တီကာ > သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) > သံယုတ္တနိကာယ (ဋီကာ) > မဟာဝဂ္ဂ-ဋီကာ

၄၇၁။ စတုဘူမက ¶ ¶ …ပေ… လဗ္ဘန္တိ ကုသလာဗျာကတဘာဝတော တေသံ တိဏ္ဏံ ဣန္ဒြိယာနံ။ ဝီရိယိန္ဒြိယသမာဓိန္ဒြိယာနိ…ပေ… သဗ္ဗတ္ထ လဗ္ဘန္တိ ကုသလတ္တိကသာဓာရဏတ္တာ။ စတုဘူမက …ပေ… ဝသေနာတိ စတုဘူမကဓမ္မပရိစ္ဆေဒဝသေန စေဝ ကုသလာဒီဟိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဓမ္မပရိစ္ဆေဒဝသေန စ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။

၄၇၇။ ဒုက္ခသစ္စဝသေနာတိ ဒုက္ခသစ္စဘာဝေန န ပဇာနန္တိ။ တဉှိ ပရိညေယျတာယ ဒုက္ခသစ္စသင်္ဂဟံ။ သမုဒယသစ္စဝသေနာတိ တဏှာဝိဇ္ဇာဒိံ သဒ္ဓိန္ဒြိယဿ သမုဒယသစ္စဘာဝေန န ပဇာနန္တိ။ နိရောဓန္တိ သဒ္ဓိန္ဒြိယဿ အနုပါဒါယ နိရောဓနိမိတ္တံ နိဗ္ဗာနံ။ ပဋိပဒန္တိ သဒ္ဓိန္ဒြိယနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒံ အရိယမဂ္ဂံ။ သေသေသူတိ ဝီရိယိန္ဒြိယာဒီသု။

သုက္ကပက္ခေတိ ‘‘သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ပဇာနန္တီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တေ အနဝဇ္ဇပက္ခေ။ အဓိမောက္ခဝသေန အာဝဇ္ဇနသမုဒယာတိ ‘‘အတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တပုဗ္ဗဘာဂဘူတသဒ္ဓါဓိမောက္ခဝသေန အာဝဇ္ဇနုပ္ပတ္တိယာ။ တသ္မာ ပဌမုပ္ပန္နာ သဒ္ဓါ ဧဝ ဟေတ္ထ ‘‘အာဝဇ္ဇန’’န္တိ ဝုတ္တာ၊ န မနောဒွါရာဝဇ္ဇနံ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ တသ္မာ ပဌမုပ္ပန္နာ အာဝဇ္ဇနာ ပဂ္ဂဟုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနာနံ တိက္ခာနံ ဝီရိယိန္ဒြိယာဒီနံ ပဌမုပ္ပတ္တိယာ အာဝဇ္ဇနပရိယာယေန ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒုဗ္ဗလာ ဟိ ပဌမုပ္ပန္နာ ပဂ္ဂဟာဘာဝတော ဝီရိယိန္ဒြိယာဒီနံ သမုဒယောတိ ဗလဝဘာဝပ္ပတ္တဝီရိယိန္ဒြိယာဒိကဿ အာဝဇ္ဇနဋ္ဌာနိယာနိ ဟောန္တီတိ တေသံ သမုဒယောတိ ဝုတ္တာ၊ ပုဗ္ဗေ အဓိမုစ္စနာဒိဝသေန ပဝတ္တဿ အာဝဇ္ဇနဿ သမုဒယာတိ အတ္ထော။ ပုန ဆန္ဒဝသေနာတိ ကတ္တုကာမတာကုသလစ္ဆန္ဒဝသေန သဒ္ဓါဒီနံ ဥပ္ပာဒေတုကာမတာကာရပ္ပဝတ္တဿ ¶ ဆန္ဒဿ ဝသေန။ မနသိကာရဝသေန အာဝဇ္ဇနသမုဒယာတိ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒိဝသေန ပဝတ္တဿ ဒုဗ္ဗလဿ တဿ နိဗ္ဗတ္တကယောနိသောမနသိကာရဝသေန အာဝဇ္ဇနဿ ဥပ္ပတ္တိယာ။ ဧဝမ္ပီတိ ‘‘အဓိမောက္ခဝသေနာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာကာရေနပိ။ ဆသု သုတ္တေသူတိ ¶ ဒုတိယတော ပဋ္ဌာယ ဆသု သုတ္တေသု။ စတုသစ္စမေဝ ကထိတံ။ အဿာဒဂ္ဂဟဏေန ဟိ သမုဒယသစ္စံ၊ အာဒီနဝဂ္ဂဟဏေန ဒုက္ခသစ္စံ၊ နိဿရဏဂ္ဂဟဏေန နိရောဓမဂ္ဂသစ္စာနိ ဂဟိတာနီတိ။ ပဌမသုတ္တေ ပန ဣန္ဒြိယာနံ သရူပဒဿနမေဝါတိ။

၄၇၈။ သောတော အာပဇ္ဇီယတိ ဧတေနာတိ သောတာပတ္တိ၊ အနာဂတံ ပတိ ပဌမမဂ္ဂေါ။ သောတောတိ အရိယမဂ္ဂသောတော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အာပဇ္ဇီယတီတိအာဒိတော ပဋိပဇ္ဇီယတိ။ ပဌမမဂ္ဂပဋိလာဘနိမိတ္တာနိ သောတာပန္နဿ အင်္ဂါနိ ဣဓ ‘‘သောတာပတ္တိယင်္ဂါနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။ တာနိ ပန တီသု ဌာနေသု သဒ္ဓါ အရိယကန္တသီလဉ္စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သဝိသယေတိ သကဝိသယေ။ ဇေဋ္ဌကဘာဝဒဿနတ္ထန္တိ ပဓာနဘာဝဒဿနတ္ထံ။ ယတ္ထ သဒ္ဓါဒိဣန္ဒြိယာနံ သာတိသယကိစ္စံ၊ တေသံ ကိစ္စာတိရေကတံ ဒဿေတုန္တိ အတ္ထော။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဥပမာဟိ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပတွာတိ အတ္တနော ကိစ္စာတိရေကဋ္ဌာနံ ပဋိလဘိတွာ။ ပုဗ္ဗင်္ဂမန္တိ သဒ္ဒဟနကိစ္စေသု ပုရေစာရံ ဓောရယှံ။ သေသာနိ ဝီရိယိန္ဒြိယာဒီနိ။ တဒနွယာနီတိ တဒနုဂတာနိ တဿ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒိကဿ ပက္ခိကာနိ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ဈာနဝိမောက္ခေတိ ဈာနသင်္ခါတေ ဝိမောက္ခေ သမာဓိပဓာနတာယ ဈာနာနံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘သောတာပတ္တိယင်္ဂါနိ ပတွာ’’တိ ဣဒဉ္စ ဝစနံ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။ သဒ္ဓူပနိသဉှိ သီလန္တိ။ အရိယသစ္စာနိ ပတွာတိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ အဘိသမေတဗ္ဗာနိ ပါပုဏိတွာ။

၉-၁၀။ ပဌမဝိဘင်္ဂသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၄၇၉-၄၈၀။ နေပက္ကံ ဝုစ္စတိ ပညာတိ အာဟ – ‘‘ပညာယေတံ နာမ’’န္တိ။ နိပါယတိ သံကိလေသဓမ္မေ ဝိသောသေတိ နိက္ခာမေတီတိ နိပကော၊ ထိရတိက္ခသတိပုဂ္ဂလော၊ တဿ ဘာဝေါ နေပက္ကန္တိ သတိယာပိ နေပက္ကဘာဝေါ ယုဇ္ဇတေဝ။ ဧဝဉှိ ‘‘သတိနေပက္ကေနာ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ သမတ္ထိတံ ဟောတိ၊ သတိယာ စ နေပက္ကေနာတိ ဧဝံ ဝုစ္စမာနေန သတိနိဒ္ဒေသော နာမ ကတော ဟောတိယေဝ။ အသုကံ နာမ သုတ္တံ ဝါ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝါ မေ ဘာသိတန္တိ။ ဝေါဿဇ္ဇီယတိ သင်္ခါရဂတံ ဧတသ္မိံ အဓိဂတေတိ ဝေါဿဂ္ဂေါ၊ နိဗ္ဗာနံ။ တံ အာရမ္မဏံ ¶ ကရိတွာတိ အာဟ – ‘‘နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ ကတွာ’’တိ။ ဂစ္ဆန္တိယာတိ သင်္ခါရာနံ ဥဒယဉ္စ ဝယဉ္စ ဥဒယဗ္ဗယံ ဂစ္ဆန္တိယာ ဗုဇ္ဈန္တိယာ။ တေနာဟ ¶ ‘‘ဥဒယဗ္ဗယပရိဂ္ဂါဟိကာယာ’’တိ။ သဒ္ဓါသတိပညိန္ဒြိယာနိ ပုဗ္ဗဘာဂါနိ ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ၊ စိရကတမ္ပိ စိရဘာသိတမ္ပိ သရိတာ အနုဿရိတာ၊ ဥဒယတ္ထဂါမိနိယာ ပညာယာ’’တိ စ ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘အာရဒ္ဓဝီရိယော ဝိဟရတိ၊ သော အနုပ္ပန္နာန’’န္တိအာဒိနာ စ ဝုတ္တတ္တာ ဝီရိယိန္ဒြိယံ မိဿကံ။ ‘‘ဝေါဿဂ္ဂါရမ္မဏံ ကရိတွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သမာဓိန္ဒြိယံ နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရမေဝ။ အယမေဝါတိ ယွာယံ နဝမေ ဝုတ္တော။ အယမေဝ ပုဗ္ဗဘာဂမိဿကလောကုတ္တရတ္တဓမ္မပရိစ္ဆေဒေါ။

၄၈၁။ သမ္မပ္ပဓာနေ အာရဗ္ဘာတိ သမ္မပ္ပဓာနေ ဘာဝနာဝသေန အာရဗ္ဘ။ တေနာဟ ‘‘ဘာဝေန္တော’’တိ။ ယထာ ဝီရိယိန္ဒြိယနိဒ္ဒေသေ ‘‘စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနေ အာရဗ္ဘ ဝီရိယံ ပဋိလဘတီ’’တိ ဒေသနာ အာဂတာ၊ ဧဝံ သတိန္ဒြိယနိဒ္ဒေသေ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ အာရဗ္ဘ သတိံ ပဋိလဘတီ’’တိ၊ တသ္မာ ‘‘သတိန္ဒြိယေပိ ဧသေဝ နယော’’တိ ဝုတ္တံ။ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒိနိဒ္ဒေသေသု ပန န တထာ ဒေသေတိ။

၄၈၂။ ဣန္ဒြိယာနံ တိက္ခာဒိဘာဝေါ ဝိပဿနာဝသေန ဝါ မဂ္ဂဝသေန ဝါ ဖလဝသေန ဝါ ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ‘‘တတောတိ…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။ နနု စေတ္ထ မုဒုဘာဝေါ ဧဝ ပါဠိယံ ဂဟိတောတိ? သစ္စမေတံ၊ တံ ပန တိက္ခဘာဝေ အသတိ န ဟောတိ တိက္ခာဒိဘာဝေါတိ ဝုတ္တံ။ ယတော ဟိ အယံ မုဒု၊ ဣတော တံ တိက္ခန္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘတိ အပေက္ခာသိဒ္ဓတ္တာ တိက္ခမုဒုဘာဝါနံ ပါရာပါရံ ဝိယ။ ဣဒါနိ ‘‘တတော’’တိအာဒိနာ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘သမတ္တာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သမတ္တာနီတိ သမ္ပန္နာနိ။ ဣတရံ ¶ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ သမတ္တာနီတိ ဝါ ပရိယတ္တာနိ၊ သမတ္တာနီတိ အတ္ထော။ ‘‘တတော မုဒုတရာနိ ဓမ္မာနုသာရီမဂ္ဂဿာ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ? တတောတိ ဟိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဝိပဿနိန္ဒြိယာနိ အဓိပ္ပေတာနိယေဝ၊ ‘‘တတော မုဒုတရာနီ’’တိ ဝုတ္တပဌမမဂ္ဂေါ ဓမ္မာနုသာရီ ဝါ သိယာ သဒ္ဓါနုသာရီ ဝါတိ ဗျဘိစရတိ? နာယံ ဒေါသော၊ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေကဒေသဝသေနေဝ ¶ လဒ္ဓဗ္ဗပဌမမဂ္ဂါပေက္ခာယ ဝိပဿနာယ ဝိဘာဂဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ ယော ဟိ သောတာပန္နော ဟုတွာ ဣရိယာပထံ အကောပေတွာ ယထာနိသိန္နောဝ သကဒါဂါမိမဂ္ဂံ ပါပုဏာတိ၊ တဿ ဝိပဿနိန္ဒြိယာနိ သန္ဓာယ အဝိဘာဂေန ဝုတ္တံ – ‘‘တတော မုဒုတရာနိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ ဝိပဿနိန္ဒြိယာနိ နာမာ’’တိ။ ယော ပန သောတာပန္နော ဟုတွာ ကာလန္တရေန သကဒါဂါမီ ဟောတိ၊ တဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂတ္ထာယ ပဝတ္တာနိ ဝိပဿနိန္ဒြိယာနိ နာမ ဟောန္တိ။ သော စေ ဓမ္မာနုသာရီဂေါတ္တော၊ တဿ ယထာဝုတ္တဝိပဿနိန္ဒြိယတော မုဒုတရာနီတိ ‘‘တတော မုဒုတရာနိ ဓမ္မာနုသာရီမဂ္ဂဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိပဿနိန္ဒြိယာနိ နာမာတိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော။ ဓမ္မာနုသာရီဝိပဿနိန္ဒြိယတော သဒ္ဓါနုသာရီဝိပဿနိန္ဒြိယာနံ မုဒုဘာဝဿ ကာရဏံ သယမေဝ ဝက္ခတိ။ ဓမ္မေန ပညာယ မဂ္ဂသောတံ အနုဿရတီတိ ဓမ္မာနုသာရီ၊ ပညုတ္တရော အရိယော။ သဒ္ဓါယ မဂ္ဂသောတံ အနုဿရတီတိ သဒ္ဓါနုသာရီ၊ သဒ္ဓုတ္တရော အရိယော။

ဧဝံ ဝိပဿနာဝသေန ဒဿေတွာ မဂ္ဂဝသေန ဒဿေတုံ ‘‘တထာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ သမ္ပယောဂတော သဘာဝတော စ အရဟတ္တမဂ္ဂပရိယာပန္နာနိ အရဟတ္တမဂ္ဂိန္ဒြိယာနိ။ အရဟတ္တဖလိန္ဒြိယာနီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။

ဣဒါနိ ဖလဝသေန ဒဿေတုံ ‘‘သမတ္တာနိ ပရိပုဏ္ဏာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌပုဂ္ဂလဝသေန နာနတ္တံ ဇာတံ၊ တသ္မာ တေ ဒွေပိ ဣဓ တတိယဝါရေ န လဗ္ဘန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဓမ္မာနုသာရီသဒ္ဓါနုသာရီနံ နာနတ္တံ ကထံ ဇာတန္တိ အာဟ ‘‘အာဂမနေနပိ မဂ္ဂေနပီ’’တိ။ တဒုဘယံ ဒဿေန္တော ‘‘သဒ္ဓါနုသာရီပုဂ္ဂလော’’တိအာဒိမာဟ။ ဥဒ္ဒိသာပေန္တောတိ ဥဒ္ဒေသံ ဂဏှန္တော။

မဂ္ဂေါ တိက္ခော ဟောတိ ဥပနိဿယိန္ဒြိယာနံ တိက္ခဝိသဒဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘သူရံ ဉာဏံ ဝဟတီ’’တိ။ အသင်္ခါရေနာတိ သရသေနေဝ။ အပ္ပယောဂေနာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဓမ္မာနုသာရီပုဂ္ဂလော ဟိ အာဂမနမှိ ကိလေသေ ဝိက္ခမ္ဘေန္တော အပ္ပဒုက္ခေန အပ္ပကသိရေန အကိလမန္တောဝ ဝိက္ခမ္ဘေတုံ သက္ကောတိ။ သဒ္ဓါနုသာရီပုဂ္ဂလော ပန ဒုက္ခေန ကသိရေန ကိလမန္တော ဟုတွာ ဝိက္ခမ္ဘေတုံ သက္ကောတိ၊ တသ္မာ ဓမ္မာနုသာရိဿ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂက္ခဏေ ¶ ကိလေသစ္ဆေဒကဉာဏံ အဒန္ဓံ တိခိဏံ ဟုတွာ ဝဟတိ၊ ယထာ နာမ တိခိဏေန အသိနာ ကဒလိံ ဆိန္ဒန္တဿ ဆိန္နဋ္ဌာနံ မဋ္ဌံ ဟောတိ၊ အသိ ခိပ္ပံ ဝဟတိ၊ သဒ္ဒေါ န သုယျတိ၊ ဗလဝဝါယာမကိစ္စံ န ဟောတိ၊ ဧဝရူပါ ဓမ္မာနုသာရိနော ပုဗ္ဗဘာဂဘာဝနာ ဟောတိ၊ သဒ္ဓါနုသာရိနော ပန ပုဗ္ဗဘာဂက္ခဏေ ကိလေသစ္ဆေဒကဉာဏံ ဒန္ဓံ န တိခိဏံ အသူရံ ဟုတွာ ဝဟတိ၊ ယထာ နာမ နာတိတိခိဏေန အသိနာ ကဒလိံ ဆိန္ဒန္တဿ ဆိန္နဋ္ဌာနံ န မဋ္ဌံ ဟောတိ၊ အသိ သီဃံ န ဝဟတိ၊ သဒ္ဒေါ သုယျတိ၊ ဗလဝဝါယာမကိစ္စံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ ¶ ဟောတိ၊ ဧဝရူပါ သဒ္ဓါနုသာရိနော ပုဗ္ဗဘာဂဘာဝနာ ဟောတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ကိလေသက္ခယေ နာနတ္တံ နတ္ထိ။ တေနာဟ ‘‘ကိလေသက္ခယေ ပနာ’’တိအာဒိ။ အဝသေသာ စ ကိလေသာ ခီယန္တိ သံယောဇနက္ခယာယ ယောဂတ္တာ။

၄၈၃။ တတောတိ ဖလတော ဖလဝေမတ္တတာယ စရိယမာနတ္တာ။ ဣန္ဒြိယဝေမတ္တတာ သဒ္ဓါဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ နာနတ္တေန။ ဖလနာနတ္တန္တိ အရဟတ္တဖလာဒိနာနတ္တံ။ ပုဂ္ဂလနာနတ္တန္တိ အနာဂါမိအာဒိပုဂ္ဂလနာနတ္တံ။

၄၈၄။ သီလက္ခန္ဓာဒီဟိ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒီဟိ စ ပရိတော ပူရဏေန ပရိပူရံ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ကရောန္တော နိပ္ဖတ္တိတော အရဟတ္တဖလံ အာရာဓေတိ နိပ္ဖာဒေတိ။ တယော ပဒေသမဂ္ဂေတိ သီလက္ခန္ဓာဒီနံ အပါရိပူရိယာ ဧကဒေသဘူတေ တယော ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂေ။ ပဒေသံ ဟေဋ္ဌိမဖလတ္တယံ။ စတူသူတိ ဣမသ္မိံ ဝဂ္ဂေ ပဌမာဒီသု စတူသု သုတ္တေသု။ ကာမဉ္စေတ္ထ တတိယေ ‘‘တတောတိ ဖလဝသေန နိဿက္က’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ စတုတ္ထေ ‘‘ပရိပူရံ ပရိပူရကာရီ အာရာဓေတိ၊ ပဒေသံ ပဒေသကာရီ’’တိ၊ ‘‘စတူသုပိ သုတ္တေသု မိဿကာနေဝ ဣန္ဒြိယာနိ ကထိတာနီ’’တိ ပန ဝစနတော ဝိပဿနာဝသေနပိ ယောဇနာ လဗ္ဘတေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၅-၇။ ပဌမဝိတ္ထာရသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၄၈၅-၄၈၇။ ဝိပဿနာဝသေန နိဿက္ကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ န မဂ္ဂဖလဝသေန၊ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ သဗ္ဗသောဝ ဝိပဿနိန္ဒြိယာနံ ဧဝ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ¶ ပါကဋံ ကာတုံ ‘‘ပရိပုဏ္ဏာနိ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဝိဟာဒီသု ပဉ္စသု သုဒ္ဓါဝါသေသု တတ္ထ တတ္ထ အာယုဝေမဇ္ဈံ အနတိက္ကမိတွာ အန္တရာ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗာယနတော အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ၊ အသင်္ခါရေန အပ္ပယောဂေန သရသတောဝ ပရိနိဗ္ဗာယနတော အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ၊ တဗ္ဗိပရိယာယတော သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ၊ ဥဒ္ဓံ ဝါဟိဘာဝေန ဥဒ္ဓမဿ တဏှာသောတံ ဝဋ္ဋသောတံ ဝါတိ ဥဒ္ဓံသောတော၊ ဥဒ္ဓံ ဝါ ဂန္တွာ ပဋိလဘိတဗ္ဗတော ဥဒ္ဓမဿ မဂ္ဂသောတန္တိ ဥဒ္ဓံသောတော၊ အကနိဋ္ဌဘဝံ ဂစ္ဆတီတိ အကနိဋ္ဌဂါမီတိ ဧဝမေတ္ထ သဒ္ဒတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေတိ ‘‘ဝိပဿနာဝသေန နိဿက္က’’န္တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေ။ အရဟတ္တမဂ္ဂေယေဝ ဌတွာတိ ဣမသ္မိံယေဝ ¶ ဘဝေ အရဟတ္တမဂ္ဂေယေဝ၊ န ဝိပဿနာယ စ ဌတွာ။ ပဉ္စ နိဿက္ကာနိ နီဟရိတဗ္ဗာနီတိ ‘‘တတော မုဒုတရေဟိ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတီ’’တိအာဒီနိ ပဉ္စ နိဿက္ကာနိ နိဒ္ဓါရေတွာ ကထေတဗ္ဗာနိ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဝိဝရန္တော ‘‘အရဟတ္တမဂ္ဂဿ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဝိဟာဒီသု ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဥပ္ပန္နသမနန္တရာယ ပရိနိဗ္ဗာယနတော ပဌမအန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ။ တတ္ထ အာယုပ္ပမာဏဝေမဇ္ဈံ အပ္ပတွာဝ ပရိနိဗ္ဗာယနတော ဒုတိယအန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ၊ အာယုဝေမဇ္ဈံ ပတွာ ပရိနိဗ္ဗာယနတော တတော ပရံ တတိယအန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ပဉ္စ နိဿက္ကာနီ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ? နနု အသင်္ခါရသသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီတိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ? န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယိဿ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယိနောပိ ဧတေဝ ပဉ္စ ဇနာ’’တိ။

တီဏိ နိဿက္ကာနီတိ ‘‘တတော မုဒုတရေဟိ သောတာပန္နော ဟောတီ’’တိအာဒီနိ တီဏိ နိဿက္ကပဒါနိ။ ဣဓ သကဒါဂါမီ န ဂဟိတော၊ သော အနာဂါမိမဂ္ဂေ ဌတွာ နီဟရိတဗ္ဗော၊ အနာဂါမိမဂ္ဂဿ ဝိပဿနိန္ဒြိယေဟိ မုဒုတရေဟိ သကဒါဂါမီ ဟောတိ။ သကဒါ…ပေ… မုဒုတရာနီတိ ဣဒံ သကဒါဂါမိမဂ္ဂဿ ဝိပဿနိန္ဒြိယေဟိ ဧကဗီဇိသင်္ခါတသောတာပန္နဝိပဿနိန္ဒြိယာနိ မုဒုတရာနိ ဟောန္တီတိ တီဏိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မာနုသာရီတိအာဒိဒွယံ ကောလံကောလာဒိဒွယေန ဂဟိတံ ဟောတီတိ။ သကဒါဂါမိမဂ္ဂဿ ဟီတိအာဒိ ဝုတ္တဿေဝ အတ္ထဿ ဝိဝရဏံ။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဆဋ္ဌသတ္တမာနိ ဝုတ္တနယာနေဝါတိ ဆဋ္ဌသတ္တမာနိ သုတ္တာနိ ဒုတိယတတိယေသု ဝုတ္တနယာနေဝ။ တတ္ထ ပန မိဿကာနိ ဣန္ဒြိယာနိ ကထိတာနိ၊ ဣဓ ပုဗ္ဗဘာဂဝိပဿနိန္ဒြိယာနိ ကထိတာနီတိ အယမေဝ ဝိသေသော။

၄၈၈။ တန္တိ ¶ မဂ္ဂဖလဝသေန နိဿက္ကံ။ ပါဠိယံ ဝုတ္တမေဝ ‘‘အရဟတ္တဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နော ဟောတီ’’တိအာဒိနာ။ အဋ္ဌဟီတိ စတူဟိ ဖလေဟိ စတူဟိ စ မဂ္ဂေဟီတိ အဋ္ဌဟိ။ ဗဟိဘူတော န အန္တောဘာဝေါ။ လောကုတ္တရာနေဝ ဣန္ဒြိယာနိ ကထိတာနိ မဂ္ဂဖလစိတ္တုပ္ပာဒပရိယာပန္နတ္တာ။

၄၈၉-၄၉၀။ ဣန္ဒြိယသမ္ပန္နောတိ ဧတ္ထ သမ္ပန္နသဒ္ဒေါ ပရိပူရိအတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ပရိပုဏ္ဏိန္ဒြိယော’’တိ။ မိဿကာနိ ဣန္ဒြိယာနိ ကထိတာနိ သာမညတောဝ ဒေသိတတ္တာ။

၄၉၂။ ဣတ္ထိဘာဝေတိ ¶ ဣတ္ထိတာယ။ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကရောတိ တထာသတ္တဇနသာမညကာရဏဘာဝတော။ ဣတ္ထိယာ ဧဝ ဣန္ဒြိယံ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ။ ဧသ နယော ပုရိသိန္ဒြိယေ။ ဇီဝိတေတိ သဟဇာတဓမ္မာနံ ဇီဝနေ ပါလနေ ပဝတ္တနေ။ ဝဋ္ဋိန္ဒြိယာနီတိ ဝဋ္ဋဟေတုဘူတာနိ ဣန္ဒြိယာနိ။ ဣမေသု ဟိ ဥပါဒိန္နဣန္ဒြိယေသု သတိ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တတိ ပညာယတိ။

၄၉၃။ အဇာနိတပုဗ္ဗံ ဓမ္မန္တိ စတုသစ္စဓမ္မမာဟ၊ တထာ တေသံယေဝ ဉာတဓမ္မာနန္တိ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော – အာဇာနာတီတိ အညာ၊ ပဌမမဂ္ဂေန ဉာတမနတိက္ကမိတွာ ဇာနာတီတိ အတ္ထော။ သောတာပန္နာဒီနံ ဆအရိယာနံ ဧတံ နာမံ။ အညဿ ဣန္ဒြိယာနိ အညိန္ဒြိယာနိ။ အညာတာဝီသူတိ အာဇာနိတဝန္တေသု။ ယသ္မာ အဂ္ဂဖလဓမ္မေသု ဉာဏကိစ္စံ သာတိသယံ၊ တသ္မာ တံ ကိစ္စံ သေသဓမ္မေသုပိ သမာရောပေတွာ ဝုတ္တံ ‘‘အညာတာဝီသု အရဟတ္တဖလဓမ္မေသူ’’တိ။ တတ္ထ တတ္ထ တေသု တေသု မဂ္ဂဖလေသု။ တေန တေနာကာရေနာတိ အနညာတဇာနနာဒိအာကာရေန။

၄၉၄။ ဝိပဿနတော ¶ နိဿက္ကန္တိ ဝိပဿနိန္ဒြိယေဟိ နိဿက္ကံ။ ဣဒါနိ တမေဝ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရန္တော ‘‘သမတ္တာနီ’’တိအာဒိမာဟ။ တီဏိ နိဿက္ကာနိ ဧဝမိဓ ပဉ္စ နိဿက္ကာနိ နီဟရိတဗ္ဗာနိ ဧကဗီဇိအာဒိဝိဘာဝနတော။ တေနာဟ ‘‘သကဒါဂါမိမဂ္ဂဿ ဟီ’’တိအာဒိ။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ ဝိပဿနိန္ဒြိယာနိ နာမ တေနတ္တဘာဝေန သကဒါဂါမိမဂ္ဂံ ပတ္တုံ ဂစ္ဆန္တဿ သောတာပန္နဿ ဝိပဿနိန္ဒြိယာနိ။ ပဉ္စပိ တေ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ ဘေဒါယေဝါတိ ‘‘သကဒါဂါမိမဂ္ဂေ ဌတွာ နီဟရိတဗ္ဗာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဧကဗီဇီတိ ဧတ္ထ ခန္ဓဗီဇံ နာမ ကထိတံ။ ယဿ ဟိ သောတာပန္နဿ ဧကံ ခန္ဓဗီဇံ အတ္ထိ၊ ဧကံ အတ္တဘာဝဂ္ဂဟဏံ၊ သော ဧကဗီဇိ နာမ။ တေနာဟ – ‘‘သောတာပန္နော ဟုတွာ’’တိအာဒိ။ မာနုသကံ ¶ ဘဝန္တိ ဣဒံ ပနေတ္ထ ဒေသနာမတ္တံ၊ ဒေဝဘဝံ နိဗ္ဗတ္တေတီတိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဘဂဝတာ ဂဟိတနာမာနေတာနိ။ ဧတ္တကဉှိ ပမာဏံ ဂတော သတ္တက္ခတ္တုပရမော နာမ ဟောတိ၊ ဧတ္တကံ ကောလံကောလော၊ ဧတ္တကံ ဧကဗီဇီတိ ဘဂဝတာ ဧတေသံ နာမံ ဂဟိတံ။

ဒွေ တယော ဘဝေတိ ဒေဝမနုဿေသု ဧဝ ဒွေ တယော ဘဝေ။ သမ္ဗောဓိစတုသစ္စဓမ္မော ပရံ အယနံ နိဿယော ဂတိ ဧတဿာတိ သမ္ဗောဓိပရာယဏော။ ကုလတော ကုလံ ဂစ္ဆတီတိ ကောလံကောလော။ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယတော ပဋ္ဌာယ ဟိ နီစကုလေ ဥပ္ပတ္တိ နာမ နတ္ထိ၊ မဟာဘောဂေသု ကုလေသု ဧဝ နိဗ္ဗတ္တတီတိ အတ္ထော။ ကေဝလောပိ ဟိ ကုလ-သဒ္ဒေါ မဟာဘောဂကုလမေဝ ဝဒတိ။ ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါ ကုလာနီတိ ဒေဝမနုဿဝသေန ဒွေ ဝါ တယော ဝါ ဘဝေတိ အယမ္ပိ မိဿကဘဝေန ကထိတော။ ဇာတဿ ကုမာရဿ ဝိယ အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတဿ နာမမေတံ၊ ယဒိဒံ နိယတောတိ သတ္တက္ခတ္တုပရမာဒိကောတိ စ သမညာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဘဂဝတာ ဂဟိတနာမဝသေနေဝါ’’တိအာဒိ။

ယဒိ ပုဗ္ဗဟေတုနိယမတော သောတာပန္နော စ နိယတောတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂတော ဥဒ္ဓံ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ ဥပနိဿယာဘာဝတော ပုဗ္ဗဟေတုကိစ္စံ နတ္ထီတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ ဥပနိဿယဘာဝေါ အာပဇ္ဇတိ။ ယဒိ တဿပိ ပုဗ္ဗဟေတုဥပနိဿယော သိယာ၊ တာဝ နိယမတော သောတာပတ္တိမဂ္ဂုပ္ပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ ဧဝ နိယမိတော၊ ယာဝဉ္စ အကနိဋ္ဌံ တဿ ပုဗ္ဗဟေတု နာမ ¶ ၊ အဟေတုကတာ အာပန္နာ၊ ဣစ္စဿ အဟေတု အပ္ပစ္စယာ နိပ္ဖတ္တိ ပါပုဏာတိ။ ကိဉ္စ ဟေတု စေ? နိယမတော သောတာပန္နော စ နိယတောတိ ပဌမမဂ္ဂါဓိဂမေနေဝ အနုက္ကမေန ဥပရိ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ ကိစ္စာနိ နိပ္ဖဇ္ဇန္တိ၊ ဧဝံ သတ္တက္ခတ္တုပရမတာဒိနိယမေ သတိ သတ္တမဘဝါဒိတော ဥဒ္ဓံ ပဝတ္တတာယ ဒုက္ခဿ မူလဘူတာ ကိလေသာ ပဌမမဂ္ဂေနေဝ ခီဏာတိ ဥပရိ တယော မဂ္ဂါ အကိစ္စာ သိယုံ။ တေနာဟ ‘‘ပဌမမဂ္ဂဿ ဥပနိဿယော ကတော နာမာ’’တိအာဒိ။

ယဒိ ဥပရိ တယော မဂ္ဂါ သတ္တက္ခတ္တုပရမာဒိတံ နိယမေန္တိ၊ တတော စ အညော သောတာပန္နော နတ္ထီတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ အကိစ္စကတာ နိပ္ပယောဇနတာ အာပဇ္ဇေယျ။ အထ သက္ကာယဒိဋ္ဌိအာဒိပ္ပဟာနံ တဿ ကိစ္စံ၊ တေသံ တေသံ ပဟာနေန သတ္တက္ခတ္တုပရမာဒိနိယမတာယ။ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ယာဝ ဥပရိမဂ္ဂါ ဧဝ ဟောန္တီတိ သတ္တဘဝါဒိတော ဥဒ္ဓမပဝတ္တနတော တေန ဝိနာနေန သက္ကာယဒိဋ္ဌိအာဒိပ္ပဟာနေန စ တေန ဝိနာ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အာဟ – ‘‘ပဌမမဂ္ဂေ အနုပ္ပန္နေဝ ဥပရိ တယော မဂ္ဂါ ဥပ္ပန္နာတိ အာပဇ္ဇတီ’’တိ။ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနန္တိ ဥပရိ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ။ ဝိပဿနာ နိယမေတီတိ ယုဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရန္တော ‘‘သစေ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။

သောတာပန္နော ¶ ဝဋ္ဋဇ္ဈာသယော။ တတြေကစ္စေ ပါကဋေ ပညာတေ ဒဿေန္တော ‘‘အနာထပိဏ္ဍိကော’’တိအာဒိမာဟ။ ဣဓဋ္ဌကဝေါကိဏ္ဏသုက္ခဝိပဿကဿာတိ ယော ဣမသ္မိံ ကာမဘဝေ ဌိတော မနုဿဒေဝဝသေန ဝေါကိဏ္ဏဘဝူပပတ္တိကော သုက္ခဝိပဿကော စ၊ တဿ ဝသေန။ နာမံ ကထိတန္တိ သတ္တက္ခတ္တုပရမောတိ နာမံ ကထိတံ။ ကေစိ ပန ‘‘ကာမဘဝေ သတ္တက္ခတ္တုံယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န တတော’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။

သောဓေဿာမီတိ ဇမ္ဗုဒီပေ ကေနစိ တေပိဋကေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ပိဋကတ္တယမေဝ မယှံ ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဝသေန သောဓေယျာမီတိ ပရတီရံ ဇမ္ဗုဒီပံ ဂတော။ ယော ဘိက္ခု သက္ကောတီတိ ယောဇနာ။ အနိစ္စာနုပဿနာဒီသု ဧကမုခေန အဘိနိဝိဋ္ဌေနပိ အဘိဓမ္မပရိယာယေန တီဟိ ဧဝ ဝိမောက္ခေဟိ မဂ္ဂံ လဘတီတိ အဘိနိဝေသဘေဒေန တယော ပုဂ္ဂလာ သုညတတော ဝုဋ္ဌိတာ၊ တထာ တယော အပ္ပဏိဟိတတော ဝုဋ္ဌိတာတိ ဆ ဟောန္တိ၊ တေဝ သဒ္ဓါဓုရပညာဓုရဝသေန ဒွါဒသ သကဒါဂါမိနော။ တထာ အရဟန္တော၊ တယော အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယိနော ¶ ဧကော ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီ ဧကော ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီတိ ပဉ္စ၊ တေ အသင်္ခါရသသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယိဘေဒေန ဒသာတိ အဝိဟာဒီသု စတူသုပိ စတ္တာလီသ၊ အကနိဋ္ဌေ ပန ဥဒ္ဓံသောတော နတ္ထီတိ အဋ္ဌစတ္တာလီသ အနာဂါမိနော။ ဝိပဿနာ ကထိတာ သမ္မသနစာရဿ ကထိတတ္တာ။

၄၉၅-၅၀၀။ ယထာ စက္ခုဿ သဟဇာတတဒိန္ဒြိယနိဿိတဓမ္မေသု အဓိပတေယျံ အနုဝတ္တနီယတ္တာ၊ ဧဝံ တံဒွါရိကဓမ္မေသုပိ အဓိပတေယျံ တေဟိ အနုဝတ္တနီယတ္တာတိ ဝုတ္တံ – ‘‘အဓိပတေယျသင်္ခါတေန ဣန္ဒဋ္ဌေနာ’’တိ။ ဧသ နယော သေသိန္ဒြိယာဒီသုပိ။ စတုသစ္စဝသေန ကထိတာနိ သဘာဝါဒိဝိဘာဝနဿ ကထိတတ္တာ။

ဆဠိန္ဒြိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၀၁-၅၀၅။ ယထာ စက္ခု ဒဿနေ အဓိပတေယျဋ္ဌေန စက္ခုန္ဒြိယံ၊ ဧဝံ သုခဝေဒနာ သုခနေ အဓိပတေယျဋ္ဌေန ¶ သုခိန္ဒြိယံ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ သေသံ တေဘူမကန္တိ သေသံ ဘူမိတ္တယဝသေန တေဘူမကံ။

၅၀၆။ ကာယိကန္တိ အယမဿ နိဿယဝသေန နိဒ္ဒေသောတိ အာဟ – ‘‘ကာယပသာဒဝတ္ထုက’’န္တိ။ သရူပနိဒ္ဒေသော သုခံ သုခိန္ဒြိယဿ သရူပန္တိ။ သာဒနီယဋ္ဌေန ဓမ္မပဒါနိ အတ္တနိ အဿာဒယတီတိ သာတံ၊ မဓုရံ။ ဝေဒယိတန္တိ ဝေဒိယနံ၊ အနုဘဝနန္တိ အတ္ထော။ အညဓမ္မဝိသိဋ္ဌောတိ ဖဿာဒီဟိ အညေဟိ ဓမ္မေဟိ ဝိသဒိသော။ ကာယိကန္တိ ပသာဒကာယသန္နိဿိတံ။ စေတသိကန္တိ စေတောသန္နိဿိတံ၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧတ္ထ ပနာ’’တိအာဒိ။ ကာယပသာဒ…ပေ… နတ္ထိ၊ တသ္မာ ‘‘စတ္တာရော ပသာဒကာယေ ဝတ္ထုံ ကတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၅၀၉။ ဒွိန္နံ ¶ အရဏီနန္တိ အဓရုတ္တရာရဏီနံ။ ကိဉ္စိ ဒွယံ သင်္ဃဋ္ဋိတမတ္တံ ဟုတွာ န သမောဓာနဂတံ ဟောတီတိ တံနိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘သင်္ဃဋ္ဋနသမောဓာနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပုနပ္ပုနံ သင်္ဃဋ္ဋနေန ဟိ တေဇောပါတုဘာဝေါ။ အဓရာရဏီ ဝိယ ဝတ္ထာရမ္မဏံ အသတိပိ ဝါယာမေ တဇ္ဇသမ္ဖဿပစ္စယတော။ ဥတ္တရာရဏီ ဝိယ ဖဿော ဝတ္ထာရမ္မဏာဒိဖဿေန ပဝတ္တနတော။ သင်္ဃဋ္ဋော ဝိယ ဖဿသင်္ဃဋ္ဋနံ အရဏိဒွယသင်္ဃဋ္ဋနာ ဝိယ ဖဿဿေဝ ဝတ္ထာရမ္မဏေသု သင်္ဃဋ္ဋနာကာရေန ပဝတ္တိတော။ အဂ္ဂိ ဝိယ ဝေဒနာ အနုဒဟနဋ္ဌေန ခဏိကာဝါယဉ္စ။ ဝတ္ထာရမ္မဏံ ဝါ ဥတ္တရာရဏီ ဝိယ ဣန္ဓနာပါတဂဟဏာဒီသု ဥဿာဟဿ ဝိယ ပဝတ္တိသမ္ဘဝတော။ ဖဿော အဓရာရဏီ ဝိယ နိရုဿာဟနိရီဟတာဝသေန အတ္တသာဓနတော။

၅၁၀။ ရသနံ ဘဉ္ဇနံ နိရုဇ္ဈနံ ရသော။ ယော ယော ဓမ္မာနံ ရသော ယထာဓမ္မရသော၊ တေန ယထာဓမ္မရသေန။ ပဋိပါဋိယာတိ ကမေန၊ ဥဘယေနပိ ဓမ္မာနံ ပဟာနက္ကမေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣမသ္မိံ ဣန္ဒြိယဝိဘင်္ဂေတိ ဣမသ္မိံ ဣန္ဒြိယသံယုတ္တသညိတေ ဣန္ဒြိယဝိဘင်္ဂေ။ အဒေသိတတ္တာတိ သေသသုတ္တာနိ ဝိယ ‘‘သုခိန္ဒြိယ’’န္တိအာဒိနာ အဒေသိတတ္တာ ဣဒံ ဥပ္ပဋိပါဋိကသုတ္တံ နာမ။ ဝလိယာ ခရသမ္ဖဿာယ ဖုဋ္ဌဿ။ တန္တိ ကဏ္ဋကဝေဒနာဒိံ။ ဧတဿ ဒုက္ခိန္ဒြိယဿ။

တေသံ ¶ တေသန္တိ ဒေါမနဿိန္ဒြိယာဒီနံ။ ကာရဏဝသေနေဝါတိ တံတံအသာဓာရဏကာရဏဝသေန။ တေသဉှိ ဝိသေသကာရဏံ ဒဿေန္တော ‘‘ပတ္တစီဝရာဒီနံ ဝါ’’တိ အာဟ။

ဧကတောဝါတိ ပုနပ္ပုနံ ပဒုဒ္ဓါရဏံ အကတွာ ဧကဇ္ဈမေဝ။ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနံ ဥပစာရက္ခဏေ ဧဝ နိရုဇ္ဈန္တီတိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော။ တေသံ ဒုက္ခိန္ဒြိယဒေါမနဿာဒီနံ။ အတိသယနိရောဓောတိ သုဋ္ဌု ပဟာနံ ဥဇုပ္ပဋိပက္ခေန ဝူပသမော။ နိရောဓောယေဝါတိ နိရောဓမတ္တမေဝ။ နာနာဝဇ္ဇနေတိ ယေန အာဝဇ္ဇနေန အပ္ပနာဝီထိ ဟောတိ၊ တတော ဘိဇ္ဇာဝဇ္ဇနေ၊ အနေကာဝဇ္ဇနေ ဝါ။ အပ္ပနာဝီထိယဉှိ ဥပစာရော ဧကာဝဇ္ဇနော၊ ဣတရော အနေကာဝဇ္ဇနော အနေကက္ခတ္တုံ ပဝတ္တနတော။ ဝိသမနိသဇ္ဇာယ ဥပ္ပန္နကိလမထော ဝိသမာသနုပတာပေါ ¶ ။ ပီတိဖရဏေနာတိ ပီတိယာ ဖရဏရသတ္တာ။ ပီတိသမုဋ္ဌာနာနံ ဝါ ပဏီတရူပါနံ ကာယဿ ဗျာပနတော ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗော ကာယော သုခေါက္ကန္တော ဟောတီ’’တိ။ ဝိတက္ကဝိစာရပစ္စယေပီတိ ပိ-သဒ္ဒေါ အဋ္ဌာနပယုတ္တော၊ သော ‘‘ပဟီနဿာ’’တိ ဧတ္ထ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗော ‘‘ပဟီနဿပိ ဒေါမနဿိန္ဒြိယဿာ’’တိ။ ဧတံ ဒေါမနဿိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘တဿ မယှံ အတိစိရံ ဝိတက္ကယတော ဝိစာရယတော ကာယောပိ ကိလမိ၊ စိတ္တမ္ပိ ဝိဟညီ’’တိ စ ဝစနတော ကာယစိတ္တခေဒါနံ ဝိတက္ကဝိစာရပစ္စယတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိတက္ကဝိစာရဘာဝေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒေါမနဿိန္ဒြိယန္တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ တတ္ထဿ သိယာ ဥပ္ပတ္တီတိ တတ္ထ ဒုတိယဇ္ဈာနုပစာရေ အဿ ဒေါမနဿဿ ဥပ္ပတ္တိ ဘဝေယျ။ ‘‘တတ္ထဿ သိယာ ဥပ္ပတ္တီ’’တိ ဣဒံ ပရိကပ္ပဝစနံ ဥပစာရက္ခဏေ ဒေါမနဿဿ သုပ္ပဟီနဘာဝဒဿနတ္ထံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘န တွေဝ ဒုတိယဇ္ဈာနေ ပဟီနပစ္စယတ္တာ’’တိ။ ပဟီနမ္ပိ သောမနဿိန္ဒြိယံ ပီတိ ဝိယ န ဒူရေတိ ကတွာ ‘‘အာသန္နတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ နာနာဝဇ္ဇနုပစာရေ ပဟီနမ္ပိ ပဟာနင်္ဂံ ပဋိပက္ခေန အဝိဟတတ္တာ အန္တရန္တရာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘အပ္ပနာပ္ပတ္တာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘တာဒိသာယ အာသေဝနာယ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ယထာ မဂ္ဂဝီထိတော ပုဗ္ဗေ ဒွေ တယော ဇဝနဝါရာ သဒိသာနုပဿနာဝ ပဝတ္တန္တိ၊ ဧဝမိဓာပိ အပ္ပနာဝါရတော ပုဗ္ဗေ ဒွေ တယော ဇဝနဝါရာ ဥပေက္ခာသဟဂတာဝ ပဝတ္တန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ အပရိသေသန္တိ သုဝိက္ခမ္ဘိတန္တိ ကတွာ ဝိက္ခမ္ဘနေန အနဝသေသံ။

တထတ္တာယာတိ တထဘာဝါယ ပဌမဇ္ဈာနသမင်္ဂိတာယ။ သာ ပနဿ ဥပ္ပာဒနေန ဝါ ဥပ္ပန္နဿ သမာပဇ္ဇနေန ဝါ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဥပ္ပာဒနတ္ထာယ သမာပဇ္ဇနတ္ထာယာ’’တိ။ ဒွီသူတိ နဝမဒသမေသု သုတ္တန္တေသု။

သုခိန္ဒြိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၁၁။ ပမုခေ ¶ ၊ ပါသာဒဿ စ ပစ္ဆိမဘာဂေ အာတပေါ ပစ္ဆာတပေါ၊ တသ္မိံ ပစ္ဆာတပေ။ သော ဟိ ပါသာဒဿ ပမုခဘာဝေန ကတော။ ကိံ ပန ဘဂဝတော ဝဇိရသာရံ သရီရံ ဩတာပေတဗ္ဗံ ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’’တိအာဒိ ¶ ။ အယဉ္စ ဣမံ သုတ္တံ ဒေသိတသမယေ။ န သက္ကောတိ ဗျာမပ္ပဘာယ ကာယစိ ပဘာယ အနဘိဘဝနီယတ္တာ။ ကိဉ္စာပိ ဗုဒ္ဓါဘာ သူရိယာဘာယ အနဘိဘဝနီယာ၊ ဃမ္မသဘာဝတာယ ပန ရသ္မီနံ ပရိတော ဖရန္တီ သူရိယာဘာ တိခိဏာ ဥဏှာတိ အာဟ ‘‘ရသ္မိတေဇ’’န္တိ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဥပမာယ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယထေဝ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

သုဝဏ္ဏာဝဋ္ဋံ ဝိယာတိ အစ္ဆေ သုဝဏ္ဏပတ္တေ ဝိနိဝတ္တအာဝဋ္ဋံ ဝိယ။ ဂရဟဏစ္ဆရိယံ နာမ ကိရေတံ ‘‘အစ္ဆရိယမေတံ အဝိသိစ္ဆေဖလဝဒ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ။ န ဧဝမေတရဟီတိ အတ္တနော ပါကဋဝသေန ဝဒတိ၊ န ဣတရေသမ္ပီတိ။ သိရာဇာလာတိ သိရာသန္တာနာ။ ဧဝရူပံ န ဟောတီတိ အညေသံ ပါကတိကသတ္တာနံ ဝုတ္တာကာရံ ဝိယ န ဟောတိ ပုညသမ္ဘာရဿ ဥဠာရတမတ္တာ ဝိပစ္စနဿ ပရိယန္တဂတတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘အညေသံ အပါကဋ’’န္တိ။ ဝလိယာဝဋ္ဋကန္တိ အပ္ပကံ ဝလိယာဝဋ္ဋံ။ တေနာဟ ‘‘ကေသဂ္ဂပ္ပမာဏ’’န္တိ။ သဗ္ဗာနီတိ သိရာဇာလာနိ။ ပုရတော ဝင်္ကောတိ ထောကံ ပုရတော နတမတ္တံ သန္ဓာယာဟ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သွာယံ အညေသံ အပါကဋော’’တိ။ နယဂ္ဂါဟတောတိ အနုမာနတော။ ဓီ တန္တိ ဓီ-သဒ္ဒယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ ဓီတိ ဇိဂုစ္ဆနတ္ထေ နိပါတော။ ဓိက္ကာရောတိ ဇိဂုစ္ဆာပယောဂေါ။ တံ ဖုသတူတိ တုယှံ ပါပုဏာတု။

၅၁၂။ အညမညဿာတိ အညော အညဿ။ န ပစ္စနုဘောတိ အတ္တနော အဝိသယဘာဝတော။ ဣဒါနိ တံ အညဝိသယတံ အနွယတော ဗျတိရေကတော ဝိဘာဝေတုံ ‘‘သစေ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဝိသယာနိ ပဋိသရန္တိ ဧတ္ထာတိ ပဋိသရဏံ။ ဣန္ဒြိယဝိညာဏာနိ ဟိ အသတိပိ တာဒိသေ အဓိပ္ပာယေ အတ္တနော အာရမ္မဏဿ ယာထာဝတော သမ္ပဇာနနတော ပဝေဒနဝိဇာနနာနိ ကရောန္တာနိ ဝိယ ပဝတ္တန္တိ၊ တထာ လောကဿ အညတ္ထ သိဒ္ဓိတော။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘မနော ပဋိသရဏံ၊ မနောဝ နေသံ ¶ ဂေါစရဝိသယံ ပစ္စနုဘောတီ’’တိ မနောဒွါရိကဇဝနမနော ဟိ သဝိသေသံ မနောဝိသယံ ပစ္စနုဘောတိ၊ ပဉ္စဒွါရိကဇဝနမနော မနနမတ္တမေဝ ပစ္စနုဘဝတိ။ ရဇ္ဇနာဒိဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ နိဒဿနမတ္တံ၊ တသ္မာ သဒ္ဒဟနာဒိပိ ဂဟိတမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ပဉ္စဒွါရပ္ပဝတ္တိဝသေန တထာ ဝုတ္တံ။ ဧကသ္မိံ ပန ဒွါရေတိ စက္ခုဒွါရေ။

ဒုဗ္ဗလဘောဇကာတိ ¶ အပ္ပာနုဘာဝါ ရာဇဘောဂ္ဂါ။ အာယန္တိ ဘောဂုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ။ ယောတ္တဗန္ဓာဒိနိမိတ္တံ လဒ္ဓဗ္ဗကဟာပဏော ယောတ္တကဟာပဏော။ အဒ္ဒုဗန္ဓာဒိနိမိတ္တံ ဂဟေတဗ္ဗကဟာပဏော အဒ္ဒုကဟာပဏော။ မာဃာတဃောသနာယ ကတာယ ဟိံသာနိမိတ္တံ ဂဟေတဗ္ဗကဟာပဏော မာပဟာရကဟာပဏော။ တဿ ပရိမာဏံ ဒဿေတုံ ‘‘အဋ္ဌကဟာပဏော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သတဝတ္ထုကန္တိ သတကရီသဝတ္ထုကံ။

မဂ္ဂသတီတိ အရိယမဂ္ဂသတိ။ ဘာဝနမနုယုဉ္ဇန္တဿ ဟိ ဇဝနမနော ဥဿက္ကိတွာဝ မဂ္ဂသတိံ ပဋိသရတိ တပ္ပရိယောသာနတ္တာ။ တန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ သာတိ ဖလဝိမုတ္တိ။ ပဋိသရတိ အဂ္ဂမဂ္ဂသတိယာ။ ဖလဝိမုတ္တိ နိဗ္ဗာနန္တိ ဥဘယံ မဂ္ဂဿ သိဒ္ဓါယေဝါတိ။ အာရမ္မဏဝသေန နတ္ထိ ဧတဿ ပဋိသရဏန္တိ အပ္ပဋိသရဏံ အသင်္ခတာမတဿ သန္တိနိစ္စသဘာဝတ္တာ။ သယံ ပန သဗ္ဗေသံယေဝ အရိယာနံ ပဋိသရဏံ။ တေနာဟ ‘‘နိဗ္ဗာနံ အရဟတော ဂတီ’’တိ (ပရိ။ ၃၃၉)။ နိဗ္ဗာနံ အနုပဝိဋ္ဌံ နိဗ္ဗာနနိဿယတ္တာ။ န တတော ပရံ ဂစ္ဆတိ ဂတဿ အညဿ တာဒိသဿ အဘာဝါ။ နိဗ္ဗာနံ ပရိ သဗ္ဗသော ဩသာနန္တိ နိဗ္ဗာနပရိယောသာနံ။

မူလဇာတာ ဇာတမူလာ။ တတော ဧဝ ပတိဋ္ဌိတာ။ ကာ ပနဿာတိ အာဟ ‘‘မဂ္ဂေန အာဂတသဒ္ဓါ’’တိ။ မဂ္ဂေါ ဒဠှာယ အသံဟာရိယသဒ္ဓါယ မူလံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တာနိ စေဝ ဝိစိကိစ္ဆာစိတ္တဉ္စာတိ ပဉ္စ အကုသလစိတ္တာနိ သမုစ္ဆေဒဝသေန ပဟီနာနိ။ ပဉ္စ နီဝရဏာနီတိ ဧတ္ထ အပါယဂမနီယာနိ ပဌမမဂ္ဂေနေဝ ပဟီနာနိ၊ ဣတရာနိ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ဈာနေန ပဟီနာနီတိ ပဉ္စသု ဩရမ္ဘာဂိယကိလေသသံယောဇနေသု ဧကဒေသဝိဂမေနေဝ ဗဟိဒ္ဓါသံယောဇနော ဝိယ ဇာတောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဈာနအနာဂါမိဋ္ဌာနေ ဌိတော’’တိ။ တေနာဟ ‘‘သော အပရိဟီန…ပေ… နိဗ္ဗာယေယျာ’’တိ။

၅၁၅။ ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကေ ဧဝံ အာဂတသုတ္တံ အာဒိံ ကတွာ ဖလိန္ဒြိယာနေဝ ကထိတာနိ အဂ္ဂဖလဝသေန ဒေသနာယ အာဂတတ္တာ။

၅၂၀။ ဥပရိ ¶ သဟ ဝိပဿနာယ တယော မဂ္ဂါတိ ဝိပဿနာယ သဟ သောတာပတ္တိဖလတော ဥပရိ တယော မဂ္ဂါ။ မဂ္ဂါဓိဂမေန ဣဒါနိ ပစ္စက္ခဘူတတ္တာ ¶ ‘‘ဣမေ ခေါ တေ ဓမ္မာ’’တိ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ယံ အဂ္ဂဘူတံ၊ တဿ ဝသေန ဒဿေတုံ ‘‘အရဟတ္တဖလိန္ဒြိယံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ ဣန္ဒြိယဘာဝသာမညေန ဧကဇ္ဈံ ကတွာ။ အတိဝိဇ္ဈိတွာ ပဿာမီတိ သစ္ဆိကတွာ ယာထာဝတော ပဿာမိ။ စတူဟိ ဣန္ဒြိယေဟီတိ ဝီရိယိန္ဒြိယာဒီဟိ စတူဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ။ သာ ဝိပဿနာမဂ္ဂဖလသဟဂတာ သိယာတိ မိဿကာ ဝုတ္တာ။

၅၂၁။ သူရဘာဝေနာတိ အတိသူရဘာဝေန။ ဗုဇ္ဈနတ္ထာယာတိ သစ္စပဋိဝေဓာယ။

၅၂၂။ စတ္တာရိ ဣန္ဒြိယာနီတိ ပညိန္ဒြိယံ ဌပေတွာ သေသာနိ စတ္တာရိ။ ‘‘အရိယဉာဏံ လောကုတ္တရ’’န္တိ ဝုတ္တံ မဂ္ဂဉာဏံ ကတွာ။ အရိယ-သဒ္ဒေါ ပန ယထာ တထာ ဝိသုဒ္ဓေပိ ဟောတီတိ တာဒိသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘တမ္ပိ ပနာ’’တိအာဒိ။ ယထာ ဟိ စတ္တာရိန္ဒြိယာနိ မိဿကာနိ၊ ဧဝံ ပညိန္ဒြိယမ္ပိ မိဿကန္တိ ဝုစ္စမာနေ န ကောစိ ဝိရောဓောတိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘တမ္ပိ ပန…ပေ… ဝဋ္ဋတီ’’တိ။

၅၂၃။ န သက္ကောတိ ဣန္ဒြိယာနံ အပရိပက္ကတ္တာ။ အတ္ထီတိ ပဇာနာတိ နယဂ္ဂါဟေန၊ န ပစ္စက္ခတော။ န ဟိ အရိယာပိ အနဓိဂတံ မဂ္ဂဖလံ ပစ္စဝေက္ခိတုံ သက္ကောန္တိ။

၅၂၆။ သာသဝေသူတိ ¶ စတုရာသဝဝိနိမုတ္တေသု သေသဓမ္မေသု အာရမ္မဏေသု။ တေသုပိ ဥပ္ပဇ္ဇနကအနတ္ထတော စိတ္တံ ရက္ခတိ နာမ။

၅၂၈။ တံ ¶ သန္ဓာယာတိ တံ သူကရခတလေဏံ သန္ဓာယ။ ဧတံ ‘‘သူကရခတာယ’’န္တိ ဝစနံ ဝုတ္တံ။ ဘာဝနပုံသကန္တိ ဘာဝဇောတကံ နပုံသကဝစနံ ယထာ ‘‘ဝိသမံ ဝါတာ ဝါယန္တိ၊ ဧကမန္တံ နိသီဒီ’’တိ။ ကိစ္စပဋိပတ္တိ တေသံ သံကာသနဋ္ဌေန သပတိသော၊ သပတိသော ဧဝ သပ္ပတိဿော၊ သဇေဋ္ဌကောတိ အာဟ ‘‘သပ္ပတိဿောတိ သဇေဋ္ဌကော’’တိ။

၅၃၁-၆၅၀။ သတ္တာနံ ဖလာနံ ဟေတုဘူတာနိ ‘‘ဣမေသံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ ဘာဝိတတ္တာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာနိ၊ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိယေဝ ဖလူပစာရေန ‘‘သတ္တ ဖလာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။ တာနိ စ ပုဗ္ဗဘာဂါနိ ‘‘ဣမေသံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ ဘာဝိတတ္တာ…ပေ… သတ္တာနိသံသာ ပါဋိကင်္ခါ’’တိ ဝစနတော။ တေသန္တိ သတ္တာနံ ဖလာနံ။ ‘‘ဒွိန္နံ ဖလာနံ အညတရံ ဖလ’’န္တိ ဧဝံ အတီတသုတ္တေ ဝုတ္တာနိ ဟေဋ္ဌာ ဒွေ ဖလာနိ နာမာတိ ဝဒန္တိ။ ယေဟိ ပန ဣန္ဒြိယေဟိ အညတြ ပန အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယိံ သေသာနိ ဖလာနိ ဟောန္တိ၊ တာနိ စတ္တာရိ သပုဗ္ဗဘာဂါနိ လောကုတ္တရာနီတိ ဝုတ္တံ သိယာ။

ဣန္ဒြိယသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။