📜

၃။ သတိပဋ္ဌာနသံယုတ္တံ

၁။ အမ္ဗပါလိဝဂ္ဂေါ

၁။ အမ္ဗပါလိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၆၇။ ဧကာယနွာယန္တိ ¶ ¶ သန္ဓိဝသေန ဝုတ္တံ ဩ-ကာရဿ ဝ-ကာရံ အ-ကာရဿ ဒီဃံ ကတွာ။ အယံ ကိရ သံယုတ္တာဘိလာပေါ၊ တတ္ထ အယန-သဒ္ဒေါ မဂ္ဂပရိယာယော။ န ကေဝလံ အယမေဝ၊ အထ ခေါ အညေပိ မဂ္ဂပရိယာယာတိ ပဒုဒ္ဓါရံ ကရောန္တော ‘‘မဂ္ဂဿ ဟီ’’တိအာဒိံ ဝတွာ ယဒိ မဂ္ဂပရိယာယော အာယန-သဒ္ဒေါ၊ ကသ္မာ ပုန မဂ္ဂေါတိ ဝုတ္တန္တိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဧကမဂ္ဂေါတိ ဧကောဝ မဂ္ဂေါ။ န ဟိ နိဗ္ဗာနဂါမိမဂ္ဂေါ အညော အတ္ထီတိ။ နနု သတိပဋ္ဌာနံ ဣဓ မဂ္ဂေါတိ အဓိပ္ပေတံ၊ တဒညေပိ ဗဟူ မဂ္ဂဓမ္မာ အတ္ထီတိ? သစ္စံ အတ္ထိ၊ တေ ပန သတိပဋ္ဌာနဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတာ တဒဝိနာဘာဝတော။ တထာ ဟိ ဉာဏဝီရိယာဒယော နိဒ္ဒေသေ ဂဟိတာ၊ ဥဒ္ဒေသေ သတိယာ ဧဝ ဂဟဏံ ဝေနေယျဇ္ဈာသယဝသေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ သတိယာ မဂ္ဂဘာဝဒဿနတ္ထဉ္စ။ န ဒွေဓာပထဘူတောတိ ဣမိနာ ဣမဿ ဒွယဘာဝါဘာဝံ ဝိယ အနိဗ္ဗာနဂါမိဘာဝါဘာဝဉ္စ ဒဿေတိ။ နိဗ္ဗာနဂမနဋ္ဌေနာတိ နိဗ္ဗာနံ ဂစ္ဆတိ ဧတေနာတိ နိဗ္ဗာနဂမနံ၊ သော ဧဝ အဝိပရီတဘာဝနာယ အတ္ထော၊ တေန နိဗ္ဗာနဂမနဋ္ဌေန၊ နိဗ္ဗာနာဓိဂမူပါယတာယာတိ အတ္ထော။ မဂ္ဂနီယဋ္ဌေနာတိ ဂဝေသိတဗ္ဗတာယ။

ရာဂါဒီဟီတိ ‘‘ရာဂေါ မလံ၊ ဒေါသော မလံ၊ မောဟော မလ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၉၂၄) ဧဝံ ဝုတ္တေဟိ ရာဂါဒီဟိ မလေဟိ။ သာ ပနာယံ သံကိလိဋ္ဌစိတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိ သိဇ္ဈမာနာ ယသ္မာ သောကာဒီနံ အနုပ္ပာဒါယ သံဝတ္တတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘သောကပရိဒေဝါနံ သမတိက္ကမာယာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သောစနံ ဉာတိဗျသနာဒိနိမိတ္တံ စေတသော သန္တာပေါ အန္တောနိဇ္ဈာနံ သောကော။ ဉာတိဗျသနာဒိနိမိတ္တမေဝ သောကာဓိကတာဇနိတော ‘‘ကဟံ ဧကပုတ္တကာ’’တိအာဒိနာ ပရိဒေဝနဝသေန ဝါစာဝိပ္ပလာပေါ ပရိဒေဝနံ ပရိဒေဝေါ။ တဿ အာယတိံ အနုပ္ပဇ္ဇနံ ဣဓ သမတိက္ကမောတိ အာဟ ‘‘ပဟာနာယာ’’တိ။ ဒုက္ခဒေါမနဿာနန္တိ ဧတ္ထ စေတသိကဒုက္ခတာယ ဒေါမနဿဿပိ ဒုက္ခသဒ္ဒေနေဝ ဂဟဏေ ¶ သိဒ္ဓေ သဒ္ဒေန အနိဝတ္တနတော ¶ သာမညဇောတနာယ ဝိသေသဝစနံ သေဋ္ဌန္တိ ‘‘ဒေါမနဿာန’’န္တေဝ ဝုတ္တံ။ စေတသိကဒေါမနဿဿာတိ ဘူတကထနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဉာယတိ ဧတေန ယာထာဝတော ပဋိဝိဇ္ဈီယတိ စတုသစ္စန္တိ ဉာယော ဝုစ္စတိ အရိယမဂ္ဂေါ။ နနု အယမ္ပိ မဂ္ဂေါ၊ ကိံ မဂ္ဂေါ ဧဝ မဂ္ဂဿ အဓိဂမာယ ဟောတီတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ – ‘‘အယံ ဟီ’’တိအာဒိ။ တဏှာဝ ကမ္မကိလေသဝိပါကာနံ ဝိနနဋ္ဌေန သံသိဗ္ဗနဋ္ဌေန ဝါနံ။ တေန တဏှာဝါနေန ဝိရဟိတတ္တာ တဿ အဘာဝါတိ အတ္ထော။ အတ္တပစ္စက္ခာယာတိ အတ္တပစ္စက္ခတ္ထာယ။

ဝဏ္ဏဘာသနန္တိ ပသံသာဝစနံ။ ဝိသုဒ္ဓိန္တိ ဝိသုဇ္ဈနံ ကိလေသပ္ပဟာနံ။ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ဝါစုဂ္ဂတကရဏံ ဥဂ္ဂဟော။ ပရိစယကရဏံ ပရိပုစ္ဆာမူလကတ္တာ တဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

န တတော ဟေဋ္ဌာတိ ဣဓ အဓိပ္ပေတကာယာဒီနံ ဝေဒနာဒိသဘာဝတ္တာဘာဝါ ကာယဝေဒနာစိတ္တဝိမုတ္တဿ တေဘူမကဓမ္မဿ ဝိသုံ ဝိပလ္လာသဝတ္ထန္တရဘာဝေန ဂဟိတတ္တာ စ ဟေဋ္ဌာ ဂဟဏေသု ဝိပလ္လာသဝတ္ထူနံ အနိဋ္ဌာနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စမဿ ပန ဝိပလ္လာသဝတ္ထုနော အဘာဝေန ‘‘န ဥဒ္ဓ’’န္တိ အာဟ။ အာရမ္မဏဝိဘာဂေန ဟေတ္ထ သတိပဋ္ဌာနဝိဘာဂေါတိ။ တယော သတိပဋ္ဌာနာတိ သတိပဋ္ဌာနသဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရဒဿနံ၊ န ဣဓ ပါဠိယံ ဝုတ္တဿ သတိပဋ္ဌာနသဒ္ဒဿ အတ္ထဒဿနံ။ အာဒီသု ဟီတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ဖဿသမုဒယာ ဝေဒနာနံ သမုဒယော၊ နာမရူပသမုဒယာ စိတ္တဿ သမုဒယော၊ မနသိကာရသမုဒယာ ဓမ္မာနံ သမုဒယော’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၄၀၈) သတိပဋ္ဌာနာတိ ဝုတ္တာနံ သတိဂေါစရာနံ ပကာသကေ သုတ္တပဒေသေ သင်္ဂဏှာတိ။ ဧဝံ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂပါဠိယမ္ပိ အဝသေသပါဠိပဒေသဒဿနတ္ထော အာဒိ-သဒ္ဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သတိယာ ပဋ္ဌာနန္တိ သတိယာ ပတိဋ္ဌာတဗ္ဗဋ္ဌာနံ။

အရိယောတိ အာရကတ္တာဒိနာ အရိယံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓမာဟ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ သဠာယတနဝိဘင်္ဂသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၃။၃၁၁)။ တတ္ထ ဟိ –

‘‘တယော သတိပဋ္ဌာနာ ယဒရိယော…ပေ… မရဟတီတိ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ၊ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။ ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္ထာ သာဝကာနံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ အနုကမ္ပကော ဟိတေသီ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ – ‘ဣဒံ ဝေါ ¶ ဟိတာယ ဣဒံ ဝေါ သုခါယာ’တိ။ တဿ သာဝကာ န သုဿူသန္တိ၊ န သောတံ ဩဒဟန္တိ၊ န အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ၊ ဝေါက္ကမ္မ စ သတ္ထုသာသနာ ဝတ္တန္တိ။ တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော န စေဝ အနတ္တမနော ဟောတိ၊ န စ အနတ္တမနတံ ပဋိသံဝေဒေတိ၊ အနဝဿုတော စ ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ ဣဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဌမံ သတိပဋ္ဌာနံ။ ယဒရိယော သေဝတိ…ပေ။။။ မရဟတိ။ ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္ထာ ¶ …ပေ… ဣဒံ ဝေါ သုခါယာတိ။ တဿ ဧကစ္စေ သာဝကာ န သုဿူသန္တိ…ပေ… ဧကစ္စေ သာဝကာ သုဿူသန္တိ…ပေ… န စ ဝေါက္ကမ္မ သတ္ထုသာသနာ ဝတ္တန္တိ။ တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော န စေဝ အနတ္တမနော ဟောတိ၊ န စ အနတ္တမနတံ ပဋိသံဝေဒေတိ၊ န စေဝ အတ္တမနော ဟောတိ၊ န စ အတ္တမနတံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ အနတ္တမနတဉ္စ အတ္တမနတဉ္စ တဒုဘယံ အဘိနိဝဇ္ဇေတွာ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ ဣဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုတိယံ သတိပဋ္ဌာနံ…ပေ… မရဟတိ။ ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊…ပေ… သုခါယာတိ၊ တဿ သာဝကာ သုဿူသန္တိ…ပေ… ဝတ္တန္တိ။ တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော အတ္တမနော စေဝ ဟောတိ၊ အတ္တမနတဉ္စ ပဋိသံဝေဒေတိ၊ အနဝဿုတော စ ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ ဣဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တတိယံ သတိပဋ္ဌာန’’န္တိ –

ဧဝံ ပဋိဃာနုနယေဟိ အနဝဿုတတာ နိစ္စံ ဥပဋ္ဌိတဿတိတာယ တဒုဘယဝီတိဝတ္တတာ ‘‘သတိပဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တာ။ ဗုဒ္ဓါနံယေဝ ဟိ နိစ္စံ ဥပဋ္ဌိတဿတိတာ ဟောတိ အာဝေဏိကဓမ္မဘာဝတော၊ န ပစ္စေကဗုဒ္ဓါဒီနံ။ ပ-သဒ္ဒေါ အာရမ္ဘံ ဇောတေတိ၊ အာရမ္ဘော စ ပဝတ္တီတိ ကတွာ အာဟ ‘‘ပဝတ္တယိတဗ္ဗတောတိ အတ္ထော’’တိ။ သတိယာ ကရဏဘူတာယ ပဋ္ဌာနံ ပဋ္ဌပေတဗ္ဗံ သတိပဋ္ဌာနံ။ အန-သဒ္ဒေါ ဟိ ဗဟုလဝစနေန ကမ္မတ္ထောပိ ဟောတီတိ။

တထာဿ ကတ္တုအတ္ထောပိ လဗ္ဘတီတိ ‘‘ပတိဋ္ဌာတီတိ ပဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဥပဋ္ဌာတီတိ ဧတ္ထ ဥပ-သဒ္ဒေါ ဘုသတ္ထဝိသိဋ္ဌံ ပက္ခန္ဒနံ ဒီပေတီတိ ‘‘ဩက္ကန္ဒိတွာ ပက္ခန္ဒိတွာ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော’’တိ ဝုတ္တံ။ ပုန ဘာဝတ္ထံ သတိသဒ္ဒံ ပဋ္ဌာနသဒ္ဒဉ္စ ဝဏ္ဏေန္တော ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ တေန ပုရိမဝိကပ္ပေ သတိ-သဒ္ဒေါ ပဋ္ဌာန-သဒ္ဒေါ စ ကတ္တုအတ္ထောတိ ဝိညာယတိ။ သရဏဋ္ဌေနာတိ စိရကတဿ စိရဘာသိတဿ စ အနုဿရဏဋ္ဌေန။ ဣဒန္တိ ယံ ‘‘သတိယေဝ သတိပဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ဣဓ ဣမသ္မိံ သုတ္တပဒေသေ အဓိပ္ပေတံ။

ယဒိ ¶ ဧဝန္တိ ယဒိ သတိ ဧဝ သတိပဋ္ဌာနံ၊ သတိ နာမ ဧကော ဓမ္မော၊ ဧဝံ သန္တေ ကသ္မာ သတိပဋ္ဌာနာတိ ဗဟုဝစနန္တိ အာဟ ‘‘သတီနံ ဗဟုတ္တာ’’တိအာဒိ။ ယဒိ ဗဟုကာ တာ သတိယော၊ အထ ကသ္မာ မဂ္ဂေါတိ ဧကဝစနန္တိ ယောဇနာ။ မဂ္ဂနဋ္ဌေနာတိ နိယျာနဋ္ဌေန။ နိယျာနိကော ဟိ မဂ္ဂဓမ္မော၊ တေနေဝ နိယျာနိကဘာဝေန ဧကတ္တုပဂတော ဧကန္တတော နိဗ္ဗာနံ ဂစ္ဆတိ၊ အတ္ထိကေဟိ စ တဒတ္ထံ မဂ္ဂီယတီတိ အာဟ ‘‘ဝုတ္တဉှေတ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ စတဿောပိ စေတာတိ ကာယာနုပဿနာဒိဝသေန စတုဗ္ဗိဓာပိ စ ဧတာ သတိယော။ အပရဘာဂေတိ အရိယမဂ္ဂက္ခဏေ။ ကိစ္စံ သာဓယမာနာတိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ကာယာဒီသု အာရမ္မဏေသု သုဘသညာဒိဝိဓမနဝသေန ဝိသုံ ဝိသုံ ပဝတ္တိတွာ မဂ္ဂက္ခဏေ သကိံယေဝ ¶ တတ္ထ စတုဗ္ဗိဓဿပိ ဝိပလ္လာသဿ သမုစ္ဆေဒဝသေန ပဟာနကိစ္စံ သာဓယမာနာ အာရမ္မဏကရဏဝသေန နိဗ္ဗာနံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တမေဝဿ စတုကိစ္စသာဓနတံ ဥပါဒါယ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော၊ တထာပိ အတ္ထတော ဘေဒါဘာဝတော မဂ္ဂေါတိ ဧကဝစနေန ဝုစ္စတိ။ တေနာဟ – ‘‘တသ္မာ စတဿောပိ ဧကော မဂ္ဂေါတိ ဝုတ္တာ’’တိ။

ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ ဣတရာသံ ပုစ္ဆာနံ ဣဓ အသမ္ဘဝတော နိဒ္ဒေသာဒိဝသေန ဒေသေတုကာမတာယ စ တထာ ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘အယဉ္စေဝ ကာယော ဗဟိဒ္ဓါ စ နာမရူပ’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၇၁၊ ၂၈၇၊ ၂၉၇၊ ပါရာ။ ၁၁) ခန္ဓပဉ္စကံ၊ ‘‘သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေတီ’’တိအာဒီသု ဝေဒနာဒယော တယော အရူပက္ခန္ဓာ၊ ‘‘ယာ တသ္မိံ သမယေ ကာယဿ ပဿဒ္ဓိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓီ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၄၀) ဝေဒနာဒယော တယော စေတသိကာ ခန္ဓာ ‘‘ကာယော’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ တတော ဝိသေသနတ္ထံ ‘‘ကာယေတိ ရူပကာယေ’’တိ အာဟ။ ကာယာနုပဿီတိ ဧတ္ထ တဿီလတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ကာယံ အနုပဿနသီလော’’တိ အာဟ။ အနိစ္စတော အနုပဿတီတိ စတုသမုဋ္ဌာနိကကာယံ ‘‘အနိစ္စ’’န္တိ အနုပဿတိ၊ ဧဝံ ပဿန္တော ဧဝ စဿ အနိစ္စာကာရမ္ပိ အနုပဿတီတိ ဝုစ္စတိ၊ တထာဘူတဿ စဿ နိစ္စဂါဟဿ ဝိသေသောပိ န ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘နော နိစ္စတော’’တိ။ တထာ ဟေသ ‘‘နိစ္စသညံ ပဇဟတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၈) ဝုတ္တော။ ဧတ္ထ စ အနိစ္စတော ဧဝ အနုပဿတီတိ ဧဝကာရော လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ တေန နိဝတ္တိတမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘နော နိစ္စတော’’တိ ဝုတ္တံ။ န စေတ္ထ ဒုက္ခာနုပဿနာဒိနိဝတ္တနမာသင်္ကိတဗ္ဗံ ပဋိယောဂိနိဝတ္တနပရတ္တာ ဧဝ-ကာရဿ၊ ဥပရိ ဒေသနာအာရုဠှတ္တာ စ တာသံ။ ဒုက္ခတော အနုပဿတီတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပန ဝိသေသော – အနိစ္စဿ ဒုက္ခတ္တာ ¶ တမေဝ ကာယံ ဒုက္ခတော အနုပဿတိ၊ ဒုက္ခဿ အနတ္တတ္တာ အနတ္တတော အနုပဿတီတိ။

ယသ္မာ ပန ယံ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ၊ န တံ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗံ၊ ယဉ္စ န အဘိနန္ဒိတဗ္ဗံ၊ န တတ္ထ ရဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘အနိစ္စတော အနုပဿတိ၊ နော နိစ္စတော၊ ဒုက္ခတော အနုပဿတိ၊ နော သုခတော၊ အနတ္တတော အနုပဿတိ၊ နော အတ္တတော၊ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ နော နန္ဒတိ၊ ဝိရဇ္ဇတိ၊ နော ရဇ္ဇတီ’’တိ။ သော ဧဝံ အရဇ္ဇန္တော ရာဂံ နိရောဓေတိ၊ နော သမုဒေတိ၊ သမုဒယံ န ကရောတီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ပဋိပန္နော စ ပဋိနိဿဇ္ဇတိ၊ နော အာဒိယတိ။ အယဉှိ အနိစ္စာဒိအနုပဿနာ တဒင်္ဂဝသေန သဒ္ဓိံ ကာယတန္နိဿယခန္ဓာဘိသင်္ခါရေဟိ ကိလေသာနံ ပရိစ္စဇနတော သင်္ခတဒေါသဒဿနေန တဗ္ဗိပရီတေ နိဗ္ဗာနေ တန္နိန္နတာယ ပက္ခန္ဒနတော ‘‘ပရိစ္စာဂပဋိနိဿဂ္ဂေါ စေဝ ပက္ခန္ဒနပဋိနိဿဂ္ဂေါ စာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ တာယ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဝုတ္တနယေန ကိလေသေ စ ပရိစ္စဇတိ၊ နိဗ္ဗာနေ စ ပက္ခန္ဒတိ၊ တထာဘူတော စ ပရိစ္စဇနဝသေန ကိလေသေ ¶ န အာဒိယတိ၊ နာပိ အဒေါသဒဿိတာဝသေန သင်္ခတာရမ္မဏံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပဋိနိဿဇ္ဇတိ၊ နော အာဒိယတီ’’တိ။ ဣဒါနိ နိဿိတာဟိ အနုပဿနာဟိ ယေသံ ဓမ္မာနံ ပဟာနံ ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အနိစ္စတော အနုပဿန္တော နိစ္စသညံ ပဇဟတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နိစ္စသညန္တိ သင်္ခါရာ နိစ္စာတိ ဧဝံ ပဝတ္တံ ဝိပရီတသညံ။ ဒိဋ္ဌိစိတ္တဝိပလ္လာသပဟာနမုခေနေဝ သညာဝိပလ္လာသပ္ပဟာနန္တိ သညာဂဟဏံ၊ သညာသီသေန ဝါ တေသမ္ပိ ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နန္ဒိန္တိ သပ္ပီတိကတဏှံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဝိဟရတီတိ ဣမိနာ ကာယာနုပဿနာသမင်္ဂိနော ဣရိယာပထဝိဟာရော ဝုတ္တောတိ အာဟ – ‘‘ဣရိယတီ’’တိ၊ ဣရိယာပထံ ပဝတ္တေတီတိ အတ္ထော။ အာရမ္မဏကရဏဝသေန အဘိဗျာပနတော ‘‘တီသု ဘဝေသူ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဥပ္ပဇ္ဇနဝသေန ပန ကိလေသာ ပရိတ္တဘူမကာ ဧဝါတိ။ ယဒိပိ ကိလေသာနံ ပဟာနံ အာတာပနန္တိ တံ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနမ္ပိ အတ္ထေဝ၊ အာတပ္ပ-သဒ္ဒေါဝိယ ပန အာတာပ-သဒ္ဒေါပိ ဝီရိယေ ဧဝ နိရုဠှောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝီရိယဿေတံ နာမ’’န္တိ။ အထ ဝါ ပဋိပက္ခပ္ပဟာနေ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ အဗ္ဘုဿဟနဝသေန ပဝတ္တမာနဿ ဝီရိယဿ သာတိသယံ တဒါတာပနန္တိ ဝီရိယမေဝ တထာ ဝုစ္စတိ၊ န အညေ ဓမ္မာ။

အာတာပီတိ စာယမီကာရော ပသံသာယ၊ အတိသယဿ ဝါ ဒီပကောတိ အာတာပီဂဟဏေန သမ္မပ္ပဓာနသမင်္ဂိတံ ဒဿေတိ။ သမ္မာ သမန္တတော သာမဉ္စ ပဇာနန္တော သမ္ပဇာနော၊ အသမ္မိဿတော ဝဝတ္ထာနေ အညဓမ္မာနုပဿိတာဘာဝေန ¶ သမ္မာ အဝိပရီတံ၊ သဗ္ဗာကာရပဇာနနေန သမန္တတော၊ ဥပရူပရိ ဝိသေသာဝဟဘာဝေန ပဝတ္တိယာ သာမံ ပဇာနန္တောတိ အတ္ထော။ ယဒိ ပညာယ အနုပဿတိ၊ ကထံ သတိပဋ္ဌာနတာတိ အာဟ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ။ တသ္မာ သတိယာ လဒ္ဓုပကာရာယ ဧဝ ပညာယ ဧတ္ထ ယထာဝုတ္တေ ကာယေ ကမ္မဋ္ဌာနိကော ဘိက္ခု အနုပဿကော၊ တသ္မာ ‘‘ကာယာနုပဿီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အန္တောသင်္ခေပေါ အန္တောလီနတာ၊ ကောသဇ္ဇန္တိ အတ္ထော။ ဥပါယပရိဂ္ဂဟောတိ ဧတ္ထ သီလဝိသောဓနာဒိ ဂဏနာဒိ ဥဂ္ဂဟကောသလ္လာဒိ စ ဥပါယော၊ တဗ္ဗိပရိယာယတော အနုပါယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယသ္မာ စ ဥပဋ္ဌိတဿတီ ယထာဝုတ္တံ ဥပါယံ န ပရိစ္စဇတိ၊ အနုပါယဉ္စ န ဥပါဒိယတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘မုဋ္ဌဿတိ…ပေ… အသမတ္ထော ဟောတီ’’တိ။ တေနာတိ ဥပါယာနုပါယာနံ ပရိဂ္ဂဟပရိဝဇ္ဇနေသု အပရိစ္စာဂါပရိဂ္ဂဟေသု စ အသမတ္ထဘာဝေန။ အဿ ယောဂိနော။

ယသ္မာ သတိယေဝေတ္ထ သတိပဋ္ဌာနံ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာဿ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ ဝီရိယာဒယော အင်္ဂန္တိ အာဟ – ‘‘သမ္ပယောဂင်္ဂဉ္စဿ ဒဿေတွာ’’တိ။ အင်္ဂ-သဒ္ဒေါ စေတ္ထ ကာရဏပရိယာယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သတိဂ္ဂဟဏေနေဝေတ္ထ သမ္မာသမာဓိဿပိ ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ တဿာ သမာဓိက္ခန္ဓေ သင်္ဂဟိတတ္တာ။ ယသ္မာ ဝါ သတိသီသေနာယံ ¶ ဒေသနာ။ န ဟိ ကေဝလာယ သတိယာ ကိလေသပ္ပဟာနံ သမ္ဘဝတိ၊ နိဗ္ဗာနာဓိဂမော ဝါ၊ နာပိ ကေဝလာ သတိ ပဝတ္တတိ၊ တသ္မာဿ ဈာနဒေသနာယံ သဝိတက္ကာဒိဝစနဿ ဝိယ သမ္ပယောဂင်္ဂဒဿနတာတိ အင်္ဂ-သဒ္ဒဿ အဝယဝပရိယာယတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ပဟာနင်္ဂန္တိ ‘‘ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီ’’တိအာဒီသု ဝိယ ပဟာတဗ္ဗင်္ဂံ ဒဿေတုံ။ ယသ္မာ ဧတ္ထ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂေါ အဓိပ္ပေတော၊ န လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ၊ တသ္မာ ပုဗ္ဗဘာဂိယမေဝ ဝိနယံ ဒဿေန္တော ‘‘တဒင်္ဂဝိနယေန ဝါ ဝိက္ခမ္ဘနဝိနယေန ဝါ’’တိ အာဟ။ အဿာတိ ယောဂိနော။ တေသံ ဓမ္မာနန္တိ ဝေဒနာဒိဓမ္မာနံ။ တေသဉှိ တတ္ထ အနဓိပ္ပေတတ္တာ ‘‘အတ္ထုဒ္ဓါရနယေနေတံ ဝုတ္တ’’န္တိ အာဟ။ ယံ ပနာတိ ဝိဘင်္ဂေ၊ ဝိဘင်္ဂပကရဏေတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတ္ထာတိ ‘‘လောကေ’’တိ ဧတသ္မိံ ပဒေ၊ တာ စ လောကိယာ ဧဝ အနုပဿနာ နာမ သမ္မသနန္တိ ကတွာ။

ဒုက္ခတောတိ ဝိပရိဏာမသင်္ခါရဒုက္ခတာဟိ ဒုက္ခသဘာဝတော၊ ဒုက္ခာတိ အနုပဿိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ယော သုခံ ¶ ဒုက္ခတော အဒ္ဒါတိ ယော ဘိက္ခု သုခံ ဝေဒနံ ဝိပရိဏာမဒုက္ခတာယ ဒုက္ခန္တိ ပညာစက္ခုနာ အဒ္ဒက္ခိ။ ဒုက္ခမဒ္ဒက္ခိ သလ္လတောတိ ဒုက္ခဝေဒနံ ပီဠာဇနနတော အန္တောတုဒနတော ဒုန္နီဟရဏတော စ သလ္လန္တိ အဒ္ဒက္ခိ ပဿိ။ အဒုက္ခမသုခန္တိ ဥပေက္ခာဝေဒနံ။ သန္တန္တိ သုခဒုက္ခာနံ ဝိယ အနောဠာရိကတာယ ပစ္စယဝသေန ဝူပသန္တသဘာဝတ္တာ စ သန္တံ။ အနိစ္စတောတိ ဟုတွာ အဘာဝတော ဥဒယဗ္ဗယဝန္တတော တာဝကာလိကတော နိစ္စပဋိက္ခေပတော စ အနိစ္စန္တိ ယော အဒ္ဒက္ခိ။ သ ဝေ သမ္မဒ္ဒသော ဘိက္ခူတိ သော ဘိက္ခု ဧကံသေန၊ ပရိဗျတ္တံ ဝါ ဝေဒနာယ သမ္မာ ပဿနကောတိ အတ္ထော။

ဒုက္ခာတိပီတိ သင်္ခါရဒုက္ခတာယ ဒုက္ခာ ဣတိပိ။ သဗ္ဗံ တံ ဝေဒယိတံ ဒုက္ခသ္မိံ အန္တောဂဓံ ပရိယာပန္နန္တိ ဝဒါမိ သင်္ခါရဒုက္ခန္တိ ဝတ္တဗ္ဗတော။ သုခဒုက္ခတောပိ စာတိ သုခါဒီနံ ဌိတိဝိပရိဏာမဉာဏသုခတာယ စ ဝိပရိဏာမဋ္ဌိတိအညာဏဒုက္ခတာယ စ ဝုတ္တတ္တာ တိဿောပိ သုခတော တိဿောပိ စ ဒုက္ခတော အနုပဿိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ သတ္တ အနုပဿနာ ဟေဋ္ဌာ ပကာသိတာ ဧဝ။

အာရမ္မဏာ…ပေ… ဘေဒါနန္တိ ရူပါဒိအာရမ္မဏနာနတ္တဿ နီလာဒိတဗ္ဘေဒဿ၊ ဆန္ဒာဒိအဓိပတိနာနတ္တဿ ဟီနာဒိတဗ္ဘေဒဿ၊ ဉာဏဈာနာဒိသဟဇာတနာနတ္တဿ သသင်္ခါရိကာသင်္ခါရိက-သဝိတက္က-သဝိစာရာဒိတဗ္ဘေဒဿ၊ ကာမာဝစရာဒိဘူမိနာနတ္တဿ၊ ဥက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမာဒိတဗ္ဘေဒဿ၊ ကုသလာဒိကမ္မနာနတ္တဿ၊ ဒေဝဂတိသံဝတ္တနိယတာဒိတဗ္ဘေဒဿ၊ ကဏှသုက္ကဝိပါကနာနတ္တဿ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယတာဒိတဗ္ဘေဒဿ၊ ပရိတ္တဘူမကာဒိကိရိယာနာနတ္တဿ၊ တိဟေတုကာဒိတဗ္ဘေဒဿ ဝသေန အနုပဿိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန သဝတ္ထုကာဝတ္ထုကာဒိနာနတ္တဿ ပုဂ္ဂလတ္တယသာဓာရဏာဒိတဗ္ဘေဒဿ ¶ စ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သရာဂါဒီနန္တိ မဟာသတိပဋ္ဌာနသုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၈၁၊ မ။ နိ။ ၁။၁၁၄) အာဂတာနံ သရာဂဝီတရာဂါဒိဘေဒါနံ။ သလက္ခဏ-သာမညလက္ခဏာနန္တိ ဖုသနာဒိတံတံသလက္ခဏာနဉ္စေဝ အနိစ္စတာဒိသာမညလက္ခဏာနဉ္စ ဝသေနာတိ ယောဇနာ။

သုညတဓမ္မဿာတိ အနတ္တတာသင်္ခါတသုညတသဘာဝဿ။ ‘‘သလက္ခဏ-သာမညလက္ခဏာန’’န္တိ ဟိ ဣမိနာ ယော ဣတော ဗာဟိရကေဟိ သာမိနိဝါသီကာရကဝေဒကအဓိဋ္ဌာယကဘာဝေန ပရိကပ္ပိတော အတ္တာ၊ တဿ သင်္ခါရေသု နိစ္စတာ သုခတာ ဝိယ ကတ္ထစိပိ အဘာဝေါ ဝိဘာဝိတော။ နတ္ထိ ဧတေသံ အတ္တာတိ အနတ္တာ၊ ယသ္မာ ပန သင်္ခါရေသု ဧကဓမ္မောပိ အတ္တာ ¶ န ဟောတိ၊ တသ္မာ တေ န အတ္တာတိပိ အနတ္တာတိ အယံ တေသံ သုညတဓမ္မော။ တဿ သုညတဓမ္မဿ၊ ယံ ဝိဘာဝေတုံ အဘိဓမ္မေ (ဓ။ သ။ ၁၂၁) ‘‘တသ္မိံ ခေါ ပန သမယေ ဓမ္မာ ဟောန္တီ’’တိအာဒိနာ သုညတဝါရဒေသနာ ဝုတ္တာ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

အမ္ဗပါလိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ သတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၆၈။ သရတီတိ သတော။ အယံ ပန န ယာယ ကာယစိ သတိယာ သတော၊ အထ ခေါ ဧဒိသာယာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ကာယာဒိအနုပဿနာသတိယာ’’တိ အာဟ။ စတုသမ္ပဇညပညာယာတိ စတုဗ္ဗိဓသမ္ပဇညပညာယ၊ အဘိက္ကမနံ အဘိက္ကန္တန္တိ အာဟ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ ဝုစ္စတိ ဂမန’’န္တိ။ တထာ ပဋိက္ကမနံ ပဋိက္ကန္တန္တိ ဝုတ္တံ – ‘‘ပဋိက္ကန္တံ နိဝတ္တန’’န္တိ။ နိဝတ္တနဉ္စ နိဝတ္တိမတ္တံ၊ နိဝတ္တိတွာ ပန ဂမနံ ဂမနမေဝ။ ကာယံ အဘိဟရန္တော အဘိဂမနဝသေန ကာယံ နာမေန္တော။ ဌာနနိသဇ္ဇာသယနေသု ယော ဂမနာဒိဝိဓိနာ ကာယဿ ပုရတော အဘိဟာရော၊ သော အဘိက္ကမော၊ ပစ္ဆတော အပဟရဏံ ပဋိက္ကမောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဌာနေပီ’’တိအာဒိမာဟ။ အာသနဿာတိ ပီဌကာဒိအာသနဿ။ ပုရိမအင်္ဂါဘိမုခေါတိ အဋနိကာဒိပုရိမာဝယဝါဘိမုခေါ။ သံသရန္တောတိ သံသပ္ပန္တော။ ပစ္စာသံသရန္တောတိ ပဋိအာသပ္ပန္တော။ ဧသေဝ နယောတိ ဣမိနာ သရီရဿေဝ အဘိမုခသံသပ္ပနပဋိအာသပ္ပနာနိ နိဒဿေတိ။

သမ္မာ ပဇာနနံ သမ္ပဇာနံ။ တေန အတ္တနာ ကာတဗ္ဗကိစ္စဿ ကရဏသီလော သမ္ပဇာနကာရီတိ အာဟ – ‘‘သမ္ပဇညေန သဗ္ဗကိစ္စကာရီ’’တိ။ သမ္ပဇာနမေဝ ဟိ သမ္ပဇညံ။ သမ္ပဇညဿေဝ ဝါ ကာရီတိ ¶ သမ္ပဇညဿေဝ ကရဏသီလော။ သမ္ပဇညံ ကရောတေဝါတိ အဘိက္ကန္တာဒီသု အသမ္မောဟံ ဥပ္ပာဒေတိ ဧဝ၊ သမ္ပဇာနဿေဝ ဝါ ကာရော ဧတဿ အတ္ထီတိ သမ္ပဇာနကာရီ။

ဓမ္မတော ဝဍ္ဎိတသင်္ခါတေန သဟ အတ္ထေန ဝတ္တတီတိ သာတ္ထကံ၊ အဘိက္ကန္တာဒိ၊ သာတ္ထကဿ သမ္ပဇာနနံ သာတ္ထကသမ္ပဇညံ။ သပ္ပာယဿ အတ္တနော ¶ ဥပကာရာဝဟဿ ဟိတဿ သမ္ပဇာနနံ သပ္ပာယသမ္ပဇညံ။ အဘိက္ကမာဒီသု ဘိက္ခာစာရဂေါစရေ၊ အညတ္ထာပိ စ ပဝတ္တေသု အဝိဇဟိတေ ကမ္မဋ္ဌာနသင်္ခါတေ ဂေါစရေ သမ္ပဇညံ ဂေါစရသမ္ပဇညံ။ အဘိက္ကမာဒီသု အသမ္မုယှနမေဝ သမ္ပဇညံ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ။ ပရိဂ္ဂဏှိတွာတိ တုလယိတွာ တီရေတွာ၊ ပဋိသင်္ခါယာတိ အတ္ထော။ သင်္ဃဒဿနေနေဝ ဥပေါသထပဝါရဏာဒိအတ္ထံ ဂမနံ သင်္ဂဟိတံ။ အသုဘဒဿနာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကသိဏပရိကမ္မာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘စေတိယံ ဒိသွာပိ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတီတိ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသော ဧသော။ သမထဝိပဿနုပ္ပာဒနမ္ပိ ဟိ ဘိက္ခုနော ဝုဒ္ဓိ ဧဝ။ ဒက္ခိဏဒွါရေတိ စေတိယင်္ဂဏဿ ဒက္ခိဏဒွါရေ၊ တထာ ပစ္ဆိမဒွါရေတိအာဒီသု။ အဘယဝါပိ ပါဠိယန္တိ အဘယဝါပိယာ ပုရတ္ထိမတီရေ။

ဗုဒ္ဓဝံသ-အရိယဝံသ-စေတိယဝံသ-ဒီပဝံသာဒိဝံသကထနတော မဟာအရိယဝံသဘာဏကော ထေရော။ ပညာယနဋ္ဌာနေတိ စေတိယဿ ပညာယနဋ္ဌာနေ။ ဧကပဒုဒ္ဓါရေတိ ပဒုဒ္ဓါရပတိဋ္ဌာနပရိဝတ္တနံ အကတွာ ဧကသ္မိံယေဝ အဝဋ္ဌာနေ။ ကေစီတိ အဘယဂိရိဝါသိနော။

တသ္မိံ ပနာတိ သာတ္ထကသမ္ပဇညဝသေန ပရိဂ္ဂဟိတအတ္ထေပိ ဂမနေ။ အတ္ထော နာမ ဓမ္မတော ဝဍ္ဎီတိ ယံ သာတ္ထကန္တိ အဓိပ္ပေတံ ဂမနံ၊ တံ သပ္ပာယမေဝါတိ သိယာ ကဿစိ အာသင်္ကာတိ တန္နိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘စေတိယဒဿနံ တာဝါ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ စိတ္တကမ္မရူပကာနိ ဝိယာတိ စိတ္တကမ္မကတာ ပဋိမာယော ဝိယ၊ ယန္တပယောဂေန ဝါ ဝိစိတ္တကမ္မာ ပဋိမာယ သဒိသာ ယန္တရူပကာ ဝိယ။ အသမပေက္ခနံ ဂေဟဿိတအညာဏုပေက္ခာဝသေန အာရမ္မဏေ အယောနိသော ဩလောကနာဒိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပေက္ခာ ဗာလဿ မူဠှဿ ပုထုဇ္ဇနဿာ’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၃။၃၀၈)။ ဟတ္ထိအာဒိသမ္မဒ္ဒေန ဇီဝိတန္တရာယော။ ဝိသဘာဂရူပဒဿနာဒိနာ ဗြဟ္မစရိယန္တရာယော။

ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခူနံ အနုဝတ္တနကထာ အာစိဏ္ဏာ၊ အနနုဝတ္တနကထာ ပန တဿာ အပရာ ဒုတိယာ နာမ ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘ဒွေ ကထာ နာမ န ကထိတပုဗ္ဗာ’’တိ။ ဧဝန္တိ ဣမိနာ ¶ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိကံ သဗ္ဗမ္ပိ ဝုတ္တာကာရံ ပစ္စာမသတိ၊ န ‘‘ပုရိသဿ မာတုဂါမာသုဘ’’န္တိအာဒိကံ ဝုစ္စမာနံ။

ယောဂကမ္မဿ ¶ ပဝတ္တိဋ္ဌာနတာယ ဘာဝနာယ အာရမ္မဏံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနသင်္ခါတံ ဂေါစရ’’န္တိ။ ဥဂ္ဂဟေတွာတိ ယထာ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ဥဂ္ဂဟကောသလ္လဿ သမ္ပာဒနဝသေန ဥဂ္ဂဟေတွာ။

ဟရတီတိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပဝတ္တေတိ၊ ယာဝ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကမာ အနုယုဉ္ဇတီတိ အတ္ထော။ န ပစ္စာဟရတီတိ အာဟာရူပဘောဂတော ယာဝ ဒိဝါဋ္ဌာနုပသင်္ကမနာ ကမ္မဋ္ဌာနံ န ပဋိနေတိ။ သမာဒါယ ဝတ္တတိ သမ္မာ အာဒိယိတွာ တေသံ ဝတ္တာနံ ပရိပူရဏဝသေန ဝတ္တတိ။ သရီရပရိကမ္မန္တိ မုခဓောဝနာဒိသရီရပဋိဇဂ္ဂနံ။ ဒွေ တယော ပလ္လင်္ကေတိ ဒွေ တယော နိသဇ္ဇာဝါရေ ဒွေ တီဏိ ဥဏှာသနာနိ။ တေနာဟ – ‘‘ဥသုမံ ဂါဟာပေန္တော’’တိ။ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနေဝါတိ ကမ္မဋ္ဌာနမုခေနေဝ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဝိဇဟန္တော ဧဝ။ တေန ‘‘ပတ္တောပိ အစေတနော’’တိအာဒိနာ ပဝတ္တေတဗ္ဗကမ္မဋ္ဌာနံ၊ ယထာပရိဟရိယမာနံ ဝါ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဝိဇဟိတွာတိ ဒဿေတိ။ တထေဝါတိ တိက္ခတ္တုမေဝ။ ပရိဘောဂစေတိယတော သရီရစေတိယံ ဂရုတရန္တိ ကတွာ ‘‘စေတိယံ ဝန္ဒိတွာ’’တိ စေတိယဝန္ဒနာယ ပဌမံ ကရဏီယတာ ဝုတ္တာ။ တထာ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ – ‘‘စေတိယံ ဗာဓယမာနာ ဗောဓိသာခါ ဟရိတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဗုဒ္ဓဂုဏာနုဿရဏဝသေနေဝ ဗောဓိဉ္စ ပဏိပါတကရဏန္တိ အာဟ – ‘‘ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သမ္မုခါ ဝိယ နိပစ္စကာရံ ဒဿေတွာ’’တိ။ ဂါမသမီပေတိ ဂါမဿ ဥပစာရဋ္ဌာနေ။

ဇနသင်္ဂဟဏတ္ထန္တိ ‘‘မယိ အကထေန္တေ ဧတေသံ ကော ကထေဿတီ’’တိ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန ဇနသင်္ဂဟဏတ္ထံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ‘‘ဓမ္မကထာ နာမ ကထေတဗ္ဗာ ဧဝါ’’တိ အဋ္ဌကထာစရိယာ ဝဒန္တိ၊ ယသ္မာ စ ဓမ္မကထာ ကမ္မဋ္ဌာနဝိနိမုတ္တာ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ။ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနေဝါတိ အတ္တနာ ပရိဟရိယမာနံ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဝိဇဟန္တော တဒနုဂုဏံယေဝ ဓမ္မကထံ ကထေတွာ။ အနုမောဒနံ ကတွာတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနေဝါ’’တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ သမ္ပတ္တပရိစ္ဆေဒေနေဝါတိ ပရိစိတော အပရိစိတောတိအာဒိဝိဘာဂံ အကတွာ သမ္ပတ္တကောဋိယာ ဧဝ၊ သမာဂမမတ္တေနေဝါတိ အတ္ထော။ ဘယေတိ ပရစက္ကာဒိဘယေ။

ကမ္မဇတေဇောတိ ဂဟဏိံ သန္ဓာယာဟ။ ကမ္မဋ္ဌာနဝီထိံ နာရောဟတိ ခုဒါပရိဿမေန ကိလန္တကာယတ္တာ သမာဓာနာဘာဝတော။ အဝသေသဋ္ဌာနေတိ ယာဂုယာ ¶ အဂ္ဂဟိတဋ္ဌာနေ။ ပေါင်္ခါနုပေါင်္ခန္တိ ကမ္မဋ္ဌာနုပဋ္ဌာနဿ ¶ အဝိစ္ဆေဒ-ဒဿနမေတံ၊ ယထာ ပေါင်္ခါနုပေါင်္ခံ ပဝတ္တာယ သရပဋိပါဋိယာ အနဝိစ္ဆေဒေါ၊ ဧဝမေတဿပိ ကမ္မဋ္ဌာနုပဋ္ဌာနဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

နိက္ခိတ္တဓုရော ဘာဝနာနုယောဂေ။ ဝတ္တပဋိပတ္တိယာ အပူရဏေန သဗ္ဗဝတ္တာနိ ဘိန္ဒိတွာ။ ကာမေ အဝီတရာဂေါ ဟောတိ။ ကာယေ အဝီတရာဂေါ။ ရူပေ အဝီတရာဂေါ။ ယာဝဒတ္ထံ ဥဒရာဝဒေဟံ ဘုဉ္ဇိတွာ သေယျသုခံ ပဿသုခံ မိဒ္ဓသုခံ အနုယုတ္တော ဝိဟရတိ။ အညတရံ ဒေဝနိကာယံ ပဏိဓာယ ဗြဟ္မစရိယံ စရတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၂၀၊ မ။ နိ။ ၁။၁၈၆) ဧဝံ ဝုတ္တံ ပဉ္စဝိဓစေတောဝိနိဗန္ဓစိတ္တော။ စရိတွာတိ ပဝတ္တိတွာ။

ဂတပစ္စာဂတိကဝတ္တဝသေနာတိ ဘာဝနာသဟိတံယေဝ ဘိက္ခာယ ဂတပစ္စာဂတံ ဂမနပစ္စာဂမနံ ဧတဿ အတ္ထီတိ ဂတပစ္စာဂတိကံ၊ တဒေဝ ဝတ္တံ၊ တဿ ဝသေန။ အတ္တနော ဟိတသုခံ ကာမေန္တိ ဣစ္ဆန္တီတိ အတ္တကာမာ၊ ဓမ္မစ္ဆန္ဒဝန္တော။ ‘‘ဓမ္မော’’တိ ဟိ ဟိတံ တံနိမိတ္တကဉ္စ သုခန္တိ။ အထ ဝါ ဝိညူနံ ဓမ္မာနံ အတ္တနိယတ္တာ အတ္တဘာဝပရိစ္ဆန္နတ္တာ စ အတ္တာ နာမ ဓမ္မော။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘အတ္တဒီပါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိဟရထ အတ္တသရဏာ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၃။၄၃)။ တံ ကာမေန္တိ ဣစ္ဆန္တီတိ အတ္တကာမာ။ ဥသဘံ နာမ ဝီသတိ ယဋ္ဌိယော။ တာယ သညာယာတိ တာယ ပါသာဏသညာယ၊ ‘‘ဧတ္တကံ ဌာနမာဂတာ’’တိ ဇာနန္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ သော ဧဝ နယော အယံ ဘိက္ခူတိအာဒိကော ယော ဌာနေ ဝုတ္တော၊ သော ဧဝ နိသဇ္ဇာယပိ နယော။ ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တာနံ ဆိန္နဘတ္တဘာဝဘယေနပိ ယောနိသောမနသိကာရံ ပရိဗြူဟေတိ။

မဒ္ဒန္တာတိ ဓညကရဏဋ္ဌာနေ သာလိသီသာနိ မဒ္ဒန္တာ။ မဟာပဓာနံ ပူဇေဿာမီတိ အမှာကံ အတ္ထာယ လောကနာထေန ဆ ဝဿာနိ ကတံ ဒုက္ကရစရိယံ ဧဝါဟံ ယထာသတ္တိ ပူဇေဿာမီတိ။ ပဋိပတ္တိပူဇာ ဟိ သတ္ထုပူဇာ၊ န အာမိသပူဇာတိ။ ဌာနစင်္ကမမေဝါတိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗဣရိယာပထကာလဝသေန ဝုတ္တံ၊ န ဘောဇနာဒိကာလေသု အဝဿံ ကာတဗ္ဗနိသဇ္ဇာယ ပဋိက္ခေပဝသေန။

ဝီထိံ ဩတရိတွာ ဣတော စိတော အနောလောကေတွာ ပဌမမေဝ ဝီထိယော သလ္လက္ခေတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘ဝီထိယော သလ္လက္ခေတွာ’’တိ။ ယံ သန္ဓာယ ¶ ဝုစ္စတိ – ‘‘ပါသာဒိကေန အဘိက္ကန္တေနာ’’တိအာဒိ။ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာဟာရေ ပဋိကူလသညံ ဥပဋ္ဌပေတွာတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတန္တိ ‘‘ယာဝဒေဝ ဣမဿ ကာယဿ ဌိတိယာ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၊ ၂။၂၄၊ ၃။၇၅၊ သံ။ နိ။ ၄။၁၂၀၊ အ။ နိ။ ၆။၅၈၊ ၈။၉) ဝုတ္တေဟိ အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ကတွာ။ နေဝ ဒဝါယာတိအာဒိ ပန ပဋိက္ခေပဒဿနံ။

ပစ္စေကဗောဓိံ ¶ သစ္ဆိကရောတိ၊ ယဒိ ဥပနိဿယသမ္ပန္နော ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣဒဉ္စ ယထာ ဟေဋ္ဌာ တီသု ဌာနေသု၊ ဧဝံ ဣတော ပရေသု ဌာနေသု ဥပနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ပစ္စေကဗောဓိယာ ဥပနိဿယသမ္ပဒါ ကပ္ပာနံ ဒွေ အသင်္ချေယျာနိ သတသဟဿဉ္စ တဇ္ဇံ ပုညဉာဏသမ္ဘာရသမ္ဘရဏံ၊ သာဝကဗောဓိယံ အဂ္ဂသာဝကာနံ ဧကံ အသင်္ချေယျံ ကပ္ပသတသဟဿဉ္စ၊ မဟာသာဝကာနံ ကပ္ပသတသဟဿမေဝ တဇ္ဇံ သမ္ဘာရသမ္ဘရဏံ၊ ဣတရေသံ အတီတာသု ဇာတီသု ဝိဝဋ္ဋသန္နိဿယဝသေန နိဗ္ဗတ္တိတံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ ကုသလံ။ ဗာဟိယော ဒါရုစီရိယောတိ ဗာဟိယဝိသယေ ဇာတသံဝဒ္ဓတာယ ဗာဟိယော၊ ဒါရုစီရပရိဟရဏေန ဒါရုစီရိယောတိ လဒ္ဓသမညော။ သော ဟိ အာယသ္မာ ‘‘တသ္မာတိဟ တေ၊ ဗာဟိယ၊ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တံ ဘဝိဿတီ’’တိအာဒိဝသပ္ပဝတ္တေန (ဥဒါ။ ၁၀) သံခိတ္တေနေဝ ဩဝါဒေန ခိပ္ပတရံ ဝိသေသံ အဓိဂစ္ဆိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ခိပ္ပာဘိညော ဝါ ဟောတိ သေယျထာပိ ထေရော ဗာဟိယော ဒါရုစီရိယော’’တိ။ ဧဝံ မဟာပညော ဝါတိအာဒီသု ယထာရဟံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ။

တန္တိ အသမ္မုယှနံ။ ဧဝန္တိ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနာကာရဒဿနံ။ အတ္တာ အဘိက္ကမတီတိ ဣမိနာ အန္ဓပုထုဇ္ဇနဿ ဒိဋ္ဌိဂ္ဂါဟဝသေန အဘိက္ကမေ သမ္မုယှနံ ဒဿေတိ၊ အဟံ အဘိက္ကမာမီတိ ပန ဣမိနာ မာနဂ္ဂါဟဝသေန၊ တဒုဘယံ ပန တဏှာယ ဝိနာ န ဟောတီတိ တဏှာဂ္ဂါဟဝသေနပိ သမ္မုယှနံ ဒဿိတမေဝ ဟောတိ၊ ‘‘တထာ အသမ္မုယှန္တော’’တိ ဝတွာ တံ အသမ္မုယှနံ ယေန ဃနဝိနိဗ္ဘောဂေန ဟောတိ၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘အဘိက္ကမာမီတိ စိတ္တေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယသ္မာ ဝါယောဓာတုယာ အနုဂတာ တေဇောဓာတု ဥဒ္ဓရဏဿ ပစ္စယော။ ဥဒ္ဓရဏဂတိကာ ဟိ တေဇောဓာတူတိ ဥဒ္ဓရဏေ ဝါယောဓာတုယာ တဿာ အနုဂတဘာဝေါ၊ တသ္မာ ဣမာသံ ဒွိန္နမေတ္ထ ဓာတူနံ သာမတ္ထိယတော အဓိမတ္တတာ၊ ဣတရာသဉ္စ ဩမတ္တတာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧကေကပါဒုဒ္ဓရဏေ…ပေ… ဗလဝတိယော’’တိ အာဟ။ ယသ္မာ ပန တေဇောဓာတုယာ အနုဂတာ ¶ ဝါယောဓာတု အတိဟရဏဝီတိဟရဏာနံ ပစ္စယော။ တိရိယဂတိကာယ ဟိ ဝါယောဓာတုယာ အတိဟရဏဝီတိဟရဏေသု သာတိသယော ဗျာပါရောတိ တေဇောဓာတုယာ တဿာနုဂတဘာဝေါ၊ တသ္မာ ဣမာသံ ဒွိန္နမေတ္ထ သာမတ္ထိယတော အဓိမတ္တတာ၊ ဣတရာသဉ္စ ဩမတ္တတာတိ ဒဿေန္တော ‘‘တထာ အတိဟရဏဝီတိဟရဏေသူ’’တိ အာဟ။ သတိပိ အနုဂမနာနုဂန္တဗ္ဗတာဝိသေသေ တေဇောဓာတုဝါယောဓာတုဘာဝမတ္တံ သန္ဓာယ တထာ-သဒ္ဒဂ္ဂဟဏံ။

တတ္ထ အက္ကန္တဋ္ဌာနတော ပါဒဿ ဥက္ခိပနံ ဥဒ္ဓရဏံ၊ ဌိတဋ္ဌာနံ အတိက္ကမိတွာ ပုရတော ဟရဏံ အတိဟရဏံ။ ရုက္ခခါဏုအာဒိပရိဟရဏတ္ထံ၊ ပတိဋ္ဌိတပါဒဃဋ္ဋနပရိဟရဏတ္ထံ ဝါ ပဿေန ဟရဏံ ဝီတိဟရဏံ။ ယာဝ ပတိဋ္ဌိတပါဒေါ၊ တာဝ အာဟရဏံ အတိဟရဏံ၊ တတော ပရံ ဟရဏံ ဝီတိဟရဏန္တိ အယံ ဝါ ဧတေသံ ဝိသေသော။ ယသ္မာ ပထဝီဓာတုယာ အနုဂတာ အာပေါဓာတု ဝေါဿဇ္ဇနဿ ပစ္စယော။ ဂရုတရသဘာဝါ ဟိ အာပေါဓာတူတိ ဝေါဿဇ္ဇနေ ပထဝီဓာတုယာ တဿာနုဂတဘာဝေါ၊ တသ္မာ တာသံ ဒွိန္နမေတ္ထ ¶ သာမတ္ထိယတော အဓိမတ္တတာ၊ ဣတရာသဉ္စ ဩမတ္တတာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝေါဿဇ္ဇနေ…ပေ… ဗလဝတိယော’’တိ။ ယသ္မာ ပန အာပေါဓာတုယာ အနုဂတာ ပထဝီဓာတု သန္နိက္ခေပနဿ ပစ္စယော။ ပတိဋ္ဌာဘာဝေ ဝိယ ပတိဋ္ဌာပနေပိ တဿာ သာတိသယကိစ္စတ္တာ အာပေါဓာတုယာ တဿာ အနုဂတဘာဝေါ၊ တထာ ဃဋ္ဋနကိရိယာယ ပထဝီဓာတုယာ ဝသေန သန္နိရုမ္ဘနဿ သိဇ္ဈနတော တတ္ထာပိ ပထဝီဓာတုယာ အာပေါဓာတုအနုဂတဘာဝေါ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ – ‘‘တထာ သန္နိက္ခေပနသန္နိရုမ္ဘနေသူ’’တိ။

တတ္ထာတိ တသ္မိံ အဘိက္ကမနေ၊ တေသု ဝါ ဝုတ္တေသု ဥဒ္ဓရဏာဒီသု ဆသု ကောဋ္ဌာသေသု။ ဥဒ္ဓရဏေတိ ဥဒ္ဓရဏက္ခဏေ။ ရူပါရူပဓမ္မာတိ ဥဒ္ဓရဏာကာရေန ပဝတ္တာ ရူပဓမ္မာ တံသမုဋ္ဌာပကာ အရူပဓမ္မာ စ။ အတိဟရဏံ န ပါပုဏန္တိ ခဏမတ္တာဝဋ္ဌာနတော။ တတ္ထ တတ္ထေဝါတိ ယတ္ထ ယတ္ထ ဥပ္ပန္နာ၊ တတ္ထ တတ္ထေဝ။ န ဟိ ဓမ္မာနံ ဒေသန္တရသင်္ကမနံ အတ္ထိ။ ပဗ္ဗံ ပဗ္ဗန္တိအာဒိ ဥဒ္ဓရဏာဒိကောဋ္ဌာသေ သန္ဓာယ သဘာဂသန္တတိဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အတိဣတ္တရော ဟိ ရူပဓမ္မာနမ္ပိ ပဝတ္တိက္ခဏော၊ ဂမနဿာဒါနံ ဒေဝပုတ္တာနံ ဟေဋ္ဌုပရိယာယေန ¶ ပဋိမုခံ ဓာဝန္တာနံ သိရသိ ပါဒေ စ ဗဒ္ဓခုရဓာရာသမာဂမတောပိ သီဃတရော။ ယထာ တိလာနံ ဘဇ္ဇိယမာနာနံ တဋတဋာယနေန ဘေဒေါ လက္ခီယတိ၊ ဧဝံ သင်္ခတဓမ္မာနံ ဥပ္ပာဒေနာတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘တဋတဋာယန္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥပ္ပန္နာ ဟိ ဧကန္တတော ဘိဇ္ဇန္တီတိ။

သဒ္ဓိံ ရူပေနာတိ ဣဒံ တဿ တဿ စိတ္တဿ နိရောဓေန သဒ္ဓိံ နိရုဇ္ဈနကရူပဓမ္မဝသေန ဝုတ္တံ၊ ယံ တတော သတ္တရသမစိတ္တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ။ အညထာ ယဒိ ရူပါရူပဓမ္မာ သမာနက္ခဏာ သိယုံ၊ ‘‘ရူပံ ဂရုပရိဏာမံ ဒန္ဓနိရောဓ’’န္တိအာဒိဝစနေဟိ ဝိရောဓော သိယာ။ တထာ – ‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညံ ဧကဓမ္မမ္ပိ သမနုပဿာမိ၊ ယံ ဧဝံ လဟုပရိဝတ္တံ၊ ယထယိဒံ စိတ္တ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁။၄၈) ဧဝမာဒိပါဠိယာ စ။ စိတ္တစေတသိကာ ဟိ သာရမ္မဏသဘာဝါ ယထာဗလံ အတ္တနော အာရမ္မဏပစ္စယဘူတမတ္ထံ ဝိဘာဝေန္တာယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ တေသံ တံသဘာဝနိပ္ဖတ္တိအနန္တရံ နိရောဓော၊ ရူပဓမ္မာ ပန အနာရမ္မဏာ ပကာသေတဗ္ဗာ။ ဧဝံ တေသံ ပကာသေတဗ္ဗဘာဝနိပ္ဖတ္တိ သောဠသဟိ စိတ္တေဟိ ဟောတီတိ တင်္ခဏာယုကတာ တေသံ ဣစ္ဆိတာ၊ လဟုကဝိညာဏဿ ဝိသယသင်္ဂတိမတ္တပစ္စယတာယ တိဏ္ဏံ ခန္ဓာနံ၊ ဝိသယသင်္ဂတိမတ္တတာယ စ ဝိညာဏဿ လဟုပရိဝတ္တိတာ၊ ဒန္ဓမဟာဘူတပစ္စယတာယ ရူပဓမ္မာနံ ဒန္ဓပရိဝတ္တိတာ။ နာနာဓာတုယာ ယထာဘူတဉာဏံ ခေါ ပန တထာဂတဿေဝ၊ တေန စ ပုရေဇာတပစ္စယော ရူပဓမ္မောဝ ဝုတ္တော၊ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယော စ တဿေဝါတိ ရူပါရူပဓမ္မာနံ သမာနက္ခဏတာ န ယုဇ္ဇတေဝ၊ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အညံ ¶ ဥပ္ပဇ္ဇတေ စိတ္တံ၊ အညံ စိတ္တံ နိရုဇ္ဈတီတိ ယံ ပုရိမုပ္ပန္နံ စိတ္တံ၊ တံ အညံ၊ တံ ပန နိရုဇ္ဈန္တံ အပရဿ အနန္တရာဒိပစ္စယော ဟုတွာ ဧဝ နိရုဇ္ဈတီတိ တထာလဒ္ဓပစ္စယံ အညံ ဥပ္ပဇ္ဇတေ စိတ္တံ။ ယဒိ ဧဝံ တေသံ အန္တရော လဗ္ဘေယျာတိ၊ နောတိ အာဟ ‘‘အဝီစိမနုပဗန္ဓော’’တိ။ ယထာ ဝီစိ အန္တရော န လဗ္ဘတိ၊ ‘‘တဒေဝေတ’’န္တိ အဝိသေသဝိဒူ မညန္တိ၊ ဧဝံ အနု အနု ပဗန္ဓော စိတ္တသန္တာနော ရူပသန္တာနော စ နဒီသောတောဝ နဒိယံ ဥဒကပ္ပဝါဟော ဝိယ ဝတ္တတိ။

အဘိမုခံ လောကိတံ အာလောကိတန္တိ အာဟ ‘‘ပုရတောပေက္ခန’’န္တိ။ ယသ္မာ ယံဒိသာဘိမုခေါ ဂစ္ဆတိ တိဋ္ဌတိ နိသီဒတိ ဝါ၊ တဒဘိမုခံ ပေက္ခနံ အာလောကိတံ ¶ ၊ တသ္မာ တဒနုဂတံ ဝိဒိသာလောကနံ ဝိလောကိတန္တိ အာဟ ‘‘ဝိလောကိတံ နာမ အနုဒိသာပေက္ခန’’န္တိ။ သမ္မဇ္ဇနပရိဘဏ္ဍာဒိကရဏေ ဩလောကိတဿ၊ ဥလ္လောကာဟရဏာဒီသု ဥလ္လောကိတဿ၊ ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တဿ ပရိဿယဿ ပရိဝဇ္ဇနာဒိဝသေန အပလောကိတဿ စ သိယာ သမ္ဘဝေါတိ အာဟ – ‘‘ဣမိနာ ဝါ မုခေန သဗ္ဗာနိပိ တာနိ ဂဟိတာနေဝါ’’တိ။

ကာယသက္ခိန္တိ ကာယေန သစ္ဆိကတဝန္တံ၊ ပစ္စက္ခကာရိနန္တိ အတ္ထော။ သောဟာယသ္မာ ဝိပဿနာကာလေ ဧဝ ‘‘ယမေဝါဟံ ဣန္ဒြိယေသု အဂုတ္တဒွါရတံ နိဿာယ သာသနေ အနဘိရတိအာဒိဝိပ္ပကာရံ ပတ္တော၊ တမေဝ သုဋ္ဌု နိဂ္ဂဟေဿာမီ’’တိ ဥဿာဟဇာတော ဗလဝဟိရောတ္တပ္ပော၊ တတ္ထ စ ကတာဓိကာရတ္တာ ဣန္ဒြိယသံဝရေ ဥက္ကံသပါရမိပ္ပတ္တော၊ တေနေဝ နံ သတ္ထာ – ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရာနံ ယဒိဒံ နန္ဒော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၃၀) ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။

သာတ္ထကတာ စ သပ္ပာယတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ အာလောကိတဝိလောကိတဿာတိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော။ တသ္မာတိ ကမ္မဋ္ဌာနာဝိဇဟနဿေဝ ဂေါစရသမ္ပဇညဘာဝတောတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဟေတုဘာဝေန ပစ္စာမသတိ။ အတ္တနော ကမ္မဋ္ဌာနဝသေနေဝ အာလောကနဝိလောကနံ ကာတဗ္ဗံ၊ ခန္ဓာဒိကမ္မဋ္ဌာနိကေဟိ အညော ဥပါယော န ဂဝေသိတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။ ယသ္မာ အာလောကိတာဒိသမညာပိ ဓမ္မမတ္တဿေဝ ပဝတ္တိဝိသေသော၊ တသ္မာ တဿ ယာထာဝတော ပဇာနနံ အသမ္မောဟသမ္ပဇညန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘အဗ္ဘန္တရေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စိတ္တကိရိယဝါယောဓာတုဝိပ္ဖာရဝသေနာတိ ကိရိယမယစိတ္တသမုဋ္ဌာနဝါယောဓာတုယာ စလနာကာရပဝတ္တိဝသေန။ အဓော သီဒတီတိ ထောကံ ဩတရတိ။ ဥဒ္ဓံ လင်္ဃေတီတိ လင်္ဃန္တံ ဝိယ ဥပရိ ဂစ္ဆတိ။

အင်္ဂကိစ္စံ သာဓယမာနန္တိ ပဓာနဘူတံ အင်္ဂကိစ္စံ နိပ္ဖာဒေန္တံ၊ ဥပပတ္တိဘဝဿ သရီရံ ဟုတွာတိ အတ္ထော။ ပဌမဇဝနေပိ…ပေ… သတ္တမဇဝနေပိ န ဟောတီတိ ဣဒံ ပဉ္စဒွါရဝိညာဏဝီထိယံ ‘‘ဣတ္ထီ ပုရိသော’’တိ ¶ ရဇ္ဇနာဒီနံ အဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဟိ အာဝဇ္ဇနဝေါဋ္ဌဗ္ဗနာနံ အယောနိသော အာဝဇ္ဇနဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဝသေန ဣဋ္ဌေ ဣတ္ထိရူပါဒိမှိ လောဘမတ္တံ၊ အနိဋ္ဌေ ပဋိဃမတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ မနောဒွါရေ ပန ‘‘ဣတ္ထီ ပုရိသော’’တိ ရဇ္ဇနာဒိ ဟောတိ၊ တဿ ပဉ္စဒွါရဇဝနံ မူလံ၊ ယထာဝုတ္တံ ¶ ဝါ သဗ္ဗံ ဘဝင်္ဂါဒိ။ ဧဝံ မနောဒွါရဇဝနဿ မူလဘူတဓမ္မပရိဇာနနဝသေနေဝ မူလပရိညာ ဝုတ္တာ၊ အာဂန္တုကတာဝကာလိကတာ ပန ပဉ္စဒွါရဇဝနဿေဝ အပုဗ္ဗဘာဝဝသေန စေဝ ဣတ္တရဘာဝဝသေန စ ဝုတ္တာ။ ဟေဋ္ဌုပရိယဝသေန ဘိဇ္ဇိတွာ ပတိတေသူတိ ဟေဋ္ဌိမဿ ဥပရိမဿ စ အပရာပရံ ဘင်္ဂပ္ပတ္တိမာဟ။

တန္တိ ဇဝနံ။ တဿ ဇဝနဿ န ယုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အာဂန္တုကော အဗ္ဘာဂတော။ ဥဒယဗ္ဗယပရိစ္ဆိန္နော တာဝတကော ကာလော ဧတေသန္တိ တာဝကာလိကာနိ။

ဧတံ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ။ သမဝါယေတိ သာမဂ္ဂိယံ။ တတ္ထာတိ ပဉ္စက္ခန္ဓဝသေန အာလောကနဝိလောကနေ ပညာယမာနေ တဗ္ဗိနိမုတ္တော – ကော ဧကော အာလောကေတိ၊ ကော ဝိလောကေတိ။ ဥပနိဿယပစ္စယောတိ ဣဒံ သုတ္တန္တနယေန ပရိယာယတော ဝုတ္တံ။ သဟဇာတပစ္စယောတိ နိဒဿနမတ္တမေတံ အညမညသမ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတာဒိပစ္စယာနမ္ပိ လဗ္ဘနတော။

ကာလေတိ သမိဉ္ဇိတုံ ယုတ္တကာလေ သမိဉ္ဇန္တဿ၊ တထာ ပသာရေတုံ ယုတ္တကာလေ ပသာရေန္တဿ။ ‘‘မဏိသပ္ပော နာမ ဧကာ သပ္ပဇာတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ လဠနန္တိ ကမ္ပနံ၊ လီဠာကရဏံ ဝါ။

ဥဏှပကတိကော ပရိဠာဟဗဟုလကာယော။ သီလဿ ဝိဒူသနေန အဟိတာဝဟတ္တာ မိစ္ဆာဇီဝဝသေန ဥပ္ပန္နံ အသပ္ပာယံ။ ‘‘စီဝရမ္ပိ အစေတန’’န္တိအာဒိနာ စီဝရဿ ဝိယ ကာယောပိ အစေတနောတိ ကာယဿ အတ္တသုညတာဝိဘာဝနေန ‘‘အဗ္ဘန္တရေ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပရိဒီပေန္တော ဣတရီတရသန္တောသဿ ကာရဏံ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ။

စတုပဉ္စဂဏ္ဌိကာဟတောတိ အာဟတစတုပဉ္စဂဏ္ဌိကော၊ စတုပဉ္စဂဏ္ဌိကာဟိ ဝါ ဟတသောဘော။

အဋ္ဌဝိဓောပိ အတ္ထောတိ အဋ္ဌဝိဓောပိ ပယောဇနဝိသေသော။ မဟာသိဝတ္ထေရဝါဒဝသေန ‘‘ဣမဿ ကာယဿ ဌိတိယာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ ‘‘နေဝ ဒဝါယာတိအာဒိနာ နယေနာ’’တိ ပန ဣဒံ ပဋိက္ခေပင်္ဂဒဿနမုခေန ပါဠိ အာဂတာတိ ကတွာ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပထဝီသန္ဓာရကဇလဿ ¶ ¶ တံသန္ဓာရကဝါယုနာ ဝိယ ပရိဘုတ္တဿ အာဟာရဿ ဝါယောဓာတုယာဝ အာသယေ အဝဋ္ဌာနန္တိ အာဟ – ‘‘ဝါယောဓာတုဝသေနေဝ တိဋ္ဌတီ’’တိ။ အတိဟရတီတိ ယာဝ မုခါ အဘိဟရတိ။ ဝီတိဟရတီတိ တတော ကုစ္ဆိယံ ဝိမိဿံ ကရောန္တော ဟရတိ။ အတိဟရတီတိ ဝါ မုခဒွါရံ အတိက္ကာမေန္တော ဟရတိ။ ဝီတိဟရတီတိ ကုစ္ဆိဂတံ ပဿတော ဟရတိ။ ပရိဝတ္တေတီတိ အပရာပရံ စာရေတိ။ ဧတ္ထ စ အာဟာရဿ ဓာရဏပရိဝတ္တနသဉ္စုဏ္ဏနဝိသောသနာနိ ပထဝီဓာတုသဟိတာ ဧဝ ဝါယောဓာတု ကရောတိ၊ န ကေဝလာတိ တာနိ ပထဝီဓာတုယာ ကိစ္စဘာဝေန ဝုတ္တာနိ၊ သာ ဧဝ ဓာရဏာဒီနိ ကိစ္စာနိ ကရောန္တဿ သာဓာရဏာတိ ဝုတ္တာနိ။ အလ္လတ္တဉ္စ အနုပါလေတီတိ ယထာ ဝါယောဓာတုအာဒီဟိ အညေဟိ ဝိသောသနံ န ဟောတိ၊ တထာ အနုပါလေတိ အလ္လဘာဝံ။ တေဇောဓာတူတိ ဂဟဏီသင်္ခါတာ တေဇောဓာတု။ သာ ဟိ အန္တောပဝိဋ္ဌံ အာဟာရံ ပရိပါစေတိ။ အဉ္ဇသော ဟောတီတိ အာဟာရဿ ပဝိသနာဒီနံ မဂ္ဂေါ ဟောတိ။ အာဘုဇတီတိ ပရိယေသနဝသေန၊ အဇ္ဈောဟရဏဇိဏ္ဏာဇိဏ္ဏတာဒိပဋိသံဝေဒနဝသေန စ အာဝဇ္ဇေတိ၊ ဝိဇာနာတီတိ အတ္ထော။ တံတံဝိဇာနနဿ ပစ္စယဘူတောယေဝ ဟိ ပယောဂေါ ‘‘သမ္မာပယောဂေါ’’တိ ဝုတ္တော။ ယေန ဟိ ပယောဂေန ပရိယေသနာဒိ နိပ္ဖဇ္ဇတိ၊ သော တဗ္ဗိသယဝိဇာနနမ္ပိ နိပ္ဖာဒေတိ နာမ တဒဝိနာဘာဝတော။ အထ ဝါ သမ္မာပယောဂံ သမ္မာပဋိပတ္တိံ အနွာယ အာဂမ္မ အာဘုဇတိ သမန္နာဟရတိ။ အာဘောဂပုဗ္ဗကော ဟိ သဗ္ဗောပိ ဝိညာဏဗျာပါရောတိ တထာ ဝုတ္တံ။

ဂမနတောတိ ဘိက္ခာစာရဝသေန ဂေါစရဂါမံ ဥဒ္ဒိဿ ဂမနတော။ ပရိယေသနတောတိ ဂေါစရဂါမေ ဘိက္ခတ္ထံ အာဟိဏ္ဍနတော။ ပရိဘောဂတောတိ အာဟာရဿ ပရိဘုဉ္ဇနတော။ အာသယတောတိ ပိတ္တာဒိအာသယတော။ အာသယတိ ဧတ္ထ ဧကဇ္ဈံ ပဝတ္တမာနောပိ ကမ္မဗလဝဝတ္ထိတော ဟုတွာ မရိယာဒဝသေန အညမညံ အသင်္ကရတော သယတိ တိဋ္ဌတိ ပဝတ္တတီတိ အာသယော၊ အာမာသယဿ ဥပရိ တိဋ္ဌနကော ပိတ္တာဒိကော။ မရိယာဒတ္ထော ဟိ အယမာကာရော။ နိဓေတိ ယထာဘုတ္တော အာဟာရော နိစိတော ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထာတိ နိဓာနံ၊ အာမာသယော၊ တတော နိဓာနတော။ အပရိပက္ကတောတိ ဂဟဏီသင်္ခါတေန ကမ္မဇတေဇေန အဝိပက္ကတော။ ပရိပက္ကတောတိ ယထာဘုတ္တဿ အာဟာရဿ ဝိပက္ကဘာဝတော။ ဖလတောတိ နိပ္ဖတ္တိတော။ နိဿန္ဒတောတိ ဣတော စိတော စ ဝိဿန္ဒနတော ¶ ။ သမ္မက္ခနတောတိ သဗ္ဗသော မက္ခနတော။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာယ (ဝိသုဒ္ဓိ။ မဟာဋီ။ ၁။၂၉၄) ဂဟေတဗ္ဗော။

သရီရတော သေဒါ မုစ္စန္တီတိ ဝေဂသန္ဓာရဏေန ဥပ္ပန္နပရိဠာဟတော သရီရတော သေဒါ မုစ္စန္တိ။ အညေ စ ရောဂါ ကဏ္ဏသူလဘဂန္ဒရာဒယော။ အဋ္ဌာနေတိ မနုဿာမနုဿပရိဂ္ဂဟေ အယုတ္တဋ္ဌာနေ ခေတ္တဒေဝါယတနာဒိကေ။ ကုဒ္ဓါ ဟိ မနုဿာ အမနုဿာပိ ဝါ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေန္တိ။ ဝိဿဋ္ဌတ္တာ နေဝ တဿ ¶ ဘိက္ခုနော အတ္တနော၊ ကဿစိ အနိဿဇ္ဇိတတ္တာ ဇိဂုစ္ဆနီယတ္တာ စ န ပရဿ၊ ဥဒကတုမ္ဗတောတိ ဝေဠုနာဠိအာဒိဥဒကဘာဇနတော။ တန္တိ ဆဍ္ဍိတဥဒကံ။

ဧတ္ထ စ ဧကော ဣရိယာပထော ဒွီသု ဌာနေသု အာဂတော၊ သော ပုဗ္ဗေ အဘိက္ကမပဋိက္ကမဂဟဏေန။ ‘‘ဂမနေပိ ပုရတော ပစ္ဆတော စ ကာယဿ အဘိဟရဏံ ဝုတ္တန္တိ ဣဓ ဂမနမေဝ ဂဟိတ’’န္တိ အပရေ။ ယသ္မာ ဣဓ သမ္ပဇညကထာယံ အသမ္မောဟသမ္ပဇညမေဝ ဓုရံ၊ တသ္မာ အန္တရန္တရေ ဣရိယာပထေ ပဝတ္တာနံ ရူပါရူပဓမ္မာနံ တတ္ထ တတ္ထေဝ နိရောဓဒဿနဝသေန သမ္ပဇာနကာရိတာ ဂဟိတာတိ။ မဇ္ဈိမဘာဏကာ ပန ဧဝံ ဝဒန္တိ – ဧကော ဟိ ဘိက္ခု ဂစ္ဆန္တော အညံ စိန္တေန္တော၊ အညံ ဝိတက္ကေန္တော ဂစ္ဆတိ၊ ဧကော ကမ္မဋ္ဌာနံ အဝိဿဇ္ဇေတွာဝ ဂစ္ဆတိ၊ တထာ ဧကော တိဋ္ဌန္တော၊ နိသီဒန္တော၊ သယန္တော အညံ စိန္တေန္တော၊ အညံ ဝိတက္ကေန္တော သယတိ၊ ဧကော ကမ္မဋ္ဌာနံ အဝိဿဇ္ဇေတွာဝ သယတိ။ ဧတ္တကေန ပန န ပါကဋံ ဟောတီတိ စင်္ကမနေန ဒီပေန္တိ။ ယော ဘိက္ခု စင်္ကမနံ ဩတရိတွာ စင်္ကမနကောဋိယံ ဌိတော ပရိဂ္ဂဏှာတိ – ‘‘ပါစီနစင်္ကမနကောဋိယံ ပဝတ္တာ ရူပါရူပဓမ္မာ ပစ္ဆိမစင်္ကမနကောဋိံ အပ္ပတွာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ၊ ပစ္ဆိမစင်္ကမနကောဋိယံ ပဝတ္တာပိ ပါစီနစင်္ကမနကောဋိံ အပ္ပတွာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ၊ စင်္ကမနမဇ္ဈေ ပဝတ္တာ ဥဘော ကောဋိယော အပ္ပတွာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ၊ စင်္ကမနေ ပဝတ္တာ ရူပါရူပဓမ္မာ ဌာနံ အပ္ပတွာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ၊ ဌာနေ ပဝတ္တာ နိသဇ္ဇံ အပ္ပတွာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ၊ နိသဇ္ဇာယ ပဝတ္တာ သယနံ အပ္ပတွာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ’’တိ၊ ဧဝံ ပရိဂ္ဂဏှန္တော ပရိဂ္ဂဏှန္တော ဧဝ စိတ္တံ ဘဝင်္ဂံ ဩတာရေတိ၊ ဥဋ္ဌဟန္တော ပန ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာဝ ဥဋ္ဌဟတိ။ အယံ ဘိက္ခု ဂတာဒီသု သမ္ပဇာနကာရီ နာမ ဟောတီတိ။

ဧဝမ္ပိ ¶ သုတ္တေ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဝိဘူတံ ဟောတိ၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဝိဘူတံ န ကာတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ သော ဘိက္ခု ယာဝ သက္ကောတိ၊ တာဝ စင်္ကမိတွာ ဌတွာ နိသီဒိတွာ သယမာနော ဧဝံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ သယတိ – ‘‘ကာယော အစေတနော မဉ္စော အစေတနော၊ ကာယော န ဇာနာတိ ‘အဟံ မဉ္စေ သယိတော’တိ၊ မဉ္စောပိ န ဇာနာတိ ‘မယိ ကာယော သယိတော’တိ၊ အစေတနော ကာယော အစေတနေ မဉ္စေ သယိတော’’တိ၊ ဧဝံ ပရိဂ္ဂဏှန္တော ဧဝ စိတ္တံ ဘဝင်္ဂံ ဩတာရေတိ၊ ပဗုဇ္ဈန္တော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာဝ ပဗုဇ္ဈတီတိ အယံ သုတ္တေ သမ္ပဇာနကာရီ နာမ ဟောတိ။ ကာယိကာဒိကိရိယာနိဗ္ဗတ္တနေန တမ္မယတ္တာ အာဝဇ္ဇနကိရိယာနိဗ္ဗတ္တကတ္တာ အာဝဇ္ဇနကိရိယာသမုဋ္ဌိတတ္တာ စ ဇဝနံ၊ သဗ္ဗမ္ပိ ဝါ ဆဒွါရပ္ပဝတ္တံ ကိရိယာမယပဝတ္တံ နာမ၊ တသ္မိံ သတိ ဇာဂရိတံ နာမ ဟောတီတိ ပရိဂ္ဂဏှန္တော ဇာဂရိတေ သမ္ပဇာနကာရီ နာမ။ အပိစ ရတ္တိန္ဒိဝံ ဆ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ပဉ္စ ကောဋ္ဌာသေ ဇဂ္ဂန္တောပိ ဇာဂရိတေ သမ္ပဇာနကာရီ နာမ ဟောတီတိ။

ဝိမုတ္တာယတနသီသေ ¶ ဌတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တောပိ ဗာတ္တိံသတိရစ္ဆာနကထံ ပဟာယ ဒသကထာဝတ္ထုနိဿိတသပ္ပာယကထံ ကထေန္တောပိ ဘာသိတေ သမ္ပဇာနကာရီ နာမ ဟောတိ။ အဋ္ဌတိံသာယ အာရမ္မဏေသု စိတ္တရုစိယံ အာရမ္မဏံ မနသိကာရံ ပဝတ္တေန္တောပိ ဒုတိယဇ္ဈာနံ သမာပန္နောပိ တုဏှီဘာဝေ သမ္ပဇာနကာရီ နာမ။ ဒုတိယဉှိ ဈာနံ ဝစီသင်္ခါရပ္ပဟာနတော ဝိသေသတော တုဏှီဘာဝေါ နာမာတိ။ ဩဋ္ဌေ စာတိအာဒီသု စ-သဒ္ဒေန ကဏ္ဌသီသနာဘိအာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တဒနုရူပံ ပယောဂန္တိ တဿ ဥပ္ပတ္တိယာ အနုစ္ဆဝိကံ စိတ္တဿ ပဝတ္တိအာကာရသညိတံ ပယောဂံ၊ ယတော သဗ္ဗေ ဝိစာရာဒယော နိပ္ဖဇ္ဇန္တိ။ ဥပါဒါရူပပဝတ္တိယာတိ ဝိညတ္တိဝိကာရသဟိတသဒ္ဒါယတနုပ္ပတ္တိယာ။ ဧဝန္တိ ဝုတ္တပ္ပကာရေန။ သတ္တသုပိ ဌာနေသု အသမ္မုယှနဝသေန ‘‘မိဿက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ မဂ္ဂသမ္မာသတိယာပိ ကာယာနုပဿနာဒိအနုရူပတ္တာ သမ္ပဇညာနုရူပပုဗ္ဗဘာဂံ သတ္တဋ္ဌာနိယဿ ဧကန္တလောကိယတ္တာ။

သတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဘိက္ခုသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၆၉။ ယသ္မာ သော ဘိက္ခု ‘‘ဒေသေတု မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဓမ္မ’’န္တိ သံခိတ္တေန ဓမ္မဒေသနံ ယာစိ၊ တဿ သံခိတ္တရုစိဘာဝတော၊ တသ္မာ သံခိတ္တေနေဝ ¶ ဓမ္မံ ဒေသေတုကာမော ဘဂဝါ ‘‘တသ္မာတိဟာ’’တိအာဒိမာဟာတိ ဝုတ္တံ – ‘‘ယသ္မာ သံခိတ္တေန ဒေသနံ ယာစသိ၊ တသ္မာ’’တိ။ ကမ္မဿကတာဒိဋ္ဌိကဿေဝ လောကိယလောကုတ္တရဂုဏဝိသေသာ ဣဇ္ဈန္တိ၊ န ဒိဋ္ဌိဝိပန္နဿ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဒိဋ္ဌီတိ ကမ္မဿကတာဒိဋ္ဌီ’’တိ။

၄။ သာလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၇၀။ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇမာနေ အပါယဒုက္ခေ အပါတနဝသေန ဓာရဏဋ္ဌေန ဓမ္မော၊ သာသနဗြဟ္မစရိယံ၊ တဒေဝ တဒင်္ဂါဒိဝသေန ကိလေသာနံ ဝိနယနဋ္ဌေန ဝိနယောတိ အာဟ – ‘‘ဓမ္မောတိ ဝါ…ပေ… နာမ’’န္တိ။ ပဋိပက္ခဓမ္မေဟိ အနဘိဘူတတာယ ဧကော ဥဒေတီတိ ဧကောဒီတိ လဒ္ဓနာမော သမာဓိ ဘူတော ဇာတော ဧတေသန္တိ ဧကောဒိဘူတာ။ ဧတ္ထ စ ဧကောဒိဘူတာတိ ဧတေန ဥပစာရဇ္ဈာနာဝဟော ပုဗ္ဗဘာဂိကော သမာဓိ ဝုတ္တော။ သမာဟိတာတိ ဧတေန ဥပစာရပ္ပနာသမာဓိ။ ဧကဂ္ဂစိတ္တာတိ ဧတေန သုဘာဝိတော ဝသိပ္ပတ္တော အပ္ပနာသမာဓိ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ နဝကဘိက္ခူဟိ ဘာဝိတသတိပဋ္ဌာနာ ပုဗ္ဗဘာဂါ။ တေ ဟိ ယထာဘူတဉာဏာယ ဘာဝိတာ။ ယထာဘူတဉာဏန္တိ ဟိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏံ ဣဓာဓိပ္ပေတံ။ ခီဏာသဝေဟိ ဘာဝိတသတိပဋ္ဌာနာပိ ပုဗ္ဗဘာဂါ။ တေသဉှိ ကတကရဏီယာနံ ¶ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာယ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ၊ သေက္ခာနံ ပန သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ ပရိညတ္ထာယ ပဝတ္တာ လောကိယာ၊ ပရိဇာနနဝသေန ပဝတ္တာ လောကုတ္တရာတိ ‘‘မိဿကာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၅။ အကုသလရာသိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၇၁။ ပဉ္စမေ ကေဝလောတိ ကုသလဓမ္မေဟိ အသမ္မိဿော၊ တတော ဧဝ သကလော သုက္ကပက္ခော အနဝဇ္ဇဋ္ဌော။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

၆။ သကုဏဂ္ဃိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၇၂။ ပါကတိကသကုဏကုလေသု ဗလဝဘာဝတော တေသံ ဟနနတော သကုဏဂ္ဃိ။ သေနောတိ ဝုတ္တံ ‘‘သေနဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ၊ သေနဝိသေသော ပန သော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာမိသတ္ထာယ ပတ္တတ္တာ ‘‘လောဘသာဟသေန ပတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ လောဘနိမိတ္တေန သာဟသာကာရေန ပတ္တာတိ အတ္ထော။ နင်္ဂလေန ကဋ္ဌံ ကသိတံ နင်္ဂလကဋ္ဌံ၊ တံ ကရီယတိ ဧတ္ထာတိ နင်္ဂလကဋ္ဌကရဏန္တိ ¶ အာဟ – ‘‘အဓုနာ ကဋ္ဌံ ခေတ္တဋ္ဌာန’’န္တိ။ လေဍ္ဍုယော တိဋ္ဌန္တိ ဧတ္ထာတိ လေဍ္ဍုဋ္ဌာနံ၊ လေဍ္ဍုနိမိတ္တံ ကသိတဋ္ဌာနံ။ ဝဇ္ဇတီတိ ဝဒံ၊ ဝစနံ။ ကုစ္ဆိတံ ဝဒံ အဝဒံ။ ဂရဟနေ ဟိ အယံ အ-ကာရော ယထာ – ‘‘အပုတ္တော အဘရိယာ’’တိ။ အဝဒံ မာနေတီတိ အဝဒမာနာ၊ အတ္တနော ဗလမဒေန လာပံ အတိမညိတွာ ဝဒန္တီတိ အတ္ထော။ တေနေဝါဟ ‘‘ဂစ္ဆ ခေါ၊ တွံ လာပ၊ တတြပိ မေ ဂန္တွာ န မောက္ခသီ’’တိ။ ယံ ပန အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ ‘‘အတ္တနော ဗလဿ သုဋ္ဌု ဝဏ္ဏံ ဝဒမာနာ’’တိ၊ တတ္ထ အတ္တတော အာပန္နံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဝဒမာနော’’တိ ဝါ ပါဌော၊ သာရမ္ဘဝသေန အဝှာယန္တောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဧဟိ ခေါ ဒါနိ သကုဏဂ္ဃီ’’တိ။ သုဋ္ဌု ဌပေတွာတိ ဇိယာမုတ္တသရဿ ဝိယ သီဃပါတယောဂျတာကရဏေန ဥဘော ပက္ခေ သမ္မာ ဌပေတွာ။ အယန္တိ သကုဏဂ္ဃိ။ ဉတွာတိ ယထာဘူတဒဿနေန အတ္တနော ဉာဏေန ဇာနိတွာ။ ဖာလီယိတ္ထာတိ ဖာလစ္ဆေဒတိခိဏသိခရေ သုက္ခလေဍ္ဍုသ္မိံ ဘိဇ္ဇိတ္ထ။

၇။ မက္ကဋသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၇၃။ သဉ္စာရောတိ သဉ္စရဏံ။ လေပန္တိ သိလေသသဒိသံ အာလေပနံ။ ကာဇသိက္ကာ ဝိယာတိ ကာဇဒဏ္ဍကေ ဩလဂ္ဂေတဗ္ဗာ သိက္ကာ ဝိယ။ အပိစ စတဿော ရဇ္ဇုယော ဥပရိ ဗန္ဓနဋ္ဌာနဉ္စာတိ ပဉ္စဋ္ဌာနံ။ ဩဍ္ဍိတောတိ ဩလမ္ဗိတော။ ထုနန္တောတိ နိတ္ထုနန္တော။

၈။ သူဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၇၄။ အာဟာရသမ္ပာဒနေန ¶ တံတံအာဟာရဝတ္ထုဂတေ သူဒေတိ ပဂ္ဃရေတီတိ သူဒေါ၊ ဘတ္တကာရကော။ ဒဟရေဟိ မနာပတရံ အစ္စေတဗ္ဗတော အတိက္ကမိတဗ္ဗတော အစ္စယာ၊ ဘောဇနေ ရသဝိသေသာ၊ တသ္မာ နာနစ္စယေဟီတိ နာနပ္ပကာရရသဝိသေသေဟီတိ အတ္ထော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘နာနစ္စယေဟီ’’တိအာဒိ။ အဂ္ဂီယတိ အသင်္ကရတော ဝိဘဇီယတီတိ အဂ္ဂေါ၊ အမ္ဗိလမေဝ အဂ္ဂေါ အမ္ဗိလဂ္ဂေါတိ အာဟ – ‘‘အမ္ဗိလဂ္ဂေဟီတိ အမ္ဗိလကောဋ္ဌာသေဟီ’’တိ။ ဒါတုံ အဘိဟရိတဗ္ဗတာယ အဘိဟာရာ၊ ဒေယျဓမ္မာ။ တေနာဟ – ‘‘အဘိဟဋာနံ ဒါယာန’’န္တိ။ ဣဒံ မေ ကမ္မဋ္ဌာနံ အနုလောမံဝါတိ ဣဒံ မမ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဧဝံ ပဝတ္တမာနံ အနုလောမာဝသာနမေဝ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။ ဧဝံ ပုန ပဝတ္တမာနံ ¶ ဥဿက္ကိတွာ ဝိသေသနိဗ္ဗတ္တနတ္ထမေဝ ဟောတီတိ ဧဝံ နိမိတ္တံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ ဗာလော အဗျတ္တော၊ ပဏ္ဍိတော ပန သက္ကောတိ။ အတ္တနော စိတ္တဿာတိ အတ္တနော ဘာဝနာစိတ္တဿ။ ပုဗ္ဗဘာဂဝိပဿနာ သတိပဋ္ဌာနာဝ ကထိတာ ‘‘သကဿ စိတ္တဿ နိမိတ္တံ ဥဂ္ဂဏှာတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။

၉။ ဂိလာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၇၅။ ပါဒဂါမောတိ နဂရဿ ပဒသဒိသော မဟန္တဂါမော။ တေနေဝါဟ ‘‘ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝဂါမကေ’’တိ။ အဟိတနိသေဓန-ဟိတနိယောဇန-ဗျသနပရိစ္စဇန-လက္ခဏော မိတ္တဘာဝေါ ယေသု အတ္ထိ၊ တေ မိတ္တာ။ ယေ ပန ဒိဋ္ဌမတ္တသဟာယာ၊ တေ သန္ဒိဋ္ဌာ။ ယေ သဝိသေသံ ဘတ္တိမန္တော၊ တေ သမ္ဘတ္တာတိ ဒဿေန္တော ‘‘မိတ္တာတိ မိတ္တာဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ အဿာတိ ဘဂဝတော။ ပဉ္စမိယံ အဋ္ဌမိယံ စာတုဒ္ဒသိယံ ပဉ္စဒသိယန္တိ ဧကေကသ္မိံ ပက္ခေ စတ္တာရော ဝါရေ ကတွာ မာသဿ အဋ္ဌဝါရေ။

ဝေဒနာနံ ဗလဝဘာဝေန ခရော ဖရုသော ကက္ခဠော။ အာဗာဓောတိ ပုဗ္ဗကမ္မဟေတုတာယ ကမ္မသမုဋ္ဌာနော အာဗာဓော သင်္ခါရဒုက္ခတာသင်္ခါတော သဗ္ဗကာလိကတ္တာ သရီရဿ သဘာဂရောဂေါ နာမ။ နာယမီဒိသော အာဗာဓော၊ အယံ ပန ဗဟလတရဗျာဓိတာယ ‘‘ဝိသဘာဂရောဂေါ’’တိ ဝုတ္တော။ အန္တ-သဒ္ဒေါ သမီပပဝတ္တောတိ အာဟ – ‘‘မရဏန္တံ မရဏသန္တိက’’န္တိ။ ဝေဒနာ…ပေ… အကရောန္တော ဥက္ကံသဂတဘာဝိတကာယာဒိတာယ။ အပီဠိယမာနောတိ အပီဠိယမာနော ဝိယ။ ဩဝါဒမေဝ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အပလောကနန္တိ အာဟ – ‘‘ဩဝါဒါနုသာသနိံ အဒတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ ပုဗ္ဗဘာဂဝီရိယံ နာမ ဖလသမာပတ္တိယာ ပရိကမ္မဘူတဝိပဿနာဝီရိယံ။ ဇီဝိတမ္ပိ ဇီဝိတသင်္ခါရော ပတိတုံ အဒတွာ အတ္တဘာဝဿ အဘိသင်္ခရဏတော။

‘‘ဧတ္တကံ ¶ ကာလံ အတိက္ကမိတွာ ဝုဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ခဏပရိစ္ဆေဒဝတီ သမာပတ္တိ ခဏိကသမာပတ္တိ။ နိဂ္ဂုမ္ဗံ နိဇ္ဇဋံ ကတွာတိ ရူပသတ္တကာရူပသတ္တကဝသေန ပဝတ္တိယမာနံ ဝိပဿနာဘာဝနံ သဗ္ဗသော ခိလဝိရဟေန နိဂ္ဂုမ္ဗံ၊ အဗျာကုလတာယ နိဇ္ဇဋံ ကတွာ။ မဟာဝိပဿနာဝသေနာတိ ပစ္စေကံ သဝိသေသံ ဝိတ္ထာရိတာနံ အဋ္ဌာရသာဒီနံ မဟာဝိပဿနာနံ ဝသေန ဝိပဿိတွာ သမာပန္နာ ယာ သမာပတ္တိ၊ သာ သုဋ္ဌု ဝိက္ခမ္ဘေတိ ဝေဒနံ မဟာဗလဝတာယ ပုဗ္ဗာရမ္မဏဿ၊ မဟာနုဘာဝတာယ တထာပဝတ္တိတဝိပဿနာဝီရိယဿ။ ယထာ ¶ နာမာတိအာဒိနာ တဿ နိဒဿနံ ဒဿေတိ။ ဝေဒနာတိ ဒုက္ခဝေဒနာ။ စုဒ္ဒသဟာကာရေဟီတိ တဿေဝ သတ္တကဒွယဿ ဝသေန ဝဒတိ။ သန္နေတွာတိ အန္တရန္တရာ သမာပန္နဇ္ဈာနသမာပတ္တိသမ္ဘူတေန ဝိပဿနာပီတိသိနေဟေန တေမေတွာ။ သမာပတ္တီတိ ဖလသမာပတ္တိ။

ဂိလာနာ ဝုဋ္ဌိတောတိ ဂိလာနဘာဝတော ဝုဋ္ဌိတော။ သရီရဿ ဂရုထဒ္ဓဘာဝပ္ပတ္တိ မဓုရကတာတိ အာဟ – ‘‘သဉ္ဇာတဂရုဘာဝေါ သဉ္ဇာတထဒ္ဓဘာဝေါ’’တိ။ နာနာကာရတောတိ ပုရတ္ထိမာဒိဘေဒတော။ သတိပဋ္ဌာနဓမ္မာတိ ပုဗ္ဗေ အတ္တနာ ဘာဝိယမာနာ သတိပဋ္ဌာနဓမ္မာ။ ပါကဋာ န ဟောန္တိ ကာယစိတ္တာနံ အကမ္မညတာယ။ တန္တိ ဓမ္မာတိ ပရိယတ္တိဓမ္မာ န ဉာယန္တိ။

အနန္တရံ အဗာဟိရန္တိ ဓမ္မဝသေန ပုဂ္ဂလဝသေန စ အန္တရဗာဟိရံ အကတွာ။ ဧတ္တကန္တိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဝရတိ။ ဒဟရကာလေတိ အတ္တနော ဒဟရကာလေ။ န ဧဝံ ဟောတီတိ ‘‘အဟံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိဟရိဿာမီ’’တိအာဒိကော မာနတဏှာမူလကော ဣဿာမစ္ဆရိယာနံ ပဝတ္တိအာကာရော တထာဂတဿ န ဟောတိ၊ နတ္ထေဝ ပဂေဝ တေသံ သမုစ္ဆိန္နတ္တာတိ အာဟ – ‘‘ဗောဓိပလ္လင်္ကေယေဝါ’’တိအာဒိ။ ပဋိသင်္ခရဏေန ဝေဌေန မိဿကေန။ မညေတိ ယထာဝုတ္တံ ပဋိသင်္ခရဏသညိတေန ဝေဌမိဿကေန ဝိယ ဇရသကဋံ။ အရဟတ္တဖလဝေဌေနာတိ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိသညိတေန အတ္ထဘာဝဝေဌေန။

ဖလသမာပတ္တိယာ အဓိပ္ပေတတ္တာ ‘‘ဧကစ္စာနံ ဝေဒနာနန္တိ လောကိယာနံ ဝေဒနာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အတ္တဒီပါတိ ဧတ္ထ အတ္တ-သဒ္ဒေန ဓမ္မော ဧဝ ဝုတ္တော၊ သွာယမတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝိဘာဝိတော ဧဝ။ နဝဝိဓော လောကုတ္တရဓမ္မော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော ဟိ စတူဟိ ဩဃေဟိ အနဇ္ဈောတ္ထရဏီယတော ‘‘ဒီပေါ’’တိ ဝုတ္တော။ တမအဂ္ဂေတိ တမယောဂါဘာဝေန သဒေဝကဿ လောကဿ အဂ္ဂေ။ သဗ္ဗေသန္တိ သဗ္ဗေသံ သိက္ခာကာမာနံ။ တေ ‘‘ဓမ္မဒီပါ ဝိဟရထာ’’တိ ဝုတ္တာ စတုသတိပဋ္ဌာနဂေါစရာဝ ဘိက္ခူ အဂ္ဂေ ဘဝိဿန္တိ။

၁၀။ ဘိက္ခုနုပဿယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၇၆။ ကမ္မဋ္ဌာနကမ္မိကာတိ ¶ ကမ္မဋ္ဌာနမနုယုတ္တာ။ ဝိသေသေတီတိ ဝိသေသော၊ အတိသယော၊ သွာယံ ပုဗ္ဗာပရဝိသေသော ဥပါဒါယုပါဒါယ ဂဟေတဗ္ဗောတိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။

ဥပ္ပဇ္ဇတိ ¶ ကိလေသပရိဠာဟောတိ ကာယေ အသုဘာဒိဝသေန မနသိကာရံ အဒဟန္တဿ မနသိကာရဿ ဝီထိယံ အပဋိပန္နတာ သုဘာဒိဝသေန ကာယာရမ္မဏော ကိလေသပရိဠာဟော စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဝီရိယာရမ္ဘဿ အဘာဝေန တသ္မိံ အာရမ္မဏေ စေတသော ဝါ လီနတ္တံ ဟောတိ၊ ဂေါစရဇ္ဈတ္တတော ဗဟိဒ္ဓါ ပုထုတ္တာရမ္မဏေ စိတ္တံ ဝိက္ခိပတိ။ ဧဝံ ကိလေသပရိဠာဟေ စာတိအာဒိနာ တိဝိဓမ္ပိ ဘာဝနာနုယောဂဿ ကိလေသဝတ္ထုဘာဝံ ဥပါဒါယ သမုစ္စယဝသေန အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန တေ ပရိဠာဟလီနတ္တဝိက္ခေပါ ဧကဇ္ဈံ န ပဝတ္တန္တိ၊ တသ္မာ ပါဠိယံ ‘‘ကာယာရမ္မဏော ဝါ’’တိအာဒိနာ အနိယမတ္ထော ဝါ-သဒ္ဒေါ ဂဟိတော။ ကိလေသာနုရဉ္ဇိတေနာတိ ကိလေသဝိဝဏ္ဏိတစိတ္တေန ဟုတွာ န ဝတ္တိတဗ္ဗံ။ ကထံ ပန ဝတ္တိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ကိသ္မိဉ္စိဒေဝါ’’တိ။ န စ ဝိတက္ကေတိ န စ ဝိစာရေတီတိ ကိလေသသဟဂတေ ဝိတက္ကဝိစာရေ န ပဝတ္တေတိ။ သုခိတောတိ ဈာနသုခေန သုခိတော။

ဣမဿ ဘိက္ခုနော ဘာဝနာ ပဝတ္တာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယသ္မာ ဟိ ဣမဿ ဘိက္ခုနော တံ မူလကမ္မဋ္ဌာနံ ပရိပန္ထေ သတိ ဌပေတွာ ဗုဒ္ဓဂုဏာဒိအနုဿရဏေန စိတ္တံ ပသာဒေတွာ မူလကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာ ပဝတ္တာ၊ တသ္မာ ပဏိဓာယ ဘာဝနာတိ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အဋ္ဌပေတွာတိ စိတ္တံ အပ္ပဝတ္တေတွာတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကမ္မဋ္ဌာနာဒီနံ တိဏ္ဏမ္ပိ ဝသေန အတ္ထယောဇနာ သမ္ဘဝတိ။ တေနာဟ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ။ သာရေန္တော ဝိယာတိ ရထံ ဝါဟယန္တော ဝိယ။ သမပ္ပမာဏတော အဋ္ဌကာဒိဝသေန သုတစ္ဆိတံ ပက္ခိပန္တော ဝိယ။ သုခေနေဝ ကိလေသာနံ ဩကာသံ အဒေန္တော အန္တရာ အသဇ္ဇန္တော အလဂ္ဂန္တော။ ဝိပဿနာစာရဿ အာရဒ္ဓဝုတ္တိတံ အပရိပန္ထတဉ္စ ဒဿေန္တော ဩပမ္မဒွယမာဟ။ ဗျာဘင်္ဂိယာတိ ကာဇဒဏ္ဍေန။ ကိလေသပရိဠာဟာဒီနန္တိ ကိလေသပရိဠာဟလီနတ္တဝိက္ခေပါနံ။

ဂုဠခဏ္ဍာဒီနီတိ ဂုဠခဏ္ဍသက္ခရခဏ္ဍာဒီနိ ဥစ္ဆုဝိကာရဘူတာနိ။ ‘‘ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရာမီ’’တိအာဒိဝစနတော ‘‘ပုဗ္ဗဘာဂဝိပဿနာ ကထိတာ’’တိ ဝုတ္တံ။

အမ္ဗပါလိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ နာလန္ဒဝဂ္ဂေါ

၂။ နာလန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၇၈။ ဒုတိယဝဂ္ဂေ ¶ ¶ ပဌမသုတ္တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ သုဝိညေယျန္တိ တံ လင်္ဃိတွာ ‘‘ဒုတိယေ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဘိယျတရော အဘိညာတောတိ သမ္ဗောဓိယာ သေဋ္ဌတရောတိ အဘိလက္ခိတော။ ဘိယျတရာဘိညောတိ သဗ္ဗသတ္တေသု အဓိကတရပညော။ တေနာဟ ‘‘ဥတ္တရိတရဉာဏော’’တိ။ သမ္မာ အနဝသေသတော ဗုဇ္ဈတိ ဧတေနာတိ သမ္ဗောဓီတိ အာဟ – ‘‘သမ္ဗောဓိယန္တိ သဗ္ဗညုတညာဏေ’’တိ။ နိပ္ပဒေသာ ဂဟိတာတိ အနဝသေသာ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ဂဟိတာ အဂ္ဂမဂ္ဂသိဒ္ဓိယာဝ ဘဂဝတော သဗ္ဗဂုဏာနံ သိဒ္ဓတ္တာ။ န ကေဝလဉ္စ ဗုဒ္ဓါနံ၊ အထ ခေါ အဂ္ဂသာဝကပစ္စေကဗုဒ္ဓါနမ္ပိ တံတံဂုဏသမိဇ္ဈနံ အဂ္ဂမဂ္ဂါဓိဂမေနေဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဒွေပိ အဂ္ဂသာဝကာ’’တိအာဒိမာဟ။

အပရော နယော – ပသန္နောတိ ဣမိနာ ပသာဒဿ ဝတ္တမာနတာ ဒီပိတာတိ ဥပ္ပန္နသဒ္ဓါတိ ဣမိနာပိ သဒ္ဓါယ ပစ္စုပ္ပန္နတာ ပကာသိတာတိ အာဟ – ‘‘ဧဝံ သဒ္ဒဟာမီတိ အတ္ထော’’တိ။ အဘိဇာနာတိ အဘိမုခဘာဝေန သဗ္ဗညေယျံ ဇာနာတီတိ အဘိညော၊ ဘိယျော အဓိကော အဘိညောတိ ဘိယျောဘိညော။ သော ဧဝ အတိသယဝစနိစ္ဆာဝသေန ဘိယျောဘိညတရောတိ ဝုတ္တောတိ အာဟ – ‘‘ဘိယျတရော အဘိညာတော’’တိ။ ဒုတိယဝိကပ္ပေ ပန အဘိဇာနာတီတိ အဘိညာ၊ အဘိဝိသိဋ္ဌာ ပညာ။ ဘိယျော အဘိညာ ဧတဿာတိ ဘိယျောဘိညော၊ သော ဧဝ အတိသယဝစနိစ္ဆာဝသေန ဘိယျောဘိညတရော။ သွာယံ အဿ အတိသယော အဘိညာယ ဘိယျောဘာဝကတောတိ အာဟ – ‘‘ဘိယျတရာဘိညော ဝါ’’တိ။ သမ္ဗုဇ္ဈတိ ဧတာယာတိ သမ္ဗောဓိ၊ သဗ္ဗညုတညာဏံ အဂ္ဂမဂ္ဂဉာဏဉ္စ။ သဗ္ဗညုတညာဏပဒဋ္ဌာနဉှိ အဂ္ဂမဂ္ဂဉာဏံ၊ အဂ္ဂမဂ္ဂဉာဏပဒဋ္ဌာနဉ္စ သဗ္ဗညုတညာဏံ သမ္ဗောဓိ နာမ။ တတ္ထ ပဓာနဝသေန တဒတ္ထဒဿနေ ပဌမဝိကပ္ပော၊ ပဒဋ္ဌာနဝသေန ဒုတိယဝိကပ္ပော။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏဿေဝ ဂဟဏံ၊ နနု ဟေဋ္ဌိမာနိပိ ဘဂဝတော မဂ္ဂဉာဏာနိ သဝါသနမေဝ ယထာသကံ ပဋိပက္ခဝိဓမနဝသေန ပဝတ္တာနိ။ သဝါသနပ္ပဟာနဉှိ ဉေယျာဝရဏပ္ပဟာနန္တိ? သစ္စမေတံ၊ တံ ပန အပရိပုဏ္ဏံ ပဋိပက္ခဝိဓမနဿ ဝိပ္ပကတဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေ ဝါ’’တိ။ သဗ္ဗန္တိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန အဓိဂန္တဗ္ဗံ သဗ္ဗံ။

ခါဒနီယာနံ ¶ ¶ ဥဠာရတာ သာတရသာနုဘာဝေနာတိ အာဟ ‘‘မဓုရေ အာဂစ္ဆတီ’’တိ။ ပသံသာယ ဥဠာရတာ ဝိသိဋ္ဌဘာဝေနာတိ အာဟ – ‘‘သေဋ္ဌေ’’တိ။ ဩဘာသဿ ဥဠာရတာ မဟန္တဘာဝေနာတိ ဝုတ္တံ – ‘‘ဝိပုလေ’’တိ။ ဥသဘဿ အယန္တိ အာသဘီ၊ ဣဓ ပန အာသဘီ ဝိယာတိ အာသဘီ။ တေနာဟ – ‘‘ဥသဘဿ ဝါစာသဒိသီ’’တိ။ ယေန ဂုဏေန သာ တံသဒိသာ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အစလာ အသမ္ပဝေဓီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယတော ကုတောစိ အနုဿဝနံ အနုဿဝေါ။ ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနာဒီသု ကတပရိစယာနံ အာစရိယာနံ တံ တံ အတ္ထံ ဉာပေန္တီ ပဝေဏီ အာစရိယပရမ္ပရာ။ ကေဝလံ အတ္တနော မတိယာ ‘‘ဣတိ ကိရ ဧဝံ ကိရာ’’တိ ပရိကပ္ပနာ ဣတိကိရာ။ ပိဋကဿ ဂန္ထဿ သမ္ပဒါနတော ဘူတတော တဿ ဂဟဏံ ပိဋကသမ္ပဒါနံ။ ယထာသုတာနံ အတ္တာနံ အာကာရဿ ပရိဝိတက္ကနံ အာကာရပရိဝိတက္ကော။ တထေဝဿ ‘‘ဧဝမေတ’’န္တိ ဒိဋ္ဌိယာ နိဇ္ဈာနက္ခမနံ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိ။ အာဂမာဓိဂမေဟိ ဝိနာ ကေဝလံ အနုဿုတတော တက္ကမဂ္ဂံ နိဿာယ တက္ကနံ တက္ကော။ အနုမာနဝိဓိံ နိဿာယ ဂဟဏံ နယဂ္ဂါဟော။ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓဝိသယေ ဌတွာ ဘဂဝတော အယံ ထေရဿ စောဒနာ ထေရဿ စ သော အဝိသယော၊ တသ္မာ ‘‘ပစ္စက္ခတော ဉာဏေန ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဝိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သီဟနာဒေါ ဝိယာတိ သီဟနာဒေါ။ တံသဒိသတာ စဿ သေဋ္ဌဘာဝေန၊ သော စေတ္ထ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော ‘‘သီဟနာဒေါ’’တိအာဒိမာဟ။ ဥန္နာဒယန္တေနာတိ အသနိသဒိသံ ကရောန္တေန။

အနုယောဂဒါပနတ္ထန္တိ အနုယောဂံ သောဓာပေတုံ။ ဝိမဒ္ဒက္ခမဉှိ သီဟနာဒံ နဒန္တော အတ္ထတော အနုယောဂံ သောဓေတိ နာမ၊ အနုယုဇ္ဈန္တော စ နံ သောဓာပေတိ နာမ။ ဒါတုန္တိ သောဓေတုံ။ ကေစိ ‘‘ဒါနတ္ထ’’န္တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ။ န ဟိ ယော သီဟဒါနံ နဒတိ၊ သော ဧဝ တတ္ထ အနုယောဂံ ဒေတီတိ ယုဇ္ဇတိ။ နိဃံသနန္တိ ဝိမဒ္ဒနံ။ ဓမမာနန္တိ တာပယမာနံ။ တာပနဉ္စေတ္ထ ဂဂ္ဂရိယာ ဓမ္မာပနသီသေန ဝဒတိ။

သဗ္ဗေ တေတိ သဗ္ဗေ တေ အတီတေ နိရုဒ္ဓေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ။ တေနေတံ ဒဿေတိ – ယေ တေ အဟေသုံ အတီတမဒ္ဓါနံ တဝ အဘိနီဟာရတော ဩရံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တေသံ တာဝ သာဝကဉာဏဂေါစရေ ဓမ္မေ ပရိစ္ဆိန္ဒန္တော မာရာဒယော ဝိယ စ ဗုဒ္ဓါနံ လောကိယစိတ္တာစာရံ တွံ ဇာနေယျာသိ။ ယေ ပန တေ အဗ္ဘတီတာ၊ တတော ပရတော ဆိန္နဝဋုမာ ဆိန္နပပဉ္စာ ပရိယာဒိန္နဝဋ္ဋာ သဗ္ဗဒုက္ခဝီတိဝတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ တဝ သာဝကဉာဏဿ ¶ အဝိသယဘူတေ ဓမ္မေ ကထံ ဇာနိဿသီတိ။ တေနာတိ သမ္ဗောဓိသင်္ခါတေန သဗ္ဗညုတညာဏပဒဋ္ဌာနေန အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေန။ ဧဝံသီလာတိ တာဒိသသီလာ။ သမာဓိပက္ခာတိ သမာဓိ စ သမာဓိပက္ခာ စ သမာဓိပက္ခာ ဧကဒေသသရူပေကသေသနယေန။ တတ္ထ သမာဓိပက္ခာတိ ဝီရိယသတိယော တဒနုဂုဏာ စ ဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာ ¶ ။ ဈာနသမာပတ္တီသု ယေဘုယျေန ဝိဟာရဝေါဟာရော၊ ဈာနသမာပတ္တိယော သမာဓိပ္ပဓာနာတိ ဝုတ္တံ ‘‘သမာဓိပက္ခာနံ ဓမ္မာနံ ဂဟိတတ္တာ ဝိဟာရော ဂဟိတော’’တိ။

ယထာ ပန ဟေဋ္ဌာ ဂဟိတာပိ သမာဓိပညာ ပဋိပက္ခတော ဝိမုတ္တတ္တာ ဝိမုစ္စန-သင်္ခါတ-ကိစ္စဝိသေသ-ဒဿနဝသေန ဝိမုတ္တိပရိယာယေန ပုန ဂဟိတာ ‘‘ဧဝံဝိမုတ္တာ’’တိ၊ ဧဝံ ဒိဗ္ဗဝိဟာရော ဒိဗ္ဗဝိဟာရဝိသေသဒဿနဝသေန ပုန ဂဟိတော ‘‘ဧဝံဝိဟာရီ’’တိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗေသံ သမာပတ္တိဝိဟာရာနံ ဝသေနေတ္ထ အတ္ထော ယုဇ္ဇတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိမုတ္တီတိ သင်္ခံ ဂစ္ဆန္တိ ဝိမုစ္စိတ္ထာတိ ကတွာ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓန္တေတိ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနောသာပနေန။ သဗ္ဗကိလေသေဟိ နိဿဋတ္တာ အသံသဋ္ဌတ္တာ ဝိမုတ္တတ္တာ စ နိဿရဏဝိမုတ္တိ နိဗ္ဗာနံ။

အနာဂတဗုဒ္ဓါနံ ပနာတိ ပန-သဒ္ဒေါ ဝိသေသတ္ထဇောတနော။ တေန အတီတေသု တာဝ ခန္ဓာနံ ဘူတပုဗ္ဗတ္တာ တတ္ထ သိယာ ဉာဏဿ သဝိသယေ ဂတိ၊ အနာဂတေသု ပန သဗ္ဗသော အသဉ္ဇာတေသု ကထန္တိ ဣမမတ္ထံ ဇောတေတိ။ တေနာဟ ‘‘အနာဂတာပီ’’တိအာဒိ။ ‘‘အတ္တနော စေတသာ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝိဒိတာ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ? နနု အတီတာနာဂတေ သတ္တာဟေ ဧဝ ပဝတ္တံ စိတ္တံ စေတောပရိယဉာဏဿ ဝိသယော၊ န တတော ပရန္တိ? နယိဒံ စေတောပရိယဉာဏကိစ္စဝသေန ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ ပုဗ္ဗေနိဝါသအနာဂတံသဉာဏာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ နာယံ ဒေါသော။ ဝိဒိတဋ္ဌာနေ န ကရောတိ သိက္ခာပဒေနေဝ တာဒိသဿ ပဋိက္ခေပဿ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ သေတုဃာတတော စ။ ကထံ ပန ထေရော ဒွယသမ္ဘဝေ ပဋိက္ခေပမေဝ အကာသိ၊ န ဝိဘဇ္ဇ ဗျာကာသီတိ အာဟ ‘‘ထေရော ကိရာ’’တိအာဒိ။ ပါရံ ပရိယန္တံ မိနောတီတိ ပါရမီ၊ သာ ဧဝ ဉာဏန္တိ ပါရမိဉာဏံ၊ သာဝကာနံ ပါရမိဉာဏံ သာဝကပါရမိဉာဏံ။ တသ္မိံ သာဝကာနံ ဥက္ကံသပရိယန္တဂတေ ဇာနနေ နာယမနုယောဂေါ၊ အထ ခေါ သဗ္ဗညုတညာဏေ သဗ္ဗညုတာယ ဇာနနေ။ ကေစိ ပန ‘‘သာဝကပါရမိဉာဏေတိ သာဝကပါရမိဉာဏဝိသယေ’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ၊ တထာ သေသပဒေသုပိ။ သီလ…ပေ… သမတ္ထန္တိ သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိဉာဏသင်္ခါတာနံ ကာရဏာနံ ¶ ဇာနနသမတ္ထံ။ ဗုဒ္ဓသီလာဒယော ဟိ ဗုဒ္ဓါနံ ဗုဒ္ဓကိစ္စဿ ပရေဟိ ဧတေ ဗုဒ္ဓါတိ ဇာနနဿ စ ကာရဏံ။

အနုမာနဉာဏံ ဝိယ သံသယဋ္ဌိတံ အဟုတွာ ဣဒမိဒန္တိ ယထာသဘာဝတော ဉေယျံ ဓာရေတိ နိစ္ဆိနောတီတိ ဓမ္မော၊ ပစ္စက္ခဉာဏန္တိ အာဟ ‘‘ဓမ္မဿ ပစ္စက္ခတော ဉာဏဿာ’’တိ။ အနုဧတီတိ အနွယောတိ အာဟ ‘‘အနုယောဂံ အနုဂန္တွာ’’တိ။ ပစ္စက္ခသိဒ္ဓဉှိ အတ္ထံ အနုဂန္တွာ အနုမာနဉာဏဿ ပဝတ္တိ ‘‘ဒိဋ္ဌေန အဒိဋ္ဌဿ အနုမာန’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိဒိတေ ဝေဒကမ္ပိ ဉာဏံ အတ္ထတော ဝိဒိတမေဝ ဟောတီတိ ‘‘အနုမာနဉာဏံ နယဂ္ဂါဟော ဝိဒိတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိဒိတောတိ ဝိဒ္ဓါ ¶ ပဋိလဒ္ဓါ၊ အဓိဂတောတိ အတ္ထော။ အပ္ပမာဏောတိ အပရိမာဏော မဟာဝိသယတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘အပရိယန္တော’’တိ။ တေနာတိ အပရိယန္တတ္တာ။ တေန ဝါ အပရိယန္တေန ဉာဏေန။ ဧတေန ထေရော ယံ ယံ အနုမေယျမတ္ထံ ဉာတုကာမော ဟောတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ တဿ အသင်္ဂမပ္ပဋိဟတံ အနုမာနဉာဏံ ပဝတ္တေတီတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘သော ဣမိနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဣမိနာတိ ဣမိနာ ကာရဏေန။

ပါကာရဿ ထိရဘာဝံ ဥဒ္ဓမုဒ္ဓံ အာပေတီတိ ဥဒ္ဓါပံ၊ ပါကာရမူလံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပါကာရဒွါရဗန္ဓပရိခါဒီနံ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပစ္စန္တေ ဘဝံ ပစ္စန္တိမံ။ ပဏ္ဍိတဒေါဝါရိကဋ္ဌာနိယံ ကတွာ ထေရော အတ္တာနံ ဒဿေတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧကဒွါရန္တိ ကသ္မာ အာဟာ’’တိ စောဒနံ သမုဋ္ဌာပေသိ။

ယဿာ ပညာယ ဝသေန ပုရိသော ပဏ္ဍိတောတိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ပဏ္ဍိစ္စန္တိ အာဟ – ‘‘ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတော’’တိ။ တံတံဣတိကတ္တဗ္ဗတာသု ဆေကဘာဝေါ ဗျတ္တဘာဝေါ ဝေယျတ္တိယံ။ မေဓတိ အညာဏံ ဟိံသတိ ဝိဓမတီတိ မေဓာ၊ သာ ဧတဿ အတ္ထီတိ မေဓာဝီ။ ဌာနေ ဌာနေ ဥပ္ပတ္တိ ဧတိဿာ အတ္ထီတိ ဌာနုပ္ပတ္တိကာ၊ ဌာနသော ဥပ္ပဇ္ဇနပညာ။ အနုပရိယာယန္တိ ဧတေနာတိ အနုပရိယာယော၊ သော ဧဝ ပထောတိ အနုပရိယာယပထော၊ ပရိတော ပါကာရဿ အနုယာယနမဂ္ဂေါ။ ပါကာရဘာဂါ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗာ ဧတ္ထာတိ ပါကာရသန္ဓိ၊ ပါကာရဿ ဖုလ္လိတပဒေသော။ သော ပန ဟေဋ္ဌိမန္တေန ဒွိန္နမ္ပိ ဣဋ္ဌကာနံ ဝိဂမေန ဧဝံ ဝုစ္စတီတိ အာဟ – ‘‘ဒွိန္နံ ဣဋ္ဌကာနံ အပဂတဋ္ဌာန’’န္တိ။ ဆိန္နဋ္ဌာနန္တိ ဆိန္နဘိန္နပဒေသံ၊ ဆိန္နဋ္ဌာနံ ဝါ။ တဉှိ ‘‘ဝိဝရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ကီလိဋ္ဌန္တိ မလီနံ။ ဥပတာပေန္တီတိ ကိလေသပရိဠာဟေန သန္တာပေန္တိ။ ဝိဗာဓေန္တီတိ ပီဠေန္တိ။ ဥပ္ပန္နာယ ပညာယ နီဝရဏေဟိ န ကိဉ္စိ ကာတုံ သက္ကာတိ အာဟ ‘‘အနုပ္ပန္နာယ ပညာယ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ န ဒေန္တီ’’တိ။ တသ္မာတိ ပစ္စယူပဃာတေန ¶ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ အပ္ပဒါနတော။ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုဋ္ဌု ဌပိတစိတ္တာတိ စတုဗ္ဗိဓာယပိ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာယ သမ္မဒေဝ ဌပိတစိတ္တာ အပ္ပိတစိတ္တာ။ ယထာသဘာဝေန ဘာဝေတွာတိ ယာထာဝတော သမ္မဒေဝ ယထာ ပဋိပက္ခာ သမုစ္ဆိဇ္ဇန္တိ၊ ဧဝံ ဘာဝေတွာ။

ပုရိမနယေ သတိပဋ္ဌာနာနိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ စ မိဿကာ အဓိပ္ပေတာတိ တတော အညထာ ဝတ္တုံ ‘‘အပိစေတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မိဿကာတိ သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဝသေန မိဿကာ။ ‘‘စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တာတိ ပဌမံ ဝုတ္တတ္တာ သတိပဋ္ဌာနေသု ဝိပဿနံ ဂဟေတွာ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ယထာဘူတံ ဘာဝေတွာတိ ဝုတ္တတ္တာ မဂ္ဂပရိယာပန္နာနံယေဝ စ နေသံ နိပ္ပရိယာယဗောဇ္ဈင်္ဂဘာဝတော တေသု စ အဓိဂတမေဝ ဟောတီတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ မဂ္ဂေါ စ သဗ္ဗညုတညာဏဉ္စာတိ ဂဟိတေ သုန္ဒရော ပဉှော ဘဝေယျာ’’တိ မဟာသိဝတ္ထေရော အာဟ။ န ပနေဝံ ဂဟိတံ ပေါရာဏေဟီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣတီတိ ဝုတ္တပ္ပကာရပရာမသနံ။ ထေရောတိ သာရိပုတ္တတ္ထေရော။

တတ္ထာတိ ¶ တေသု ပစ္စန္တနဂရာဒီသု။ နဂရံ ဝိယ နိဗ္ဗာနံ တဒတ္ထိကေဟိ ဥပဂန္တဗ္ဗတော ဥပဂတာနဉ္စ ပရိဿယရဟိတသုခါဓိဂမဋ္ဌာနတော။ ပါကာရော ဝိယ သီလံ တဒုပဂတာနံ ပရိတော အာရက္ခဘာဝတော။ အနုပရိယာယပထော ဝိယ ဟိရီ သီလပါကာရဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ပရိယာယပထောတိ ခေါ ဘိက္ခု ဟိရိယာ ဧတံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ဒွါရံ ဝိယ အရိယမဂ္ဂေါ နိဗ္ဗာနနဂရပ္ပဝေသနေ အဉ္ဇသဘာဝတော။ ပဏ္ဍိတဒေါဝါရိကော ဝိယ ဓမ္မသေနာပတိ နိဗ္ဗာနနဂရံ ပဝိဋ္ဌပဝိသနကာနံ သတ္တာနံ သလ္လက္ခဏတော။ ဒိန္နောတိ ဒါပိတော၊ သောဓိတောတိ အတ္ထော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

၃။ စုန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၇၉။ ပုဗ္ဗေ သာဝတ္ထိတော ဝေဠုဝဂါမဿ ဂတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘အာဂတမဂ္ဂေနေဝ ပဋိနိဝတ္တန္တော’’တိ။ သတ္တန္နန္တိ ဥပသေနော၊ ရေဝတော၊ ခဒိရဝနိယော၊ စုန္ဒော၊ သမဏုဒ္ဒေသော အဟန္တိ စတုန္နံ၊ စာလာ၊ ဥပစာလာ၊ သီသူပစာလာတိ၊ တိဿန္နန္တိ ဣမေသံ သတ္တန္နံ အရဟန္တာနံ။ နတ္ထိ နု ခေါတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ဩလောကေန္တော’’တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော သီဟာဝလောကနဉာယေန။ ဘဝိဿန္တိ မေ ဝတ္တာရော ဟရိတုံ နာသက္ခီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣဒံ ဒါနိ ပစ္ဆိမဒဿနန္တိ ဘူတကထနမတ္တံ၊ န တတ္ထ သာလယတာဒဿနံ ယထာ တထာဂတဿ ဝေသာလိယာ နိက္ခမိတွာ နာဂါပလောကိတံ။

တဿ ¶ တဿ ဝိသေသဿ အဓိဋ္ဌာနဝသေနေဝ ဣဒ္ဓိဘေဒဒဿနံ ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနံ။ သီဟဿ ဝိဇမ္ဘနာဒိဝသေန ကီဠိတွာ နာဒသဒိသီ အယံ ဓမ္မကထာတိ ဝုတ္တံ ‘‘သီဟဝိကီဠိတော ဓမ္မပရိယာယော’’တိ။ ဂမနကာလော မယှန္တီတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ပရိသမာပနေ။ တေန ထေရေန ယထာရမ္ဘဿ ဝစနပဗန္ဓဿ သမာပိတဘာဝံ ဇောတေတိ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ ဧဒိသေသု သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု။ ယုဂန္ဓရာဒယော ပရိဘဏ္ဍပဗ္ဗတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧကပ္ပဟာရေနေဝါတိ ဧကပ္ပဟာရေန ဣဝ။ သွာယံ ဣဝ-သဒ္ဒေါ န သက္ကောမီတိ ဧတ္ထ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗော။

ပဋိပါဒေဿာမီတိ ဌိတကာယံ ပဋိပါဒေဿာမိ။ ပတ္ထနာကာလေ အနောမဒဿိဿ ဘဂဝတော ဝစနသုတာနုသာရေန ဉာဏေန ဒိဋ္ဌမတ္တတံ သန္ဓာယ ‘‘တံ ပဌမဒဿန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တီ ဂုဏသာရံ။ ဧသ မဂ္ဂေါတိ ဧသော ဇာတာနံ သတ္တာနံ မရဏနိဋ္ဌိတော ပန္ထော။ ပုနပိ ဧဝံဘာဝိနော နာမ သင်္ခါရာတိ သင်္ခါရာ နာမ ဧဝံဘာဝိနော၊ မရဏပရိယောသာနာတိ အတ္ထော။ ဧတ္တကန္တိ ဧတ္တကံ ကာလံ။ သင်္ကဍ္ဎိတွာ သံဟရိတွာ။ မုခံ ပိဓာယာတိ မုခံ ဆာဒေတွာ။ အဂ္ဃိကသတာနီတိ မကုဠင်္ကုရစေတိယသတာနိ။

ပုရိမဒိဝသေတိ ¶ အတီတဒိဝသေ။ ယသ္မာ ဓမ္မသေနာပတိနော အရဟတ္တပ္ပတ္တဒိဝသေယေဝ သတ္ထု သာဝကသန္နိပါတော အဟောသိ၊ တသ္မာ ‘‘ပူရိတသာဝကသန္နိပါတော ဧသ ဘိက္ခူ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စ ဇာတိသတာနီတိ ဘုမ္မတ္ထေ၊ အစ္စန္တသံယောဂေ ဝါ ဥပယောဂဝစနံ။

ကဠောပိဟတ္ထောတိ ဝိလီဝမယဘာဇနဟတ္ထော။ ‘‘စမ္မမယဘာဇနဟတ္ထော’’တိ စ ဝဒန္တိ။ ပုရန္တရေတိ နဂရမဇ္ဈေ။ ဝနေတိ အရညေ။

ဩသက္ကနာကာရဝိရဟိတောတိ ဓမ္မဒေသနာယ သင်္ကောစဟေတုဝိရဟိတော။ ဝိသာရဒေါတိ သာရဒဝိရဟိတော။ ဓမ္မောဇန္တိ ဓမ္မရသံ၊ ဩဇဝန္တံ ဒေသနာဓမ္မန္တိ အတ္ထော။ ဓမ္မဘောဂန္တိ ဓမ္မပရိဘောဂံ၊ ပရေဟိ သဒ္ဓိံ သံဝိဘဇနဝသေန ပဝတ္တံ ဓမ္မသမ္ဘောဂန္တိ ဒေသနာဓမ္မမေဝ ဝဒတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဥဘယေနပိ ဓမ္မပရိဘောဂေါဝ ကထိတော’’တိ။

ပိယာယိတဗ္ဗတော ပိယေဟိ။ မနဿ ဝဍ္ဎနတော မနာပေဟိ။ ဇာတိယာတိ ခတ္တိယာဒိဇာတိယာ။ နာနာဘာဝေါ အသဟဘာဝေါ ဝိသုံဘာဝေါ။ အညထာဘာဝေါ အညထတ္တံ။ သရီရန္တိ ရူပဓမ္မကာယသင်္ခါတံ သရီရံ။ ရူပကာယေ ¶ ဟိ ဘိဇ္ဇန္တေ ဘိဇ္ဇန္တေဝ။ သော ဘိဇ္ဇေယျာတိ သော မဟန္တတရော ခန္ဓော ဘိဇ္ဇေယျ။

ဒက္ခိဏဒိသံ ဂတောတိ ဒက္ခိဏဒိသာမုခေ ပဝတ္တော။ မဟာခန္ဓော ဝိယာတိ မဟန္တော သာရဝန္တော သာခါခန္ဓော ဝိယ။ သာခခန္ဓာ ဟိ ဒိသာဘိမုခပဝတ္တာကာရာ၊ မူလခန္ဓော ပန ဥဒ္ဓမုဂ္ဂတော။ သောဠသန္နံ ပဉှာနန္တိ သောဠသန္နံ အပရာပရိယပဝတ္တနိယာနံ အတ္ထာနံ။ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတော ဟိ အတ္ထော ပဉှော။

၄-၅။ ဥက္ကစေလသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၈၀-၃၈၁။ အမာဝသုပေါသထေတိ အမာဝသိဥပေါသထေ၊ ကာလပက္ခဥပေါသထေတိ အတ္ထော။ ပုရိမနယေနေဝါတိ အနန္တရသုတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ။

၆။ ဥတ္တိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၈၂။ မစ္စုဓေယျဿာတိ မစ္စုနော ပဝတ္တိဋ္ဌာနဿ။

၈။ ဗြဟ္မသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၈၄။ တသ္မိံ ¶ ကာလေတိ ပဌမာဘိသမ္ဗောဓိယံ။ ဘိက္ခုယေဝ နတ္ထိ ဓမ္မစက္ကဿ အပ္ပဝတ္တိတတ္တာ၊ ဘိက္ခုယေဝ ဘိက္ခုလက္ခဏယောဂတော။ ဧကကော မဂ္ဂေါ၊ န ဒွေဓာပထဘူတောတိ ဧကမဂ္ဂေါ၊ တံ ဧကမဂ္ဂံ။ ဇာတိယာ ခယော ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ အန္တဘူတောတိ ဇာတိက္ခယန္တော၊ နိဗ္ဗာနံ၊ တံ ဒိဋ္ဌတ္တာ ဇာတိက္ခယန္တဒဿီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၉။ သေဒကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၈၅။ အယံ တဿ လဒ္ဓီတိ အယံ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနာ တဿ အာစရိယဿ လဒ္ဓိ။ တတော အနာမေန္တောတိ ယေန ဝံသော နမတိ၊ တေန ကာယံ အနာမေန္တော။ တထာ နမန္တော ဟိ ပတိတွာ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ဟောတိ။ တန္တိ ကာယံ၊ တံ ဝံသံ ဝါ။ အာကဍ္ဎေန္တော ဝိယာတိ နမိတဋ္ဌာနတော ပရဘာဂေန အာကဍ္ဎေန္တော ဝိယ။ ဧကတောဘာဂိယံ ကတွာတိ ယထာဝုတ္တံ သတိံ သူပဋ္ဌိတံ ¶ ကတွာ ဩနတံ ဝိယ ကတွာ။ တထာ ကရဏံ ပန တထာ ဝါတူပတ္ထမ္ဘဂါဟာပနေနာတိ အာဟ – ‘‘ဝါတူပတ္ထမ္ဘံ ဂါဟာပေတွာ’’တိ။ တဉ္စ သတိယာ တဒတ္ထံ ဥပဋ္ဌာနေနာတိ ဝုတ္တံ ‘‘သတိံ သူပဋ္ဌိတံ ကတွာ’’တိ။ နိစ္စလောဝ နိသီဒန္တော အန္တေဝါသီ အာစရိယံ ရက္ခတိ၊ ဧတ္တကံ အာစရိယဿ လဒ္ဓိဝသေန ဝုတ္တံ။ ‘‘အာစရိယော ဝံသံ သုဂ္ဂဟိတံ ဂဏှန္တော’’တိအာဒိ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။

‘‘အတ္တာနမေဝ ရက္ခတီ’’တိ ဣဒံ အတ္တနော ရက္ခဏံ ပဓာနံ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ န အန္တေဝါသိကန္တိ အဝဓာရဏဖလံ။ အတ္တရက္ခာယ ပနေတ္ထ သိဇ္ဈမာနာယ အန္တေဝါသိကရက္ခာပိ သိဒ္ဓါ ဧဝ ဟောတီတိ။ ဒုတိယပက္ခေပိ ဧသေဝ နယော။ သော တတ္ထ ဉာယောတိ ယာ အတ္တနော ဧဝ ရက္ခာ၊ သာ အတ္ထတော ပရရက္ခာပိ ဟောတီတိ အယမေတ္ထ ဉာယော ယုတ္တပ္ပယောဂေါ။ အနုဝဍ္ဎိယာတိ ယထာဝဍ္ဎိတဿ အနုအနုဝဍ္ဎိယာ။ ဧတေန ပဋိလဒ္ဓသမ္ပယုတ္တပမောဒနာကာရော ဒဿိတောတိ အာဟ – ‘‘သပုဗ္ဗဘာဂါယ မုဒိတာယာတိ အတ္ထော’’တိ။ အာသေဝနာယာတိအာဒီနိ ပဒါနိ အနုဒယတာပရိယောသာနာနိ (ယသ္မာ သတိပဋ္ဌာနံ သေဝန္တဿ သိဒ္ဓံ အတ္တနော စ ပရဿ စ ရက္ခဏံ ပကာသေန္တိ၊ တသ္မာ) – ‘‘အတ္တာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရက္ခိဿာမီတိ သတိပဋ္ဌာနံ သေဝိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၁၀။ ဇနပဒကလျာဏီသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၈၆။ ဇနပဒသ္မိံ ကလျာဏီတိ သကလဇနပဒေ ဘဒ္ဒါ ရူပသမ္ပတ္တိယာ သိက္ခာသမ္ပတ္တိယာ စ သုန္ဒရာ ¶ သေဋ္ဌာ။ ရူပသမ္ပတ္တိ စ နာမ သဗ္ဗသော ရူပဒေါသာဘာဝေန ရူပဂုဏပါရိပူရိယာ ဟောတီတိ တဒုဘယံ ဒဿေတုံ ‘‘ဆသရီရဒေါသရဟိတာ ပဉ္စကလျာဏသမန္နာဂတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တံ ဒုဝိဓမ္ပိ ဝိဝရန္တော ‘‘သာ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ ပဉ္စကလျာဏသမန္နာဂတာတိ ပဉ္စဝိဓသရီရဂုဏသမ္ပဒါဟိ သမန္နာဂတာ။ နာတိဒီဃာ နာတိရဿာတိ ပမာဏမဇ္ဈိမာ ဒီဃတရပ္ပမာဏာ န ဟောတိ၊ န အတိရဿာ၊ လကုဏ္ဍကရူပါ န ဟောတိ။ နာတိကိသာတိ အတိဝိယ ကိသထဒ္ဓမံသလောဟိတာ ဒိဿမာနာ အဋ္ဌိသရီရာ ဇာလသရီရာ န ဟောတိ။ နာတိထူလာတိ ဘာရိယမံသာ မဟောဒရာ န ဟောတိ။ နာတိကာဠာ နာစ္စောဒါတာတိ အတိဝိယ ကာဠဝဏ္ဏာ ဈာမင်္ဂါရော ဝိယ ¶ ၊ ဒဓိတက္ကာဒီဟိ ပမဇ္ဇိတမတ္တကံသလောဟဝဏ္ဏာ န ဟောတိ။ မနုဿလောကေ တာဒိသိယာ ရူပသမ္ပတ္တိယာ အဘာဝတော အတိက္ကန္တာ မနုဿဝဏ္ဏံ။ ယထာ ပမာဏယုတ္တာ၊ ဧဝံ အာရောဟပရိဏာဟယောဂတော စ ပရေသံ ပသာဒါဝဟာ နာတိဒီဃတာဒယော။ ဧဝံ မနုဿာနံ ဒိဗ္ဗရူပတာသမ္ပတ္တီပီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အပ္ပတ္တာ ဒိဗ္ဗဝဏ္ဏ’’န္တိ။ ဧတ္ထ စ နာတိဒီဃနာတိရဿတာဝစနေန အာရောဟသမ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ ဥဗ္ဗေဓေန ပါသာဒိကဘာဝတော။ ကိသထူလဒေါသာဘာဝဝစနေန ပရိဏာဟသမ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ။ ဥဘယေနပိ သဏ္ဌာနသမ္ပဒါ ဝိဘာဝိတာ၊ နာတိကာဠတာဝစနေန ဝဏ္ဏသမ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ ဝိဝဏ္ဏတာဘာဝတော။ ပိယင်္ဂုသာမာတိ ပရိဏတပိယင်္ဂုပုပ္ဖသဒိသသရီရနိဘာသာ။ မုခပရိယောသာနန္တိ အဓရောဋ္ဌမာဟ။ အယံ ယထာဝုတ္တာ သရီရဝဏ္ဏသမ္ပတ္တိ။ အဿာတိ ဇနပဒကလျာဏိယာ။ ဆဝိကလျာဏတာ ဆဝိသမ္ပတ္တိဟေတုကတ္တာ တဿာ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ နခါ ဧဝ ပတ္တသဒိသတာယ နခပတ္တာနိ။

(ပသာဝေါ သရီရာဝယဝေန ဣရိယနန္တိ အာဟ – ‘‘ပဝတ္တီတိ အတ္ထော’’တိ၊ ပသာဝေါ ယထာပရိတမေဝ ကနတန္တိ၊ န သဘာဝသန္ဓာနံ။ ယထာဝိဘာဝသေန ဥတ္တမမေဝ နစ္စံ နစ္စတိ။ တေ ဝါ ဝီသတိယာသူတိရံ ဓာနပ္ပတ္တိယာ ပဝတ္တိယာ ပဝတ္တိမကတမန္ဒတာ ဝိဘာဝသုဋတဿ ဥတ္တမမေဝ ဂီတဉ္စ ဂါယတီတိ အတ္ထော။) [ဧတ္ထန္တရေ ပါဌော အသုဒ္ဓါ ဒုဿောဓနီယော စ။ သုဒ္ဓပါဌော ဂဝေသိတဗ္ဗော။] သမတိတ္တိကော တေလပတ္တောတိ မုခဝတ္တိသမံ တေလာနံ ပူရိတတ္တာ သမတိတ္တိကမုခံ တေလဘာဇနံ။ အန္တရေန စ မဟာသမဇ္ဇံ အန္တရေန စ ဇနပဒကလျာဏိန္တိ ဇနပဒကလျာဏိယာ၊ တဿာ စ နစ္စဂီတံ ပေက္ခိတုံ သန္နိပတိတမဟာဇနသမူဟဿ မဇ္ဈတော ပရိဟရိတဗ္ဗော နေတဗ္ဗော။ နန္တိ တေလံ။ အာဟရေယျာတိ အာပဇ္ဇေယျ။ တတြိဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – တေလပတ္တံ ဝိယ ကာယဂတာသတိ၊ တဿ ပရိဟရဏပုဂ္ဂလော ဝိယ ဝိပဿကော၊ ဇနကာယာ ဝိယ ပုထုတ္တာရမ္မဏာနိ၊ အသိပုရိသော ဝိယ မနော၊ တေလဿ စဇနံ ဝိယ ကိလေသုပ္ပာဒနံ၊ သီသပါတနံ ဝိယ အရိယမဂ္ဂဉာဏသီသာနုပ္ပတ္တိ။ ‘‘ကာယဂတာ သတိ နော ဘာဝိတာ…ပေ… သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ပုဗ္ဗဘာဂဝိပဿနာဝ ကထိတာ’’တိ ဝုတ္တံ။

နာလန္ဒဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ သီလဋ္ဌိတိဝဂ္ဂေါ

၁-၂။ သီလသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၈၇-၃၈၈။ သီလာနီတိ ¶ ¶ ဗဟုဝစနံ အနေကဝိဓတ္တာ သီလဿ။ တဉှိ သီလနဋ္ဌေန ဧကဝိဓမ္ပိ စာရိတ္တာဒိဝသေန အနေကဝိဓံ။ တေနာဟ – ‘‘စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလာနီ’’တိ။ ပဉှမဂ္ဂေါတိ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတဿ အတ္ထဿ ဝီမံသနံ။ တေနာဟ – ‘‘ပဉှဂဝေသန’’န္တိ။

၃-၅။ ပရိဟာနသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၈၉-၃၉၁။ ပုဂ္ဂလဝသေန ပရိဟာနံ ဟောတိ န ဓမ္မဝသေန။ ယော န ဘာဝေတိ၊ တဿေဝ ပရိဟာယတိ။ တေနာဟ ‘‘ယော ဟီ’’တိအာဒိ။

၆။ ပဒေသသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၉၂။ ပဒေသတော ဘာဝိတတ္တာတိ ဧကဒေသတော ဘာဝိတတ္တာ ဘာဝနာပါရိပူရိယာ အနနုပ္ပတ္တတ္တာ။ တေနာဟ – ‘‘စတ္တာရော ဟိ မဂ္ဂေ’’တိအာဒိ။

၇။ သမတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၉၃။ သမတ္တာ ဘာဝိတတ္တာတိ ပရိယတ္တာ ဘာဝိတတ္တာ။

၈-၁၀။ လောကသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၉၄-၃၉၆။ မဟာဝိသယတ္တာ မဟတိယော အဘိညာ ဧတဿာတိ မဟာဘိညော၊ တဿ ဘာဝေါတိ သဗ္ဗံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ‘‘သတတဝိဟာရဝသေန ဝုတ္တ’’န္တိ ဝတွာ တမတ္ထံ ပါကဋံ ကာတုံ ‘‘ထေရော ကိရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿာတိ ထေရဿ။ အာဝဇ္ဇနဿ ဂတိန္တိ ဧကာဝဇ္ဇနဿေဝ ဂမနဝီထိံ။ အနုဗန္ဓတိ စက္ကဝါဠာနံ သဟဿံ ဧကာဝဇ္ဇနေနေဝ သဟဿလောကဓာတုယာ ဣစ္ဆိတမတ္ထံ ဇာနိတုံ သမတ္ထောတိ ဒဿေတိ။

သီလဋ္ဌိတိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ အနနုဿုတဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၃၉၇-၄၀၇။ ယာ ¶ ¶ ဝေဒနာ သမ္မသိတွာတိ ယာ တေဘူမကဝေဒနာ သမ္မသိတွာ။ တာဝဿာတိ တာ တေဘူမကဝေဒနာ ဧဝ အဿ ဘိက္ခုနော။ သဒိသဝသေန စေတံ ဝုတ္တံ၊ အနိစ္စာဒိသမ္မသနဝသေန ဝိဒိတာ ပုဗ္ဗဘာဂေ သမ္မသနကာလေ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ ပရိဂ္ဂဟိတေသူတိ ပရိဇာနနဝသေန ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဂဟိတေသု။ ‘‘ဝေဒနာ တဏှာပပဉ္စဿ၊ ဝိတက္ကော မာနပပဉ္စဿ၊ သညာ ဒိဋ္ဌိပပဉ္စဿ မူလဝသေန သမ္မသနံ ဝုတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဝေဒနာဝိတက္ကသညာ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိပပဉ္စာနံ မူလဒဿနဝသေနာ’’တိ အပရေ။

အနနုဿုတဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ အမတဝဂ္ဂေါ

၂။ သမုဒယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၀၈။ သာရမ္မဏသတိပဋ္ဌာနာတိ အာရမ္မဏလက္ခိတာ သတိပဋ္ဌာနာ ကထိတာ၊ န သတိလက္ခဏာ။

၄။ သတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၁၀။ သုဒ္ဓိကံ ကတွာ ဝိသုံ ဝိသုံ ကတွာ။ တထာ စ ဝုတ္တံ ပါဠိယံ ‘‘ကာယေ ဝါ ဘိက္ခူ’’တိ။

၆။ ပါတိမောက္ခသံဝရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၁၂။ ဇေဋ္ဌကသီလန္တိ ပဓာနကသီလံ။ သီလဂ္ဂဟဏဉှိ ပါဠိယံ ပါတိမောက္ခသံဝရဝသေနေဝ အာဂတံ။ တေနာဟ ‘‘တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရော ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ပါတိမောက္ခသံဝရောဝ သီလန္တိ အဝဓာရဏံ ဣတရေသံ တိဏ္ဏံ ဧကဒေသေန ပါတိမောက္ခန္တောဂဓဘာဝံ ဒီပေတိ။ တထာ ဟိ အနောလောကိယောလောကနေ အာဇီဝဟေတု စ ဆသိက္ခာပဒဝီတိက္ကမနေ ဂိလာနပစ္စယဿ အပ္ပစ္စဝေက္ခိတပရိဘောဂေ ¶ စ အာပတ္တိ ဝိဟိတာတိ။ တီဏီတိ ဣန္ဒြိယသံဝရာဒီနိ။ သီလန္တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနံ နာမ နတ္ထီတိ သီလပရိယာယေန တေသံ ကတ္ထစိ သုတ္တေ ဂဟိတဋ္ဌာနံ နာမ နတ္ထီတိ နိပ္ပရိယာယသီလတံ တေသံ ¶ ပဋိက္ခိပတိ။ ဆဒွါရရက္ခဏမတ္တမေဝါတိ တဿ သလ္လဟုကတမာဟ စိတ္တာဓိဋ္ဌာနမတ္တေန ပဋိပါကတိကဘာဝပ္ပတ္တိတော။ ဣတရဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ပစ္စယုပ္ပတ္တိမတ္တကန္တိ ဖလေန ဟေတုံ ဒဿေတိ။ ဥပ္ပာဒနဟေတုကာ ဟိ ပစ္စယာနံ ဥပ္ပတ္တိ။ ဣဒမတ္ထန္တိ ဣဒံ ပယောဇနံ ဣမဿ ပစ္စယဿ ပရိဘုဉ္ဇနေတိ အဓိပ္ပာယော။ နိပ္ပရိယာယေနာတိ ဣမိနာ ဣန္ဒြိယသံဝရာဒီနိ တီဏိ ပဓာနသီလဿ ပရိပါလနပရိသောဓနဝသေန ပဝတ္တိယာ ပရိယာယသီလာနိ နာမာတိ ဒဿေတိ။ ဣဒါနိ ပါတိမောက္ခသီလဿေဝ ပဓာနဘာဝံ ဗျတိရေကတော အနွယတော စ ဥပမာယ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သောတိ ပါတိမောက္ခသံဝရော။ သေသာနိ ဣန္ဒြိယသံဝရာဒီနိ။ ပါတိမောက္ခသဒ္ဒဿ အတ္ထော ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာဒီသု ဝိတ္ထာရိတော၊ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အာစာရေန စ ဂေါစရေန စ သမ္ပန္နောတိ ကာယိကစေတသိကအဝီတိက္ကမသင်္ခါတေန အာစာရေန စ နဝေသိယာဒိဂေါစရတာဒိသင်္ခါတေန ဂေါစရေန စ သမ္ပန္နော၊ သမ္ပန္နအာစာရဂေါစရောတိ အတ္ထော။ အပ္ပမတ္တကေသူတိ အတိပရိတ္တကေသု အနာပတ္တိဂမနီယေသု။ ‘‘ဒုက္ကဋဒုဗ္ဘာသိတမတ္တေသူ’’တိ အပရေ။ ဝဇ္ဇေသူတိ အကရဏီယေသု ဂါရယှေသု။ တေ ပန ဧကန္တတော အကုသလာ ဟောန္တီတိ အာဟ – ‘‘အကုသလဓမ္မေသူ’’တိ။ ဘယဒဿာဝီတိ ဘယတော ဒဿနသီလော၊ ပရမာဏုမတ္တမ္ပိ ဝဇ္ဇံ သိနေရုပ္ပမာဏံ ဝိယ ကတွာ ဒဿနသီလော။ သမ္မာ အာဒိယိတွာတိ သမ္မဒေဝ သက္ကစ္စံ သဗ္ဗသော စ အာဒိယိတွာ။ သိက္ခာပဒေသူတိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မန္တိ သမုဒါယတော အဝယဝနိဒ္ဓါရဏံ ဒဿေန္တော ‘‘သိက္ခာပဒေသု တံ တံ သိက္ခာပဒ’’န္တိအာဒိမာဟ။ သိက္ခာပဒံ သမာဒါတဗ္ဗံ သိက္ခိတဗ္ဗဉ္စာတိ အဓိပ္ပာယော။ သိက္ခာတိ အဓိသီလသိက္ခာ။ ပုဗ္ဗေ ပဒ-သဒ္ဒေါ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌော၊ ဣဓ ဘာဂတ္ထောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ အာဟ – ‘‘သိက္ခာကောဋ္ဌာသေသူ’’တိ။ မူလပညတ္တိအနုပညတ္တိအာဒိဘေဒံ ယံကိဉ္စိ သိက္ခိတဗ္ဗံ ပူရေတဗ္ဗံ သီလံ၊ တံ ပန ဒွါရဝသေန ဒုဝိဓမေဝါတိ အာဟ – ‘‘ကာယိကံ ဝါ ဝါစသိကံ ဝါ’’တိ။ ဣမသ္မိံ အတ္ထဝိကပ္ပေ သိက္ခာပဒေသူတိ အာဓာရေ ဘုမ္မံ သိက္ခာဘာဂေသု ကဿစိ ဝိသုံ အဂ္ဂဟဏတော။ တေနာဟ – ‘‘တံ တံ သဗ္ဗ’’န္တိ။ ‘‘တတော တွံ ဘိက္ခု သီလံ နိဿာယာ’’တိ ဝစနတော အနဘိဇ္ဈာ အဗျာပါဒသမ္မာဒိဋ္ဌိယောပိ သီလန္တိ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ‘‘ပါတိမောက္ခသံဝရသီလမေဝ ကထိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

၇။ ဒုစ္စရိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၁၃။ ဧတ္ထာပိ ¶ မနောသုစရိတံ သီလံ နာမာတိ ဒဿေတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ပစ္ဆိမာပိ တယော’’တိ။ အနဘိဇ္ဈာအဗျာပါဒသမ္မာဒိဋ္ဌိဓမ္မာ သီလံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ ကာယဝစီသုစရိတေဟိ သဒ္ဓိံ ¶ မနောသုစရိတမ္ပိ ဝတွာ ‘‘တတော တွံ ဘိက္ခု သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဆဋ္ဌသတ္တမေသူတိ ဆဋ္ဌသတ္တမဝဂ္ဂေသု အပုဗ္ဗံ နတ္ထိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။ ဝဂ္ဂပေယျာလတော ပန ဣမသ္မိံ သတိပဋ္ဌာနသံယုတ္တေ ကတိပယဝဂ္ဂါ သင်္ဂဟံ အာရူဠှာ၊ တထာပိ တေသံ အတ္ထဝိသေသာဘာဝတော ဧကစ္စေသု ပေါတ္ထကေသု မုခမတ္တံ ဒဿေတွာ သံခိတ္တာ၊ ဧကစ္စေသု အတိသံခိတ္တာဝ၊ တေ သင်္ခေပဝသေန ဒွေ ကတွာ ‘‘ဆဋ္ဌသတ္တမေသူ’’တိ ဝုတ္တံ။

အမတဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သတိပဋ္ဌာနသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။