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ ဝိဒိတာ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သမ္ပဇာနော ဟောတိ။ သတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝိဟရေယျ သမ္ပဇာနော။ အယံ ဝေါ အမှာကံ အနုသာသနီ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ အညာသုတ္တံ

၄၀၂။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ။ ဣမေသံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဘာဝိတတ္တာ ဗဟုလီကတတ္တာ ဒွိန္နံ ဖလာနံ အညတရံ ဖလံ ပါဋိကင်္ခံ – ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အညာ၊ သတိ ဝါ ဥပါဒိသေသေ အနာဂါမိတာ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ ဆန္ဒသုတ္တံ

၄၀၃။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ တဿ ကာယေ ကာယာနုပဿိနော ဝိဟရတော ယော ကာယသ္မိံ ဆန္ဒော သော ပဟီယတိ။ ဆန္ဒဿ ပဟာနာ အမတံ သစ္ဆိကတံ ဟောတိ။

‘‘ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ တဿ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿိနော ဝိဟရတော ယော ဝေဒနာသု ဆန္ဒော သော ပဟီယတိ။ ဆန္ဒဿ ပဟာနာ အမတံ သစ္ဆိကတံ ဟောတိ။

‘‘စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ တဿ စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿိနော ဝိဟရတော ယော စိတ္တမှိ ဆန္ဒော သော ပဟီယတိ။ ဆန္ဒဿ ပဟာနာ အမတံ သစ္ဆိကတံ ဟောတိ။

‘‘ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ တဿ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿိနော ဝိဟရတော ယော ဓမ္မေသု ဆန္ဒော သော ပဟီယတိ။ ဆန္ဒဿ ပဟာနာ အမတံ သစ္ဆိကတံ ဟောတီ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈။ ပရိညာတသုတ္တံ

၄၀၄။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ တဿ ကာယေ ကာယာနုပဿိနော ဝိဟရတော ကာယော ပရိညာတော ဟောတိ။ ကာယဿ ပရိညာတတ္တာ အမတံ သစ္ဆိကတံ ဟောတိ။

‘‘ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ တဿ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿိနော ဝိဟရတော ဝေဒနာ ပရိညာတာ ဟောန္တိ။ ဝေဒနာနံ ပရိညာတတ္တာ အမတံ သစ္ဆိကတံ ဟောတိ။

‘‘စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ တဿ စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿိနော ဝိဟရတော စိတ္တံ ပရိညာတံ ဟောတိ။ စိတ္တဿ ပရိညာတတ္တာ အမတံ သစ္ဆိကတံ ဟောတိ။

‘‘ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ တဿ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿိနော ဝိဟရတော ဓမ္မာ ပရိညာတာ ဟောန္တိ။ ဓမ္မာနံ ပရိညာတတ္တာ အမတံ သစ္ဆိကတံ ဟောတီ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ဘာဝနာသုတ္တံ

၄၀၅။ ‘‘စတုန္နံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဘာဝနံ ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာထ’’။ ‘‘ကတမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဘာဝနာ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ အယံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဘာဝနာ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဝိဘင်္ဂသုတ္တံ

၄၀၆။ ‘‘သတိပဋ္ဌာနဉ္စ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမိ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနဉ္စ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာဂါမိနိဉ္စ ပဋိပဒံ။ တံ သုဏာထ’’။ ‘‘ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရတိ…ပေ… စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿီ ဝိဟရတိ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနံ’’။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သမုဒယဓမ္မာနုပဿီ ကာယသ္မိံ ဝိဟရတိ၊ ဝယဓမ္မာနုပဿီ ကာယသ္မိံ ဝိဟရတိ၊ သမုဒယဝယဓမ္မာနုပဿီ ကာယသ္မိံ ဝိဟရတိ၊ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ သမုဒယဓမ္မာနုပဿီ ဝေဒနာသု ဝိဟရတိ…ပေ… သမုဒယဓမ္မာနုပဿီ စိတ္တေ ဝိဟရတိ… သမုဒယဓမ္မာနုပဿီ ဓမ္မေသု ဝိဟရတိ၊ ဝယဓမ္မာနုပဿီ ဓမ္မေသု ဝိဟရတိ၊ သမုဒယဝယဓမ္မာနုပဿီ ဓမ္မေသု ဝိဟရတိ၊ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာဂါမိနီ ပဋိပဒါ? အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ၊ သေယျထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပော၊ သမ္မာဝါစာ၊ သမ္မာကမ္မန္တော၊ သမ္မာအာဇီဝေါ၊ သမ္မာဝါယာမော၊ သမ္မာသတိ၊ သမ္မာသမာဓိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ။ ဒသမံ။

အနနုဿုတဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

အနနုဿုတံ ဝိရာဂေါ၊ ဝိရဒ္ဓါ ဘာဝနာ သတိ၊

အညာ ဆန္ဒံ ပရိညာယ၊ ဘာဝနာ ဝိဘင်္ဂေန စာတိ။

၅။ အမတဝဂ္ဂေါ

၁။ အမတသုတ္တံ

၄၀၇။ သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ ‘‘စတူသု၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တာ ဝိဟရထ။ မာ ဝေါ အမတံ ပနဿ။ ကတမေသု စတူသု? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဣမေသု၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တာ ဝိဟရထ။ မာ ဝေါ အမတံ ပနဿာ’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ သမုဒယသုတ္တံ

၄၀၈။ ‘‘စတုန္နံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာထ။ ကော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာယဿ သမုဒယော? အာဟာရသမုဒယာ ကာယဿ သမုဒယော၊ အာဟာရနိရောဓာ ကာယဿ အတ္ထင်္ဂမော။ ဖဿသမုဒယာ ဝေဒနာနံ သမုဒယော၊ ဖဿနိရောဓာ ဝေဒနာနံ အတ္ထင်္ဂမော။ နာမရူပသမုဒယာ စိတ္တဿ သမုဒယော၊ နာမရူပနိရောဓာ စိတ္တဿ အတ္ထင်္ဂမော။ မနသိကာရသမုဒယာ ဓမ္မာနံ သမုဒယော၊ မနသိကာရနိရောဓာ ဓမ္မာနံ အတ္ထင်္ဂမော’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ မဂ္ဂသုတ္တံ

၄၀၉။ သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧကမိဒါဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမယံ ဥရုဝေလာယံ ဝိဟရာမိ နဇ္ဇာ နေရဉ္ဇရာယ တီရေ အဇပါလနိဂြောဓေ ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ။ တဿ မယှံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ – ‘ဧကာယနော အယံ မဂ္ဂေါ သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ သောကပရိဒေဝါနံ သမတိက္ကမာယ ဒုက္ခဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာယ ဉာယဿ အဓိဂမာယ နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကိရိယာယ၊ ယဒိဒံ – စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’’။

‘‘ကတမေ စတ္တာရော? ကာယေ ဝါ ဘိက္ခု ကာယာနုပဿီ ဝိဟရေယျ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု ဝါ ဘိက္ခု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရေယျ…ပေ… စိတ္တေ ဝါ ဘိက္ခု စိတ္တာနုပဿီ ဝိဟရေယျ…ပေ… ဓမ္မေသု ဝါ ဘိက္ခု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရေယျ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဧကာယနော အယံ မဂ္ဂေါ သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ သောကပရိဒေဝါနံ သမတိက္ကမာယ ဒုက္ခဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာယ ဉာယဿ အဓိဂမာယ နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကိရိယာယ၊ ယဒိဒံ – စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ။

‘‘အထ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ မမ စေတသာ စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ၊ ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ၊ ဧဝမေဝ – ဗြဟ္မလောကေ အန္တရဟိတော မမ ပုရတော ပါတုရဟောသိ။ အထ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ယေနာဟံ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ မံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဧဝမေတံ၊ ဘဂဝါ၊ ဧဝမေတံ၊ သုဂတ! ဧကာယနော အယံ၊ ဘန္တေ၊ မဂ္ဂေါ သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ သောကပရိဒေဝါနံ သမတိက္ကမာယ ဒုက္ခဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာယ ဉာယဿ အဓိဂမာယ နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကိရိယာယ၊ ယဒိဒံ – စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’’။

‘‘ကတမေ စတ္တာရော? ကာယေ ဝါ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခု ကာယာနုပဿီ ဝိဟရေယျ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု ဝါ…ပေ… စိတ္တေ ဝါ …ပေ… ဓမ္မေသု ဝါ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရေယျ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဧကာယနော အယံ၊ ဘန္တေ၊ မဂ္ဂေါ သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ သောကပရိဒေဝါနံ သမတိက္ကမာယ ဒုက္ခဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာယ ဉာယဿ အဓိဂမာယ နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကိရိယာယ၊ ယဒိဒံ – စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ။

‘‘ဣဒမဝေါစ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ။ ဣဒံ ဝတွာ အထာပရံ ဧတဒဝေါစ –

‘ဧကာယနံ ဇာတိခယန္တဒဿီ၊ မဂ္ဂံ ပဇာနာတိ ဟိတာနုကမ္ပီ၊

ဧတေန မဂ္ဂေန တရိံသု ပုဗ္ဗေ၊ တရိဿန္တိ ယေ စ တရန္တိ ဩဃ’’’န္တိ။ တတိယံ၊

၄။ သတိသုတ္တံ

၄၁၀။ ‘‘သတော ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝိဟရေယျ။ အယံ ဝေါ အမှာကံ အနုသာသနီ။ ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သတော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သတော ဟောတိ။ သတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝိဟရေယျ။ အယံ ဝေါ အမှာကံ အနုသာသနီ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ကုသလရာသိသုတ္တံ

၄၁၁။ ‘‘‘ကုသလရာသီ’တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဒမာနော စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျ။ ကေဝလော ဟာယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုသလရာသိ၊ ယဒိဒံ – စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ။

‘‘ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… စိတ္တာနုပဿီ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ‘ကုသလရာသီ’တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဒမာနော ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျ။ ကေဝလော ဟာယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုသလရာသိ၊ ယဒိဒံ – စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ပါတိမောက္ခသံဝရသုတ္တံ

၄၁၂။ အထ ခေါ အညတရော ဘိက္ခု ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ…ပေ… ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘သာဓု မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဓမ္မံ ဒေသေတု၊ ယမဟံ ဘဂဝတော ဓမ္မံ သုတွာ ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရေယျ’’န္တိ။ ‘‘တသ္မာတိဟ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ အာဒိမေဝ ဝိသောဓေဟိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု။ ကော စာဒိ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ? ဣဓ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရာဟိ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီ၊ သမာဒါယ သိက္ခဿု သိက္ခာပဒေသု။ ယတော ခေါ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရိဿသိ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီ သမာဒါယ သိက္ခိဿု သိက္ခာပဒေသု၊ တတော တွံ၊ ဘိက္ခု၊ သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ ဘာဝေယျာသိ’’။

‘‘ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရာဟိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရာဟိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ ။ ယတော ခေါ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ ဧဝံ ဘာဝေဿသိ၊ တတော တုယှံ၊ ဘိက္ခု၊ ယာ ရတ္တိ ဝါ ဒိဝသော ဝါ အာဂမိဿတိ ဝုဒ္ဓိယေဝ ပါဋိကင်္ခါ ကုသလေသု ဓမ္မေသု၊ နော ပရိဟာနီ’’တိ။

အထ ခေါ သော ဘိက္ခု ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ သော ဘိက္ခု ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ၊ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ‘‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’’တိ အဗ္ဘညာသိ။ အညတရော စ ပန သော ဘိက္ခု အရဟတံ အဟောသီတိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ ဒုစ္စရိတသုတ္တံ

၄၁၃။ အထ ခေါ အညတရော ဘိက္ခု ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ…ပေ… ‘‘သာဓု မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဓမ္မံ ဒေသေတု၊ ယမဟံ ဘဂဝတော ဓမ္မံ သုတွာ ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရေယျ’’န္တိ။ ‘‘တသ္မာတိဟ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ အာဒိမေဝ ဝိသောဓေဟိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု။ ကော စာဒိ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ? ဣဓ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ကာယဒုစ္စရိတံ ပဟာယ ကာယသုစရိတံ ဘာဝေဿသိ။ ဝစီဒုစ္စရိတံ ပဟာယ ဝစီသုစရိတံ ဘာဝေဿသိ။ မနောဒုစ္စရိတံ ပဟာယ မနောသုစရိတံ ဘာဝေဿသိ။ ယတော ခေါ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ကာယဒုစ္စရိတံ ပဟာယ ကာယသုစရိတံ ဘာဝေဿသိ၊ ဝစီဒုစ္စရိတံ ပဟာယ ဝစီသုစရိတံ ဘာဝေဿသိ၊ မနောဒုစ္စရိတံ ပဟာယ မနောသုစရိတံ ဘာဝေဿသိ၊ တတော တွံ၊ ဘိက္ခု၊ သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ ဘာဝေယျာသိ’’။

‘‘ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရာဟိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရာဟိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ယတော ခေါ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ ဧဝံ ဘာဝေဿသိ၊ တတော တုယှံ၊ ဘိက္ခု၊ ယာ ရတ္တိ ဝါ ဒိဝသော ဝါ အာဂမိဿတိ ဝုဒ္ဓိယေဝ ပါဋိကင်္ခါ ကုသလေသု ဓမ္မေသု၊ နော ပရိဟာနီ’’တိ…ပေ… အညတရော စ ပန သော ဘိက္ခု အရဟတံ အဟောသီတိ။ သတ္တမံ။

၈။ မိတ္တသုတ္တံ

၄၁၄။ ‘‘ယေ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုကမ္ပေယျာထ၊ ယေ စ ခေါ သောတဗ္ဗံ မညေယျုံ မိတ္တာ ဝါ အမစ္စာ ဝါ ဉာတီ ဝါ သာလောဟိတာ ဝါ၊ တေ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဘာဝနာယ သမာဒပေတဗ္ဗာ နိဝေသေတဗ္ဗာ ပတိဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ။

‘‘ကတမေသံ၊ စတုန္နံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ယေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုကမ္ပေယျာထ၊ ယေ စ သောတဗ္ဗံ မညေယျုံ မိတ္တာ ဝါ အမစ္စာ ဝါ ဉာတီ ဝါ သာလောဟိတာ ဝါ၊ တေ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေသံ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဘာဝနာယ သမာဒပေတဗ္ဗာ နိဝေသေတဗ္ဗာ ပတိဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ဝေဒနာသုတ္တံ

၄၁၅။ ‘‘တိဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝေဒနာ။ ကတမာ တိဿော? သုခါ ဝေဒနာ၊ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ၊ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ – ဣမာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိဿော ဝေဒနာ။ ဣမာသံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိဿန္နံ ဝေဒနာနံ ပရိညာယ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝေတဗ္ဗာ။

‘‘ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဣမာသံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိဿန္နံ ဝေဒနာနံ ပရိညာယ ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝေတဗ္ဗာ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀။ အာသဝသုတ္တံ

၄၁၆။ ‘‘တယောမေ ၊ ဘိက္ခဝေ အာသဝါ။ ကတမေ တယော? ကာမာသဝေါ၊ ဘဝါသဝေါ၊ အဝိဇ္ဇာသဝေါ – ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တယော အာသဝါ။ ဣမေသံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိဏ္ဏန္နံ အာသဝါနံ ပဟာနာယ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝေတဗ္ဗာ။

‘‘ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဣမေသံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိဏ္ဏန္နံ အာသဝါနံ ပဟာနာယ ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝေတဗ္ဗာ’’တိ။ ဒသမံ။

အမတဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

အမတံ သမုဒယော မဂ္ဂေါ၊ သတိ ကုသလရာသိ စ၊

ပါတိမောက္ခံ ဒုစ္စရိတံ၊ မိတ္တဝေဒနာ အာသဝေန စာတိ။

၆။ ဂင်္ဂါပေယျာလဝဂ္ဂေါ

၁-၁၂။ ဂင်္ဂါနဒီအာဒိသုတ္တဒွါဒသကံ

၄၁၇-၄၂၈။ ‘‘သေယျထာပိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂင်္ဂါ နဒီ ပါစီနနိန္နာ ပါစီနပေါဏာ ပါစီနပဗ္ဘာရာ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ ဘာဝေန္တော စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ ဗဟုလီကရောန္တော နိဗ္ဗာနနိန္နော ဟောတိ နိဗ္ဗာနပေါဏော နိဗ္ဗာနပဗ္ဘာရော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ ဘာဝေန္တော စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ ဗဟုလီကရောန္တော နိဗ္ဗာနနိန္နော ဟောတိ နိဗ္ဗာနပေါဏော နိဗ္ဗာနပဗ္ဘာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု …ပေ… စိတ္တေ …ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ ဘာဝေန္တော စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ ဗဟုလီကရောန္တော နိဗ္ဗာနနိန္နော ဟောတိ နိဗ္ဗာနပေါဏော နိဗ္ဗာနပဗ္ဘာရော’’တိ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။

ဂင်္ဂါပေယျာလဝဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဆ ပါစီနတော နိန္နာ၊ ဆ နိန္နာ စ သမုဒ္ဒတော၊

ဧတေ ဒွေ ဆ ဒွါဒသ ဟောန္တိ၊ ဝဂ္ဂေါ တေန ပဝုစ္စတီတိ။

၇။ အပ္ပမာဒဝဂ္ဂေါ

၁-၁၀။ တထာဂတာဒိသုတ္တဒသကံ

၄၂၉-၄၃၈။ ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာ အပဒါ ဝါ ဒွိပဒါ ဝါ စတုပ္ပဒါ ဝါ ဗဟုပ္ပဒါ ဝါတိ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။

အပ္ပမာဒဝဂ္ဂေါ သတ္တမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

တထာဂတံ ပဒံ ကူဋံ၊ မူလံ သာရော စ ဝဿိကံ၊

ရာဇာ စန္ဒိမသူရိယာ၊ ဝတ္ထေန ဒသမံ ပဒန္တိ။

၈။ ဗလကရဏီယဝဂ္ဂေါ

၁-၁၂။ ဗလာဒိသုတ္တဒွါဒသကံ

၄၃၉-၄၅၀။ သေယျထာပိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယေ ကေစိ ဗလကရဏီယာ ကမ္မန္တာ ကရီယန္တီတိ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။

ဗလကရဏီယဝဂ္ဂေါ အဋ္ဌမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဗလံ ဗီဇဉ္စ နာဂေါ စ၊ ရုက္ခော ကုမ္ဘေန သူကိယာ၊

အာကာသေန စ ဒွေ မေဃာ၊ နာဝါ အာဂန္တုကာ နဒီတိ။

၉။ ဧသနာဝဂ္ဂေါ

၁-၁၀။ ဧသနာဒိသုတ္တဒသကံ

၄၅၁-၄၆၀။ တိဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧသနာ။ ကတမာ တိဿော? ကာမေသနာ၊ ဘဝေသနာ၊ ဗြဟ္မစရိယေသနာတိ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။

ဧသနာဝဂ္ဂေါ နဝမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဧသနာ ဝိဓာ အာသဝေါ၊ ဘဝေါ စ ဒုက္ခတာ တိဿော၊

ခိလံ မလဉ္စ နီဃော စ၊ ဝေဒနာ တဏှာ တသိနာယ စာတိ။

၁၀။ ဩဃဝဂ္ဂေါ

၁-၁၀။ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယာဒိသုတ္တဒသကံ

၄၆၁-၄၇၀။ ‘‘ပဉ္စိမာနိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ။ ကတမာနိ ပဉ္စ? ရူပရာဂေါ၊ အရူပရာဂေါ၊ မာနော၊ ဥဒ္ဓစ္စံ၊ အဝိဇ္ဇာ – ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စုဒ္ဓမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ။ ဣမေသံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စန္နံ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ အဘိညာယ ပရိညာယ ပရိက္ခယာယ ပဟာနာယ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝေတဗ္ဗာ။

‘‘ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ၊ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဣမေသံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စန္နံ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ အဘိညာယ ပရိညာယ ပရိက္ခယာယ ပဟာနာယ ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝေတဗ္ဗာ’’တိ။

(ယထာ မဂ္ဂသံယုတ္တံ တထာ သတိပဋ္ဌာနသံယုတ္တံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ)။

ဩဃဝဂ္ဂေါ ဒသမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဩဃော ယောဂေါ ဥပါဒါနံ၊ ဂန္ထာ အနုသယေန စ၊

ကာမဂုဏာ နီဝရဏာ၊ ခန္ဓာ ဩရုဒ္ဓမ္ဘာဂိယာတိ။

သတိပဋ္ဌာနသံယုတ္တံ တတိယံ။