📜

၁၆။ ဧကဓမ္မပါဠိ

(၁၆) ၁။ ဧကဓမ္မပါဠိ-ပဌမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၂၉၆။ ဧကဓမ္မပါဠိယံ ဧကဓမ္မောတိ ဧကသဘာဝေါ။ ဧကန္တနိဗ္ဗိဒါယာတိ ဧကန္တေန ဝဋ္ဋေ နိဗ္ဗိန္ဒနတ္ထာယ ဥက္ကဏ္ဌနတ္ထာယ။ ဝိရာဂါယာတိ ဝဋ္ဋေ ဝိရဇ္ဇနတ္ထာယ၊ ရာဂါဒီနံ ဝါ ကိလေသာနံ ဝိရဇ္ဇနာယ ဝိဂမာယ။ နိရောဓာယာတိ ရာဂါဒီနံ နိရောဓာယ အပ္ပဝတ္တိကရဏတ္ထာယ၊ ဝဋ္ဋဿေဝ ဝါ နိရုဇ္ဈနတ္ထာယ။ ဥပသမာယာတိ ကိလေသဝူပသမနတ္ထာယ၊ အဘိညာယာတိ အနိစ္စာဒိဝသေန လက္ခဏတ္တယံ အာရောပေတွာ အဘိဇာနနတ္ထာယ။ သမ္ဗောဓာယာတိ စတုန္နံ သစ္စာနံ ဗုဇ္ဈနတ္ထာယ၊ ‘‘ဗောဓိ ဝုစ္စတိ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏ’’န္တိ (မဟာနိ။ ၁၉၁၊ စူဠနိ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသော ၁၂၁) ဧဝံ ဝုတ္တဿ ဝါ စတုမဂ္ဂဉာဏဿ ပဋိဝိဇ္ဈနတ္ထာယ။ နိဗ္ဗာနာယာတိ အပ္ပစ္စယနိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကရဏတ္ထာယ။

ဣတိ ဘဂဝါ ဣမေဟိ သတ္တဟိ ပဒေဟိ ဗုဒ္ဓါနုဿတိကမ္မဋ္ဌာနဿ ဝဏ္ဏံ ကထေသိ။ ကသ္မာ? မဟာဇနဿ ဥဿာဟဇနနတ္ထံ ဝိသကဏ္ဋကဝါဏိဇော ဝိယ အတ္တနော ပဏိယဿ။ ဝိသကဏ္ဋကဝါဏိဇော နာမ ဂုဠဝါဏိဇော ဝုစ္စတိ။ သော ကိရ ဂုဠဖာဏိတခဏ္ဍသက္ကရာဒီနိ သကဋေနာဒါယ ပစ္စန္တဂါမံ ဂန္တွာ ‘‘ဝိသကဏ္ဋကံ ဂဏှထ၊ ဝိသကဏ္ဋကံ ဂဏှထာ’’တိ ဥဂ္ဃောသေသိ။ တံ သုတွာ ဂါမိကာ ‘‘ဝိသံ နာမ ကက္ခဠံ ဃောရံ။ ယော နံ ခါဒတိ၊ သော မရတိ။ ကဏ္ဋကမ္ပိ ဝိဇ္ဈိတွာ မာရေတိ၊ ဥဘောပေတေ ကက္ခဠာ။ ကော ဧတ္ထ အာနိသံသော’’တိ ဂေဟဒွါရာနိ ထကေသုံ၊ ဒါရကေ စ ပလာပေသုံ။ တံ ဒိသွာ ဝါဏိဇော ‘အဝေါဟာရကုသလာ ဣမေ ဂါမိကာ၊ ဟန္ဒ နေ ဥပါယေန ဂါဟာပေမီ’’တိ ‘‘အတိမဓုရံ ဂဏှထ၊ အတိသာဒုံ ဂဏှထ၊ ဂုဠံ ဖာဏိတံ သက္ကရံ သမဂ္ဃံ လဗ္ဘတိ၊ ကူဋမာသကကူဋကဟာပဏာဒီဟိ ဝါပိ လဗ္ဘတီ’’တိ ဥဂ္ဃောသေသိ။ တံ သုတွာ ဂါမိကာ တုဋ္ဌပဟဋ္ဌာ ဝဂ္ဂဝဂ္ဂါ ဂန္တွာ ဗဟုမ္ပိ မူလံ ဒတွာ အဂ္ဂဟေသုံ။

တတ္ထ ဝိသကဏ္ဋကဝါဏိဇဿ ‘‘ဝိသကဏ္ဋကံ ဂဏှထာ’’တိ ဥဂ္ဃောသနံ ဝိယ ဘဂဝတော ဗုဒ္ဓါနုဿတိကမ္မဋ္ဌာနကထနံ၊ ဝိသကဏ္ဋကေ ဝဏ္ဏံ ကထေတွာ တဿ ဂဟဏတ္ထာယ မဟာဇနဿ ဥဿာဟကရဏံ ဝိယ ဣမေဟိ သတ္တဟိ ပဒေဟိ ဗုဒ္ဓါနုဿတိကမ္မဋ္ဌာနဿ ဝဏ္ဏဘဏနေန တဿ မဟာဇနဿ ဥဿာဟကရဏံ။

ကတမော ဧကဓမ္မောတိ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ။ ဗုဒ္ဓါနုဿတီတိ ဗုဒ္ဓံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ၊ ဗုဒ္ဓဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ တံ ပနေတံ ဗုဒ္ဓါနုဿတိကမ္မဋ္ဌာနံ ဒုဝိဓံ ဟောတိ စိတ္တသမ္ပဟံသနတ္ထဉ္စေဝ ဝိပဿနတ္ထဉ္စ။ ကထံ? ယဒါ ဟိ အသုဘာရမ္မဏေသု အညတရံ ဘာဝေန္တဿ ဘိက္ခုနော စိတ္တုပ္ပာဒေါ ဥပဟညတိ ဥက္ကဏ္ဌတိ နိရဿာဒေါ ဟောတိ၊ ဝီထိံ နပ္ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ကူဋဂေါဏော ဝိယ ဣတော စိတော စ ဝိဓာဝတိ။ တသ္မိံ ခဏေ ဧသ မူလကမ္မဋ္ဌာနံ ပဟာယ ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ’’တိအာဒိနာ နယေန တထာဂတဿ လောကိယလောကုတ္တရဂုဏေ အနုဿရတိ။ တဿေဝံ ဗုဒ္ဓံ အနုဿရန္တဿ စိတ္တုပ္ပာဒေါ ပသီဒတိ၊ ဝိနီဝရဏော ဟောတိ ။ သော တံ စိတ္တံ ဧဝံ ဒမေတွာ ပုန မူလကမ္မဋ္ဌာနံယေဝ မနသိ ကရောတိ။ ကထံ? ယထာ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော ကူဋာဂါရကဏ္ဏိကတ္ထာယ မဟာရုက္ခံ ဆိန္ဒန္တော သာခါပလာသစ္ဆေဒနမတ္တေနေဝ ဖရသုဓာရာယ ဝိပန္နာယ မဟာရုက္ခံ ဆိန္ဒိတုံ အသက္ကောန္တောပိ ဓုရနိက္ခေပံ အကတွာဝ ကမ္မာရသာလံ ဂန္တွာ တိခိဏံ ဖရသုံ ကာရာပေတွာ ပုန တံ ဆိန္ဒေယျ။ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သော ဧဝံ ဗုဒ္ဓါနုဿတိဝသေန စိတ္တံ ပရိဒမေတွာ ပုန မူလကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောန္တော အသုဘာရမ္မဏံ ပဌမဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဈာနင်္ဂါနိ သမ္မသိတွာ အရိယဘူမိံ ဩက္ကမတိ။ ဧဝံ တာဝ စိတ္တသမ္ပဟံသနတ္ထံ ဟောတိ။

ယဒါ ပနေသ ဗုဒ္ဓါနုဿတိံ အနုဿရိတွာ ‘‘ကော အယံ ဣတိပိ သော ဘဂဝါတိအာဒိနာ နယေန အနုဿရိ၊ ဣတ္ထိ နု ခေါ ပုရိသော နု ခေါ ဒေဝမနုဿမာရဗြဟ္မာနံ အညတရော နု ခေါ’’တိ ပရိဂ္ဂဏှန္တော ‘‘န အညော ကောစိ၊ သတိသမ္ပယုတ္တံ ပန စိတ္တမေဝ အနုဿရီ’’တိ ဒိသွာ ‘‘တံ ခေါ ပနေတံ စိတ္တံ ခန္ဓတော ဝိညာဏက္ခန္ဓော ဟောတိ၊ တေန သမ္ပယုတ္တာ ဝေဒနာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော၊ တေန သမ္ပယုတ္တာ သညာ သညာက္ခန္ဓော၊ သဟဇာတာ ဖဿာဒယော သင်္ခါရက္ခန္ဓောတိ ဣမေ စတ္တာရော အရူပက္ခန္ဓာ ဟောန္တီ’’တိ အရူပဉ္စ ဝဝတ္ထပေတွာ တဿ နိဿယံ ပရိယေသန္တော ဟဒယဝတ္ထုံ ဒိသွာ တဿ နိဿယာနိ စတ္တာရိ မဟာဘူတာနိ၊ တာနိ ဥပါဒါယ ပဝတ္တာနိ သေသဥပါဒါရူပါနိ စ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ‘‘သဗ္ဗမ္ပေတံ ရူပံ ရူပက္ခန္ဓော’’တိ ဝဝတ္ထပေတွာ ‘‘ဣဒဉ္စ ရူပံ ပုရိမဉ္စ အရူပ’’န္တိ သင်္ခေပတော ရူပါရူပံ၊ ပဘေဒတော ပဉ္စက္ခန္ဓေ ပုန ‘‘သင်္ခေပတော ပဉ္စပေတေ ခန္ဓာ ဒုက္ခသစ္စ’’န္တိ ဒုက္ခသစ္စံ ဝဝတ္ထပေတွာ ‘‘တဿ ပဘာဝိကာ တဏှာ သမုဒယသစ္စံ၊ တဿာ နိရောဓော နိရောဓသစ္စံ၊ နိရောဓပဇာနနာ ပဋိပဒါ မဂ္ဂသစ္စ’’န္တိ ဧဝံ ပုဗ္ဗဘာဂေ စတ္တာရိ စ သစ္စာနိ ဝဝတ္ထပေတွာ ပဋိပါဋိယာ အရိယဘူမိံ ဩက္ကမတိ။ တဒါဿ ဣမံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိပဿနတ္ထံ နာမ ဟောတိ။ အယံ ခေါတိအာဒိ အပ္ပနာဝါရော ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂၉၇။ ဓမ္မာနုဿတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပနေတ္ထ ဝစနတ္ထော – ဓမ္မံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ ဓမ္မာနုဿတိ၊ သွာက္ခာတတာဒိဓမ္မဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ သင်္ဃံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ သင်္ဃာနုဿတိ၊ သုပ္ပဋိပန္နတာဒိသင်္ဃဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ သီလံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ သီလာနုဿတိ၊ အခဏ္ဍတာဒိသီလဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ စာဂံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ စာဂါနုဿတိ၊ မုတ္တစာဂတာဒိစာဂဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ဒေဝတာ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ ဒေဝတာနုဿတိ၊ ဒေဝတာ သက္ခိဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ အတ္တနော သဒ္ဓါဒိဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ အာနာပါနေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ သတိ အာနာပါနဿတိ၊ အဿာသပဿာသနိမိတ္တာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ မရဏံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ သတိ မရဏဿတိ၊ ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒါရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ကေသာဒိဘေဒံ ရူပကာယံ ဂတာ၊ ကာယေ ဝါ ဂတာတိ ကာယဂတာ၊ ကာယဂတာ စ သာ သတိ စာတိ ကာယဂတာသတီတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ရဿံ အကတွာ ကာယဂတာသတီတိ ဝုတ္တာ။ ကေသာဒိကာယကောဋ္ဌာသနိမိတ္တာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ဥပသမံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ ဥပသမာနုဿတိ၊ သဗ္ဗဒုက္ခူပသမာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ဒုဝိဓော ဝါ ဥပသမော အစ္စန္တူပသမော စ ခယူပသမော စ။ တတ္ထ အစ္စန္တူပသမော နာမ နိဗ္ဗာနံ၊ ခယူပသမော နာမ မဂ္ဂေါ။ ဧဝမေတံ ဒုဝိဓမ္ပိ ဥပသမံ အနုဿရန္တဿ ဥပ္ပန္နာ သတိ ဥပသမာနုဿတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ဣတိ ဣမေသု ဒသသု ကမ္မဋ္ဌာနေသု အာနာပါနဿတိ မရဏဿတိ ကာယဂတာသတီတိ ဣမာနိ တီဏိ ဝိပဿနတ္ထာနေဝ ဟောန္တိ၊ သေသာနိ သတ္တ စိတ္တသမ္ပဟံသနတ္ထာနိပိ ဟောန္တီတိ။

ပဌမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။

၁၆။ ဧကဓမ္မပါဠိ

(၁၆) ၂။ ဧကဓမ္မပါဠိ-ဒုတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၂၉၈။ ဒုတိယေ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ ဒွါသဋ္ဌိဝိဓာယပိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကဿာတိ တာယ ဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတဿ။

၂၉၉။ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိ ပဉ္စဝိဓာယပိ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိကဿာတိ တာယ ဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတဿ။

၃၀၂။ အယောနိသော မနသိကာရောတိ အနုပါယမနသိကာရော။

၃၀၃။ ယောနိသောမနသိကာရောတိ ဥပါယမနသိကာရော။ တတ္ထ အယောနိသော မနသိကရောတော ပုဗ္ဗေ အနုပ္ပန္နာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပန္နာ ပန ယာဝ နိယာမောက္ကမနာ ပဝဍ္ဎတိ။ နိယာမေ ဩက္ကန္တေ ဝဍ္ဎိတာ နာမ ဟောတိ။ ယောနိသော မနသိကရောတော ပုဗ္ဗေ အနုပ္ပန္နာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပန္နာ ပန ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ပဝဍ္ဎတိ။ အရဟတ္တဖလေ ပတ္တေ ဝဍ္ဎိတာ နာမ ဟောတိ။

၃၀၄။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမန္နာဂတာ သတ္တာတိ ဧတ္ထ ဧကစ္စာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ သဂ္ဂါဝရဏာ စေဝ ဟောတိ မဂ္ဂါဝရဏာ စ၊ ဧကစ္စာ မဂ္ဂါဝရဏာဝ၊ န သဂ္ဂါဝရဏာ၊ ဧကစ္စာ နေဝ သဂ္ဂါဝရဏာ န မဂ္ဂါဝရဏာ။ တတ္ထ အဟေတုကဒိဋ္ဌိ၊ အကိရိယဒိဋ္ဌိ၊ နတ္ထိကဒိဋ္ဌီတိ အယံ တိဝိဓာ သဂ္ဂါဝရဏာ စေဝ ဟောတိ မဂ္ဂါဝရဏာ စ။ ဒသဝတ္ထုကာ အန္တဂ္ဂါဟိကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ မဂ္ဂါဝရဏာဝ ဟောတိ န သဂ္ဂါဝရဏာ။ ဝီသတိဝတ္ထုကာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ နေဝ သဂ္ဂါဝရဏာ န မဂ္ဂါဝရဏာ။ ဣဒံ ပန ဝိဓာနံ ပဋိက္ခိပိတွာ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမန္နာဂတာ’’တိ ဝစနတော အန္တမသော ဝီသတိဝတ္ထုကံ သက္ကာယဒိဋ္ဌိံ ဥပါဒါယ ဒိဋ္ဌိ နာမ သဂ္ဂံ ဥပနေတုံ သမတ္ထာ နာမ နတ္ထိ၊ ဧကန္တံ နိရယသ္မိံယေဝ နိမုဇ္ဇာပေတီတိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ဟိ မုဂ္ဂမာသပ္ပမာဏာပိ ပါသာဏသက္ခရာ ဥဒကေ ပက္ခိတ္တာ ဥပ္ပိလဝမာနာ နာမ နတ္ထိ၊ ဧကန္တံ ဟေဋ္ဌာဝ ပဝိသတိ၊ ဧဝမေဝံ အန္တမသော သက္ကာယဒိဋ္ဌိပိ သဂ္ဂံ ဥပနေတုံ သမတ္ထာ နာမ နတ္ထိ၊ ဧကန္တံ အပါယေသုယေဝ နိမုဇ္ဇာပေတီတိ။

၃၀၅။ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတာတိ ဧတ္ထ ကမ္မဿကတသမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ ဈာနသမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ ဝိပဿနာသမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ ဖလသမ္မာဒိဋ္ဌီတိ ပဉ္စဝိဓာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ တတ္ထ ကမ္မဿကတသမ္မာဒိဋ္ဌိ သမ္ပတ္တိဘဝံ အာကဍ္ဎတိ၊ ဈာနသမ္မာဒိဋ္ဌိ ရူပါရူပဘဝေ ပဋိသန္ဓိံ ဒေတိ၊ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ ဝဋ္ဋံ ဝိဒ္ဓံသေတိ၊ ဖလသမ္မာဒိဋ္ဌိ ဘဝံ ပဋိဗာဟတိ။ ဝိပဿနာသမ္မာဒိဋ္ဌိ ကိံ ကရောတီတိ? သာပိ ပဋိသန္ဓိံ နာကဍ္ဎတိ။ တိပိဋကစူဠာဘယတ္ထေရော ပနာဟ ‘‘သစေ ဝိပဿနာသမ္မာဒိဋ္ဌိ ဘာဝိတာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အရဟတ္တံ ပါပေတုံ သက္ကောတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ သစေ န သက္ကောတိ၊ သတ္တ ဘဝေ ဒေတိ၊ အာဝုသော’’တိ။ ဧဝမယံ လောကိယလောကုတ္တရာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ကထိတာ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ လောကိကာ ဘဝနိပ္ဖာဒိကာဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၃၀၆။ ယဉ္စေဝကာယကမ္မံ ယထာဒိဋ္ဌိ သမတ္တံ သမာဒိန္နန္တိ ဧတ္ထ ယထာဒိဋ္ဌီတိ ယာ ယာ ဒိဋ္ဌိ၊ တဿာ တဿာ အနုရူပံ။ သမတ္တန္တိ ပရိပုဏ္ဏံ။ သမာဒိန္နန္တိ ဂဟိတံ။ တဒေတံ ယထာဒိဋ္ဌိယံ ဌိတကာယကမ္မံ၊ ဒိဋ္ဌိသဟဇာတံ ကာယကမ္မံ၊ ဒိဋ္ဌာနုလောမိကံ ကာယကမ္မန္တိ တိဝိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ ‘‘ပါဏံ ဟနတော အဒိန္နံ အာဒိယတော မိစ္ဆာစာရံ စရတော နတ္ထိ တတောနိဒါနံ ပါပံ၊ နတ္ထိ ပါပဿ အာဂမော’’တိ ယံ ဧဝံလဒ္ဓိကဿ သတော ပါဏာတိပါတ-အဒိန္နာဒါန-မိစ္ဆာစာရသင်္ခါတံ ကာယကမ္မံ၊ ဣဒံ ယထာဒိဋ္ဌိယံ ဌိတကာယကမ္မံ နာမ။ ‘‘ပါဏံ ဟနတော အဒိန္နံ အာဒိယတော မိစ္ဆာစာရံ စရတော နတ္ထိ တတောနိဒါနံ ပါပံ၊ နတ္ထိ ပါပဿ အာဂမော’’တိ ဣမာယ ပန လဒ္ဓိယာ ဣမိနာ ဒဿနေန သဟဇာတံ ကာယကမ္မံ ဒိဋ္ဌိသဟဇာတံ ကာယကမ္မံ နာမ။ တဒေဝ ပန သမတ္တံ သမာဒိန္နံ ဂဟိတံ ပရာမဋ္ဌံ ဒိဋ္ဌာနုလောမိကံ ကာယကမ္မံ နာမ။ ဝစီကမ္မာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယထာ ပနေတ္ထ ‘‘ပါဏံ ဟနတော အဒိန္နံ အာဒိယတော မိစ္ဆာစာရံ စရတော နတ္ထိ တတောနိဒါနံ ပါပ’’န္တိ ယောဇနာ ကတာ၊ ဧဝံ ဝစီကမ္မမနောကမ္မေသု ‘‘မုသာ ဘဏတော၊ ပိသုဏံ ကထေန္တဿ၊ ဖရုသံ ကထေန္တဿ၊ သမ္ဖံ ပလပန္တဿ၊ အဘိဇ္ဈာလုနော၊ ဗျာပန္နစိတ္တဿ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကဿ စ သတော နတ္ထိ တတောနိဒါနံ ပါပ’’န္တိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

ယာ စ စေတနာတိအာဒီသု ဒိဋ္ဌိသဟဇာတာဝ စေတနာ စေတနာ နာမ၊ ဒိဋ္ဌိသဟဇာတာဝ ပတ္ထနာ ပတ္ထနာ နာမ၊ စေတနာပတ္ထနာနံ ဝသေန စိတ္တဋ္ဌပနာ ပဏိဓိ နာမ၊ တေဟိ ပန စေတနာဒီဟိ သမ္ပယုတ္တာ ဖဿာဒယော သင်္ခါရာ နာမ။ ဒိဋ္ဌိ ဟိဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါပိကာတိ ယသ္မာ တဿ ပုဂ္ဂလဿ ဒိဋ္ဌိ ပါပိကာ လာမိကာ။ နိက္ခိတ္တန္တိ ရောပိတံ။ ဥပါဒိယတီတိ ဂဏှာတိ။ ကဋုကတ္တာယာတိ ဣဒံ ပုရိမဿေဝ ဝေဝစနံ။

‘‘ဝဏ္ဏဂန္ဓရသူပေတော ၊ အမ္ဗောယံ အဟုဝါ ပုရေ၊

တမေဝ ပူဇံ လဘမာနော၊ ကေနမ္ဗော ကဋုကပ္ဖလော။

‘‘ပုစိမန္ဒပရိဝါရော၊ အမ္ဗော တေ ဒဓိဝါဟန၊

မူလံ မူလေန သံသဋ္ဌံ၊ သာခါ သာခါ နိသေဝရေ၊

အသာတသန္နိဝါသေန၊ တေနမ္ဗော ကဋုကပ္ဖလော’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၂။၇၁-၇၂) –

အာဂတဋ္ဌာနေ ဝိယ ဟိ ဣဓာပိ ကဋုကန္တိ တိတ္တကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အသာတတ္တာယာတိ အမဓုရတ္တာယ။

ဣမသ္မိ ပန ဗီဇူပမသုတ္တေ ‘‘ဒိဋ္ဌီတိ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဂဟိတာ’’တိ ပေါရာဏကတ္ထေရာ အာဟံသု။ တံ ပန ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘သဗ္ဗာနိပိ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ဂဟိတာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အနန္တရသုတ္တေ ‘‘ပါဏာတိပါတာ ဝိရမန္တဿ၊ အဒိန္နာဒါနာ ဝိရမန္တဿ၊ မိစ္ဆာစာရာ ဝိရမန္တဿ နတ္ထိ တတောနိဒါနံ ပုည’’န္တိအာဒိနာ နယေန ယထာဒိဋ္ဌိယံ ဌိတကာယကမ္မာဒီနိ ယောဇေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဣဓ ပန သမ္မာဒိဋ္ဌိသဟဇာတာ စိတ္တဋ္ဌပနာဝ ပတ္ထနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ပနေတ္ထ လောကိယလောကုတ္တရာ ကထိတာ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ဒုတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။

၁၆။ ဧကဓမ္မပါဠိ

(၁၆) ၃။ ဧကဓမ္မပါဠိ-တတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၃၀၈။ တတိယဿ ပဌမေ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကောတိ အယာထာဝဒိဋ္ဌိကော။ ဝိပရီတဒဿနောတိ တာယေဝ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ဝိပရီတဒဿနော။ သဒ္ဓမ္မာ ဝုဋ္ဌာပေတွာတိ ဒသကုသလကမ္မပထဓမ္မတော ဝုဋ္ဌာပေတွာ။ အသဒ္ဓမ္မေပတိဋ္ဌာပေတီတိ ဒသအကုသလကမ္မပထသင်္ခါတေ အသဒ္ဓမ္မေ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ ဧကပုဂ္ဂလောတိ စေတ္ထ ဆဟိ သတ္ထာရေဟိ သဒ္ဓိံ ဒေဝဒတ္တော စ အညေ စ ဧဝရူပါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၃၀၉။ ဒုတိယေ သမ္မာဒိဋ္ဌိကောတိ ယာထာဝဒိဋ္ဌိကော။ အဝိပရီတဒဿနောတိ တာယေဝ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ အဝိပရီတဒဿနော။ အသဒ္ဓမ္မာတိ ဒသအကုသလကမ္မပထတော။ သဒ္ဓမ္မေတိ ဒသကုသလကမ္မပထသင်္ခါတေ သဒ္ဓမ္မေ။ ဧကပုဂ္ဂလောတိ စေတ္ထ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ စက္ကဝတ္တီ ရာဇာ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တောတိ ဧဝမာဒယော လဗ္ဘန္တိ၊ ဥပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ဗုဒ္ဓါ စေဝ ဗုဒ္ဓသာဝကာ စ။

၃၁၀။ တတိယေ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပရမာနီတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ပရမာ ဧတေသန္တိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပရမာနိ။ ပဉ္စ ဟိ အာနန္တရိယကမ္မာနိ မဟာသာဝဇ္ဇာနိ နာမ၊ တေဟိပိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယေဝ မဟာသာဝဇ္ဇတရာတိ အဓိပ္ပာယော။ ကသ္မာ? တေသဉှိ ပရိစ္ဆေဒေါ အတ္ထိ။ စတ္တာရိ ဟိ အာနန္တရိယကမ္မာနိ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တာပေန္တီတိ ဝုတ္တာနိ ။ သင်္ဃဘေဒကမ္မမ္ပိ နိရယေ ကပ္ပဋ္ဌိတိကမေဝ ဟောတိ။ ဧဝမေတေသံ ပရိစ္ဆေဒေါ အတ္ထိ၊ ကောဋိ ပညာယတိ။ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ပန ပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ။ သာ ဟိ ဝဋ္ဋဿ မူလံ၊ တာယ သမန္နာဂတဿ ဘဝတော ဝုဋ္ဌာနံ နတ္ထိ။ ယေ တဿ သောတဗ္ဗံ မညန္တိ၊ တေပိ ဝိပ္ပဋိပါဒေတိ။ တာယ စ သမန္နာဂတဿ နေဝ သဂ္ဂေါ အတ္ထိ န မဂ္ဂေါ။ ကပ္ပဝိနာသေ မဟာဇနေ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တေပိ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော တတ္ထ အနိဗ္ဗတ္တိတွာ ပိဋ္ဌိစက္ကဝါဠေ နိဗ္ဗတ္တတိ။ ကိံ ပန ပိဋ္ဌိစက္ကဝါဠံ န ဈာယတီတိ? ဈာယတိ၊ တသ္မိံ ဈာယမာနေပိ ဧသ အာကာသေ ဧကသ္မိံ ဩကာသေ ပစ္စတိယေဝါတိ ဝဒန္တိ။

၃၁၁။ စတုတ္ထေ မက္ခလီတိ ‘‘မာ ခလီ’’တိ ဝစနံ ဥပါဒါယ ဧဝံလဒ္ဓနာမော တိတ္ထကရော။ နဒီမုခေတိ ဒွိန္နံ နဒီနံ သမာဂတဋ္ဌာနေ။ ဒေသနာမတ္တမေဝေတံ၊ ဒွိန္နံ ကန္ဒရာနံ၊ ဒွိန္နံ ဥဒကာနံ၊ သမုဒ္ဒဿ စ၊ လောဏိယာ စ၊ သမုဒ္ဒဿ စ နဒိယာ စာတိ ဧတေသမ္ပိ ယဿ ကဿစိ သမာဂတဋ္ဌာနံ၊ အညမ္ပိ တထာရူပံ ဥဒကံ။ ခိပန္တိ ကုမိနံ။ ဥဍ္ဍေယျာတိ ဩဍ္ဍေယျ။ မနုဿာ ဟိ နဠေဟိ ဝါ ဥစ္ဆူဟိ ဝါ ဝေဠူဟိ ဝါ ပလာသန္တိသလာကာယ ဝါ ဧကံ ဒွေ တယော ဝါ ကုမ္ဘေ ဂဏှနပ္ပမာဏကုမိနံ ကတွာ မုခဝဋ္ဋိယာ ယောတ္တေန ဗန္ဓိတွာ နဒီမုခံ နေတွာ ဒွီသု ပဿေသု ခါဏုကေ ကောဋ္ဋေတွာ ယောတ္တေဟိ တတ္ထ ဗန္ဓန္တိ၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ တသ္မိဉှိ ပဝိဋ္ဌဿ ခုဒ္ဒကဿ မစ္ဆဿာပိ မောက္ခော နတ္ထိ။ အနယာယာတိ အဝဍ္ဎိယာ။ ဗျာသနာယာတိ ဝိနာသာယ။ မက္ခလိ မောဃပုရိသောတိ အယံ မက္ခလိ ဂေါသာလော တုစ္ဆပုရိသော။ မနုဿခိပ္ပံ မညေ လောကေ ဥပ္ပန္နောတိ မဟာဇနဿ သဂ္ဂမောက္ခဂမနမဂ္ဂေ တတ္ထ ဂမနနိဝါရဏတ္ထံ မနုဿကုမိနံ ဝိယ လောကေ ဥပ္ပန္နော။

၃၁၂။ ပဉ္စမာဒီသု ဒုရက္ခာတေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မဝိနယေတိ ဒုရက္ခာတဓမ္မဝိနယော နာမ ဗာဟိရကသာသနံ။ တတ္ထ ဟိ သတ္ထာပိ အသဗ္ဗညူ ဟောတိ၊ ဓမ္မောပိ ဒုရက္ခာတော၊ ဂဏောပိ ဒုပ္ပဋိပန္နော။ ယော စ သမာဒပေတီတိ ယော အာစရိယပုဂ္ဂလော သမာဒပေတိ။ ယဉ္စ သမာဒပေတီတိ ယံ အန္တေဝါသိကံ သမာဒပေတိ။ ယော စ သမာဒပိတော တထတ္တာယ ပဋိပဇ္ဇတီတိ ယော အန္တေဝါသိကော အာစရိယေန သမာဒပိတော တဿ ဝစနံ ကရောန္တော တထာဘာဝါယ ပဋိပဇ္ဇတိ။ ဗဟုံ အပုညံ ပသဝန္တီတိ သမာဒပကော ဟိ ပါဏာတိပါတာဒီသု ဇင်္ဃသတံ သမာဒပေန္တော တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ အကုသလေန သမကမေဝ အကုသလံ ပါပုဏာတိ။ တေနာဟ – ‘‘သဗ္ဗေ တေ ဗဟုံ အပုညံ ပသဝန္တီ’’တိ။

၃၁၃။ သွာက္ခာတေတိ သုဋ္ဌု အက္ခာတေ သုဒေသိတေ။ ဧဝရူပေ ဟိ ဓမ္မဝိနယေ သတ္ထာ စ သဗ္ဗညူ ဟောတိ၊ ဓမ္မော စ သွာက္ခာတော၊ ဂဏော စ သုပ္ပဋိပန္နော။ သဗ္ဗေ တေ ဗဟုံ ပုညံ ပသဝန္တီတိ သမာဒပကော ဟိ ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌေ ဒိသွာ ယာဂုဘတ္တာဒီနိ သမာဒပေန္တော သဗ္ဗေသမ္ပိ ဒါယကာနံ ကုသလေန သမကံ ကုသလံ ပါပုဏာတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဗဟုံ ပုညံ ပသဝန္တီ’’တိ။

၃၁၄။ ဒါယကေန မတ္တာ ဇာနိတဗ္ဗာတိ ဒါယကပုဂ္ဂလေန ပမာဏံ ဇာနိတဗ္ဗံ၊ ပမာဏေန ဒါတဗ္ဗံ၊ ပူရေတွာ အတိရေကံ န ဒါတဗ္ဗံ။ န ဒါတဗ္ဗန္တိ ဟိ အဝတွာ ပမာဏဝသေန ထောကံ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ။ ကသ္မာ? ပူရေတွာ အတိရေကေ ဒိန္နေပိ ဟိ အတိရေကာ မနုဿသမ္ပတ္တိ ဝါ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိ ဝါ နိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိ ဝါ နတ္ထိ။ နော ပဋိဂ္ဂါဟကေနာတိ ပဋိဂ္ဂါဟကဿ ပန မတ္တံ ဇာနိတွာ ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နာမ နတ္ထိ။ ကသ္မာ? တဿ ဟိ မတ္တံ ဉတွာ ပူရေတဗ္ဗာ မတ္တပဋိဂ္ဂဟဏမူလိကာ အပ္ပိစ္ဆပဋိပဒါ နာမ နတ္ထိ။ ယတ္တကံ ပန လဘတိ၊ တတ္တကံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အတိရေကဂ္ဂဟဏမူလံ ဟိဿ ပုတ္တဒါရဘရဏံ ဘဝိဿတိ။

၃၁၅။ ပဋိဂ္ဂါဟကေန မတ္တာ ဇာနိတဗ္ဗာတိ ပဋိဂ္ဂါဟကပုဂ္ဂလေန ပမာဏံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ ကထံ? တေန ဟိ ဒါယကဿ ဝသော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဒေယျဓမ္မဿ ဝသော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ အတ္တနော ထာမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဒိ ဟိ ဒေယျဓမ္မော ဗဟု ဟောတိ၊ ဒါယကော အပ္ပံ ဒါတုကာမော၊ ဒါယကဿ ဝသေန အပ္ပံ ဂဏှိတဗ္ဗံ။ ဒေယျဓမ္မော အပ္ပော၊ ဒါယကော ဗဟုံ ဒါတုကာမော၊ ဒေယျဓမ္မဿ ဝသေန အပ္ပံ ဂဏှိတဗ္ဗံ။ ဒေယျဓမ္မောပိ ဗဟု၊ ဒါယကောပိ ဗဟုံ ဒါတုကာမော၊ အတ္တနော ထာမံ ဉတွာ ပမာဏေနေဝ ဂဏှိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ မတ္တံ ဉတွာ ပဋိဂ္ဂဏှန္တော ဟိ အပ္ပိစ္ဆပဋိပဒံ ပူရေတိ။ အနုပ္ပန္နဿ လာဘော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပန္နော လာဘော ထာဝရောဝ ဟောတိ။ အပ္ပသန္နာ ပသီဒန္တိ၊ ပသန္နာပိ ဘိယျော ပသာဒမာပဇ္ဇန္တိ၊ မဟာဇနဿ စက္ခုဘူတော ဟောတိ၊ သာသနံ စိရဋ္ဌိတိကံ ကရောတိ။

တတြိမာနိ ဝတ္ထူနိ – ရောဟဏဇနပဒေ ကိရ ကုဋိမ္ဗိယဝိဟာရေ ဧကော ဒဟရော ဒုဗ္ဘိက္ခသမယေ တသ္မိံ ဂါမေ ဧကဿ ကမ္မကာရဿ ဂေဟေ ဘုဉ္ဇနတ္ထာယ ကဋစ္ဆုဘတ္တံ ဂဟေတွာ ဂမနတ္ထာယ စ ကဋစ္ဆုဘတ္တမေဝ လဘတိ။ သော ဧကဒိဝသံ တသ္မိံ ဂေဟေ ဧကံ အာဂန္တုကံ ဒိသွာ ဧကမေဝ ကဋစ္ဆုဘတ္တံ ဂဏှိ။ အထဿ ‘‘ကေန ကာရဏေနာ’’တိ ဝုတ္တေ တမတ္ထံ ဝတွာ သော ကုလပုတ္တော ပသီဒိတွာ ‘‘အမှာကံ ကုလူပကဘဒန္တော ဧဝရူပေါ နာမာ’’တိ ရာဇဒွါရေ မိတ္တာမစ္စာနံ ကထေသိ။ တေ သဗ္ဗေပိ တဿ အပ္ပိစ္ဆဂုဏေ ပသန္နာ ဧကဒိဝသေနေဝ သဋ္ဌိ ဓုရဘတ္တာနိ ဌပေသုံ။ ဧဝံ အပ္ပိစ္ဆော အနုပ္ပန္နလာဘံ ဥပ္ပာဒေတိ။

သဒ္ဓါတိဿမဟာရာဇာပိ စူဠုပဋ္ဌာကံ တိဿာမစ္စံ ဝီမံသိတွာ တေန ဧကံ တိတ္တိရံ ပစာပေတွာ အာဟရာပေသိ။ အထ ပရိဘောဂသမယေ ‘‘အဂ္ဂံ ဒတွာ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမီ’’တိ အဋ္ဌကသာလပရိဝေဏေ မဟာထေရဿ ဘဏ္ဍဂ္ဂါဟသာမဏေရဿ တိတ္တိရမံသံ ဒေန္တော တသ္မိံ ထောကံယေဝ ပဋိဂ္ဂဏှန္တေ တဿ အပ္ပိစ္ဆဂုဏေ ပသီဒိတွာ ‘‘ပသန္နောသ္မိ၊ တာတ၊ အဋ္ဌ တေ ဓုရဘတ္တာနိ ဒေမီ’’တိ အာဟ။ မဟာရာဇ၊ ဥပဇ္ဈာယဿ ဒေမီတိ။ အပရာနိပိ အဋ္ဌ ဒေမီတိ။ တာနိ အမှာကံ အာစရိယဿ ဒေမီတိ။ အပရာနိပိ အဋ္ဌ ဒမ္မီတိ။ တာနိ သမာနုပဇ္ဈာယာနံ ဒမ္မီတိ။ အပရာနိပိ အဋ္ဌ ဒမ္မီတိ။ တာနိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဒမ္မီတိ။ အပရာနိပိ အဋ္ဌ ဒမ္မီတိ။ သာမဏေရော အဓိဝါသေသိ။ ဧဝမဿ ဥပ္ပန္နော လာဘော ထာဝရော ဟောတိ။

အပ္ပသန္နာ ပသီဒန္တီတိ ဧတ္ထပိ – ဒီဃဗြာဟ္မဏော ကိရ ဗြာဟ္မဏေ ဘောဇေန္တော ပဉ္စ ပဉ္စ ဘတ္တသရကာနိ ဒတွာ သန္တပ္ပေတုံ နာသက္ခိ။ အထေကဒိဝသံ ‘‘သမဏာ ကိရ နာမ အပ္ပိစ္ဆာ’’တိ ကထံ သုတွာ ဝီမံသနတ္ထာယ ဘတ္တံ ဂါဟာပေတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဘတ္တကိစ္စကရဏဝေလာယ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ တိံသမတ္တေ ဘိက္ခူ ဘောဇနသာလာယံ ဘုဉ္ဇန္တေ ဒိသွာ ဧကံ ဘတ္တသရကံ ဂဟေတွာ သင်္ဃတ္ထေရဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ ထေရော အင်္ဂုလိံ စာလေတွာ ထောကမေဝ အဂ္ဂဟေသိ။ ဧတေနေဝ နိယာမေန ဧကံ ဘတ္တသရကံ သဗ္ဗေသံ သမ္ပာပုဏိ။ တတော ဗြာဟ္မဏော ‘‘သစ္စောယေဝ ဧတေသံ သမဏာနံ ဂုဏော’’တိ အပ္ပိစ္ဆတာယ ပသန္နော သဟဿံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ တသ္မိံယေဝ ဝိဟာရေ စေတိယံ ကာရေသိ။ ဧဝံ အပ္ပသန္နာ ပသီဒန္တိ။

ပသန္နာဘိယျော ပသီဒန္တီတိ ဧတ္ထ ဝတ္ထုနာ ကိစ္စံ နတ္ထိ။ ပသန္နာနဉှိ အပ္ပိစ္ဆံ ဒိသွာ ပသာဒေါ ဘိယျော ဝဍ္ဎတိယေဝ။

မဇ္ဈန္တိကတိဿတ္ထေရသဒိသေ ပန အပ္ပိစ္ဆေ ဒိသွာ မဟာဇနော အပ္ပိစ္ဆော ဘဝိတုံ မညတီတိ အပ္ပိစ္ဆော မဟာဇနဿ စက္ခုဘူတော နာမ ဟောတိ။

‘‘အပ္ပိစ္ဆတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ အနန္တရဓာနာယ သံဝတ္တတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၁၆-၁၂၉) ဝစနတော ပန အပ္ပိစ္ဆော သာသနံ စိရဋ္ဌိတိကံ ကရောတိ နာမ။

နော ဒါယကေနာတိ သွာက္ခာတေ ဓမ္မဝိနယေ ပန ဒါယကဿ ပမာဏံ ဉတွာ ဒါတဗ္ဗကိစ္စံ နာမ နတ္ထိ။ ယတ္တကော ဒေယျဓမ္မော အတ္ထိ၊ တတ္တကံ အဝတ္ထရိတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အဝတ္ထရိတွာ ဒိန္နကာရဏာ ဟိ ဧသ မနုဿသမ္ပတ္တိံ၊ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ၊ နိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိဉ္စ အဝတ္ထရိတွာ ဥတ္တရုတ္တရိ ပဏီတပဏီတမေဝ လဘတိ။

၃၁၆။ ယော အာရဒ္ဓဝီရိယော၊ သော ဒုက္ခံ ဝိဟရတီတိ ပဉ္စာတပတပ္ပနမရုပ္ပပါတပတနာဒိစ္စာနုပရိဝတ္တန-ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနာဒီနိ အနုယုဉ္ဇန္တော ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ ဒုက္ခံ ဝိဟရတိ ၊ တဿေဝ ဗာဟိရသမယေ သမာဒိန္နဿ တပစရဏဿ ဝိပါကေန နိရယေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ သမ္ပရာယေပိ ဒုက္ခံ ဝိဟရတိ။

၃၁၇။ ယော ကုသီတော၊ သော ဒုက္ခံ ဝိဟရတီတိ အယမ္ပိ ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ စေဝ သမ္ပရာယေ စ ဒုက္ခံ ဝိဟရတိ။ ကထံ? ယဿ ဟိ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ယောနိသော မနသိကာရော နတ္ထိ၊ ဗုဒ္ဓဝစနံ န ဥဂ္ဂဏှာတိ၊ အာစရိယုပဇ္ဈာယဝတ္တံ န ကရောတိ၊ စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏဝတ္တံ န ကရောတိ။ ဇနဿ ပန သဒ္ဓါဒေယျံ အပစ္စဝေက္ခိတပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဒိဝသံ သေယျသုခံ ပဿသုခံ အနုယုဉ္ဇိတွာ ပဗုဒ္ဓကာလေ တယော ဝိတက္ကေ ဝိတက္ကေတိ။ သော ကတိပါဟေနေဝ ဘိက္ခုဘာဝါ စဝတိ? ဧဝံ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ စ ဒုက္ခံ ဝိဟရတိ။ ပဗ္ဗဇိတွာ ပန သမဏဓမ္မဿ သမ္မာ အကတတ္တာ စ –

‘‘ကုသော ယထာ ဒုဂ္ဂဟိတော၊ ဟတ္ထမေဝါနုကန္တတိ၊

သာမညံ ဒုပ္ပရာမဋ္ဌံ၊ နိရယာယုပကဍ္ဎတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၁၁) –

အပါယသ္မိံယေဝ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှတိ။ ဧဝံ သမ္ပရာယေပိ ဒုက္ခံ ဝိဟရတိ။

၃၁၈။ ယောကုသီတော၊ သော သုခံ ဝိဟရတီတိ ကာလေန ကာလံ ဝုတ္တပ္ပကာရေ တပစရဏေ ကိဉ္စိ ကိဉ္စိ တပစရဏံ ကတွာ ကာလေန ကာလံ ဩဒါတဝတ္ထဝသနော မာလာဂန္ဓဝိလေပနဓရော မဓုရဘောဇနံ ဘုဉ္ဇန္တော မုဒုကာသု သေယျာသု သယန္တော ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ စေဝ သုခံ ဝိဟရတိ သမ္ပရာယေ စ။ သော ဟိ တဿ တပစရဏဿ ဂါဠှံ အဂ္ဂဟိတတ္တာ နာတိဗဟုံ နိရယေ ဒုက္ခံ အနုဘဝတိ။ တသ္မာ သမ္ပရာယေ သုခံ ဝိဟရတိ နာမ။

၃၁၉။ ယော အာရဒ္ဓဝီရိယော၊ သော သုခံ ဝိဟရတီတိ အာရဒ္ဓဝီရိယော ဟိ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဝတ္တေသု ပရိပူရကာရီ ဟောတိ၊ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှာတိ၊ ယောနိသော မနသိကာရေ ကမ္မံ ကရောတိ။ အထဿ ဝတ္တပူရဏဉ္စေဝ ဥဂ္ဂဟိတဗုဒ္ဓဝစနဉ္စ သမဏဓမ္မကိရိယဉ္စ အာဝဇ္ဇေန္တဿ စိတ္တံ ပသီဒတိ။ ဧဝံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သုခံ ဝိဟရတိ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ ပန အရဟတ္တံ ပါပုဏိတုံ အသက္ကောန္တော နိဗ္ဗတ္တဘဝေ ခိပ္ပာဘိညော ဟောတီတိ သမ္ပရာယေပိ သုခံ ဝိဟရတိ နာမ။

၃၂၀။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပ္ပမတ္တကောပိ ဂူထော ဒုဂ္ဂန္ဓော ဟောတီတိ ဣဒံ သုတ္တံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ ဝုတ္တံ။ ကတရအဋ္ဌုပ္ပတ္တိယန္တိ? နဝကနိပါတေ (အ။ နိ။ ၉။၁၂) သတ္တုပ္ပာဒသုတ္တ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ။ တထာဂတော ဟိ တံ အတ္ထံ ကထေန္တော – ‘‘နဝ ပုဂ္ဂလာ နိရယတော မုတ္တာ၊ တိရစ္ဆာနယောနိတော မုတ္တာ၊ ပေတ္တိဝိသယတော မုတ္တာ’’တိ ကထေသိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သစေ ခေါ ပန မေ ပုတ္တာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ခီဏနိရယမှာ ခီဏတိရစ္ဆာနယောနိကာ ခီဏပေတ္တိဝိသယာ ခီဏာပါယဒုဂ္ဂတိဝိနိပါတာတိ မညမာနာ ဥပရိမဂ္ဂဖလတ္ထာယ ဝါယမိတုံ န မညေယျုံ၊ တေသံ သံဝေဂံ ဇနေဿာမီ’’တိ သံဝေဂဇနနတ္ထံ ‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိ ဣမံ သုတ္တမာရဘိ။ တတ္ထ အပ္ပမတ္တကောတိ ထောကမတ္တကော ပရိတ္တပ္ပမာဏော၊ အန္တမသော ကုသဂ္ဂေနပိ ဂဟေတွာ ဥပသိင်္ဃိယမာနော ဒုဂ္ဂန္ဓောဝ ဟောတိ။ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ဘဝံ န ဝဏ္ဏေမီတိ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ကာလံ ဘဝေ ပဋိသန္ဓိံ န ဝဏ္ဏယာမိ။ ဣဒါနိဿ ဥပမံ ဒဿေန္တော အာဟ – အန္တမသော အစ္ဆရာသင်္ဃာတမတ္တမ္ပီတိ။ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ဒွေ အင်္ဂုလိယော ဧကတော ကတွာ ပဟရဏမတ္တမ္ပိ ကာလန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

တတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။

၁၆။ ဧကဓမ္မပါဠိ

(၁၆) ၄။ ဧကဓမ္မပါဠိ-စတုတ္ထဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၃၂၂။ စတုတ္ထဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဇမ္ဗုဒီပေတိ ဇမ္ဗုယာ ပညာတော ပါကဋော ဒီပေါတိ ဇမ္ဗုဒီပေါ။ ဣမဿ ကိရ ဒီပဿ သညာဏဘူတာ ယောဇနသတုဗ္ဗေဓာ ပဏ္ဏာသယောဇနသာခါ ပဉ္စဒသယောဇနာဝဋ္ဋက္ခန္ဓာ ဟိမဝန္တပဗ္ဗတေ ဇာတာ ကပ္ပဋ္ဌာယိနီ မဟာဇမ္ဗူ နာမ အတ္ထိ၊ တာယ အယံ ဒီပေါ ဇမ္ဗုဒီပေါတိ ဝုစ္စတိ။ ယထာ စ ဣမသ္မိံ ဒီပေ ဇမ္ဗုရုက္ခော ကပ္ပဋ္ဌာယီ၊ တထာ အပရဂေါယာနေ ကဒမ္ဗရုက္ခော၊ ဥတ္တရကုရူသု ကပ္ပရုက္ခော၊ ပုဗ္ဗဝိဒေဟေ သိရီသရုက္ခော၊ အသုရာနံ စိတ္တပါဋလိရုက္ခော၊ သုပဏ္ဏာနံ သိမ္ဗလိရုက္ခော ၊ ဒေဝါနံ ပါရိစ္ဆတ္တကောတိ ဣမေပိ ကပ္ပဋ္ဌာယိနောဝ။

‘‘ပါဋလီ သိမ္ဗလီ ဇမ္ဗူ၊ ဒေဝါနံ ပါရိစ္ဆတ္တကော၊

ကဒမ္ဗော ကပ္ပရုက္ခော စ၊ သိရီသော ဘဝတိ သတ္တမော’’တိ။

အာရာမရာမဏေယျကန္တိ ပုပ္ဖာရာမဖလာရာမာနံ ရာမဏေယျကံ ဝေဠုဝန-ဇီဝကမ္ဗဝန-ဇေတဝနပုဗ္ဗာရာမသဒိသံ။ တံ ဣမသ္မိံ ဇမ္ဗုဒီပေ အပ္ပမတ္တကံ ပရိတ္တကံ၊ န ဗဟုကန္တိ အတ္ထော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ ဝနရာမဏေယျကန္တိ နာဂဝနသာလဝနစမ္ပကဝနာဒိသဒိသံ ဝင်္ကပဗ္ဗတဟိမဝန္တပဗ္ဗတပဒေသာဒီသု အရညဝနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဘူမိရာမဏေယျကန္တိ ဇေတဝနဝိဟာရမဂဓက္ခေတ္တာဒိသဒိသံ သမံ ဘူမိဋ္ဌာနံ။ ပေါက္ခရဏိရာမဏေယျကန္တိ ဇေတဝနပေါက္ခရဏိဂဂ္ဂရာပေါက္ခရဏိသဒိသာနံ ဝဋ္ဋစတုရဿဒီဃဝင်္ကာဒိသဏ္ဌာနာနံ ပေါက္ခရဏီနံ သန္နိဝေသနဋ္ဌာနံ။ ဥက္ကူလဝိကူလန္တိ ဥက္ကူလဉ္စ ဝိကူလဉ္စ။ တတ္ထ ဥက္ကူလံ ဥန္နတဋ္ဌာနံ၊ ဝိကူလံ နိန္နဋ္ဌာနံ။ နဒီဝိဒုဂ္ဂန္တိ နဒီနံ ဘိန္နဋ္ဌာနံ တံ ဒုဂ္ဂမတ္တာ နဒီဝိဒုဂ္ဂန္တိ ဝုစ္စတိ။ ခါဏုကဏ္ဋကဋ္ဌာနန္တိ တတ္ထဇာတကာနဉ္စေဝ အာဟရိယမာနာနဉ္စ ခါဏုကဏ္ဋကာဒီနံ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌာနံ။ ပဗ္ဗတဝိသမန္တိ ဂိရိဝိသမံ။ ယေ ဩဒကာတိ ယေ စ ဥဒကေ ဇာယန္တိ၊ တေယေဝ ဗဟုတရာ။ ဣတော ကိရ သုဝဏ္ဏဘူမိ သတ္တမတ္တာနိ ယောဇနသတာနိ ဟောတိ၊ ဧကေန ဝါတေန ဂစ္ဆန္တီ နာဝါ သတ္တဟိ အဟောရတ္တေဟိ ဂစ္ဆတိ။ အထေကသ္မိံ သမယေ ဧဝံ ဂစ္ဆန္တီ နာဝါ သတ္တာဟမ္ပိ နန္ဒိယာဝဋ္ဋမစ္ဆပိဋ္ဌေနေဝ ဂတာ။ ဧဝံ ဩဒကာနံ သတ္တာနံ ဗဟုဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အပိစ ထလဋ္ဌာနဿ ပရိတ္တဘာဝေန ဥဒကဿ စ ဗဟုဘာဝေနာပိ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ ဟိ မဟာတဠာကေ ဧကောဝ ဥပ္ပလဂစ္ဆော အဿ၊ တဿ စတ္တာရိ စ ပဏ္ဏာနိ၊ မဇ္ဈေ စ ဧကံ ဥပ္ပလမကုလံ အဿ။ ဧဝမေဝံ စတ္တာရိ ပဏ္ဏာနိ ဝိယ စတ္တာရော ဒီပါ၊ မဇ္ဈေ ဥပ္ပလမကုလံ ဝိယ သိနေရုပဗ္ဗတော၊ သေသံ ဥဒကံ ဝိယ ဥဒကပရိက္ခိတ္တော ဩကာသော။ တဿ မဟန္တဘာဝေါ ဣဒ္ဓိမန္တာနံ ပါကဋော ဟောတိ။ တေသဉှိ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တာနံ စတ္တာရော မဟာဒီပါ စတ္တာရိ ပဏ္ဏာနိ ဝိယ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ သိနေရုပဗ္ဗတော မဇ္ဈေ ဥပ္ပလမကုလံ ဝိယ၊ သေသံ ဥဒကံ ဝိယ ဥဒကပရိက္ခိတ္တော ဩကာသော။ ဧဝံ မဟန္တေ ဥဒကေ ဇာတတ္တာ ဩဒကာဝ ဗဟုတရာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၃၂၃။ ဒုတိယာဒီသု အညတြ မနုဿေဟီတိ ဣဓ စတ္တာရော အပါယာ အညတြ မနုဿေဟီတိ အဓိပ္ပေတာ။

မဇ္ဈိမေသု ဇနပဒေသူတိ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဂဇင်္ဂလံ နာမ နိဂမော၊ တဿ ပရေန မဟာသာလာ၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ။ ပုရတ္ထိမဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ သလ္လဝတီ နာမ နဒီ၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ။ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ သေတကဏ္ဏိကံ နာမ နိဂမော၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ။ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ ထူဏံ နာမ ဗြာဟ္မဏဂါမော၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ။ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ဥသီရဒ္ဓဇော နာမ ပဗ္ဗတော၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၅၉) ဧဝံ ပရိစ္ဆိန္နေ ဇနပဒေတိ အတ္ထော။ အယဉှိ ဇနပဒေါ မုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနော ဥဇုကေန ကတ္ထစိ အသီတိယောဇနော ဟောတိ၊ ကတ္ထစိ ယောဇနသတိကော၊ ကတ္ထစိ ဒွိယောဇနသတိကော၊ မဇ္ဈေန ပန တိယောဇနသတိကော၊ ပရိယန္တပရိက္ခေပေန နဝမတ္တယောဇနသတိကော ဟောတိ။ ဧတ္တကေ ဌာနေ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓါ မဟာသာဝကာ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာကာ ဗုဒ္ဓသာဝကာ ဗုဒ္ဓမာတာ ဗုဒ္ဓပိတာ စက္ကဝတ္တီ ရာဇာတိ ဣမေ သတ္တာ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ အပိစ ဥပါဒါယုပါဒါယာပိ မဇ္ဈိမပဒေသော လဗ္ဘတိ။ သကလောပိ ဟိ ဇမ္ဗုဒီပေါ မဇ္ဈိမပဒေသော နာမ၊ သေသဒီပါ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ။ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ အနုရာဓပုရံ မဇ္ဈိမပဒေသော နာမ၊ သေသော ပစ္စန္တောတိ ဧဝံ နယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၃၂၄။ ပညဝန္တောအဇဠာ အနေဠမူဂါတိ ဧတ္ထ ကမ္မဿကတပညာ၊ ဈာနပညာ ဝိပဿနာပညာ၊ မဂ္ဂပညာ၊ ဖလပညာတိ ဧတာဟိ သမန္နာဂတာ ပညဝန္တော နာမ၊ အမူဠှာ အဇဠာ နာမ။ ယေသံ ဧဠာ မုခတော န ဂလတိ၊ တေ အနေဠမူဂါ နာမ၊ အနေဠမုခါ နိဒ္ဒေါသမုခါတိ အတ္ထော။ ပဋိဗလာတိ သမတ္ထာ၊ ကာယဗလေန စေဝ ဉာဏဗလေန စ သမန္နာဂတာ။ အတ္ထမညာတုန္တိ အတ္ထာနတ္ထံ ကာရဏာကာရဏံ ဇာနိတုံ။ ဒုပ္ပညာတိ အပ္ပညာ နိပ္ပညာ။ ဇဠာတိ မန္ဒာ မောမူဟာ။

၃၂၅။ အရိယေန ပညာစက္ခုနာတိ သဟဝိပဿနေန မဂ္ဂေန။ အဝိဇ္ဇာဂတာတိ အဝိဇ္ဇန္ဓကာရေန သမန္နာဂတာ။

၃၂၆။ ယေ လဘန္တိ တထာဂတံ ဒဿနာယာတိ ယေ တထာဂတဿ ဂုဏေ ဇာနိတွာ တထာဂတံ စက္ခုဝိညာဏေန ပဿိတုံ လဘန္တိ။

၃၂၇။ တထာဂတပ္ပဝေဒိတန္တိ တထာဂတေန ပဝေဒိတံ ပကာသေတွာ ကထိတံ။ သဝနာယာတိ သောတဝိညာဏေန သောတုံ။

၃၂၈။ ဓာရေန္တီတိ န ပမ္မုဿန္တိ။

၃၂၉။ ဓာတာနံ ဓမ္မာနံ အတ္ထံ ဥပပရိက္ခန္တီတိ ပဂုဏာယ ပါဠိယာ အတ္ထာနတ္ထံ ဥပပရိက္ခန္တိ။

၃၃၀။ အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယာတိ အဋ္ဌကထဉ္စ ပါဠိဉ္စ ဇာနိတွာ။ ဓမ္မာနုဓမ္မံ ပဋိပဇ္ဇန္တီတိ အနုလောမပဋိပဒံ ပူရေန္တိ။

၃၃၁။ သံဝေဇနီယေသု ဌာနေသူတိ သံဝေဂဇနကေသု ကာရဏေသု။ သံဝိဇ္ဇန္တီတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇန္တိ။

၃၃၂။ ယောနိသော ပဒဟန္တီတိ ဥပါယေန ပဓာနဝီရိယံ ကရောန္တိ။

၃၃၃။ ဝဝဿဂ္ဂါရမ္မဏန္တိ ဝဝဿဂ္ဂေါ ဝုစ္စတိ နိဗ္ဗာနံ၊ တံ အာရမ္မဏံ ကရိတွာတိ အတ္ထော။ လဘန္တိ သမာဓိန္တိ မဂ္ဂသမာဓိဉ္စ ဖလသမာဓိဉ္စ ပါပုဏန္တိ။

၃၃၄။ အန္နဂ္ဂရသဂ္ဂါနန္တိ ဥတ္တမန္နာနဉ္စ ဥတ္တမရသာနဉ္စ။ ဥဉ္ဆေန ကပါလာဘတေန ယာပေန္တီတိ ဥဉ္ဆာစာရေန ဝနမူလဖလာဖလေန ဝါ ကပါလေန အာဘတဘတ္တေန ဝါ ယာပေန္တိ။ ဧတ္ထ စ ယော ကဿစိဒေဝ ခါဒနီယဿ ဘောဇနီယဿ အတ္ထာယ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ တံခဏံယေဝ န တံ လဘတိ၊ အယံ အန္နဂ္ဂရသဂ္ဂါနံ န လာဘီ နာမ။ ယဿပိ တံခဏံယေဝ လဘိတွာ ဩလောကေန္တဿ ဝဏ္ဏဂန္ဓရသာ အမနာပါ ဟောန္တိ၊ အယမ္ပိ အန္နဂ္ဂရသဂ္ဂါနံ န လာဘီ နာမ။ ယဿ ပန ဝဏ္ဏဂန္ဓရသာ ပဋိလဘန္တိ၊ မနာပါ ဟောန္တိ၊ အယံ အန္နဂ္ဂရသဂ္ဂါနံ လာဘီ နာမ။ သော ဥတ္တမကောဋိယာ စက္ကဝတ္တီ ရာဇာ၊ ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ ဓမ္မာသောကော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သင်္ခေပတော ဟိ ယဿ ဘတ္တဿ ဧကပါတိ သတသဟဿံ အဂ္ဃတိ၊ ဣဒံ အန္နဂ္ဂရသဂ္ဂံ နာမ။ ယံ ပန ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ဒိသွာ မနုဿာ ဥတ္တမပဏီတံ ဘတ္တံ ဒေန္တိ၊ ဣဒံ ကိံ နာမာတိ? ဣဒံ ဥဉ္ဆေန ကပါလာဘတေန ယာပေန္တေ ဥပါဒါယ အန္နဂ္ဂရသဂ္ဂံ နာမ ဝုစ္စတီတိ။

၃၃၅။ အတ္ထရသဿာတိအာဒီသု အတ္ထရသော နာမ စတ္တာရိ သာမညဖလာနိ၊ ဓမ္မရသော နာမ စတ္တာရော မဂ္ဂါ၊ ဝိမုတ္တိရသော နာမ အမတနိဗ္ဗာနံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

စတုတ္ထဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။

ဇမ္ဗုဒီပပေယျာလော နိဋ္ဌိတော။