📜

၇။ ဣဒ္ဓိပါဒသံယုတ္တံ

၁။ စာပါလဝဂ္ဂေါ

၁။ အပါရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၁၃။ ဆန္ဒံနိဿာယ ပဝတ္တော သမာဓီတိ ကတ္တုကမျတာဆန္ဒံ အဓိပတိံ ကတွာ ပဋိလဒ္ဓသမာဓိ ဆန္ဓသမာဓိ။ ပဓာနသင်္ခါရာတိ စတုကိစ္စသာဓကဿ သမ္မပ္ပဓာနဝီရိယဿေတံ အဓိဝစနံ။ တေဟီတိ ဆန္ဒသမာဓိပဓာနသင်္ခါရေဟိ။ ဣဒ္ဓိယာ ပါဒန္တိ နိပ္ဖတ္တိပရိယာယေန ဣဇ္ဈနဋ္ဌေန၊ ဣဇ္ဈန္တိ ဧတာယ သဒ္ဓါ ဣဒ္ဓါ ဝုဒ္ဓါ ဥက္ကံသဂတာ ဟောန္တီတိ ဣမိနာ ဝါ ပရိယာယေန ‘‘ဣဒ္ဓီ’’တိ သင်္ခါတာနံ ဥပစာရဇ္ဈာနာဒိကုသလစိတ္တသမ္ပယုတ္တာနံ ဆန္ဒသမာဓိပဓာနသင်္ခါရာနံ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ပါဒဘူတံ၊ သေသစိတ္တစေတသိကရာသိန္တိ အတ္ထော။ သာ ဧဝ စ ယထာဝုတ္တဣဒ္ဓိ ယသ္မာ ဟေဋ္ဌိမာ ဟေဋ္ဌိမာ ဥပရိမာယ ဥပရိမာယ ပါဒဘူတာ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဣဒ္ဓိဘူတံ ဝါ ပါဒန္တိ ဣဒ္ဓိပါဒ’’န္တိ။ သေသေသူတိ ဝီရိယသမာဓိအာဒီသု။ တတ္ထ ဟိ ဝီရိယံ စိတ္တံ ဝီမံသံ အဓိပတိံ ကတွာ ပဋိလဒ္ဓသမာဓိ ဝီမံသာသမာဓီတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ ဣဒ္ဓိပါဒသံယုတ္တေ။ ဧကပရိစ္ဆေဒေါဝ အတ္ထနိဒ္ဒေသော။

၅။ ဣဒ္ဓိပဒေသသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၁၇။ ဣဒ္ဓိပဒေသန္တိ ဣဒ္ဓိယာ ဧကဒေသံ။ ကော ပန သောတိ အာဟ – ‘‘တယော စ မဂ္ဂေ တီဏိ စ ဖလာနီ’’တိ။

၆။ သမတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၁၈။ သမတ္တန္တိ သာမညဿ သမံ အတ္တနံ ဣဇ္ဈနံ သမတ္တံ ပရိပုဏ္ဏံ။ ဝိဝဋ္ဋပါဒကာ ဧဝ ဣဒ္ဓိပါဒါ ကထိတာ ‘‘အပါရာ ပါရံ ဂမနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိအာဒိဝစနတော။

၁၀။ စေတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၂၂။ ဥဒေနယက္ခဿစေတိယဋ္ဌာနေတိ ဥဒေနဿ နာမ ယက္ခဿ ဒေဝါယတနသင်္ခေပေန ဣဋ္ဌကာဟိ ကတေ မဟာဇနဿ စိတ္တီကတဋ္ဌာနေ။ ကတဝိဟာရောတိ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ တတ္ထ ကတဝိဟာရော။ ဝုစ္စတီတိ ပုရိမဝေါဟာရေန ‘‘ဥဒေနစေတိယ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဂေါတမကာဒီသုပီတိ ဂေါတမကစေတိယန္တိ ဧဝမာဒီသုပိ။ ဧသေဝ နယောတိ စေတိယဋ္ဌာနေ ကတဝိဟာရဘာဝံ အတိဒိသတိ။ ဝဍ္ဎိတာတိ ဘာဝနာပါရိပူရိဝသေန ပရိဗြူဟိတာ။ ပုနပ္ပုနံ ကတာတိ ဘာဝနာယ ဗဟုလီကရဏဝသေန အပရာပရံ ပဝတ္တိတာ အာနီတာ။ ယုတ္တယာနံ ဝိယ ကတာတိ ယထာ ယုတ္တမာဇညယာနံ ဆေကေန သာရထိနာ အဓိဋ္ဌိတံ ယထာရုစိ ပဝတ္တိမရဟတိ၊ ဧဝံ ယထာရုစိ ပဝတ္တနာရဟတံ ဂမိတာ။ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေနာတိ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန။ ဝတ္ထု ဝိယ ကတာတိ သဗ္ဗသော ဥပက္ကိလေသဝိသောဓနေန ဣဒ္ဓိဝိသေသာနံ ပဝတ္တိဋ္ဌာနဘာဝတော သုဝိသောဓိတပရိဿယဝတ္ထု ဝိယ ကတာ။ အဓိဋ္ဌိတာတိ ပဋိပက္ခဒူရီဘာဝတော သုဘာဝိတဘာဝေန တံတံအဓိဋ္ဌာနယောဂျတာယ ဌပိတာ။ သမန္တတော စိတာတိ သဗ္ဗဘာဂေန ဘာဝနုပစယံ ဂမိတာ။ တေနာဟ ‘‘သုဝဍ္ဎိတာ’’တိ။ သုဋ္ဌု သမာရဒ္ဓါတိ ဣဒ္ဓိဘာဝနာယ သိခပ္ပတ္တိယာ သမ္မဒေဝ သံသေဝိတာ။

အနိယမေနာတိ ‘‘ယဿ ကဿစီ’’တိ အနိယတဝစနေန။ နိယမေတွာတိ ‘‘တထာဂတဿာ’’တိ သရူပဂ္ဂဟဏေန နိယမေတွာ။ အာယုပ္ပမာဏန္တိ ပရမာယုပ္ပမာဏံ ဝဒတိ။ တဿေဝ ဂဟဏေ ကာရဏံ ဗြဟ္မဇာလဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မဟာသီဝတ္ထေရော ပန မဟာဗောဓိသတ္တာနံ စရိမဘဝေ ပဋိသန္ဓိဒါယိနော ကမ္မဿ အသင်္ခေယျာယုကတာသံဝတ္တနသမတ္ထတံ ဟဒယေ ဌပေတွာ ဗုဒ္ဓါနံ အာယုသင်္ခါရဿ ပရိဿယဝိက္ခမ္ဘနသမတ္ထတာ ပါဠိယံ အာဂတာ ဧဝါတိ ဣမံ ဘဒ္ဒကပ္ပမေဝ တိဋ္ဌေယျာတိ အဝေါစ။

ခဏ္ဍိစ္စာဒီဟိ အဘိသုယျတီတိ ဧတေန ယထာ ဣဒ္ဓိဗလေန ဇရာယ န ပဋိဃာတော၊ ဧဝံ တေန မရဏဿပိ န ပဋိဃာတောတိ အတ္ထတော အာပန္နမေဝါတိ။ ‘‘ကွ သရော ခိတ္တော၊ ကွစနိ ပတိတော’’တိ အညထာ ဝုဋ္ဌိတေနပိ ထေရဝါဒေန အဋ္ဌကထာဝစနမေဝ သမတ္ထိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘သော ပန န ရုစ္စတိ…ပေ… နိယမိတ’’န္တိ။

ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တောတိ ယထာ ကိဉ္စိ အတ္ထာနတ္ထံ သလ္လက္ခေတုံ န သက္ကာ၊ ဧဝံ အဘိဘူတစိတ္တော။ သော ပန အဘိဘဝေါ မဟတာ ဥဒကောဃေန အပ္ပကဿ ဥဒကဿ အဇ္ဈောတ္ထရဏံ ဝိယ အဟောသီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အဇ္ဈောတ္ထဋစိတ္တော’’တိ။ အညောတိ ထေရတော၊ အရိယေဟိ ဝါ အညော ယော ကောစိ ပရော ပုထုဇ္ဇနော။ ပုထုဇ္ဇနဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ယထာ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အပ္ပဟီနဝိပလ္လာသော မာရေန ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တော ကိဉ္စိ အတ္ထာနတ္ထံ သလ္လက္ခေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝံ ထေရော ဘဂဝတာ ကတံ နိမိတ္တောဘာသံ သဗ္ဗသော န သလ္လက္ခေသီတိ ဒဿနတ္ထံ။ တေနာဟ ‘‘မာရော ဟီ’’တိအာဒိ။ စတ္တာရော ဝိပလ္လာသာတိ အသုဘေ ‘‘သုဘ’’န္တိ သညာဝိပလ္လာသော၊ စိတ္တဝိပလ္လာသော၊ ဒုက္ခေ ‘‘သုခ’’န္တိ သညာဝိပလ္လာသော၊ စိတ္တဝိပလ္လာသောတိ ဣမေ စတ္တာရော ဝိပလ္လာသာ။ တေနာတိ ယဒိပိ ဣတရေ အဋ္ဌ ဝိပလ္လာသာ ပဟီနာ၊ ယထာဝုတ္တာနံ စတုန္နံ ဝိပလ္လာသာနံ အပ္ပဟီနဘာဝေန။ အဿာတိ ထေရဿ။

မဒ္ဒတီတိ ဖုသနမတ္တေန မဒ္ဒန္တော ဝိယ ဟောတိ၊ အညထာ တေန မဒ္ဒိတေ သတ္တာနံ မရဏမေဝ သိယာ၊ ကိံ သက္ခိဿတိ န သက္ခိဿတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ကသ္မာ န သက္ခိဿတိ? နနု ဧသ အဂ္ဂသာဝကဿ မဟိဒ္ဓိကဿ မဟာနုဘာဝဿ ကုစ္ဆိံ ပဝိဋ္ဌောတိ? သစ္စံ ပဝိဋ္ဌော၊ တဉ္စ ခေါ အတ္တနော မဟာနုဘာဝဿ ဒဿနတ္ထံ၊ န ဝိဗာဓနာဓိပ္ပာယေန။ ဝိဗာဓနာဓိပ္ပာယေန ပန ဣဓ ‘‘ကိံ သက္ခိဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ ဟဒယမဒ္ဒနဿ အဓိကတတ္တာ။ နိမိတ္တောဘာသန္တိ ဧတ္ထ ‘‘တိဋ္ဌတု ဘဂဝါ ကပ္ပ’’န္တိ သကလကပ္ပံ အဝဋ္ဌာနယာစနာယ ‘‘ယဿ ကဿစိ၊ အာနန္ဒ၊ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဘာဝိတာ’’တိအာဒိနာ အညာပဒေသေန အတ္တနော စတုရိဒ္ဓိပါဒဘာဝနာနုဘာဝေန ကပ္ပံ အဝဋ္ဌာနသမတ္ထတာဝသေန သညုပ္ပာဒနံ နိမိတ္တံ။ တထာ ပန ပရိယာယဂ္ဂဟဏံ မုဉ္စိတွာ ဥဇုကံယေဝ အတ္တနော အဓိပ္ပာယဝိဘာဝနံ ဩဘာသော။ ဇာနန္တောယေဝါတိ မာရေန ပရိယုဋ္ဌိတဘာဝံ ဇာနန္တော ဧဝ။ အတ္တနော အပရာဓဟေတုကော သတ္တာနံ သောကော တနုကော ဟောတိ၊ န ဗလဝါတိ အာဟ – ‘‘ဒေါသာရောပနေန သောကတနုကရဏတ္ထ’’န္တိ။ ကိံ ပန ထေရော မာရေန ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တကာလေ ပဝတ္တိံ ပစ္ဆာ ဇာနာတီတိ? န ဇာနာတိ သဘာဝေန၊ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန ပန ဇာနာတိ။

အနတ္ထေ နိယောဇေန္တော ဂုဏမာရဏေန မာရေတိ၊ ဝိရာဂဝိဗန္ဓနေန ဝါ ဇာတိနိမိတ္တတာယ တတ္ထ တတ္ထ ဇာတံ မာရေန္တော ဝိယ ဟောတီတိ ‘‘မာရေတီတိ မာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ အတိပါပတ္တာ ပါပိမာ။ ကဏှဓမ္မသမန္နာဂတော ကဏှော။ ဝိရာဂါဒိဂုဏာနံ အန္တကရဏတော အန္တကော။ သတ္တာနံ အနတ္ထာဝဟံ ပဋိပတ္တိံ န မုဉ္စတီတိ နမုစိ။ အတ္တနော မာရပါသေန ပမတ္တေ ဗန္ဓတိ၊ ပမတ္တာ ဝါ ဗန္ဓူ ဧတဿာတိ ပမတ္တဗန္ဓု။ သတ္တမသတ္တာဟတော ပရံ သတ္တ အဟာနိ သန္ဓာယာဟ ‘‘အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ’’တိ၊ န ပန ပလ္လင်္ကသတ္တာဟာဒိ ဝိယ နိယတကိစ္စဿ အဋ္ဌမသတ္တာဟဿ နာမ လဗ္ဘနတော။ သတ္တမသတ္တာဟဿ ဟိ ပရတော အဇပါလနိဂြောဓမူလေ ဗြဟ္မုနော သက္ကဿ စ ပဋိညာတဓမ္မဒေသနံ ဘဂဝန္တံ ဉတွာ ‘‘ဣဒါနိ သတ္တေ ဓမ္မဒေသနာယ မမ ဝိသယံ အတိက္ကာမေဿတီ’’တိ သဉ္ဇာတဒေါမနဿော ဟုတွာ ဌိတော စိန္တေသိ၊ ‘‘ဟန္ဒာဟံ ဒါနိ နံ ဥပါယေန ပရိနိဗ္ဗာပေဿာမိ၊ ဧဝမဿ မနောရထော အညထတ္တံ ဂမိဿတိ၊ မမ မနောရထော ဣဇ္ဈိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကမန္တံ ဌိတော – ‘‘ပရိနိဗ္ဗာတု ဒါနိ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ’’တိအာဒိနာ ပရိနိဗ္ဗာနံ ယာစိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အဇ္ဇာတိ အာယုသင်္ခါရဝေါဿဇ္ဇနဒိဝသံ သန္ဓာယာဟ။ ဘဂဝါ စဿ အတိဗန္ဓနာဓိပ္ပာယံ ဇာနန္တောပိ တံ အနာဝိကတွာ ပရိနိဗ္ဗာနဿ အကာလဘာဝမေဝ ပကာသေန္တော ယာစနံ ပဋိက္ခိပိ။ တေနာဟ ‘‘န တာဝါဟ’’န္တိအာဒိ။

မဂ္ဂဝသေန ဗျတ္တာတိ သစ္စပဋိဝေဓဝေယျတ္တိယေန ဗျတ္တာ။ တထေဝ ဝိနီတာတိ မဂ္ဂဝသေန ကိလေသာနံ သမုစ္ဆေဒဝိနယေန ဝိနီတာ။ တထာ ဝိသာရဒါတိ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမေနေဝ သတ္ထုသာသနေ ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တိယာ ဝိသာရဒါ၊ သာရဇ္ဇကရာနံ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာဒိပါပဓမ္မာနံ ဝိဂမေန ဝိသာရဒဘာဝံ ပတ္တာတိ အတ္ထော။ ယဿ သုတဿ ဝသေန ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိဿရဏံ သမ္ဘဝတိ၊ တံ ဣဓ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန ‘‘သုတ’’န္တိ အဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘တေပိဋကဝသေနာ’’တိ။ တိဏ္ဏံ ပိဋကာနံ သမူဟော တေပိဋကံ၊ တီဏိ ဝါ ပိဋကာနိ တိပိဋကံ၊ တိပိဋကမေဝ တေပိဋကံ၊ တဿ ဝသေန။ တဒေဝါတိ ယံ တံ တေပိဋကံ သောတဗ္ဗဘာဝေန သုတန္တိ ဝုတ္တံ၊ တမေဝ။ ဓမ္မန္တိ ပရိယတ္တိဓမ္မံ။ ဓာရေန္တီတိ သုဝဏ္ဏဘာဇနေ ပက္ခိတ္တသီဟဝသံ ဝိယ အဝိနဿန္တံ ကတွာ သုပ္ပဂုဏသုပ္ပဝတ္တိဘာဝေန ဓာရေန္တိ ဟဒယေ ဌပေန္တိ။ ဣတိ ပရိယတ္တိဓမ္မဝသေန ဗဟုဿုတဓမ္မဓရဘာဝံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပဋိဝေဓဝသေနပိ တံ ဒဿေန္တော ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အရိယဓမ္မဿာတိ မဂ္ဂဖလဓမ္မဿ၊ နဝဝိဓဿ ဝါ လောကုတ္တရဓမ္မဿ။ အနုဓမ္မဘူတန္တိ အဓိဂမာယာနုရူပံ ဓမ္မဘူတံ။ အနုစ္ဆဝိကပဋိပဒန္တိ တမေဝ ဝိပဿနာဓမ္မမာဟ၊ ဆဗ္ဗိဓာ ဝိသုဒ္ဓိယော ဝါ။ အနုဓမ္မန္တိ နိဗ္ဗာနဓမ္မဿ အနုဓမ္မော၊ ယထာဝုတ္တပဋိပဒါ၊ တဿာနုရူပံ အဘိသလ္လေခိတံ အပ္ပိစ္ဆတာဒိဓမ္မံ။ စရဏသီလာတိ သမာဒါယ ဝတ္တနသီလာ။ အနုမဂ္ဂဖလဓမ္မော ဧတိဿာတိ ဝါ အနုဓမ္မာ၊ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာ၊ တဿ စရဏသီလာ။ အတ္တနော အာစရိယဝါဒန္တိ အတ္တနော အာစရိယဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဝါဒံ။ သဒေဝကဿ လောကဿ အာစာရသိက္ခာပနေန အာစရိယော၊ ဘဂဝါ၊ တဿ ဝါဒေါ၊ စတုသစ္စဒေသနာ။

အာစိက္ခိဿန္တီတိ အာဒိတော ကထေဿန္တိ၊ အတ္တနာ ဥဂ္ဂဟိတနိယာမေန ပရေ ဥဂ္ဂဏှာပေဿန္တီတိ အတ္ထော။ ဒေသေဿန္တီတိ ဝါစေဿန္တိ၊ ပါဠိံ သမ္မာ ပဗောဓေဿန္တီတိ အတ္ထော။ ပညပေဿန္တီတိ ပဇာနာပေဿန္တိ၊ သင်္ကာသေဿန္တီတိ အတ္ထော။ ပဋ္ဌပေဿန္တီတိ ပကာရေဟိ ဌပေဿန္တိ၊ ပကာသေဿန္တီတိ အတ္ထော။ ဝိဝရိဿန္တီတိ ဝိဝဋံ ကရိဿန္တိ။ ဝိဘဇိဿန္တီတိ ဝိဘတ္တံ ကရိဿန္တိ။ ဥတ္တာနီကရိဿန္တီတိ အနုတ္တာနံ ဂမ္ဘီရံ ဥတ္တာနံ ပါကဋံ ကရိဿန္တိ။ သဟဓမ္မေနာတိ ဧတ္ထ ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ ကာရဏပရိယာယော ‘‘ဟေတုမှိ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၇၂၀) ဝိယာတိ အာဟ ‘‘သဟေတုကေန သကာရဏေန ဝစနေနာ’’တိ။

သပ္ပာဋိဟာရိယန္တိ သနိဿရဏံ။ ယထာ ပရဝါဒံ ဘဉ္ဇိတွာ သကဝါဒေါ ပတိဋ္ဌဟတိ၊ ဧဝံ ဟေတုဒါဟရဏေဟိ ယထာဓိဂတမတ္ထံ သမ္ပာဒေတွာ ဓမ္မံ ကထေဿန္တိ။ တေနာဟ ‘‘နိယျာနိကံ ကတွာ ဓမ္မံ ဒေသေဿန္တီ’’တိ ၊ နဝဝိဓံ လောကုတ္တရံ ဓမ္မံ ပဗောဓေဿန္တီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ‘‘ပညပေဿန္တီ’’တိအာဒီဟိ ဆဟိ ပဒေဟိ ဆ အတ္ထပဒါနိ ဒဿိတာနိ၊ အာဒိတော ပန ဒွီဟိ ပဒေဟိ ဆ ဗျဉ္ဇနပဒါနိ။ ဧတ္တာဝတာ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ သံဝဏ္ဏနာနယေန သင်္ဂဟေတွာ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ နေတ္တိယံ (နေတ္တိ။ သင်္ဂဟဝါရ) ‘‘ဒွါဒသ ပဒါနိ သုတ္တံ၊ တံ သဗ္ဗံ ဗျဉ္ဇနဉ္စ အတ္ထော စာ’’တိ။

သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟိတန္တိ အဓိသီလသိက္ခာဒိသိက္ခတ္တယသင်္ဂဟံ။ သကလံ သာသနဗြဟ္မစရိယန္တိ အနဝသေသံ သတ္ထုသာသနဘူတံ သေဋ္ဌစရိယံ။ သမိဒ္ဓန္တိ သမ္မဒေဝ ဝဍ္ဎိတံ။ ဈာနဿာဒဝသေနာတိ တေဟိ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သမဓိဂတဈာနသုခဝသေန။ ဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တန္တိ ဥဠာရပဏီတဘာဝူပဂမနေန သဗ္ဗသော ပရိဝုဍ္ဎိမုပဂတံ။ သဗ္ဗပါလိဖုလ္လံ ဝိယ အဘိညာသမ္ပဒါဟိ သာသနာဘိဝုဍ္ဎိယာ မတ္ထကပ္ပတ္တိတော။ ပတိဋ္ဌိတဝသေနာတိ ပတိဋ္ဌာနဝသေန၊ ပတိဋ္ဌပ္ပတ္တိယာတိ အတ္ထော။ ပဋိဝေဓဝသေန ဗဟုနော ဇနဿ ဟိတံ ဗာဟုဇညံ။ တေနာဟ ‘‘မဟာဇနာဘိသမယဝသေနာ’’တိ။ ပုထု ပုထုလံ ဘူတံ ဇာတံ၊ ပုထုတ္တံ ဘူတံ ပတ္တန္တိ ဝါ ပုထုဘူတံ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗာကာရေန ပုထုလဘာဝပ္ပတ္တ’’န္တိ။ သုဋ္ဌု ပကာသိတန္တိ သမ္မဒေဝ အာဒိကလျာဏာဒိဘာဝေန ပဝေဒိတံ။

သတိံသူပဋ္ဌိတံ ကတွာတိ အယံ ကာယာဒိဝိဘာဂေါ အတ္တဘာဝသညိတော ဒုက္ခဘာရော မယာ ဧတ္တကံ ကာလံ ဝဟိတော၊ ဣဒါနိ ပန န ဝဟိတဗ္ဗော၊ ဧတဿ အဝဟနတ္ထံ စိရတရံ ကာလံ အရိယမဂ္ဂသမ္ဘာရော သမ္ဘတော၊ သွာယံ အရိယမဂ္ဂေါ ပဋိဝိဒ္ဓါ၊ ယတော ဣမေ ကာယာဒယော အသုဘာဒိတော သဘာဝါဒိတော သမ္မဒေဝ ပရိညာတာတိ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ သတိံ ယထာတထံ ဝိသယေ သုဋ္ဌု ဥပဋ္ဌိတံ ကတွာ။ ဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာတိ ယသ္မာ ဣမဿ အတ္တဘာဝသညိတဿ ဒုက္ခဘာရဿ ဝဟနေ ပယောဇနဘူတံ အတ္တဟိတံ ဗောဓိမူလေ ဧဝ ပရိသမာပိတံ၊ ပရဟိတံ ပန ဗုဒ္ဓဝေနေယျဝိနယနံ ပရိသမာပိတံ မတ္ထကပ္ပတ္တံ၊ တံ ဒါနိ မာသတ္တယေနေဝ ပရိသမာပနံ ပါပုဏိဿတိ၊ တသ္မာ အာဟ ‘‘ဝိသာခပုဏ္ဏမာယံ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမီ’’တိ၊ ဧဝံ ဗုဒ္ဓဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ သစ္စဘာဂေန ဝိနိစ္ဆယံ ကတွာ။ အာယုသင်္ခါရံ ဝိဿဇီတိ အာယုနော ဇီဝိတဿ အဘိသင်္ခရဏံ ဖလသမာပတ္တိဓမ္မံ န သမာပဇ္ဇိဿာမီတိ ဝိဿဇိ၊ တံ ဝိဿဇ္ဇနေနေဝ တေန အဘိသင်္ခရီယမာနံ ဇီဝိတသင်္ခါရံ န ပဝတ္တယိဿာမီတိ ဝိဿဇိ။ တေနာဟ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ။

ဌာနမဟန္တတာယပိ ပဝတ္တိအာကာရမဟန္တတာယပိ မဟန္တော ပထဝီကမ္ပော။ တတ္ထ ဌာနမဟန္တတာယ ဘူမိစာလဿ မဟန္တတံ ဒဿေတုံ ‘‘တဒါ…ပေ… အကမ္ပိတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ သာ ပန ဇာတိခေတ္တဘူတာ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဧဝ၊ န ယာ ကာစိ။ ယာ မဟာဘိနီဟာရမဟာဇာတိအာဒီသုပိ အကမ္ပိတ္ထ၊ တဒါပိ တတ္တကာယ ဧဝ ကမ္ပနေ ကိံ ကာရဏံ? ဇာတိခေတ္တဘာဝေန တဿေဝ အာဒိတော ပရိဂ္ဂဟဿ ကတတ္တာ၊ ပရိဂ္ဂဟဏဉ္စဿ ဓမ္မတာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ပုရိမဗုဒ္ဓါနမ္ပိ တတ္တကမေဝ ဇာတိခေတ္တံ အဟောသိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ဒသသဟဿီ လောကဓာတု နိဿဒ္ဒါ ဟောတိ နိရာကုလာ…ပေ… မဟာသမုဒ္ဒေါ အာဘုဇတိ၊ ဒသသဟဿီ ပကမ္ပတီ’’တိ စ အာဒိ။ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ ဆပ္ပကာရပ္ပဝေဓနေန။ အဝီတရာဂေ ဘိံသေတီတိ ဘိံသနော၊ သော ဧဝ ဘိံသနကောတိ အာဟ ‘‘ဘယဇနကော’’တိ။ ဒေဝဘေရိယောတိ ဒေဝဒုန္ဒုဘိသဒ္ဒဿ ပရိယာယဝစနမတ္တံ၊ န စေတ္ထ ကာစိ ဘေရီ ဒေဝဒုန္ဒုဘီတိ အဓိပ္ပေတာ၊ အထ ခေါ ဥပ္ပာတဘာဝေန လဗ္ဘမာနော အာကာသတော နိဂ္ဃောသသဒ္ဒေါ။ တေနာဟ ‘‘ဒေဝေါ’’တိအာဒိ။ ဒေဝေါတိ မေဃော။ တဿ ဟိ တဒါ အစ္ဆဘာဝေန အာကာသဿ ဝဿာဘာဝေန သုက္ခဂဇ္ဇိတသညိတေ သဒ္ဒေ နိစ္ဆရန္တေ ဒေဝဒုန္ဒုဘိသမညာ။ တေနာဟ ‘‘ဒေဝေါ သုက္ခဂဇ္ဇိတံ ဂဇ္ဇီ’’တိ။

ပီတိဝေဂဝိဿဋ္ဌန္တိ ‘‘ဧဝံ စိရတရကာလံ ဝဟိတော အယံ အတ္တဘာဝသညိတော ဒုက္ခဘာရော၊ ဒါနိ န စိရဿေဝ နိက္ခိပိဿာမီ’’တိ သဉ္ဇာတသောမနဿော ဘဂဝါ သဘာဝေနေဝ ပီတိဝေဂဝိဿဋ္ဌံ ဥဒါနံ ဥဒါနေတိ၊ ဧဝံ ဥဒါနေန္တေန အယမ္ပိ အတ္ထော သာဓိတော ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ကသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တုလီယတီတိ တုလန္တိ တုလ-သဒ္ဒေါ ကမ္မသာဓနောတိ ဒဿေတုံ ‘‘တုလိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အပ္ပာနုဘာဝတာယ ပရိစ္ဆိန္နံ။ တထာ ဟိ တံ ပဋိပက္ခေန ပရိတော ခဏ္ဍိတဘာဝေန ပရိတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ။ ပဋိပက္ခဝိက္ခမ္ဘနတော ဒီဃသန္တာနတာယ ဝိပုလဖလတာယ စ န တုလံ န ပရိစ္ဆိန္နံ။ ယေဟိ ကာရဏေဟိ ပုဗ္ဗေ အဝိသေသတော ‘‘မဟဂ္ဂတံ အတုလ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တာနိ ကာရဏာနိ ရူပါဝစရတော အာရုပ္ပဿ သာတိသယံ ဝိဇ္ဇန္တီတိ အရူပါဝစရံ အတုလန္တိ ဝုတ္တံ၊ ဣတရဉ္စ တုလန္တိ။ အပ္ပဝိပါကန္တိ တီသုပိ ကမ္မေသု ယံ အပ္ပဝိပါကံ ဟီနံ၊ တံ တုလံ။ ဗဟုဝိပါကန္တိ ယံ မဟာဝိပါကံ ပဏီတံ၊ တံ အတုလံ။ ယံ ပနေတ္ထ မဇ္ဈိမံ၊ တံ ဟီနံ ဥက္ကဋ္ဌန္တိ ဒွိဓာ ဘိန္ဒိတွာ ဒွီသု ဘာဂေသု ပက္ခိပိတဗ္ဗံ။ ဟီနတ္တိကဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ အပ္ပဗဟုဝိပါကတံ နိဒ္ဓါရေတွာ တဿ ဝသေန တုလာတုလဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမ္ဘဝတိ ဧတသ္မာတိ သမ္ဘဝေါတိ အာဟ ‘‘သမ္ဘဝ^ ဟေတုဘူတ’’န္တိ။ နိယကဇ္ဈတ္တရတောတိ သသန္တာနဓမ္မေသု ဝိပဿနာဝသေန ဂေါစရာသေဝနာယ စ ရတော။ သဝိပါကံ သမာနံ ပဝတ္တိဝိပါကမတ္တဒါယိကမ္မံ သဝိပါကဋ္ဌေန သမ္ဘဝံ၊ န စ တံ ကာမာဒိ^ ဘဝါဘိသင်္ခါရကန္တိ တတော ဝိသေသနတ္ထံ သမ္ဘဝန္တိ ဝတွာ ‘‘ဘဝသင်္ခါရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဩဿဇီတိ အရိယမဂ္ဂေန အဝဿဇိ။ ကဝစံ ဝိယ အတ္တဘာဝံ ပရိယောနန္ဓိတွာ ဌိတံ အတ္တနိ သမ္ဘူတတ္တာ အတ္တသမ္ဘဝံကိလေသဉ္စ အဘိန္ဒီတိ ကိလေသဘေဒသဟဘာဝိကမ္မောဿဇ္ဇနံ ဒဿေန္တော တဒုဘယဿ ကာရဏမာဟ ‘‘အဇ္ဈတ္တရတော သမာဟိတော’’တိ။

ပဌမဝိကပ္ပေ အဝသဇ္ဇနမေဝ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ အဝသဇ္ဇနာကာရောတိ တံ ဒဿေန္တော ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တီရေန္တောတိ ‘‘ဥပ္ပာဒေါ ဘယံ၊ အနုပ္ပာဒေါ ခေမ’’န္တိအာဒိနာ ဝီမံသန္တော။ တုလေန္တော တီရေန္တောတိအာဒိနာ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓာ’’တိအာဒိံ ဝတွာ ဘဝသင်္ခါရဿ အဝသဇ္ဇနာကာရံ သရူပတော ဒဿေတိ။ ဧဝန္တိအာဒိနာ ပန ဥဒါနဂါထာဝဏ္ဏနာယံ အာဒိတော ဝုတ္တမတ္ထံ နိဂမနဝသေန ဒဿေတိ။ အဘီတဘာဝဉာပနတ္ထဉ္စာတိ အယမ္ပိ အတ္ထော သင်္ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

စာပါလဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပါသာဒကမ္ပနဝဂ္ဂေါ

၁-၂။ ပုဗ္ဗသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၈၂၃-၈၂၄။ ပရတော ဣမသ္မိံ ပါသာဒကမ္ပနဝဂ္ဂေ ဒသမသုတ္တေ အာဝိ ဘဝိဿန္တိ။ ဆအဘိညာပါဒကာတိ ဆန္နံ အဘိညာနံ ပါဒကဘူတာ ပဓာနဘူတာ။ ယထာ ပဌမသုတ္တေ၊ တထာ ဒုတိယတတိယသုတ္တေသုပိ စ ဆအဘိညာပါဒကာ ဣဒ္ဓိပါဒါ ကထိတာတိ အတ္ထော။

၃။ ဆန္ဒသမာဓိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၂၅။ ယော သမာဓိဿ နိဿယဘူတော ဆန္ဒော၊ သော ဣဓာဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ဆန္ဒန္တိ ကတ္တုကမျတာဆန္ဒ’’န္တိ။ တဿ စ အဓိပတေယျဋ္ဌော နိဿယဋ္ဌော၊ န ဝိနာ တံ ဆန္ဒံ နိဿာယာတိ အာဟ – ‘‘နိဿာယာတိ နိဿယံ ကတွာ၊ အဓိပတိံ ကတွာတိ အတ္ထော’’တိ။ ပဓာနဘူတာတိ သေဋ္ဌဘူတာ၊ သေဋ္ဌဘာဝေါ စ ဧကဿပိ စတုကိစ္စသာဓနဝသေန ပဝတ္တိယာ၊ တတော ဧဝ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော၊ ပဓာနသင်္ခါရဋ္ဌေန ပဓာနသင်္ခရဏတော။ ‘‘ဆန္ဒံ စေ နိဿာယ…ပေ… အယံ ဝုစ္စတိ ဆန္ဒသမာဓီ’’တိ ဣမာယ ပါဠိယာ ဆန္ဒာဓိပတိ သမာဓိ ဆန္ဒသမာဓီတိ အဓိပတိသဒ္ဒလောပံ ကတွာ သမာသော ဝုတ္တောတိ ဝိညာယတိ၊ အဓိပတိသဒ္ဒတ္ထဒဿနဝသေန ဝါ ဆန္ဒဟေတုကော၊ ဆန္ဒာဓိကော ဝါ သမာဓိ ဆန္ဒသမာဓိ။ တေန ‘‘ဆန္ဒသမာဓိနာ စေဝ ပဓာနသင်္ခါရေဟိ ပဓာနဘူတသင်္ခါရေဟိ စ သမန္နာဂတာ’’တိ ဝက္ခတိ၊ တံ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော။ ပဓာနဘူတာတိ ဝီရိယဘူတာ။ ကေစိ ဝဒန္တိ – ‘‘သင်္ခတသင်္ခါရာဒိနိဝတ္တနတ္ထံ ပဓာနဂ္ဂဟဏ’’န္တိ။ အထ ဝါ တံ တံ ဝိသေသံ သင်္ခရောတီတိ သင်္ခါရော၊ သဗ္ဗမ္ပိ ဝီရိယံ။ တတ္ထ စတုကိစ္စသာဓကတော တဒညဿ နိဝတ္တနတ္ထံ ပဓာနဂ္ဂဟဏန္တိ။ ယထာ ဆန္ဒော ဆန္ဒသမာဓိနာ စေဝ ပဓာနသင်္ခါရေဟိ စ သမန္နာဂတော၊ ဧဝံ ဆန္ဒသမာဓိ ဆန္ဒေန စေဝ ပဓာနသင်္ခါရေဟိ စ သမန္နာဂတော။ ပဓာနသင်္ခါရာပိ ဆန္ဒေန စေဝ ဆန္ဒသမာဓိနာ စ သမန္နာဂတာတိ တီသုပိ ပဒေသု သမန္နာဂတသဒ္ဒေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ တယောပိ ဆန္ဒာဒယော ဧကစိတ္တုပ္ပာဒပရိယာပန္နာ၊ တသ္မာ သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ ဧကတော ကတွာ ‘‘အယံ ဝုစ္စတိ…ပေ… ဣဒ္ဓိပါဒေါ’’တိ ဝုတ္တန္တိ။ ဧဝံ ဆန္ဒာဒီနံယေဝ စေတ္ထ ဣဒ္ဓိပါဒဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ ဝိဘင်္ဂေ ပန တေသံ ဣဒ္ဓိဘာဝေါ သမ္ပယုတ္တာနံ ဣဒ္ဓိပါဒဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဣဒ္ဓိပါဒဝိဘင်္ဂေ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။

ဣဒါနိ နေသံ ဣဒ္ဓိပါဒတာပိ သမ္ဘဝတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဆန္ဒဉှိ ဘာဝယတော ပဓာနံ ကတွာ ဘာဝေန္တဿ တထာ ပဝတ္တပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဝသေန ဣဇ္ဈမာနော ဆန္ဒော ဣဒ္ဓိ နာမ၊ တဿ နိဿယဘူတာ ပဓာနသင်္ခါရာ ဣဒ္ဓိပါဒေါ နာမ။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ တထာ ဘာဝယန္တဿ မုချတာမတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဣဇ္ဈနတ္ထော ပန သဗ္ဗေသံ သမာနန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘သမ္ပယုတ္တ…ပေ… ဣဇ္ဈန္တိယေဝါ’’တိ အာဟ။

ဣဒ္ဓိပါဒေ အသင်္ကရတော ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဆန္ဒာဒယောတိ ဆန္ဒသမာဓိပဓာနသင်္ခါရာ။ သေသိဒ္ဓိပါဒေသူတိ ဝီရိယိဒ္ဓိပါဒါဒီသု။ တတ္ထ ဝီရိယသမာဓိပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတောတိ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝီရိယံ အာဂတံ၊ တတ္ထ ပုရိမံ သမာဓိဝိသေသံ၊ ဝီရိယာဓိပတိသမာဓိ ဧဝ ဝီရိယသမာဓီတိ ဒုတိယံ သမန္နာဂမင်္ဂဒဿနံ။ ဒွေယေဝ ဟိ သဗ္ဗတ္ထ သမန္နာဂမင်္ဂါနိ သမာဓိ ပဓာနသင်္ခါရော စ၊ ဆန္ဒာဒယော သမာဓိဝိသေသနာနိ၊ ပဓာနသင်္ခါရော ပန ပဓာနဝစနေနေဝ ဝိသေသိတော၊ န ဆန္ဒာဒီဟီတိ န ဣဓ ဝီရိယာဓိပတိတာ ပဓာနသင်္ခါရဿ ဝုတ္တာ ဟောတိ။ ဝီရိယဉ္စ သမာဓိံ ဝိသေသေတွာ ဌိတမေဝ သမန္နာဂမင်္ဂဝသေန ပဓာနသင်္ခါရဝစနေန ဝုတ္တန္တိ နာပိ ဒွီဟိ ဝီရိယေဟိ သမန္နာဂမော ဝုတ္တော ဟောတိ။ ယသ္မာ ပန ဆန္ဒာဒီဟိ ဝိသိဋ္ဌော သမာဓိ၊ တထာပိ ဝိသိဋ္ဌေနေဝ စ တေန သမ္ပယုတ္တော ပဓာနသင်္ခါရော သေသဓမ္မာ စ၊ တသ္မာ သမာဓိဝိသေသနာနံ ဝသေန စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဝုတ္တာ၊ ဝိသေသနဘာဝေါ စ ဆန္ဒာဒီနံ တံတံအဝဿယဒဿနဝသေန ဟောတီတိ ‘‘ဆန္ဒသမာဓိ…ပေ… ဣဒ္ဓိပါဒေါ’’တိ ဧတ္ထ နိဿယတ္ထေပိ ပါဒ-သဒ္ဒေ ဥပါဒါယဋ္ဌေန ဆန္ဒာဒီနံ ဣဒ္ဓိပါဒတာ ဝုတ္တာ ဟောတိ၊ တေနေဝ အဘိဓမ္မေ ဥတ္တရစူဠဘာဇနိယေ ‘‘စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒေါ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၄၅၇) ဆန္ဒာဒီနံယေဝ ဣဒ္ဓိပါဒတာ ဝုတ္တာ၊ ပဉှပုစ္ဆကေ စ – ‘‘စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဣဓ ဘိက္ခု ဆန္ဒသမာဓီ’’တိအာဒိနာဝ (ဝိဘ။ ၄၃၁) ဥဒ္ဒေသံ ကတွာပိ ပုန ဆန္ဒာဒီနံယေဝ ကုသလာဒိဘာဝေါ ဝိဘတ္တော။ ဥပါယိဒ္ဓိပါဒဒဿနတ္ထမေဝ ဟိ နိဿယိဒ္ဓိပါဒဒဿနံ ကတံ၊ အညထာ စတုဗ္ဗိဓတာ န ဟောတီတိ အယမေတ္ထ ပါဠိဝသေန အတ္ထဝိနိစ္ဆယော။ တတ္ထ ဥပါယိဒ္ဓိပါဒဒဿနတ္ထမေဝါတိ ဆန္ဒာဒိကေ ဓုရေ ဇေဋ္ဌကေ ပုဗ္ဗင်္ဂမေ ကတွာ နိဗ္ဗတ္တိတသမာဓိ ဆန္ဒာဓိပတိသမာဓီတိ ဆန္ဒာဒီနံ ဣဒ္ဓိယာ အဓိဂမူပါယဒဿနံ ဥပါယိဒ္ဓိပါဒဒဿနံ၊ တဒတ္ထမေဝ ‘‘တထာဘူတဿ ဝေဒနာက္ခန္ဓော…ပေ… ဝိညာဏက္ခန္ဓော’’တိ တတ္ထ တတ္ထ ပါဠိယံ နိဿယိဒ္ဓိပါဒဒဿနံ ကတံ ဆန္ဒာဒိဝိသိဋ္ဌာနံယေဝ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီနံ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ ဧဝဉ္စေတံ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ အညထာ ကေဝလံ ဣဒ္ဓိသမ္ပယုတ္တာနံယေဝ ခန္ဓာနံ ဝသေန ဣဒ္ဓိပါဒဘာဝေ ဂယှမာနေ တေသံ စတုဗ္ဗိဓတာ န ဟောတိ ဝိသေသကာရဏဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။

ကေစီတိ ဥတ္တရဝိဟာရဝါသိနော။ အနိဗ္ဗတ္တောတိ ဟေတုပစ္စယေဟိ န နိဗ္ဗတ္တော၊ န သဘာဝဓမ္မော၊ ပညတ္တိမတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဝါဒမဒ္ဒနတ္ထာယ ဟောတိ၊ အဘိဓမ္မေ စ အာဂတော ဥတ္တရစူဠဝါရောတိ ယောဇနာ။ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါတိအာဒိ ဥတ္တရစူဠဝါရဒဿနံ။ ဣမေ ပန ဥတ္တရစူဠဝါရေ အာဂတာ ဣဒ္ဓိပါဒါ။

ရဋ္ဌပါလတ္ထေရော ဆန္ဒေ သတိ ကထံ နာနုဇာနိဿန္တီတိ သတ္တာဟာနိ ဘတ္တာနိ အဘုဉ္ဇိတွာ မာတာပိတရော အနုဇာနာပေတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဆန္ဒမေဝ နိဿာယ အရဟတ္တံ ပါပုဏီတိ အာဟ – ‘‘ရဋ္ဌပါလတ္ထေရော ဆန္ဒံ ဓုရံ ကတွာ လောကုတ္တရဓမ္မံ နိဗ္ဗတ္တေသီ’’တိ။ သောဏတ္ထေရောတိ သုခုမာလသောဏတ္ထေရော။ သော ဟိ အာယသ္မာ အတ္တနော သုခုမာလဘာဝံ အစိန္တေတွာ အတိဝေလံ စင်္ကမနေန ပါဒေသု ဥဋ္ဌိတေသုပိ ဥဿာဟံ အဝိဿဇ္ဇေန္တော ဝီရိယံ ဓုရံ ကတွာ လောကုတ္တရဓမ္မံ နိဗ္ဗတ္တေသိ။ သမ္ဘုတတ္ထေရော ‘‘စိတ္တဝတော စေ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသော ဣဇ္ဈေယျ၊ မယှံ ဣဇ္ဈေယျာတိ စိတ္တံ ဓုရံ ကတွာ လောကုတ္တရဓမ္မံ နိဗ္ဗတ္တေသိ။ မောဃရာဇာ ‘‘ပညဝတော စေ မဂ္ဂဘာဝနာ ဣဇ္ဈေယျ၊ မယှံ ဣဇ္ဈေယျာ’’တိ ပညာပုဗ္ဗင်္ဂမံ ပညာဓုရံ ပညာဇေဋ္ဌကံ ကတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏီတိ အာဟ ‘‘မောဃရာဇာ ဝီမံသံ ဓုရံ ကတွာ လောကုတ္တရဓမ္မံ နိဗ္ဗတ္တေသီ’’တိ။ ဣဒါနိ နေသံ အရိယာနံ ဥပဋ္ဌာနုဿာဟမန္တဇာတိသမ္ပဒံ နိဿာယ ရညော သန္တိကေ လဒ္ဓဝိသေသေ အမစ္စပုတ္တေ နိဒဿနဘာဝေန ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ယထာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧတ္ထ စ ပုနပ္ပုနံ ဆန္ဒုပ္ပာဒနံ တောသနံ ဝိယ ဟောတီတိ ဆန္ဒဿ ဥပဋ္ဌာနသဒိသတာ ဝုတ္တာ၊ ထာမဘာဝတော စ ဝီရိယဿ သူရတ္တသဒိသတာ၊ စိန္တနပ္ပဓာနတ္တာ စိတ္တဿ မန္တသံဝိဓာနသဒိသတာ၊ ယောနိသောမနသိကာရ-သမ္ဘူတေသု ကုသလဓမ္မေသု ပညာ သေဋ္ဌာတိ ဝီမံသာယ ဇာတိသမ္ပတ္တိသဒိသတာ ဝုတ္တာ။

၄။ မောဂ္ဂလ္လာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၂၆။ ဥဒ္ဓစ္စပကတိကာတိ ဝိက္ခိတ္တသဘာဝါ၊ ဝိဗ္ဘန္တစိတ္တာတိ အတ္ထော။ အနဝဋ္ဌိတတာယ ဝိပ္ဖန္ဒိတစိတ္တတာယ ဝိပ္ဖန္ဒမာနစိတ္တာ။ တုစ္ဆတာယ နဠော ဝိယာတိ နဠော၊ မာနော၊ ဥဂ္ဂတော နဠော ဧတေသန္တိ ဥန္နဠာတိ အာဟ – ‘‘ဥန္နဠာတိ…ပေ… ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ စပလာတိ စာပလျတာ နာမ လောလဘာဝေါ။ မုရာတိ ခရဝစနာ၊ ဖရုသဝစနာတိ အတ္ထော။ ဝိကိဏ္ဏဝါစာ နာမ သမ္ဖပ္ပလာပိနောတိ ဝုတ္တံ ‘‘အသံယတဝစနာ’’တိအာဒိ။ ပဋိပတ္တိဓမ္မေ ပမုဋ္ဌာ ဝိနဋ္ဌာ ပဋိဝိနဋ္ဌာ သတိ ဧတေသန္တိ မုဋ္ဌသတီတိ အာဟ – ‘‘နဋ္ဌဿတိနော’’တိ။ ဥဗ္ဘန္တစိတ္တာတိ သမာဓိနော အဘာဝေန ဥဒ္ဓစ္စေနေဝ ဥပရူပရိ ဘန္တစိတ္တာ။ ပါကတိန္ဒြိယာ အဘာဝိတကာယတာယ ဂါမဒါရကာ ဝိယ ပကတိဘူတဣန္ဒြိယာ။ နေမော ဝုစ္စတိ ဘူမိယာ ဗဒ္ဓဘာဝနိမိတ္တပဒေသော၊ ဂမ္ဘီရော နေမော ဧတဿာတိ ဂမ္ဘီရနေမော။ သုဋ္ဌု နိခါတောတိအာဒိ တဿ ပါဒဿ သုပ္ပတိဋ္ဌိတဘာဝဒဿနံ။

၅။ ဥဏ္ဏာဘဗြာဟ္မဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၂၇။ ပဟာနတ္ထန္တိ အနုပ္ပာဒပဟာနတ္ထံ။

၉။ ဣဒ္ဓါဒိဒေသနာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၃၁။ အဘိညာပါဒကံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ အဓိပ္ပေတံ ‘‘ဣဒ္ဓိလာဘာယ ပဝတ္တတီ’’တိ ဝစနတော။

၁၀။ ဝိဘင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၃၂။ ဆန္ဒံ ဥပ္ပာဒေတွာတိ ဘာဝနာဆန္ဒံ ဥပ္ပာဒေတွာ။ လီနာကာရောတိ ဘာဝနာစိတ္တဿ လယာပတ္တိ။ ကောသဇ္ဇေန ဝေါကိဏ္ဏာပဇ္ဇနံ ဝုတ္တံ။

ဧဝံ ပသာဒါဘာဝေန စိတ္တဿ ဝိက္ခေပါပတ္တိ၊ တတ္ထ ပသာဒုပ္ပာဒနေန ယံ သမ္ပဟံသနံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ တဿ ဥပ္ပာဒနာကာရံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘သော ဗုဒ္ဓဓမ္မသင်္ဃဂုဏေ အာဝဇ္ဇေတွာ’’တိအာဒိ။ ဝတ္ထုကာမေ အာရဗ္ဘ ဝိက္ခိတ္တော ပုနပ္ပုနံ ဝိက္ခိတ္တော ဟောတိယေဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘အနုဝိက္ခိတ္တော’’တိ။ ဥပ္ပထံ ပဋိပန္နဿ စိတ္တဿ ဒဏ္ဍနဋ္ဌေန နိဂ္ဂဏှနဋ္ဌေန သုတ္တာနိ ဧဝ ဒဏ္ဍောတိ သုတ္တဒဏ္ဍော၊ တေန သုတ္တဒဏ္ဍေန စိတ္တံ တဇ္ဇေတွာ။ ပဉ္စကာမဂုဏေ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တော စိတ္တဝိက္ခေပေါ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇတေဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘အနုဝိက္ခိတ္တော အနုဝိသဋော’’တိ။

ပုရေပစ္ဆာဘာဝေါ ကမ္မဋ္ဌာနဿ မနသိကာရဝသေန ဥဂ္ဂဟဝသေန ဝါတိ တဒုဘယံ ဒဿေတုံ ‘‘ကထ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အတိလီနာဒီသု စတူသု ဌာနေသူတိ အတိလီနာတိပဂ္ဂဟိတသံခိတ္တအနုဝိက္ခိတ္တသညိတေသု စတူသု ဌာနေသု။ တတ္ထ ဘာဝနံ အနဇ္ဈောဂါဟေတွာဝ သင်္ကောစော အတိလီနတာ၊ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ အန္တော သင်္ကောစော သံခိတ္တတာ၊ အန္တောသင်္ခေပေါ အတိပဂ္ဂဟိတတာ၊ အစ္စာရဒ္ဓဝီရိယတာ အနုဝိက္ခိတ္တတာ။ ဗဟိဒ္ဓါ ဝိသမဝိတက္ကာနုဘာဝနံ အာပဇ္ဇန္တော ဒွတ္တိံသာကာရဝသေန အဋ္ဌိကသညာဝသေန ဝါ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အာဟ – ‘‘သရီရဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဥဒ္ဓံ ပါဒတလာ’’တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၇၊ မ။ နိ။ ၁။၁၁၀)။

အညမညံ အသင်္ကရတော အာကိရီယန္တိ ပကာရတော ဌပီယန္တီတိ အာကာရာ၊ ဘာဂါတိ အာဟ – ‘‘ယေဟိ အာကာရေဟီတိ ယေဟိ ကောဋ္ဌာသေဟီ’’တိ။ လိင်္ဂီယတိ သလ္လက္ခီယတီတိ လိင်္ဂံ၊ သဏ္ဌာနံ။ နိမီယတိ နိဒ္ဓါရေတွာ ပရိစ္ဆိန္ဒီယတီတိ နိမိတ္တံ၊ ဥပဋ္ဌာနံ။ ယော ဘိက္ခူတိအာဒိ အာလောကသညံ ယော ဥဂ္ဂဏှာတိ၊ တံ ဒဿနံ။ အင်္ဂဏေတိ ဝိဝဋင်္ဂဏေ။ အာလောကသညံ မနသိကရောတိ ရတ္တိယံ။ ဝီရိယာဒီသုပီတိ ယထာ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု ဆန္ဒံ ဥပ္ပာဒေတွာ’’တိ ဆန္ဒေ ဝိတ္ထာရနယော ဝုတ္တော၊ ဝီရိယာဒီသုပိ ဧသော ဧဝ ဝိတ္ထာရနယော ယောဇေတဗ္ဗော။

ပါသာဒကမ္ပနဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ အယောဂုဠဝဂ္ဂေါ

၂။ အယောဂုဠသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၃၄။ ဣမိနာ စတုမဟာဘူတမယေနာတိ ဣမိနာ သဗ္ဗလောကပစ္စက္ခေန စတူဟိ မဟာဘူတေဟိ နိဗ္ဗတ္တေန စတုမဟာဘူတမယေန။ မနောမယော ပန နိမ္မိတကာယော ဘဂဝတော ရုစိဝသေန ပရေသံ ပစ္စက္ခော ဟောတိ။ ဩမာတီတိ အဝမာတိ။ အဝ-ပုဗ္ဗော ဟိ မာ-သဒ္ဒေါ သတ္တိအတ္ထောပိ ဟောတီတိ ‘‘ပဟောတိ သက္ကောတီ’’တိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ အသမ္ဘိန္နပဒန္တိ အသာဓာရဏပဒံ အညတ္ထ အနာဂတတ္တာ။ ကာယဿ စိတ္တေ သမောဒဟနံ အာရောပနံ တန္နိဿိတတာကရဏဉ္စ အတ္ထတော စိတ္တဂတိယာ ပဝတ္တနမေဝါတိ အာဟ ‘‘စိတ္တဂတိယာ ပေသေတီ’’တိ။

တတ္ထ စိတ္တဂတိဂမနံ နာမ စိတ္တဝသေန ကာယဿ ပရိဏာမနေန ‘‘အယံ ကာယော ဣမံ စိတ္တံ ဝိယ ဟောတူ’’တိ ကာယဿ စိတ္တေန သမာနဂတိကတာဌပနံ။ ကထံ ပန ကာယော ဒန္ဓပဝတ္တိကော လဟုပဝတ္တိနာ စိတ္တေန သမာနဂတိကော ဟောတီတိ? န သဗ္ဗထာ သမာနဂတိကော။ ယထေဝ ဟိ ကာယဝသေန စိတ္တပရိဏာမနေ စိတ္တံ သဗ္ဗထာ ကာယေန သမာနဂတိကံ န ဟောတိ။ န ဟိ ကဒါစိ တံ သဘာဝသိဒ္ဓေန အတ္တနော ခဏေန အဝတ္တိတွာ ဒန္ဓဝုတ္တိကဿ ရူပဓမ္မဿ ဝသေန ပဝတ္တိတုံ သက္ကောတိ၊ ‘‘ဣဒံ စိတ္တံ အယံ ကာယော ဝိယ ဟောတူ’’တိ ပန အဓိဋ္ဌာနေန ဒန္ဓဂတိကဿ ကာယဿ အနုဝတ္တနတော ယာဝ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနပ္ပတ္တိ၊ တာဝ ကာယဂတိအနုလောမေနေဝ ဟုတွာ သန္တာနဝသေန ပဝတ္တမာနံ စိတ္တံ ကာယဂတိယာ ပရိဏာမိတံ နာမ ဟောတိ။ ဧဝံ ‘‘အယံ ကာယော ဣဒံ စိတ္တံ ဝိယ ဟောတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာနေန ပဂေဝ သုခလဟုသညာယ သမ္ပာဒိတတ္တာ အဘာဝိတိဒ္ဓိပါဒါနံ ဝိယ ဒန္ဓံ အဝတ္တိတွာ ယထာ လဟုကံ ကတိပယစိတ္တဝါရေနေဝ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနပ္ပတ္တိ ဟောတိ၊ ဧဝံ ပဝတ္တမာနော ကာယော စိတ္တဂတိယာ ပရိဏာမိတော နာမ ဟောတိ၊ န ဧကစိတ္တက္ခဏေနေဝ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနပ္ပတ္တိယာ၊ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဗာဟာသမိဉ္ဇနပသာရဏူပမာပိ ဥပစာရေန ဝိနာ သုဋ္ဌုတရံ ယုတ္တာ ဟောတီတိ။ အညထာ ဓမ္မတာဝိလောမတာ သိယာ၊ နာပိ ဓမ္မာနံ လက္ခဏညထတ္တံ ဣဒ္ဓိဗလေန ကာတုံ သက္ကာ၊ ဘာဝညထတ္တမေဝ ပန ကာတုံ သက္ကာတိ။

၃-၁၀။ ဘိက္ခုသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၈၃၅-၈၄၂။ ‘‘ဒွိန္နံ ဖလာန’’န္တိ အာဂတသုတ္တံ သန္ဓာယ ‘‘ဒွေ ဖလာနိ အာဒိံ ကတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

အယောဂုဠဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣဒ္ဓိပါဒသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။