📜

၁၃။ ဧကပုဂ္ဂလဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၁၇၀။ ဧကပုဂ္ဂလဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဧကပုဂ္ဂလောတိ ဧကော ပုဂ္ဂလော။ ဧတ္ထ ဧကောတိ ဒုတိယာဒိပဋိက္ခေပတ္ထော ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ ပုဂ္ဂလောတိ သမ္မုတိကထာ၊ န ပရမတ္ထကထာ။ ဗုဒ္ဓဿ ဟိ ဘဂဝတော ဒုဝိဓာ ဒေသနာ – သမ္မုတိဒေသနာ၊ ပရမတ္ထဒေသနာ စာတိ။ တတ္ထ ‘‘ပုဂ္ဂလော သတ္တော ဣတ္ထီ ပုရိသော ခတ္တိယော ဗြာဟ္မဏော ဒေဝေါ မာရော’’တိ ဧဝရူပါ သမ္မုတိဒေသနာ၊ ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ ခန္ဓာ ဓာတူ အာယတနာနိ သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ ဧဝရူပါ ပရမတ္ထဒေသနာ။ တတ္ထ ဘဂဝါ ယေ သမ္မုတိဝသေန ဒေသနံ သုတွာ အတ္ထံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ မောဟံ ပဟာယ ဝိသေသံ အဓိဂန္တုံ သမတ္ထာ၊ တေသံ သမ္မုတိဒေသနံ ဒေသေတိ။ ယေ ပန ပရမတ္ထဝသေန ဒေသနံ သုတွာ အတ္ထံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ မောဟံ ပဟာယ ဝိသေသမဓိဂန္တုံ သမတ္ထာ၊ တေသံ ပရမတ္ထဒေသနံ ဒေသေတိ။

တတြာယံ ဥပမာ – ယထာ ဟိ ဒေသဘာသာကုသလော တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ အတ္ထသံဝဏ္ဏနကော အာစရိယော ယေ ဒမိဠဘာသာယ ဝုတ္တေ အတ္ထံ ဇာနန္တိ၊ တေသံ ဒမိဠဘာသာယ အာစိက္ခတိ။ ယေ အန္ဓဘာသာဒီသု အညတရာယ ဘာသာယ ၊ တေသံ တာယ တာယ ဘာသာယ။ ဧဝံ တေ မာဏဝကာ ဆေကံ ဗျတ္တံ အာစရိယမာဂမ္မ ခိပ္ပမေဝ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှန္တိ။ တတ္ထ အာစရိယော ဝိယ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ၊ တယော ဝေဒါ ဝိယ ကထေတဗ္ဗဘာဝေ ဌိတာနိ တီဏိ ပိဋကာနိ၊ ဒေသဘာသာကောသလ္လမိဝ သမ္မုတိပရမတ္ထကောသလ္လံ၊ နာနာဒေသဘာသာ မာဏဝကာ ဝိယ သမ္မုတိပရမတ္ထဝသေန ပဋိဝိဇ္ဈနသမတ္ထာ ဝေနေယျသတ္တာ၊ အာစရိယဿ ဒမိဠဘာသာဒိအာစိက္ခနံ ဝိယ ဘဂဝတော သမ္မုတိပရမတ္ထဝသေန ဒေသနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အာဟ စေတ္ထ –

‘‘ဒုဝေ သစ္စာနိ အက္ခာသိ၊ သမ္ဗုဒ္ဓါ ဝဒတံ ဝရော၊

သမ္မုတိံ ပရမတ္ထဉ္စ၊ တတိယံ နုပလဗ္ဘတိ။

‘‘သင်္ကေတဝစနံ သစ္စံ၊ လောကသမ္မုတိကာရဏာ၊

ပရမတ္ထဝစနံ သစ္စံ၊ ဓမ္မာနံ ဘူတကာရဏာ။

‘‘တသ္မာ ဝေါဟာရကုသလဿ၊ လောကနာထဿ သတ္ထုနော၊

သမ္မုတိံ ဝေါဟရန္တဿ၊ မုသာဝါဒေါ န ဇာယတီ’’တိ။

အပိစ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝါ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ – ဟိရောတ္တပ္ပဒီပနတ္ထံ၊ ကမ္မဿကတာဒီပနတ္ထံ၊ ပစ္စတ္တပုရိသကာရဒီပနတ္ထံ၊ အာနန္တရိယဒီပနတ္ထံ၊ ဗြဟ္မဝိဟာရဒီပနတ္ထံ၊ ပုဗ္ဗေနိဝါသဒီပနတ္ထံ၊ ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိဒီပနတ္ထံ၊ လောကသမ္မုတိယာ အပ္ပဟာနတ္ထဉ္စာတိ။ ‘‘ခန္ဓဓာတုအာယတနာနိ ဟိရိယန္တိ ဩတ္တပ္ပန္တီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တေ မဟာဇနော န ဇာနာတိ၊ သမ္မောဟမာပဇ္ဇတိ၊ ပဋိသတ္တု ဟောတိ ‘‘ကိမိဒံ ခန္ဓဓာတုအာယတနာနိ ဟိရိယန္တိ ဩတ္တပ္ပန္တိ နာမာ’’တိ? ‘‘ဣတ္ထီ ဟိရိယတိ ဩတ္တပ္ပတိ၊ ပုရိသော ခတ္တိယော ဗြာဟ္မဏော ဒေဝေါ မာရော’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဇာနာတိ၊ န သမ္မောဟမာပဇ္ဇတိ၊ န ပဋိသတ္တု ဟောတိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ ဟိရောတ္တပ္ပဒီပနတ္ထံ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ။

‘‘ခန္ဓာ ကမ္မဿကာ၊ ဓာတုယော အာယတနာနီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ တသ္မာ ဘဂဝါ ကမ္မဿကတာဒီပနတ္ထံ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ။

‘‘ဝေဠုဝနာဒယော မဟာဝိဟာရာ ခန္ဓေဟိ ကာရာပိတာ၊ ဓာတူဟိ အာယတနေဟီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ တသ္မာ ဘဂဝါ ပစ္စတ္တပုရိသကာရဒီပနတ္ထံ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ။

‘‘ခန္ဓာ မာတရံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တိ၊ ပိတရံ၊ အရဟန္တံ၊ ရုဟိရုပ္ပာဒကမ္မံ၊ သင်္ဃဘေဒကမ္မံ ကရောန္တိ၊ ဓာတုယော အာယတနာနီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ တသ္မာ ဘဂဝါ အာနန္တရိယဒီပနတ္ထံ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ။

‘‘ခန္ဓာ မေတ္တာယန္တိ၊ ဓာတုယော အာယတနာနီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ တသ္မာ ဘဂဝါ ဗြဟ္မဝိဟာရဒီပနတ္ထံ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ။

‘‘ခန္ဓာ ပုဗ္ဗေနိဝါသမနုဿရန္တိ၊ ဓာတုယော အာယတနာနီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ တသ္မာ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗေနိဝါသဒီပနတ္ထံ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ။

‘‘ခန္ဓာ ဒါနံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ၊ ဓာတုယော အာယတနာနီ’’တိ ဝုတ္တေပိ မဟာဇနော န ဇာနာတိ၊ သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ၊ ပဋိသတ္တု ဟောတိ ‘‘ကိမိဒံ ခန္ဓဓာတုအာယတနာနိ ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ နာမာ’’တိ? ‘‘ပုဂ္ဂလာ ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ သီလဝန္တော ကလျာဏဓမ္မော’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဇာနာတိ၊ န သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ၊ န ပဋိသတ္တု ဟောတိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိဒီပနတ္ထံ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ။

လောကသမ္မုတိဉ္စ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော နပ္ပဇဟန္တိ၊ လောကသမညာယ လောကနိရုတ္တိယာ လောကာဘိလာပေ ဌိတာယေဝ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ လောကသမ္မုတိယာ အပ္ပဟာနတ္ထမ္ပိ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ။

ဣတိ ဧကော စ သော ပုဂ္ဂလော စာတိ ဧကပုဂ္ဂလော။ ကေနဋ္ဌေန ဧကပုဂ္ဂလော? အသဒိသဋ္ဌေန ဂုဏဝိသိဋ္ဌဋ္ဌေန အသမသမဋ္ဌေနာတိ။ သော ဟိ ဒသန္နံ ပါရမီနံ ပဋိပါဋိယာ အာဝဇ္ဇနံ အာဒိံ ကတွာ ဗောဓိသမ္ဘာရဂုဏေဟိ စေဝ ဗုဒ္ဓဂုဏေဟိ စ သေသမဟာဇနေန အသဒိသောတိ အသဒိသဋ္ဌေနပိ ဧကပုဂ္ဂလော။ ယေ စဿ တေ ဂုဏာ၊ တေ သေသသတ္တာနံ ဂုဏေဟိ ဝိသိဋ္ဌာတိ ဂုဏဝိသိဋ္ဌဋ္ဌေနပိ ဧကပုဂ္ဂလော။ ပုရိမကာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ သဗ္ဗသတ္တေဟိ အသမာ၊ တေဟိ သဒ္ဓိံ အယမေဝ ဧကော ရူပကာယဂုဏေဟိ စေဝ နာမကာယဂုဏေဟိ စ သမောတိ အသမသမဋ္ဌေနပိ ဧကပုဂ္ဂလော။

လောကေတိ တယော လောကာ – သတ္တလောကော၊ ဩကာသလောကော၊ သင်္ခါရလောကောတိ။ တေသံ ဝိတ္ထာရကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၃၅-၁၃၆) ဝုတ္တာ။ တေသု ဣဓ သတ္တလောကော အဓိပ္ပေတော။ သတ္တလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောပိ စေသ န ဒေဝလောကေ၊ န ဗြဟ္မလောကေ၊ မနုဿလောကေယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ မနုဿလောကေပိ န အညသ္မိံ စက္ကဝါဠေ၊ ဣမသ္မိံယေဝ စက္ကဝါဠေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတြာပိ န သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု။

‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဂဇင်္ဂလံ နာမ နိဂမော၊ တဿ ပရေန မဟာသာလာ၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ။ ပုရတ္ထိမဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ သလ္လဝတီ နာမ နဒီ၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ။ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ သေတကဏ္ဏိကံ နာမ နိဂမော၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ။ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ ထူဏံ နာမ ဗြာဟ္မဏဂါမော၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ။ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ဥသီရဒ္ဓဇော နာမ ပဗ္ဗတော၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၅၉) ဧဝံ ပရိစ္ဆိန္နေ အာယာမတော တိယောဇနသတေ ဝိတ္ထာရတော အဍ္ဎတေယျယောဇနသတေ ပရိက္ခေပတော နဝယောဇနသတေ မဇ္ဈိမဒေသေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ န ကေဝလဉ္စ တထာဂတောဝ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အဂ္ဂသာဝကာ အသီတိ မဟာထေရာ ဗုဒ္ဓမာတာ ဗုဒ္ဓပိတာ စက္ကဝတ္တီ ရာဇာ အညေ စ သာရပ္ပတ္တာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ ဧတ္ထေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။

ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဣဒံ ပန ဥဘယမ္ပိ ဝိပ္ပကတဝစနမေဝ။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဗဟုဇနဟိတာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န အညေန ကာရဏေနာတိ ဧဝံ ပနေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝရူပဉ္စေတ္ထ လက္ခဏံ န သက္ကာ ဧတံ အညေန သဒ္ဒလက္ခဏေန ပဋိဗာဟိတုံ။

အပိစ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော နာမ၊ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမ၊ ဥပ္ပန္နော နာမာတိ အယမေတ္ထ ဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧသ ဟိ ဒီပင်္ကရပါဒမူလတော ပဋ္ဌာယ လဒ္ဓဗျာကရဏော ဗုဒ္ဓကာရကေ ဓမ္မေ ပရိယေသန္တော ဒသ ပါရမိယော ဒိသွာ ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ မယာ ပူရေတဗ္ဗာ’’တိ ကတသန္နိဋ္ဌာနော ဒါနပါရမိံ ပူရေန္တောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော နာမ။ သီလပါရမီ…ပေ… ဥပေက္ခာပါရမီတိ ဣမာ ဒသ ပါရမိယော ပူရေန္တောပိ၊ ဒသ ဥပပါရမိယော ပူရေန္တောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော နာမ။ ဒသ ပရမတ္ထပါရမိယော ပူရေန္တောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောဝ နာမ။ ပဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂေ ပရိစ္စဇန္တောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော နာမ။ အတ္တတ္ထစရိယံ ဉာတတ္ထစရိယံ လောကတ္ထစရိယံ ပူရယမာနောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော နာမ။ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ဗုဒ္ဓကာရကေ ဓမ္မေ မတ္ထကံ ပါပေန္တောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော နာမ။ ဝေဿန္တရတ္တဘာဝံ ပဟာယ တုသိတပုရေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ သဋ္ဌိဝဿသတသဟဿာဓိကာ သတ္တပဏ္ဏာသဝဿကောဋိယော တိဋ္ဌန္တောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော နာမ။ ဒေဝတာဟိ ယာစိတော ပဉ္စမဟာဝိလောကိတံ ဝိလောကေတွာ မဟာမာယာဒေဝိယာ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှန္တောပိ၊ အနူနာဓိကေ ဒသ မာသေ ဂဗ္ဘဝါသံ ဝသန္တောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော နာမ။ ဧကူနတိံသ ဝဿာနိ အဂါရမဇ္ဈေ တိဋ္ဌန္တောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော နာမ။ ကာမေသု အာဒီနဝံ နေက္ခမ္မေ စ အာနိသံသံ ဒိသွာ ရာဟုလဘဒ္ဒဿ ဇာတဒိဝသေ ဆန္နသဟာယော ကဏ္ဍကံ ဝါဟနဝရံ အာရုယှ နိက္ခမန္တောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောဝ နာမ။ တီဏိ ရဇ္ဇာနိ အတိက္ကမန္တောပိ အနောမာနဒီတီရေ ပဗ္ဗဇန္တောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော နာမ။ ဆဗ္ဗဿာနိ မဟာပဓာနံ ကရောန္တောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော နာမ။ ပရိပက္ကဂတေ ဉာဏေ ဩဠာရိကာဟာရံ အာဟရန္တောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောဝ နာမ။ သာယနှသမယေ ဝိသာခပုဏ္ဏမာယ မဟာဗောဓိမဏ္ဍံ အာရုယှ မာရဗလံ ဝိဓမေတွာ ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရိတွာ မဇ္ဈိမယာမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ပရိသောဓေတွာ ပစ္ဆိမယာမသမနန္တရေ ဒွါဒသင်္ဂံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ အနုလောမပဋိလောမတော သမ္မသိတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောဝ နာမ။ သောတာပတ္တိဖလက္ခဏေပိ သကဒါဂါမိမဂ္ဂက္ခဏေပိ သကဒါဂါမိဖလက္ခဏေပိ အနာဂါမိမဂ္ဂက္ခဏေပိ အနာဂါမိဖလက္ခဏေပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောဝ နာမ။ အရဟတ္တမဂ္ဂက္ခဏေ ပန ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမ။ အရဟတ္တဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နော နာမ။ ဗုဒ္ဓါနံ ဟိ သာဝကာနံ ဝိယ န ပဋိပါဋိယာ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏာဒီနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ သဟေဝ ပန အရဟတ္တမဂ္ဂေန သကလောပိ သဗ္ဗညုတညာဏာဒိ ဂုဏရာသိ အာဂတောဝ နာမ ဟောတိ။ တသ္မာ တေ နိပ္ဖတ္တသဗ္ဗကိစ္စတ္တာ အရဟတ္တဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နာ နာမ ဟောန္တိ။ ဣမသ္မိမ္ပိ သုတ္တေ အရဟတ္တဖလက္ခဏံယေဝ သန္ဓာယ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဥပ္ပန္နော ဟောတီတိ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော။

ဗဟုဇနဟိတာယာတိ မဟာဇနဿ ဟိတတ္ထာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဗဟုဇနသုခါယာတိ မဟာဇနဿ သုခတ္ထာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ လောကာနုကမ္ပာယာတိ သတ္တလောကဿ အနုကမ္ပံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကတရသတ္တလောကဿာတိ? ယော တထာဂတဿ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ အမတပါနံ ပိဝိတွာ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇ္ဈိ၊ တဿ။ ဘဂဝတာ ဟိ မဟာဗောဓိမဏ္ဍေ သတ္တသတ္တာဟံ ဝီတိနာမေတွာ ဗောဓိမဏ္ဍာ ဣသိပတနံ အာဂမ္မ ‘‘ဒွေမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အန္တာ ပဗ္ဗဇိတေန န သေဝိတဗ္ဗာ’’တိ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တေ (မဟာဝ။ ၁၃၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁) ဒေသိတေ အာယသ္မတာ အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရေန သဒ္ဓိံ အဋ္ဌာရသကောဋိသင်္ခါ ဗြဟ္မာနော အမတပါနံ ပိဝိံသု၊ ဧတဿ သတ္တလောကဿ အနုကမ္ပာယ ဥပ္ပန္နော။ ပဉ္စမဒိဝသေ အနတ္တလက္ခဏသုတ္တန္တပရိယောသာနေ (မဟာဝ။ ၂၀၊ သံ။ နိ။ ၃။၅၉) ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ထေရာ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသု၊ ဧတဿပိ သတ္တလောကဿ အနုကမ္ပာယ ဥပ္ပန္နော။ တတော ယသဒါရကပ္ပမုခေ ပဉ္စပဏ္ဏာသ ပုရိသေ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာပေသိ၊ တတော ကပ္ပာသိကဝနသဏ္ဍေ တိံသ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယေ တယော မဂ္ဂေ စ တီဏိ ဖလာနိ စ သမ္ပာပေသိ၊ ဧတဿပိ သတ္တလောကဿ အနုကမ္ပာယ ဥပ္ပန္နော။ ဂယာသီသေ အာဒိတ္တပရိယာယသုတ္တပရိယောသာနေ (မဟာဝ။ ၅၄) ဇဋိလသဟဿံ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာပေသိ၊ တာလဋ္ဌိဝနေ ဗိမ္ဗိသာရပ္ပမုခါ ဧကာဒသ နဟုတာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု၊ ဧကံ နဟုတံ သရဏေသု ပတိဋ္ဌိတံ။ တိရောကုဋ္ဋအနုမောဒနာဝသာနေ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿေဟိ အမတပါနံ ပီတံ။ သုမနမာလာကာရသမာဂမေ စတုရာသီတိယာ စ။ ဓနပါလကသမာဂမေ ဒသဟိ ပါဏသဟဿေဟိ၊ ခဒိရင်္ဂါရဇာတကသမာဂမေ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿေဟိ၊ ဇမ္ဗုကအာဇီဝကသမာဂမေ စတုရာသီတိယာ စ။ အာနန္ဒသေဋ္ဌိသမာဂမေ စတုရာသီတိယာ စ ပါဏသဟဿေဟိ အမတပါနံ ပီတံ။ ပါသာဏကစေတိယေ ပါရာယနသုတ္တန္တကထာဒိဝသေ စုဒ္ဒသ ကောဋိယော အမတပါနံ ပိဝိံသု။ ယမကပါဋိဟာရိယဒိဝသေ ဝီသတိ ပါဏကောဋိယော၊ တာဝတိံသဘဝနေ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာယ နိသီဒိတွာ မာတရံ ကာယသက္ခိံ ကတွာ သတ္တပ္ပကရဏံ အဘိဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ အသီတိ ပါဏကောဋိယော၊ ဒေဝေါရောဟနေ တိံသ ပါဏကောဋိယော၊ သက္ကပဉှသုတ္တန္တေ အသီတိ ဒေဝတာသဟဿာနိ အမတပါနံ ပိဝိံသု။ မဟာသမယသုတ္တန္တေ မင်္ဂလသုတ္တန္တေ စူဠရာဟုလောဝါဒေ သမစိတ္တပဋိပဒါယာတိ ဣမေသု စတူသု ဌာနေသု အဘိသမယံ ပတ္တသတ္တာနံ ပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ။ ဧတဿပိ သတ္တလောကဿ အနုကမ္ပာယ ဥပ္ပန္နောတိ။ ယာဝဇ္ဇဒိဝသာ ဣတော ပရံ အနာဂတေ စ သာသနံ နိဿာယ သဂ္ဂမောက္ခမဂ္ဂေ ပတိဋ္ဌဟန္တာနံ ဝသေနာပိ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒေဝမနုဿာနန္တိ န ကေဝလံ ဒေဝမနုဿာနံယေဝ၊ အဝသေသာနံ နာဂသုပဏ္ဏာဒီနမ္ပိ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယေဝ ဥပ္ပန္နော။ သဟေတုကပဋိသန္ဓိကေ ပန မဂ္ဂဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ဘဗ္ဗေ ပုဂ္ဂလေ ဒဿေတုံ ဧတံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဧတေသမ္ပိ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယေဝ ဥပ္ပန္နောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကတမော ဧကပုဂ္ဂလောတိ အယံ ပုစ္ဆာ။ ပုစ္ဆာ စ နာမေသာ ပဉ္စဝိဓာ ဟောတိ – အဒိဋ္ဌဇောတနာ ပုစ္ဆာ၊ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာ ပုစ္ဆာ၊ ဝိမတိစ္ဆေဒနာ ပုစ္ဆာ၊ အနုမတိပုစ္ဆာ၊ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာတိ။

တာသံ ဣဒံ နာနတ္တံ – ကတမာ အဒိဋ္ဌဇောတနာ ပုစ္ဆာ? ပကတိယာ လက္ခဏံ အညာတံ ဟောတိ အဒိဋ္ဌံ အတုလိတံ အတီရိတံ အဝိဘူတံ အဘာဝိတံ။ တဿ ဉာဏာယ ဒဿနာယ တုလနာယ တီရဏာယ ဝိဘူတတ္ထာယ ဝိဘာဝနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ၊ အယံ အဒိဋ္ဌဇောတနာ ပုစ္ဆာ။

ကတမာ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာ ပုစ္ဆာ? ပကတိယာ လက္ခဏံ ဉာတံ ဟောတိ ဒိဋ္ဌံ တုလိတံ တီရိတံ ဝိဘူတံ ဝိဘာဝိတံ။ သော အညေဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ၊ အယံ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာ ပုစ္ဆာ။

ကတမာ ဝိမတိစ္ဆေဒနာ ပုစ္ဆာ? ပကတိယာ သံသယပက္ခန္တော ဟောတိ ဝိမတိပက္ခန္တော ဒွေဠှကဇာတော ‘‘ဧဝံ နု ခေါ၊ န နု ခေါ၊ ကိံ နု ခေါ၊ ကထံ နု ခေါ’’တိ။ သော ဝိမတိစ္ဆေဒနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ၊ အယံ ဝိမတိစ္ဆေဒနာ ပုစ္ဆာ။

ကတမာ အနုမတိပုစ္ဆာ? ဘဂဝါ ဟိ ဘိက္ခူနံ အနုမတိယာ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ – ‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပံ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ? ‘‘အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ၊ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ? ‘‘ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ ကလ္လံ နု ခေါ တံ သမနုပဿိတုံ ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’တိ၊ အယံ အနုမတိပုစ္ဆာ။

ကတမာ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ? ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ ကထေတုကမျတာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ – ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနာ။ ကတမေ စတ္တာရော’’တိ? အယံ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာတိ။

တတ္ထ ဗုဒ္ဓါနံ ပုရိမာ တိဿော ပုစ္ဆာ နတ္ထိ။ ကသ္မာ? ဗုဒ္ဓါနံ ဟိ တီသု အဒ္ဓါသု ကိဉ္စိ သင်္ခတံ အဒ္ဓါဝိမုတ္တံ ဝါ အသင်္ခတံ အဒိဋ္ဌံ အဇာနိတံ အတုလိတံ အတီရိတံ အဝိဘူတံ အဝိဘာဝိတံ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ တေသံ အဒိဋ္ဌဇောတနာပုစ္ဆာ နတ္ထိ။ ယံ ပန ဘဂဝတာ အတ္တနော ဉာဏေန ပဋိဝိဒ္ဓံ၊ တဿ အညေန သမဏေန ဝါ ဗြာဟ္မဏေန ဝါ ဒေဝေန ဝါ မာရေန ဝါ ဗြဟ္မုနာ ဝါ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒနကိစ္စံ နတ္ထိ။ တေနဿ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ နတ္ထိ။ ယသ္မာ ပနေသ အကထံကထီ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော သဗ္ဗဓမ္မေသု ဝိဟတသံသယော၊ တေနဿ ဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာ နတ္ထိ။ ဣတရာ ပန ဒွေ ပုစ္ဆာ ဘဂဝတော အတ္ထိ၊ တာသု အယံ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဣဒါနိ တာယ ပုစ္ဆာယ ပုဋ္ဌံ ဧကပုဂ္ဂလံ ဝိဘာဝေန္တော တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ အာဟ။ တတ္ထ တထာဂတောတိ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝါ တထာဂတော – တထာ အာဂတောတိ တထာဂတော၊ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော၊ တထလက္ခဏံ အာဂတောတိ တထာဂတော၊ တထဓမ္မေ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တထာဂတော၊ တထဒဿိတာယ တထာဂတော၊ တထဝါဒိတာယ တထာဂတော၊ တထာကာရိတာယ တထာဂတော၊ အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတောတိ။

ကထံ ဘဂဝါ တထာ အာဂတောတိ တထာဂတော? ယထာ သဗ္ဗလောကဟိတာယ ဥဿုက္ကမာပန္နာ ပုရိမကာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အာဂတာ၊ ယထာ ဝိပဿီ ဘဂဝါ အာဂတော၊ ယထာ သိခီ ဘဂဝါ၊ ယထာ ဝေဿဘူ ဘဂဝါ၊ ယထာ ကကုသန္ဓော ဘဂဝါ၊ ယထာ ကောဏာဂမနော ဘဂဝါ၊ ယထာ ကဿပေါ ဘဂဝါ အာဂတောတိ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ယေန အဘိနီဟာရေန ဧတေ ဘဂဝန္တော အာဂတာ၊ တေနေဝ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝါ အာဂတော။ အထ ဝါ ယထာ ဝိပဿီ ဘဂဝါ…ပေ… ယထာ ကဿပေါ ဘဂဝါ ဒါနပါရမိံ ပူရေတွာ၊ သီလနေက္ခမ္မပညာဝီရိယခန္တိသစ္စာဓိဋ္ဌာနမေတ္တာဥပေက္ခာပါရမိံ ပူရေတွာ ဣမာ ဒသ ပါရမိယော၊ ဒသ ဥပပါရမိယော၊ ဒသ ပရမတ္ထပါရမိယောတိ သမတိံသ ပါရမိယော ပူရေတွာ၊ အင်္ဂပရိစ္စာဂံ နယနဓနရဇ္ဇပုတ္တဒါရပရိစ္စာဂန္တိ ဣမေ ပဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂေ ပရိစ္စဇိတွာ၊ ပုဗ္ဗယောဂပုဗ္ဗစရိယဓမ္မက္ခာနဉာတတ္ထစရိယာဒယော ပူရေတွာ ဗုဒ္ဓိစရိယာယ ကောဋိံ ပတွာ အာဂတော၊ တထာ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝါ အာဂတော။ ယထာ စ ဝိပဿီ ဘဂဝါ …ပေ… ကဿပေါ ဘဂဝါ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနေ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒေ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ပဉ္စ ဗလာနိ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတွာ ဗြူဟေတွာ အာဂတော၊ တထာ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝါ အာဂတောတိ တထာဂတော။

‘‘ယထေဝ လောကမှိ ဝိပဿိအာဒယော၊

သဗ္ဗညုဘာဝံ မုနယော ဣဓာဂတာ၊

တထာ အယံ သကျမုနီပိ အာဂတော၊

တထာဂတော ဝုစ္စတိ တေန စက္ခုမာ’’တိ။

ဧဝံ တထာ အာဂတောတိ တထာဂတော။

ကထံ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော? ယထာ သမ္ပတိဇာတော ဝိပဿီ ဘဂဝါ ဂတော…ပေ… ကဿပေါ ဘဂဝါ ဂတော။ ကထဉ္စ သော ဂတောတိ? သော ဟိ သမ္ပတိဇာတောဝ သမေဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ ဥတ္တရာဘိမုခေါ သတ္တပဒဝီတိဟာရေန ဂတော။ ယထာဟ – ‘‘သမ္ပတိဇာတော၊ အာနန္ဒ၊ ဗောဓိသတ္တော သမေဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌဟိတွာ ဥတ္တရာဘိမုခေါ သတ္တပဒဝီတိဟာရေန ဂစ္ဆတိ သေတမှိ ဆတ္တေ အနုဓာရိယမာနေ၊ သဗ္ဗာ စ ဒိသာ အနုဝိလောကေတိ၊ အာသဘိဉ္စ ဝါစံ ဘာသတိ ‘အဂ္ဂေါဟမသ္မိ လောကဿ၊ ဇေဋ္ဌောဟမသ္မိ လောကဿ၊ သေဋ္ဌောဟမသ္မိ လောကဿ၊ အယမန္တိမာ ဇာတိ၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၀၇)။ တဉ္စဿ ဂမနံ တထံ အဟောသိ အဝိတထံ အနေကေသံ ဝိသေသာဓိဂမာနံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘာဝေန။ ယဉှိ သော သမ္ပတိဇာတောဝ သမေဟိ ပါဒေဟိ ပတိဋ္ဌဟိ၊ ဣဒမဿ စတုရိဒ္ဓိပါဒပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ၊ ဥတ္တရာဘိမုခဘာဝေါ ပန သဗ္ဗလောကုတ္တရဘာဝဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ၊ သတ္တပဒဝီတိဟာရော သတ္တဗောဇ္ဈင်္ဂရတနပဋိလာဘဿ၊ ‘‘သုဝဏ္ဏဒဏ္ဍာ ဝီတိပတန္တိ စာမရာ’’တိ (သု။ နိ။ ၆၉၃) ဧတ္ထ ဝုတ္တစာမရုက္ခေပေါ ပန သဗ္ဗတိတ္ထိယနိမ္မထနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ၊ သေတစ္ဆတ္တဓာရဏံ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိဝရဝိမလသေတစ္ဆတ္တပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ၊ သဗ္ဗဒိသာနုဝိလောကနံ သဗ္ဗညုတာနာဝရဏဉာဏပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ၊ အာသဘိဝါစာဘာသနံ အပ္ပဋိဝတ္တိယဝရဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ တထာ အယံ ဘဂဝါပိ ဂတော။ တဉ္စဿ ဂမနံ ကထံ အဟောသိ အဝိတထံ တေသံယေဝ ဝိသေသာဓိဂမာနံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘာဝေန။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘မုဟုတ္တဇာတောဝ ဂဝမ္ပတီ ယထာ၊

သမေဟိ ပါဒေဟိ ဖုသီ ဝသုန္ဓရံ၊

သော ဝိက္ကမီ သတ္တ ပဒါနိ ဂေါတမော၊

သေတဉ္စ ဆတ္တံ အနုဓာရယုံ မရူ။

‘‘ဂန္တွာန သော သတ္တ ပဒါနိ ဂေါတမော၊

ဒိသာ ဝိလောကေသိ သမာ သမန္တတော၊

အဋ္ဌင်္ဂုပေတံ ဂိရမဗ္ဘုဒီရယိ၊

သီဟော ယထာ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိဋ္ဌိတော’’တိ။

ဧဝံ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော။

အထ ဝါ ယထာ ဝိပဿီ ဘဂဝါ…ပေ… ယထာ ကဿပေါ ဘဂဝါ၊ အယမ္ပိ ဘဂဝါ တထေဝ နေက္ခမ္မေန ကာမစ္ဆန္ဒံ ပဟာယ ဂတော၊ အဗျာပါဒေန ဗျာပါဒံ၊ အာလောကသညာယ ထိနမိဒ္ဓံ၊ အဝိက္ခေပေန ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ၊ ဓမ္မဝဝတ္ထာနေန ဝိစိကိစ္ဆံ ပဟာယ ဂတော၊ ဉာဏေန အဝိဇ္ဇံ ပဒါလေတွာ ဂတော၊ ပါမောဇ္ဇေန အရတိံ ဝိနောဒေတွာ၊ ပဌမဇ္ဈာနေန နီဝရဏကဝါဋံ ဥဂ္ဃာဋေတွာ၊ ဒုတိယဇ္ဈာနေန ဝိတက္ကဝိစာရံ ဝူပသမေတွာ၊ တတိယဇ္ဈာနေန ပီတိံ ဝိရာဇေတွာ၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနေန သုခဒုက္ခံ ပဟာယ၊ အာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ္တိယာ ရူပသညာပဋိဃသညာနာနတ္တသညာယော သမတိက္ကမိတွာ၊ ဝိညာဏဉ္စာယတနသမာပတ္တိယာ အာကာသာနဉ္စာယတနသညံ၊ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိယာ ဝိညာဏဉ္စာယတနသညံ၊ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိယာ အာကိဉ္စညာယတနသညံ သမတိက္ကမိတွာ ဂတော။

အနိစ္စာနုပဿနာယ နိစ္စသညံ ပဟာယ၊ ဒုက္ခာနုပဿနာယ သုခသညံ၊ အနတ္တာနုပဿနာယ အတ္တသညံ၊ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာယ နန္ဒိံ၊ ဝိရာဂါနုပဿနာယ ရာဂံ၊ နိရောဓာနုပဿနာယ သမုဒယံ၊ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာယ အာဒါနံ၊ ခယာနုပဿနာယ ဃနသညံ၊ ဝယာနုပဿနာယ အာယူဟနံ၊ ဝိပရိဏာမာနုပဿနာယ ဓုဝသညံ၊ အနိမိတ္တာနုပဿနာယ နိမိတ္တသညံ၊ အပ္ပဏိဟိတာနုပဿနာယ ပဏိဓိံ၊ သုညတာနုပဿနာယ အဘိနိဝေသံ၊ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ သာရာဒါနာဘိနိဝေသံ၊ ယထာဘူတဉာဏဒဿနေန သမ္မောဟာဘိနိဝေသံ၊ အာဒီနဝါနုပဿနာယ အာလယာဘိနိဝေသံ၊ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာယ အပ္ပဋိသင်္ခံ၊ ဝိဝဋ္ဋာနုပဿနာယ သံယောဂါဘိနိဝေသံ၊ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ဒိဋ္ဌေကဋ္ဌေ ကိလေသေ ဘဉ္ဇိတွာ၊ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေန ဩဠာရိကေ ကိလေသေ ပဟာယ၊ အနာဂါမိမဂ္ဂေန အဏုသဟဂတေ ကိလေသေ သမုဂ္ဃာတေတွာ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သဗ္ဗကိလေသေ သမုစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂတော။ ဧဝမ္ပိ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော။

ကထံ တထလက္ခဏံ အာဂတောတိ တထာဂတော? ပထဝီဓာတုယာ ကက္ခဠတ္တလက္ခဏံ တထံ အဝိတထံ၊ အာပေါဓာတုယာ ပဂ္ဃရဏလက္ခဏံ၊ တေဇောဓာတုယာ ဥဏှတ္တလက္ခဏံ၊ ဝါယောဓာတုယာ ဝိတ္ထမ္ဘနလက္ခဏံ၊ အာကာသဓာတုယာ အသမ္ဖုဋ္ဌလက္ခဏံ၊ ဝိညာဏဓာတုယာ ဝိဇာနနလက္ခဏံ။

ရူပဿ ရုပ္ပနလက္ခဏံ၊ ဝေဒနာယ ဝေဒယိတလက္ခဏံ၊ သညာယ သဉ္ဇာနနလက္ခဏံ၊ သင်္ခါရာနံ အဘိသင်္ခရဏလက္ခဏံ၊ ဝိညာဏဿ ဝိဇာနနလက္ခဏံ။

ဝိတက္ကဿ အဘိနိရောပနလက္ခဏံ၊ ဝိစာရဿ အနုမဇ္ဇနလက္ခဏံ၊ ပီတိယာ ဖရဏလက္ခဏံ၊ သုခဿ သာတလက္ခဏံ၊ စိတ္တေကဂ္ဂတာယ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ၊ ဖဿဿ ဖုသနလက္ခဏံ။

သဒ္ဓိန္ဒြိယဿ အဓိမောက္ခလက္ခဏံ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယဿ ပဂ္ဂဟလက္ခဏံ၊ သတိန္ဒြိယဿ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏံ၊ သမာဓိန္ဒြိယဿ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ၊ ပညိန္ဒြိယဿ ပဇာနနလက္ခဏံ။

သဒ္ဓါဗလဿ အဿဒ္ဓိယေ အကမ္ပိယလက္ခဏံ၊ ဝီရိယဗလဿ ကောသဇ္ဇေ၊ သတိဗလဿ မုဋ္ဌဿစ္စေ၊ သမာဓိဗလဿ ဥဒ္ဓစ္စေ၊ ပညာဗလဿ အဝိဇ္ဇာယ အကမ္ပိယလက္ခဏံ။

သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏံ၊ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ပဝိစယလက္ခဏံ၊ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ပဂ္ဂဟလက္ခဏံ၊ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဖရဏလက္ခဏံ၊ ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဝူပသမလက္ခဏံ ၊ သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ၊ ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ပဋိသင်္ခါနလက္ခဏံ။

သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဒဿနလက္ခဏံ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ အဘိနိရောပနလက္ခဏံ၊ သမ္မာဝါစာယ ပရိဂ္ဂဟလက္ခဏံ၊ သမ္မာကမ္မန္တဿ သမုဋ္ဌာနလက္ခဏံ၊ သမ္မာအာဇီဝဿ ဝေါဒါနလက္ခဏံ၊ သမ္မာဝါယာမဿ ပဂ္ဂဟလက္ခဏံ၊ သမ္မာသတိယာ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏံ၊ သမ္မာသမာဓိဿ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ။

အဝိဇ္ဇာယ အညာဏလက္ခဏံ၊ သင်္ခါရာနံ စေတနာလက္ခဏံ၊ ဝိညာဏဿ ဝိဇာနနလက္ခဏံ၊ နာမဿ နမနလက္ခဏံ၊ ရူပဿ ရုပ္ပနလက္ခဏံ၊ သဠာယတနဿ အာယတနလက္ခဏံ၊ ဖဿဿ ဖုသနလက္ခဏံ၊ ဝေဒနာယ ဝေဒယိတလက္ခဏံ၊ တဏှာယ ဟေတုလက္ခဏံ၊ ဥပါဒါနဿ ဂဟဏလက္ခဏံ၊ ဘဝဿ အာယူဟနလက္ခဏံ၊ ဇာတိယာ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏံ၊ ဇရာယ ဇီရဏလက္ခဏံ၊ မရဏဿ စုတိလက္ခဏံ။

ဓာတူနံ သုညတာလက္ခဏံ၊ အာယတနာနံ အာယတနလက္ခဏံ၊ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏံ၊ သမ္မပ္ပဓာနာနံ ပဒဟနလက္ခဏံ၊ ဣဒ္ဓိပါဒါနံ ဣဇ္ဈနလက္ခဏံ၊ ဣန္ဒြိယာနံ အဓိပတိလက္ခဏံ၊ ဗလာနံ အကမ္ပိယလက္ခဏံ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ နိယျာနလက္ခဏံ၊ မဂ္ဂဿ ဟေတုလက္ခဏံ။

သစ္စာနံ တထလက္ခဏံ၊ သမထဿ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ၊ ဝိပဿနာယ အနုပဿနာလက္ခဏံ၊ သမထဝိပဿနာနံ ဧကရသလက္ခဏံ၊ ယုဂနဒ္ဓါနံ အနတိဝတ္တနလက္ခဏံ။

သီလဝိသုဒ္ဓိယာ သံဝရဏလက္ခဏံ၊ စိတ္တဝိသုဒ္ဓိယာ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ၊ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိယာ ဒဿနလက္ခဏံ။

ခယေ ဉာဏဿ သမုစ္ဆေဒလက္ခဏံ၊ အနုပ္ပာဒေ ဉာဏဿ ပဿဒ္ဓိလက္ခဏံ။

ဆန္ဒဿ မူလလက္ခဏံ၊ မနသိကာရဿ သမုဋ္ဌာနလက္ခဏံ၊ ဖဿဿ သမောဓာနလက္ခဏံ၊ ဝေဒနာယ သမောသရဏလက္ခဏံ၊ သမာဓိဿ ပမုခလက္ခဏံ၊ သတိယာ အာဓိပတေယျလက္ခဏံ၊ ပညာယ တတုတ္တရိယလက္ခဏံ ၊ ဝိမုတ္တိယာ သာရလက္ခဏံ၊ အမတောဂဓဿ နိဗ္ဗာနဿ ပရိယောသာနလက္ခဏံ တထံ အဝိတထံ။ ဧဝံ တထလက္ခဏံ ဉာဏဂတိယာ အာဂတော အဝိရဇ္ဈိတွာ ပတ္တော အနုပ္ပတ္တောတိ တထာဂတော။ ဧဝံ တထလက္ခဏံ အာဂတောတိ တထာဂတော။

ကထံ တထဓမ္မေ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တထာဂတော? တထဓမ္မာ နာမ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ။ ယထာဟ – ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာနိ အဝိတထာနိ အနညထာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထမေတံ အဝိတထမေတံ အနညထမေတ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၉၀) ဝိတ္ထာရော။ တာနိ စ ဘဂဝါ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တသ္မာ တထာနံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတိ။ အဘိသမ္ဗောဓတ္ထော ဟိ ဧတ္ထ ဂတသဒ္ဒေါ။

အပိစ ဇရာမရဏဿ ဇာတိပစ္စယသမ္ဘူတသမုဒါဂတဋ္ဌော တထော အဝိတထော အနညထော…ပေ… သင်္ခါရာနံ အဝိဇ္ဇာပစ္စယသမ္ဘူတသမုဒါဂတဋ္ဌော တထော အဝိတထော အနညထော။ တထာ အဝိဇ္ဇာယ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယဋ္ဌော၊ သင်္ခါရာနံ ဝိညာဏဿ ပစ္စယဋ္ဌော…ပေ… ဇာတိယာ ဇရာမရဏဿ ပစ္စယဋ္ဌော တထော အဝိတထော အနညထော။ တံ သဗ္ဗံ ဘဂဝါ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ။ တသ္မာပိ တထာနံ ဓမ္မာနံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ တထဓမ္မေ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တထာဂတော။

ကထံ တထဒဿိတာယ တထာဂတော? ဘဂဝါ ယံ သဒေဝကေ လောကေ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု အပရိမာဏာနံ သတ္တာနံ စက္ခုဒွါရေ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တံ ရူပါရမ္မဏံ နာမ အတ္ထိ၊ တံ သဗ္ဗာကာရတော ဇာနာတိ ပဿတိ။ ဧဝံ ဇာနတာ ပဿတာ စ တေန တံ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာဒိဝသေန ဝါ ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတေသု လဗ္ဘမာနကပဒဝသေန ဝါ ‘‘ကတမံ တံ ရူပံ ရူပါယတနံ? ယံ ရူပံ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ဝဏ္ဏနိဘာ သနိဒဿနံ သပ္ပဋိဃံ နီလံ ပီတက’’န္တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၆၁၆) နယေန အနေကေဟိ နာမေဟိ တေရသဟိ ဝါရေဟိ ဒွေပညာသာယ နယေဟိ ဝိဘဇ္ဇမာနံ တထမေဝ ဟောတိ၊ ဝိတထံ နတ္ထိ။ ဧသ နယော သောတဒွါရာဒီသုပိ အာပါထမာဂစ္ဆန္တေသု သဒ္ဒါဒီသု။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒေဝကဿ လောကဿ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတံ ဝိညာတံ ပတ္တံ ပရိယေသိတံ အနုဝိစရိတံ မနသာ၊ တမဟံ ဇာနာမိ၊ တမဟံ အဗ္ဘညာသိံ၊ တံ တထာဂတဿ ဝိဒိတံ၊ တံ တထာဂတော န ဥပဋ္ဌာသီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၄)။ ဧဝံ တထဒဿိတာယ တထာဂတော။ တတ္ထ တထဒဿီအတ္ထေ တထာဂတောတိ ပဒသမ္ဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကထံ တထဝါဒိတာယ တထာဂတော? ယံ ရတ္တိံ ဘဂဝါ ဗောဓိမဏ္ဍေ အပရာဇိတပလ္လင်္ကေ နိသိန္နော တိဏ္ဏံ မာရာနံ မတ္ထကံ မဒ္ဒိတွာ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ယဉ္စ ရတ္တိံ ယမကသာလာနံ အန္တရေ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ၊ ဧတ္ထန္တရေ ပဉ္စစတ္တာလီသဝဿပရိမာဏေ ကာလေ ပဌမဗောဓိယာပိ မဇ္ဈိမဗောဓိယာပိ ပစ္ဆိမဗောဓိယာပိ ယံ ဘဂဝတာ ဘာသိတံ သုတ္တံ ဂေယျံ…ပေ… ဝေဒလ္လံ၊ သဗ္ဗံ တံ အတ္ထတော စ ဗျဉ္ဇနတော စ အနုပဝဇ္ဇံ အနူနံ အနဓိကံ သဗ္ဗာကာရပရိပုဏ္ဏံ ရာဂမဒနိမ္မဒနံ ဒေါသမောဟမဒနိမ္မဒနံ၊ နတ္ထိ တတ္ထ ဝါလဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အဝက္ခလိတံ၊ သဗ္ဗံ တံ ဧကမုဒ္ဒိကာယ လဉ္ဆိတံ ဝိယ ဧကနာဠိကာယ မိတံ ဝိယ ဧကတုလာယ တုလိတံ ဝိယ စ တထမေဝ ဟောတိ အဝိတထံ။ တေနာဟ – ‘‘ယဉ္စ၊ စုန္ဒ၊ ရတ္တိံ တထာဂတော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈတိ၊ ယဉ္စ ရတ္တိံ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ ယံ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ဘာသတိ လပတိ နိဒ္ဒိသတိ၊ သဗ္ဗံ တံ တထေဝ ဟောတိ နော အညထာ။ တသ္မာ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၈၈)။ ဂဒတ္ထော ဟိ ဧတ္ထ ဂတသဒ္ဒေါ။ ဧဝံ တထဝါဒိတာယ တထာဂတော။

အပိစ အာဂဒနံ အာဂဒေါ၊ ဝစနန္တိ အတ္ထော။ တထော အဝိပရီတော အာဂဒေါ အဿာတိ ဒကာရဿ တကာရံ ကတွာ တထာဂတောတိ ဧဝမ္ပေတသ္မိံ အတ္ထေ ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကထံ တထာကာရိတာယ တထာဂတော? ဘဂဝတော ဟိ ဝါစာယ ကာယော အနုလောမေတိ ကာယဿပိ ဝါစာ၊ တသ္မာ ယထာဝါဒီ တထာကာရီ ယထာကာရီ တထာဝါဒီ စ ဟောတိ။ ဧဝံ ဘူတဿ စဿ ယထာ ဝါစာ၊ ကာယောပိ တထာ ဂတော၊ ပဝတ္တောတိ အတ္ထော။ ယထာ စ ကာယော၊ ဝါစာပိ တထာ ဂတာတိ တထာဂတော။ တေနေဝါဟ – ‘‘ယထာဝါဒီ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော တထာကာရီ၊ ယထာကာရီ တထာဝါဒီ။ ဣတိ ယထာဝါဒီ တထာကာရီ၊ ယထာကာရီ တထာဝါဒီ။ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၃)။ ဧဝံ တထာကာရိတာယ တထာဂတော။

ကထံ အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတော? ဥပရိ ဘဝဂ္ဂံ ဟေဋ္ဌာ အဝီစိံ ပရိယန္တံ ကတွာ တိရိယံ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု သဗ္ဗသတ္တေ အဘိဘဝတိ သီလေနပိ သမာဓိနာပိ ပညာယပိ ဝိမုတ္တိယာပိ၊ န တဿ တုလာ ဝါ ပမာဏံ ဝါ အတ္ထိ၊ အတုလော အပ္ပမေယျော အနုတ္တရော ရာဇရာဇော ဒေဝဒေဝေါ သက္ကာနမတိသက္ကော ဗြဟ္မာနမတိဗြဟ္မာ။ တေနာဟ – ‘‘သဒေဝကေ လောကေ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ တထာဂတော အဘိဘူ အနဘိဘူတော အညဒတ္ထု ဒသော ဝသဝတ္တီ။ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၃)။

တတြေဝံ ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ – အဂဒေါ ဝိယ အဂဒေါ။ ကော ပနေသ? ဒေသနာဝိလာသော စေဝ ပုညုဿယော စ။ တေန ဟေသ မဟာနုဘာဝေါ ဘိသက္ကော ဒိဗ္ဗာဂဒေန သပ္ပေ ဝိယ သဗ္ဗပရပ္ပဝါဒိနော သဒေဝကဉ္စ လောကံ အဘိဘဝတိ။ ဣတိ သဗ္ဗလောကာဘိဘဝနေ တထော အဝိပရီတော ဒေသနာဝိလာသော စေဝ ပုညုဿယော စ အဂဒေါ အဿာတိ ဒကာရဿ တကာရံ ကတွာ တထာဂတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတော။

အပိစ တထာယ ဂတောတိပိ တထာဂတော၊ တထံ ဂတောတိပိ တထာဂတော၊ ဂတောတိ အဝဂတော အတီတော ပတ္တော ပဋိပန္နောတိ အတ္ထော။ တတ္ထ သကလလောကံ တီရဏပရိညာယ တထာယ ဂတော အဝဂတောတိ တထာဂတော။ လောကသမုဒယံ ပဟာနပရိညာယ တထာယ ဂတော အတီတောတိ တထာဂတော၊ လောကနိရောဓံ သစ္ဆိကိရိယာယ တထာယ ဂတော ပတ္တောတိ တထာဂတော၊ လောကနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒံ တထာယ ဂတော ပဋိပန္နောတိ တထာဂတော။ တေန ယံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ –

‘‘လောကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ လောကသ္မာ တထာဂတော ဝိသံယုတ္တော။ လောကသမုဒယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ လောကသမုဒယော တထာဂတဿ ပဟီနော။ လောကနိရောဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ လောကနိရောဓော တထာဂတဿ သစ္ဆိကတော။ လောကနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ လောကနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ တထာဂတဿ ဘာဝိတာ။ ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒေဝကဿ လောကဿ…ပေ… သဗ္ဗံ တံ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓံ။ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၃)။

တဿပိ ဧဝံ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒမ္ပိ စ တထာဂတဿ တထာဂတဘာဝဒီပနေ မုခမတ္တမေဝ။ သဗ္ဗာကာရေန ပန တထာဂတောဝ တထာဂတဿ တထာဂတဘာဝံ ဝဏ္ဏေယျ။

အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ပဒဒွယေ ပန အာရကတ္တာ၊ အရီနံ အရာနဉ္စ ဟတတ္တာ၊ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာ၊ ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝါတိ ဣမေဟိ တာဝ ကာရဏေဟိ အရဟန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမ္မာ သာမဉ္စ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရတော ပနေတံ ပဒဒွယံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၂၃ အာဒယော) ဗုဒ္ဓါနုဿတိဝဏ္ဏနာယံ ပကာသိတန္တိ။

၁၇၁။ ဒုတိယေ ပါတုဘာဝေါတိ ဥပ္ပတ္တိ နိပ္ဖတ္တိ။ ဒုလ္လဘော လောကသ္မိန္တိ ဣမသ္မိံ သတ္တလောကေ ဒုလ္လဘော သုဒုလ္လဘော ပရမဒုလ္လဘော။ ကသ္မာ ဒုလ္လဘောတိ? ဧကဝါရံ ဒါနပါရမိံ ပူရေတွာ ဗုဒ္ဓေန ဘဝိတုံ န သက္ကာ၊ ဒွေ ဝါရေ ဒသ ဝါရေ ဝီသတိ ဝါရေ ပညာသ ဝါရေ ဝါရသတံ ဝါရသဟဿံ ဝါရသတသဟဿံ ဝါရကောဋိသတသဟဿမ္ပိ ဒါနပါရမိံ ပူရေတွာ ဗုဒ္ဓေန ဘဝိတုံ န သက္ကာ၊ တထာ ဧကဒိဝသံ ဒွေ ဒိဝသေ ဒသ ဒိဝသေ ဝီသတိ ဒိဝသေ ပညာသ ဒိဝသေ ဒိဝသသတံ ဒိဝသသဟဿံ ဒိဝသသတသဟဿံ ဒိဝသကောဋိသတသဟဿံ ။ ဧကမာသံ ဒွေ မာသေ…ပေ… မာသကောဋိသတသဟဿံ။ ဧကသံဝစ္ဆရံ ဒွေ သံဝစ္ဆရေ…ပေ… သံဝစ္ဆရကောဋိသတသဟဿံ။ ဧကကပ္ပံ ဒွေ ကပ္ပေ…ပေ… ကပ္ပကောဋိသတသဟဿံ။ ကပ္ပာနံ ဧကံ အသင်္ချေယျံ ဒွေ အသင်္ချေယျာနိ တီဏိ အသင်္ချေယျာနိ ဒါနပါရမိံ ပူရေတွာ ဗုဒ္ဓေန ဘဝိတုံ န သက္ကာ။ သီလပါရမီနေက္ခမ္မပါရမီ…ပေ… ဥပေက္ခာပါရမီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပစ္ဆိမကောဋိယာ ပန ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ဒသ ပါရမိယော ပူရေတွာ ဗုဒ္ဓေန ဘဝိတုံ သက္ကာတိ ဣမိနာ ကာရဏေန ဒုလ္လဘော။

၁၇၂။ တတိယေ အစ္ဆရိယမနုဿောတိ အစ္ဆရိယော မနုဿော။ အစ္ဆရိယောတိ အန္ဓဿ ပဗ္ဗတာရောဟဏံ ဝိယ နိစ္စံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ အယံ တာဝ သဒ္ဒနယော။ အယံ ပန အဋ္ဌကထာနယော – အစ္ဆရာယောဂ္ဂေါတိ အစ္ဆရိယော၊ အစ္ဆရံ ပဟရိတွာ ပဿိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ အပိစ ‘‘တထာဂတဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝါ စတ္တာရော အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၂၇) ဧဝမာဒီဟိ အနေကေဟိ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတတ္တာပိ အစ္ဆရိယမနုဿော။ အာစိဏ္ဏမနုဿောတိပိ အစ္ဆရိယမနုဿော။

အဘိနီဟာရဿ ဟိ သမ္ပာဒကေ အဋ္ဌ ဓမ္မေ သမောဓာနေတွာ ဧကဗုဒ္ဓဿ သမ္မုခေ မဟာဗောဓိမဏ္ဍေ မာနသံ ဗန္ဓိတွာ နိသဇ္ဇနံ နာမ န အညဿ ကဿစိ အာစိဏ္ဏံ၊ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တဿေဝ အာစိဏ္ဏံ။ တထာ ဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကေ ဗျာကရဏံ လဘိတွာ အနိဝတ္တကေန ဟုတွာ ဝီရိယာဓိဋ္ဌာနံ အဓိဋ္ဌာယ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မာနံ ပူရဏမ္ပိ န အညဿ ကဿစိ အာစိဏ္ဏံ၊ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တဿေဝ အာစိဏ္ဏံ။ တထာ ပါရမိယော ဂဗ္ဘံ ဂဏှာပေတွာ ဝေဿန္တရတ္တဘာဝသဒိသေ အတ္တဘာဝေ ဌတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတာနံ ဟတ္ထီနံ သတ္တသတာနိ အဿာနံ သတ္တသတာနီတိ ဧဝံ သတ္တသတကမဟာဒါနံ ဒတွာ ဇာလိကုမာရသဒိသံ ပုတ္တံ၊ ကဏှာဇိနာသဒိသံ ဓီတရံ၊ မဒ္ဒီဒေဝိသဒိသံ ဘရိယဉ္စ ဒါနမုခေ နိယျာတေတွာ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ဒုတိယေ အတ္တဘာဝေ တုသိတဘဝနေ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏမ္ပိ န အညဿ ကဿစိ အာစိဏ္ဏံ၊ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တဿေဝ အာစိဏ္ဏံ။ တုသိတပုရေ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ဒေဝတာနံ အာယာစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ပဉ္စမဟာဝိလောကနံ ဝိလောကေတွာ သတဿ သမ္ပဇာနဿ တုသိတပုရာ စဝိတွာ မဟာဘောဂကုလေ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏမ္ပိ န အညဿ ကဿစိ အာစိဏ္ဏံ၊ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တဿေဝ အာစိဏ္ဏံ။ တထာ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ဒသသဟဿိလောကဓာတုကမ္ပနမ္ပိ၊ သတဿ သမ္ပဇာနဿ မာတုကုစ္ဆိယံ နိဝါသောပိ၊ သတဿ သမ္ပဇာနဿ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမနဒိဝသေ ဒသသဟဿိလောကဓာတုကမ္ပနမ္ပိ၊ သမ္ပတိဇာတဿ သတ္တပဒဝီတိဟာရဂမနမ္ပိ၊ ဒိဗ္ဗသေတစ္ဆတ္တ။ ဓာရဏမ္ပိ၊ ဒိဗ္ဗဝါဠဗီဇနုက္ခေပေါပိ၊ သဗ္ဗဒိသာသု သီဟဝိလောကနံ ဝိလောကေတွာ အတ္တနာ ပဋိသမံ ကဉ္စိ သတ္တံ အဒိသွာ ‘‘အဂ္ဂေါဟမသ္မိ လောကဿာ’’တိ ဧဝံ သီဟနာဒနဒနမ္ပိ၊ ပရိပါကဂတေ ဉာဏေ မဟာသမ္ပတ္တိံ ပဟာယ မဟာဘိနိက္ခမနမ္ပိ၊ မဟာဗောဓိမဏ္ဍေ ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နဿ မာရဝိဇယံ အာဒိံ ကတွာ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဒိဗ္ဗစက္ခုဝိသောဓနာနိ ကတွာ ပစ္စူသသမယေ သဗ္ဗညုတညာဏဂုဏရာသိပဋိဝိဒ္ဓက္ခဏေ ဒသသဟဿိလောကဓာတုကမ္ပနမ္ပိ၊ ပဌမဓမ္မဒေသနာယ အနုတ္တရံ တိပရိဝဋ္ဋံ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနမ္ပီတိ ဧဝမာဒိ သဗ္ဗံ န အညဿ ကဿစိ အာစိဏ္ဏံ၊ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓဿေဝ အာစိဏ္ဏံ။ ဧဝံ အာစိဏ္ဏမနုဿောတိပိ အစ္ဆရိယမနုဿော။

၁၇၃။ စတုတ္ထေ ကာလကိရိယာတိ ဧကသ္မိံ ကာလေ ပါကဋာ ကိရိယာတိ ကာလကိရိယာ။ တထာဂတော ဟိ ပဉ္စစတ္တာလီသ ဝဿာနိ ဌတွာ တီဏိ ပိဋကာနိ ပဉ္စ နိကာယေ နဝင်္ဂံ သတ္ထုသာသနံ စတုရာသီတိ ဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနိ ပကာသေတွာ မဟာဇနံ နိဗ္ဗာနနိန္နံ နိဗ္ဗာနပေါဏံ ကတွာ ယမကသာလာနမန္တရေ နိပန္နော ဘိက္ခုသင်္ဃံ အာမန္တေတွာ အပ္ပမာဒေန ဩဝဒိတွာ သတော သမ္ပဇာနော အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ အယမဿ ကိရိယာ ယာဝဇ္ဇတနာ ပါကဋာတိ ဧကသ္မိံ ကာလေ ပါကဋာ ကိရိယာတိ ကာလကိရိယာ။ အနုတပ္ပာ ဟောတီတိ အနုတာပကရာ ဟောတိ။ တတ္ထ စက္ကဝတ္တိရညော ကာလကိရိယာ ဧကစက္ကဝါဠေ ဒေဝမနုဿာနံ အနုတာပကရာ ဟောတိ။ ဗုဒ္ဓါနံ ကာလကိရိယာ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေသု ဒေဝမနုဿာနံ အနုတာပကရာ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဗဟုနော ဇနဿ အနုတပ္ပာ ဟောတီ’’တိ။

၁၇၄။ ပဉ္စမေ အဒုတိယောတိ ဒုတိယဿ ဗုဒ္ဓဿ အဘာဝါ အဒုတိယော။ စတ္တာရော ဟိ ဗုဒ္ဓါ သုတဗုဒ္ဓါ၊ စတုသစ္စဗုဒ္ဓါ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၊ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါတိ။ တတ္ထ ဗဟုဿုတော ဘိက္ခု သုတဗုဒ္ဓါ နာမ ။ ခီဏာသဝေါ စတုသစ္စဗုဒ္ဓါ နာမ ။ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ ဒွေ အသင်္ချေယျာနိ ပါရမိယော ပူရေတွာ သာမံ ပဋိဝိဒ္ဓပစ္စေကဗောဓိဉာဏော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ နာမ။ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ ဝါ အဋ္ဌ ဝါ သောဠသ ဝါ အသင်္ချေယျာနိ ပါရမိယော ပူရေတွာ တိဏ္ဏံ မာရာနံ မတ္ထကံ မဒ္ဒိတွာ ပဋိဝိဒ္ဓသဗ္ဗညုတညာဏော သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါ နာမ။ ဣမေသု စတူသု ဗုဒ္ဓေသု သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါဝ အဒုတိယော နာမ။ န ဟိ တေန သဒ္ဓိံ အညော သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

အသဟာယောတိ အတ္တဘာဝေန ဝါ ပဋိဝိဒ္ဓဓမ္မေဟိ ဝါ သဒိသော သဟာယော နာမ အဿ နတ္ထီတိ အသဟာယော။ ‘‘လဒ္ဓသဟာယော ခေါ ပန သော ဘဂဝါ သေခါနဉ္စေဝ ပဋိပဒါန’’န္တိ ဣမိနာ ပန ပရိယာယေန သေခါသေခါ ဗုဒ္ဓါနံ သဟာယာ နာမ ဟောန္တိ။ အပ္ပဋိမောတိ ပဋိမာ ဝုစ္စတိ အတ္တဘာဝေါ၊ တဿ အတ္တဘာဝသဒိသာ အညာ ပဋိမာ နတ္ထီတိ အပ္ပဋိမော။ ယာပိ စ မနုဿာ သုဝဏ္ဏရဇတာဒိမယာ ပဋိမာ ကရောန္တိ၊ တာသု ဝါလဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဩကာသံ တထာဂတဿ အတ္တဘာဝသဒိသံ ကာတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထီတိ သဗ္ဗထာပိ အပ္ပဋိမော။

အပ္ပဋိသမောတိ အတ္တဘာဝေနေဝဿ ပဋိသမော နာမ ကောစိ နတ္ထီတိ အပ္ပဋိသမော။ အပ္ပဋိဘာဂေါတိ ယေ တထာဂတေန ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဓမ္မာ ဒေသိတာ၊ တေသု ‘‘န စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ၊ တယော ဝါ ပဉ္စ ဝါ’’တိအာဒိနာ နယေန ပဋိဘာဂံ ကာတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထီတိ အပ္ပဋိဘာဂေါ။ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလောတိ အညော ကောစိ ‘‘အဟံ ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဧဝံ ပဋိညံ ကာတုံ သမတ္ထော ပုဂ္ဂလော နတ္ထီတိ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော။ အသမောတိ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလတ္တာဝ သဗ္ဗသတ္တေဟိ အသမော။ အသမသမောတိ အသမာ ဝုစ္စန္တိ အတီတာနာဂတာ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါ၊ တေဟိ အသမေဟိ သမောတိ အသမသမော။

ဒွိပဒါနံ အဂ္ဂေါတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အပဒါနံ ဒွိပဒါနံ စတုပ္ပဒါနံ ဗဟုပ္ပဒါနံ ရူပီနံ အရူပီနံ သညီနံ အသညီနံ နေဝသညီနာသညီနံ သတ္တာနံ အဂ္ဂေါဝ။ ကသ္မာ ဣဓ ဒွိပဒါနံ အဂ္ဂေါတိ ဝုတ္တော? သေဋ္ဌတရဝသေန။ ဣမသ္မိဉှိ လောကေ သေဋ္ဌော နာမ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော အပဒစတုပ္ပဒဗဟုပ္ပဒေသု န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဒွိပဒေသုယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကတရဒွိပဒွေသူတိ? မနုဿေသု စေဝ ဒေဝေသု စ။ မနုဿေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနော တိသဟဿိမဟာသဟဿိလောကဓာတုံ ဝသေ ဝတ္တေတုံ သမတ္ထော ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဒေဝေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဝသဝတ္တီ မဟာဗြဟ္မာ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သော တဿ ကပ္ပိယကာရကော ဝါ အာရာမိကော ဝါ သမ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ တတောပိ သေဋ္ဌတရဝသေနေသ ဒွိပဒါနံ အဂ္ဂေါတိ ဝုတ္တော။

၁၇၅-၁၈၆။ ဆဋ္ဌာဒီသု ဧကပုဂ္ဂလဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါတုဘာဝါ မဟတော စက္ခုဿ ပါတုဘာဝေါ ဟောတီတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကပုဂ္ဂလဿ တထာဂတဿ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝေန မဟန္တဿ စက္ခုဿ ပါတုဘာဝေါ ဟောတိ။ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ပါတုဘူတေ တံ ပါတုဘူတမေဝ ဟောတိ၊ န ဝိနာ တဿ ပါတုဘာဝေန ပါတုဘဝတိ။ ပါတုဘာဝေါတိ ဥပ္ပတ္တိ နိပ္ဖတ္တိ။ ကတမဿ စက္ခုဿာတိ? ပညာစက္ခုဿ။ ကီဝရူပဿာတိ? သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဝိပဿနာပညာသဒိသဿ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ သမာဓိပညာသဒိသဿာတိ။ အာလောကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဥဘိန္နံ အဂ္ဂသာဝကာနံ ပညာအာလောကသဒိသောယေဝ ဟိ ဧတ္ထ အာလောကော၊ ပညာဩဘာသသဒိသောယေဝ ဩဘာသော အဓိပ္ပေတော။ ‘‘မဟတော စက္ခုဿ၊ မဟတော အာလောကဿ၊ မဟတော ဩဘာသဿာ’’တိ ဣမာနိ စ ပန တီဏိပိ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာနိ ကထိတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ဆန္နံ အနုတ္တရိယာနန္တိ ဥတ္တရိတရဝိရဟိတာနံ ဆန္နံ ဥတ္တမဓမ္မာနံ။ တတ္ထ ဒဿနာနုတ္တရိယံ၊ သဝနာနုတ္တရိယံ၊ လာဘာနုတ္တရိယံ၊ သိက္ခာနုတ္တရိယံ၊ ပါရိစရိယာနုတ္တရိယံ၊ အနုဿတာနုတ္တရိယန္တိ ဣမာနိ ဆ အနုတ္တရိယာနိ။ ဣမေသံ ပါတုဘာဝေါ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အာယသ္မာ ဟိ အာနန္ဒတ္ထေရော သာယံပါတံ တထာဂတံ စက္ခုဝိညာဏေန ဒဋ္ဌုံ လဘတိ၊ ဣဒံ ဒဿနာနုတ္တရိယံ။ အညောပိ သောတာပန္နော ဝါ သကဒါဂါမီ ဝါ အနာဂါမီ ဝါ အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ တထာဂတံ ဒဿနာယ လဘတိ၊ ဣဒမ္ပိ ဒဿနာနုတ္တရိယံ ။ အပရော ပန ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကော အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ ဒသဗလံ ဒဿနာယ လဘိတွာ တံ ဒဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပါပေတိ။ ဣဒံ ဒဿနမေဝ နာမ၊ မူလဒဿနံ ပန ဒဿနာနုတ္တရိယံ နာမ။

အာနန္ဒတ္ထေရောယေဝ စ အဘိက္ခဏံ ဒသဗလဿ ဝစနံ သောတဝိညာဏေန သောတုံ လဘတိ၊ ဣဒံ သဝနာနုတ္တရိယံ။ အညေပိ သောတာပန္နာဒယော အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ တထာဂတဿ ဝစနံ သဝနာယ လဘန္တိ၊ ဣဒမ္ပိ သဝနာနုတ္တရိယံ။ အပရော ပန ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကော အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ တထာဂတဿ ဝစနံ သောတုံ လဘိတွာ တံ သဝနံ ဝဍ္ဎေတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပါပေတိ။ ဣဒံ သဝနမေဝ နာမ၊ မူလသဝနံ ပန သဝနာနုတ္တရိယံ နာမ။

အာနန္ဒတ္ထေရောယေဝ စ ဒသဗလေ သဒ္ဓံ ပဋိလဘတိ၊ ဣဒံ လာဘာနုတ္တရိယံ။ အညေပိ သောတာပန္နာဒယော အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ ဒသဗလေ သဒ္ဓါပဋိလာဘံ လဘန္တိ၊ ဣဒမ္ပိ လာဘာနုတ္တရိယံ။ အပရော ပန ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကော အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ ဒသဗလေ သဒ္ဓါပဋိလာဘံ လဘိတွာ တံ လာဘံ ဝဍ္ဎေတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပါပေတိ၊ အယံ လာဘောယေဝ နာမ၊ မူလလာဘော ပန လာဘာနုတ္တရိယံ နာမ။

အာနန္ဒတ္ထေရောယေဝ စ ဒသဗလဿ သာသနေ တိဿော သိက္ခာ သိက္ခတိ၊ ဣဒံ သိက္ခာနုတ္တရိယံ။ အညေပိ သောတာပန္နာဒယော အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ ဒသဗလဿ သာသနေ တိဿော သိက္ခာ သိက္ခန္တိ၊ ဣဒမ္ပိ သိက္ခာနုတ္တရိယံ။ အပရော ပန ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကော အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ ဒသဗလဿ သာသနေ တိဿော သိက္ခာ သိက္ခိတွာ တာ သိက္ခာ ဝဍ္ဎေတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပါပေတိ။ အယံ သိက္ခာယေဝ နာမ၊ မူလသိက္ခာ ပန သိက္ခာနုတ္တရိယံ နာမ။

အာနန္ဒတ္ထေရောယေဝ စ အဘိဏှံ ဒသဗလံ ပရိစရတိ၊ ဣဒံ ပါရိစရိယာနုတ္တရိယံ။ အညေပိ သောတာပန္နာဒယော အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ အဘိဏှံ ဒသဗလံ ပရိစရန္တိ၊ ဣဒမ္ပိ ပါရိစရိယာနုတ္တရိယံ။ အပရော ပန ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကော အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ ဒသဗလံ ပရိစရိတွာ တံ ပါရိစရိယံ ဝဍ္ဎေတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပါပေတိ၊ အယံ ပါရိစရိယာယေဝ နာမ၊ မူလပါရိစရိယာ ပန ပါရိစရိယာနုတ္တရိယံ နာမ။

အာနန္ဒတ္ထေရောယေဝ စ ဒသဗလဿ လောကိယလောကုတ္တရေ ဂုဏေ အနုဿရတိ၊ ဣဒံ အနုဿတာနုတ္တရိယံ။ အညေပိ သောတာပန္နာဒယော အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ ဒသဗလဿ လောကိယလောကုတ္တရေ ဂုဏေ အနုဿရန္တိ၊ ဣဒမ္ပိ အနုဿတာနုတ္တရိယံ။ အပရော ပန ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကော အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ ဒသဗလဿ လောကိယလောကုတ္တရေ ဂုဏေ အနုဿရိတွာ တံ အနုဿတိံ ဝဍ္ဎေတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပါပေတိ၊ အယံ အနုဿတိယေဝ နာမ၊ မူလာနုဿတိ ပန အနုဿတာနုတ္တရိယံ နာမ။ ဣမာနိ ဆ အနုတ္တရိယာနိ၊ ဣမေသံ ပါတုဘာဝေါ ဟောတိ။ ဣမာနိ စ ပန ဆ အနုတ္တရိယာနိ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာနိ ကထိတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

စတုန္နံပဋိသမ္ဘိဒါနံ သစ္ဆိကိရိယာ ဟောတီတိ စတဿော ဟိ ပဋိသမ္ဘိဒါယော အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ၊ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါတိ။ တတ္ထ အတ္ထေသု ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ဓမ္မေသု ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ၊ အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တာဘိလာပေ ဉာဏံ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ ၊ ဉာဏေသု ဉာဏံ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပနေတာသံ အဘိဓမ္မေ (ဝိဘ။ ၇၁၈ အာဒယော) အာဂတောယေဝ။ ဣမာသံ စတဿန္နံ ပဋိသမ္ဘိဒါနံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ပစ္စက္ခကိရိယာ ဟောတိ၊ န ဝိနာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါ။ ဧတာသံ သစ္ဆိကိရိယာတိ အတ္ထော။ ဣမာပိ လောကိယလောကုတ္တရာဝ ကထိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အနေကဓာတုပဋိဝေဓောတိ ‘‘စက္ခုဓာတု ရူပဓာတူ’’တိအာဒီနံ အဋ္ဌာရသန္နံ ဓာတူနံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေယေဝ ပဋိဝေဓော ဟောတိ၊ န ဝိနာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေနာတိ အတ္ထော။ နာနာဓာတုပဋိဝေဓောတိ ဧတ္ထ ဣမာဝ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော နာနာသဘာဝတော နာနာဓာတုယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယော ပနေတာသံ ‘‘နာနာသဘာဝါ ဧတာ’’တိ ဧဝံ နာနာကရဏတော ပဋိဝေဓော၊ အယံ နာနာဓာတုပဋိဝေဓော နာမ။ ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာတိ ဧတ္ထ ဝိဇ္ဇာတိ ဖလေ ဉာဏံ၊ ဝိမုတ္တီတိ တဒဝသေသာ ဖလသမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ။ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာတိ သောတောတိ ပဌမမဂ္ဂေါ၊ တေန သောတေန ပတ္တဗ္ဗံ ဖလန္တိ သောတာပတ္တိဖလံ။ သကဒါဂါမိဖလာဒီနိ ပါကဋာနေဝ။

၁၈၇။ အနုတ္တရန္တိ နိရုတ္တရံ။ ဓမ္မစက္ကန္တိ သေဋ္ဌစက္ကံ။ စက္ကသဒ္ဒေါ ဟေသ –

‘‘စတုဗ္ဘိ အဋ္ဌဇ္ဈဂမာ၊ အဋ္ဌာဟိပိ စ သောဠသ၊

သောဠသာဟိ စ ဗာတ္တိံသ၊ အတြိစ္ဆံ စက္ကမာသဒေါ၊

ဣစ္ဆာဟတဿ ပေါသဿ၊ စက္ကံ ဘမတိ မတ္ထကေ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၁၀၄၊ ၁။၅။၁၀၃) –

ဧတ္ထ ဥရစက္ကေ အာဂတော။ ‘‘စက္ကသမာရုဠှာ ဇာနပဒါ ပရိယာယန္တီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၆၃၊ ၅။၅၄) ဧတ္ထ ဣရိယာပထစက္ကေ။ ‘‘အထ ခေါ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရထကာရော ယံ တံ စက္ကံ ဆဟိ မာသေဟိ နိဋ္ဌိတံ၊ တံ ပဝတ္တေသီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၅) ဧတ္ထ ဒါရုစက္ကေ။ ‘‘အဒ္ဒသာ ခေါ ဒေါဏော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝတော ပါဒေသု စက္ကာနိ သဟဿာရာနီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၆) ဧတ္ထ လက္ခဏစက္ကေ။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ကာနိ၊ ယေဟိ သမန္နာဂတာနံ ဒေဝမနုဿာနံ စတုစက္ကံ ဝတ္တတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၁) ဧတ္ထ သမ္ပတ္တိစက္ကေ။ ‘‘ဒိဗ္ဗံ စက္ကရတနံ ပါတုဘဝတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၄၃၊ မ။ နိ။ ၃။၂၅၆) ဧတ္ထ ရတနစက္ကေ။ ဣဓ ပန ဓမ္မစက္ကေ အာဂတော။

ပဝတ္တိတန္တိ ဧတ္ထ ဓမ္မစက္ကံ အဘိနီဟရတိ နာမ၊ အဘိနီဟဋံ နာမ၊ ဥပ္ပာဒေတိ နာမ၊ ဥပ္ပာဒိတံ နာမ၊ ပဝတ္တေတိ နာမ၊ ပဝတ္တိတံ နာမာတိ အယံ ပဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကုတော ပဋ္ဌာယ ဓမ္မစက္ကံ အဘိနီဟရတိ နာမာတိ? ယဒါ သုမေဓဗြာဟ္မဏော ဟုတွာ ကာမေသု အာဒီနဝံ နေက္ခမ္မေ စ အာနိသံသံ ဒိသွာ သတ္တသတကမဟာဒါနံ ဒတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ပဉ္စ အဘိညာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ဓမ္မစက္ကံ အဘိနီဟရတိ နာမ။

ကုတော ပဋ္ဌာယ အဘိနီဟဋံ နာမာတိ? ယဒါ အဋ္ဌ ဓမ္မေ သမောဓာနေတွာ ဒီပင်္ကရပါဒမူလေ မဟာဗောဓိမဏ္ဍတ္ထာယ မာနသံ ဗန္ဓိတွာ ‘‘ဗျာကရဏံ အလဒ္ဓါ န ဝုဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ဝီရိယာဓိဋ္ဌာနံ အဓိဋ္ဌာယ နိပန္နော ဒသဗလဿ သန္တိကာ ဗျာကရဏံ လဘိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ဓမ္မစက္ကံ အဘိနီဟဋံ နာမ။

ကုတော ပဋ္ဌာယ ဥပ္ပာဒေတိ နာမာတိ? တတော ပဋ္ဌာယ ဒါနပါရမိံ ပူရေန္တောပိ ဓမ္မစက္ကံ ဥပ္ပာဒေတိ နာမ။ သီလပါရမိံ ပူရေန္တောပိ…ပေ… ဥပေက္ခာပါရမိံ ပူရေန္တောပိ ဓမ္မစက္ကံ ဥပ္ပာဒေတိ နာမ။ ဒသ ပါရမိယော ဒသ ဥပပါရမိယော ဒသ ပရမတ္ထပါရမိယော ပူရေန္တောပိ၊ ပဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂေ ပရိစ္စဇန္တောပိ၊ ဉာတတ္ထစရိယံ ပူရေန္တောပိ ဓမ္မစက္ကံ ဥပ္ပာဒေတိ နာမ။ ဝေဿန္တရတ္တဘာဝေ ဌတွာ သတ္တသတကမဟာဒါနံ ဒတွာ ပုတ္တဒါရံ ဒါနမုခေ နိယျာတေတွာ ပါရမိကူဋံ ဂဟေတွာ တုသိတပုရေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ဒေဝတာဟိ အာယာစိတော ပဋိညံ ဒတွာ ပဉ္စမဟာဝိလောကနံ ဝိလောကေန္တောပိ ဓမ္မစက္ကံ ဥပ္ပာဒေတိယေဝ နာမ။ မာတုကုစ္ဆိယံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှန္တောပိ၊ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠံ ကမ္ပေန္တောပိ၊ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခန္တဒိဝသေ တထေဝ လောကံ ကမ္ပေန္တောပိ၊ သမ္ပတိဇာတော သတ္တ ပဒါနိ ဂန္တွာ ‘‘အဂ္ဂေါမဟသ္မီ’’တိ သီဟနာဒံ နဒန္တောပိ၊ ဧကူနတိံသ သံဝစ္ဆရာနိ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသန္တောပိ၊ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမန္တောပိ၊ အနောမာနဒီတီရေ ပဗ္ဗဇန္တောပိ၊ မဟာပဓာနေ ဆဗ္ဗဿာနိ ဝီရိယံ ကရောန္တောပိ၊ သုဇာတာယ ဒိန္နံ မဓုပါယာသံ ဘုဉ္ဇိတွာ သုဝဏ္ဏပါတိံ နဒိယာ ပဝါဟေတွာ သာယနှသမယေ ဗောဓိမဏ္ဍဝရဂတော ပုရတ္ထိမံ လောကဓာတုံ ဩလောကေန္တော နိသီဒိတွာ သူရိယေ ဓရမာနေယေဝ မာရဗလံ ဝိဓမေတွာ ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရန္တောပိ၊ မဇ္ဈိမယာမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ဝိသောဓေန္တောပိ၊ ပစ္စူသကာလသမနန္တရေ ပစ္စယာကာရံ သမ္မသိတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တောပိ၊ သောတာပတ္တိဖလံ သစ္ဆိကရောန္တောပိ၊ သကဒါဂါမိမဂ္ဂံ သကဒါဂါမိဖလံ အနာဂါမိမဂ္ဂံ အနာဂါမိဖလံ သစ္ဆိကရောန္တောပိ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တောပိ ဓမ္မစက္ကံ ဥပ္ပာဒေတိယေဝ နာမ။

အရဟတ္တဖလက္ခဏေ ပန တေန ဓမ္မစက္ကံ ဥပ္ပာဒိတံ နာမ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ သကလလောကိယလောကုတ္တရဂုဏရာသိ အရဟတ္တဖလေနေဝ သဒ္ဓိံ ဣဇ္ဈတိ။ တသ္မာ တေန တသ္မိံ ခဏေ ဓမ္မစက္ကံ ဥပ္ပာဒိတံ နာမ ဟောတိ။

ကဒါ ပဝတ္တေတိ နာမ? ဗောဓိမဏ္ဍေ သတ္တသတ္တာဟံ ဝီတိနာမေတွာ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ အညာကောဏ္ဍညတ္ထေရံ ကာယသက္ခိံ ကတွာ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တန္တံ ဒေသေန္တော ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ နာမ။

ယဒါ ပန အညာကောဏ္ဍညတ္ထေရေန ဒသဗလဿ ဒေသနာဉာဏာနုဘာဝနိဗ္ဗတ္တံ သဝနံ လဘိတွာ သဗ္ဗပဌမံ ဓမ္မော အဓိဂတော၊ တတော ပဋ္ဌာယ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တိတံ နာမ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မစက္ကန္တိ စေတံ ဒေသနာဉာဏဿပိ နာမံ ပဋိဝေဓဉာဏဿပိ။ တေသု ဒေသနာဉာဏံ လောကိယံ၊ ပဋိဝေဓဉာဏံ လောကုတ္တရံ။ ကဿ ဒေသနာပဋိဝေဓဉာဏန္တိ? န အညဿ ကဿစိ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿေဝ ဒေသနာဉာဏဉ္စ ပဋိဝေဓဉာဏဉ္စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သမ္မဒေဝါတိ ဟေတုနာ နယေန ကာရဏေနေဝ။ အနုပ္ပဝတ္တေတီတိ ယထာ ပုရတော ဂစ္ဆန္တဿ ပစ္ဆတော ဂစ္ဆန္တော တံ အနုဂစ္ဆတိ နာမ၊ ဧဝံ ပဌမတရံ သတ္ထာရာ ပဝတ္တိတံ ထေရော အနုပ္ပဝတ္တေတိ နာမ။ ကထံ? သတ္ထာ ဟိ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနာ။ ကတမေ စတ္တာရော’’တိ ကထေန္တော ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ နာမ၊ ဓမ္မသေနာပတိ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ အာဝုသော၊ သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ ကထေန္တော ဓမ္မစက္ကံ အနုပ္ပဝတ္တေတိ နာမ။ သမ္မပ္ပဓာနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ န ကေဝလဉ္စ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေသု၊ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယသစ္စာနိ။ စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယဝံသာ’’တိအာဒီသုပိ အယံ နယော နေတဗ္ဗောဝ။ ဧဝံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ နာမ၊ ထေရော ဒသဗလေန ပဝတ္တိတံ ဓမ္မစက္ကံ အနုပ္ပဝတ္တေတိ နာမ။

ဧဝံ ဓမ္မစက္ကံ အနုပ္ပဝတ္တေန္တေန ပန ထေရေန ဓမ္မော ဒေသိတောပိ ပကာသိတောပိ သတ္ထာရာဝ ဒေသိတော ပကာသိတော ဟောတိ။ ယော ဟိ ကောစိ ဘိက္ခု ဝါ ဘိက္ခုနီ ဝါ ဥပါသကော ဝါ ဥပါသိကာ ဝါ ဒေဝေါ ဝါ သက္ကော ဝါ မာရော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတု ပကာသေတု၊ သဗ္ဗော သော သတ္ထာရာ ဒေသိတော ပကာသိတောဝ နာမ ဟောတိ၊ သေသဇနော ပန လေခဟာရကပက္ခေ ဌိတောဝ နာမ ဟောတိ။ ကထံ? ယထာ ဟိ ရညာ ဒိန္နံ ပဏ္ဏံ ဝါစေတွာ ယံ ယံ ကမ္မံ ကရောန္တိ၊ တံ တံ ကမ္မံ ယေန ကေနစိ ကတမ္ပိ ကာရိတမ္ပိ ရညာ ကာရိတန္တေဝ ဝုစ္စတိ။ မဟာရာဇာ ဝိယ ဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ ရာဇပဏ္ဏံ ဝိယ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ။ ပဏ္ဏဒါနံ ဝိယ တေပိဋကေ နယမုခဒါနံ ပဏ္ဏံ ဝါစေတွာ တံတံကမ္မာနံ ကရဏံ ဝိယ စတုန္နံ ပရိသာနံ အတ္တနော ဗလေန ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပရေသံ ဒေသနာ ပကာသနာ။ တတ္ထ ယထာ ပဏ္ဏံ ဝါစေတွာ ယေန ကေနစိ ကတမ္ပိ ကာရိတမ္ပိ တံ ကမ္မံ ရညာ ကာရိတမေဝ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ယေန ကေနစိ ဒေသိတောပိ ပကာသိတောပိ ဓမ္မော သတ္ထာရာ ဒေသိတော ပကာသိတောဝ နာမ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ဧကပုဂ္ဂလဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။