📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

သံယုတ္တနိကာယေ

မဟာဝဂ္ဂဋီကာ

၁။ မဂ္ဂသံယုတ္တံ

၁။ အဝိဇ္ဇာဝဂ္ဂေါ

၁-၂။ အဝိဇ္ဇာသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁-၂။ ပုဗ္ဗင်္ဂမာတိ ပုဗ္ဗေစရာ။ အဝိဇ္ဇာ ဟိ အညာဏလက္ခဏာ သမ္မုယှနာကာရေန အာရမ္မဏေ ပဝတ္တတီတိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနမ္ပိ တဒါကာရာနုဝိဓာနတာယ ပစ္စယော ဟောတိ။ တထာ ဟိ တေ အနိစ္စာသုဘဒုက္ခာနတ္တသဘာဝေပိ ဓမ္မေ နိစ္စာဒိတော ဂဏှန္တိ၊ အယမဿာ တေသံ သဟဇာတဝသေန ပုဗ္ဗင်္ဂမတာ။ ယံ ပန မောဟေန အဘိဘူတော ပါပကိရိယာယ အာဒီနဝံ အပဿန္တော ပါဏံ ဟနတိ၊ အဒိန္နံ အာဒိယတိ၊ ကာမေသု မိစ္ဆာ စရတိ၊ မုသာ ဘဏတိ၊ အညမ္ပိ ဝိဝိဓံ ဒုဿီလျံ အာစရတိ၊ အယမဿ သဟဇာတဝသေန စ ဥပနိဿယဝသေန စ ပုဗ္ဗင်္ဂမတာ။ သမာပဇ္ဇနာယာတိ တဗ္ဘာဝါပဇ္ဇနာယ အကုသလပ္ပတ္တိယာ။ သဘာဝပဋိလာဘာယာတိ အတ္တလာဘာယ။ တေနာဟ ‘‘ဥပ္ပတ္တိယာ’’တိ။ သာ ပနေသာ ဝုတ္တာကာရေန အကုသလာနံ ပုဗ္ဗင်္ဂမဘူတာ အဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယဒေတန္တိ ယံ ဧတံ ပါပါဇိဂုစ္ဆနတာယ ပါပတော အလဇ္ဇနာကာရသဏ္ဌိတံ အဟိရိကံ၊ ပါပါနုတြာသတာယ ပါပတော အဘာယနာကာရသဏ္ဌိတဉ္စ အနောတ္တပ္ပံ၊ ဧတံ ဒွယံ အနုဒေဝ အနွာဂတမေဝ။ အနု-သဒ္ဒေန စေတ္ထ ဧတန္တိ ဥပယောဂဝစနံ။ အနုဒေဝါတိ ဧတဿ အတ္ထော သဟေဝ ဧကတောတိ။ ဧတ္ထ အဝိဇ္ဇာယ ဝုတ္တနယာနုသာရေန တပ္ပဋိပက္ခတော စ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပန ဝိသေသော – တတ္ထ ယထာ အကုသလကမ္မပထဝသေန ပဝတ္တိယံ ပုဗ္ဗင်္ဂမတာ အဝိဇ္ဇာယ၊ ဧဝံ ကုသလကမ္မပထဝသေန ပုညကိရိယဝတ္ထုဝသေန စ ပဝတ္တိယံ ဝိဇ္ဇာယ ပုဗ္ဗင်္ဂမတာ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဝီမံသာဓိပတိဝသေန ပဝတ္တိယံ အာဓိပစ္စာကာရဝသေန စ ပုဗ္ဗင်္ဂမတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒွီဟေဝါတိ စ အဝဓာရဏံ အာဓိပစ္စာကာရဿ သဟဇာတေနေဝ သင်္ဂဟေတဗ္ဗတော။

လဇ္ဇနာကာရသဏ္ဌိတာတိ ပါပတော ဇိဂုစ္ဆနာကာရသဏ္ဌိတာ။ ဘာယနာကာရသဏ္ဌိတန္တိ ဥတ္တသနာကာရသဏ္ဌိတံ။ ဧတ္ထာတိ ဟိရိဩတ္တပ္ပေ။ ဝိဒတိ၊ ဝိန္ဒတီတိ ဝါ ဝိဇ္ဇာ။ ဝိဒ္ဒသူတိ စ သပ္ပညပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ဝိဒ္ဒသုနောတိ ဝိဒုနော’’တိ။ ယာထာဝဒိဋ္ဌီတိ အဝိပရီတာ ဒိဋ္ဌိ၊ သံကိလေသတော နိယျာနိကဒိဋ္ဌိ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ပဟောတီတိ ဧတ္ထ သာ ဝိဇ္ဇာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ န ဧကတော သဗ္ဗာနိ လဗ္ဘန္တိ သမ္မာဝါစာကမ္မန္တာဇီဝါနံ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဿ အနေကရူပတ္တာ။ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ဧကတော လဗ္ဘန္တိ ကိစ္စတော ဘိန္နာနမ္ပိ တာသံ တတ္ထ သရူပတော အဘိန္နတ္တာ။ ဧကာ ဧဝ ဟိ ဝိရတိ မဂ္ဂက္ခဏေ တိဿန္နမ္ပိ ဝိရတီနံ ကိစ္စံ သာဓေန္တီ ပဝတ္တတိ၊ ယထာ ဧကာ ဧဝ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ပရိဇာနနာဒိဝသေန စတုဗ္ဗိဓကိစ္စံ သာဓေန္တီ ပဝတ္တတိ။ တာနိ စ ခေါ သဗ္ဗာနိ အဋ္ဌပိ ပဌမဇ္ဈာနိကေ မဂ္ဂေ လဗ္ဘန္တီတိ ယောဇနာ။ ပဌမဇ္ဈာနိကေတိ ပဌမဈာနဝန္တေ။

တထာဘူတဿာတိ အရိယမဂ္ဂသမင်္ဂိနော။ ယသ္မာ မဟာသဠာယတနသုတ္တေ ဝုတ္တံ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနံ ပဉ္စန္နံ ဧဝ အင်္ဂါနံ ဝသေနာ’’တိ၊ တသ္မာ ပဉ္စင်္ဂိကော လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ ဟောတိ။ ‘‘ပုဗ္ဗေဝ ခေါ ပနာ’’တိ ဟိ ဝစနံ တဒါ မဂ္ဂက္ခဏေ ဝိရတီနံ အဘာဝံ ဉာပေတိ၊ တသ္မာ ကာမာဝစရစိတ္တေသု ဝိယ လောကုတ္တရစိတ္တေသု ဝိရတိ အနိယတာတိ အဓိပ္ပာယော။ ပရိသုဒ္ဓဘာဝဒဿနန္တိ ပရိသုဒ္ဓသီလဘာဝဒဿနတ္ထံ။ အယမတ္ထော ဒီပိတော၊ န အရိယမဂ္ဂေ ဝိရတီနံ အဘာဝေါ။

ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ အဘိဓမ္မေ မဂ္ဂဝိဘင်္ဂေ ပဉ္စင်္ဂိကဝါရော အာဂတောတိ အာဟ ‘‘ယမ္ပိ အဘိဓမ္မေ’’တိအာဒိ။ တန္တိ ‘‘ပဉ္စင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဟောတီ’’တိ ဝစနံ။ ‘‘ဧကံကိစ္စန္တရံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝတွာ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယသ္မိဉှိ ကာလေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မိဉှိ ကာလေတိ လောကိယကာလေ ။ တေန ‘‘ဧကံ ကိစ္စန္တရ’’န္တိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌင်္ဂိကကိစ္စံ ဒဿေတိ။ ဝိရတိဥပ္ပာဒနေန မိစ္ဆာဝါစာဒီနိ ပုဂ္ဂလေန မဂ္ဂသမယေ ပဇဟာပေန္တီတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနိ ‘‘ပဉ္စ ကာရကင်္ဂါနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။ သမ္မာဝါစာဒိကိရိယာ ဟိ ဝိရတိ၊ တဉ္စ ဧတာနိ ကာရာပေန္တီတိ။ ဝိရတိဝသေနာတိ ဝိရမဏကိရိယာဝသေန ကာရာပကဘာဝေန၊ ကတ္တုဘာဝေန ဝါတိ အတ္ထော။ ‘‘ဝိရတိတ္တယဝသေနာ’’တိ ဝါ ပါဌော။

သမ္မာကမ္မန္တော ပူရတီတိ ဣမေဟိ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီဟိ သမ္မာကမ္မန္တကိစ္စံ ပူရတိ နာမ တေဟိ ဝီရိယာဒိကေဟိ တဒတ္ထသိဒ္ဓိတော။ တမ္ပိ သန္ဓာယ ‘‘ဧကံ ကိစ္စန္တရံ ဒဿေတု’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣမံ ကိစ္စန္တရံ ဒဿေတုန္တိ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေပိ ဣမာနေဝ ပဉ္စ သမ္မာဝါစာဒိဝိရတိတ္တယဿ ဧကက္ခဏေ ကာရာပကင်္ဂါနီတိ ဒဿေတုံ။ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ‘‘တသ္မိံ သမယေ ပဉ္စင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဟောတီ’’တိ (ဝိဘ။ ၄၉၄) ဧဝံ ဝုတ္တံ။ လောကိယမဂ္ဂက္ခဏေ ပဉ္စေဝ ဟောန္တိ၊ ဝိရတိ ပန အနိယတာ၊ တသ္မာ ‘‘ဆအင်္ဂိကော’’တိ အဝတွာ ‘‘ပဉ္စင်္ဂိကော’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ တယိဒံ အဘိဓမ္မေ ပဉ္စင်္ဂိကဝါရဒေသနာယ ကာရဏကိတ္တနမဂ္ဂေါ၊ အရိယမဂ္ဂေါ ပန အဋ္ဌင်္ဂိကောဝါတိ ဒဿေတုံ၊ ‘‘ယာ စ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအာဒိကာ ဒသ၊ တပ္ပစ္စယာ အကုသလာ စ ဒသာတိ ဝီသတိ အကုသလပက္ခိယာ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒိကာ ဒသ၊ တပ္ပစ္စယာ ကုသလာ စ ဒသာတိ ဝီသတိ ကုသလပက္ခိယာ မဟာစတ္တာရီသကသုတ္တေ ဝုတ္တာ။ မဟာစတ္တာရီသကန္တိ တဿေတံ နာမံ။ မိဿကောဝ ကထိတော လောကုတ္တရဿပိ ဣဓ လဗ္ဘမာနတ္တာ။

ယသ္မာ ကောသလသံယုတ္တေပိ ဣဓ စ ထေရေန ‘‘ဥပဍ္ဎမိဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဗြဟ္မစရိယဿာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တံ ‘‘မာ ဟေဝံ အာနန္ဒာ’’တိအာဒိနာ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘သကလမေဝိဒံ အာနန္ဒာ’’တိအာဒိနာ ဘဂဝတာ ဒေသိတံ သုတ္တံ အာဂတံ။ တဿတ္ထော ကောသလသံယုတ္တဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ကောသလသံယုတ္တေ ဝုတ္တတ္ထမေဝါ’’တိ။

အဝိဇ္ဇာသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ သာရိပုတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃။ သာဝကဗောဓိ သာဝကပါရမိယော၊ တပ္ပရိယာပန္နံ ဉာဏံ သာဝကပါရမိဉာဏံ၊ တံ ပန ဒွိန္နံ အဂ္ဂသာဝကာနံ တတ္ထပိ ဓမ္မသေနာပတိနော ဧဝ သဝိသေသံ မတ္ထကံ ပတ္တံ၊ န ဣတရေသန္တိ အာဟ – ‘‘သာဝက…ပေ… အပ္ပတ္တတာယာ’’တိ။ တသ္မာ တဿ မတ္ထကပ္ပတ္တိယာ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယေ ဣဇ္ဈန္တေ တဿ ဧကဒေသော ဣဓ ဣဇ္ဈတိ၊ န သကလန္တိ။ န ဟိ အဒ္ဓဗြဟ္မစရိယံ နာမ အတ္ထိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ၊ ‘‘သကလမ္ပိ…ပေ… လဗ္ဘတီ’’တိ၊ တံ ပန ဘဏ္ဍာဂါရိကော နာညာသိ ဉာဏဿ သာဝကဝိသယေပိ သပ္ပဒေသိကတ္တာ၊ ဓမ္မသေနာပတိ ပန ဉာဏဿ တတ္ထ နိပ္ပဒေသိကတ္တာ အညာသီတိ။ တေနာဟ – ‘‘အာနန္ဒတ္ထေရော…ပေ… အညာသီ’’တိ။ ဧဝမာဟာတိ ‘‘သကလမိဒံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဧဝံ အဝေါစ။

သာရိပုတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဇာဏုဿောဏိဗြာဟ္မဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄။ ဝဠဝါဘိ-သဒ္ဒေါ ဝဠဝါပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘စတူဟိ ဝဠဝါဟိ ယုတ္တရထေနာ’’တိ။ ယောဓရထောတိ ယောဓေဟိ ယုဇ္ဈနတ္ထံ အာရောဟိတဗ္ဗရထော။ အလင်္ကာရရထော မင်္ဂလဒိဝသေသု အလင်္ကတပဋိယတ္တေဟိ အာရောဟိတဗ္ဗရထော။ ဃနဒုကုလေန ပရိဝါရိတောတိ ရဇတပဋ္ဋဝဏ္ဏေန သေတဒုကုလေန ပဋိစ္ဆာဒိတော။ ပဋိစ္ဆာဒနတ္ထော ဟိ ဣဓ ပရိဝါရသဒ္ဒေါ။ ရဇတပနာဠိသုပရိက္ခိတ္တာ သေတဘာဝကရဏတ္ထံ။

ဆန္နံ ဆန္နံ မာသာနန္တိ နိဒ္ဓါရဏေ သာမိဝစနံ။ ဧကဝါရံ နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကရောတီတိ ဣဒံ တသ္မိံ ဌာနန္တရေ ဌိတေန ကာတဗ္ဗံ စာရိတ္တံ။ နဂရတော န ပက္ကန္တာတိ နဂရတော ဗဟိ န ဂတာ။ မင်္ဂလဝစနေ နိယုတ္တာ မင်္ဂလိကာ၊ သုဝတ္ထိဝစနေ နိယုတ္တာ သောဝတ္ထိကာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ထုတိမာဂဓဝန္ဒိကာစရိယကေ သင်္ဂဏှာတိ။ သုကပတ္တသဒိသာနိ ဝဏ္ဏတော။

ဝဏ္ဏဂီတန္တိ ထုတိဂီတံ။ ဗြဟ္မဘူတံ သေဋ္ဌဘူတံ ယာနံ၊ ဗြဟ္မဘူတာနံ သေဋ္ဌဘူတာနံ ယာနန္တိ ဝါ ဗြဟ္မယာနံ။ ဝိဇိတတ္တာ ဝိသေသေန ဇိနနတော။ ရာဂံ ဝိနယမာနာ ပရိယောသာပေတီတိ သဗ္ဗမ္ပိ ရာဂံ သမုစ္ဆေဒဝိနယဝသေန ဝိနေတိ၊ အတ္တနော ကိစ္စံ ပရိယောသာပေတိ။ ကိစ္စပရိယောသာပနေနေဝ ဟိ သယမ္ပိ ပရိယောသာနံ နိပ္ဖတ္တိံ ဥပဂစ္ဆတိ။ တေနာဟ ‘‘ပရိယောသာနံ ဂစ္ဆတိ နိပ္ဖဇ္ဇတီ’’တိ။

ဓုရန္တိ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘တတြမဇ္ဈတ္တတာယုဂေ ယုတ္တာ’’တိ။ ဤသာတိ ယုဂသန္ဓာရိကာ ဒါရုယုဂဠာ။ ယထာ ဝါ ဗာဟိရံ ယုဂံ ဓာရေတိ၊ တဿာ ဌိတာယ ဧဝ ကိစ္စသိဒ္ဓိ၊ ဧဝံ ကိရိယာဝသေန လဒ္ဓဗလေန တတြမဇ္ဈတ္တတာယုဂေ ထိရံ ဓာရေတိ၊ တေဟေဝ အရိယမဂ္ဂရထဿ ပဝတ္တနံ။ ဟိရိဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ တံသဟစရဏတော ဩတ္တပ္ပမ္ပိ ဂဟိတံယေဝ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘အတ္တနာ သဒ္ဓိ’’န္တိအာဒိ။ နာဠိယာ မိနမာနော ပုရိသော ဝိယ အာရမ္မဏံ မိနာတီတိ မနော။ ကတရံ ပန တံ မနော၊ ကထဉ္စဿ ယောတ္တသဒိသတာတိ အာဟ ‘‘ဝိပဿနာစိတ္တ’’န္တိအာဒိ။ တေန ယောတ္တံ ဝိယာတိ ယောတ္တန္တိ ဒဿေတိ။ လောကိယဝိပဿနာစိတ္တံ အတိရေကပညာသ ကုသလဓမ္မေ ဧကာဗဒ္ဓေ ဧကသင်္ဂဟိတေ ကရောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေ ပန ‘‘ဖဿော ဟောတိ…ပေ… အဝိက္ခေပေါ ဟောတီ’’တိ စိတ္တင်္ဂဝသေန ဓမ္မသင်္ဂဟေ (ဓ။ သ။ ၁) အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ လောကုတ္တရဝိပဿနာစိတ္တန္တိ မဂ္ဂစိတ္တံ အာဟ။ အတိရေကသဋ္ဌီတိ တေ ဧဝ သမ္မာကမ္မန္တာဇီဝေဟိ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယာဒီဟိ စ သဒ္ဓိံ အတိရေကသဋ္ဌိ ကုသလဓမ္မေ။ ဧကာဗဒ္ဓေတိ ဧကသ္မိံ ဧဝ အာရမ္မဏေ အာဗဒ္ဓေ။ ဧကသင်္ဂဟေတိ တထေဝ ဝိပဿနာကိစ္စဝသေန ဧကသင်္ဂဟေ ကရောတိ။ ပုဗ္ဗင်္ဂမဘာဝေန အာရက္ခံ သာရေတီတိ အာရက္ခသာရထီ။ ‘‘ယထာ ဟိ ရထဿ…ပေ… သာရထီ’’တိ ဝတွာ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယောဂ္ဂိယော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဓုရံ ဝါဟေတိ ယောဂ္ဂေ။ ယောဇေတိ ယောဂ္ဂေ သမဂတိယဉ္စ။ အက္ခံ အဗ္ဘဉ္ဇတိ သုခပ္ပဝတ္တနတ္ထံ။ ရထံ ပေသေတိ ယောဂ္ဂစောဒနေန။ နိဗ္ဗိသေဝနေ ကရောတိ ဂမနဝီထိယံ ပဋိပါဒနေန သန္နိယောဇေတိ။ အာရက္ခပစ္စုပဋ္ဌာနာတိ အာရက္ခံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတိ အသမ္မောသသဘာဝတ္တာ။ ဂတိယောတိ ပဝတ္တိယော၊ နိပ္ဖတ္တိယော ဝါ။ သမနွေသတီတိ ဂဝေသတိ။

အရိယပုဂ္ဂလဿ နိဗ္ဗာနံ ပဋိမုခံ သမ္ပာပနေ ရထော ဝိယာတိ ရထော။ ပရိကရောတိ ဝိဘူသယတီတိ ပရိက္ခာရော၊ ဝိဘူသနံ၊ သီလဉ္စ အရိယမဂ္ဂဿ ဝိဘူသနဋ္ဌာနိယံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလာလင်္ကာရော’’တိ၊ သီလဘူသနောတိ အတ္ထော။ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တာနန္တိ လောကိယာယ လောကုတ္တရာယ စ ဝိပဿနာယ သမ္ပယုတ္တာနံ။ ဝိဓိနာ ဤရေတဗ္ဗတော ပဝတ္တေတဗ္ဗတော ဝီရိယံ၊ သမ္မာဝါယာမော။ သမံ သမ္မာ စ ဓိယတီတိ သမာဓိ၊ ဓုရဉ္စ တံ သမာဓိ စာတိ ဓုရသမာဓိ၊ ဥပေက္ခာ ဓုရသမာဓိ ဧတဿာတိ ဥပေက္ခာဓုရသမာဓိ၊ အရိယမဂ္ဂေါ ဥပေက္ခာသင်္ခါတဓုရသမာဓီတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဗျဉ္ဇနံ အနာဒိယိတွာ ဓုရသမာဓိသဒ္ဒါနံ ဘိန္နာဓိကရဏတာ ဝုတ္တာ။ ပယောဂမဇ္ဈတ္တေတိ ဝီရိယသမတာယ။ အနိစ္ဆာတိ ဣစ္ဆာပဋိပက္ခာ။ တေနာဟ ‘‘အလောဘသင်္ခါတာ’’တိ။ ပရိဝါရဏန္တိ ပရိဝါရော၊ ပရိစ္ဆဒေါတိ အတ္ထော။

မေတ္တာတိ မေတ္တာစေတောဝိမုတ္တိ။ တထာ ကရုဏာ။ ပုဗ္ဗဘာဂေါတိ ဥဘိန္နမ္ပိ ဥပစာရော။ ဒွေပိ ကာယစိတ္တဝိဝေကာ ဝိယ ပုဗ္ဗဘာဂဓမ္မဝသေန ဝုတ္တာ။ အရိယမဂ္ဂရထေတိ ပရိသုဒ္ဓမဂ္ဂသင်္ခါတေ ရထေ။ အရိယမဂ္ဂရထော စ မဂ္ဂရထော စာတိ အရိယမဂ္ဂရထော၊ ဧဝံ ဧကသေသနယေန ဝါ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘ဣမသ္မိံ လောကိယလောကုတ္တရမဂ္ဂရထေ ဌိတော’’တိ။ သန္နဒ္ဓစမ္မောတိ ယောဂါဝစရဿ ပဋိမုက္ကစမ္မံ။ န နံ တေ ဝိဇ္ဈန္တီတိ ဝစနပထာ န နံ ဝိဇ္ဈန္တိ။ ဓမ္မဘေဒနဝသေန န ဘဉ္ဇတိ၊ တဿ အရိယမဂ္ဂဿ ရထဿ သမ္မာ ယောဇိတဿ အန္တရာ ဘင်္ဂေါ နတ္ထီတိ အတ္ထော။

အတ္တနော ပုရိသကာရံ နိဿာယ လဒ္ဓတ္တာ အတ္တနော သန္တာနေတိ အဓိပ္ပာယော။ အနုတ္တရန္တိ ဥတ္တရရဟိတံ။ တတော ဧဝ သေဋ္ဌယာနံ၊ နဿ ကေနစိ သဒိသန္တိ အသဒိသံ။ ဓိတိသမ္ပန္နတာယ ဓီရာ ပဏ္ဍိတပုရိသာလောကမှာ နိယျန္တိ ဂစ္ဆန္တိ။ ‘‘ဇယံ ဇယ’’န္တိ ဂါထာယံ ဝစနဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဇိနန္တာ ဇိနန္တာ’’တိ။

ဇာဏုဿောဏိဗြာဟ္မဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅-၆။ ကိမတ္ထိယသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၅-၆။ နိယမတ္ထောတိ အဝဓာရဏတ္ထော။ တေန နိယမေန အဝဓာရဏေန – အညံ မဂ္ဂံ ပဋိက္ခိပတိ ဣတော အညဿ နိယျာနိကမဂ္ဂဿ အဘာဝတော။ ‘‘ဒုက္ခဿ ပရိညတ္ထ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ ကထိတံ။ အရိယမဂ္ဂေ ဂဟိတေ တဿ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂေါ ဝိပဿနာယ ဂဟိတော ဧဝါတိ ‘‘မိဿကမဂ္ဂေါ ကထိတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥတ္တာနမေဝ အပုဗ္ဗဿ အဘာဝါ။ အယံ ပန ဝိသေသော ‘‘ရာဂက္ခယော’’တိအာဒီဟိ ယဒိပိ နိဗ္ဗာနံ ဝုတ္တံ။ တထာပိ အရဟတ္တံ ဝိယ ဗြဟ္မစရိယမ္ပိ။ တေန နိဗ္ဗာနံ ဧဝ ဝုစ္စတိ ‘‘ဣဒံ ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာန’’န္တိ။

ကိမတ္ထိယသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဒုတိယအညတရဘိက္ခုသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇။ ရာဂဝိနယာဒိပဒေဟိ နိဗ္ဗာနံ ဝါပိ ဝုစ္စေယျ အရဟတ္တံ ဝါပိ။ ယသ္မာ သော ဘိက္ခု ဥဘယတ္ထပိ နိဝိဋ္ဌဗုဒ္ဓိ၊ တသ္မာ ဘဂဝါ တဿ အဇ္ဈာသယဝသေန ‘‘နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ခေါ ဧတ’’န္တိအာဒိနာ နိဗ္ဗာနဓာတုံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ပုန ‘‘အာသဝါနံ ခယော တေန ဝုစ္စတီ’’တိ အာဟ။ ယသ္မာ အရိယမဂ္ဂေါ ရာဂါဒိကေ သမုစ္ဆေဒဝသေန ဝိနေတိ၊ အာသဝဉ္စ သဗ္ဗသော ခေပေတိ၊ တေန စ ဝုတ္တံ နိဗ္ဗာနံ အရဟတ္တဉ္စ၊ တသ္မာ တဒုဘယံ ‘‘ရာဂဝိနယောတိအာဒိ နာမမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ အနုသန္ဓိကုသလတာယ ပုစ္ဆန္တော ဧတံ အဝေါစာတိ ဣမိနာ ‘‘ပုစ္ဆာနုသန္ဓိ ဣဓ လဗ္ဘတီ’’တိ ဒီပိတံ၊ အဇ္ဈာသယာနုသန္ဓိပိ ဧတ္ထ လဗ္ဘတေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဒုတိယအညတရဘိက္ခုသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဝိဘင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈။ ဧကေန ပရိယာယေန အဋ္ဌင်္ဂိကမဂ္ဂံ ဝိဘဇိတွာတိ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌီ’’တိအာဒိနာ ဧကေန ပရိယာယေန အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဝိဘာဂေန ဒဿေတွာ ‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌီ’’တိအာဒိနာ ပုန အပရေန ပရိယာယေန ဝိဘဇိတုကာမော။ ဥဂ္ဂဟဓာရဏပရိစယဉာဏာနိပိ သဝနဉာဏေ ဧဝ အဝရောဓံ ဂစ္ဆန္တီတိ ‘‘သဝနသမ္မသနပဋိဝေဓပစ္စဝေက္ခဏဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ကမ္မဋ္ဌာနာဘိနိဝေသောတိ ကမ္မဋ္ဌာနပဋိပတ္တိ။ ပုရိမာနိ ဒွေ သစ္စာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣဋ္ဌံ ကန္တံ မနာပန္တိ နိရောဓမဂ္ဂေသု နိန္နဘာဝံ ဒဿေတိ၊ န အဘိနန္ဒနံ၊ တန္နိန္နဘာဝေါ ဧဝ စ တတ္ထ ကမ္မကရဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧကေနေဝါကာရေန သစ္စာနံ ပဋိဝေဓနိမိတ္တတာ၊ သော ဧဝ အဘိမုခဘာဝေါ တေသံ သမာဂမောတိ ဧကာဘိသမယော။

အဿာတိ ဉာဏဿ၊ ယောဂိနော ဝါ။ ဧတ္ထ စ ကေစိ ‘‘လောကိယဉာဏမ္ပိ ပဋိဝေဓော သဗ္ဗဿ ယာထာဝဗောဓဘာဝတော’’တိ ဝဒန္တိ။ နနု ဥဂ္ဂဟာဒိပဋိဝေဓော စ ပဋိဝေဓောဝ၊ န စ သော လောကုတ္တရောတိ? တံ န၊ ကေဝလေန ပဋိဝေဓ-သဒ္ဒေန ဥဂ္ဂဟာဒိပဋိဝေဓာနံ အဝစနီယတ္တာ၊ ပဋိဝေဓနိမိတ္တတ္တာ ဝါ ဥဂ္ဂဟာဒိဝသေန ပဝတ္တံ ဒုက္ခာဒီသု ပုဗ္ဗဘာဂေ ဉာဏံ ‘‘ပဋိဝေဓော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ န ပဋိဝေဓတ္တာ၊ ပဋိဝေဓဘူတမေဝ ပန ဉာဏံ ဥဇုကံ ပဋိဝေဓောတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ။ ကိစ္စတောတိ ပရိညာဒိကိစ္စတော။ အာရမ္မဏပဋိဝေဓောတိ သစ္ဆိကိရိယာပဋိဝေဓမာဟ။ ကိစ္စတောတိ အသမ္မောဟပဋိဝေဓံ။ ဥဂ္ဂဟာဒီဟိ သစ္စဿ ပရိဂ္ဂဏှနံ ပရိဂ္ဂဟော။

ဒုဒ္ဒသတ္တာတိ အနဓိဂတဉာဏေန ယာထာဝသရသလက္ခဏတော ဒဋ္ဌုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ ဥပ္ပတ္တိတော ပါကဋာနိပိ။ တေနာဟ ‘‘ဒုက္ခသစ္စံ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဥဘယန္တိ ပုရိမံ သစ္စဒွယံ။ ပယောဂေါတိ ကိရိယာ၊ ဝါယာမော ဝါ။ တဿ မဟန္တတရဿ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတံ ဒုက္ကရတရတဉ္စ ဥပမာဟိ ဒဿေတိ ‘‘ဘဝဂ္ဂဂ္ဂဟဏတ္ထ’’န္တိအာဒိနာ။ ယထာ ပုရိမံ သစ္စဒွယံ ဝိယ ကေနစိ ပရိယာယေန အပါကဋတာယ ပရမဂမ္ဘီရတ္တာ ဥဂ္ဂဟာဒိဝသေန ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဝတ္တိဘေဒံ ဂဟေတွာ ‘‘ဒုက္ခေ ဉာဏ’’န္တိအာဒိနာ စတုဗ္ဗိဓံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဧကမေဝ တံ ဉာဏံ ဟောတိ ဧကာဘိသမယဝသေနေဝ ပဝတ္တနတော။

ကာမပစ္စနီကဋ္ဌေနာတိ ကာမာနံ ဥဇုပစ္စနီကဘာဝေန။ ကာမတော နိဿဋဘာဝေနာတိ ကာမေဟိ ဝိသံယုတ္တဘာဝေန။ ကာမံ သမ္မသန္တဿာတိ ဒုဝိဓမ္ပိ ကာမံ အနိစ္စာဒိတော သမ္မသန္တဿ။ ပဇ္ဇတိ ပဝတ္တတိ ဧတေနာတိ ပဒံ၊ ကာမဿ ပဒန္တိ ကာမပဒံ၊ ကာမဿ ဥပ္ပတ္တိကာရဏဿ ဃာတော သမုဂ္ဃာတော၊ တံ ကာမပဒဃာတံ။ တေနာဟ ‘‘ကာမဝူပသမ’’န္တိ။ ကာမေဟိ ဝိဝိတ္တံ ကာမဝိဝိတ္တံ။ သော ဧဝ စ နေသံ အန္တော သမုစ္ဆေဒဝိဝေကေတိ ကတွာ တသ္မိံ သာဓေတဗ္ဗေ ဥပ္ပန္နောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ကာမဝိဝိတ္တန္တေ ဥပ္ပန္နော’’တိ။ ကာမတော နိက္ခမတီတိ နိက္ခမော၊ သော ဧဝ နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပော။ ဣမသ္မိဉ္စ နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပဿ သဒ္ဒတ္ထဝိဘာဝေန ယထာဝုတ္တော ကာမပစ္စနီကဋ္ဌာဒိကော အတ္ထနိဒ္ဓါရဏဝိသေသော အန္တောဂဓော။

ဧသေဝ နယောတိ ဣမိနာ ဗျာပါဒပစ္စနီကဋ္ဌေန ဝိဟိံသာယ ပစ္စနီကဋ္ဌေနာတိအာဒိကံ အဗျာပါဒါဝိဟိံသာသင်္ကပ္ပာနံ အတ္ထုဒ္ဓါရဏဝိဓိံ အတိဒိသတိ။ နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပာဒယောတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဗျာပါဒအဝိဟိံသာသင်္ကပ္ပေ ဧဝ သင်္ဂဏှာတိ။ ကာမ…ပေ… သညာနန္တိ ကာမဝိတက္ကာဒိဝိရတိသမ္ပယုတ္တာနံ နေက္ခမ္မာဒိသညာနံ။ နာနတ္တာတိ နာနာခဏိကတ္တာ။ တီသု ဌာနေသူတိ တိပ္ပကာရေသု ကာရဏေသု။ ဥပ္ပန္နဿာတိ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟဿ။ ဘူမိလဒ္ဓဥပ္ပန္နံ ဣဓာဓိပ္ပေတံ။ ဧသ နယော ဣတော ပရေသုပိ။ ပဒစ္ဆေဒတောတိ ကာရဏုပစ္ဆေဒတော။ ပဒန္တိ ဟိ ဥပ္ပတ္တိကာရဏန္တိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။ အနုပ္ပတ္တိသာဓနဝသေနာတိ ယထာ သင်္ကပ္ပော အာယတိံ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ အနုပ္ပတ္တိသာဓနဝသေန။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဝိယ ဧကောဝ ကုသလသင်္ကပ္ပော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

စတူသု ဌာနေသူတိ ဝိသံဝါဒနာဒီသု စတူသု ဝီတိက္ကမဋ္ဌာနေသု။ ပဗ္ဗဇိတာနံ မိစ္ဆာဇီဝေါ နာမ အာဟာရနိမိတ္တကောတိ အာဟ ‘‘ခါဒနီယဘောဇနီယာဒီနံ အတ္ထာယာ’’တိ။ သဗ္ဗသော အနေသနာယ ပဟာနံ သမ္မာအာဇီဝေါတိ အာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓပ္ပသတ္ထေန အာဇီဝေနာ’’တိ။ ကမ္မပထပတ္တာနံ ဝသေန ‘‘သတ္တသု ဌာနေသူ’’တိ ဝုတ္တံ။ အကမ္မပထပတ္တာယ ဟိ အနေသနာယ သော ပဒဃာတံ ကရောတိယေဝ။

တထာရူပေ ဝါ အာရမ္မဏေတိ ယသ္မိံ အာရမ္မဏေ ဣမဿ ပုဗ္ဗေ ကိလေသာ န ဥပ္ပန္နာ၊ တသ္မိံ ဧဝ။ အနုပ္ပန္နာနန္တိ အနုပ္ပာဒဿပိ ပတ္ထနာဝသေန အနုပ္ပန္နာနံ။ ဝီရိယစ္ဆန္ဒန္တိ ဝီရိယဿ နိဗ္ဗတ္တေတုကာမတာဆန္ဒံ။ ‘‘ဆန္ဒသမ္ပယုတ္တဝီရိယဉ္စာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဝီရိယမေဝ ပန အနုပ္ပန္နာကုသလာနုပ္ပာဒနေ လဗ္ဘမာနဆန္ဒတာယ ဓုရသမ္ပဂ္ဂဟတာယ ဆန္ဒပရိယာယေန ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ဝီရိယံ – ‘‘အနိက္ခိတ္တဆန္ဒတာ အနိက္ခိတ္တဓုရတာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၂၆) နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ ကောသဇ္ဇပက္ခေ ပတိတုံ အဒတွာ စိတ္တံ ပဂ္ဂဟိတံ ကရောတိ။ ပဓာနန္တိ ပဓာနဘူတဝီရိယံ။

ဥပ္ပတ္တိပဗန္ဓဝသေနာတိ နိရန္တရုပ္ပာဒနဝသေန။ စတူသု ဌာနေသု ကိစ္စသာဓနဝသေနာတိ ယထာဝုတ္တေသု စတူသု ဌာနေသု ပဓာနကိစ္စဿ နိပ္ဖာဒနဝသေန အနုပ္ပာဒနာဒိဝသေန။ ကိစ္စသာဓနဝသေနာတိ ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မေသု သုဘသုခနိစ္စအတ္တဂါဟဝိဓမနဝသေန အသုဘဒုက္ခာနိစ္စာနတ္တသာဓနဝသေန။

အယန္တိ ယထာဝုတ္တော သဒိသာသဒိသတာဝိသေသော။ အဿာတိ မဂ္ဂဿ။ ဧတ္ထ ကထန္တိ ယဒိ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သဗ္ဗဘဝဂ္ဂါ ဈာနင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ သဒိသတာ၊ ဧဝံ သန္တေ ‘‘အာရုပ္ပေ စတုက္ကပဉ္စကဇ္ဈာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဉ္စ လောကုတ္တရ’’န္တိ ဧတ္ထ ကထံ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ဧတ္ထာပီ’’တိအာဒိ။ တံဈာနိကာဝါတိ ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု ယံ ဈာနံ မဂ္ဂပဋိလာဘဿ ပါဒကဘူတံ၊ တံဈာနိကာဝ အဿ အရိယဿ ဥပရိပိ တယော မဂ္ဂါ။ ဧဝန္တိ ဝုတ္တာကာရေန။ ပါဒကဇ္ဈာနမေဝ နိယမေတိ အာရုပ္ပေ စတုက္ကပဉ္စကဇ္ဈာနုပ္ပတ္တိယံ။ ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏဘူတာ ခန္ဓာတိ သမ္မသိတခန္ဓေ ဝဒန္တိ။ ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယော နိယမေတိ ပါဒကသမ္မသိတဇ္ဈာနာနံ ဘေဒေ။ ယသ္မာ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏမေဝ အရိယမဂ္ဂဿ ဗောဇ္ဈင်္ဂါဒိဝိသေသံ နိယမေတိ၊ တတော ဒုတိယာဒိပါဒကဇ္ဈာနတော ဥပ္ပန္နဿ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏဿ ပါဒကဇ္ဈာနာတိက္ကန္တာနံ အင်္ဂါနံ အသမာပဇ္ဇိတုကာမတာဝိရာဂဘာဝတော ဣတရဿ စ အတဗ္ဘာဝတော တီသုပိ ဝါဒေသု ဝိပဿနာဝ နိယမေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ တသ္မာ ဝိပဿနာနိယမေနေဝ ဟိ ပဌမဝါဒေပိ အပါဒကဇ္ဈာနာဒိပါဒကာပိ မဂ္ဂါ ပဌမဇ္ဈာနိကာ ဟောန္တိ။ ဣတရေဟိ စ ပါဒကဇ္ဈာနေဟိ ဝိပဿနာနိယမေဟိ တံတံဈာနိကာဝ။ ဧဝံ သေသဝါဒေသု ဝိပဿနာနိယမော ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဒုတိယဝါဒေ တံတံဈာနိကတာ သမ္မသိတသင်္ခါရဝိပဿနာနိယမေဟိ ဟောတိ။ တတြ ဟိ ဝိပဿနာ တံတံဝိရာဂဘာဝနာ ဘာဝေတဗ္ဗာ၊ န သောမနဿသဟဂတာ ဥပေက္ခာသဟဂတာ ဟုတွာ ဈာနင်္ဂါဒိနိယမံ မဂ္ဂဿ ကရောတီတိ ဧဝံ ဝိပဿနာနိယမော ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမသ္မိဉ္စ ဝါဒေ ပါဒကသမ္မသိတဇ္ဈာနုပနိဿယသဗ္ဘာဝေ အဇ္ဈာသယော ဧကန္တေန ဟောတီတိ ‘‘ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယော နိယမေတီတိ ဝဒန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂဿ ဧတိဿာ အဋ္ဌကထာယ ဧကသင်္ဂဟိတတ္တာ ‘‘တေသံ ဝါဒဝိနိစ္ဆယော…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ပုဗ္ဗဘာဂေတိ ဝိပဿနာက္ခဏေ။

ဝိဘင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ သူကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၉။ သူကန္တိ သာလိယဝါဒီနံ ဝါလမာဟ။ သော ဟိ နိကန္တကသဒိသော ပဋိမုခဂတံ ဟတ္ထံ ဝါ ပါဒံ ဝါ ဘိန္ဒတိ၊ တသ္မာ ဘေဒံ ဣစ္ဆန္တေန ဥဒ္ဓဂ္ဂံ ကတွာ ဌပိတံ သမ္မာပဏိဟိတံ နာမ၊ တထာ အဋ္ဌပိတံ မိစ္ဆာပဏိဟိတံ နာမာတိ ဝုတ္တံ။ မိစ္ဆာပဏိဟိတာယာတိ ကမ္မဿကတပညာယ မိစ္ဆာဌပနံ နာမ – ‘‘ဣမေ သတ္တာ ကမ္မဝသေန သုခဒုက္ခံ ပစ္စနုဘဝန္တိ၊ တံ ပန ကမ္မံ ဣဿရဿ ဣစ္ဆာဝသေန ဗြဟ္မာ နိမ္မိနာတီ’’တိအာဒိနာ မိစ္ဆာပကပ္ပနံ။ ကေစိ ပန ‘‘နတ္ထိ ဒိန္နန္တိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တိ၊ တဿ ဝါ ဉာဏဿ အပ္ပဝတ္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ မဂ္ဂဘာဝနာယာတိ ဧတ္ထာပိ မိစ္ဆာမဂ္ဂဿ ပဝတ္တနံ၊ အရိယမဂ္ဂဿ ဝါ အပ္ပဝတ္တနံ မိစ္ဆာဌပနံ။ တေနာဟ ‘‘အပ္ပဝတ္တိတတ္တာ’’တိ။ အဝိဇ္ဇံ ဘိန္ဒိဿတီတိ အဝိဇ္ဇံ သမုစ္ဆိန္ဒိဿတိ။ မဂ္ဂနိဿိတံ ကတွာ မဂ္ဂေ ဧဝ ပက္ခိပိတွာ။ တဉှိ ဉာဏံ မဂ္ဂဿ မူလကာရဏံ မဂ္ဂေ သိဒ္ဓေ တဿ ကိစ္စဿ မတ္ထကပ္ပတ္တိတော။ ‘‘သမ္မာပဏိဟိတာယ ဒိဋ္ဌိယာ သမ္မာပဏိဟိတာယ မဂ္ဂဘာဝနာယာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ မိဿကမဂ္ဂေါ ကထိတော။ ဆဝိဘေဒသဒိသော စေတ္ထ အဝိဇ္ဇာဘေဒေါ၊ လောဟိတုပ္ပာဒသဒိသော လောကုတ္တရမဂ္ဂဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

သူကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ နန္ဒိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၀။ ဆန္နပရိဗ္ဗာဇကော ဝတ္ထစ္ဆာဒိယာ ဆန္နင်္ဂပရိဗ္ဗာဇကော၊ န နဂ္ဂပရိဗ္ဗာဇကော။

အဝိဇ္ဇာဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဝိဟာရဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမဝိဟာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁။ အဍ္ဎမာသန္တိ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ ပဋိသလ္လီယိတုန္တိ ယထာဝုတ္တံ ကာလံ ပဋိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ သမာပတ္တိယံ ဓမ္မစိန္တာယံ စိတ္တံ နိလီယိတုံ။ ဝိနေတဗ္ဗောတိ သမုစ္ဆေဒဝိနယေန ဝိနေတဗ္ဗော အရိယမဂ္ဂါဓိဂန္တဗ္ဗော။ တန္တိ ဒိဋ္ဌာနုဂတိအာပဇ္ဇနံ။ အဿာတိ ဇနတာယ။ အပဂစ္ဆတီတိ သတ္ထု သန္တိကတော အပေတိ။ သူတိ နိပါတမတ္တံ။

ပဒေသေနာတိ ဧကဒေသေန။ သဟ ပဒေသေနာတိ သပဒေသော။ သွာယံ သပဒေသော ယသ္မာ ဝေဒနာဝသေနေဝ ပါဠိယံ အာဂတော၊ တသ္မာ ပရမတ္ထဓမ္မကောဋ္ဌာသေ ဝေဒနာ အနဝသေသတော လဗ္ဘတိ၊ တေ ဂဏှန္တော ‘‘ခန္ဓပဒေသော’’တိအာဒိမာဟ။ တံ သဗ္ဗန္တိ ခန္ဓပဒေသာဒိကံ သဗ္ဗမ္ပိ။ ‘‘သမ္မသန္တော’’တိ ပဒဿ အတ္ထဒဿနဝသေန ‘‘ပစ္စဝေက္ခန္တော’’တိ အာဟ။ ပစ္စဝေက္ခဏာ ဣဓ သမ္မသနံ နာမ၊ န ဝိပဿနာ။ ဝိပဿနာသမ္မသနံ ပန ဘဂဝတော ဝိသာခပုဏ္ဏမာယံ ဧဝ နိပ္ဖန္နံ၊ တသ္မာ ဘဂဝတော အညဘူမိကာပိ ဝေဒနာ အညဘူမိကာနံ သတ္တာနံ ဝိရုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇတေဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘ယာဝ ဘဝဂ္ဂါ ပဝတ္တာ သုခါ ဝေဒနာ’’တိ။ သဗ္ဗာကာရေနာတိ သရူပတော သမုဒယတော အတ္ထင်္ဂမတော အဿာဒါဒိတောတိ သဗ္ဗာကာရေန။ ပရိဂ္ဂဏှန္တော ဥပပရိက္ခန္တော။

နိပ္ပဒေသာနေဝ အနဝသေသာနေဝ။ ဣန္ဒြိယသတိပဋ္ဌာနပဒေသော သုဝိညေယျောတိ အနုဒ္ဓတော။ အဿာတိ ဘဂဝတော။ ဌာနေတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗသင်္ခါတေ ဩကာသေ။ သာ သာ စ ဝိဟာရသမာပတ္တီတိ ခန္ဓဝသေန အာယတနာဒိဝသေန စ ပဝတ္တိတွာ တေသံ ဧကဒေသဘူတံ ဝေဒနံယေဝ ပရိဂ္ဂဟေတွာ တံ သမ္မသိတွာ အနုက္ကမေန သမာပန္နာ ဈာနသမာပတ္တိ ဖလသမာပတ္တိ စ။ ဖလသမာပတ္တိ ဟိ တထာ သမ္မသိတွာ ပုနပ္ပုနံ သမာပဇ္ဇနဝသေန အတ္ထတော အဘိန္နာပိ အဓိဋ္ဌာနဘူတဓမ္မဘေဒေန ဘိန္နာ ဝိယ ဝုစ္စတိ၊ ယတော စတုဝီသတိကောဋိသတသဟဿဘေဒါ ဒေဝသိကံ ဝဠဉ္ဇနသမာပတ္တိယော အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တာ။ ကာမံ အညဓမ္မဝသေနပိ ဇာတာ ဧဝ၊ ဝေဒနာဝသေန ပနေတ္ထ အဘိနိဝေသော ကတော ဝေဒနာနုဘာဝေန ဇာတာ။ ကသ္မာ ဧဝံ ဇာတာတိ? ဗုဒ္ဓါနံ ဉာဏပဒဿ အန္တရဝိဘာဂတ္တာ။ တထာ ဟိ ဘဂဝါ သကလမ္ပိ အဍ္ဎမာသံ ဝေဒနာဝသေနေဝ သမ္မသနံ ပဝတ္တေတိ၊ တဒနုသာရေန စ တာ ဝိဟာရသမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇိ။ တယိဒံ အစ္ဆရိယံ အနညသာဓာရဏံ ဘိက္ခူ ပဝေဒေန္တော သတ္ထာ – ‘‘ယေန သွာဟ’’န္တိအာဒိမဝေါစ။

အကုသလာဝါတိ ပါဏာတိပါတ-အဒိန္နာဒါန-ကာမေသုမိစ္ဆာစာရ-မုသာဝါဒ-ပိသုဏဝါစာသမ္ဖပ္ပလာပ-အဘိဇ္ဈာ-ဗျာပါဒဝသေန တံတံမိစ္ဆာဒဿနဝသေန စ အကုသလာ ဝေဒနာ ဧဝ ဟောတိ။ ဗြဟ္မလောကာဒီသု ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ တတ္ထ နိစ္စာ ဓုဝါ ဘဝိဿာမာတိ ဧဝံ ဒိဋ္ဌိံ ဥပနိဿာယာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဒေဝကုလာဒီသု ဒေဝပူဇတ္ထံ၊ သဗ္ဗဇနပရိဘောဂတ္ထံ ဝါ မာလာဝစ္ဆံ ရောပေန္တိ။ ဝဓဗန္ဓနာဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဒိန္နာဒါန-မိစ္ဆာစာရ-မုသာဝါဒ-ပိသုဏဝါစာ-သမ္ဖပ္ပလာပါဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝိပါကဿ အပစုရတ္တာ အပါကဋတ္တာ စ ‘‘ဘဝန္တရဂတာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဣတိ နေသန္တိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော၊ ပကာရတ္ထော ဝါ။ တေန ယထာ ဖရုသဝါစာဝသေန၊ ဧဝံ တဒညေသမ္ပိ အကုသလကမ္မာနံ ဝသေန သမ္မာဒိဋ္ဌိပစ္စယာ အကုသလဝေဒနာပ္ပဝတ္တိ ယထာရဟံ နီဟရိတွာ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဧသေဝ နယောတိ ဣမိနာ ယထာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပစ္စယာ သမ္မာဒိဋ္ဌိပစ္စယာ စ ကုသလာကုသလဝိပါကဝေဒနာ သဟဇာတကောဋိယာ ဥပနိဿယကောဋိယာ စ ဝသေန ယထာရဟံ ယောဇေတွာ ဒဿိတာ၊ ဧဝံ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပပစ္စယာဒီသုပိ ယထာရဟံ ယောဇေတွာ ဒဿေတဗ္ဗာတိ ဣမမတ္ထံ အတိဒိသတိ။ ဆန္ဒပစ္စယာတိ ဧတ္ထ တဏှာဆန္ဒသဟိတော ကတ္တုကာမတာဆန္ဒော အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ဆန္ဒပစ္စယာတိအာဒီသု ပန ဆန္ဒပစ္စယာ အဋ္ဌလောဘသဟဂတစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ ဝေဒနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ။ ဝိတက္ကပစ္စယာတိ ဧတ္ထ အပ္ပနာပ္ပတ္တောဝ ဝိတက္ကော အဓိပ္ပေတောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝိတက္ကပစ္စယာ ပဌမဇ္ဈာနဝေဒနာဝါ’’တိ။ ဝိတက္ကပစ္စယာ ပဌမဇ္ဈာနဝေဒနာယ ဂဟိတတ္တာ ‘‘ဌပေတွာ ပဌမဇ္ဈာန’’န္တိ။ ဥပရိ တိဿော ရူပါဝစရာ၊ ဟေဋ္ဌာ တိဿော အရူပါဝစရာ ဧဝံ သေသာ ဆ သညာသမာပတ္တိဝေဒနာ။

တိဏ္ဏန္တိ ဆန္ဒဝိတက္ကသညာနံ။ အဝူပသမေတိ ပဋိပက္ခေန အဝူပသမိတေ။ တိဏ္ဏဉှိ တေသံ သဟဘာဝေန ပစ္စယတာ အဋ္ဌလောဘသဟဂတစိတ္တေသု ဧဝ။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ တံ ဝုတ္တမေဝ။ ဆန္ဒမတ္တဿာတိ တေသု တီသု ဆန္ဒမတ္တဿ။ ဝူပသမေ ပဌမဇ္ဈာနဝေဒနာဝ အပ္ပနာပ္ပတ္တဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ ဆန္ဒဝိတက္ကာနံ ဝူပသမေ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒိဝေဒနာ အဓိပ္ပေတာ သညာယ အဝူပသန္တတ္တာ။ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒိဝေဒနာဂဟဏေန ဟိ သဗ္ဗာ သညာသမာပတ္တိယော စ ဂဟိတာဝ ဟောန္တိ။ တိဏ္ဏမ္ပိ ဝူပသမေတိ ဆန္ဒဝိတက္ကသညာနံ ဝူပသမေ နေဝသညာနာသညာယတနဝေဒနာ အဓိပ္ပေတာ။ ဘဝဂ္ဂပ္ပတ္တသညာ ဟိ ဝူပသမန္တိ ဆန္ဒသင်္ကပ္ပာနံ အစ္စန္တသုခုမဘာဝပ္ပတ္တိယာ။ ဟေဋ္ဌာ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိပစ္စယာ’’တိ ဧတ္ထ သမ္မာဒိဋ္ဌိဂ္ဂဟဏေန ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိပိ ဂဟိတာဝ ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘အပ္ပတ္တဿ ပတ္တိယာတိ အရဟတ္တဖလဿ ပတ္တတ္ထာယာ’’တိ။ အထ ဝါ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂါဓိဂမေန ဝိနာ အဂ္ဂမဂ္ဂေါ နတ္ထီတိ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂါဓိဂမံ အတ္ထာပန္နံ ကတွာ ‘‘အရဟတ္တဖလဿ ပတ္တတ္ထာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အာယမေတိ ဖလေန မိဿိတော ဟောတိ ဧတေနာတိ အာယာမော၊ သမ္မာဝါယာမောတိ အာဟ ‘‘အတ္ထိ အာယာမန္တိ အတ္ထိ ဝီရိယ’’န္တိ။ တဿ ဝီရိယာရမ္ဘဿာတိ အညာဓိဂမကာရဏဿ သမ္မာဝါယာမဿ ဝသေန။ ပါဠိယံ ဌာန-သဒ္ဒေါ ကာရဏပရိယာယောတိ အာဟ – ‘‘အရဟတ္တဖလဿ ကာရဏေ’’တိ။ တပ္ပစ္စယာတိ ဧတ္ထ တံ-သဒ္ဒေန ‘‘ဌာနေ’’တိ ဝုတ္တကာရဏမေဝ ပစ္စာမဋ္ဌန္တိ အာဟ – ‘‘အရဟတ္တဿ ဌာနပစ္စယာ’’တိ။ စတုမဂ္ဂသဟဇာတာတိ ဧတေန ‘‘အရဟတ္တဖလဿ ပတ္တတ္ထာယာ’’တိ ဧတ္ထ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂါနံ အတ္ထာပတ္တိဝသေန ဂဟိတဘာဝမေဝ ဇောတေတိ။ ကေစိ ပန ‘‘စတုမဂ္ဂသဟဇာတာတိ ဝတွာ နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရဝေဒနာတိ ဘူတကထနံ ဝိသေသနံ။ နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရဝေဒနာတိ ပဌမံ အပေက္ခိတဗ္ဗံ၊ ပစ္ဆာ စတုမဂ္ဂသဟဇာတာ’’တိ ဝဒန္တိ။

ပဌမဝိဟာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယဝိဟာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဝူပသမတိ သဗ္ဗသော ပဟီယတိ ဧတေနာတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဝူပသမော။ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဝူပသမော နာမ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ဘဝန္တရေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တော အတိဒူရေတိ မညမာနော ဝိပါကဝေဒနံ န ဂဏှာတီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣမိနာ နယေနာ’’တိ အတိဒိသိတွာပိ တမတ္ထံ ပါကဋတရံ ကာတုံ ‘‘ယဿ ယဿာ’’တိအာဒိံ ဝတွာ ဧဝ သာမညဝသေန ဝုတ္တမတ္ထံ ပစ္ဆိမေသု တီသု ပဒေသု သရူပတောဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဆန္ဒဝူပသမပစ္စယာ’’တိအာဒိမာဟ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝ။ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ အနန္တရသုတ္တေ။

ဒုတိယဝိဟာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃-၇။ သေက္ခသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၃-၁၇။ တိဿန္နမ္ပိ သိက္ခာနံ သိက္ခနံ သီလံ ဧတဿာတိ သိက္ခနသီလော။ သိက္ခတီတိပိ ဝါ သေက္ခော။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘သိက္ခတီတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တသ္မာ သေက္ခောတိ ဝုစ္စတိ။ ကိဉ္စ သိက္ခတိ? အဓိသီလမ္ပိ သိက္ခတီ’’တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၃။၈၆)။ တီဟိ ဖလေဟိ ဟေဋ္ဌာ။ သာပိ စတုတ္ထမဂ္ဂေန သဒ္ဓိံ ဥပ္ပန္နသိက္ခာပိ။ မဂ္ဂက္ခဏေ ဟိ သိက္ခာကိစ္စံ န နိဋ္ဌိတံ ဝိပ္ပကတဘာဝတော၊ ဖလက္ခဏေ ပန နိဋ္ဌိတံ နာမ။ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ။

သေက္ခသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝိဟာရဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ မိစ္ဆတ္တဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၂၁-၃၀။ မိစ္ဆာသဘာဝန္တိ အယာထာဝသဘာဝံ အနိယျာနိကသဘာဝံ။ သမ္မာသဘာဝန္တိ ယာထာဝသဘာဝံ နိယျာနိကသဘာဝံ။ မိစ္ဆာပဋိပတ္တာဓိကရဏဟေတူတိ ဧတ္ထ အဓိ-သဒ္ဒေါ အနတ္ထကောတိ အာဟ – ‘‘မိစ္ဆာပဋိပတ္တိကရဏဟေတူ’’တိ။ ဉာယတိ ပဋိဝိဒ္ဓဝသေန နိဗ္ဗာနံ ဂစ္ဆတီတိ ဉာယော။ သော ဧဝ တံသမင်္ဂီနံ ဝဋ္ဋဒုက္ခပါတတော ဓာရဏဋ္ဌေန ဓမ္မောတိ အာဟ – ‘‘ဉာယံ ဓမ္မန္တိ အရိယမဂ္ဂဓမ္မ’’န္တိ။ ဉာဏဿ မိစ္ဆာသဘာဝေါ နာမ နတ္ထီတိ ဝိညာဏမေဝေတ္ထ ပစ္စဝေက္ခဏဝသေန ပဝတ္တံ ဉာဏ-သဒ္ဒေန ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘မိစ္ဆာဝိညာဏော’’တိ။ မိစ္ဆာပစ္စဝေက္ခဏောတိ ကိဉ္စိ ပါပံ ကတွာ ‘‘အဟော မယာ ကတံ သုကတ’’န္တိ ဧဝံ ပဝတ္တော မိစ္ဆာပစ္စဝေက္ခဏော။ ဂေါသီလဂေါဝတာဒိပူရဏံ မုတ္တီတိ ဧဝံ ဂဏှတော မိစ္ဆာဝိမုတ္တိ နာမ။ မိစ္ဆာပဋိပဒါဒီဟိ ဝိဝဋ္ဋန္တိ ဧဝံ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋံ ကထိတံ။ ပုဂ္ဂလော ပုစ္ဆိတောတိ နိဂမိတော စ ‘‘အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသပ္ပုရိသော’’တိအာဒိနာ။ ကိဉ္စာပိ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော ဟောတီ’’တိအာဒိနာ ပုဂ္ဂလောဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ တထာပိ ပုဂ္ဂလသီသေနာယံ ဓမ္မဒေသနာတိ အာဟ ‘‘ဓမ္မော ဝိဘတ္တော’’တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဓမ္မေန ပုဂ္ဂလော ဒဿိတော’’တိ။ ဓမ္မေနာတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအာဒိကေန ဓမ္မေန။ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗသော သပ္ပုရိသာ နာမ၊ ခီဏာသဝေါ သပ္ပုရိသတရော။ သုပ္ပဝတ္တနိယောတိ သုခေန ပဝတ္တေတုံ သက္ကုဏေယျော။ ဓာဝတီတိ ဂစ္ဆတိ။ ပစ္စယုပ္ပန္နေန ဥပေစ္စ နိဿိတဗ္ဗတော ဥပနိသာ၊ ပစ္စယော၊ ဧကဿ သ-ကာရဿ လောပံ ကတွာ ဝါတိ အာဟ – ‘‘သဥပနိသံ သပစ္စယ’’န္တိ။ ပရိကရဏတော ပရိက္ခာရော၊ ပရိဝါရောတိ အာဟ – ‘‘သပရိက္ခာရံ သပရိဝါရ’’န္တိ။ သဟဇာတဝသေန ဥပနိဿယဝသေန စ သပစ္စယတာ ကိစ္စသာဓနေ နိပ္ဖာဒနေ သဟာယဘာဝူပဂမနေ စ သပရိဝါရတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

မိစ္ဆတ္တဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ပဋိပတ္တိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၃၁-၄၀။ အယာထာဝပဋိပတ္တိ၊ န ယထာပဋိပတ္တိ၊ ဟေတုမှိပိ ဖလေပိ အယာထာဝဝတ္ထုသာဓနတော။ ဧကံ သုတ္တံ ဓမ္မဝသေန ကထိတံ ပဋိပတ္တိဝသေန။ ဧကံ သုတ္တံ ပုဂ္ဂလဝသေန ကထိတံ ပဋိပန္နကဝသေန။ သံသာရမဟောဃဿ ပရတီရဘာဝတော ယော နံ အဓိဂစ္ဆတိ၊ တံ ပါရေတိ ဂမေတီတိ ပါရံ၊ နိဗ္ဗာနံ၊ တဗ္ဗိဓုရတာယ နတ္ထိ ဧတ္ထ ပါရန္တိ အပါရံ၊ သံသာရောတိ ဝုတ္တံ – ‘‘အပါရာပါရန္တိ ဝဋ္ဋတော နိဗ္ဗာန’’န္တိ။ ပါရင်္ဂတာတိ အသေက္ခေ သန္ဓာယ။ ယေပိ ဂစ္ဆန္တီတိ သေက္ခေ။ ယေပိ ဂမိဿန္တီတိ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနေ။ ပါရဂါမိနောတိ ဧတ္ထ ကိတ-သဒ္ဒေါ တိကာလဝါစီတိ ဧဝံ ဝုတ္တံ။

တီရန္တိ ဩရိမတီရမာဟ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဝဋ္ဋမေဝ အနုဓာဝတီ’’တိ။ ဧကန္တကာဠကတ္တာ စိတ္တဿ အပဘဿရဘာဝကရဏတော ကဏှာဘိဇာတိဟေတုတော စ ဝုတ္တံ ‘‘ကဏှန္တိ အကုသလဓမ္မ’’န္တိ။ ဝေါဒါနဘာဝတော စိတ္တဿ ပဘဿရဘာဝကရဏတော သုက္ကာဘိဇာတိဟေတုတော စ ဝုတ္တံ – ‘‘သုက္ကန္တိ ကုသလဓမ္မ’’န္တိ။ ကိလေသမာရ-အဘိသင်္ခါရမာရ-မစ္စုမာရာနံ ပဝတ္တိဋ္ဌာနတာယ ဩကံ ဝုစ္စတိ ဝဋ္ဋံ၊ တဗ္ဗိဓုရတာယ အနောကန္တိ နိဗ္ဗာနန္တိ အာဟ – ‘‘ဩကာ အနောကန္တိ ဝဋ္ဋတော နိဗ္ဗာန’’န္တိ။

ပရမတ္ထတော သမဏာ ဝုစ္စန္တိ အရိယာ၊ သမဏာနံ ဘာဝေါ သာမညံ၊ အရိယမဂ္ဂေါ၊ တေန အရဏီယတော ဥပဂန္တဗ္ဗတော သာမညတ္ထော နိဗ္ဗာနန္တိ အာဟ – ‘‘သာမညတ္ထန္တိ နိဗ္ဗာနံ၊ တံ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဗြဟ္မညတ္ထန္တိ ဧတ္ထာပိ ဣမိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဗြဟ္မညေန အရိယမဂ္ဂေန။ ရာဂက္ခယောတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိသဒ္ဒတ္ထော။ တေန ‘‘ဒေါသက္ခယော မောဟက္ခယော’’တိ ပဒဒွယံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဝဋ္ဋတိယေဝါတိ ဝဒန္တိ ‘‘ရာဂက္ခယော’’တိ။ ပရိယာယေန ဟိ အရဟတ္တဿ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာတိ။

ပဋိပတ္တိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ အညတိတ္ထိယပေယျာလဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၄၁-၄၈။ အပရာပရံ ပရိဝတ္တမာနေန ဝတ္တသမ္ပန္နေန သံသာရဒ္ဓါနပရိညာဝသေနေဝ နိဗ္ဗာနဿ ပတ္တဗ္ဗတ္တာ ဝုတ္တံ – ‘‘နိဗ္ဗာနံ ပတွာ ပရိညာတံ နာမ ဟောတီ’’တိ။ နိဗ္ဗာနံ ပတွာတိ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တိဟေတု။ ဟေတုအတ္ထော ဟိ အယံ တွာ-သဒ္ဒေါ ယထာ – ‘‘ဃတံ ပိဝိတွာ ဗလံ ဟောတိ၊ သီဟံ ဒိသွာ ဘယံ ဟောတီ’’တိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အပရိညေယျပရိဇာနနကိစ္စေန နိဗ္ဗာနဿ ပတ္တိယာ အဒ္ဓါနပရိညာသိဒ္ဓိ ဉာယတိ၊ တသ္မာ ဥပစာရဝသေန နိဗ္ဗာနံ ‘‘အဒ္ဓါနပရိညာ’’တိ ဝုစ္စတိ ယထာ ‘‘ဟိမသန္တိ သူရိယံ ဥဂ္ဂမေတီ’’တိ။ ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယတ္ထန္တိ ဧတ္ထ ဝိဇ္ဇာတိ အဂ္ဂမဂ္ဂဝိဇ္ဇာ။ ဝိမုတ္တီတိ အဂ္ဂမဂ္ဂသမာဓိ အဓိပ္ပေတော ။ တေသံ ဖလံ အညာတိ အာဟ – ‘‘ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တိဖလေန အရဟတ္တံ ကထိတ’’န္တိ။ ယာထာဝတော ဇာနနတော ပစ္စက္ခတော ဒဿနတော စ ဉာဏဒဿနန္တိ ဣဓ ဖလနိဗ္ဗာနပစ္စဝေက္ခဏာ အဓိပ္ပေတာတိ အာဟ – ‘‘ဉာဏဒဿနေန ပစ္စဝေက္ခဏာ ကထိတာ’’တိ။ သေသေဟီတိ ရာဂ-ဝိရာဂ-သံယောဇနပ္ပဟာန-အနုသယသမုဂ္ဃာတ-အဒ္ဓါနပရိညာ- အာသဝက္ခယ-ဝိဇ္ဇာ-ဝိမုတ္တိ-ဖလသစ္ဆိကိရိယာ-ဉာဏဒဿန-အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနပဒေဟိ။

အညတိတ္ထိယပေယျာလဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ သူရိယပေယျာလဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၄၉-၆၂။ ယထာ အရုဏုဂ္ဂံ သူရိယုဂ္ဂမနဿ ဧကန္တိကံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ၊ ဧဝံ ကလျာဏမိတ္တတာ အရိယမဂ္ဂပါတုဘာဝဿာတိ သဒိသူပမာ အရုဏုဂ္ဂံ ကလျာဏမိတ္တတာယ။ ကလျာဏမိတ္တောတိ စေတ္ထ အရိယော၊ အရိယမဂ္ဂေါ ဝါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော သူရိယပါတုဘာဝေါ ဝိယ တေန ဝိဓူပနီယန္ဓကာရဝိဓမနတော။ ကုသလကတ္တုကမျတာဆန္ဒော ဆန္ဒသမ္ပဒါ ဣတရဆန္ဒတော သမ္ပန္နတ္တာ။ ကာရာပကအပ္ပမာဒဿာတိ သစ္စပဋိဝေဓဿ ကာရာပကဿ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထေဝ သမ္ပဒါသဒ္ဒါ ဝိသေသာဓိဂမဟေတုတာယ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အညေနပိ အာကာရေနာတိ ‘‘ဝိဝေကနိဿိတ’’န္တိအာဒိအာကာရတော အညေန ‘‘ရာဂဝိနယပရိယောသာန’’န္တိအာဒိနာ အာကာရေန။

သူရိယပေယျာလဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဧကဓမ္မပေယျာလဝဂ္ဂါဒိဝဏ္ဏနာ

၆၃-၁၃၈။ တထာတထာ ဝုတ္တေ ဗုဇ္ဈနကာနံ အဇ္ဈာသယဝသေန ကထိတော၊ တသ္မာ ‘‘ဝုတ္တော ဧဝ အတ္ထော၊ ကသ္မာ ပုန ဝုတ္တော’’တိ န စောဒေတဗ္ဗံ။

ဧကဓမ္မပေယျာလဝဂ္ဂါဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ အပ္ပမာဒပေယျာလဝဂ္ဂေါ

၁။ တထာဂတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃၉။ ကာရာပကအပ္ပမာဒေါ နာမ ‘‘ဣမေ အကုသလာ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ၊ ဣမေ ကုသလာ ဓမ္မာ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တဝဇ္ဇေတဗ္ဗဝဇ္ဇနသမ္ပာဒေတဗ္ဗသမ္ပာဒနဝသေန ပဝတ္တော အပ္ပမာဒေါ။ ဧသာတိ အပ္ပမာဒေါ။ လောကိယောဝ။ န လောကုတ္တရော။ အယန္တိ ဧသာတိ စ အပ္ပမာဒမေဝ ဝဒတိ။ တေသန္တိ စတုဘူမကဓမ္မာနံ။ ပဋိလာဘကဋ္ဌေနာတိ ပဋိလာဘာပနဋ္ဌေန။

တထာဂတသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၄၀။ ဇင်္ဂလာနန္တိ ဇင်္ဂလဝါသီနံ။ ဇင်္ဂလ-သဒ္ဒေါ စေတ္ထ ထဒ္ဓဘာဝသာမညေန ပထဝီပရိယာယော၊ န အနုပဋ္ဌာနဝိဒူရဒေသဝါစီ။ တေနာဟ – ‘‘ပထဝီတလဝါသီန’’န္တိ။ ပဒါနံ ဝုစ္စမာနတ္တာ ‘‘သပါဒကပါဏာန’’န္တိ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တံ။ သမောဓာနန္တိ အန္တောဂဓဘာဝံ။ တေနာဟ – ‘‘ဩဓာနံ ဥပက္ခေပ’’န္တိ၊ ဥပနေတွာ ပက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

ပဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃-၁၀။ ကူဋသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၄၁-၁၄၈။ ဝဿိကာယ ပုပ္ဖံ ဝဿိကံ ယထာ ‘‘အာမလကိယာ ဖလံ အာမလက’’န္တိ။ မဟာတလသ္မိန္တိ ဥပရိပါသာဒေ။ ‘‘ယာနိ ကာနိစီ’’တိ ပဒေဟိ ဣတရာနိ သမာနာဓိကရဏာနိ ဘဝိတုံ ယုတ္တာနီတိ ‘‘ပစ္စတ္တေ သာမိဝစန’’န္တိ ဝတွာ တထာ ဝိဘတ္တိဝိပရိဏာမော ကတော။ ‘‘တန္တာဝုတာန’’န္တိ ပဒံ နိဒ္ဓါရဏေ သာမိဝစနန္တိ တတ္ထ ‘‘ဝတ္ထာနီ’’တိ ဝစနသေသေန အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ကူဋသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အပ္ပမာဒဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဗလကရဏီယဝဂ္ဂေါ

၁။ ဗလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၄၉။ ကမ္မာနိယေဝ ကမ္မန္တာ ယထာ သုတ္တန္တာ။ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂန္တိ ဧတ္ထ နာနန္တရိယကတာယ ဝိပဿနာပိ ဂဟိတာ ဧဝ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘သဟဝိပဿန’’န္တိ။

၂။ ဗီဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၅၀။ ပဉ္စဝိဓမ္ပိ သမူဟဋ္ဌေန ဗီဇဂါမော နာမ။ တဒေဝါတိ မူလဗီဇာဒိ ဧဝ။ သမ္ပန္နန္တိ သဟဇာတမူလဝန္တံ။ နီလဘာဝတော ပဋ္ဌာယာတိ နီလဘာဝါပတ္တိတော ပဋ္ဌာယ။

၃။ နာဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၅၁။ ဗလံ ဂါဟေန္တီတိ အတ္တနော သရီရဗလံ ဂါဟေန္တိ။ တံ ပန နာဂါနံ ဗလပ္ပတ္တိ ဧဝါတိ အာဟ – ‘‘ဗလံ ဂဏှန္တီ’’တိ။ သမ္ဘေဇ္ဇမုခဒွါရန္တိ မဟာသမုဒ္ဒေန သမ္ဘေဒဂတမဟာနဒီနံ မုခဒွါရံ။ နာဂါ ကာယံ ဝဍ္ဎေန္တီတိအာဒိ ယသ္မာ စ ဘဂဝတာ ဥပမာဝသေန အာဘတံ၊ တသ္မာ ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထာတိအာဒိနာ ဥပမံ သံသန္ဒတိ။ အာဂတေသူတိအာဒီသု တီသု ပဒေသု ဘာဝေနဘာဝလက္ခဏေ။

၅။ ကုမ္ဘသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၅၃။ နပတိအာဝမတီတိ စ နိကုဇ္ဇိတဘာဝေန ဥဒကဝမနော ဃဋော၊ န တံ ပုန မုခေန ဂဏှာတိ။ တေနာဟ ‘‘န အန္တော ပဝေသေတီ’’တိ။

၇။ အာကာသသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၅၅။ တေနေတံ ဝုတ္တန္တိ တေန အရိယမဂ္ဂဿ ဣဇ္ဈနေန ဧတေသံ သဗ္ဗေသံ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာနံ ဣဇ္ဈနံ ဝုတ္တံ။

၈-၉-၁၀။ ပဌမမေဃသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၅၆-၁၅၈။ ပံသုရဇောဇလ္လန္တိ ဘူမိရေဏုသဟဇာတမလံ။ ဝါဏိဇကောပမေတိ ဝါဏိဇကောပမပဌမသုတ္တေ စာပိ။

၁၁-၁၂။ အာဂန္တုကသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၅၉-၁၆၀။ သဟဝိပဿနဿ အရိယမဂ္ဂဿ ဘာဝနာယ ဣဇ္ဈနေန ဧတံ အဘိညာပရိညေယျာဒိဓမ္မာနံ အဘိညာပရိဇာနနာဒီနံ ဣဇ္ဈနံ ဝုတ္တံ ခတ္တိယာဒီနံ ဝိသယအာဒိကံ ကရောန္တဿ ကထာယ သဇ္ဇိတတ္တာ။

ဗလကရဏီယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဧသနာဝဂ္ဂေါ

၁။ ဧသနာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၆၁။ ကာမာနန္တိ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမာနံ။ ကိလေသကာမောပိ ဟိ ကာမိတန္တိ ပရိကပ္ပိတေန ဝိဓိနာ စ အဓိကရာဂေဟိ ဧသနီယော။ ဘဝါနန္တိ တိဏ္ဏံ ဂတီနံ။ ဒိဋ္ဌိဂတိကပရိကပ္ပိတဿ ဗြဟ္မစရိယဿ နိမိတ္တဘာဝတော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ‘‘ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ အဓိပ္ပေတာ။

၂-၁၁။ ဝိဓာသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၆၂-၁၇၁။ သေယျောဟမသ္မီတိအာဒိနာ တံတံဝိဘာဂေန ဓီယန္တိ ဝိဓီယန္တီတိ ဝိဓာ၊ မာနကောဋ္ဌာသာ၊ မာနဋ္ဌပနာ ဝါ။ နီဟနန္တီတိ ဝိဗာဓေန္တိ။

ဧသနာဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ ဩဃဝဂ္ဂေါ

၁-၂။ ဩဃသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၇၂-၁၇၃။ ဝဋ္ဋေ ဩဟနန္တိ ဩသီဒါပေန္တီတိ ဩဃာ။ ရူပါရူပဘဝေတိ ရူပဘဝေ စ အရူပဘဝေ စ ရူပါရူပတဏှောပနိဿယာ ရူပါရူပါဝစရကမ္မနိဗ္ဗတ္တာ ခန္ဓာ။ ယောဇနဋ္ဌေန ယောဂေါ။

၃-၄။ ဥပါဒါနသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၇၄-၁၇၅။ ကာမနဝသေန ဥပါဒိယနတော ကာမုပါဒါနံ။ တေနာဟ ‘‘ကာမဂ္ဂဟဏ’’န္တိ။ နာမကာယဿာတိ ဝေဒနာဒီနံ စတုန္နံ အရူပက္ခန္ဓာနံ။ ဃဋနပဗန္ဓနကိလေသောတိ ဟေတုနာ ဖလဿ ကမ္မဝဋ္ဋဿ ဝိပါကဝဋ္ဋေန ဒုက္ခပ္ပဗန္ဓသညိတဿ ဃဋနဿ သမ္ဗဇ္ဈနဿ နိဗ္ဗတ္တကကိလေသော။ အန္တဂ္ဂါဟိကဒိဋ္ဌိ သဿတုစ္ဆေဒဂါဟော။

ဥပါဒါနသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅-၁၀။ အနုသယသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၇၆-၁၈၁။ ထာမဂတဋ္ဌေနာတိ သတ္တသန္တာနေ ထိရဘာဝူပဂမနဘာဝေန။ ထာမဂတန္တိ စ အညေဟိ အသာဓာရဏော ကာမရာဂါဒီနံယေဝ အာဝေဏိကော သဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကာမရာဂေါဝါတိ ကာမရာဂေါ ဧဝ အပ္ပဟီနော။ သော သတိ ပစ္စယလာဘေ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟတာယ သန္တာနေ အနုသေတီတိ အနုသယော။ သေသေသုပီတိ ပဋိဃာနုသယာဒီသု။ ဩရမ္ဘာဂေါ ဝုစ္စတိ ကာမဓာတု ရူပါရူပဘာဝတော ဟေဋ္ဌာဘူတတ္တာ။ တတ္ထ ပဝတ္တိယာ ပစ္စယဘာဝတော ဩရမ္ဘာဂိယာနိ ယထာ ‘‘ပစ္ဆိယော ဂေါဒုဟကော’’တိ။ သံယောဇေန္တီတိ သံယောဇနာနိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဝိယ အတ္ထော ဝတ္တဗ္ဗော။ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂေါ မဟဂ္ဂတဘာဂေါ၊ တဿ ဟိတာနီတိ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ န ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။

အနုသယသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဩဃဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မဂ္ဂသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။