📜

၁၄။ ဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂေါ

(၁၄) ၁။ ပဌမဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂေါ

ဧတဒဂ္ဂပဒဝဏ္ဏနာ

၁၈၈။ ဧတဒဂ္ဂေသု ¶ ပဌမဝဂ္ဂဿ ပဌမေ အာဒိမှိ ဒိဿတီတိ ဧတ္ထ အဂ္ဂသဒ္ဒေါတိ အာနေတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အဇ္ဇတဂ္ဂေတိ အဇ္ဇဒိဝသံ အာဒိံ ကတွာတိ အတ္ထော။ အင်္ဂုလဂ္ဂေနာတိ အင်္ဂုလိကောဋိယာ။ အမ္ဗိလဂ္ဂန္တိ အမ္ဗိလကောဋ္ဌာသော။ ကောဋိဘူတာတိ ပရမကောဋိဘူတာ တသ္မိံ ဌာနေ တာဒိသာနံ အညေသံ အဘာဝတော။ တတော ဧဝ သေဋ္ဌဘူတာတိပိ အဂ္ဂါ။ ဧတဒဂ္ဂသန္နိက္ခေပေါတိ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပနံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိအာဒီဟိ စတူဟိပိ ကာရဏေဟိ။ မဟာပညတာယ ထေရေန ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနဿ လဒ္ဓဘာဝံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ – ‘‘ကထ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ဒွေ ပဒန္တရာနီတိ ကဏ္ဍမ္ဗမူလေ ယုဂန္ဓရပဗ္ဗတေတိ ဒွီသု ဌာနေသု ဒွေ ပဒါနိ ဒဿေတွာ။ မုဏ္ဍပီဌကန္တိ ယံ သတ္တင်္ဂံ ပဉ္စင်္ဂံ ဝါ န ဟောတိ၊ ကေဝလံ မုဏ္ဍကပီဌံ၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ အဝတ္ထရိတွာ နိသီဒီတိ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ နိသီဒိ။ တေနာဟ – ‘‘ဧဝံ နိသီဒန္တော’’တိအာဒိ။ ကာယသက္ခိံ ကတွာတိ နာမကာယေန ဒေသနာယ သမ္ပဋိစ္ဆနဝသေန သက္ခိဘူတံ ကတွာ။ ကုသလာ ဓမ္မာ အကုသလာ ဓမ္မာ အဗျာကတာ ဓမ္မာတိ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒျတ္ထော၊ တေန သဗ္ဗံ အဘိဓမ္မဒေသနံ သင်္ဂဏှာတိ။

ပါဋိဟာရိယဋ္ဌာနေတိ ယမကပါဋိဟာရိယဿ ကတဋ္ဌာနေ။ ပဿထာတိ တေသံ ဗဟုဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အဿာတိ မနုဿသမူဟဿ ဧကဘာဝံ။ အာကပ္ပန္တိ ¶ အာကာရံ။ မဟာဇနောတိ သဒေဝကေ လောကေ သဗ္ဗော မဟာဇနော။ ယထာ နိရယဒဿနံ သံဝေဂဇနနတ္ထံ၊ ဧဝံ ဒေဝလောကဒဿနမ္ပိ သံဝေဂဇနနတ္ထမေဝ ‘‘အနုပုဗ္ဗိကထာယံ သဂ္ဂကထာ ဝိယ ဧဝံ သဗ္ဗသမ္ပတ္တိသမုပေတောပိ သဂ္ဂေါ အနိစ္စော အဒ္ဓုဝေါ စဝနဓမ္မော’’တိ။ သဇ္ဇေတွာတိ သမပဏ္ဏာသာယ မုစ္ဆနာဟိ ယထာ ကာမေန နိဝါဒေတုံ သက္ကာ၊ ဧဝံ သဇ္ဇေတွာ။

ပုထုဇ္ဇနပဉ္စကံ ပဉှန္တိ ပုထုဇ္ဇနပဉှံ အာဒိံ ကတွာ ပဝတ္တိတံ ခီဏာသဝပဉှပရိယန္တံ ပဉှပဉ္စကံ။ ပဌမံ…ပေ… ပုစ္ဆီတိ ပုထုဇ္ဇနဝိသယေ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ ပဋိသမ္ဘိဒါ ယထာဘိနီဟာရံ ¶ ယထာသကံ ဝိပဿနာဘိနီဟာရေန ပဌမဘူမိယာဒယော ဝိယ ပဝတ္တိတဝိသယာတိ ဝုတ္တံ – ‘‘တေ အတ္တနော အတ္တနော ပဋိသမ္ဘိဒါဝိသယေ ဌတွာ ကထယိံသူ’’တိ။ ဗုဒ္ဓဝိသယေ ပဉှံ ပုစ္ဆီတိ –

‘‘ယေ စ သင်္ခါတဓမ္မာသေ၊ ယေ စ သေခါ ပုထူ ဣဓ၊

တေသံ မေ နိပကော ဣရိယံ၊ ပုဋ္ဌော ပဗြူဟိ မာရိသာ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၁၀၄၄) –

ဣဒံ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ တတ္ထ သင်္ခါတဓမ္မာတိ သင်္ခါတာ ဉာတာ စတုသစ္စဓမ္မာ၊ ယေ စ သင်္ခါတဓမ္မာ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ပဋိဝိဒ္ဓစတုသစ္စဓမ္မာတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ အသေက္ခာ ကထိတာ။ ပုထု-သဒ္ဒေါ ဥဘယတ္ထပိ ယောဇေတဗ္ဗော ‘‘ယေ ပုထူ သင်္ခါတဓမ္မာ၊ ယေ စ ပုထူ သေခါ’’တိ။ တေသန္တိ တေသံ ဒွိန္နံ သေက္ခာသေက္ခပုဂ္ဂလာနံ မေ ပုဋ္ဌောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ၊ မယာ ပုဋ္ဌောတိ အတ္ထော။ ဣရိယန္တိ သေက္ခာသေက္ခဘူမိယာ အာဂမနပ္ပဋိပဒံ။ ဣရိယတိ ဂစ္ဆတိ သေက္ခဘူမိံ အသေက္ခဘူမိဉ္စ ဧတာယာတိ ဣရိယာ၊ တံ တေသံ ဣရိယံ အာဂမနပ္ပဋိပဒံ မယာ ပုဋ္ဌော ပဗြူဟိ ကထေဟီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓဝိသယေ ပဉှံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမဿ နု ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ကထံ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ အာဟ။ ထေရော ပဉှံ ဩလောကေတွာ ‘‘သတ္ထာ မံ သေက္ခာသေက္ခာနံ ဘိက္ခူနံ အာဂမနပ္ပဋိပဒံ ပုစ္ဆတီ’’တိ ပဉှေ နိက္ကင်္ခေါ ဟုတွာ ‘‘အာဂမနပ္ပဋိပဒါ နာမ ခန္ဓာဒိဝသေန ဗဟူဟိပိ မုခေဟိ သက္ကာ ကထေတုံ၊ ကတရာကာရေန နု ခေါ ကထေန္တော သတ္ထု အဇ္ဈာသယံ ဂဏှိတုံ သက္ခိဿာမီ’’တိ အဇ္ဈာသယေ ကင်္ခိ၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ – ‘‘ဓမ္မသေနာပတိ…ပေ… န သက္ကောတီ’’တိ။ ပုစ္ဆိတပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေတုံ ပဋိဘာနေ အသတိ ဒိသာဝိလောကနံ သတ္တာနံ သဘာဝေါတိ ဒဿေန္တော၊ ‘‘ပုရတ္ထိမ…ပေ။။။ နာသက္ခီ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ပဉှုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနန္တိ ပဉှုပ္ပတ္တိကာရဏံ။

ထေရဿ ¶ ကိလမနဘာဝံ ဇာနိတွာတိ ‘‘သာရိပုတ္တော ပဉှေ နိက္ကင်္ခေါ၊ အဇ္ဈာသယေ မေ ကင်္ခမာနော ကိလမတီ’’တိ ထေရဿ ကိလမနဘာဝံ ဉတွာ။ စတုမဟာဘူတိကကာယပရိဂ္ဂဟန္တိ ဧတေန ခန္ဓမုခေန နာမရူပပရိဂ္ဂဟော ဝုတ္တော။ ‘‘ဘူတမိဒန္တိ၊ သာရိပုတ္တ၊ သမနုပဿသီ’’တိ ဟိ ဝဒန္တေန ဘဂဝတာ ခန္ဓဝသေန နာမရူပပရိဂ္ဂဟော ဒဿိတော။ ဧဝံ ကိရဿ ဘဂဝတော အဟောသိ ‘‘သာရိပုတ္တော မယာ နယေ အဒိန္နေ ကထေတုံ န သက္ခိဿတိ၊ ဒိန္နေ ပန နယေ မမဇ္ဈာသယံ ဂဟေတွာ ခန္ဓဝသေန ကထေဿတီ’’တိ။ ထေရဿ သဟ နယဒါနေန သော ပဉှော နယသတေန နယသဟဿေန ဥပဋ္ဌာသိ။ တေနာဟ – ‘‘အညာတံ ဘဂဝါ၊ အညာတံ သုဂတာ’’တိ။

အရူပါဝစရေ ပဋိသန္ဓိ နာမ န ဟောတီတိ ဗောဓိသမ္ဘာရသမ္ဘရဏဿ အနောကာသဘာဝတော ဝုတ္တံ။ တေနာဟ – ‘‘အဘဗ္ဗဋ္ဌာနတ္တာ’’တိ၊ လဒ္ဓဗျာကရဏာနံ ဗောဓိသတ္တာနံ ဥပ္ပတ္တိယာ အဘဗ္ဗဒေသတ္တာတိ အတ္ထော ¶ ။ ရူပါဝစရေ နိဗ္ဗတ္တီတိ ကမ္မဝသိတာသမ္ဘဝတော အရူပါဝစရေ အနိဗ္ဗတ္တိတွာ ရူပါဝစရေ နိဗ္ဗတ္တိ။

ပရောသဟဿန္တိအာဒိနာ ပရောသဟဿဇာတကံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ပရောသဟဿမ္ပီတိ အတိရေကသဟဿမ္ပိ။ သမာဂတာနန္တိ သန္နိပတိတာနံ ဘာသိတဿ အတ္ထံ ဇာနိတုံ အသက္ကောန္တာနံ ဗာလာနံ။ ကန္ဒေယျုံ တေ ဝဿသတံ အပညာတိ တေ ဧဝံ သမာဂတာ အပညာ ဣမေ ဗာလတ္တာ သသာ ဝိယ ဝဿသတမ္ပိ ဝဿသဟဿမ္ပိ ရောဒေယျုံ ပရိဒေဝေယျုံ။ ရောဒမာနာပိ ပန အတ္ထံ ဝါ ကာရဏံ ဝါ နေဝ ဇာနေယျုန္တိ ဒီပေတိ။ ဧကောဝ သေယျော ပုရိသော သပညောတိ ဧဝရူပါနံ ဗာလာနံ ပရောသဟဿတောပိ ဧကော ပဏ္ဍိတပုရိသောဝ သေယျော ဝရတရောတိ အတ္ထော။ ကီဒိသော သပညောတိ အာဟ – ‘‘ယော ဘာသိတဿ ဝိဇာနာတိ အတ္ထ’’န္တိ၊ အယံ ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကော ဝိယ ယော ဘာသိတဿ အတ္ထံ ဇာနာတိ၊ သော တာဒိသော သပညော ဝရတရောတိ အတ္ထော။ ဒုတိယေ ပရောသတဇာတကေ ဈာယေယျုန္တိ ယာထာဝတော အတ္ထံ ဇာနိတုံ သမာဟိတာ ဟုတွာ စိန္တေယျုံ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝ။

တတိယဇာတကေ ယေ သညိနောတိ ဌပေတွာ နေဝသညာနာသညာယတနလာဘိနော အဝသေသစိတ္တကသတ္တေ ဒဿေတိ။ တေပိ ဒုဂ္ဂတာတိ တဿာ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိယာ အလာဘတော တေပိ ဒုဂ္ဂတာ ဒုက္ခံ ဥပဂတာ သညီဘဝေ။ ‘‘သညာ ရောဂေါ သညာ ဂဏ္ဍော သညာ သလ္လ’’န္တိ ¶ (မ။ နိ။ ၃။၂၄) ဟိ တေ သညာယ အာဒီနဝဒဿိနော။ ယေပိ အသညိနောတိ အသညီဘဝေ နိဗ္ဗတ္တေ အစိတ္တကသတ္တေ ဒဿေတိ။ တေပိ ဣမိဿာယေဝ သမာပတ္တိယာ အလာဘတော ဒုဂ္ဂတာယေဝ။ ဈာနသုခံ အနင်္ဂဏံ နိဒ္ဒေါသံ ယထာဝုတ္တဒေါသာဘာဝတော။ ဗလဝစိတ္တေကဂ္ဂတာသဘာဝေနပိ တံ အနင်္ဂဏံ နာမ ဇာတံ။ နေဝသညီ နာသညီတိ အာဟာတိ အတီတေ ကိရ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အရညာယတနေ ကာလံ ကရောန္တော အန္တေဝါသိကေဟိ ပုဋ္ဌော ‘‘နေဝသညီ နာသညီ’’တိ အာဟ။ ပုရိမဇာတကေ ဝုတ္တနယေနေဝ တာပသာ ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကဿ ကထံ န ဂဏှိံသု။ ဗောဓိသတ္တော အာဘဿရတော အာဂန္တွာ အာကာသေ ဌတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။

စတုတ္ထဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁။၁၃၅) စန္ဒဿ ဝိယ အာဘာ ဧတဿာတိ စန္ဒာဘံ၊ ဩဒါတကသိဏံ။ သူရိယာဘန္တိ သူရိယဿ ဝိယ အာဘာ ဧတဿာတိ သူရိယာဘံ၊ ပီတကသိဏံ။ ယောဓ ပညာယ ဂါဓတီတိ ယော ပုဂ္ဂလော ဣဓ သတ္တလောကေ ဣဒံ ကသိဏဒွယံ ပညာယ ဂါဓတိ၊ အာရမ္မဏံ ကတွာ အနုပ္ပဝိသတိ၊ တတ္ထ ဝါ ပတိဋ္ဌဟတိ။ အဝိတက္ကေန ဒုတိယဇ္ဈာနေန အာဘဿရူပဂေါ ဟောတီတိ သော ပုဂ္ဂလော တထာ ကတွာ ပဋိလဒ္ဓေန ဒုတိယေန ဈာနေန အာဘဿရဗြဟ္မလောကူပဂေါ ဟောတိ။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ ဣမံ ဒဿေတိ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၃၅ စန္ဒာဘဇာတကဝဏ္ဏနာ) – အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အရညာယတနေ ကာလံ ကရောန္တော အန္တေဝါသိကေဟိ ပုစ္ဆိတော ‘‘စန္ဒာဘံ သူရိယာဘ’’န္တိ ဝတွာ အာဘဿရေ နိဗ္ဗတ္တော။ တာပသာ ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကဿ န သဒ္ဒဟိံသု။ ဗောဓိသတ္တော အာဂန္တွာ အာကာသေ ဌိတော ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ။

ပဉ္စမဇာတကေ အာသီသေထေဝါတိ အာသာစ္ဆေဒံ အကတွာ အတ္တနော ကမ္မေသု အာသံ ကရေယျေဝ။ န နိဗ္ဗိန္ဒေယျာတိ န နိဗ္ဗေဒံ ဥပ္ပာဒေယျ၊ န ဥက္ကဏ္ဌေယျာတိ အတ္ထော။ ဝေါတိ နိပါတမတ္တံ။ ယထာ ဣစ္ဆိန္တိ အဟဉှိ သဋ္ဌိဟတ္ထာ နရကာ ဥဋ္ဌာနံ ဣစ္ဆိံ၊ သောမှိ တထေဝ ဇာတော၊ တတော ဥဋ္ဌိတောယေဝါတိ ဒီပေတိ။

အတီတေ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၄။၁၃။သရဘမိဂဇာတကဝဏ္ဏနာ) ကိရ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သရဘမိဂယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အရညေ ပဋိဝသတိ။ ရာဇာ မိဂဝိတ္တကော အဟောသိ ¶ ထာမသမ္ပန္နော။ ဧကဒိဝသံ ဂန္တွာ အမစ္စေ အာဟ – ‘‘ယဿ ပဿေန မိဂေါ ပလာယတိ၊ တေနေဝ သော ဒါတဗ္ဗော’’တိ။ အထေကဒိဝသံ သရဘမိဂေါ ဥဋ္ဌာယ ရညော ဌိတဋ္ဌာနေန ပလာယိ။ အထ နံ အမစ္စာ ဥပ္ပဏ္ဍေသုံ။ ရာဇာ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမေ မံ ပရိဟာသန္တိ၊ မမ ပမာဏံ န ဇာနန္တီ’’တိ ဂါဠှံ နိဝါသေတွာ ပတ္တိကောဝ ခဂ္ဂံ အာဒါယ ‘‘သရဘံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဝေဂေန ပက္ခန္ဒိ။ အထ နံ ဒိသွာ တီဏိ ယောဇနာနိ အနုဗန္ဓိ။ သရဘော အရညံ ပါဝိသိ။ ရာဇာပိ ပါဝိသိယေဝ။ တတ္ထ သရဘမိဂဿ ဂမနမဂ္ဂေ သဋ္ဌိဟတ္ထမတ္တော မဟာပူတိပါတနရကအာဝါဋော အတ္ထိ၊ သော တိံသဟတ္ထမတ္တံ ဥဒကေန ပုဏ္ဏော တိဏေဟိ စ ပဋိစ္ဆန္နော။ သရဘော ဥဒကဂန္ဓံ ဃာယိတွာဝ အာဝါဋဘာဝံ ဉတွာ ထောကံ ဩသက္ကိတွာ ဂတော။ ရာဇာ ပန ဥဇုကမေဝ အာဂစ္ဆန္တော တသ္မိံ ပတိ။

သရဘော တဿ ပဒသဒ္ဒံ အသုဏန္တော နိဝတ္တိတွာ တံ အပဿန္တော ‘‘နရကအာဝါဋေ ပတိတော ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ အာဂန္တွာ ဩလောကေန္တော တံ ဂမ္ဘီရေ ဥဒကေ အပ္ပတိဋ္ဌေ ကိလမန္တံ ဒိသွာ တေန ကတာပရာဓံ ဟဒယေ အကတွာ သဉ္ဇာတကာရုညော ‘‘မာ မယိ ပဿန္တေ ဝရာကော နဿတု၊ ဣမမှာ တံ ဒုက္ခာ မောစေဿာမီ’’တိ အာဝါဋတီရေ ဌိတော ‘‘မာ ဘာယိ၊ မဟာရာဇ၊ အဟံ တံ ဒုက္ခာ မောစေဿာမီ’’တိ ဝတွာ အတ္တနော ပိယပုတ္တံ ဥဒ္ဓရိတုံ ဥဿာဟံ ကရောန္တော ဝိယ တဿုဒ္ဓရဏတ္ထာယ သိလာယ ယောဂ္ဂံ ကတွာ ‘‘ဝိဇ္ဈိဿာမီ’’တိ အာဂတံ ရာဇာနံ သဋ္ဌိဟတ္ထာ နရကာ ဥဒ္ဓရိတွာ အဿာသေတွာ ပိဋ္ဌိံ အာရောပေတွာ အရညာ နီဟရိတွာ သေနာယ အဝိဒူရေ ဩတာရေတွာ ဩဝါဒမဿ ဒတွာ ¶ ပဉ္စသု သီလေသု ပတိဋ္ဌာပေသိ။ ရာဇာ သေနင်္ဂပရိဝုတော နဂရံ ဂန္တွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ သကလရဋ္ဌဝါသိနော ပဉ္စ သီလာနိ ရက္ခန္တူ’’တိ ဓမ္မဘေရိံ စရာပေသိ။ မဟာသတ္တေန ပန အတ္တနော ကတဂုဏံ ကဿစိ အကထေတွာ သာယံ နာနဂ္ဂရသဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ အလင်္ကတသယနေ သယိတွာ ပစ္စူသကာလေ မဟာသတ္တဿ ဂုဏံ သရိတွာ ဥဋ္ဌာယ သယနပိဋ္ဌေ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိတွာ ပီတိပုဏ္ဏေန ဟဒယေန ဥဒါနံ ဥဒါနေန္တော ‘‘အာသီသေထေဝ ပုရိသော’’တိအာဒိနာ ဣမာ ဆ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ အဟိတာ ဟိတာ စာတိ ဒုက္ခဖဿာ သုခဖဿာ စ၊ မရဏဖဿာ၊ ဇီဝိတဖဿာတိပိ အတ္ထော။ သတ္တာနဉှိ မရဏဖဿော အဟိတော၊ ဇီဝိတဖဿော ဟိတော။ တေသံ အစိန္တိတော မရဏဖဿော အာဂစ္ဆတီတိ ဒဿေတိ ¶ ။ အစိန္တိတမ္ပီတိ မယာ ‘‘အာဝါဋေ ပတိဿာမီ’’တိ န စိန္တိတံ၊ ‘‘သရဘံ မာရေဿာမီ’’တိ စိန္တိတံ။ ဣဒါနိ ပန မေ စိန္တိတံ နဋ္ဌံ၊ အစိန္တိတမေဝ ဇာတန္တိ ဥဒါနဝသေန ဝဒတိ။ ဘောဂါတိ ယသပရိဝါရာ၊ ဧတေ စိန္တာမယာ န ဟောန္တိ။ တသ္မာ ဉာဏဝတာ ဝီရိယမေဝ ကာတဗ္ဗန္တိ ဝဒတိ။ ဝီရိယဝတော ဟိ အစိန္တိတမ္ပိ ဟောတိယေဝ။

တဿေတံ ဥဒါနံ ဥဒါနေန္တဿေဝ အရုဏံ ဥဋ္ဌဟိ။ ပုရောဟိတော ပါတောဝ သုခသေယျပုစ္ဆနတ္ထံ အာဂန္တွာ ဒွါရေ ဌိတော တဿ ဥဒါနဂီတသဒ္ဒံ သုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘ရာဇာ ဟိယျော မိဂဝံ အဂမာသိ၊ တတ္ထ သရဘမိဂံ ဝိဒ္ဓါ ဘဝိဿတိ၊ တေန မညေ ဥဒါနံ ဥဒါနေတီ’’တိ။ ဧဝံ ဗြာဟ္မဏဿ ရညော ပရိပုဏ္ဏဗျဉ္ဇနံ ဥဒါနံ သုတွာ သုမဇ္ဇိတေ အာဒါသေ မုခံ ဩလောကေန္တဿ ဆာယာ ဝိယ ရညာ စ သရဘေန စ ကတကာရဏံ ပါကဋံ အဟောသိ၊ သော နခဂ္ဂေန ဒွါရံ အာကောဋေသိ။ ရာဇာ ‘‘ကော ဧသော’’တိ ပုစ္ဆိ။ အဟံ၊ ဒေဝ၊ ပုရောဟိတောတိ။ အထဿ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ‘‘ဣတော ဧဟာစရိယာ’’တိ အာဟ။ သော ပဝိသိတွာ ရာဇာနံ ဇယာပေတွာ ဧကမန္တံ ဌိတော ‘‘အဟံ၊ မဟာရာဇ၊ တယာ အရညေ ကတကာရဏံ ဇာနာမိ၊ တွံ ဧကံ သရဘမိဂံ အနုဗန္ဓန္တော နရကေ ပတိတော၊ အထ နံ သော သရဘော သိလာယ ယောဂ္ဂံ ကတွာ နရကတော ဥဒ္ဓရိ၊ သော တွံ တဿ ဂုဏံ သရိတွာ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘သရဘံ ဂိရိဒုဂ္ဂသ္မိ’’န္တိအာဒိနာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ အနုသရီတိ အနုဗန္ဓိ။ ဝိက္ကန္တန္တိ ဥဒ္ဓရဏတ္ထာယ ကတပရက္ကမံ။ အနုဇီဝသီတိ ဥပဇီဝသိ၊ တဿာနုဘာဝေန တယာ ဇီဝိတံ လဒ္ဓန္တိ အတ္ထော။ သမုဒ္ဓရီတိ ဥဒ္ဓရဏံ အကာသိ။ သိလာယ ယောဂ္ဂံ သရဘော ကရိတွာတိ သိလာယ သောပါနသဒိသာယ နရကတော ဥဒ္ဓရဏယောဂ္ဂတံ ကရိတွာ။ အလီနစိတ္တန္တိ သင်္ကောစံ အပ္ပတ္တစိတ္တံ။ တ မိဂံ ဝဒေသီတိ သုဝဏ္ဏသရဘမိဂံ ဣဓ သိရိသယနေ နိပန္နော ဝဏ္ဏေသိ။ တံ သုတွာ ရာဇာ၊ ‘‘အယံ မယာ သဒ္ဓိံ န မိဂဝံ အာဂတော၊ သဗ္ဗဉ္စ ပဝတ္တိံ ဇာနာတိ၊ ကထံ နု ခေါ ဇာနာတိ၊ ပုစ္ဆိဿာမိ န’’န္တိ စိန္တေတွာ – ‘‘ကိံ တွံ နု တတ္ထေဝါ’’တိ နဝမဂါထမာဟ ¶ ။ တတ္ထ ဘိံသရူပန္တိ ကိံ နု တေ ဉာဏံ ဗလဝဇာတိကံ၊ တေနေတံ ဇာနာသီတိ ဝဒတိ။ ဗြာဟ္မဏော ‘‘နာဟံ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါ၊ ဗျဉ္ဇနံ အမက္ခေတွာ တယာ ကထိတဂါထာယ ပန မယှံ အတ္ထော ဥပဋ္ဌာတီ’’တိ ဒီပေန္တော ‘‘န စေဝဟ’’န္တိ ဒသမဂါထမာဟ ¶ ။ တတ္ထ သုဘာသိတာနန္တိ ဗျဉ္ဇနံ အမက္ခေတွာ သုဋ္ဌု ဘာသိတာနံ။ အတ္ထံ တဒါနေန္တီတိ ယော တေသံ အတ္ထော၊ တံ အာနေန္တိ ဥပဓာရေန္တီတိ အတ္ထော။ တဒါ ပုရောဟိတော ဓမ္မသေနာပတိ အဟောသိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘အတီတေပီ’’တိအာဒိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရဝတ္ထု

အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရာဒယောတိအာဒီသု ပန ယာထာဝသရသဂုဏဝသေနာတိ ယထာသဘာဝဂုဏဝသေန။ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝသေန ပဋိဝေဓဝသေန သုစိရံ သုနိပုဏံ ရတ္တိန္ဒိဝပရိစ္ဆေဒဇာနနဝသေန စ ရတ္တညုတာ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဌပေတွာ ဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ပါကဋောဝ ဟောတီတိ သတိပညာဝေပုလ္လပ္ပတ္တိကော ပါကဋော ဝိဘူတော ဟောတိ။ အညာသိကောဏ္ဍညောတိ သာဝကေသု သဗ္ဗပဌမံ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ဉာတကောဏ္ဍညော။ သဗ္ဗေသုပိ ဧတဒဂ္ဂေသူတိ သဗ္ဗေသုပိ ဧတဒဂ္ဂသုတ္တေသု၊ သဗ္ဗေသု ဝါ ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌပနေသု။

ဓုရပတ္တာနီတိ ပတ္တာနံ ပမုခဘူတာနိ ဗာဟိရပတ္တာနိ။ နဝုတိဟတ္ထာနီတိ မဇ္ဈိမပုရိသဿ ဟတ္ထေန နဝုတိရတနာနိ။ ပဒုမေနေဝ တံ တံ ပဒေသံ ဥတ္တရတိ အတိက္ကမတီတိ ပဒုမုတ္တရော၊ ဘဂဝါ။ ဂန္ဓဒါမမာလာဒါမာဒီဟီတိ အာဒိသဒ္ဒေန ပတ္တဒါမာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ တတ္ထ ဂန္ဓဒါမေဟိ ကတမာလာ ဂန္ဓဒါမံ။ လဝင်္ဂတက္ကောလဇာတိပုပ္ဖာဒီဟိ ကတမာလာ မာလာဒါမံ။ တမာလပတ္တာဒီဟိ ကတမာလာ ပတ္တဒါမံ။ ဝင်္ဂပဋ္ဋေတိ ဝင်္ဂဒေသေ ဥပ္ပန္နဃနသုခုမဝတ္ထေ။ ဥတ္တမသုခုမဝတ္ထန္တိ ကာသိကဝတ္ထမာဟ။

တေပရိဝဋ္ဋဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တန္တပရိယောသာနေတိ ဧတ္ထ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စ’’န္တိအာဒိနာ သစ္စဝသေန၊ ‘‘ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ ပရိညေယျ’’န္တိအာဒိနာ ကိစ္စဝသေန၊ ‘‘ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ ပရိညာတ’’န္တိအာဒိနာ ကတဝသေန စ တီဟိ အာကာရေဟိ ပရိဝဋ္ဋေတွာ စတုန္နံ သစ္စာနံ ဒေသိတတ္တာ တယော ပရိဝဋ္ဋာ ဧတဿ အတ္ထီတိ တိပရိဝဋ္ဋံ၊ တိပရိဝဋ္ဋမေဝ တေပရိဝဋ္ဋံ၊ တေပရိဝဋ္ဋဉ္စ တံ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနဉ္စာတိ တေပရိဝဋ္ဋဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနံ၊ တဒေဝ သုတ္တန္တံ၊ တဿ ပရိယောသာနေတိ အတ္ထော။

သာလိဂဗ္ဘံ ဖာလေတွာ အာဒါယာတိ သာလိဂဗ္ဘံ ဖာလေတွာ တတ္ထ လဗ္ဘမာနံ သာလိခီရရသံ အာဒါယ။ အနုစ္ဆဝိကန္တိ ဗုဒ္ဓါနံ အနုစ္ဆဝိကံ ခီရပါယသံ ပစာပေမ။ ဝေဏိယော ပုရိသဘာဝဝသေန ဗန္ဓိတွာ ¶ ကလာပကရဏေ ¶ ကလာပဂ္ဂံ။ ခလေ ကလာပါနံ ဌပနဒိဝသေ ခလဂ္ဂံ။ မဒ္ဒိတွာ ဝီဟီနံ ရာသိကရဏဒိဝသေ ခလဘဏ္ဍဂ္ဂံ။ ကောဋ္ဌေသု ဟိ ဓညဿ ပက္ခိပနဒိဝသေ ကောဋ္ဌဂ္ဂံ။

ဒွေ ဂတိယောတိ ဒွေ ဧဝ နိပ္ဖတ္တိယော၊ ဒွေ နိဋ္ဌာတိ အတ္ထော။ တသ္မိံ ကုမာရေ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တေတိ ကောဏ္ဍညမာဏဝဿေဝ လဒ္ဓိယံ ဌတွာ ဣတရေပိ ဆ ဇနာ ပုတ္တေ အနုသာသိံသု။ ဗောဓိရုက္ခမူလေ ပါစီနပဿံ အစလဋ္ဌာနံ နာမ၊ ယံ ‘‘ဝဇိရာသန’’န္တိပိ ဝုစ္စတိ။ မဟတံ မဟတိယော ဝဟတီတိ ‘‘ပါစီနမုခေါ’’တိ အဝတွာ ‘‘ပါစီနလောကဓာတုအဘိမုခေါ’’တိ ဝုတ္တံ။ မံသစက္ခုပိ လောကနာထဿ အပ္ပဋိဃာတံ မဟာဝိသယဉ္စာတိ။ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတန္တိ ‘‘ကာမံ တစော စ နှာရု စ၊ အဋ္ဌိ စ အဝသိဿတူ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၂။၁၈၄၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၂၊ ၂၃၇၊ အ။ နိ။ ၂။၅၊ မဟာနိ။ ၁၉၆) ဝုတ္တစတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ။

ဣဒံ ပန သဗ္ဗမေဝါတိ ‘‘ကဿ နု ခေါ အဟံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၄၊ ၂။၃၄၁၊ မဟာဝ။ ၁၀) သဗ္ဗမေဝ။ ပရိဝိတက္ကမတ္တမေဝ တထာ အတ္ထသိဒ္ဓိယာ အဘာဝတော။ ပုပ္ဖိတဖလိတံ ကတွာတိ အဘိညာပဋိသမ္ဘိဒါဟိ သဗ္ဗပါလိဖုလ္လံ၊ မဂ္ဂဖလေဟိ သဗ္ဗသော ဖလဘာရဘရိတဉ္စ ကရောန္တော ပုပ္ဖိတံ ဖလိတံ ကတွာ။ အပက္ကမိတုကာမော ဟုတွာတိ ဒွေပိ အဂ္ဂသာဝကေ အတ္တနော နိပစ္စကာရံ ကရောန္တေ ဒိသွာ တေသံ ဂုဏာတိရေကတံ ဗဟု မညန္တော ဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကာ အပက္ကမိတုကာမော ဟုတွာ။ တတ္ထေဝါတိ ဆဒ္ဒန္တဒဟတီရေယေဝ။

သာရိပုတ္တ-မောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဝတ္ထု

၁၈၉-၁၉၀။ ဒုတိယတတိယေသု ဣဒ္ဓိမန္တာနန္တိ ဧတ္ထ မန္တ-သဒ္ဒေါ အတိသယတ္ထဝိသယောတိ ထေရဿ အတိသယိကဣဒ္ဓိတံ ဒဿေတုံ – ‘‘ဣဒ္ဓိယာ သမ္ပန္နာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သဟ ပံသူဟိ ကီဠိံသူတိ သဟပံသုကီဠိတာ။ ဣဓလောကတ္တဘာဝမေဝါတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကအတ္တဘာဝမေဝ။ သောဠသ ပညာ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတောတိ မဇ္ဈိမနိကာယေ အနုပဒသုတ္တန္တဒေသနာယ ‘‘မဟာပညော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာရိပုတ္တော၊ ပုထုပညော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာရိပုတ္တော၊ ဟာသပညော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာရိပုတ္တော၊ ဇဝနပညော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာရိပုတ္တော၊ တိက္ခပညော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာရိပုတ္တော၊ နိဗ္ဗေဓိကပညော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာရိပုတ္တော’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၉၃) ဧဝမာဂတာ ¶ မဟာပညာဒိကာ ဆ၊ တသ္မိံယေဝ သုတ္တေ အာဂတာ နဝါနုပုဗ္ဗဝိဟာရသမာပတ္တိပညာ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂပညာတိ ဣမာ သောဠသဝိဓာ ပညာ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ သစ္ဆိကတွာ ဌိတော။

ပဉှသာကစ္ဆန္တိ ¶ ပဉှဿ ပုစ္ဆနဝသေန ဝိဿဇ္ဇနဝသေန စ သာကစ္ဆံ ကရောတိ။ အတ္ထိကေဟိ ဥပညာတံ မဂ္ဂန္တိ ဧတံ အနုဗန္ဓနဿ ကာရဏဝစနံ။ ဣဒဉှိ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယံနူနာဟံ ဣမံ ဘိက္ခုံ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓေယျံ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ဣဒံ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓနံ နာမ အတ္ထိကေဟိ ဥပညာတံ မဂ္ဂံ၊ ဉာတော စေဝ ဥပဂတော စ မဂ္ဂေါတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ အတ္ထိကေဟိ အမှေဟိ မရဏေ သတိ အမတေနပိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဧဝံ ကေဝလံ အတ္ထီတိ ဥပညာတံ၊ အနုမာနဉာဏေန ဥပဂန္တွာ ဉာတံ နိဗ္ဗာနံ နာမ အတ္ထိ၊ တံ မဂ္ဂန္တော ပရိယေသန္တောတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

နေသံ ပရိသာယာတိ ဒွိန္နံ အဂ္ဂသာဝကာနံ ပရိဝါရဘူတပရိသာယ။ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကေတိ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေ ဒွေ မဟာနုဘာဝေ သာဝကေ။ ဌာနန္တရေတိ အဂ္ဂသာဝကတ္တသညိတေ ဌာနန္တရေ ဌပေသိ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ‘‘အဂ္ဂသာဝကေ’’တိ အဝတွာ ‘‘မဟာသာဝကေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယဒိ အညေပိ မဟာထေရာ အဘိညာတာဒိဂုဏဝိသေသယောဂေန ‘‘မဟာသာဝကာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘန္တိ၊ ဣမေယေဝ ပန သာဝကေသု အနညသာဓာရဏဘူတာ ဝိသေသတော ‘‘မဟာသာဝကာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဒွေပိ မဟာသာဝကေ’’တိ ဝုတ္တံ။

မဟာကဿပတ္ထေရဝတ္ထု

၁၉၁။ စတုတ္ထေ ယသ္မာ ဓုတဝါဒဓုတဓမ္မဓုတင်္ဂါနိ ဓုတမူလကာနိ၊ တသ္မာ ‘‘ဓုတော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ အာရဒ္ဓံ၊ တတ္ထ ကိလေသေ ဓုနိ ဓုတဝါတိ ဓုတော၊ ဓုတကိလေသော ပုဂ္ဂလော၊ ကိလေသဓုနနော ဝါ ဓမ္မော၊ ကိလေသဓုနနော ဓမ္မောတိ စ သပုဗ္ဗဘာဂေါ အရိယမဂ္ဂေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တံ ဓုတသညိတံ ကိလေသဓုနနဓမ္မံ ဝဒတိ၊ ပရေ တတ္ထ ပတိဋ္ဌာပေတီတိ ဓုတဝါဒေါ။ စတုက္ကဉ္စေတ္ထ သမ္ဘဝတီတိ တံ ဒဿေတုံ – ‘‘ဧတ္ထ ပနာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တယိဒန္တိ နိပါတော၊ တဿ သော အယန္တိ အတ္ထော။ ဓုတဘူတဿ ဓုတဘူတာ ဓမ္မာ ဓုတဓမ္မာ။ အပ္ပိစ္ဆတာ သန္တုဋ္ဌိတာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာ ဧဝ ¶ ။ ကိလေသေ သမ္မာ လိခတိ တစ္ဆတီတိ သလ္လေခေါ၊ ကိလေသဇေဂုစ္ဆီ၊ တဿ ဘာဝေါ သလ္လေခတာ။ ဒွီဟိပိ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စတီတိ ပဝိဝေကော၊ ယောနိသောမနသိကာရဗဟုလော ပုဂ္ဂလော၊ တဿ ဘာဝေါ ပဝိဝေကတာ။ ဣမိနာ သရီရဋ္ဌပနမတ္တေန အတ္ထီတိ ဣဒမဋ္ဌိ တ္ထ-ကာရဿ ဋ္ဌ-ကာရံ ကတွာ၊ တဿ ဘာဝေါ ဣဒမဋ္ဌိတာ၊ ဣမေဟိ ဝါ ကုသလဓမ္မေဟိ အတ္ထိ ဣဒမဋ္ဌိ၊ ယေန ဉာဏေန ‘‘ပဗ္ဗဇိတေန နာမ ပံသုကူလိကင်္ဂါဒီသု ပတိဋ္ဌိတေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ယထာနုသိဋ္ဌံ ဓုတဂုဏေ သမာဒိယတိ စေဝ ပရိဟရတိ စ၊ တံ ဉာဏံ ဣဒမဋ္ဌိတာ။ တေနာဟ – ‘‘ဣဒမဋ္ဌိတာ ဉာဏမေဝါ’’တိ။ ဓုတဓမ္မာ နာမာတိ ဓုတင်္ဂသေဝနာယ ပဋိပက္ခဘူတာနံ ပါပဓမ္မာနံ ဓုနနဝသေန ပဝတ္တိယာ ဓုတောတိ လဒ္ဓနာမာယ ဓုတင်္ဂစေတနာယ ဥပကာရကာ ဓမ္မာတိ ကတွာ ဓုတဓမ္မာ နာမ ¶ ။ အနုပတန္တီတိ တဒန္တောဂဓာ တပ္ပရိယာပန္နာ ဟောန္တိ တဒုဘယဿေဝ ပဝတ္တိဝိသေသဘာဝတော။ ပဋိက္ခေပဝတ္ထူသူတိ ဓုတင်္ဂသေဝနာယ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗဝတ္ထူသု ပဟာတဗ္ဗဝတ္ထူသု။

ပံသုကူလိကင်္ဂံ…ပေ… နေသဇ္ဇိကင်္ဂန္တိ ဥဒ္ဒေသောပိ ပေယျာလနယေန ဒဿိတော။ ယဒေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ သဗ္ဗံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၂ အာဒယော) ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တံ။ ဓုတဝါဒဂ္ဂဟဏေနေဝ ထေရဿ ဓုတဘာဝေါပိ ဂဟိတော ဟောတီတိ ‘‘ဓုတဝါဒါန’’န္တေဝ ဝုတ္တံ။ အယံ မဟာတိ အဘိနီဟာရာဒိမဟန္တတာယပိ သာသနဿ ဥပကာရိတာယပိ အယံ ထေရော မဟာ၊ ဂုဏမဟန္တတာယ ပသံသာဝစနမေဝ ဝါ ဧတံ ထေရဿ ယဒိဒံ မဟာကဿပေါတိ ယထာ ‘‘မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော’’တိ။

သတ္ထု ဓမ္မဒေသနာယ ဝတ္ထုတ္တယေ သဉ္ဇာတပ္ပသာဒတာယ ဥပါသကဘာဝေ ဌိတတ္တာ ဝုတ္တံ – ‘‘ဥပေါသထင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌာယာ’’တိအာဒိ။ ဧတဿ အဂ္ဂဘာဝဿာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သစ္စကာရောတိ သစ္စဘာဝါဝဟော ကာရော၊ အဝိသံဝါဒနဝသေန ဝါ တဒတ္ထသာဓနောတိ အတ္ထော။ ကောလာဟလန္တိ ကုတူဟလဝိပ္ဖာရော။ သတ္ထာ သတ္တမေ သတ္တမေ သံဝစ္ဆရေ ဓမ္မံ ကထေန္တော သတ္တာနံ သဝနယောဂ္ဂံ ကာလံ သလ္လက္ခေန္တော ဒိဝါ သာယနှသမယံ ကထေတိ၊ ရတ္တိယံ သကလယာမံ။ တေနာဟ – ‘‘ဗြာဟ္မဏော ဗြာဟ္မဏေ အာဟ – ‘ဘောတိ ကိံ ရတ္တိံ ဓမ္မံ သုဏိဿသိ ဒိဝါ’’’တိ။ ဝိဿာသိကောတိ ဝိဿာသိကဘာဝေါ။ ‘‘တတော ပဋ္ဌာယ သော’’တိ ဝါ ပါဌော။

ဒွေ ¶ အသင်္ချေယျာနိ ပူရိတပါရမိဿာတိ ဣဒံ သာ ပရမ္ပရာယ သောတပတိတံ အတ္ထံ ဂဟေတွာ အာဟ။ အဒိန္နဝိပါကဿာတိ အဝိပက္ကဝိပါကဿ။ ဘဒ္ဒကေ ကာလေတိ ယုတ္တေ ကာလေ။ နက္ခတ္တန္တိ နက္ခတ္တေန လက္ခိတံ ဆဏံ။ တသ္မိံ တသ္မိဉှိ နက္ခတ္တေ အနုဘဝိတဗ္ဗဆဏာနိ နက္ခတ္တာနိ နာမ၊ ဣတရာနိ ပန ဆဏာနိ နာမ။ သမ္မာပတိတဒုက္ခတော ဝိမောစနေန တတော နိယျာနာဝဟတာယ ဣစ္ဆိတတ္ထဿ လဘာပနတော စ နိယျာနိကံ။ တေသန္တိ သုဝဏ္ဏပဒုမာနံ။ ဩလမ္ဗကာတိ သုဝဏ္ဏရတနဝိစိတ္တာ ရတနဒါမာ။ ပုညနိယာမေနာတိ ပုညာနုဘာဝသိဒ္ဓေန နိယာမေန။ သွဿ ဗာရာဏသိရဇ္ဇံ ဒါတုံ ကတောကာသော။ ဖုဿရထန္တိ မင်္ဂလရထံ။ သေတစ္ဆတ္တဥဏှီသဝါလဗီဇနိခဂ္ဂမဏိပါဒုကာနိ ပဉ္စဝိဓံ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍန္တိ ဝဒန္တိ။ ဣဓ ပန သေတစ္ဆတ္တံ ဝိသုံ ဂဟိတန္တိ သီဟာသနံ ပဉ္စမံ ကတွာ ဝဒန္တိ။ ပါရုပနကဏ္ဏန္တိ ပါရုပနဝတ္ထဿ ဒသန္တံ။ ဒိဗ္ဗဝတ္ထဒါယိပုညာနုဘာဝစောဒိတော ‘‘နနု တာတာ ထူလ’’န္တိ အာဟ။ အဟော တပဿီတိ အဟော ကပဏော အဟံ ရာဇာတိ အတ္ထော။ ဗုဒ္ဓါနံ သဒ္ဒဟိတွာတိ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ သဒ္ဒဟိတွာ။ စင်္ကမနသတာနီတိ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒျတ္ထော။ တေန ဟိ အဂ္ဂိသာလာဒီနိ ပဗ္ဗဇိတသာရုပ္ပာနိ ဌာနာနိ သင်္ဂဏှာတိ။

သာဓုကီဠိတန္တိ ¶ အရိယာနံ ပရိနိဗ္ဗုတဋ္ဌာနေ ကာတဗ္ဗသက္ကာရံ ဝဒတိ။ နပ္ပမဇ္ဇိ၊ နိရောဂါ အယျာတိ ပုစ္ဆိတာကာရဒဿနံ။ ပရိနိဗ္ဗုတာ ဒေဝါတိ ဒေဝီ ပဋိဝစနံ အဒါသိ။ ပဋိယာဒေတွာတိ နိယျာတေတွာ။ သမဏကပဗ္ဗဇ္ဇန္တိ သမိတပါပေဟိ အရိယေဟိ အနုဋ္ဌာတဗ္ဗပဗ္ဗဇ္ဇံ။ သော ဟိ ရာဇာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ဝေသဿ ဒိဋ္ဌတ္တာ ‘‘ဣဒမေဝ ဘဒ္ဒက’’န္တိ တာဒိသံယေဝ လိင်္ဂံ ဂဏှိ။ တတ္ထေဝါတိ ဗြဟ္မလောကေ ဧဝ။ ဝီသတိမေ ဝဿေ သမ္ပတ္တေတိ အာဟရိတွာ သမ္ဗန္ဓော။ ဗြဟ္မလောကတော စဝိတွာ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ၊ ဗြဟ္မစရိယာဓိကာရဿ စ စိရကာလသမ္ဘူတတ္တာ ‘‘ဧဝရူပံ ကထံ မာ ကထေထာ’’တိ အာဟ။ ဝီသတိ ဓရဏာနိ နိက္ခန္တိ ဝဒန္တိ၊ ပဉ္စပလံ နိက္ခန္တိ အပရေ။ ဣတ္ထာကရောတိ ဣတ္ထိရတနဿ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ။ အယျဓီတာတိ အမှာကံ အယျဿ ဓီတာ၊ ဘဒ္ဒကာပိလာနီတိ အတ္ထော။ သမာနပဏ္ဏန္တိ သဒိသပဏ္ဏံ သဒိသလေခံ ကုမာရဿ ကုမာရိကာယ စ ယုတ္တံ ပဏ္ဏလေခံ။ တေ ပုရိသာ သမာဂတဋ္ဌာနတော မဂဓရဋ္ဌေ မဟာတိတ္ထဂါမံ မဒ္ဒရဋ္ဌေ သာဂလနဂရဉ္စ ဥဒ္ဒိဿ အပက္ကမန္တာ အညမညံ ဝိဿဇ္ဇန္တာ နာမ ဟောန္တီတိ ‘‘ဣတော စ ဧတ္တော စ ပေသေသု’’န္တိ ဝုတ္တာ။

ပုပ္ဖဒါမန္တိ ဟတ္ထိဟတ္ထပ္ပမာဏံ ပုပ္ဖဒါမံ။ တာနီတိ တာနိ ဥဘောဟိ ဂန္ထာပိတာနိ ဒွေ ပုပ္ဖဒါမာနိ။ တေတိ ဥဘော ဘဒ္ဒါ စေဝ ပိပ္ပလိကုမာရော စ ¶ ။ လောကာမိသေနာတိ ကာမဿာဒေန။ အသံသဋ္ဌာတိ န သံယုတ္တာ ဃဋေ ဇလန္တေန ဝိယ ပဒီပေန အဇ္ဈာသယေ သမုဇ္ဇလန္တေန ဝိမောက္ခဗီဇေန သမုဿာဟိတစိတ္တတ္တာ။ ယန္တဗဒ္ဓါနီတိ သဿသမ္ပာဒနတ္ထံ တတ္ထ တတ္ထ ဒွါရကဝါဋယောဇနဝသေန ဗဒ္ဓါနိ နိက္ခမနတုမ္ဗာနိ။ ကမ္မန္တောတိ ကသိကမ္မကရဏဋ္ဌာနံ။ ဒါသိကဂါမာတိ ဒါသာနံ ဝသနဂါမာ။ ဩသာရေတွာတိ ပက္ခိပိတွာ။ အာကပ္ပကုတ္တဝသေနာတိ အာကာရဝသေန ကိရိယာဝသေန။ အနနုစ္ဆဝိကန္တိ ပဗ္ဗဇိတဘာဝဿ အနနုရူပံ။ တဿ မတ္ထကေတိ ဒွေဓာပထဿ ဒွိဓာဘူတဋ္ဌာနေ။ ဧတေသံ သင်္ဂဟံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ နိသီဒတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သာ ပန တတ္ထ သတ္ထု နိသဇ္ဇာ ဧဒိသီတိ ဒဿေတုံ – ‘‘နိသီဒန္တော ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယာ ဗုဒ္ဓါနံ အပရိမိတကာလသမ္ဘူတာစိန္တေယျာပရိညေယျပုညသမ္ဘာရူပစယနိဗ္ဗတ္တာ ရူပပ္ပဘာဝဗုဒ္ဓဂုဏဝိဇ္ဇောတိတာ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏအသီတိအနုဗျဉ္ဇနသမုဇ္ဇလိတာ ဗျာမပ္ပဘာကေတုမာလာလင်္ကတာ သဘာဝသိဒ္ဓိတာယ အကိတ္တိမာ ရူပကာယသိရီ၊ တံယေဝ မဟာကဿပဿ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗပ္ပသာဒသံဝဒ္ဓနတ္ထံ အနိဂ္ဂူဟိတွာ နိသိန္နော ဘဂဝါ ‘‘ဗုဒ္ဓဝေသံ ဂဟေတွာ…ပေ… နိသီဒီ’’တိ ဝုတ္တော။ အသီတိဟတ္ထပ္ပဒေသံ ဗျာပေတွာ ပဝတ္တိယာ အသီတိဟတ္ထာတိ ဝုတ္တာ။ သတသာခေါတိ ဗဟုသာခေါ အနေကသာခေါ။ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောဝ အဟောသိ နိရန္တရံ ဗုဒ္ဓရသ္မီဟိ သမန္တတော သမောကိဏ္ဏဘာဝတော။

တီသု ဌာနေသူတိ ဒူရတော နာတိဒူရေ အာသန္နေတိ တီသု ဌာနေသု။ တီဟိ ဩဝါဒေဟီတိ ‘‘တသ္မာတိဟ တေ၊ ကဿပ၊ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ ‘တိဗ္ဗံ မေ ဟိရောတ္တပ္ပံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဘဝိဿတိ ထေရေသု နဝေသု ¶ မဇ္ဈိမေသူ’တိ။ ဧဝဉှိ တေ၊ ကဿပ၊ သိက္ခိတဗ္ဗံ။ တသ္မာတိဟ တေ၊ ကဿပ၊ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ ‘ယံ ကိဉ္စိ ဓမ္မံ သုဏိဿာမိ ကုသလူပသံဟိတံ၊ သဗ္ဗံ တံ အဋ္ဌိံ ကတွာ မနသိ ကရိတွာ သဗ္ဗံ စေတသာ သမန္နာဟရိတွာ ဩဟိတသောတော ဓမ္မံ သုဏိဿာမီ’တိ၊ ဧဝဉှိ တေ၊ ကဿပ၊ သိက္ခိတဗ္ဗံ။ တသ္မာတိဟ တေ၊ ကဿပ၊ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ ‘သာတသဟဂတာ စ မေ ကာယဂတာသတိ န ဝိဇဟိဿတီ’တိ၊ ဧဝဉှိ တေ၊ ကဿပ၊ သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅၄) ဣမေဟိ တီဟိ ဩဝါဒေဟိ။ ဧတ္ထ ဟိ ဘဂဝါ ပဌမံ ဩဝါဒံ ထေရဿ ဗြာဟ္မဏဇာတိကတ္တာ ဇာတိမာနပ္ပဟာနတ္ထမဘာသိ၊ ဒုတိယံ ဗာဟုသစ္စံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကအဟံကာရပ္ပဟာနတ္ထံ၊ တတိယံ ဥပဓိသမ္ပတ္တိံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကအတ္တသိနေဟပ္ပဟာနတ္ထံ ¶ ။ မုဒုကာ ခေါ တျာယန္တိ မုဒုကာ ခေါ တေ အယံ။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ ဧဝမာဟ? ထေရေန သဟ စီဝရံ ပရိဝတ္တေတုကာမတာယ။ ကသ္မာ ပရိဝတ္တေတုကာမော ဇာတောတိ? ထေရံ အတ္တနော ဌာနေ ဌပေတုကာမတာယ။ ကိံ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ နတ္ထီတိ? အတ္ထိ၊ ဧဝံ ပနဿ အဟောသိ ‘‘ဣမေန စိရံ ဌဿန္တိ၊ ကဿပေါ ပန ဝီသတိဝဿသတာယုကော၊ သော မယိ ပရိနိဗ္ဗုတေ သတ္တပဏ္ဏိဂုဟာယံ ဝသိတွာ ဓမ္မဝိနယသင်္ဂဟံ ကတွာ မမ သာသနံ ပဉ္စဝဿသဟဿပရိမာဏကာလပ္ပဝတ္တနကံ ကရိဿတီတိ အတ္တနော ဌာနေ ဌပေသိ။ ဧဝံ ဘိက္ခူ ကဿပဿ သုဿူသိတဗ္ဗံ မညိဿန္တီ’’တိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။

စန္ဒူပမောတိ စန္ဒသဒိသော ဟုတွာ။ ကိံ ပရိမဏ္ဍလတာယ? နော၊ အပိစ ခေါ ယထာ စန္ဒော ဂဂနတလံ ပက္ခန္ဒမာနော န ကေနစိ သဒ္ဓိံ သန္ထဝံ ဝါ သိနေဟံ ဝါ အာလယံ ဝါ ကရောတိ၊ န စ န ဟောတိ မဟာဇနဿ ပိယော မနာပေါ၊ အယမ္ပိ ဧဝံ ကေနစိ သဒ္ဓိံ သန္ထဝါဒီနံ အကရဏေန ဗဟုဇနဿ ပိယော မနာပေါ စန္ဒူပမော ဟုတွာ ခတ္တိယကုလာဒီနိ စတ္တာရိ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမတီတိ အတ္ထော။ အပကဿေဝ ကာယံ အပကဿ စိတ္တန္တိ တေနေဝ သန္ထဝါဒီနံ အကရဏေန ကာယဉ္စ စိတ္တဉ္စ အပကဍ္ဎိတွာ၊ အပနေတွာတိ အတ္ထော။ နိစ္စံ နဝေါတိ နိစ္စနဝကောဝ၊ အာဂန္တုကသဒိသော ဟုတွာတိ အတ္ထော။ အာဂန္တုကော ဟိ ပဋိပါဋိယာ သမ္ပတ္တဂေဟံ ပဝိသိတွာ သစေ နံ ဃရသာမိကာ ဒိသွာ ‘‘အမှာကမ္ပိ ပုတ္တဘာတရော ဝိပ္ပဝါသံ ဂန္တွာ ဧဝံ ဝိစရိံသူ’’တိ အနုကမ္ပမာနာ နိသီဒါပေတွာ ဘောဇေန္တိ၊ ဘုတ္တမတ္တောယေဝ ‘‘တုမှာကံ ဘာဇနံ ဂဏှထာ’’တိ ဥဋ္ဌာယ ပက္ကမတိ၊ န တေဟိ သဒ္ဓိံ သန္ထဝံ ဝါ ကရောတိ၊ ကိစ္စကရဏီယာနိ ဝါ သံဝိဒဟတိ၊ ဧဝမယမ္ပိ ပဋိပါဋိယာ သမ္ပတ္တံ ဃရံ ပဝိသိတွာ ယံ ဣရိယာပထေ ပသန္နာ မနုဿာ ဒေန္တိ၊ တံ ဂဟေတွာ ဆိန္နသန္ထဝေါ တေသံ ကိစ္စကရဏီယေ အဗျာဝဋော ဟုတွာ နိက္ခမတီတိ ဒီပေတိ။

အပ္ပဂဗ္ဘောတိ နပ္ပဂဗ္ဘော၊ အဋ္ဌဋ္ဌာနေန ကာယပါဂဗ္ဘိယေန၊ စတုဋ္ဌာနေန ဝစီပါဂဗ္ဘိယေန၊ အနေကဋ္ဌာနေန မနောပါဂဗ္ဘိယေန စ ဝိရဟိတောတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌဋ္ဌာနံ ကာယပါဂဗ္ဘိယံ နာမ သင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလဘောဇနသာလဇန္တာဃရနဟာနတိတ္ထဘိက္ခာစာရမဂ္ဂေသု ¶ အန္တရဃရပဝေသနေ စ ကာယေန အပ္ပတိရူပကရဏံ။ စတုဋ္ဌာနံ ဝစီပါဂဗ္ဘိယံ နာမ သင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလအန္တရဃရေသု အပ္ပတိရူပဝါစာနိစ္ဆာရဏံ။ အနေကဋ္ဌာနံ မနောပါဂဗ္ဘိယံ နာမ တေသု တေသု ¶ ဌာနေသု ကာယဝါစာဟိ အဇ္ဈာစာရံ အနာပဇ္ဇိတွာပိ မနသာ ကာမဝိတက္ကာဒီနံ ဝိတက္ကနံ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဣမေသံ ပါဂဗ္ဘိယာနံ အဘာဝေန အပ္ပဂဗ္ဘော ဟုတွာ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမတီတိ အတ္ထော။ ကဿပသံယုတ္တေန စ စန္ဒူပမပ္ပဋိပဒါဒိထေရဿ ဓုတဝါဒေသု အဂ္ဂဘာဝဿ ဗောဓိတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဧတဒေဝ ကဿပသံယုတ္တံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ’’တိ။

အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဝတ္ထု

၁၉၂။ ပဉ္စမေ ဘောဇနပပဉ္စမတ္တန္တိ ဂေါစရဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရဏာဟာရပရိဘောဂသညိတံ ဘောဇနပပဉ္စမတ္တံ။ ဒီပရုက္ခာနန္တိ လောဟဒန္တကဋ္ဌမယာနံ မဟန္တာနံ ဒီပရုက္ခာနံ။ လောဟမယေသုပိ ဟိ တေသု ဒီပါဓာရေသု ဒီပရုက္ခကာတိ ရုဠှိရေသာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဩလမ္ဗကဒီပမဏ္ဍလဒီပသဉ္စရဏဒီပါဒိကာ သေသဒီပါ။

အနုပရိယာယိ ပဒက္ခိဏကရဏဝသေန။ အဟံ တေနာတိ ယေန တုယှံ အတ္ထော၊ အဟံ တေန ပဝါရေမိ၊ တသ္မာ တံ အာဟရာပေတွာ ဂဏှာတိ အတ္ထော။ သုဝဏ္ဏပါတိယံယေဝဿ ဘတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇီတိ ဒေဝတာနုဘာဝေန ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ န ကိဉ္စိ ပစနကိစ္စံ အတ္ထိ။ သတ္တ မဟာပုရိသဝိတက္ကေ ဝိတက္ကေသီတိ ‘‘အပ္ပိစ္ဆဿာယံ ဓမ္မော၊ နာယံ ဓမ္မော မဟိစ္ဆဿာ’’တိအာဒိကေ သတ္တ မဟာပုရိသဝိတက္ကေ ဝိတက္ကေသိ။ အဋ္ဌမေတိ ‘‘နိပ္ပပဉ္စာရာမဿာယံ ဓမ္မော၊ နာယံ ဓမ္မော ပပဉ္စာရာမဿာ’’တိ ဧတသ္မိံ ပုရိသဝိတက္ကေ။

မမ သင်္ကပ္ပမညာယာတိ ‘‘အပ္ပိစ္ဆဿာယံ ဓမ္မော၊ နာယံ ဓမ္မော မဟိစ္ဆဿာ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၅၈၊ အ။ နိ။ ၈။၃၀) မဟာပုရိသဝိတက္ကဝသေန အာရဒ္ဓမတ္တံ မတ္ထကံ ပါပေတုံ အသမတ္ထဘာဝေန ဌိတံ မမ သင်္ကပ္ပံ ဇာနိတွာ။ မနောမယေနာတိ မနောမယေန ဝိယ မနသာ နိမ္မိတသဒိသေန၊ ပရိဏာမိတေနာတိ အတ္ထော။ ဣဒ္ဓိယာတိ ‘‘အယံ ကာယော ဣဒံ စိတ္တံ ဝိယ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တာယ အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိယာ။

ယဒါ မေ အဟု သင်္ကပ္ပောတိ ယသ္မိံ ကာလေ မယှံ ‘‘ကီဒိသော နု ခေါ အဋ္ဌမော မဟာပုရိသဝိတက္ကော’’တိ ပရိဝိတက္ကော အဟောသိ၊ ယဒါ မေ အဟု သင်္ကပ္ပော၊ တတော မမ သင်္ကပ္ပမညာယ ¶ ဣဒ္ဓိယာ ဥပသင်္ကမိ၊ ဥတ္တရိ ဒေသယီတိ ယောဇနာ။ ဥတ္တရိ ဒေသယီတိ ‘‘နိပ္ပပဉ္စာရာမဿာယံ ဓမ္မော နိပ္ပပဉ္စရတိနော ¶ ၊ နာယံ ဓမ္မော ပပဉ္စာရာမဿ ပပဉ္စရတိနော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၅၈၊ အ။ နိ။ ၈။၃၀) ဣမံ အဋ္ဌမံ မဟာပုရိသဝိတက္ကံ ပူရေန္တော ဥပရိ ဒေသယိ။ တံ ပန ဒေသိတံ ဒဿေန္တော အာဟ – ‘‘နိပ္ပပဉ္စရတော ဗုဒ္ဓါ၊ နိပ္ပပဉ္စမဒေသယီ’’တိ၊ ပပဉ္စာ နာမ ရာဂါဒယော ကိလေသာ၊ တေသံ ဝူပသမနတာယ တဒဘာဝတော စ လောကုတ္တရဓမ္မာ နိပ္ပပဉ္စာ နာမ။ ယထာ တံ ပါပုဏာတိ၊ တထာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ သာမုက္ကံသိကံ စတုသစ္စဒေသနံ အဒေသယီတိ အတ္ထော။

တဿာဟံ ဓမ္မမညာယာတိ တဿ သတ္ထု ဒေသနာဓမ္မံ ဇာနိတွာ။ ဝိဟာသိန္တိ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇန္တော ဝိဟရိံ။ သာသနေ ရတောတိ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟေ သာသနေ အဘိရတော။ တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာတိ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏံ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ၊ အာသဝက္ခယဉာဏန္တိ ဣမာ တိဿော ဝိဇ္ဇာ မယာ အနုပ္ပတ္တာ သစ္ဆိကတာ။ တတော ဧဝ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ၊ အနုသိဋ္ဌိ ဩဝါဒေါ အနုဋ္ဌိတောတိ အတ္ထော။

ဘဒ္ဒိယတ္ထေရဝတ္ထု

၁၉၃။ ဆဋ္ဌေ ဥစ္စ-သဒ္ဒေန သမာနတ္ထော ဥစ္စာ-သဒ္ဒေါတိ အာဟ – ‘‘ဥစ္စာကုလိကာနန္တိ ဥစ္စေ ကုလေ ဇာတာန’’န္တိ။ ကာဠီ သာ ဒေဝီတိ ကာဠဝဏ္ဏတာယ ကာဠီ သာ ဒေဝီ။ ကုလာနုက္ကမေန ရဇ္ဇာနုပ္ပတ္တိ မဟာကုလိနဿေဝါတိ ဝုတ္တံ – ‘‘သောယေဝ စာ’’တိအာဒိ။

လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယတ္ထေရဝတ္ထု

၁၉၄။ သတ္တမေ ရိတ္တကောတိ ဒေယျဝတ္ထုရဟိတော။ ဂုဏေ အာဝဇ္ဇေတွာတိ ဘဂဝတော ရူပဂုဏေ စေဝ အာကပ္ပသမ္ပဒါဒိဂုဏေ စ အတ္တနော အဓိပ္ပာယံ ဉတွာ အမ္ဗပက္ကဿ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ပရိဘုဉ္ဇနန္တိ ဧဝမာဒိကေ ယထာဥပဋ္ဌိတေ ဂုဏေ အာဝဇ္ဇေတွာ။

ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇတ္ထေရဝတ္ထု

၁၉၅။ အဋ္ဌမေ အဘီတနာဒဘာဝေန သီဟဿ ဝိယ နာဒေါ သီဟနာဒေါ၊ သော ဧတေသံ အတ္ထီတိ သီဟနာဒိကာ၊ တေသံ သီဟနာဒိကာနံ။ ဂရဟိတဗ္ဗပသံသိတဗ္ဗဓမ္မေ ယာထာဝတော ဇာနန္တဿေဝ ဂရဟာ ပသံသာ ¶ ¶ စ ယုတ္တရူပါတိ အာဟ – ‘‘ဗုဒ္ဓါ စ နာမာ’’တိအာဒိ။ ခီဏာ ဇာတီတိအာဒီဟိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဿ ဘူမိံ ဒဿေတိ။ တေန ဟိ ဉာဏေန အရိယသာဝကော ပစ္စဝေက္ခန္တော ‘‘ခီဏာ ဇာတီ’’တိအာဒိံ ပဇာနာတိ။ ကတမာ ပနဿ ဇာတိ ခီဏာ၊ ကထဉ္စ ပဇာနာတီတိ? န တာဝဿ အတီတာ ခီဏာ ပုဗ္ဗေဝ ခီဏတ္တာ၊ န အနာဂတာ အနာဂတေ ဝါယာမာဘာဝတော၊ န ပစ္စုပ္ပန္နာ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ။ ယာ ပန မဂ္ဂဿ အဘာဝိတတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ဧကစတုပဉ္စဝေါကာရဘဝေသု ဧကစတုပဉ္စက္ခန္ဓပ္ပဘေဒါ ဇာတိ၊ သာ မဂ္ဂဿ ဘာဝိတတ္တာ အနုပ္ပာဒဓမ္မတံ အာပဇ္ဇနေန ခီဏာ။ တံ သော မဂ္ဂဘာဝနာယ ပဟီနကိလေသေ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ‘‘ကိလေသာဘာဝေ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ကမ္မံ အာယတိံ အပ္ပဋိသန္ဓိကံ ဟောတီ’’တိ ဇာနန္တော ပဇာနာတိ။

ဝုသိတန္တိ ဝုဋ္ဌံ ပရိဝုဋ္ဌံ၊ ကတံ စရိတံ နိဋ္ဌိတန္တိ အတ္ထော။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ။ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကေန ဟိ သဒ္ဓိံ သတ္တ သေက္ခာ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ ဝသန္တိ နာမ၊ ခီဏာသဝေါ ဝုဋ္ဌဝါသော။ တသ္မာ အရိယသာဝကော အတ္တနော ဗြဟ္မစရိယဝါသံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ‘‘ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ ပဇာနာတိ။ ကတံ ကရဏီယန္တိ စတူသု သစ္စေသု စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ပရိညာပဟာနသစ္ဆိကိရိယာဘာဝနာဘိသမယဝသေန သောဠသဝိဓံ ကိစ္စံ နိဋ္ဌာပိတန္တိ အတ္ထော။ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကာဒယော ဟိ တံ ကိစ္စံ ကရောန္တိ၊ ခီဏာသဝေါ ကတကရဏီယော။ တသ္မာ အရိယသာဝကော အတ္တနော ကရဏီယံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ‘‘ကတံ ကရဏီယ’’န္တိ ပဇာနာတိ။ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣဒါနိ ပုန ဣတ္ထဘာဝါယ ဧဝံ သောဠသဝိဓကိစ္စဘာဝါယ၊ ကိလေသက္ခယာယ ဝါ မဂ္ဂဘာဝနာယ ကိစ္စံ မေ နတ္ထီတိ ပဇာနာတိ။ အထ ဝါ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣတ္ထဘာဝတော ဣမသ္မာ ဧဝံပကာရာ ဣဒါနိ ဝတ္တမာနက္ခန္ဓသန္တာနာ အပရံ ခန္ဓသန္တာနံ မယှံ နတ္ထိ၊ ဣမေ ပန ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိညာတာ တိဋ္ဌန္တိ ဆိန္နမူလကာ ရုက္ခာ ဝိယ၊ တေ စရိမကဝိညာဏနိရောဓေန အနုပါဒါနော ဝိယ ဇာတဝေဒေါ နိဗ္ဗာယိဿန္တီတိ ပဇာနာတိ။

မန္တာဏိပုတ္တပုဏ္ဏတ္ထေရဝတ္ထု

၁၉၆။ နဝမေ အဋ္ဌာရသသုပိ ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနေသု နိပ္ဖတ္တိံ ဂတတ္တာ ‘‘သဗ္ဗသိပ္ပေသု ကောဝိဒေါ ဟုတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဘိဒယာအဗ္ဘညာဝဟဿေဝ ဓမ္မဿ တတ္ထ ဥပလဗ္ဘနတော ‘‘မောက္ခဓမ္မံ အဒိသွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ – ‘‘ဣဒံ ဝေဒတ္တယံ နာမာ’’တိအာဒိ ¶ ။ တထာ ဟိ အနေန ဒုဂ္ဂတိပရိမုစ္စနမ္ပိ ဒုလ္လဘံ၊ အဘိညာပရိဝါရာနံ အဋ္ဌန္နံ သမာပတ္တီနံ လာဘိတာယ သယံ ဧကဒေသေန ဥပသန္တော ပရမုက္ကံသဂတံ ဥတ္တမဒမထသမထံ အနညသာဓာရဏံ ဘဂဝန္တံ သမ္ဘာဝေန္တော ‘‘အယံ ပုရိသော’’တိအာဒိမာဟ။ ပိဋကာနိ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆန္တီတိ ဖလဘာဇနာနိ ဂဟေတွာ အဿာမိကာယ ¶ အာဂစ္ဆန္တိ။ ဗုဒ္ဓါနန္တိ ဂါရဝဝသေန ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော ကတော။ ပရိဘုဉ္ဇီတိ ဒေဝတာဟိ ပက္ခိတ္တဒိဗ္ဗောဇံ ဝနမူလဖလာဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိ။ ပတ္တေ ပတိဋ္ဌာပိတသမနန္တရမေဝ ဟိ ဒေဝတာ တတ္ထ ဒိဗ္ဗောဇံ ပက္ခိပိံသု။ သမ္မသိတွာတိ ပစ္စဝေက္ခိတွာ၊ ပရိဝတ္တေတွာတိ စ ဝဒန္တိ။ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသူတိ မဟာဒေဝတ္ထေရဿ အနုမောဒနကထာယ အနုပုဗ္ဗိကထာသက္ခိကာယ သုဝိသောဓိတစိတ္တသန္တာနာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။

ဒသဟိ ကထာဝတ္ထူဟီတိ အပ္ပိစ္ဆကထာ သန္တုဋ္ဌိကထာ ပဝိဝေကကထာ အသံသဂ္ဂကထာ ဝီရိယာရမ္ဘကထာ သီလသမ္ပဒါကထာ သမာဓိသမ္ပဒါကထာ ပညာသမ္ပဒါကထာ ဝိမုတ္တိသမ္ပဒါကထာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနသမ္ပဒါကထာတိ ဣမေဟိ ဒသဟိ ကထာဝတ္ထူဟိ။ ဇာတိဘူမိရဋ္ဌဝါသိနောတိ ဇာတိဘူမိဝန္တဒေသဝါသိနော၊ သတ္ထု ဇာတဒေသဝါသိနောတိ အတ္ထော။ သီသာနုလောကိကောတိ ပုရတော ဂစ္ဆန္တဿ သီသံ အနု အနု ပဿန္တော။ ဩကာသံ သလ္လက္ခေတွာတိ သာကစ္ဆာယ အဝသရံ သလ္လက္ခေတွာ။ သတ္တဝိသုဒ္ဓိက္ကမံ ပုစ္ဆီတိ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ သီလဝိသုဒ္ဓတ္ထံ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၅၇) သတ္တ ဝိသုဒ္ဓိယော ပုစ္ဆိ။ ဓမ္မကထိကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ သဝိသေသေန ဒသကထာဝတ္ထုလာဘိတာယ။

မဟာကစ္စာနတ္ထေရဝတ္ထု

၁၉၇။ ဒသမေ သံခိတ္တေန ကထိတဓမ္မဿာတိ မဓုပိဏ္ဍိကသုတ္တန္တဒေသနာသု ဝိယ သင်္ခေပေန ဒေသိတဓမ္မဿ။ တံ ဒေသနံ ဝိတ္ထာရေတွာတိ တံ သင်္ခေပဒေသနံ အာယတနာဒိဝသေန ဝိတ္ထာရေတွာ။ အတ္ထံ ဝိဘဇမာနာနန္တိ တဿာ သင်္ခေပဒေသနာယ အတ္ထံ ဝိဘဇိတွာ ကထေန္တာနံ။ အတ္ထဝသေန ဝါတိ ‘‘ဧတ္တကာ ဧတဿ အတ္ထာ’’တိ အတ္ထဝသေန ဝါ ဒေသနံ ပူရေတုံ သက္ကောန္တိ။ ဗျဉ္ဇနဝသေန ဝါတိ ‘‘ဧတ္တကာနိ ဧတ္ထ ဗျဉ္ဇနာနိ ဒေသနာဝသေန ဝတ္တဗ္ဗာနီ’’တိ ဗျဉ္ဇနဝသေန ဝါ ပူရေတုံ သက္ကောန္တိ။ အယံ ပန မဟာကစ္စာနတ္ထေရော ဥဘယဝသေနပိ သက္ကောတိ တဿ သင်္ခေပေန ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန သတ္ထု အဇ္ဈာသယာနုရူပံ ¶ ဒေသနတော၊ တသ္မာ တတ္ထ အဂ္ဂေါတိ ဝုတ္တော။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ‘‘ပါတောဝ သုဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဥပေါသထင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌာယာ’’တိအာဒိနာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ။ အညေဟီတိ အညာသံ ဣတ္ထီနံ ကေသေဟိ အတိဝိယ ဒီဃာ။ န ကေဝလဉ္စ ဒီဃာ ဧဝ၊ အထ ခေါ သိနိဒ္ဓနီလမုဒုကဉ္စိကာ စ။ နိက္ကေသီတိ အပ္ပကေသီ ယထာ ‘‘အနုဒရာ ကညာ’’တိ။

ပဏိယန္တိ ဝိက္ကေတဗ္ဗဘဏ္ဍံ။ အာဝဇ္ဇေတွာတိ ဥပနိဿယံ ကေသာနံ ပကတိဘာဝါပတ္တိဉ္စ အာဝဇ္ဇေတွာ။ ဂါရဝေနာတိ မုဏ္ဍသီသာပိ ထေရေ ဂါရဝေန ဧကဝစနေနေဝ အာဂန္တွာ။ နိမန္တေတွာတိ သွာတနာယ ¶ နိမန္တေတွာ။ ဣမိဿာ ဣတ္ထိယာတိ ယထာဝုတ္တသေဋ္ဌိဓီတရမာဟ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကောဝါတိ အဝဓာရဏံ အဋ္ဌာနပယုတ္တံ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကော ယသပဋိလာဘောဝ အဟောသီတိ အတ္ထော။ ယသပဋိလာဘောတိ စ ဘဝသမ္ပတ္တိပဋိလာဘော။ သတ္တသု ဟိ ဇဝနစေတနာသု ပဌမာ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယဖလာ၊ ပစ္ဆိမာ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယဖလာ၊ မဇ္ဈေ ပဉ္စ အပရာပရိယဝေဒနီယဖလာ၊ တသ္မာ ပဌမံ ဧကံ စေတနံ ဌပေတွာ သေသာ ယထာသကံ ပရိပုဏ္ဏဖလဒါယိနော ဟောန္တိ၊ ပဌမစေတနာယ ပန ဒိဋ္ဌဓမ္မိကော ယသပဋိလာဘောဝ အဟောသိ။

ပဌမဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၄။ ဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂေါ

(၁၄) ၂။ ဒုတိယဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

စူဠပန္ထကတ္ထေရဝတ္ထု

၁၉၈-၂၀၀။ ဒုတိယဿ ¶ ပဌမေ မနေန နိဗ္ဗတ္တိတန္တိ အဘိညာမနေန ဥပ္ပာဒိတံ။ မနေန ကတကာယောတိ အဘိညာစိတ္တေန ဒေသန္တရံ ပတ္တကာယော။ မနေန နိဗ္ဗတ္တိတကာယောတိ အဘိညာမနသာ နိမ္မိတကာယော ‘‘အညံ ကာယံ အဘိနိမ္မိနာတီ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၃၆-၂၃၇၊ ပဋိ။ မ။ ၃။၁၄) ဝိယ။ ဧကသဒိသေယေဝါတိ အတ္တသဒိသေယေဝ။ ဧကဝိဓမေဝါတိ အတ္တနာ ကတပ္ပကာရမေဝ။ ဧတပ္ပရမော ဟိ ယေဘုယျေန သာဝကာနံ ဣဒ္ဓိနိမ္မာနဝိဓိ။ အဂ္ဂေါ နာမ ဇာတော ဧကဒေသေန သတ္ထု ဣဒ္ဓိနိမ္မာနာနုဝိဓာနတော။

လာဘိတာယာတိ ¶ ဧတ္ထ လာဘီတိ ဤကာရော အတိသယတ္ထော။ တေန ထေရဿ စတုန္နံ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနံ အတိသယေန သဝိသေသလာဘိတံ ဒဿေတိ။ အရူပါဝစရဇ္ဈာနာနံ လာဘိတာယာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ န ကေဝလဉ္စေတာ စေတောသညာဝိဝဋ္ဋကုသလတာ ရူပါရူပဇ္ဈာနလာဘိတာယ ဧဝ၊ အထ ခေါ ဣမေဟိပိ ကာရဏေဟီတိ ဒဿေတုံ – ‘‘စူဠပန္ထကော စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စေတောတိ စေတ္ထ စိတ္တသီသေန သမာဓိ ဝုတ္တော၊ တသ္မာ စေတသော သမာဓိဿ ဝိဝဋ္ဋနံ စေတောဝိဝဋ္ဋော၊ ဧကသ္မိံယေဝါရမ္မဏေ သမာဓိစိတ္တံ ဝိဝဋ္ဋေတွာ ဟေဋ္ဌိမဿ ဟေဋ္ဌိမဿ ဥပရူပရိ ဟာပနတော ရူပါဝစရဇ္ဈာနလာဘီ စေတောဝိဝဋ္ဋကုသလော နာမ။ ‘‘သဗ္ဗသော ရူပသညာန’’န္တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၂၆၅) ဝုတ္တသညာ အတိက္ကမိတွာ ‘‘အာကာသာနဉ္စာယတနသညာသဟဂတံ…ပေ… နေဝသညာနာသညာယတနသညာသဟဂတ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၂၆၅-၂၆၈) သညာသီသေန ဝုတ္တဇ္ဈာနာနံ ဝိဝဋ္ဋကုသလော၊ တထာ ဣတ္ထိပုရိသာဒိသညာ နိစ္စသညာဒိတော စိတ္တံ ဝိဝဋ္ဋေတွာ ကေဝလေ ရူပါရူပဓမ္မမတ္တေ အသင်္ခတေ နိဗ္ဗာနေ စ ဝိသေသတော ဝဋ္ဋနတော စ သုညတာနုပဿနာဗဟုလော သညာဝိဝဋ္ဋကုသလော။ သမာဓိကုသလတာယ စေတောဝိဝဋ္ဋကုသလတာ တဗ္ဗဟုလဝိဟာရိတာယ။ တထာ ဝိပဿနာကုသလတာယ သညာဝိဝဋ္ဋကုသလတာ။ ဧကောတိ စူဠပန္ထကတ္ထေရံ ဝဒတိ။ သမာဓိလက္ခဏေတိ သဝိတက္ကသဝိစာရာဒိသမာဓိသဘာဝေ။ ပုန ဧကောတိ မဟာပန္ထကတ္ထေရမာဟ။ ဝိပဿနာလက္ခဏေတိ သတ္တအနုပဿနာ အဋ္ဌာရသမဟာဝိပဿနာဒိဝိပဿနာသဘာဝေ။ သမာဓိဂါဠှောတိ သမာဓိသ္မိံ ဩဂါဠှစိတ္တော သုဘာဝိတဘာဝနတာ။ အင်္ဂသံခိတ္တေတိ ¶ စတုရင်္ဂိကတိဝင်္ဂိကာဒိဝသေန ဈာနင်္ဂါနံ သင်္ခိပနေ။ အာရမ္မဏသံခိတ္တေတိ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသာဒိနိဗ္ဗတ္တနေန ကသိဏာဒိအာရမ္မဏာနံ သံခိပနေ။ အင်္ဂဝဝတ္ထာပနေတိ ဝိတက္ကာဒီနံ ဈာနင်္ဂါနံ ဝဝတ္ထာပနေ။ အာရမ္မဏဝဝတ္ထာပနေတိ ပထဝီကသိဏာဒိဇ္ဈာနာရမ္မဏာနံ ဝဝတ္ထာပနေ။

ဈာနင်္ဂေဟီတိ ရူပါဝစရဇ္ဈာနင်္ဂေဟိ၊ ဈာနင်္ဂါနေဝ ဈာနံ။ ပုန ဈာနင်္ဂေဟီတိ အရူပါဝစရဇ္ဈာနင်္ဂေဟိ။ ဘာတာတိ ဇေဋ္ဌဘာတာ။ အဿာတိ ကုဋုမ္ဗိယဿ။ သုဝဏ္ဏပူဇန္တိ သောဝဏ္ဏမယံ ပုပ္ဖပူဇံ ကတွာ။ ဒေဝပုရေတိ တာဝတိံသဘဝနေ သုဒဿနမဟာနဂရေ။ အဂ္ဂဒွါရေနာတိ တသ္မိံ ဒိဝသေ အဂ္ဂံ သဗ္ဗပဌမံ ဝိဝဋေန နဂရဒွါရေန နိက္ခမိတွာ။

ကောကနဒန္တိ ¶ ပဒုမဝိသေသနံ ယထာ ‘‘ကောကာသက’’န္တိ။ တံ ကိရ ဗဟုပတ္တံ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နံ အတိသုဂန္ဓဉ္စ ဟောတိ။ ‘‘ကောကနဒံ နာမ သေတပဒုမ’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ ပါတောတိ ပဂေဝ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ယထာ ကောကနဒသင်္ခါတံ ပဒုမံ ပါတော သူရိယုဂ္ဂမနဝေလာယံ ဖုလ္လံ ဝိကသိတံ အဝီတဂန္ဓံ သိယာ ဝိရောစမာနံ၊ ဧဝံ သရီရဂန္ဓေန ဂုဏဂန္ဓေန စ သုဂန္ဓံ သရဒကာလေ အန္တလိက္ခေ အာဒိစ္စမိဝ အတ္တနော တေဇသာ တပန္တံ အင်္ဂေဟိ နိစ္ဆရဏကဇုတိယာ အင်္ဂီရသံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ပဿာတိ။

စူဠပန္ထကော ကိရ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ပဗ္ဗဇိတွာ ပညဝါ ဟုတွာ အညတရဿ ဒန္ဓဘိက္ခုနော ဥဒ္ဒေသဂဟဏကာလေ ပရိဟာသကေဠိံ အကာသိ။ သော ဘိက္ခု တေန ပရိဟာသေန လဇ္ဇိတော နေဝ ဥဒ္ဒေသံ ဂဏှိ၊ န သဇ္ဈာယမကာသိ။ တေန ကမ္မေနာယံ ပဗ္ဗဇိတွာဝ ဒန္ဓော ဇာတော၊ တသ္မာ ဂဟိတဂဟိတပဒံ ဥပရိဥပရိပဒံ ဂဏှန္တဿ နဿတိ။ ဣဒ္ဓိယာ အဘိသင်္ခရိတွာ သုဒ္ဓံ စောဠခဏ္ဍံ အဒါသီတိ တဿ ပုဗ္ဗဟေတုံ ဒိသွာ တဒနုရူပေ ကမ္မဋ္ဌာနေ နိယောဇေန္တော သုဒ္ဓံ စောဠခဏ္ဍံ အဒါသိ။ သော ကိရ ပုဗ္ဗေ ရာဇာ ဟုတွာ နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တော နလာဋတော သေဒေ မုစ္စန္တေ ပရိသုဒ္ဓေန သာဋကေန နလာဋံ ပုဉ္ဆိ၊ သာဋကော ကိလိဋ္ဌော အဟောသိ။ သော ‘‘ဣမံ သရီရံ နိဿာယ ဧဝရူပေါ ပရိသုဒ္ဓသာဋကော ပကတိံ ဇဟိတွာ ကိလိဋ္ဌော ဇာတော၊ အနိစ္စာ ဝတ သင်္ခါရာ’’တိ အနိစ္စသညံ ပဋိလဘိ။ တေန ကာရဏေနဿ ရဇောဟရဏမေဝ ပစ္စယော ဇာတော။

လောမာနီတိ စောဠခဏ္ဍတန္တဂတအံသုကေ ဝဒတိ။ ‘‘ကိလိဋ္ဌဓာတုကာနီ’’တိ ကိလိဋ္ဌသဘာဝါနိ။ ဧဝံဂတိကမေဝါတိ ဣဒံ စိတ္တမ္ပိ ဘဝင်္ဂဝသေန ပကတိယာ ပဏ္ဍရံ ပရိသုဒ္ဓံ ရာဂါဒိသမ္ပယုတ္တဓမ္မဝသေန သံကိလိဋ္ဌံ ဇာတန္တိ ဒဿေတိ။ နက္ခတ္တံ သမာနေတွာတိ နက္ခတ္တံ သမန္နာဟရိတွာ၊ အာဝဇ္ဇေတွာတိ အတ္ထော ¶ ။ ဗိဠာရဿတ္ထာယာတိ ဗိဠာရဿ ဂေါစရတ္ထာယ။ ဇလပထကမ္မိကေနာတိ သမုဒ္ဒကမ္မိကေန။ စာရိန္တိ ခါဒိတဗ္ဗတိဏံ။ သစ္စကာရန္တိ သစ္စဘာဝါဝဟံ ကာရံ၊ ‘‘အတ္တနာ ဂဟိတေ ဘဏ္ဍေ အညေသံ န ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ဒါတဗ္ဗလဉ္ဇန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတိယေန ပဋိဟာရေနာတိ တတိယေန သာသနေန။ ပတ္တိကာ ဟုတွာတိ သာမိနော ဟုတွာ။

အပ္ပကေနပီတိ ထောကေနပိ ပရိတ္တေနပိ။ မေဓာဝီတိ ပညဝါ။ ပါဘတေနာတိ ဘဏ္ဍမူလေန။ ဝိစက္ခဏောတိ ဝေါဟာရကုသလော။ သမုဋ္ဌာပေတိ အတ္တာနန္တိ မဟန္တံ ဓနံ ယသဉ္စ ဥပ္ပာဒေတွာ တတ္ထ အတ္တာနံ သဏ္ဌပေတိ ပတိဋ္ဌာပေတိ ¶ ။ ယထာ ကိံ? အဏုံ အဂ္ဂိံဝ သန္ဓမံ၊ ယထာ ပဏ္ဍိတော ပုရိသော ပရိတ္တကံ အဂ္ဂိံ အနုက္ကမေန ဂေါမယစုဏ္ဏာဒီနိ ပက္ခိပိတွာ မုခဝါတေန ဓမေန္တော သမုဋ္ဌာပေတိ ဝဍ္ဎေတိ၊ မဟန္တံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ ကရောတိ၊ ဧဝမေဝ ပဏ္ဍိတော ထောကမ္ပိ ပါဘတံ လဘိတွာ နာနာဥပါယေဟိ ပယောဇေတွာ ဓနဉ္စ ယသဉ္စ ဝဍ္ဎေတိ၊ ဝဍ္ဎေတွာ ပုန တတ္ထ အတ္တာနံ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ တာယ ဧဝ ဝါ ပန ဓနဿ မဟန္တတာယ အတ္တာနံ သမုဋ္ဌာပေတိ၊ အဘိညာတံ ပါကဋံ ကရောတီတိ အတ္ထော။

သုဘူတိတ္ထေရဝတ္ထု

၂၀၁-၂၀၂။ တတိယေ ရဏာတိ ဟိ ရာဂါဒယော ကိလေသာ ဝုစ္စန္တီတိ ‘‘သရဏာ ဓမ္မာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၁၀၀ ဒုကမာတိကာ) ရာဂါဒယော ကိလေသာ ‘‘ရဏာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ရဏန္တိ ဧတေဟီတိ ရဏာ။ ယေဟိ အဘိဘူတာ သတ္တာ နာနပ္ပကာရေန ကန္ဒန္တိ ပရိဒေဝန္တိ၊ တသ္မာ တေ ရာဂါဒယော ‘‘ရဏာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဒေသိတနိယာမတော အနောက္ကမိတွာတိ ဒေသိတာနောက္ကမနတော အနုပဂန္တွာ ဒေသေတိ၊ သတ္ထာရာ ဒေသိတနိယာမေနေဝ အနောဒိဿကံ ကတွာ ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝန္တိ ဧဝံ မေတ္တာဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ဘိက္ခာဂဟဏေ သတိ။ ဘိက္ခာဒါယကာနံ မဟပ္ဖလံ ဘဝိဿတီတိ ဣဒံ စူဠစ္ဆရာသင်္ဃာတသုတ္တေန (အ။ နိ။ ၁။၅၁ အာဒယော) ဒီပေတဗ္ဗံ။ အစ္ဆရာသင်္ဃာတမတ္တမ္ပိ ဟိ ကာလံ မေတ္တစိတ္တံ အာသေဝန္တဿ ဘိက္ခုနော ဒိန္နဒါနံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ မဟာနိသံသံ၊ တေန စ သော အမောဃံ ရဋ္ဌပိဏ္ဍံ ဘုဉ္ဇတီတိ အယမတ္ထော တတ္ထ အာဂတောယေဝ။ နိမိတ္တံ ဂဏှိတွာတိ အာကာရံ သလ္လက္ခေတွာ။

ခဒိရဝနိယရေဝတတ္ထေရဝတ္ထု

၂၀၃။ ပဉ္စမေ ဝနသဘာဂန္တိ သဘာဂံ ဝနံ၊ သဘာဂန္တိ စ သပ္ပာယန္တိ အတ္ထော။ ယဉှိ ပကတိဝိရုဒ္ဓံ ¶ ဗျာဓိဝိရုဒ္ဓဉ္စ န ဟောတိ၊ တံ ‘‘သဘာဂ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဥဒကသဘာဂန္တိအာဒီသုပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကလျာဏကမ္မာယူဟနက္ခဏောတိ ကလျာဏကမ္မူပစယဿ ဩကာသော။ တိဏ္ဏံ ဘာတိကာနန္တိ ဥပတိဿော၊ စုန္ဒော၊ ဥပသေနောတိ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ ဇေဋ္ဌဘာတိကာနံ။ တိဿန္နဉ္စ ဘဂိနီနန္တိ စာလာ၊ ဥပစာလာ၊ သီသုပစာလာတိ ဣမေသံ တိဿန္နံ ဇေဋ္ဌဘဂိနီနံ။ ဧတ္ထ စ သာရိပုတ္တတ္ထေရော သယံ ပဗ္ဗဇိတွာ ¶ စာလာ၊ ဥပစာလာ၊ သီသုပစာလာတိ တိဿော ဘဂိနိယော၊ စုန္ဒော ဥပသေနောတိ ဣမေ ဘာတရော ပဗ္ဗာဇေသိ၊ ရေဝတကုမာရော ဧကောဝ ဂေဟေ အဝသိဿတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အမှာကံ…ပေ… ပဗ္ဗာဇေန္တီ’’တိ။ မဟလ္လကတရာတိ ဝုဒ္ဓတရာ။ ဣဒဉ္စ ကုမာရိကာယ စိရဇီဝိတံ အဘိကင်္ခမာနာ အာဟံသု။ သာ ကိရ တဿ အယျိကာ ဝီသတိဝဿသတိကာ ခဏ္ဍဒန္တာ ပလိတကေသာ ဝလိတ္တစာ တိလကာဟတဂတ္တာ ဂေါပါနသိဝင်္ကာ အဟောသိ။ ဝိဓာဝနိကန္တိ ဝိဓာဝနကီဠိကံ။ တိဿန္နံ သမ္ပတ္တီနန္တိ အနုဿဝဝသေန မနုဿဒေဝမောက္ခသမ္ပတ္တိယော သန္ဓာယ ဝဒတိ၊ မနုဿဒေဝဗြဟ္မသမ္ပတ္တိယော ဝါ။ သီဝလိဿ ပုညံ ဝီမံသိဿာမာတိ ‘‘သီဝလိနာ ကတပုညဿ ဝိပါကဒါနဋ္ဌာနမိဒ’’န္တိ ဉတွာ ဧဝမာဟ။ သဘာဂဋ္ဌာနန္တိ သမံ ဒေသံ။

တံ ဘူမိရာမဏေယျကန္တိ ကိဉ္စာပိ အရဟန္တော ဂါမန္တေ ကာယဝိဝေကံ န လဘန္တိ၊ စိတ္တဝိဝေကံ ပန လဘန္တေဝ။ တေသဉှိ ဒိဗ္ဗပ္ပဋိဘာဂါနိပိ အာရမ္မဏာနိ စိတ္တံ စာလေတုံ န သက္ကောန္တိ၊ တသ္မာ ဂါမော ဝါ ဟောတု အရညာဒီနံ ဝါ အညတရံ၊ ‘ယတ္ထ အရဟန္တော ဝိဟရန္တိ၊ တံ ဘူမိရာမဏေယျကံ’၊ သော ဘူမိပ္ပဒေသော ရမဏီယော ဧဝါတိ အတ္ထော။

ကင်္ခါရေဝတတ္ထေရဝတ္ထု

၂၀၄။ ဆဋ္ဌေ အကပ္ပိယော၊ အာဝုသော၊ ဂုဠောတိ ဧကဒိဝသံ ထေရော အန္တရာမဂ္ဂေ ဂုဠကရဏံ ဩက္ကမိတွာ ဂုဠေ ပိဋ္ဌမ္ပိ ဆာရိကမ္ပိ ပက္ခိတ္တေ ဒိသွာန ‘‘အကပ္ပိယော ဂုဠော၊ သာမိသော န ကပ္ပတိ ဂုဠော ဝိကာလေ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ ကုက္ကုစ္စာယန္တော ဧဝမာဟ။ အကပ္ပိယာ မုဂ္ဂါတိ ဧကဒိဝသံ အန္တရာမဂ္ဂေ ဝစ္စေ မုဂ္ဂံ ဇာတံ ဒိသွာ ‘‘အကပ္ပိယာ မုဂ္ဂါ၊ ပက္ကာပိ မုဂ္ဂါ ဇာယန္တီ’’တိ ကုက္ကုစ္စာယန္တော ဧဝမာဟ။ သေသမေတ္ထ သဗ္ဗံ ဥတ္တာနမေဝ။

သောဏကောဠိဝိသတ္ထေရဝတ္ထု

၂၀၅။ သတ္တမေ ဟာပေတဗ္ဗမေဝ အဟောသိ အစ္စာရဒ္ဓဝီရိယတ္တာ။ ဥဒကေန သမုပဗျူဠှေတိ ဥဒကေန ထလံ ဥဿာရေတွာ တတ္ထ တတ္ထ ရာသိကတေ။ ဟရိတူပလိတ္တာယာတိ ဂေါမယပရိဘဏ္ဍကတာယ။ တိဝိဓေန ဥဒကေန ¶ ပေါသေန္တီတိ ခီရောဒကံ ဂန္ဓောဒကံ ကေဝလောဒကန္တိ ဧဝံ တိဝိဓေန ဥဒကေန ပေါသေန္တိ ပရိပါလေန္တိ။ ပရိဿာဝေတွာတိ ပရိသောဓေတွာ ဂဟိတေ တဏ္ဍုလေတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဒေဝေါ မညေတိ ဒေဝေါ ဝိယ ¶ ။ ဝီဏောဝါဒေနာတိ ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ သောဏ၊ ယဒါ တေ ဝီဏာယ တန္တိယော အစ္စာယတာ ဟောန္တိ၊ အပိ နု တေ ဝီဏာ တသ္မိံ သမယေ သရဝတီ ဝါ ဟောတိ ကမ္မညာ ဝါတိ? နော ဟေတံ၊ ဘန္တေတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ သောဏ၊ အစ္စာရဒ္ဓဝီရိယံ ဥဒ္ဓစ္စာယ သံဝတ္တတိ၊ အတိသိထိလဝီရိယံ ကောသဇ္ဇာယ သံဝတ္တတိ။ တသ္မာတိဟ တွံ၊ သောဏ၊ ဝီရိယသမတံ အဓိဋ္ဌဟ၊ ဣန္ဒြိယာနဉ္စ သမတံ ပဋိဝိဇ္ဈာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၄၃) ဧဝံ ဝီဏံ ဥပမံ ကတွာ ပဝတ္တိတေန ဝီဏောပမောဝါဒေန။ ဝီရိယသမထယောဇနတ္ထာယာတိ ဝီရိယဿ သမထေန ယောဇနတ္ထာယ။

သောဏကုဋိကဏ္ဏတ္ထေရဝတ္ထု

၂၀၆။ အဋ္ဌမေ ကုဋိကဏ္ဏောတိ ဝုစ္စတီတိ ‘‘ကောဋိကဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ကုဋိကဏ္ဏော’’တိ ဝေါဟရီယတိ။ ကုလဃရေ ဘဝါ ကုလဃရိကာ။ သာ ကိရ အဝန္တိရဋ္ဌေ ကုလဃရေ မဟာဝိဘဝဿ သေဋ္ဌိဿ ဘရိယာ။ ဒသဗလဿ ဓမ္မကထံ သုတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ စိန္တေသီတိ ဣဒံ အင်္ဂုတ္တရဘာဏကာနံ မတေန ဝုတ္တံ။ သုတ္တနိပါတဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘သပရိသော ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမ္မ ဓမ္မဒေသနံ အဿောသိ၊ န စ ကဉ္စိ ဝိသေသံ အဓိဂဉ္ဆိ။ ကသ္မာ? သော ဟိ ဓမ္မံ သုဏန္တော ဟေမဝတံ အနုဿရိတွာ ‘အာဂတော နု ခေါ မေ သဟာယကော၊ နော’တိ ဒိသာဒိသံ ဩလောကေတွာ တံ အပဿန္တော ‘ဝဉ္စိတော မေ သဟာယော၊ ယော ဧဝံ ဝိစိတ္တပ္ပဋိဘာနံ ဘဂဝတော ဒေသနံ န သုဏာတီ’တိ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော အဟောသီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ယသ္မာ ပဋိသန္ဓိဇာတိအဘိနိက္ခမနဗောဓိပရိနိဗ္ဗာနေသွေဝ ဒွတ္တိံသ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ ဟုတွာဝ ပဋိဝိဂစ္ဆန္တိ၊ န စိရဋ္ဌိတိကာနိ ဟောန္တိ၊ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနေ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၃၀) ပန တာနိ သဝိသေသာနိ ဟုတွာ စိရတရံ ဌတွာ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ – ‘‘တိယောဇနသဟဿံ ဟိမဝန္တံ အကာလပုပ္ဖိတံ ဒိသွာ’’တိအာဒိ။ အဂ္ဂဗလကာယာတိ သဗ္ဗပုရတော ဂစ္ဆန္တာ ဗလကာယာ။ ကေန ပုပ္ဖိတဘာဝံ ဇာနာသီတိ ကေန ကာရဏေန ဟိမဝန္တဿ ပုပ္ဖိတဘာဝံ ဇာနာသီတိ၊ ယေန ကာရဏေန ဣမံ အကာလပုပ္ဖပါဋိဟာရိယံ ဇာတံ၊ တံ ဇာနာသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တဿ ပဝတ္တိတဘာဝန္တိ တဿ ဓမ္မစက္ကဿ ဘဂဝတာ ပဝတ္တိတဘာဝံ။ သဒ္ဒေ နိမိတ္တံ ဂဏှီတိ သဒ္ဒေ အာကာရံ သလ္လက္ခေသိ။ တတောတိ ‘‘အဟံ ‘ဧတံ အမတဓမ္မံ တမ္ပိ ¶ ဇာနာပေဿာမီ’တိ တဝ သန္တိကံ အာဂတောသ္မီ’’တိ ယံ ဝုတ္တံ၊ တဒနန္တရန္တိ အတ္ထော။

သာတာဂိရော ¶ ဟေမဝတဿ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒံ ကထေတွာ တံ ဘဂဝတော သန္တိကံ အာနေတုကာမော ‘‘အဇ္ဇ ပန္နရသော’’တိအာဒိဂါထမာဟ။ တတ္ထ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၅၃) အဇ္ဇာတိ အယံ ရတ္တိန္ဒိဝေါ ပက္ခဂဏနတော ပန္နရသော၊ ဥပဝသိတဗ္ဗတော ဥပေါသထော။ တီသု ဝါ ဥပေါသထေသု အဇ္ဇ ပန္နရသော ဥပေါသထော၊ န စာတုဒ္ဒသိဥပေါသထော၊ န သာမဂ္ဂီဥပေါသထော။ ဒိဝိ ဘဝါနိ ဒိဗ္ဗာနိ၊ ဒိဗ္ဗာနိ ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ဒိဗ္ဗာနိ။ ကာနိ တာနိ? ရူပါနိ။ တဉှိ ရတ္တိံ ဒေဝါနံ ဒသသဟဿိလောကဓာတုတော သန္နိပတိတာနံ သရီရဝတ္ထာဘရဏဝိမာနပ္ပဘာဟိ အဗ္ဘာဒိဥပက္ကိလေသဝိရဟိတာယ စန္ဒပ္ပဘာယ စ သကလဇမ္ဗုဒီပေါ အလင်္ကတော အဟောသီတိ အတိဝိယ အလင်္ကတော စ ပရိဝိသုဒ္ဓိဒေဝဿ ဘဂဝတော သရီရပ္ပဘာယ။ တေနာဟ – ‘‘ဒိဗ္ဗာ ရတ္တိ ဥပဋ္ဌိတာ’’တိ။

ဧဝံ ရတ္တိဂုဏဝဏ္ဏနာပဒေသေနပိ သဟာယဿ စိတ္တံ ပသာဒံ ဇနေန္တော ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒံ ကထေတွာ အာဟ – ‘‘အနောမနာမံ သတ္ထာရံ၊ ဟန္ဒ ပဿာမ ဂေါတမ’’န္တိ။ တတ္ထ အနောမေဟိ အလာမကေဟိ သဗ္ဗာကာရပရိပူရေဟိ ဂုဏေဟိ နာမံ အဿာတိ အနောမနာမော။ တထာ ဟိဿ ‘‘ဗုဇ္ဈိတာ သစ္စာနီတိ ဗုဒ္ဓါ၊ ဗောဓေတာ ပဇာယာတိ ဗုဒ္ဓါ’’တိအာဒိနာ (မဟာနိ။ ၁၉၂၊ စူဠနိ။ ပါရာယနတ္ထုတိဂါထာနိဒ္ဒေသော ၉၇၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၁၆၂) နယေန ဗုဒ္ဓါတိ အနောမေဟိ ဂုဏေဟိ နာမံ။ ‘‘ဘဂ္ဂရာဂေါတိ ဘဂဝါ၊ ဘဂ္ဂဒေါသောတိ ဘဂဝါ’’တိအာဒိနာ (မဟာနိ။ ၈၄) နယေန ဘဂဝါတိ အနောမေဟိ ဂုဏေဟိ နာမံ။ ဧသ နယော ‘‘အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော’’တိအာဒီသု။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိအတ္ထေဟိ ဒေဝမနုဿေ အနုသာသတိ ‘‘ဣမံ ပဇဟထ၊ ဣမံ သမာဒါယ ဝတ္တထာ’’တိ သတ္ထာ။ တံ အနောမနာမံ သတ္ထာရံ။ ဟန္ဒာတိ ဝစသာယတ္ထေ နိပါတော။ ပဿာမာတိ တေန အတ္တာနံ သဟ သင်္ဂဟေတွာ ပစ္စုပ္ပန္နဗဟုဝစနံ။ ဂေါတမန္တိ ဂေါတမဂေါတ္တံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘သတ္ထာ၊ န သတ္ထာ’’တိ မာ ဝိမတိံ အကာသိ၊ ဧကန္တဗျဝသိတော ဟုတွာဝ ဧဟိ ပဿာမ ဂေါတမန္တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ ဟေမဝတော ‘‘အယံ သာတာဂိရော ‘အနောမနာမံ သတ္ထာရ’န္တိ ဘဏန္တော တဿ သဗ္ဗညုတံ ပကာသေတိ၊ သဗ္ဗညုနော စ ဒုလ္လဘာ လောကေ၊ သဗ္ဗညုပဋိညေဟိ ပူရဏာဒိသဒိသေဟေဝ လောကော ဥပဒ္ဒုတော။ သော ပန ယဒိ သဗ္ဗညူ၊ အဒ္ဓါ တာဒိလက္ခဏံ ပတ္တော ဘဝိဿတိ၊ တေန ဧဝံ ဂဟေဿာမီ’’တိ ¶ စိန္တေတွာ တာဒိလက္ခဏံ ပုစ္ဆန္တော အာဟ – ‘‘ကစ္စိ မနော’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ကစ္စီတိ ပုစ္ဆာ။ မနောတိ စိတ္တံ။ သုပဏိဟိတောတိ သုဋ္ဌု ဌပိတော အစလော အသမ္ပဝေဓီ။ သဗ္ဗေသု ဘူတေသု သဗ္ဗဘူတေသု။ တာဒိနောတိ တာဒိလက္ခဏံ ပတ္တဿေဝ သတော။ ပုစ္ဆာ ဧဝ ဝါ အယံ ‘‘သော တဝ သတ္ထာ သဗ္ဗဘူတေသု တာဒီ၊ ဥဒါဟု နော’’တိ။ ဣဋ္ဌေ အနိဋ္ဌေစာတိ ဧဝရူပေ အာရမ္မဏေ။ သင်္ကပ္ပာတိ ဝိတက္ကာ။ ဝသီကတာတိ ဝသံ ဂမိတာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယံ တံ သတ္ထာရံ ဝဒသိ၊ တဿ တေ သတ္ထုနော ¶ ကစ္စိ တာဒိလက္ခဏံ သမ္ပတ္တဿ သတော သဗ္ဗဘူတေသု မနော သုပဏိဟိတော၊ ဥဒါဟု ယာဝ ပစ္စယံ န လဘတိ၊ တာဝ သုပဏိဟိတော ဝိယ ခါယတိ။ သော ဝါ တေ သတ္ထာ ကစ္စိ သဗ္ဗဘူတေသု သတ္တေသု တာဒီ၊ ဥဒါဟု နော၊ ယေ စ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု အာရမ္မဏေသု ရာဂဒေါသဝသေန သင်္ကပ္ပာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ တျာဿ ကစ္စိ ဝသီကတာ၊ ဥဒါဟု ကဒါစိ တေသမ္ပိ ဝသေန ဝတ္တတီတိ။

တီဏိ ဝဿာနီတိ သောဏဿ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ တီဏိ ဝဿာနိ။ တဒါ ကိရ ဘိက္ခူ ယေဘုယျေန မဇ္ဈိမဒေသေယေဝ ဝသိံသု၊ တသ္မာ တတ္ထ ကတိပယာ ဧဝ အဟေသုံ။ တေ စ ဧကသ္မိံ နိဂမေ ဧကော ဒွေတိ ဧဝံ ဝိသုံ ဝိသုံ ဝသိံသု၊ ထေရာနဉ္စ ကတိပယေ ဘိက္ခူ အာနေတွာ အညေသု အာနီယမာနေသု ပုဗ္ဗံ အာနီတာ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ပက္ကမိံသု၊ ကဉ္စိ ကာလံ အာဂမေတွာ ပုန တေသု အာနီယမာနေသု ဣတရေ ပက္ကမိံသု၊ ဧဝံ ပုနပ္ပုနံ အာနယနေန သန္နိပါတော စိရေနေဝ အဟောသိ၊ ထေရော စ တဒါ ဧကဝိဟာရီ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တီဏိ ဝဿာနိ ဂဏံ ပရိယေသိတွာ’’တိ။ တီဏိ ဝဿာနီတိ စ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ သတ္ထု အဓိပ္ပာယံ ဉတွာတိ အတ္တနော အာဏာပနေနေဝ ‘‘ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝသိတုကာမော ဘဂဝါ’’တိ သတ္ထု အဓိပ္ပာယံ ဇာနိတွာ။ ဘဂဝါ ကိရ ယေန သဒ္ဓိံ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝသိတုကာမော၊ တဿ သေနာသနပညတ္တိယံ အာနန္ဒတ္ထေရံ အာဏာပေတိ။

အဇ္ဈောကာသေ ဝီတိနာမေတွာတိ အဇ္ဈောကာသေ နိသဇ္ဇာယ ဝီတိနာမေတွာ။ ယသ္မာ ဘဂဝါ အာယသ္မတော သောဏဿ သမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနေန ပဋိသန္ထာရံ ကရောန္တော သာဝကသာဓာရဏာ သဗ္ဗာ သမာပတ္တိယော အနုလောမပ္ပဋိလောမံ သမာပဇ္ဇန္တော ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ အဇ္ဈောကာသေ နိသဇ္ဇာယ ဝီတိနာမေတွာ ပါဒေ ပက္ခာလေတွာ ဝိဟာရံ ပါဝိသိ၊ တသ္မာ အာယသ္မာပိ သောဏော ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယံ ဉတွာ တဒနုရူပံ သဗ္ဗာ တာ သမာပတ္တိယော ¶ သမာပဇ္ဇန္တော ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ အဇ္ဈောကာသေ နိသဇ္ဇာယ ဝီတိနာမေတွာ ပါဒေ ပက္ခာလေတွာ ဝိဟာရံ ပါဝိသီတိ ဝဒန္တိ။ ပဝိသိတွာ စ ဘဂဝတာ အနုညာတော စီဝရတိရောကရဏိယံ ကတွာ ဘဂဝတော ပါဒပဿေ နိသဇ္ဇာယ ဝီတိနာမေသိ။ အဇ္ဈေသီတိ အာဏာပေသိ။ ပဋိဘာတု တံ ဘိက္ခု ဓမ္မော ဘာသိတုန္တိ ဘိက္ခု တုယှံ ဓမ္မော ဘာသိတုံ ဥပဋ္ဌာတု၊ ဉာဏမုခံ အာဂစ္ဆတု၊ ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဘဏာဟီတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌကဝဂ္ဂိယာနီတိ အဋ္ဌကဝဂ္ဂဘူတာနိ ကာမသုတ္တာဒိသောဠသသုတ္တာနိ (မဟာနိ။ ၁)။ သုဂ္ဂဟိတောတိ သမ္မာ ဥဂ္ဂဟိတော။ သဗ္ဗေ ဝရေ ယာစီတိ ဝိနယဓရပဉ္စမေန ဂဏေန ဥပသမ္ပဒါ ဓုဝနှာနံ စမ္မတ္ထရဏံ ဂဏင်္ဂဏူပါဟနံ စီဝရဝိပ္ပဝါသောတိ ဣမေ ပဉ္စ ဝရေ ယာစိ။ သုတ္တေ အာဂတမေဝါတိ ဥဒါနပါဠိယံ အာဂတသုတ္တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

သီဝလိတ္ထေရဝတ္ထု

၂၀၇။ နဝမေ ¶ သာကစ္ဆိတွာ သာကစ္ဆိတွာတိ ရညာ သဒ္ဓိံ ပဋိဝိရုဇ္ဈနဝသေန ပုနပ္ပုနံ သာကစ္ဆံ ကတွာ။ ဂုဠဒဓိန္တိ ပတ္ထိန္နံ ဂုဠသဒိသံ ကဌိနဒဓိံ။ အတိအဉ္ဆိတုန္တိ အတိဝိယ အာကဍ္ဎိတုံ။ ကဉ္ဇိယံ ဝါဟေတွာတိ ဒဓိမတ္ထုံ ပဝါဟေတွာ၊ ပရိဿာဝေတွာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဒဓိတော ကဉ္ဇိယံ ဂဟေတွာ’’တိပိ ပါဌော။ နန္တိ သုပ္ပဝါသံ။ ဗီဇပစ္ဆိံ ဖုသာပေန္တီတိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ယာဝ န ဥက္ကဍ္ဎန္တီတိ ယာဝ ဒါနေ န ဥက္ကဍ္ဎန္တိ၊ ဒါတုကာမာဝ ဟောန္တီတိ အဓိပ္ပာယော မဟာဒုက္ခံ အနုဘောသီတိ ပသဝနိဗန္ဓနံ မဟန္တံ ဒုက္ခံ အနုဘောသိ။ သာမိကံ အာမန္တေတွာတိ သတ္တာဟံ မူဠှဂဗ္ဘာ တိဗ္ဗာဟိ ခရာဟိ ဒုက္ခဝေဒနာဟိ ဖုဋ္ဌာ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝတ သော ဘဂဝါ၊ ယော ဣမဿ ဧဝရူပဿ ဒုက္ခဿ ပဟာနာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ သုပ္ပဋိပန္နော ဝတ တဿ ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃော၊ ယော ဣမဿ ဧဝရူပဿ ဒုက္ခဿ ပဟာနာယ ပဋိပန္နော။ သုသုခံ ဝတ နိဗ္ဗာနံ၊ ယတ္ထိဒံ ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ န သံဝိဇ္ဇတီ’’တိ (ဥဒါ။ ၁၈) ဣမေဟိ တီဟိ ဝိတက္ကေဟိ တံ ဒုက္ခံ အဓိဝါသေန္တီ သတ္ထု သန္တိကံ ပေသေတုကာမတာယ သာမိကံ အာမန္တေတွာ။ ပုရေ မရဏာတိ မရဏတော ပုရေတရမေဝ။ ဣင်္ဂိတန္တိ အာကာရံ။ ဇီဝိတဘတ္တန္တိ ဇီဝိတသံသယေ ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ။ သဗ္ဗကမ္မက္ခမော အဟောသီတိ သတ္တဝဿိကေဟိ ဒါရကေဟိ ကာတဗ္ဗံ ယံ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကာတုံ သမတ္ထတာယ သဗ္ဗဿ ကမ္မဿ ခမော အဟောသိ။ တေနေဝ သော သတ္တာဟံ မဟာဒါနေ ¶ ဒီယမာနေ ဇာတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဓမ္မကရဏံ အာဒါယ သင်္ဃဿ ဥဒကံ ပရိဿာဝေတွာ အဒါသိ။

ယောမန္တိအာဒိဂါထာယ ‘‘ယော ဘိက္ခု ဣမံ ရာဂပလိပထဉ္စေဝ ကိလေသဒုဂ္ဂဉ္စ သံသာရဝဋ္ဋဉ္စ စတုန္နံ သစ္စာနံ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈနကမောဟဉ္စ အတီတော စတ္တာရော ဩဃေ တိဏ္ဏော ဟုတွာ ပါရံ အနုပ္ပတ္တော၊ ဒုဝိဓေန ဈာနေန ဈာယီ၊ တဏှာယ အဘာဝေန အနေဇော၊ ကထံကထာယ အဘာဝေန အကထံကထီ၊ ဥပါဒါနာနံ အဘာဝေန အနုပါဒိယိတွာ ကိလေသနိဗ္ဗာနေန နိဗ္ဗုတော၊ တမဟံ ဗြာဟ္မဏံ ဝဒါမီ’’တိ အတ္ထော။

သဗ္ဗေသံယေဝ ပန ကေသာနံ ဩရောပနဉ္စ အရဟတ္တသစ္ဆိကိရိယာ စ အပစ္ဆာအပုရိမာ အဟောသီတိ ဣမိနာ ထေရဿ ခုရဂ္ဂေယေဝ အရဟတ္တုပ္ပတ္တိ ဒီပိတာ။ ဧကစ္စေ ပန အာစရိယာ ဧဝံ ဝဒန္တိ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဓမ္မသေနာပတိနာ ဩဝါဒေ ဒိန္နေ ‘ယံ မယာ ကာတုံ သက္ကာ၊ တမဟံ ဇာနိဿာမီ’တိ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ တံ ဒိဝသံယေဝ အညတရံ ဝိစိတ္တံ ကုဋိကံ ဒိသွာ ပဝိသိတွာ မာတုကုစ္ဆိယံ သတ္တ ဝဿာနိ အတ္တနာ အနုဘူတဒုက္ခံ အနုဿရိတွာ တဒနုသာရေန အတီတာနာဂတေ ဉာဏံ နေန္တဿ အာဒိတ္တာ ဝိယ တယော ဘဝါ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ ဉာဏဿ ပရိပါကံ ဂတတ္တာ ¶ ဝိပဿနာဝီထိံ ဩတရိတွာ တာဝဒေဝ မဂ္ဂပ္ပဋိပါဋိယာ သဗ္ဗေပိ အာသဝေ ခေပေန္တော အရဟတ္တံ ပါပုဏီ’’တိ။ ဥဘယထာပိ ထေရဿ အရဟတ္တုပ္ပတ္တိယေဝ ပကာသိတာ၊ ထေရော ပန ပဘိန္နပ္ပဋိသမ္ဘိဒေါ ဆဠဘိညော အဟောသိ။

ဝက္ကလိတ္ထေရဝတ္ထု

၂၀၈။ ဒသမေ အာဟာရကရဏဝေလန္တိ ဘောဇနကိစ္စဝေလံ။ အဓိဂစ္ဆေ ပဒံ သန္တန္တိ သင်္ခါရူပသမံ သုခန္တိ လဒ္ဓနာမံ သန္တံ ပဒံ နိဗ္ဗာနံ အဓိဂစ္ဆေယျ။ ပဌမပါဒေန ပဗ္ဗတေ ဌိတောယေဝါတိ ပဌမေန ပါဒေန ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ ဌိတောယေဝ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။

ဒုတိယဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၄။ ဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂေါ

(၁၄) ၃။ တတိယဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

ရာဟုလ-ရဋ္ဌပါလတ္ထေရဝတ္ထု

၂၀၉-၂၁၀။ တတိယဿ ¶ ¶ ပဌမဒုတိယေသု တိဿော သိက္ခာတိ အဓိသီလအဓိစိတ္တအဓိပညာသင်္ခါတာ တိဿော သိက္ခာ။ စုဒ္ဒသ ဘတ္တစ္ဆေဒေ ကတွာတိ သတ္တာဟံ နိရာဟာရတာယ ဧကေကသ္မိံ ဒိဝသေ ဒွိန္နံ ဘတ္တစ္ဆေဒါနံ ဝသေန စုဒ္ဒသ ဘတ္တစ္ဆေဒေ ကတွာ။

တေသန္တိ တေသံ တာပသာနံ။ လာဗုဘာဇနာဒိပရိက္ခာရံ သံဝိဓာယာတိ လာဗုဘာဇနာဒိတာပသပရိက္ခာရံ သံဝိဒဟိတွာ။ သပရိဠာဟကာယဓာတုကောတိ ဥဿန္နပိတ္တတာယ သပရိဠာဟကာယသဘာဝေါ။ သတသဟဿာတိ သတသဟဿပရိမာဏာ။ သတသဟဿံ ပရိမာဏံ ဧတေသန္တိ သတသဟဿာ ဥတ္တရပဒလောပေန ယထာ ‘‘ရူပဘဝေါ ရူပ’’န္တိ၊ အတ္ထိအတ္ထေ ဝါ အကာရပစ္စယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပါဏာတိပါတာဒိအကုသလဓမ္မသမုဒါစာရသင်္ခါတော အာမဂန္ဓော ကုဏပဂန္ဓော နတ္ထိ ဧတေသန္တိ နိရာမဂန္ဓာ၊ ယထာဝုတ္တကိလေသသမုဒါစာရရဟိတာတိ အတ္ထော။ ကိလေသသမုဒါစာရော ဟေတ္ထ ‘‘အာမဂန္ဓော’’တိ ဝုတ္တော။ ကိံကာရဏာ? အမနုညတ္တာ၊ ကိလေသအသုစိမိဿတ္တာ၊ သဗ္ဘိ ဇိဂုစ္ဆိတတ္တာ၊ ပရမဒုဂ္ဂန္ဓဘာဝဝဟတ္တာ စ။ တထာ ဟိ ယေ ယေ ဥဿန္နကိလေသာ သတ္တာ၊ တေ တေ အတိဒုဂ္ဂန္ဓာ ဟောန္တိ။ တေနေဝ နိက္ကိလေသာနံ မတသရီရမ္ပိ ဒုဂ္ဂန္ဓံ န ဟောတိ။ ဒါနဂ္ဂပရိဝဟနကေတိ ဒါနဂ္ဂဓုရဝဟနကေ။ မာပကောတိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပရိမိတပရိဗ္ဗယဒါနဝသေန ဓညမာပကော။

ပါဠိယန္တိ ဝိနယပါဠိယံ။ မိဂဇာတကံ အာဟရိတွာ ကထေသီတိ အတီတေ ကိရ ဗောဓိသတ္တော မိဂယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ မိဂဂဏပရိဝုတော အရညေ ဝသတိ။ အထဿ ဘဂိနီ အတ္တနော ပုတ္တကံ ဥပနေတွာ ‘‘ဘာတိက ဣမံ ဘာဂိနေယျံ မိဂမာယံ သိက္ခာပေဟီ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ ‘‘ဂစ္ဆ တာတ၊ အသုကဝေလာယံ နာမ အာဂန္တွာ သိက္ခေယျာသီ’’တိ အာဟ။ သော မာတုလေန ဝုတ္တဝေလံ အနတိက္ကမိတွာ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ မိဂမာယံ သိက္ခိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဝနေ ဝိစရန္တော ပါသေန ဗဒ္ဓါ ဗဒ္ဓရဝံ ဝိရဝိ။ မိဂဂဏော ပလာယိတွာ ‘‘ပုတ္တော တေ ပါသေန ဗဒ္ဓါ’’တိ တဿ မာတုယာ အာရောစေသိ။ သာ ဘာတု သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဘာတိက ဘာဂိနေယျော ¶ တေ မိဂမာယံ သိက္ခာပိတော’’တိ ¶ ပုစ္ဆိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘မာ တွံ ပုတ္တဿ ကိဉ္စိ ပါပကံ အာသင်္ကိ၊ သုဂ္ဂဟိတာ တေန မိဂမာယာ၊ ဣဒါနိ တံ ဟာသယမာနော အာဂစ္ဆိဿတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘မိဂံ တိပလ္လတ္ထ’’န္တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ မိဂန္တိ ဘာဂိနေယျမိဂံ။ တိပလ္လတ္ထံ ဝုစ္စတိ သယနံ၊ ဥဘောဟိ ပဿေဟိ ဥဇုကမေဝ စ နိပန္နကဝသေန တီဟာကာရေဟိ ပလ္လတ္ထံ အဿ၊ တီဏိ ဝါ ပလ္လတ္ထာနိ အဿာတိ တိပလ္လတ္ထော၊ တံ တိပလ္လတ္ထံ။ အနေကမာယန္တိ ဗဟုမာယံ ဗဟုဝဉ္စနံ။ အဋ္ဌက္ခုရန္တိ ဧကေကသ္မိံ ပါဒေ ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ ဝသေန အဋ္ဌဟိ ခုရေဟိ သမန္နာဂတံ။ အဍ္ဎရတ္တာပပါယိန္တိ ပုရိမယာမံ အတိက္ကမိတွာ မဇ္ဈိမယာမေ အရညတော အာဂမ္မ ပါနီယဿ ပိဝနတော အဍ္ဎရတ္တေ အာပံ ပိဝတီတိ အဍ္ဎရတ္တာပပါယီ။ ‘‘အဍ္ဎရတ္တေ အာပပါယိ’’န္တိပိ ပါဌော။ မမ ဘာဂိနေယျံ မိဂံ အဟံ သာဓုကံ မိဂမာယံ ဥဂ္ဂဏှာပေသိံ။ ကထံ? ယထာ ဧကေန သောတေန ဆမာယံ အဿသန္တော ဆဟိ ကလာဟိ အတိဘောတိ ဘာဂိနေယျော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အယဉှိ တဝ ပုတ္တံ တထာ ဥဂ္ဂဏှာပေသိံ၊ ယထာ ဧကသ္မိံ ဥပရိမနာသိကာသောတေ ဝါတံ သန္နိရုမ္ဘိတွာ ပထဝိယံ အလ္လီနေန ဧကေန ဟေဋ္ဌိမနာသိကာသောတေန တထေဝ ဆမာယံ အဿသန္တော ဆဟိ ကလာဟိ လုဒ္ဒကံ အတိဘောတိ၊ ဆဟိ ကောဋ္ဌာသေဟိ အဇ္ဈောတ္ထရတိ ဝဉ္စေတီတိ အတ္ထော။ ကတမေဟိ ဆဟိ? စတ္တာရော ပါဒေ ပသာရေတွာ ဧကေန ပဿေန သေယျာယ၊ ခုရေဟိ တိဏပံသုခဏနေန၊ ဇိဝှာနိန္နာမနေန၊ ဥဒရဿ ဥဒ္ဓုမာတဘာဝကရဏေန၊ ဥစ္စာရပဿာဝဝိဿဇ္ဇနေန၊ ဝါတဿ နိရုမ္ဘနေနာတိ။ အထ ဝါ တထာ နံ ဥဂ္ဂဏှာပေသိံ၊ ယထာ ဧကေန သောတေန ဆမာယံ အဿသန္တော။ ဆဟီတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေဟိ ဆဟိ ကာရဏေဟိ။ ကလာဟီတိ ကလာယိဿတိ၊ လုဒ္ဒကံ ဝဉ္စေဿတီတိ အတ္ထော။ ဘောတီတိ ဘဂိနိံ အာလပတိ။ ဘာဂိနေယျောတိ ဧဝံ ဆဟိ ကာရဏေဟိ ဝဉ္စကံ ဘာဂိနေယျံ နိဒ္ဒိသတိ။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော ဘာဂိနေယျဿ မိဂမာယံ သာဓုကံ ဥဂ္ဂဟိတဘာဝံ ဝဒန္တော ဘဂိနိံ သမဿာသေသိ။ သောပိ မိဂပေါတကော ပါသေ ဗဒ္ဓါ အနိဗန္ဓိတွာယေဝ ဘူမိယံ မဟာဖာသုကပဿေန ပါဒေ ပသာရေတွာ နိပန္နော ပါဒါနံ အာသန္နဋ္ဌာနေ ခုရေဟိ ဧဝ ပဟရိတွာ ပံသုဉ္စ တိဏာနိ စ ဥပ္ပာဋေတွာ ဥစ္စာရပဿာဝံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ သီသံ ပါတေတွာ ဇိဝှံ နိန္နာမေတွာ သရီရံ ခေဠကိလိန္နံ ကတွာ ဝါတဂ္ဂဟဏေန ဥဒရံ ဥဒ္ဓုမာတကံ ကတွာ အက္ခီနိ ပရိဝတ္တေတွာ ဟေဋ္ဌာနာသိကာသောတေန ဝါတံ သဉ္စရာပေန္တော ဥပရိမနာသိကာသောတေန ¶ ဝါတံ သန္နိရုမ္ဘိတွာ သကလသရီရံ ထဒ္ဓဘာဝံ ဂါဟာပေတွာ မတကာကာရံ ဒဿေသိ၊ နီလမက္ခိကာပိ နံ သမ္ပရိဝါရေသုံ၊ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ ကာကာ နိလီယိံသု။ လုဒ္ဒေါ အာဂန္တွာ ဥဒရေ ဟတ္ထေန ပဟရိတွာ ‘‘ပါတောဝ ဗဒ္ဓါ ဘဝိဿတိ၊ ပူတိကော ဇာတော’’တိ တဿ ဗန္ဓနရဇ္ဇုံ မောစေတွာ ‘‘ဧတ္ထေဝ ဒါနိ နံ ဥက္ကန္တိတွာ မံသံ အာဒါယ ဂမိဿာမီ’’တိ ¶ နိရာသင်္ကော ဟုတွာ သာခါပလာသံ ဂဟေတုံ အာရဒ္ဓါ။ မိဂပေါတကောပိ ဥဋ္ဌာယ စတူဟိ ပါဒေဟိ ဌတွာ ကာယံ ဝိဓုနိတွာ ဂီဝံ ပသာရေတွာ မဟာဝါတေန ဆိန္နဝလာဟကော ဝိယ ဝေဂေန မာတု သန္တိကံ အဂမာသိ။ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဟုလော ဣဒါနေဝ သိက္ခာကာမော၊ ပုဗ္ဗေပိ သိက္ခာကာမောယေဝါ’’တိ ဧဝံ မိဂဇာတကံ အာဟရိတွာ ကထေသိ။

အမ္ဗလဋ္ဌိယရာဟုလောဝါဒံ ဒေသေသီတိ ‘‘ပဿသိ နော တွံ၊ ရာဟုလ၊ ဣမံ ပရိတ္တံ ဥဒကာဝသေသံ ဥဒကာဒါနေ ဌပိတန္တိ? ဧဝံ၊ ဘန္တေ။ ဧဝံ ပရိတ္တကံ ခေါ၊ ရာဟုလ၊ တေသံ သာမညံ၊ ယေသံ နတ္ထိ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ လဇ္ဇာ’’တိ ဧဝမာဒိနာ အမ္ဗလဋ္ဌိယရာဟုလောဝါဒံ (မ။ နိ။ ၂။၁၀၇ အာဒယော) ကထေသိ။ ဂေဟသိတံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေန္တဿာတိ အာယသ္မာ ကိရ ရာဟုလော ဘဂဝတော ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော ဂစ္ဆန္တောဝ ပါဒတလတော ယာဝ ဥပရိ ကေသန္တာ တထာဂတံ ဩလောကေသိ၊ သော ဘဂဝတော ဗုဒ္ဓဝေသဝိလာသံ ဒိသွာ ‘‘သောဘတိ ဘဂဝါ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏဝိစိတ္တသရီရော ဗျာမပ္ပဘာပရိက္ခိတ္တတာယ ဝိပ္ပကိဏ္ဏသုဝဏ္ဏစုဏ္ဏမဇ္ဈဂတော ဝိယ ဝိဇ္ဇုလတာပရိက္ခိတ္တော ကနကပဗ္ဗတော ဝိယ ယန္တသမာကဍ္ဎိတရတနဝိစိတ္တသုဝဏ္ဏအဂ္ဃိကံ ဝိယ ပံသုကူလစီဝရပ္ပဋိစ္ဆန္နောပိ ရတ္တကမ္ဗလပရိက္ခိတ္တကနကပဗ္ဗတော ဝိယ ပဝါဠလတာပဋိမဏ္ဍိတသုဝဏ္ဏဃဋိကံ ဝိယ စီနပိဋ္ဌစုဏ္ဏပူဇိတသုဝဏ္ဏစေတိယံ ဝိယ လာခါရသာနုလိတ္တော ကနကထူပေါ ဝိယ ရတ္တဝလာဟကန္တရဂတော တင်္ခဏမုဂ္ဂတပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ အဟော သမတိံသပါရမိတာနုဘာဝေန သဇ္ဇိတဿ အတ္တဘာဝဿ သိရိသမ္ပတ္တီ’’တိ စိန္တေသိ။ တတော အတ္တာနမ္ပိ ဩလောကေတွာ ‘‘အဟမ္ပိ သောဘာမိ၊ သစေ ဘဂဝါ စတူသု မဟာဒီပေသု စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇံ အကရိဿ၊ မယှံ ပရိဏာယကဋ္ဌာနန္တရမဒဿ၊ ဧဝံ သန္တေ အတိဝိယ ဇမ္ဗုဒီပတလံ အတိသောဘိဿာ’’တိ အတ္တဘာဝံ နိဿာယ ဂေဟသိတံ ဆန္ဒရာဂံ ဥပ္ပာဒေသိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ – ‘‘သတ္ထု စေဝ အတ္တနော စ ရူပသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ဂေဟသိတံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေန္တဿာ’’တိ။

ဘဂဝါပိ ¶ ပုရတော ဂစ္ဆန္တောဝ စိန္တေသိ – ‘‘ပရိပုဏ္ဏစ္ဆဝိမံသလောဟိတော ဒါနိ ရာဟုလဿ အတ္တဘာဝေါ၊ ရဇနီယေသု ရူပါရမ္မဏာဒီသု စိတ္တဿ ပက္ခန္ဒနကာလော ဇာတော၊ နိပ္ဖလတာယ နု ခေါ ရာဟုလော ဝီတိနာမေတီ’’တိ။ အထ သဟာဝဇ္ဇနေနေဝ ပသန္နေ ဥဒကေ မစ္ဆံ ဝိယ ပရိသုဒ္ဓေ အာဒါသမဏ္ဍလေ မုခနိမိတ္တံ ဝိယ စ တဿ တံ စိတ္တုပ္ပာဒံ အဒ္ဒသ၊ ဒိသွာ စ ‘‘အယံ ရာဟုလော မယှံ အတြဇော ဟုတွာ မမ ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တော ‘အဟံ သောဘာမိ၊ မယှံ ဝဏ္ဏာယတနံ ပသန္န’န္တိ အတ္တဘာဝံ နိဿာယ ဂေဟသိတံ ဆန္ဒရာဂံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ အတိတ္ထေ ပက္ခန္ဒော၊ ဥပ္ပထံ ပဋိပန္နော၊ အဂေါစရေ စရတိ၊ ဒိသာမူဠှအဒ္ဓိကော ဝိယ အဂန္တဗ္ဗံ ဒိသံ ဂစ္ဆတိ၊ အယံ ခေါ ပနဿ ကိလေသော အဗ္ဘန္တရေ ဝဍ္ဎန္တော အတ္တတ္ထမ္ပိ ယထာဘူတံ ပဿိတုံ န ဒဿိဿတိ ပရတ္ထမ္ပိ ဥဘယတ္ထမ္ပိ၊ တတော ¶ နိရယေပိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှာပေဿတိ၊ တိရစ္ဆာနယောနိယမ္ပိ ပေတ္တိဝိသယေပိ အသုရကာယေပိ သမ္ဗာဓေပိ မာတုကုစ္ဆိသ္မိန္တိ အနမတဂ္ဂေ သံသာရဝဋ္ဋေ ပရိပါတေဿတိ။ ယထာ ခေါ ပန အနေကရတနပူရာ မဟာနာဝါ ဘိန္နဖလကန္တရေန ဥဒကံ အာဒိယမာနာ မုဟုတ္တမ္ပိ န အဇ္ဈုပေက္ခိတဗ္ဗာ ဟောတိ၊ ဝေဂေန ဝေဂေနဿာ ဝိဝရံ ပိဒဟိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝမေဝ အယမ္ပိ န အဇ္ဈုပေက္ခိတဗ္ဗော။ ယာဝဿ အယံ ကိလေသော အဗ္ဘန္တရေ သီလရတနာဒီနိ န ဝိနာသေတိ၊ တာဝဒေဝ နံ နိဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ အဇ္ဈာသယံ အကာသိ။ တတော ရာဟုလံ အာမန္တေတွာ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ၊ ရာဟုလ၊ ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ဩဠာရိကံ ဝါ သုခုမံ ဝါ ဟီနံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ ယံ ဒူရေ သန္တိကေ ဝါ၊ သဗ္ဗံ ရူပံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ။ ရူပမေဝ နု ခေါ ဘဂဝါ ရူပမေဝ နု ခေါ သုဂတာတိ။ ရူပမ္ပိ ရာဟုလ၊ ဝေဒနာပိ ရာဟုလ၊ သညာပိ ရာဟုလ၊ သင်္ခါရာပိ ရာဟုလ၊ ဝိညာဏမ္ပိ ရာဟုလာ’’တိ မဟာရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ (မ။ နိ။ ၂။၁၁၃ အာဒယော) အဘာသိ။ တံ ဒဿေတုံ – ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ရာဟုလ…ပေ… ကထေသီ’’တိ ဝုတ္တံ။

သံယုတ္တကေ ပန ရာဟုလောဝါဒေါတိ ရာဟုလသံယုတ္တေ ဝုတ္တရာဟုလောဝါဒံ သန္ဓာယ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ‘‘သာဓု မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဓမ္မံ ဒေသေတု၊ ယမဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတော ဓမ္မံ သုတွာ ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရေယျ’’န္တိ ထေရေန ယာစိတော ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ ရာဟုလ၊ စက္ခု နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါတိ? အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ။ ယံ ပနာနိစ္စံ ¶ ၊ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါတိ? ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ။ ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိအာဒိနာ ရာဟုလောဝါဒံ (သံ။ နိ။ ၂။၁၈၈ အာဒယော) အာရဘိ။ ထေရဿ ဝိပဿနာစာရောယေဝ၊ န ပန မဟာရာဟုလောဝါဒေါ ဝိယ ဝိတက္ကူပစ္ဆေဒါယ ဝုတ္တောတိ အဓိပ္ပာယော။

အထဿ သတ္ထာ ဉာဏပရိပါကံ ဉတွာတိအာဒီသု ဘဂဝတော ကိရ ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ ‘‘ပရိပက္ကာ ခေါ ရာဟုလဿ ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယာ ဓမ္မာ၊ ယန္နူနာဟံ ရာဟုလံ ဥတ္တရိ အာသဝါနံ ခယေ ဝိနေယျ’’န္တိ? အထဿ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော အာယသ္မန္တံ ရာဟုလံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဂဏှာဟိ၊ ရာဟုလ၊ နိသီဒနံ၊ ယေန အန္ဓဝနံ တေနုပသင်္ကမိဿာမ ဒိဝါဝိဟာရာယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ အာယသ္မာ ရာဟုလော ဘဂဝတော ပဋိဿုတွာ နိသီဒနံ အာဒါယ ဘဂဝတော ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အနေကာနိ ဒေဝတာသဟဿာနိ ဘဂဝန္တံ အဘိဝန္ဒိတွာ အနုဗန္ဓိတာ ဟောန္တိ ‘‘အဇ္ဇ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ ရာဟုလံ ¶ ဥတ္တရိ အာသဝါနံ ခယေ ဝိနေဿတီ’’တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အန္ဓဝနံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ အာယသ္မာပိ ရာဟုလော ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ အထ အာယသ္မန္တံ ရာဟုလံ အာမန္တေတွာ ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ ရာဟုလ၊ စက္ခု နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါတိ? အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ။ ယံ ပနာနိစ္စံ၊ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါတိ? ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ။ ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိအာဒိနာ ရာဟုလောဝါဒံ (သံ။ နိ။ ၄။၁၂၁) အဒါသိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ – ‘‘အန္ဓဝနေ နိသိန္နော စူဠရာဟုလောဝါဒံ ကထေသီ’’တိ။

ကောဋိသတသဟဿဒေဝတာဟီတိ အာယသ္မတာ ရာဟုလေန ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ပါဒမူလေ ပထဝိန္ဓရရာဇကာလေ ပတ္ထနံ ဌပေန္တေန သဒ္ဓိံ ပတ္ထနံ ဌပိတဒေဝတာယေဝေတာ။ တာသု ပန ကာစိ ဘူမဋ္ဌဒေဝတာ၊ ကာစိ အန္တလိက္ခဋ္ဌကာ၊ ကာစိ စာတုမဟာရာဇိကာဒိဒေဝလောကေ၊ ကာစိ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တာ၊ ဣမသ္မိံ ပန ဒိဝသေ သဗ္ဗာ ဧကဋ္ဌာနေ အန္ဓဝနသ္မိံယေဝ သန္နိပတိတာ။

အာဘိဒေါသိကန္တိ ¶ ပါရိဝါသိကံ ဧကရတ္တာတိက္ကန္တံ ပူတိဘူတံ။ ဧကရတ္တာတိက္ကန္တဿေဝ ဟိ နာမသညာ ဧသာ၊ ယဒိဒံ အာဘိဒေါသိကောတိ။ အယံ ပနေတ္ထ ဝစနတ္ထော – ပူတိဘာဝဒေါသေန အဘိဘူတောတိ အဘိဒေါသော၊ အဘိဒေါသောယေဝ အာဘိဒေါသိကော။ ကုမ္မာသန္တိ ယဝကုမ္မာသံ။ အဓိဝါသေတွာတိ ‘‘တေန ဟိ၊ တာတ ရဋ္ဌပါလ၊ အဓိဝါသေဟိ သွာတနာယ ဘတ္တ’’န္တိ ပိတရာ နိမန္တိတော သွာတနာယ ဘိက္ခံ အဓိဝါသေတွာ။ ဧတ္ထ စ ထေရော ပကတိယာ ဥက္ကဋ္ဌသပဒါနစာရိကော သွာတနာယ ဘိက္ခံ နာမ နာဓိဝါသေတိ၊ မာတု အနုဂ္ဂဟေန ပန အဓိဝါသေတိ။ မာတု ကိရဿ ထေရံ အနုဿရိတွာ အနုဿရိတွာ မဟာသောကော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ရောဒနေနေဝ ဒုက္ခီ ဝိယ ဇာတာ၊ တသ္မာ ထေရော ‘‘သစာဟံ တံ အပဿိတွာ ဂမိဿာမိ၊ ဟဒယမ္ပိဿာ ဖလေယျာ’’တိ အနုဂ္ဂဟေန အဓိဝါသေသိ။ ပဏ္ဍိတာ ဟိ ဘိက္ခူ မာတာပိတူနံ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဝါ ကာတဗ္ဗံ အနုဂ္ဂဟံ အဇ္ဈုပေက္ခိတွာ ဓုတင်္ဂသုဒ္ဓိကာ န ဘဝန္တိ။

အလင်္ကတပဋိယတ္တေ ဣတ္ထိဇနေတိ ပိတရာ ဥယျောဇိတေ ဣတ္ထိဇနေ။ ပိတာ ကိရဿ ဒုတိယဒိဝသေ သကနိဝေသနေ မဟန္တံ ဟိရညသုဝဏ္ဏဿ ပုဉ္ဇံ ကာရာပေတွာ ကိလဉ္ဇေဟိ ပဋိစ္ဆာဒါပေတွာ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ပုရာဏဒုတိယိကာယော ‘‘ဧထ တုမှေ ဝဓူ၊ ယေန အလင်္ကာရေန အလင်္ကတာ ပုဗ္ဗေ ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ ပိယာ ဟောထ မနာပါ၊ တေန အလင်္ကာရေန အလင်္ကရောထာ’’တိ အာဏာပေတွာ ပဏီတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယာဒါပေတွာ ကာလေ အာရောစိတေ အာဂန္တွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသိန္နံ ‘‘ဣဒံ တေ၊ ရဋ္ဌပါလ၊ မတ္တိကံ ဓနံ၊ အညံ ပေတ္တိကံ၊ အညံ ပိတာမဟံ၊ သက္ကာ၊ တာတ ရဋ္ဌပါလ၊ ဘောဂေ ¶ စ ဘုဉ္ဇိတုံ၊ ပုညာနိ စ ကာတုံ? ဧဟိ တွံ၊ တာတ ရဋ္ဌပါလ၊ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တိတွာ ဘောဂေ စ ဘုဉ္ဇဿု၊ ပုညာနိ စ ကရောဟီ’’တိ ယာစိတွာ တေန ပဋိက္ခိပိတွာ ဓမ္မေ ဒေသိတေ ‘‘အဟံ ဣမံ ဥပ္ပဗ္ဗာဇေဿာမီ’’တိ အာနယိံ၊ သော ‘‘ဒါနိ မေ ဓမ္မကထံ ကာတုံ အာရဒ္ဓါ၊ အလံ မေ ဝစနံ န ကရိဿတီ’’တိ ဥဋ္ဌာယ ဂန္တွာ တဿ ဩရောဓာနံ ဒွါရံ ဝိဝရာပေတွာ ‘‘အယံ ဝေါ သာမိကော၊ ဂစ္ဆထ၊ ယံ ကိဉ္စိ ကတွာန ဂဏှိတုံ ဝါယမထာ’’တိ ဥယျောဇေသိ။ တီသု ဝယေသု ဌိတာ နာဋကိတ္ထိယော ထေရံ ပရိဝါရယိံသု။ တာသု အယံ အသုဘသညံ ဥပ္ပာဒေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အလင်္ကတပဋိယတ္တေ ဣတ္ထိဇနေ အသုဘသညံ ဥပ္ပာဒေတွာ’’တိ။

ဌိတကောဝ ¶ ဓမ္မံ ဒေသေတွာတိ –

‘‘ပဿ စိတ္တကတံ ဗိမ္ဗံ၊ အရုကာယံ သမုဿိတံ၊

အာတုရံ ဗဟုသင်္ကပ္ပံ၊ ယဿ နတ္ထိ ဓုဝံ ဌိတိ။

‘‘ပဿ စိတ္တကတံ ရူပံ၊ မဏိနာ ကုဏ္ဍလေန စ၊

အဋ္ဌိံ တစေန ဩနဒ္ဓံ၊ သဟ ဝတ္ထေဟိ သောဘတိ။

‘‘အလတ္တကကတာ ပါဒါ၊ မုခံ စုဏ္ဏကမက္ခိတံ၊

အလံ ဗာလဿ မောဟာယ၊ နော စ ပါရဂဝေသိနော။

‘‘အဋ္ဌာပဒကတာ ကေသာ၊ နေတ္တာ အဉ္ဇနမက္ခိတာ၊

အလံ ဗာလဿ မောဟာယ၊ နော စ ပါရဂဝေသိနော။

‘‘အဉ္ဇနီဝဏ္ဏဝါ စိတ္တာ၊ ပူတိကာယော အလင်္ကတော၊

အလံ ဗာလဿ မောဟာယ၊ နော စ ပါရဂဝေသိနော။

‘‘ဩဒဟိ မိဂဝေါ ပါသံ၊ နာသဒါ ဝါဂုရံ မိဂေါ၊

ဘုတွာ နိဝါပံ ဂစ္ဆာမိ၊ ကန္ဒန္တေ မိဂဗန္ဓကေ’’တိ။ (မ။ နိ။ ၂။၃၀၂၊ ထေရဂါ။ ၇၆၉-၇၇၄) –

ဣမာဟိ ဂါထာဟိ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ။

အာကာသံ ¶ ဥပ္ပတိတွာတိ အာကာသံ ပက္ခန္ဒိတွာ။ ကသ္မာ ပန ထေရော အာကာသေန ဂတော? ပိတာ ကိရဿ သေဋ္ဌိ သတ္တသု ဒွါရကောဋ္ဌကေသု အဂ္ဂဠာနိ ဒါပေတွာ မလ္လေ အာဏာပေသိ ‘‘သစေ နိက္ခမိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ဟတ္ထပါဒေသု နံ ဂဟေတွာ ကာသာယာနိ ဟရိတွာ ဂိဟိဝေသံ ဂဏှာပေထာ’’တိ။ တသ္မာ ထေရော ‘‘ဧတေ မာဒိသံ မဟာခီဏာသဝံ ဟတ္ထေ ဝါ ပါဒေ ဝါ ဂဟေတွာ အပုညံ ပသဝေယျုံ၊ တံ နေသံ မာ အဟောသီ’’တိ စိန္တေတွာ အာကာသေန အဂမာသိ။ မိဂစီရန္တိ ဧဝံနာမကံ ဥယျာနံ။ စတုပါရိဇုညပဋိမဏ္ဍိတန္တိ ဇရာပါရိဇုညံ၊ ဗျာဓိပါရိဇုညံ၊ ဘောဂပါရိဇုညံ၊ ဉာတိပါရိဇုညန္တိ ဣမေဟိ စတူဟိ ပါရိဇုညေဟိ ပဋိမဏ္ဍိတံ။ ပါရိဇုညန္တိ စ ပရိဟာနီတိ အတ္ထော။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။

ကုဏ္ဍဓာနတ္ထေရဝတ္ထု

၂၁၁။ တတိယေ သလာကံ ဂဏှန္တီတိ သလာကဂါဟကာ။ သုနာပရန္တဇနပဒံ ဂစ္ဆန္တေပိ ပဌမမေဝ သလာကံ ဂဏှီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဆဗ္ဗဿန္တရေတိ ဆန္နံ ¶ ဝဿာနံ အဗ္ဘန္တရေ။ မေတ္တီတိ မိတ္တဘာဝေါ။ ဘေဒကေ သတီတိ ဘေဒကရဏေ သတိ။ ဂုမ္ဗသဘာဂတောတိ ဂုမ္ဗသမီပတော၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ဣတ္ထီ ဟုတွာတိ ဣတ္ထီ ဝိယ ဟုတွာ၊ မနုဿိတ္ထိဝဏ္ဏံ မာပေတွာတိ အတ္ထော။ ဒီဃရတ္တာနုဂတောတိ ဒီဃကာလံ အနုဗန္ဓော။ ဧတ္တကံ အဒ္ဓါနန္တိ ဧတ္တကံ ကာလံ။ ဟန္ဒာဝုသောတိ ဂဏှာဝုသော။ အတ္ထံ ဂဟေတွာတိ ဘူတတ္ထံ ဂဟေတွာ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ကောဏ္ဍော ဇာတောတိ ဓုတ္တော ဇာတော။

မာဝေါစ ဖရုသံ ကဉ္စီတိ ကဉ္စိ ဧကပုဂ္ဂလံ ဖရုသံ မာ အဝေါစ။ ဝုတ္တာ ပဋိဝဒေယျု တန္တိ တယာ ပရေ ဒုဿီလာတိ ဝုတ္တာ တမ္ပိ တထေဝ ပဋိဝဒေယျုံ။ ဒုက္ခာ ဟိ သာရမ္ဘကထာတိ ဧသာ ကာရဏုတ္တရာ ယုဂဂ္ဂါဟကထာ နာမ ဒုက္ခာ။ ပဋိဒဏ္ဍာ ဖုသေယျု တန္တိ ကာယဒဏ္ဍာဒီဟိ ပရံ ပဟရန္တဿ တာဒိသာဝ ပဋိဒဏ္ဍာ တဝ မတ္ထကေ ပတေယျုံ။

သစေ နေရေသိ အတ္တာနန္တိ သစေ အတ္တာနံ နိစ္စလံ ကာတုံ သက္ခိဿသိ။ ကံသော ဥပဟတော ယထာတိ မုခဝဋ္ဋိယံ ဆိန္ဒိတွာ တလမတ္တံ ကတွာ ဌပိတံ ကံသတာလံ ဝိယ။ တာဒိသဉှိ ဟတ္ထေဟိ ပါဒေဟိ ဒဏ္ဍေန ဝါ ပဟတမ္ပိ သဒ္ဒံ န ကရောတိ။ ဧသ ပတ္တောသိ နိဗ္ဗာနန္တိ သစေ ဧဝရူပေါ ဘဝိတုံ သက္ခိဿသိ၊ ဣမံ ပဋိပဒံ ပူရယမာနော ဧသော တွံ ဣဒါနိ အပ္ပတ္တောပိ နိဗ္ဗာနံ ပတ္တောသိ နာမ။ သာရမ္ဘော တေ န ဝိဇ္ဇတီတိ ‘‘ဧဝဉ္စ သတိ တွံ ဒုဿီလော၊ အဟံ သုသီလော’’တိ ဧဝမာဒိကော ဥတ္တရိကရဏဝါစာလက္ခဏော သာရမ္ဘော တေ န ဝိဇ္ဇတိ၊ န ဘဝိဿတိယေဝါတိ အတ္ထော။ ပရိက္ကိလေသေနာတိ သံကိလေသဟေတုနာ။

ဝင်္ဂီသတ္ထေရဝတ္ထု

၂၁၂။ စတုတ္ထေ ¶ သမ္ပန္နပဋိဘာနာနန္တိ ပရိပုဏ္ဏပဋိဘာနာနံ။ စုတိံ ယော ဝေဒိ…ပေ… သဗ္ဗသောတိ ယော သတ္တာနံ စုတိဉ္စ ပဋိသန္ဓိဉ္စ သဗ္ဗာကာရေန ပါကဋံ ကတွာ ဇာနာတိ၊ တံ အဟံ အလဂ္ဂနတာယ အသတ္တံ၊ ပဋိပတ္တိယာ သုဋ္ဌု ဂတတ္တာ သုဂတံ၊ စတုန္နံ သစ္စာနံ သမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ ဗုဒ္ဓံ ဗြာဟ္မဏံ ဝဒါမီတိ အတ္ထော။ ယဿ ဂတိန္တိ ယဿေတေ ဒေဝါဒယော ဂတိံ န ဇာနန္တိ၊ တမဟံ အာသဝါနံ ခီဏတာယ ခီဏာသဝံ၊ ကိလေသေဟိ အာရကတ္တာ အရဟန္တံ ဗြာဟ္မဏံ ဝဒါမီတိ အတ္ထော။

ဥပသေနဝင်္ဂန္တပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထု

၂၁၃။ ပဉ္စမေ ¶ သဗ္ဗပါသာဒိကာနန္တိ သဗ္ဗသော ပသာဒံ ဇနေန္တာနံ။ ကိန္တာယန္တိ ကိံ တေ အယံ။ အတိလဟုန္တိ အတိသီဃံ။ ယဿ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟာနံ မဂ္ဂဖလာနံ ဥပနိဿယော နတ္ထိ၊ တံ ဗုဒ္ဓါ ‘‘မောဃပုရိသော’’တိ ဝဒန္တိ အရိဋ္ဌလာဠုဒါယိအာဒိကေ ဝိယ။ ဥပနိဿယေ သတိပိ တသ္မိံ ခဏေ မဂ္ဂေ ဝါ ဖလေ ဝါ အသတိ ‘‘မောဃပုရိသာ’’တိ ဝဒန္တိယေဝ ဓနိယတ္ထေရာဒိကေ ဝိယ။ ဣမဿပိ တသ္မိံ ခဏေ မဂ္ဂဖလာနံ အဘာဝတော ‘‘မောဃပုရိသာ’’တိ အာဟ၊ တုစ္ဆမနုဿာတိ အတ္ထော။ ဗာဟုလ္လာယာတိ ပရိသဗာဟုလ္လာယ။ အနေကပရိယာယေနာတိ အနေကကာရဏေန။

ဣစ္ဆာမဟံ၊ ဘိက္ခဝေတိ ဘဂဝါ ကိရ တံ အဒ္ဓမာသံ န ကဉ္စိ ဗောဓနေယျသတ္တံ အဒ္ဒသ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ၊ ဧဝံ သန္တေပိ တန္တိဝသေန ဓမ္မဒေသနာ ကတ္တဗ္ဗာ သိယာ။ ယသ္မာ ပနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘မယိ ဩကာသံ ကာရေတွာ ပဋိသလ္လီနေ ဘိက္ခူ အဓမ္မိကံ ကတိကဝတ္တံ ကရိဿန္တိ၊ တံ ဥပသေနော ဘိန္ဒိဿတိ၊ အဟံ တဿ ပသီဒိတွာ ဘိက္ခူနံ ဒဿနံ အနုဇာနိဿာမိ။ တတော မံ ပဿိတုကာမာ ဗဟူ ဘိက္ခူ ဓုတင်္ဂါနိ သမာဒိယိဿန္တိ၊ အဟဉ္စ တေဟိ ဥဇ္ဈိတသန္ထတပစ္စယာ သိက္ခာပဒံ ပညပေဿာမီ’’တိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ထေရဿာတိ ဥပသေနတ္ထေရဿ။ မနာပါနိ တေ ဘိက္ခု ပံသုကူလာနီတိ ‘‘ဘိက္ခု တဝ ဣမာနိ ပံသုကူလာနိ မနာပါနိ အတ္တနော ရုစိယာ ခန္တိယာ ဂဟိတာနီ’’တိ ပုစ္ဆတိ။ န ခေါ မေ၊ ဘန္တေ၊ မနာပါနိ ပံသုကူလာနီတိ၊ ဘန္တေ၊ န မယာ အတ္တနော ရုစိယာ ခန္တိယာ ဂဟိတာနိ၊ ဂလဂ္ဂါဟေန ဝိယ မတ္ထကတာဠနေန ဝိယ စ ဂါဟိတော မယာတိ ဒဿေတိ။ ပါဠိယံ အာဂတမေဝါတိ ဝိနယပါဠိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

ဒဗ္ဗတ္ထေရဝတ္ထု

၂၁၄။ ဆဋ္ဌေ ¶ အဋ္ဌာရသသု မဟာဝိဟာရေသူတိ ရာဇဂဟဿ သမန္တတော ဌိတေသု အဋ္ဌာရသသု မဟာဝိဟာရေသု။ ဥပဝိဇညာတိ အာသန္နပသူတိကာလာ။ ရဟောဂတောတိ ရဟသိ ဂတော။ သင်္ဃဿ ဝေယျာဝစ္စကရဏေ ကာယံ ယောဇေတုကာမော စိန္တေသီတိ ထေရော ကိရ အတ္တနော ကတကိစ္စဘာဝံ ဒိသွာ ‘‘အဟံ ဣမံ သရီရံ ဓာရေမိ၊ တဉ္စ ခေါ ဝါတမုခေ ဌိတပဒီပေါ ဝိယ အနိစ္စတာမုခေ ဌိတံ နစိရဿေဝ နိဗ္ဗာယနဓမ္မံ ယာဝ ¶ န နိဗ္ဗာယတိ၊ တာဝ ကိံ နု ခေါ အဟံ သင်္ဃဿ ဝေယျာဝစ္စံ ကရေယျ’’န္တိ စိန္တေန္တော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ ‘‘တိရောရဋ္ဌေသု ဗဟူ ကုလပုတ္တာ ဘဂဝန္တံ အဒိသွာဝ ပဗ္ဗဇန္တိ၊ တေ ‘ဘဂဝန္တံ ပဿိဿာမ စေဝ ဝန္ဒိဿာမာ’တိ စ ဒူရတောပိ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တတြ ယေသံ သေနာသနံ နပ္ပဟောတိ၊ တေ သိလာပတ္တကေပိ သေယျံ ကပ္ပေန္တိ။ ပဟောမိ ခေါ ပနာဟံ အတ္တနော အာနုဘာဝေန တေသံ တေသံ ကုလပုတ္တာနံ ဣစ္ဆာဝသေန ပါသာဒဝိဟာရအဍ္ဎယောဂါဒီနိ မဉ္စပီဌတ္ထရဏာနိ နိမ္မိနိတွာ ဒါတုံ? ပုနဒိဝသေ စေတ္ထ ဧကစ္စေ အတိဝိယ ကိလန္တရူပါ ဟောန္တိ၊ တေ ဂါရဝေန ဘိက္ခူနံ ပုရတော ဌတွာ ဘတ္တာနိပိ န ဥဒ္ဒိသာပေန္တိ၊ အဟံ ခေါ ပန တေသံ ဘတ္တာနိပိ ဥဒ္ဒိသိတုံ ပဟောမီ’’တိ။ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခန္တော ‘‘ယံနူနာဟံ သင်္ဃဿ သေနာသနဉ္စ ပညပေယျံ၊ ဘတ္တာနိ စ ဥဒ္ဒိသေယျ’’န္တိ စိန္တေသိ။ သဘာဂသဘာဂါနန္တိ သုတ္တန္တိကာဒိဂုဏဝသေန သဘာဂါနံ၊ န မိတ္တသန္ထဝဝသေန။ ထေရော ဟိ ယာဝတိကာ သုတ္တန္တိကာ ဟောန္တိ၊ တေ ဥစ္စိနိတွာ ဥစ္စိနိတွာ ဧကတော တေသံ အနုရူပမေဝ သေနာသနံ ပညပေတိ။ ဝေနယိကာဘိဓမ္မိကကမ္မဋ္ဌာနိကကာယဒဠှိဗဟုလေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တေနေဝ ပါဠိယံ (ပါရာ။ ၃၈၀) ဝုတ္တံ – ‘‘ယေတေ ဘိက္ခူ သုတ္တန္တိကာ၊ တေသံ ဧကဇ္ဈံ သေနာသနံ ပညပေတီ’’တိအာဒိ။

အင်္ဂုလိယာ ဇလမာနာယာတိ တေဇောကသိဏစတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ အဘိညာဉာဏေန အင်္ဂုလိဇလနံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ တေနေဝ တေဇောဓာတုသမာပတ္တိဇနိတေန အဂ္ဂိဇာလေန အင်္ဂုလိယာ ဇလမာနာယ။ အယံ မဉ္စောတိအာဒီသု ပန ထေရေ ‘‘အယံ မဉ္စော’’တိအာဒိံ ဝဒန္တေ နိမ္မိတာပိ အတ္တနော အတ္တနော ဂတဋ္ဌာနေ ‘‘အယံ မဉ္စော’’တိအာဒိံ ဝဒန္တိ။ အယဉှိ နိမ္မိတာနံ ဓမ္မတာ။

‘‘ဧကသ္မိံ ဘာသမာနသ္မိံ၊ သဗ္ဗေ ဘာသန္တိ နိမ္မိတာ၊

ဧကသ္မိံ တုဏှိမာသိနေ၊ သဗ္ဗေ တုဏှီ ဘဝန္တိ တေ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၈၆)၊

ယသ္မိံ ပန ဝိဟာရေ မဉ္စပီဌာဒီနိ န ပရိပူရေန္တိ၊ တတ္ထ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ပူရေန္တိ၊ တေန နိမ္မိတာနံ အဝတ္ထုကံ ဝစနံ န ဟောတိ သဗ္ဗတ္ထ မဉ္စပီဌာဒီနံ သဗ္ဘာဝတော။ သဗ္ဗဝိဟာရေသု စ ¶ ဂမနမဂ္ဂေ သမပ္ပမာဏေ ကတွာ အဓိဋ္ဌာတိ။ ကတိကသဏ္ဌာနာဒီနံ ပန နာနပ္ပကာရတ္တာ တသ္မိံ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ကတိကဝတ္တာနိ ဝိသုံ ဝိသုံ ကထာပေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အနိယမေတွာ ¶ နိမ္မိတာနဉှိ ‘‘ဧကသ္မိံ ဘာသမာနသ္မိ’’န္တိအာဒိဓမ္မတာ ဝုတ္တာ။ တထာ ဟိ ယေ ဝဏ္ဏဝယသရီရာဝယဝပရိက္ခာရကိရိယာဝိသေသာဒီဟိ နိယမံ အကတွာ နိမ္မိတာ ဟောန္တိ၊ တေ အနိယမေတွာ နိမ္မိတတ္တာ ဣဒ္ဓိမတာ သဒိသာဝ ဟောန္တိ။ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု ဘာသိတတုဏှီဘာဝါဒီသု ဝါ ယံ ယံ ဣဒ္ဓိမာ ကရောတိ၊ တံ တဒေဝ ကရောန္တိ။ သစေ ပန နာနပ္ပကာရေ ကာတုကာမော ဟောတိ၊ ကေစိ ပဌမဝယေ၊ ကေစိ မဇ္ဈိမဝယေ၊ ကေစိ ပစ္ဆိမဝယေ၊ တထာ ဒီဃကေသေ ဥပဍ္ဎမုဏ္ဍေ မိဿကကေသေ ဥပဍ္ဎရတ္တစီဝရေ ပဏ္ဍုကစီဝရေ၊ ပဒဘာဏဓမ္မကထာသရဘညပဉှပုစ္ဆနပဉှဝိဿဇ္ဇနရဇနပစနစီဝရသိဗ္ဗနဓောဝနာဒီနိ ကရောန္တေ၊ အပရေပိ ဝါ နာနပ္ပကာရေ ကာတုကာမော ဟောတိ၊ တေန ပါဒကဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ‘‘ဧတ္တကာ ဘိက္ခူ ပဌမဝယာ ဟောန္တူ’’တိအာဒိနာ နယေန ပရိကမ္မံ ကတွာ ပုန သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ အဓိဋ္ဌိတေ အဓိဋ္ဌာနစိတ္တေန သဒ္ဓိံ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတပ္ပကာရာယေဝ ဟောန္တိ။ ပုန အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ အာဂစ္ဆတီတိ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဇနပဒကထံ ကထေန္တော အနိသီဒိတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ဝေဠုဝနမေဝ ပစ္စာဂစ္ဆတိ။ ပါဠိယန္တိ ဝိနယပါဠိယံ။

ပိလိန္ဒဝစ္ဆတ္ထေရဝတ္ထု

၂၁၅။ သတ္တမေ ပိယာနန္တိ ပိယာယိတဗ္ဗာနံ။ မနာပါနန္တိ မနဝဍ္ဎနကာနံ။ ပိလိန္ဒောတိ ပနဿ ဂေါတ္တံ၊ ဝစ္ဆောတိ နာမန္တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တဝိပရိယာယေနပိ ဝဒန္တိ ‘‘ပိလိန္ဒောတိ နာမံ၊ ဝစ္ဆောတိ ဂေါတ္တ’’န္တိ။ တေနေဝ အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေန ထေရဂါထာသံဝဏ္ဏနာယ (ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၁။၈ ပိလိန္ဒဝစ္ဆတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ – ‘‘ပိလိန္ဒောတိဿ နာမံ အကံသု၊ ဝစ္ဆောတိ ပန ဂေါတ္တံ။ တေန သော အပရဘာဂေ ပိလိန္ဒဝစ္ဆောတိ ပညာယိတ္ထာ’’တိ။ သံသန္ဒေတွာတိ ဧကတော ကတွာ။

သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာတိ ဣဒံ အင်္ဂုတ္တရဘာဏကာနံ ကထာမဂ္ဂေန ဝုတ္တံ။ အပရေ ပန ဘဏန္တိ – အနုပ္ပန္နေယေဝ အမှာကံ ဘဂဝတိ သာဝတ္ထိယံ ဗြာဟ္မဏဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပိလိန္ဒဝစ္ဆောတိ ပညာတော သံသာရေ သံဝေဂဗဟုလတာယ ပရိဗ္ဗာဇကပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ စူဠဂန္ဓာရံ နာမ ဝိဇ္ဇံ သာဓေတွာ အာကာသစာရီ ပရစိတ္တဝိဒူ စ ဟုတွာ ရာဇဂဟေ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော ပဋိဝသတိ။ အထ ယဒါ အမှာကံ ဘဂဝါ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ အနုက္ကမေန ရာဇဂဟံ ဥပဂတော၊ တတော ပဋ္ဌာယ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန ¶ တဿ သာ ဝိဇ္ဇာ န သမ္ပဇ္ဇတိ၊ အတ္ထကိစ္စံ န သာဓေတိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘သုတံ ခေါ ပန မေတံ ‘အာစရိယပါစရိယာနံ ဘာသမာနာနံ ယတ္ထ မဟာဂန္ဓာရဝိဇ္ဇာ ဓရတိ၊ တတ္ထ စူဠဂန္ဓာရဝိဇ္ဇာ န သမ္ပဇ္ဇတီ’တိ။ သမဏဿ ပန ဂေါတမဿ အာဂတကာလတော ¶ ပဋ္ဌာယ နာယံ မမ ဝိဇ္ဇာ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ နိဿံသယံ သမဏော ဂေါတမော မဟာဂန္ဓာရဝိဇ္ဇံ ဇာနာတိ၊ ယန္နူနာဟံ တံ ပယိရုပါသိတွာ တဿ သန္တိကေ ဝိဇ္ဇံ ပရိယာပုဏေယျ’’န္တိ။ သော ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဟံ၊ မဟာသမဏ၊ တဝ သန္တိကေ ဧကံ ဝိဇ္ဇံ ပရိယာပုဏိတုကာမော၊ ဩကာသံ မေ ကရောဟီ’’တိ။ ဘဂဝါ ‘‘တေန ဟိ ပဗ္ဗဇာ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘ဝိဇ္ဇာယ ပရိကမ္မံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ မညမာနော ပဗ္ဗဇီတိ။ ပရဝမ္ဘနဝသေနာတိ ပရေသံ ဂရဟနဝသေန။

အကက္ကသန္တိ အဖရုသံ။ ဝိညာပနိန္တိ အတ္ထဝိညာပနိံ။ သစ္စန္တိ ဘူတတ္ထံ။ နာဘိသဇေတိ ယာယ ဂိရာယ အညံ ကုဇ္ဈာပနဝသေန န လဂါပေယျ၊ ခီဏာသဝေါ နာမ ဧဝရူပမေဝ ဂိရံ န ဘာသေယျ၊ တသ္မာ တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ ဝဒါမီတိ အတ္ထော။

အနုဝိစိနိတွာတိ အနုဝိစာရေတွာ။ စဏ္ဍိကတံ ဂစ္ဆန္တန္တိ သီဃဂတိယာ ဂစ္ဆန္တံ။

ဗာဟိယဒါရုစီရိယတ္ထေရဝတ္ထု

၂၁၆။ အဋ္ဌမေ ဧကရတ္တိဝါသေန ဂန္တွာတိ ဒေဝတာနုဘာဝေန ဂန္တွာ။ ‘‘ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေနာ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ ဂတော စ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ ဘုတ္တပါတရာသေ ကာယာလသိယဝိမောစနတ္ထာယ အဗ္ဘောကာသေ စင်္ကမန္တေ ဒိသွာ ‘‘ကဟံ ဧတရဟိ သတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဘိက္ခူ ‘‘သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌော’’တိ ဝတွာ တံ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘တွံ ပန ကုတော အာဂတော’’တိ? သုပ္ပာရကာ အာဂတောမှီတိ။ ကဒါ နိက္ခန္တောသီတိ? ဟိယျော သာယံ နိက္ခန္တောမှီတိ။ ဒူရတော အာဂတော၊ တဝ ပါဒေ ဓောဝိတွာ တေလေန မက္ခေတွာ ထောကံ ဝိဿမာဟိ၊ အာဂတကာလေ သတ္ထာရံ ဒက္ခိဿတီတိ။ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ သတ္ထု ဝါ အတ္တနော ဝါ ဇီဝိတန္တရာယံ န ဇာနာမိ၊ ဧကရတ္တေနေဝမှိ ကတ္ထစိ အဋ္ဌတွာ အနိသီဒိတွာ ဝီသယောဇနသတိကံ မဂ္ဂံ အာဂတော၊ သတ္ထာရံ ပဿိတွာဝ ဝိဿမိဿာမီတိ။ သော ဧဝံ ဝတွာ တရမာနရူပေါ သာဝတ္ထိံ ပဝိသိတွာ ဘဂဝန္တံ အနောပမာယ ဗုဒ္ဓသိရိယာ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ဒိသွာ ¶ ‘‘စိရဿံ ဝတ မေ ဒိဋ္ဌော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဩဏတသရီရော ဂန္တွာ အန္တရဝီထိယမေဝ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ ဂေါပ္ဖကေသု ဒဠှံ ဂဟေတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘ဒေသေတု မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဓမ္မံ၊ ဒေသေတု မေ သုဂတော ဓမ္မံ၊ ယံ မမဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။

အထ နံ သတ္ထာ ‘‘အကာလော ခေါ တာဝ၊ ဗာဟိယ၊ အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌောမှိ ပိဏ္ဍာယာ’’တိ ပဋိက္ခိပိ ¶ ။ တံ သုတွာ ဗာဟိယော၊ ‘‘ဘန္တေ၊ သံသာရေ သံသရန္တေန ကဗဠီကာရာဟာရော န နော လဒ္ဓပုဗ္ဗော၊ တုမှာကံ ဝါ မယှံ ဝါ ဇီဝိတန္တရာယံ န ဇာနာမိ၊ ဒေသေထ မေ ဓမ္မ’’န္တိ။ သတ္ထာ ဒုတိယမ္ပိ ပဋိက္ခိပိယေဝ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ ‘‘ဣမဿ မံ ဒိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ သကလသရီရံ ပီတိယာ နိရန္တရံ အဇ္ဈောတ္ထဋံ ဟောတိ၊ ဗလဝပီတိဝေဂေန ဓမ္မံ သုတွာပိ န သက္ခိဿတိ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ၊ မဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ တာဝ တိဋ္ဌတု၊ ဧကရတ္တေနေဝ ဝီသယောဇနသတံ မဂ္ဂံ အာဂတတ္တာ ဒရထောပိဿ ဗလဝါ၊ သောပိ တာဝ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတူ’’တိ။ တသ္မာ ဒွိက္ခတ္တုံ ပဋိက္ခိပိတွာ တတိယံ ယာစိတော အန္တရဝီထိယံ ဌိတောဝ ‘‘တသ္မာတိဟ တေ၊ ဗာဟိယ၊ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တံ ဘဝိဿတီ’’တိအာဒိနာ (ဥဒါ။ ၁၀) နယေန ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ ဣမမတ္ထံ သံခိပိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘သတ္ထာရံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အန္တရဃရေတိ အန္တရဝီထိယံ။

အပရိပုဏ္ဏပတ္တစီဝရတာယ ပတ္တစီဝရံ ပရိယေသန္တောတိ သော ကိရ ဝီသတိဝဿသဟဿာနိ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ‘‘ဘိက္ခုနာ နာမ အတ္တနော ပစ္စယေ လဘိတွာ အညံ အနောလောကေတွာ သယမေဝ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဧကဘိက္ခုဿပိ ပတ္တေန ဝါ စီဝရေန ဝါ သင်္ဂဟံ နာကာသိ။ တေနဿ ‘‘ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရံ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဉတွာ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေန ပဗ္ဗဇ္ဇံ န အဒါသိ။ တာဝဒေဝ စ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိတော ‘‘ပရိပုဏ္ဏံ တေ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အပရိပုဏ္ဏ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ ပတ္တစီဝရံ ပရိယေသာဟီ’’တိ ဝတွာ ပက္ကာမိ။ တသ္မာ သော ပတ္တစီဝရံ ပရိယေသန္တော သင်္ကာရဋ္ဌာနတော စောဠခဏ္ဍာနိ သံကဍ္ဎတိ။

သဟဿမပီတိ ပရိစ္ဆေဒဝစနံ။ ဧကသဟဿံ ဒွေသဟဿာနီတိ ဧဝံ သဟဿေန စေ ပရိစ္ဆိန္နာ ဂါထာ ဟောန္တိ၊ တာ စ အနတ္ထပဒသံဟိတာ အာကာသဝဏ္ဏပဗ္ဗတဝဏ္ဏာဒီနိ ပကာသကေဟိ အနိဗ္ဗာနဒီပကေဟိ အနတ္ထကေဟိ ပဒေဟိ သံဟိတာ ယာဝ ဗဟုကာ ဟောန္တိ၊ တာဝ ပါပိကာ ဧဝါတိ အတ္ထော ¶ ။ ဧကံ ဂါထာပဒံ သေယျောတိ ‘‘အပ္ပမာဒေါ အမတပဒံ…ပေ… ယထာ မတာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၂၁) ဧဝရူပါ ဧကဂါထာပိ သေယျောတိ အတ္ထော။

ကုမာရကဿပတ္ထေရဝတ္ထု

၂၁၇။ နဝမေ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝမာနောတိ သာဝကဗောဓိယာ နိယတတာယ ပုညသမ္ဘာရဿ စ သာတိသယတ္တာ ဝိနိပါတံ အဂန္တွာ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝမာနော။ ‘‘ဧကိဿာ ကုလဒါရိကာယ ကုစ္ဆိမှိ ဥပ္ပန္နော’’တိ ဝတွာ တမေဝဿ ဥပ္ပန္နဘာဝံ ¶ မူလတော ပဋ္ဌာယ ဒဿေတုံ – ‘‘သာ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သာတိ ကုလဒါရိကာ။ စ-သဒ္ဒေါ ဗျတိရေကတ္ထော။ တေန ဝုစ္စမာနံ ဝိသေသံ ဇောတယတိ။ ကုလဃရန္တိ ပတိကုလဂေဟံ။ ဂဗ္ဘနိမိတ္တန္တိ ဂဗ္ဘဿ သဏ္ဌိတဘာဝဝိဂ္ဂဟံ။ သတိပိ ဝိသာခါယ သာဝတ္ထိဝါသိကုလပရိယာပန္နတ္တေ တဿာ တတ္ထ ပဓာနဘာဝဒဿနတ္ထံ ‘‘ဝိသာခဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ ယထာ ‘‘ဗြာဟ္မဏာ အာဂတာ၊ ဝါသိဋ္ဌောပိ အာဂတော’’တိ။ ဘဂဝတာ ဧဝံ ဂဟိတနာမတ္တာတိ ယောဇနာ။ ယသ္မာ ရာဇပုတ္တာ လောကေ ‘‘ကုမာရာ’’တိ ဝေါဟရီယန္တိ၊ အယဉ္စ ရညော ကိတ္တိမပုတ္တော၊ တသ္မာ အာဟ – ‘‘ရညော…ပေ… သဉ္ဇာနိံသူ’’တိ။

ပဉ္စဒသ ပဉှေ အဘိသင်္ခရိတွာတိ ‘‘ဘိက္ခု၊ ဘိက္ခု၊ အယံ ဝမ္မိကော ရတ္တိံ ဓူပါယတိ၊ ဒိဝါ ပဇ္ဇလတီ’’တိအာဒိနာ ဝမ္မိကသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၂၄၉) အာဂတနယေန ပဉ္စဒသ ပဉှေ အဘိသင်္ခရိတွာ။ ပါယာသိရညောတိ ‘‘နတ္ထိ ပရလောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၁၀၊ ၄၁၂) ဧဝံလဒ္ဓိကဿ ပါယာသိရာဇဿ။ ရာဇာ ဟိ တဒါ အနဘိသိတ္တော ဟုတွာ ပသေနဒိနာ ကောသလေန ဒိန္နသေတဗျနဂရံ အဇ္ဈာဝသန္တော ဣမံ ဒိဋ္ဌိံ ဂဏှိ။ ပဉ္စဒသဟိ ပဉှေဟိ ပဋိမဏ္ဍေတွာတိ ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ ရာဇည၊ ဣမေ စန္ဒိမသူရိယာ ဣမသ္မိံ ဝါ လောကေ ပရသ္မိံ ဝါ ဒေဝါ ဝါ တေ မနုဿာ’’တိ ဧဝမာဒီဟိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၁၁) ပဉ္စဒသဟိ ပဉှေဟိ ပဋိမဏ္ဍိတံ ကတွာ။ သုတ္တန္တေတိ ပါယာသိသုတ္တန္တေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၀၆ အာဒယော)။

မဟာကောဋ္ဌိကတ္ထေရဝတ္ထု

၂၁၈။ ဒသမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

တတိယဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၄။ ဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂေါ

(၁၄) ၄။ စတုတ္ထဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

အာနန္ဒတ္ထေရဝတ္ထု

၂၁၉-၂၂၃။ စတုတ္ထဝဂ္ဂဿ ¶ ¶ ပဌမေ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တပ္ပမာဏန္တိ ဟေဋ္ဌာ ကောဏ္ဍညတ္ထေရဿ ဝတ္ထုမှိ ‘‘တဿ ဓုရပတ္တာနိ နဝုတိဟတ္ထာနိ ဟောန္တိ၊ ကေသရံ တိံသဟတ္ထံ၊ ကဏ္ဏိကာ ဒွါဒသဟတ္ထာ၊ ပါဒေန ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနံ ဧကာဒသဟတ္ထ’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပမာဏံ။ ရညော ပေသေသီတိ ပစ္စန္တဿ ကုပိတဘာဝံ အာရောစေတွာ ပေသေသိ။ ထေရဂါထာသံဝဏ္ဏနာယံ (ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၀၁၆ အာနန္ဒတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ) ပန ‘‘ပစ္စန္တဿ ကုပိတဘာဝံ ရညော အနာရောစေတွာ သယမေဝ တံ ဝူပသမေသိ၊ တံ သုတွာ ရာဇာ တုဋ္ဌမာနသော ပုတ္တံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘ဝရံ တေ၊ သုမန၊ ဒမ္မိ၊ ဂဏှာဟီ’တိ အာဟာ’’တိ ဝုတ္တံ။ န မေတံ စိတ္တံ အတ္ထီတိ မမ ဧဝရူပံ စိတ္တံ နတ္ထိ။ အဝဉ္ဈန္တိ အတုစ္ဆံ။ အညံ ဝရေဟီတိ အညံ ပတ္ထေဟိ၊ အညံ ဂဏှာဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥဒကံ အဓိဋ္ဌာယာတိ ‘‘ဥဒကံ ဟောတူ’’တိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ။ ဂတေနာတိ ဂမနေန။ န အာမိသစက္ခုကာတိ စီဝရာဒိပစ္စယသင်္ခါတံ အာမိသံ န ဩလောကေန္တိ။

ဝသနဋ္ဌာနသဘာဂေယေဝါတိ ဝသနဋ္ဌာနသမီပေယေဝ။ ဧကန္တဝလ္လဘောတိ ဥပဋ္ဌာကဋ္ဌာနေ ဧကန္တေန ဝလ္လဘော။ ဧတဿေဝါတိ ဧတဿေဝ ဘိက္ခုဿ။ ဒွေဇ္ဈကထာ န ဟောန္တီတိ ဒွိဓာဘူတကထာ န ဟောန္တိ၊ အနေကန္တိကကထာ န ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနိဗဒ္ဓါတိ အနိယတာ။ လောဟိတေန ဂလန္တေနာတိ ဣတ္ထမ္ဘူတက္ခာနေ ကရဏဝစနံ၊ ဂလန္တေန လောဟိတေန ယုတ္တောတိ အတ္ထော။ အနွာသတ္တောတိ အနုဂတော။ ဥဋ္ဌေဟိ၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ ဥဋ္ဌေဟိ၊ အာဝုသော အာနန္ဒာတိ တုရိတေ ဣဒမာမေဍိတဝစနံ။ ဒုဝိဓေန ဥဒကေနာတိ သီတုဒကေန ဥဏှုဒကေန စ။ တိဝိဓေန ဒန္တကဋ္ဌေနာတိ ခုဒ္ဒကံ မဟန္တံ မဇ္ဈိမန္တိ ဧဝံ တိပ္ပကာရေန ဒန္တကဋ္ဌေန။ နဝ ဝါရေ အနုပရိယာယတီတိ သတ္ထရိ ပက္ကောသန္တေ ပဋိဝစနဒါနာယ ထိနမိဒ္ဓဝိနောဒနတ္ထံ နဝက္ခတ္တုံ အနုပရိယာယတိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဧဝဉှိဿ အဟောသီ’’တိအာဒိ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။

ဥရုဝေလကဿပတ္ထေရဝတ္ထု

၂၂၄။ ဒုတိယေ ¶ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဝိတ္ထာရတော ဝိနယပါဠိယံ အာဂတမေဝ။

ကာဠုဒါယိတ္ထေရဝတ္ထု

၂၂၅။ တတိယေ ¶ ဂမနာကပ္ပန္တိ ဂမနာကာရံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

ဗာကုလတ္ထေရဝတ္ထု

၂၂၆။ စတုတ္ထေ နိရာဗာဓာနန္တိ အာဗာဓရဟိတာနံ။ ယထာ ‘‘ဒွါဝီသတိ ဒွတ္တိံသာ’’တိအာဒိမှိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ဗာဝီသတိ ဗာတ္တိံသာ’’တိအာဒီနိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဧဝမေဝံ ဒွေ ကုလာနိ အဿာတိ ဒွိကုလော၊ ဒွေကုလောတိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗေ ဗာကုလောတိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ – ‘‘ဗာကုလောတိ ဒွီသု ကုလေသု ဝဍ္ဎိတတ္တာ ဧဝံလဒ္ဓနာမော’’တိ။ ဥပယောဂေနာတိ အာနုဘာဝေန။ ဖာသုကကာလေတိ အရောဂကာလေ။ ဂဒ္ဒုဟနမတ္တမ္ပီတိ ဂေါဒုဟနမတ္တမ္ပိ ကာလံ။ ဣဓ ပန န သကလော ဂေါဒုဟနက္ခဏော အဓိပ္ပေတော၊ အထ ခေါ ဂါဝိံ ထနေ ဂဟေတွာ ဧကခီရဗိန္ဒုဒုဟနကာလမတ္တံ အဓိပ္ပေတံ။ အာရောဂျသာလန္တိ အာတုရာနံ အရောဂဘာဝကရဏတ္ထာယ ကတသာလံ။

နိမုဇ္ဇနုမ္မုဇ္ဇနဝသေနာတိ ဇာဏုပ္ပမာဏေ ဥဒကေ ထောကံယေဝ နိမုဇ္ဇနုမ္မုဇ္ဇနဝသေန။ ဆဍ္ဍေတွာ ပလာယီတိ မစ္ဆဿ မုခသမီပေယေဝ ဆဍ္ဍေတွာ ပလာယိ။ ဒါရကဿ တေဇေနာတိ ဒါရကဿ ပုညတေဇေန။ မာရိယမာနာဝ မရန္တီတိ ဒဏ္ဍာဒီဟိ ပေါထေတွာ မာရိယမာနာဝ မရန္တိ၊ န ဇာလေန ဗဒ္ဓတာမတ္တေန အမာရိယမာနာ။ နီဟဋမတ္တောဝ မတောတိ နီဟဋက္ခဏေယေဝ မတော။ တေနဿ မာရဏတ္ထံ ဥပက္ကမော န ကတော၊ ယေန ဥပက္ကမေန ဒါရကဿ အာဗာဓော သိယာ။ တန္တိ မစ္ဆံ။ သကလမေဝါတိ အဝိကလမေဝ ပရိပုဏ္ဏာဝယဝမေဝ။ န ကေဠာယတီတိ န နန္ဒတိ၊ ကိသ္မိဉ္စိ န မညတိ။ ပိဋ္ဌိတော ဖာလေန္တီတိ ဒါရကဿ ပုညတေဇေန ပိဋ္ဌိတော ဖာလေန္တီ။ ဘေရိံ စရာပေတွာတိ ‘‘ပုတ္တံ လဘိ’’န္တိ ဥဂ္ဃောသနဝသေန ဘေရိံ စရာပေတွာ။ ပကတိံ အာစိက္ခီတိ အတ္တနော ပုတ္တဘာဝံ ကထေသိ။ ကုစ္ဆိယာ ဓာရိတတ္တာ အမာတာ ကာတုံ န သက္ကာတိ ဇနနီဘာဝတော အမာတာ ကာတုံ န သက္ကာ။ မစ္ဆံ ဂဏှန္တာပီတိ မစ္ဆံ ဝိက္ကိဏိတွာ ဂဏှန္တာပိ။ တထာ ဂဏှန္တာ စ တပ္ပရိယာပန္နံ သဗ္ဗံ ဂဏှန္တိ နာမာတိ အာဟ – ‘‘ဝက္ကယကနာဒီနိ ဗဟိ ကတွာ ဂဏှန္တာ နာမ နတ္ထီ’’တိ။ အယမ္ပိ အမာတာ ကာတုံ န သက္ကာတိ ဒိန္နပုတ္တဘာဝတော န သက္ကာ။

သောဘိတတ္ထေရဝတ္ထု

၂၂၇။ ပဉ္စမံ ¶ ¶ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ဥပါလိတ္ထေရဝတ္ထု

၂၂၈။ ဆဋ္ဌေ ဘာရုကစ္ဆကဝတ္ထုန္တိ အညတရော ကိရ ဘာရုကစ္ဆဒေသဝါသီ ဘိက္ခု သုပိနန္တေ ပုရာဏဒုတိယိကာယ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိတွာ ‘‘အဿမဏော အဟံ ဝိဗ္ဘမိဿာမီ’’တိ ဘာရုကစ္ဆံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ အာယသ္မန္တံ ဥပါလိံ ပဿိတွာ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသိ။ အာယသ္မာ ဥပါလိ၊ ဧဝမာဟ – ‘‘အနာပတ္တိ၊ အာဝုသော၊ သုပိနန္တေနာ’’တိ။ ယသ္မာ သုပိနန္တေ အဝိသယတ္တာ ဧဝံ ဟောတိ။ တသ္မာ ဥပါလိတ္ထေရော ဘဂဝတာ အဝိနိစ္ဆိတပုဗ္ဗမ္ပိ ဣမံ ဝတ္ထုံ နယဂ္ဂါဟေန ဧဝံ ဝိနိစ္ဆိနိ။ ဂဟပတိနော ဒွေ ဒါရကာ ဟောန္တိ ပုတ္တော စ ဘာဂိနေယျော စ။ အထ သော ဂဟပတိ ဂိလာနော ဟုတွာ အာယသ္မန္တံ အဇ္ဇုကံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣမံ၊ ဘန္တေ၊ ဩကာသံ ယော ဣမေသံ ဒါရကာနံ သဒ္ဓါ ဟောတိ ပသန္နော၊ တဿ အာစိက္ခေယျာသီ’’တိ။ တေန စ သမယေန တဿ စ ဂဟပတိနော ဘာဂိနေယျော သဒ္ဓါ ဟောတိ ပသန္နော။ အထာယသ္မာ အဇ္ဇုကော တံ ဩကာသံ တဿ ဒါရကဿ အာစိက္ခိ။ သော တေန သာပတေယျေန ကုဋုမ္ဗဉ္စ သဏ္ဌပေသိ၊ ဒါနဉ္စ ပဋ္ဌပေသိ။ အထ တဿ ဂဟပတိနော ပုတ္တော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ အာနန္ဒ၊ ပိတုနော ဒါယဇ္ဇော ပုတ္တော ဝါ ဘာဂိနေယျော ဝါ’’တိ။ ပုတ္တော ခေါ၊ အာဝုသော၊ ပိတုနော ဒါယဇ္ဇောတိ။ အာယသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ အယျော အဇ္ဇုကော အမှာကံ သာပတေယျံ အမှာကံ မေထုနကဿ အာစိက္ခီတိ။ အဿမဏော၊ အာဝုသော၊ သော အဇ္ဇုကောတိ။ အထာယသ္မာ အဇ္ဇုကော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဒေဟိ မေ၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ ဝိနိစ္ဆယ’’န္တိ။ တေ ဥဘောပိ ဥပါလိတ္ထေရဿ သန္တိကံ အဂမံသု။ အထာယသ္မာ ဥပါလိ၊ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယော နု ခေါ၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ သာမိကေန ‘ဣမံ ဩကာသံ ဣတ္ထန္နာမဿ အာစိက္ခာ’တိ ဝုတ္တော၊ တဿ အာစိက္ခတိ၊ ကိံ သော အာပဇ္ဇတီ’’တိ? န၊ ဘန္တေ၊ ကိဉ္စိ အာပဇ္ဇတိ အန္တမသော ဒုက္ကဋမတ္ထမ္ပီတိ။ အယံ၊ အာဝုသော၊ အာယသ္မာ အဇ္ဇုကော သာမိကေန ‘‘ဣမံ ဩကာသံ ဣတ္ထန္နာမဿ အာစိက္ခာ’’တိ ဝုတ္တော တဿ အာစိက္ခတိ၊ အနာပတ္တိ၊ အာဝုသော၊ အာယသ္မတော အဇ္ဇုကဿာတိ။ ဘဂဝါ တံ သုတွာ ‘‘သုကထိတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပါလိနာ’’တိ ဝတွာ ¶ သာဓုကာရမဒါသိ၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ကုမာရကဿပဝတ္ထု (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၁၇) ပန ဟေဋ္ဌာ အာဂတမေဝ။

ဆန္နံ ခတ္တိယာနန္တိ ဘဒ္ဒိယော သကျရာဇာ အနုရုဒ္ဓါ အာနန္ဒော ဘဂု ကိမိလော ဒေဝဒတ္တောတိ ဣမေသံ ¶ ဆန္နံ ခတ္တိယာနံ။ ပသာဓကောတိ မဏ္ဍယိတာ။ ပါဠိယန္တိ သင်္ဃဘေဒက္ခန္ဓကပါဠိယန္တိ (စူဠဝ။ ၃၃၀ အာဒယော)။

နန္ဒကတ္ထေရဝတ္ထု

၂၂၉။ သတ္တမေ ဧကသမောဓာနေတိ ဧကသ္မိံ သမောဓာနေ၊ ဧကသ္မိံ သန္နိပါတေတိ အတ္ထော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

နန္ဒတ္ထေရဝတ္ထု

၂၃၀။ အဋ္ဌမေ န တံ စတုသမ္ပဇညဝသေန အပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဩလောကေတီတိ သာတ္ထကသပ္ပာယဂေါစရအသမ္မောဟသမ္ပဇညသင်္ခါတာနံ စတုန္နံ သမ္ပဇညာနံ ဝသေန အပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ တံ ဒိသံ န ဩလောကေတိ။ သော ဟိ အာယသ္မာ ‘‘ယမေဝါဟံ ဣန္ဒြိယေသု အဂုတ္တဒွါရတံ နိဿာယ သာသနေ အနဘိရတိအာဒိဝိပ္ပကာရပ္ပတ္တော၊ တမေဝ သုဋ္ဌု နိဂ္ဂဟေဿာမီ’’တိ ဥဿာဟဇာတော ဗလဝဟိရောတ္တပ္ပော၊ တတ္ထ စ ကတာဓိကာရတ္တာ ဣန္ဒြိယသံဝရော ဥက္ကံသပါရမိပ္ပတ္တော စတုသမ္ပဇညံ အမုဉ္စိတွာဝ သဗ္ဗဒိသံ အာလောကေတိ။ ဝုတ္တဉ္စေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နန္ဒဿ ပုရတ္ထိမာ ဒိသာ အာလောကေတဗ္ဗာ ဟောတိ၊ သဗ္ဗံ စေတသော သမန္နာဟရိတွာ နန္ဒော ပုရတ္ထိမံ ဒိသံ အာလောကေတိ ‘ဧဝံ မေ ပုရတ္ထိမံ ဒိသံ အာလောကယတော နာဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာသဝိဿန္တီ’တိ။ ဣတိဟ တတ္ထ သမ္ပဇာနော ဟောတိ။ သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နန္ဒဿ ပစ္ဆိမာ ဒိသာ၊ ဥတ္တရာ ဒိသာ၊ ဒက္ခိဏာ ဒိသာ၊ ဥဒ္ဓံ၊ အဓော၊ အနုဒိသာ အနုဝိလောကေတဗ္ဗာ ဟောတိ၊ သဗ္ဗံ စေတသော သမန္နာဟရိတွာ နန္ဒော အနုဒိသံ အနုဝိလောကေတိ ‘ဧဝံ မေ အနုဒိသံ အနုဝိလောကယတော…ပေ… သမ္ပဇာနော ဟောတီ’’’တိ (အ။ နိ။ ၈။၉)။

အဘိသေကဂေဟပဝေသနအာဝါဟမင်္ဂလေသု ¶ ဝတ္တမာနေသူတိ ဣဓ တီဏိ မင်္ဂလာနိ ဝုတ္တာနိ၊ ဝိနယဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘တံ ဒိဝသမေဝ နန္ဒကုမာရဿ ကေသဝိဿဇ္ဇနံ၊ ပဋ္ဋဗန္ဓော၊ ဃရမင်္ဂလံ၊ ဆတ္တမင်္ဂလံ၊ အာဝါဟမင်္ဂလန္တိ ပဉ္စ မင်္ဂလာနိ ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကုလမရိယာဒဝသေန ကေသောရောပနံ ကေသဝိဿဇ္ဇနံ။ ယုဝရာဇပဋ္ဋဗန္ဓနံ ပဋ္ဋဗန္ဓော။ အဘိနဝဃရပ္ပဝေသနမဟော ဃရမင်္ဂလံ။ ဝိဝါဟကရဏမဟော အာဝါဟမင်္ဂလံ။ ယုဝရာဇဆတ္တမဟော ဆတ္တမင်္ဂလံ။

နန္ဒကုမာရံ ¶ အဘိသေကမင်္ဂလံ န တထာ ပီဠေသိ၊ ယထာ ဇနပဒကလျာဏိယာ ဝုတ္တဝစနန္တိ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗံ။ တဒေဝ ပန ဝစနံ သရူပတော ဒဿေတုံ – ‘‘ပတ္တံ အာဒါယ ဂမနကာလေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဇနပဒကလျာဏီတိ ဇနပဒမှိ ကလျာဏီ ဥတ္တမာ ဆ သရီရဒေါသရဟိတာ ပဉ္စ ကလျာဏသမန္နာဂတာ။ သာ ဟိ ယသ္မာ နာတိဒီဃာ နာတိရဿာ နာတိကိသာ နာတိထူလာ နာတိကာဠီ နာစ္စောဒါတာတိ အတိက္ကန္တာ မာနုသဝဏ္ဏံ၊ အသမ္ပတ္တာ ဒိဗ္ဗဝဏ္ဏံ၊ တသ္မာ ဆ သရီရဒေါသရဟိတာ။ ဆဝိကလျာဏံ မံသကလျာဏံ နှာရုကလျာဏံ အဋ္ဌိကလျာဏံ ဝယကလျာဏန္တိ ဣမေဟိ ပန ကလျာဏေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ပဉ္စ ကလျာဏသမန္နာဂတာ နာမ။ တဿာ ဟိ အာဂန္တုကောဘာသကိစ္စံ နတ္ထိ၊ အတ္တနော သရီရောဘာသေနေဝ ဒွါဒသဟတ္ထေ ဌာနေ အာလောကံ ကရောတိ၊ ပိယင်္ဂုသာမာ ဝါ ဟောတိ သုဝဏ္ဏသာမာ ဝါ၊ အယမဿာ ဆဝိကလျာဏတာ။ စတ္တာရော ပနဿာ ဟတ္ထပါဒါ မုခပရိယောသာနဉ္စ လာခါရသပရိကမ္မကတံ ဝိယ ရတ္တပဝါဠရတ္တကမ္ဗလသဒိသံ ဟောတိ၊ အယမဿာ မံသကလျာဏတာ။ ဝီသတိ ပန နခပတ္တာနိ မံသတော အမုတ္တဋ္ဌာနေ လာခါရသပူရိတာနိ ဝိယ၊ မုတ္တဋ္ဌာနေ ခီရဓာရာသဒိသာနိ ဟောန္တိ၊ အယမဿာ နှာရုကလျာဏတာ။ ဒွတ္တိံသ ဒန္တာ သုဖုသိတာ သုဓောတဝဇိရပန္တိ ဝိယ ခါယန္တိ၊ အယမဿာ အဋ္ဌိကလျာဏတာ။ ဝီသံဝဿသတိကာပိ သမာနာ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကာ ဝိယ ဟောတိ နိပ္ပလိတေန၊ အယမဿာ ဝယကလျာဏတာ။ ဣတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ကလျာဏေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ‘‘ဇနပဒကလျာဏီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တုဝဋန္တိ သီဃံ။

ဣမသ္မိံ ဌာနေ နိဝတ္တေဿတိ၊ ဣမသ္မိံ ဌာနေ နိဝတ္တေဿတီတိ စိန္တေန္တမေဝါတိ သော ကိရ တထာဂတေ ဂါရဝဝသေန ‘‘ပတ္တံ ဝေါ၊ ဘန္တေ၊ ဂဏှထာ’’တိ ဝတ္တုံ အဝိသဟန္တော ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘သောပါနသီသေ ပတ္တံ ဂဏှိဿတီ’’တိ ¶ ။ သတ္ထာ တသ္မိမ္ပိ ဌာနေ န ဂဏှိ။ ဣတရော ‘‘သောပါနပါဒမူလေ ဂဏှိဿတီ’’တိ စိန္တေသိ။ သတ္ထာ တတ္ထာပိ န ဂဏှိ။ ဣတရော ‘‘ရာဇင်္ဂဏေ ဂဏှိဿတီ’’တိ စိန္တေသိ။ သတ္ထာ တတ္ထာပိ န ဂဏှိ။ ဧဝံ ‘‘ဣဓ ဂဏှိဿတိ၊ ဧတ္ထ ဂဏှိဿတီ’’တိ စိန္တေန္တမေဝ သတ္ထာ ဝိဟာရံ နေတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ။

မဟာကပ္ပိနတ္ထေရဝတ္ထု

၂၃၁။ နဝမေ သုတဝိတ္တကောတိ ဓမ္မဿဝနပိယော။ ပဋိဟာရကဿာတိ ဒေါဝါရိကဿ။ သစ္စကာရေနာတိ သစ္စကိရိယာယ။ သတ္ထာ ‘‘ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ အာဂစ္ဆတူ’’တိ စိန္တေသိ။ ထေရီ အာဂန္တွာ သဗ္ဗာ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဘိက္ခုနီဥပဿယံ ဂတာတိ ဣဒံ အင်္ဂုတ္တရဘာဏကာနံ ကထာမဂ္ဂံ ဒဿေန္တေန ဝုတ္တံ။ တေနေဝ ဓမ္မပဒဋ္ဌကထာယံ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။မဟာကပ္ပိနတ္ထေရဝတ္ထု) ဝုတ္တံ –

‘‘တာ ¶ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ ဌိတာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိံသု။ ဧဝံ ကိရ ဝုတ္တေ သတ္ထာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာယ အာဂမနံ စိန္တေသီတိ ဧကစ္စေ ဝဒန္တိ။ သတ္ထာ ပန တာ ဥပါသိကာယော အာဟ – ‘သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ ဘိက္ခုနီဥပဿယေ ပဗ္ဗာဇေထာ’တိ။ တာ အနုပုဗ္ဗေန ဇနပဒစာရိကံ စရမာနာ အန္တရာမဂ္ဂေ မဟာဇနေန အဘိဟဋသက္ကာရသမ္မာနာ ပဒသာဝ ဝီသယောဇနသတိကံ မဂ္ဂံ ဂန္တွာ ဘိက္ခုနီဥပဿယေ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသူ’’တိ။

ဓမ္မပီတီတိ ဓမ္မပါယကော၊ ဓမ္မံ ပိဝန္တောတိ အတ္ထော။ ဓမ္မော စ နာမေသ န သက္ကာ ဘာဇနေန ယာဂုအာဒီနိ ဝိယ ပါတုံ၊ နဝဝိဓံ ပန လောကုတ္တရဓမ္မံ နာမကာယေန ဖုသန္တော အာရမ္မဏတော သစ္ဆိကရောန္တော ပရိညာဘိသမယာဒီဟိ ဒုက္ခာဒီနိ အရိယသစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈန္တော ဓမ္မံ ပိဝတိ နာမ။ သုခံ သေတီတိ ဒေသနာမတ္တမေတံ၊ စတူဟိပိ ဣရိယာပထေဟိ သုခံ ဝိဟရတီတိ အတ္ထော။ ဝိပ္ပသန္နေနာတိ အနာဝိလေန နိရုပက္ကိလေသေန။ အရိယပ္ပဝေဒိတေတိ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ အရိယေဟိ ပဝေဒိတေ သတိပဋ္ဌာနာဒိဘေဒေ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေ။ သဒါ ရမတီတိ ဧဝရူပေါ ဓမ္မပီတိ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ ဝိဟရန္တော ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတော သဒါ ရမတိ အဘိရမတိ။ ဗာဟိတပါပတ္တာ ‘‘ဗြာဟ္မဏာ’’တိ ထေရံ အာလပတိ။

သာဂတတ္ထေရဝတ္ထု

၂၃၂။ ဒသမေ ¶ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာနံ ဝစနေနာတိ ကောသမ္ဗိကာ ကိရ ဥပါသကာ အာယသ္မန္တံ သာဂတံ ဥပသင်္ကမိတွာ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ ဌိတာ ဧဝမာဟံသု – ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ အယျာနံ ဒုလ္လဘဉ္စ မနာပဉ္စ၊ ကိံ ပဋိယာဒေမာ’’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ကောသမ္ဗိကေ ဥပါသကေ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘အတ္ထာဝုသော ကာပေါတိကာ၊ နာမ ပသန္နာ ဘိက္ခူနံ ဒုလ္လဘာ စ မနာပါ စ၊ တံ ပဋိယာဒေထာ’’တိ။ အထ ကောသမ္ဗိကာ ဥပါသကာ ဃရေ ဃရေ ကာပေါတိကံ ပသန္နံ ပဋိယာဒေတွာ အာယသ္မန္တံ သာဂတံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ဒိသွာ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ပိဝတု၊ ဘန္တေ၊ အယျော သာဂတော ကာပေါတိကံ ပသန္နံ၊ ပိဝတု၊ ဘန္တေ၊ အယျော သာဂတော ကာပေါတိကံ ပသန္န’’န္တိ။ အထာယသ္မာ သာဂတော ဃရေ ဃရေ ကာပေါတိကံ ပသန္နံ ပိဝိတွာ နဂရမှာ နိက္ခမန္တော နဂရဒွါရေ ပတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာနံ ဝစနေန သဗ္ဗဂေဟေသု ကာပေါတိကံ ပသန္နံ ပဋိယာဒေတွာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ကာပေါတိကာ နာမ ကပေါတပါဒသမာနဝဏ္ဏာ ရတ္တောဘာသာ။ ပသန္နာတိ သုရာမဏ္ဍဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဝိနယေ သမုဋ္ဌိတန္တိ သုရာပါနသိက္ခာပဒေ (ပါစိ။ ၃၂၆ အာဒယော) အာဂတံ။

ရာဓတ္ထေရဝတ္ထု

၂၃၃။ ဧကာဒသမေ ¶ သတ္ထာ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ သညံ အဒါသီတိ ဗြာဟ္မဏံ ပဗ္ဗာဇေတုံ သညံ အဒါသိ၊ အာဏာပေသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘဂဝါ ကိရ တံ ဗြာဟ္မဏံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အလဘိတွာ ကိသံ လူခံ ဒုဗ္ဗဏ္ဏံ ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတံ ဒိသွာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ အဓိကာရံ သရတီ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဟံ ခေါ၊ ဘန္တေ၊ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ အဓိကာရံ သရာမီ’’တိ။ ကိံ ပန တွံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဗြာဟ္မဏဿ အဓိကာရံ သရသီတိ။ ဣဓ မေ၊ ဘန္တေ၊ သော ဗြာဟ္မဏော ရာဇဂဟေ ပိဏ္ဍာယ စရန္တဿ ကဋစ္ဆုဘိက္ခံ ဒါပေသိ၊ ဣမံ ခေါ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ အဓိကာရံ သရာမီ’’တိ။ သာဓု သာဓု၊ သာရိပုတ္တ။ ကတညုနော ဟိ၊ သာရိပုတ္တ၊ သပ္ပုရိသာ ကတဝေဒိနော၊ တေန ဟိ တွံ၊ သာရိပုတ္တ၊ တံ ဗြာဟ္မဏံ ပဗ္ဗာဇေဟိ ဥပသမ္ပာဒေဟီတိ။ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ အာဂတောတိ အလီနစိတ္တဇာတကဿ (ဇာ။ ၁။၂။၁၁-၁၂) အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။အလီနစိတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ) အာဂတော။

နိဓီနန္တိ ¶ တတ္ထ တတ္ထ နိဒဟိတွာ ဌပိတာနံ ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒိပူရာနံ နိဓိကုမ္ဘီနံ။ ပဝတ္တာရန္တိ ကိစ္ဆဇီဝိကေ ဒုဂ္ဂတမနုဿေ အနုကမ္ပံ ကတွာ ‘‘ဧဟိ၊ တေ သုခေန ဇီဝနုပါယံ ဒဿေဿာမီ’’တိ နိဓိဋ္ဌာနံ နေတွာ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ‘‘ဣမံ ဂဟေတွာ သုခံ ဇီဝါ’’တိ အာစိက္ခိတာရံ ဝိယ။ ဝဇ္ဇဒဿိနန္တိ ဒွေ ဝဇ္ဇဒဿိနော ‘‘ဣမိနာ နံ အသာရုပ္ပေန ဝါ ခလိတေန ဝါ သင်္ဃမဇ္ဈေ နိဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ ရန္ဓဂဝေသကော စ၊ အနညာတံ ဉာပနတ္ထာယ ဉာတံ အနုဂ္ဂဏှနတ္ထာယ သီလာဒီနမဿ ဝုဒ္ဓိကာမတာယ တံ တံ ဝဇ္ဇံ ဩလောကနေန ဥလ္လုမ္ပနသဘာဝသဏ္ဌိတော စ။ အယံ ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ ယထာ ဟိ ဒုဂ္ဂတမနုဿော ‘‘ဣမံ ဂဏှာဟီ’’တိ တဇ္ဇေတွာပိ ပေါထေတွာပိ နိဓိံ ဒဿေန္တေ ကောပံ န ကရောတိ၊ ပမုဒိတောဝ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝံ ဧဝရူပေ ပုဂ္ဂလေ အသာရုပ္ပံ ဝါ ခလိတံ ဝါ ဒိသွာ အာစိက္ခန္တေ ကောပေါ န ကာတဗ္ဗော၊ တုဋ္ဌေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဘန္တေ၊ မဟန္တံ ဝေါ ကမ္မံ ကတံ မယှံ အာစရိယုပဇ္ဈာယဋ္ဌာနေ ဌတွာ ဩဝဒန္တေဟိ၊ ပုနပိ မံ ဝဒေယျာထာ’’တိ ပဝါရေတဗ္ဗမေဝ။

နိဂ္ဂယှဝါဒိန္တိ ဧကစ္စော ဟိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံ အသာရုပ္ပံ ဝါ ခလိတံ ဝါ ဒိသွာ ‘‘အယံ မေ မုခေါဒကဒါနာဒီဟိ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌဟတိ၊ သစေ နံ ဝက္ခာမိ၊ န မံ ဥပဋ္ဌဟိဿတိ၊ ဧဝံ မေ ပရိဟာနိ ဘဝိဿတီ’’တိ တံ ဝတ္တုံ အဝိသဟန္တော န နိဂ္ဂယှဝါဒီ နာမ ဟောတိ၊ သော ဣမသ္မိံ သာသနေ ကစဝရံ အာကိရတိ။ ယော ပန တထာရူပံ ဝဇ္ဇံ ဒိသွာ ဝဇ္ဇာနုရူပံ တဇ္ဇေန္တော ပဏာမေန္တော ဒဏ္ဍကမ္မံ ကရောန္တော ဝိဟာရာ နီဟရန္တော သိက္ခာပေတိ၊ အယံ နိဂ္ဂယှဝါဒီ နာမ သေယျထာပိ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘နိဂ္ဂယှ နိဂ္ဂယှာဟံ၊ အာနန္ဒ၊ ဝက္ခာမိ၊ ပဝယှ ပဝယှ ¶ ၊ အာနန္ဒ၊ ဝက္ခာမိ၊ ယော သာရော၊ သော ဌဿတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၉၆)။ မေဓာဝိန္တိ ဓမ္မောဇပညာယ သမန္နာဂတံ။ တာဒိသန္တိ ဧဝရူပံ ပဏ္ဍိတံ ဘဇေယျ ပယိရုပါသေယျ။ တာဒိသဉှိ အာစရိယံ ဘဇမာနဿ အန္တေဝါသိကဿ သေယျော ဟောတိ န ပါပိယော၊ ဝဍ္ဎိယေဝ ဟောတိ၊ နော ပရိဟာနီတိ။

မောဃရာဇတ္ထေရဝတ္ထု

၂၃၄။ ဒွါဒသမေ ကဋ္ဌဝါဟနနဂရေတိ ကဋ္ဌဝါဟနေန ဂဟိတတ္တာ ဧဝံလဒ္ဓနာမကေ နဂရေ။ အတီတေ ကိရ ဗာရာဏသိဝါသီ ဧကော ရုက္ခဝဍ္ဎကီ သကေ အာစရိယကေ အဒုတိယော။ တဿ သောဠသ သိဿာ ဧကမေကဿ သဟဿံ အန္တေဝါသိကာ။ ဧဝံ တေ သတ္တရသာဓိကာ သောဠသ သဟဿာ အာစရိယန္တေဝါသိကာ ¶ သဗ္ဗေပိ ဗာရာဏသိံ ဥပနိဿာယ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တာ ပဗ္ဗတသမီပံ ဂန္တွာ ရုက္ခေ ဂဟေတွာ တတ္ထေဝ နာနာပါသာဒဝိကတိယော နိဋ္ဌာပေတွာ ကုလ္လံ ဗန္ဓိတွာ ဂင်္ဂါယ ဗာရာဏသိံ အာနေတွာ သစေ ရာဇာ အတ္ထိကော ဟောတိ၊ ရညော ဧကဘူမကံ ဝါ သတ္တဘူမကံ ဝါ ပါသာဒံ ယောဇေတွာ ဒေန္တိ။ နော စေ၊ အညေသမ္ပိ ဝိက္ကိဏိတွာ ပုတ္တဒါရံ ပေါသေန္တိ။ အထ နေသံ ဧကဒိဝသံ အာစရိယော ‘‘န သက္ကာ ဝဍ္ဎကိကမ္မေန နိစ္စံ ဇီဝိတုံ၊ ဒုက္ကရဉှိ ဇရာကာလေ ဧတံ ကမ္မ’’န္တိ စိန္တေတွာ အန္တေဝါသိကေ အာမန္တေသိ – ‘‘တာတာ၊ ဥဒုမ္ဗရာဒယော အပ္ပသာရရုက္ခေ အာနေထာ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ အာနယိံသု။ သော တေဟိ ကဋ္ဌသကုဏံ ကတွာ တဿဗ္ဘန္တရံ ပဝိသိတွာ ဝါတေန ယန္တံ ပူရေသိ။ ကဋ္ဌသကုဏော သုဝဏ္ဏဟံသရာဇာ ဝိယ အာကာသေ လင်္ဃိတွာ ဝနဿ ဥပရိ စရိတွာ အန္တေဝါသီနံ ပုရတော ဩရုဟိ။

အထာစရိယော သိဿေ အာဟ – ‘‘တာတာ ဤဒိသာနိ ကဋ္ဌဝါဟနာနိ ကတွာ သက္ကာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ရဇ္ဇေ ဂဟေတုံ၊ တုမှေပိ တာတာ ဧတာနိ ကရောထ၊ ရဇ္ဇံ ဂဟေတွာ ဇီဝိဿာမ၊ ဒုက္ကရံ ဝဍ္ဎကိသိပ္ပေန ဇီဝိတု’’န္တိ။ တေ တထာ ကတွာ အာစရိယဿ ပဋိဝေဒေသုံ။ တတော နေ အာစရိယော အာဟ – ‘‘ကတမံ တာတာ ရဇ္ဇံ ဂဏှာမာ’’တိ? ဗာရာဏသိရဇ္ဇံ အာစရိယာတိ။ အလံ တာတာ၊ မာ ဧတံ ရုစိတ္ထ၊ မယဉှိ တံ ဂဟေတွာပိ ‘‘ဝဍ္ဎကိရာဇာ၊ ဝဍ္ဎကိယုဝရာဇာ’’တိ ဝဍ္ဎကိဝါဒါ န မုစ္စိဿာမ၊ မဟန္တော ဇမ္ဗုဒီပေါ၊ အညတ္ထ ဂစ္ဆာမာတိ။ တတော သပုတ္တဒါရကာ ကဋ္ဌဝါဟနာနိ အဘိရုဟိတွာ သဇ္ဇာဝုဓာ ဟုတွာ ဟိမဝန္တာဘိမုခါ ဂန္တွာ ဟိမဝတိ အညတရံ နဂရံ ပဝိသိတွာ ရညော နိဝေသနေယေဝ ပစ္စုဋ္ဌံသု။ တေ တတ္ထ ရဇ္ဇံ ဂဟေတွာ အာစရိယံ ရဇ္ဇေ အဘိသိဉ္စိံသု။ သော ‘‘ကဋ္ဌဝါဟနော ရာဇာ’’တိ ပါကဋော အဟောသိ၊ တံ နဂရံ တေန ဂဟိတတ္တာ ‘‘ကဋ္ဌဝါဟနနဂရ’’န္တေဝ နာမံ လဘိ။

တပစာရန္တိ ¶ တပစရဏံ။ ပါသာဏစေတိယေ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ နိသီဒီတိ ပါသာဏကစေတိယန္တိ လဒ္ဓဝေါဟာရေ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ သက္ကေန မာပိတေ မဟာမဏ္ဍပေ နိသီဒိ။ တတ္ထ ကိရ မဟတော ပါသာဏဿ ဥပရိ ပုဗ္ဗေ ဒေဝဋ္ဌာနံ အဟောသိ၊ ဥပ္ပန္နေ ပန ဘဂဝတိ ဝိဟာရော ဇာတော၊ သော တေနေဝ ပုရိမဝေါဟာရေန ‘‘ပါသာဏစေတိယ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

တေန ¶ ပုစ္ဆိတေ ဒုတိယော ဟုတွာ သတ္ထာရံ ပဉှံ ပုစ္ဆီတိ –

‘‘မုဒ္ဓံ မုဒ္ဓါဓိပါတဉ္စ၊ ဗာဝရီ ပရိပုစ္ဆတိ၊

တံ ဗျာကရောဟိ ဘဂဝါ၊ ကင်္ခံ ဝိနယ နော ဣသေ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၁၀၃၁) –

ဧဝံ တေန ပဉှေ ပုစ္ဆိတေ ဘဂဝတာ စ –

‘‘အဝိဇ္ဇာ မုဒ္ဓါတိ ဇာနာဟိ၊ ဝိဇ္ဇာ မုဒ္ဓါဓိပါတိနီ၊

သဒ္ဓါသတိသမာဓီဟိ၊ ဆန္ဒဝီရိယေန သံယုတာ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၁၀၃၂) –

ပဉှေ ဝိဿဇ္ဇိတေ ဒုတိယော ဟုတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။

အထဿ…ပေ… ပဉှံ ကထေသီတိ –

‘‘ကထံ လောကံ အဝေက္ခန္တံ၊ မစ္စုရာဇာ န ပဿတီ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၁၁၂၄) –

တေန ပဉှေ ပုစ္ဆိတေ –

‘‘သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿု၊ မောဃရာဇ သဒါ သတော၊

အတ္တာနုဒိဋ္ဌိံ ဦဟစ္စ၊ ဧဝံ မစ္စုတရော သိယာ၊

ဧဝံ လောကံ အဝေက္ခန္တံ၊ မစ္စုရာဇာ န ပဿတီ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၁၁၂၅) –

ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။

သေသဇနာတိ တသ္မိံ သမာဂမေ သန္နိပတိတာ သေသဇနာ။ န ကထီယန္တီတိ ‘‘ဧတ္တကာ သောတာပန္နာ’’တိအာဒိနာ ¶ န ဝုစ္စန္တိ။ ဧဝံ ပါရာယနေ ဝတ္ထု သမုဋ္ဌိတန္တိ ပါရာယနဝဂ္ဂေ ဣဒံ ဝတ္ထု သမုဋ္ဌိတံ။

စတုတ္ထဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ထေရပါဠိသံဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၄။ ဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂေါ

(၁၄) ၅။ ပဉ္စမဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

မဟာပဇာပတိဂေါတမီထေရီဝတ္ထု

၂၃၅။ ထေရိပါဠိသံဝဏ္ဏနာယ ¶ ပဌမေ ယဒိဒံ မဟာဂေါတမီတိ ဧတ္ထ ‘‘ယဒိဒံ မဟာပဇာပတိ ဂေါတမီ’’တိ စ ပဌန္တိ။ တတ္ထ ဂေါတမီတိ ဂေါတ္တံ။ နာမကရဏဒိဝသေ ¶ ပနဿာ လဒ္ဓသက္ကာရာ ဗြာဟ္မဏာ လက္ခဏသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘သစေ အယံ ဓီတရံ လဘိဿတိ၊ စက္ကဝတ္တိရညော မဟေသီ ဘဝိဿတိ။ သစေ ပုတ္တံ လဘိဿတိ၊ စက္ကဝတ္တိရာဇာ ဘဝိဿတီ’’တိ ဥဘယထာပိ ‘‘မဟတီယေဝဿာ ပဇာ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကရိံသု၊ တသ္မာ ပုတ္တပဇာယ စေဝ ဓီတုပဇာယ စ မဟန္တတာယ ‘‘မဟာပဇာပတီ’’တိ ဝေါဟရိံသု။ တဒုဘယံ ပန သံသန္ဒေတွာ ‘‘မဟာပဇာပတိဂေါတမီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝါရဘိက္ခန္တိ ဝါရေန ဒါတဗ္ဗံ ဘိက္ခံ။ နာမံ အကံသူတိ ဂေါတ္တံယေဝ နာမံ အကံသု။ မာတုစ္ဆန္တိ စူဠမာတရံ။ မာတုဘဂိနီ ဟိ မာတုစ္ဆာတိ ဝုစ္စတိ။ ကလဟဝိဝါဒသုတ္တပရိယောသာနေတိ ‘‘ကုတောပဟူတာ ကလဟာ ဝိဝါဒါ’’တိအာဒိနာ သုတ္တနိပါတေ အာဂတဿ ကလဟဝိဝါဒသုတ္တဿ (သု။ နိ။ ၈၆၈ အာဒယော) ပရိယောသာနေ။ ဣဒဉ္စ အင်္ဂုတ္တရဘာဏကာနံ ကထာမဂ္ဂါနုသာရေန ဝုတ္တံ။ အပရေ ပန ‘‘တသ္မိံယေဝ သုတ္တနိပါတေ ‘အတ္တဒဏ္ဍာဘယံ ဇာတ’န္တိအာဒိနာ အာဂတဿ အတ္တဒဏ္ဍသုတ္တဿ (သု။ နိ။ ၉၄၁ အာဒယော) ပရိယောသာနေ’’တိ ဝဒန္တိ။ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိတာနန္တိ ဧတ္ထ ဧဟိဘိက္ခုပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဧတေ ပဗ္ဗဇိတာတိ ဝဒန္တိ။ တေနေဝ သုတ္တနိပါတေ အတ္တဒဏ္ဍသုတ္တသံဝဏ္ဏနာယ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၉၄၂ အာဒယော) ဝုတ္တံ – ‘‘ဒေသနာပရိယောသာနေ ပဉ္စသတာ သာကိယကုမာရာ ကောဠိယကုမာရာ စ ဧဟိဘိက္ခုပဗ္ဗဇ္ဇာယ ပဗ္ဗဇိတာ။ တေ ဂဟေတွာ ဘဂဝါ မဟာဝနံ ပါဝိသီ’’တိ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။

ခေမာထေရီဝတ္ထု

၂၃၆။ ဒုတိယေ ပရပရိယာပန္နာ ဟုတွာတိ ပရေသံ ဒါသီ ဟုတွာ။ သုဝဏ္ဏရသပိဉ္ဇရော အဟောသီတိ သုဝဏ္ဏရသပိဉ္ဇရော ဝိယ အဟောသိ။

မက္ကဋကောဝ ¶ ဇာလန္တိ ယထာ နာမ မက္ကဋကော သုတ္တဇာလံ ကတွာ မဇ္ဈဋ္ဌာနေ နာဘိမဏ္ဍလေ နိပန္နော ပရိယန္တေ ပတိတံ ပဋင်္ဂံ ဝါ မက္ခိကံ ဝါ ဝေဂေန ဂန္တွာ ဝိဇ္ဈိတွာ တဿ ရသံ ပိဝိတွာ ပုနာဂန္တွာ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ နိပဇ္ဇတိ၊ ဧဝမေဝ ယေ သတ္တာ ရာဂရတ္တာ ဒေါသပဒုဋ္ဌာ မောဟမူဠှာ သယံကတံ တဏှာသောတံ အနုပတန္တိ၊ တေ တံ သမတိက္ကမိတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ဧဝံ ဒုရတိက္ကမံ။ ဧတမ္ပိ ဆေတွာန ဝဇန္တိ ဓီရာတိ ပဏ္ဍိတာ ဧတံ ဗန္ဓနံ ဆိန္ဒိတွာ အနပေက္ခိနော နိရာလယာ ဟုတွာ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ ပဟာယ ဝဇန္တိ ဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။

ဥပ္ပလဝဏ္ဏာထေရီဝတ္ထု

၂၃၇။ တတိယံ ¶ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ပဋာစာရာထေရီဝတ္ထု

၂၃၈။ စတုတ္ထေ ပဋိဟာရသတေနပီတိ ဒွါရသတေနပိ။ ပဋိဟာရသဒ္ဒေါ ဟိ ဒွါရေ ဒေါဝါရိကေ စ ဒိဿတိ။ ကုလသဘာဂန္တိ အတ္တနော ဂေဟသမီပံ။

တာဏာယာတိ တာဏဘာဝါယ ပတိဋ္ဌာနတ္ထာယ။ ဗန္ဓဝါတိ ပုတ္တေ စ ပိတရော စ ဌပေတွာ အဝသေသာ ဉာတိသုဟဇ္ဇာ။ အန္တကေနာဓိပန္နဿာတိ မရဏေန အဘိဘူတဿ။ ပဝတ္တိယဉှိ ပုတ္တာဒယော အန္နပါနာဒိဒါနေန စေဝ ဥပ္ပန္နကိစ္စနိတ္ထရဏေန စ တာဏာ ဟုတွာပိ မရဏကာလေ ကေနစိ ဥပါယေန မရဏံ ပဋိဗာဟိတုံ အသမတ္ထတာယ တာဏတ္ထာယ လေဏတ္ထာယ န သန္တိ နာမ။ တေနေဝ ဝုတ္တံ – ‘‘နတ္ထိ ဉာတီသု တာဏတာ’’တိ။

ဧတမတ္ထဝသန္တိ ဧတံ တေသံ အညမညဿ တာဏံ ဘဝိတုံ အသမတ္ထဘာဝသင်္ခါတံ ကာရဏံ ဇာနိတွာ ပဏ္ဍိတော စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလေန သံဝုတော ရက္ခိတဂေါပိတော ဟုတွာ နိဗ္ဗာနဂမနံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ သီဃံ သောဓေယျာတိ အတ္ထော။

ဓမ္မဒိန္နာထေရီဝတ္ထု

၂၃၉။ ပဉ္စမေ ပရာယတ္တဋ္ဌာနေတိ ပရေသံ ဒါသိဋ္ဌာနေ။ သုဇာတတ္ထေရဿ အဓိကာရကမ္မံ ကတွာတိ သာ ကိရ အတ္တနော ကေသေ ဝိက္ကိဏိတွာ သုဇာတတ္ထေရဿ နာမ အဂ္ဂသာဝကဿ ဒါနံ ဒတွာ ပတ္ထနံ အကာသိ ¶ ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဟတ္ထေ ပသာရိတေတိ တဿ ဟတ္ထာဝလမ္ဗနတ္ထံ ပုဗ္ဗာစိဏ္ဏဝသေန ဟတ္ထေ ပသာရိတေ။ သော ကိရ အနာဂါမီ ဟုတွာ ဂေဟံ အာဂစ္ဆန္တော ယထာ အညေသု ဒိဝသေသု ဣတော စိတော စ ဩလောကေန္တော သိတံ ကုရုမာနော ဟသမာနော အာဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ အနာဂန္တွာ သန္တိန္ဒြိယော သန္တမာနသော ဟုတွာ အဂမာသိ။ ဓမ္မဒိန္နာ သီဟပဉ္ဇရံ ဥဂ္ဃာဋေတွာ ဝီထိံ ဩလောကယမာနာ တဿ အာဂမနာကာရံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ စိန္တေတွာ တဿ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကုရုမာနာ သောပါနသီသေ ဌတွာ ဩလမ္ဗနတ္ထံ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ ဥပါသကော အတ္တနော ဟတ္ထံ သမိဉ္ဇေသိ။ သာ ¶ ‘‘ပါတရာသဘောဇနကာလေ ဇာနိဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ ဥပါသကော ပုဗ္ဗေ တာယ သဒ္ဓိံ ဧကတော ဘုဉ္ဇတိ။ တံ ဒိဝသံ ပန တံ အနပလောကေတွာ ယောဂါဝစရဘိက္ခု ဝိယ ဧကကောဝ ဘုဉ္ဇိ။ တေနာဟ – ‘‘ဘုဉ္ဇမာနောပိ ဣမံ ဒေထ၊ ဣမံ ဟရထာတိ န ဗျာဟရီ’’တိ။ တတ္ထ ဣမံ ဒေထာတိ ဣမံ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ဒေထ။ ဣမံ ဟရထာတိ ဣမံ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ အပဟရထ။ သန္ထဝဝသေနာတိ ကိလေသသန္ထဝဝသေန။ စိရကာလပရိဘာဝိတာယ ဃဋဒီပဇာလာယ ဝိယ အဗ္ဘန္တရေ ဒိဗ္ဗမာနာယ ဟေတုသမ္ပတ္တိယာ စောဒိယမာနာ အာဟ – ‘‘ဧဝံ သန္တေ…ပေ… မယှံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာထာ’’တိ။

အယံ တာဝ သေဋ္ဌိ ဃရမဇ္ဈေ ဌိတောဝ ဒုက္ခဿန္တံ အကာသီတိ သာ ကိရ ‘‘ဓမ္မဒိန္နေ တုယှံ ဒေါသော နတ္ထိ၊ အဟံ ပန အဇ္ဇ ပဋ္ဌာယ သန္ထဝဝသေန…ပေ… ကုလဃရံ ဂစ္ဆာ’’တိ ဝုတ္တေ ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘ပကတိပုရိသော ဧဝံ ဝတ္တာ နာမ နတ္ထိ၊ အဒ္ဓါ ဧတေန လောကုတ္တရဓမ္မော နာမ ပဋိဝိဒ္ဓါ’’တိ။ တေနဿာ အယံ သင်္ကပ္ပော အဟောသိ ‘‘အယံ တာဝ သေဋ္ဌိ ဃရမဇ္ဈေ ဌိတောဝ ဒုက္ခဿန္တံ အကာသီ’’တိ။ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယံ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၆၀) ပန ‘‘အထ ကသ္မာ မယာ သဒ္ဓိံ ယထာပကတိယာ အာလာပသလ္လာပမတ္တမ္ပိ န ကရောထာတိ သော စိန္တေသိ – ‘အယံ လောကုတ္တရဓမ္မော နာမ ဂရု ဘာရိယော န ပကာသေတဗ္ဗော၊ သစေ ခေါ ပနာဟံ န ကထေဿာမိ၊ အယံ ဟဒယံ ဖာလေတွာ ဧတ္ထေဝ ကာလံ ကရေယျာ’တိ တဿာ အနုဂ္ဂဟတ္ထာယ ကထေသိ – ‘ဓမ္မဒိန္နေ အဟံ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ လောကုတ္တရဓမ္မံ နာမ အဓိဂတော၊ တံ အဓိဂတဿ ဧဝရူပါ လောကိယကိရိယာ န ဝဋ္ဋတီ’’’တိ ဝုတ္တံ။

ပဉ္စက္ခန္ဓာဒိဝသေန ပဉှေ ပုစ္ဆီတိ ‘‘သက္ကာယော သက္ကာယောတိ အယျေ ဝုစ္စတိ၊ ကတမော နု ခေါ အယျေ သက္ကာယော ဝုတ္တော ဘဂဝတာ’’တိအာဒိနာ စူဠဝေဒလ္လသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၀ အာဒယော) အာဂတနယေန ပုစ္ဆိ။ ပုစ္ဆိတံ ပုစ္ဆိတံ ဝိဿဇ္ဇေသီတိ ‘‘ပဉ္စ ခေါ ဣမေ၊ အာဝုသော ဝိသာခ၊ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ သက္ကာယော ဝုတ္တော ဘဂဝတာ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၀ အာဒယော) တတ္ထေဝ အာဂတနယေန ဝိဿဇ္ဇေသိ။ သူရဘာဝန္တိ တိက္ခဘာဝံ။ အနဓိဂတအရဟတ္တမဂ္ဂဿ ဥဂ္ဂဟေန ¶ ဝိနာ တတ္ထ ပဉှော န ဥပဋ္ဌာတီတိ အာဟ – ‘‘ဥဂ္ဂဟဝသေန အရဟတ္တမဂ္ဂေပိ ပုစ္ဆီ’’တိ။ တံ နိဝတ္တေန္တီတိ ‘‘ဝိမုတ္တိယာ ပနာယျေ ကိံ ပဋိဘာဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတေ ‘‘ဝိမုတ္တိယာ ခေါ၊ အာဝုသော ဝိသာခ၊ နိဗ္ဗာနံ ပဋိဘာဂေါ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၆) ဝုတ္တေ ‘‘နိဗ္ဗာနဿ၊ ပနာယျေ၊ ကိံ ပဋိဘာဂေါ’’တိ ပုန ပုစ္ဆိတေ တံ နိဝတ္တေန္တီ ‘‘အစ္စသရာဝုသော ¶ ဝိသာခါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အစ္စသရာတိ အပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ပုစ္ဆန္တော ပဉှံ အတိက္ကာမိတာ အဟောသီတိ အတ္ထော။ နာသက္ခိ ပဉှာနံ ပရိယန္တံ ဂဟေတုန္တိ ပဉှာနံ ပရိစ္ဆေဒပ္ပမာဏံ ဂဟေတုံ နာသက္ခိ။ ပဉှာနဉှိ ပရိစ္ဆေဒံ ဂဟေတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ အဋ္ဌတွာ တတော ပရံ ပုစ္ဆန္တော နာသက္ခိ ပဉှာနံ ပရိယန္တံ ဂဟေတုံ။ အပ္ပဋိဘာဂဓမ္မဿ စ ပဋိဘာဂံ ပုစ္ဆိ။ နိဗ္ဗာနံ နာမေတံ အပ္ပဋိဘာဂံ၊ န သက္ကာ နီလံ ဝါ ပီတကံ ဝါတိ ကေနစိ ဓမ္မေန သဒ္ဓိံ ပဋိဘာဂံ ကတွာ ဒဿေတုံ၊ တဉ္စ တွံ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ပုစ္ဆသီတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗာနောဂဓန္တိ နိဗ္ဗာနံ ဩဂါဟေတွာ ဌိတံ၊ နိဗ္ဗာနန္တောဂဓံ နိဗ္ဗာနံ အနုပ္ပဝိဋ္ဌန္တိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗာနပရာယဏန္တိ နိဗ္ဗာနံ ပရံ အယနမဿ ပရာဂတိ၊ န တတော ပရံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗာနံ ပရိယောသာနံ အဝသာနံ အဿာတိ နိဗ္ဗာနပရိယောသာနံ။

ပုရေတိ အတီတေသု ခန္ဓေသု။ ပစ္ဆာတိ အနာဂတေသု ခန္ဓေသု။ မဇ္ဈေတိ ပစ္စုပ္ပန္နေသု ခန္ဓေသု။ အကိဉ္စနန္တိ ယဿ ဧတေသု တီသု တဏှာဂါဟသင်္ခါတံ ကိဉ္စနံ နတ္ထိ၊ တမဟံ ရာဂကိဉ္စနာဒီဟိ အကိဉ္စနံ ကဿစိ ဂဟဏဿ အဘာဝေန အနာဒါနံ ဗြာဟ္မဏံ ဝဒါမီတိ အတ္ထော။

ပဏ္ဍိတာတိ ဓာတုအာယတနာဒိကုသလတာသင်္ခါတေန ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတာ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ပဏ္ဍိတော ဟောတိ? ယတော ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု ဓာတုကုသလော စ ဟောတိ အာယတနကုသလော စ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကုသလော စ ဌာနာဋ္ဌာနကုသလော စ၊ ဧတ္တာဝတာ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု ပဏ္ဍိတော ဟောတီ’’တိ။

မဟာပညာတိ မဟန္တေ အတ္ထေ မဟန္တေ ဓမ္မေ မဟန္တာ နိရုတ္တိယော မဟန္တာနိ ပဋိဘာနာနိ ပရိဂ္ဂဟဏေ သမတ္ထာယ ပညာယ သမန္နာဂတာ။ ဣမိဿာ ဟိ ထေရိယာ အသေက္ခပ္ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တတာယ ပဋိသမ္ဘိဒါယော ပူရေတွာ ဌိတတာယ ပညာမဟတ္တံ။ ယထာ တံ ဓမ္မဒိန္နာယာတိ ယထာ ဓမ္မဒိန္နာယ ဘိက္ခုနိယာ ဗျာကတံ၊ အဟံ ဧဝမေဝ ဗျာကရေယျန္တိ အတ္ထော။ တန္တိ နိပါတမတ္ထံ။

နန္ဒာထေရီဝတ္ထု

၂၄၀။ ဆဋ္ဌေ ¶ ¶ အညံ မဂ္ဂံ အပဿန္တီတိ အညံ ဥပါယံ အပဿန္တီ။ ဝိဿတ္ထာတိ နိရာသင်္ကာ။ ဣတ္ထိနိမိတ္တန္တိ ဣတ္ထိယာ သုဘနိမိတ္တံ၊ သုဘာကာရန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဓမ္မပဒေ ဂါထံ ဝတွာတိ –

‘‘အဋ္ဌီနံ နဂရံ ကတံ၊ မံသလောဟိတလေပနံ၊

ယတ္ထ ဇရာ စ မစ္စု စ၊ မာနော မက္ခော စ ဩဟိတော’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၅၀) –

ဣမံ ဂါထံ ဝတွာ။ တတြာယမဓိပ္ပာယော – ယထေဝ ဟိ ပုဗ္ဗဏ္ဏာပရဏ္ဏာဒီနံ ဩဒဟနတ္ထာယ ကဋ္ဌာနိ ဥဿာပေတွာ ဝလ္လီဟိ ဗန္ဓိတွာ မတ္တိကာယ ဝိလိမ္ပိတွာ နဂရသင်္ခါတံ ဗဟိဒ္ဓါ ဂေဟံ ကရောန္တိ၊ ဧဝမိဒံ အဇ္ဈတ္တိကမ္ပိ တီဏိ အဋ္ဌိသတာနိ ဥဿာပေတွာ နှာရုဝိနဒ္ဓံ မံသလောဟိတလေပနံ တစပဋိစ္ဆန္နံ ဇီရဏလက္ခဏာယ ဇရာယ မရဏလက္ခဏဿ မစ္စုနော အာရောဂျသမ္ပဒါဒီနိ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇနလက္ခဏဿ မာနဿ သုကတကာရဏဝိနာသနလက္ခဏဿ မက္ခဿ စ ဩဒဟနတ္ထာယ နဂရံ ကတံ။ ဧဝရူပေါ ဧဝ ဟိ ဧတ္ထ ကာယိကစေတသိကော အာဗာဓော ဩဟိတော၊ ဣတော ဥဒ္ဓံ ကိဉ္စိ ဂယှူပဂံ နတ္ထီတိ။

သုတ္တံ အဘာသီတိ –

‘‘စရံ ဝါ ယဒိ ဝါ တိဋ္ဌံ၊ နိသိန္နော ဥဒ ဝါ သယံ၊

သမိဉ္ဇေတိ ပသာရေတိ၊ ဧသာ ကာယဿ ဣဉ္ဇနာ။

‘‘အဋ္ဌိနဟာရုသံယုတ္တော၊ တစမံသာဝလေပနော၊

ဆဝိယာ ကာယော ပဋိစ္ဆန္နော၊ ယထာဘူတံ န ဒိဿတီ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၁၉၅-၁၉၆) –

အာဒိနာ သုတ္တမဘာသိ။

သောဏာထေရီဝတ္ထု

၂၄၁။ သတ္တမေ ¶ သဗ္ဗေပိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဃရာဝါသေ ပတိဋ္ဌာပေသီတိ ဧတ္ထ သဗ္ဗေပိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဃရာဝါသေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ‘‘ပုတ္တာဝ မံ ပဋိဇဂ္ဂိဿန္တိ၊ ကိံ မေ ဝိသုံ ကုဋုမ္ဗေနာ’’တိ သဗ္ဗံ သာပတေယျမ္ပိ ဝိဘဇိတွာ အဒါသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဟိ တတော ပဋ္ဌာယ ‘‘အယံ အမှာကံ ကိံ ကရိဿတီ’’တိ အတ္တနော သန္တိကံ အာဂတံ ‘‘မာတာ’’တိ သညမ္ပိ န ကရိံသု။ တထာ ဟိ နံ ကတိပါဟစ္စယေန ဇေဋ္ဌပုတ္တဿ ဘရိယာ ‘‘အဟော အမှာကံ အယံ ဇေဋ္ဌေပုတ္တော ¶ မေတိ ဒွေ ကောဋ္ဌာသေ ဒတွာ ဝိယ ဣမမေဝ ဂေဟံ အာဂစ္ဆတီ’’တိ အာဟ။ သေသပုတ္တာနံ ဘရိယာယောပိ ဧဝမေဝံ ဝဒိံသု။ ဇေဋ္ဌဓီတရံ အာဒိံ ကတွာ တာသံ ဂေဟံ ဂတကာလေ တာပိ နံ ဧဝမေဝ ဝဒိံသု။ သာ အဝမာနပ္ပတ္တာ ဟုတွာ ‘‘ကိံ မေ ဣမေသံ သန္တိကေ ဝုတ္ထေန၊ ဘိက္ခုနီ ဟုတွာ ဇီဝိဿာမီ’’တိ ဘိက္ခုနီဥပဿယံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ၊ တာ နံ ပဗ္ဗာဇေသုံ။ ဣမမေဝ ဝတ္ထုံ ဒဿေန္တော ‘‘ဗဟုပုတ္တိကသောဏာ တေသံ အတ္တနိ အဂါရဝဘာဝံ ဉတွာ ‘ဃရာဝါသေန ကိံ ကရိဿာမီ’တိ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇီ’’တိ အာဟ။

ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တိယောတိ ဘိက္ခုဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တိယော။ ဓမ္မမုတ္တမန္တိ နဝဝိဓလောကုတ္တရဓမ္မံ။ သော ဟိ ဥတ္တမဓမ္မော နာမ ယော ဟိ တံ န ပဿတိ၊ တဿ ဝဿသတမ္ပိ ဇီဝနတော တံ ဓမ္မံ ပဿန္တဿ ပဋိဝိဇ္ဈန္တဿ ဧကာဟမ္ပိ ဧကက္ခဏမ္ပိ ဇီဝိတံ သေယျော။ အာဂန္တုကဇနောတိ ဝိဟာရဂတံ ဘိက္ခုနီဇနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အနုပဓာရေတွာတိ အသလ္လက္ခေတွာ။

ဗကုလာထေရီဝတ္ထု

၂၄၂။ အဋ္ဌမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ကုဏ္ဍလကေသာထေရီဝတ္ထု

၂၄၃။ နဝမေ စတုက္ကေတိ ဝီထိစတုက္ကေ။ စတုန္နံ သမာဟာရော စတုက္ကံ။ စာရကတောတိ ဗန္ဓနာဂါရတော။ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာတိ ဥဒ္ဓရိတွာ။

မုဟုတ္တမပိ စိန္တယေတိ မုဟုတ္တံ တင်္ခဏမ္ပိ ဌာနုပ္ပတ္တိကပညာယ တင်္ခဏာနုရူပံ အတ္ထံ စိန္တိတုံ သက္ကုဏေယျ။ သဟဿမပိ စေ ဂါထာ၊ အနတ္ထပဒသံဟိတာတိ အယံ ဂါထာ ဒါရုစီရိယတ္ထေရဿ ဘဂဝတာ ဘာသိတာ၊ ဣဓာပိ စ သာယေဝ ဂါထာ ဒဿိတာ။ ထေရိဂါထာသံဝဏ္ဏနာယံ အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေနပိ ကုဏ္ဍလကေသိတ္ထေရိယာ ¶ ဝတ္ထုမှိ အယမေဝ ဂါထာ ဝုတ္တာ။ ဓမ္မပဒဋ္ဌကထာယံ ပန ကုဏ္ဍလကေသိတ္ထေရိယာ ဝတ္ထုမှိ –

‘‘ယော စ ဂါထာသတံ ဘာသေ၊ အနတ္ထပဒသံဟိတာ၊

ဧကံ ဓမ္မပဒံ သေယျော၊ ယံ သုတွာ ဥပသမ္မတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၂) –

အယံ ဂါထာ အာဂတာ။ တံတံဘာဏကာနံ ကထာမဂ္ဂါနုသာရေန တတ္ထ တတ္ထ တထာ ဝုတ္တန္တိ န ဣဓ အာစရိယဿ ပုဗ္ဗာပရဝိရောဓော သင်္ကိတဗ္ဗော။

ဘဒ္ဒါကာပိလာနီထေရီ-ဘဒ္ဒါကစ္စာနာထေရီဝတ္ထု

၂၄၄-၂၄၅။ ဒသမံ ¶ ဧကာဒသမဉ္စ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ကိသာဂေါတမီထေရီဝတ္ထု

၂၄၆။ ဒွါဒသမေ တီဟိ လူခေဟီတိ ဝတ္ထလူခသုတ္တလူခရဇနလူခသင်္ခါတေဟိ တီဟိ လူခေဟိ။ သိဒ္ဓတ္ထကန္တိ သာသပဗီဇံ။

တံ ပုတ္တပသုသမ္မတ္တန္တိ တံ ရူပဗလာဒိသမ္ပန္နေ ပုတ္တေ စ ပသူ စ လဘိတွာ ‘‘မမ ပုတ္တာ အဘိရူပါ ဗလသမ္ပန္နာ ပဏ္ဍိတာ သဗ္ဗကိစ္စသမတ္ထာ၊ မမ ဂေါဏော အရောဂေါ အဘိရူပေါ မဟာဘာရဝဟော၊ မမ ဂါဝီ ဗဟုခီရာ’’တိ ဧဝံ ပုတ္တေဟိ စ ပသူဟိ စ သမ္မတ္တံ နရံ။ ဗျာသတ္တမနသန္တိ စက္ခုဝိညေယျာဒီသု အာရမ္မဏေသု ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒီသု ပတ္တစီဝရာဒီသု ဝါ ယံ ယံ လဒ္ဓံ ဟောတိ၊ တတ္ထ တတ္ထေဝ လဂ္ဂနာယ သတ္တမာနသံ။ သုတ္တံ ဂါမန္တိ နိဒ္ဒံ ဥပဂတံ သတ္တကာယံ။ မဟောဃောဝါတိ ယထာ ဧဝရူပံ ဂါမံ ဂမ္ဘီရတော ဝိတ္ထာရတော စ မဟန္တော မဟာနဒိဩဃော အန္တမသော သုနခမ္ပိ အသေသေတွာ သဗ္ဗံ အာဒါယ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ နရံ မစ္စု အာဒါယ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ အမတံ ပဒန္တိ မရဏရဟိတံ ကောဋ္ဌာသံ၊ အမတံ မဟာနိဗ္ဗာနန္တိ အတ္ထော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

သိင်္ဂါလကမာတာထေရီဝတ္ထု

၂၄၇။ တေရသမံ ¶ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

(ပဉ္စမဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။)

ထေရိပါဠိသံဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၄။ ဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂေါ

(၁၄) ၆။ ဆဋ္ဌဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

တပုဿ-ဘလ္လိကဝတ္ထု

၂၄၈။ ဥပါသကပါဠိသံဝဏ္ဏနာယ ¶ ¶ ပဌမေ သဗ္ဗပဌမံ သရဏံ ဂစ္ဆန္တာနန္တိ သဗ္ဗေသံ ပဌမံ ဟုတွာ သရဏံ ဂစ္ဆန္တာနံ။ ဣတော ပရန္တိ သတ္တသတ္တာဟတော ပရံ။ ဂမနူပစ္ဆေဒံ အကာသီတိ ဂမနဝိစ္ဆေဒံ အကာသိ။ ယထာ တေ ဂေါဏာ ဓုရံ ဆဍ္ဍေတွာ ပေါထိယမာနာပိ န ဂစ္ဆန္တိ၊ တထာ အကာသီတိ အတ္ထော။ တေသန္တိ တပုဿဘလ္လိကာနံ။ အဓိမုစ္စိတွာတိ အာဝိသိတွာ။ ယက္ခဿ အာဝဋ္ဋော ယက္ခာဝဋ္ဋော။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ အတီတဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏံ ဩလောကေသီတိ အတီတဗုဒ္ဓါ ကေန ဘာဇနေန ပဋိဂ္ဂဏှိံသူတိ ဗုဒ္ဓါစိဏ္ဏံ ဩလောကေသိ။ ဒွေဝါစိကေ သရဏေ ပတိဋ္ဌာယာတိ သင်္ဃဿ အနုပ္ပန္နတ္တာ ဗုဒ္ဓဓမ္မဝသေန ဒွေဝါစိကေ သရဏေ ပတိဋ္ဌဟိတွာ။ စေတိယန္တိ ပူဇနီယဝတ္ထုံ။ ဇီဝကေသဓာတုယာတိ ဇီဝမာနဿ ဘဂဝတော ကေသဓာတုယာ။

အနာထပိဏ္ဍိကသေဋ္ဌိဝတ္ထု

၂၄၉။ ဒုတိယေ တေနေဝ ဂုဏေနာတိ တေနေဝ ဒါယကဘာဝသင်္ခါတေန ဂုဏေန။ သော ဟိ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓတာယ ဝိဂတမစ္ဆေရတာယ ကရုဏာဒိဂုဏသမင်္ဂိတာယ စ နိစ္စကာလံ အနာထာနံ ပိဏ္ဍမဒါသိ။ တေန သဗ္ဗကာလံ ဥပဋ္ဌိတော အနာထာနံ ပိဏ္ဍော ဧတဿ အတ္ထီတိ အနာထပိဏ္ဍိကောတိ သင်္ခံ ဂတော။ ယောဇနိကဝိဟာရေ ကာရေတွာတိ ယောဇနေ ယောဇနေ ဧကမေကံ ဝိဟာရံ ကာရေတွာ။ ‘‘ဧဝရူပံ ဒါနံ ပဝတ္တေသီ’’တိ ဝတွာ တမေဝ ဒါနံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ဒေဝသိကံ ပဉ္စ သလာကဘတ္တာနိ ဟောန္တီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သလာကာယ ဂါဟေတဗ္ဗံ ဘတ္တံ သလာကဘတ္တံ။ ဧကသ္မိံ ပက္ခေ ဧကဒိဝသံ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ပက္ခိကဘတ္တံ။ ဓုရဂေဟေ ဌပေတွာ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ဓုရဘတ္တံ။ အာဂန္တုကာနံ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ အာဂန္တုကဘတ္တံ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ ပဉ္စ အာသနသတာနိ ဂေဟေ နိစ္စပညတ္တာနေဝ ဟောန္တီတိ ဂေဟေ နိသီဒါပေတွာ ဘုဉ္ဇန္တာနံ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ ပဉ္စ အာသနသတာနိ နိစ္စပညတ္တာနိ ဟောန္တိ။

စိတ္တဂဟပတိဝတ္ထု

၂၅၀။ တတိယေ ¶ မိဂါ ဧဝ မိဂရူပါနိ။ ဘိက္ခံ သမာဒါပေတွာတိ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ မယှံ အနုဂ္ဂဟံ ကရောထ၊ ဣဓ နိသီဒိတွာ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ ဘိက္ခာဂဟဏတ္ထံ သမာဒါပေတွာ ¶ ။ ဝိဝဋ္ဋံ ဥဒ္ဒိဿ ဥပစိတံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယကုသလံ ဥပနိဿယော။ သဠာယတနဝိဘတ္တိမေဝ ဒေသေသီတိ သဠာယတနဝိဘာဂပ္ပဋိသံယုတ္တမေဝ ဓမ္မကထံ ကထေသိ။ ထေရေနာတိ တတ္ထ သန္နိဟိတာနံ သဗ္ဗေသံ ဇေဋ္ဌေန မဟာထေရေန။ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေတုံ အသက္ကောန္တေနာတိ စိတ္တေန ဂဟပတိနာ ‘‘ယာ ဣမာ၊ ဘန္တေ ထေရ၊ အနေကဝိဟိတာ ဒိဋ္ဌိယော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ‘သဿတော လောကော’တိ ဝါ၊ ‘အသဿတော လောကော’တိ ဝါ၊ ‘အန္တဝါ လောကော’တိ ဝါ၊ ‘အနန္တဝါ လောကော’တိ ဝါ၊ ‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရ’န္တိ ဝါ၊ ‘အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရ’န္တိ ဝါ၊ ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝါ၊ ‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝါ၊ ‘ဟောတိ စ န ဟောတိ စ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝါ၊ ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝါ ယာနိ စိမာနိ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ဗြဟ္မဇာလေ ဂဏိတာနိ၊ ဣမာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဒိဋ္ဌိယော ကိသ္မိံ သတိ ဟောန္တိ၊ ကိသ္မိံ အသတိ န ဟောန္တီ’’တိ ဧဝမာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၄။၃၄၅) ပဉှေ ပုဋ္ဌေ တံ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေတုံ အသက္ကောန္တေန။ ဣမံ ကိရ ပဉှံ ယာဝတတိယံ ပုဋ္ဌော မဟာထေရော တုဏှီ အဟောသိ။ အထ ဣသိဒတ္တတ္ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ထေရော နေဝ အတ္တနာ ဗျာကရောတိ၊ န အညံ အဇ္ဈေသတိ၊ ဥပါသကော စ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဝိဟေသတိ၊ အဟမေတံ ဗျာကရိတွာ ဖာသုဝိဟာရံ ကတွာ ဒဿာမီ’’တိ။ ဧဝံ စိန္တေတွာ စ အာသနတော ဝုဋ္ဌာယ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဗျာကရောမဟံ၊ ဘန္တေ၊ စိတ္တဿ ဂဟပတိနော ဧတံ ပဉှ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၄။၃၄၅) အာဟ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ထေရော ‘‘ဗျာကရောဟိ တွံ၊ အာဝုသော ဣသိဒတ္တ၊ စိတ္တဿ ဂဟပတိနော ဧတံ ပဉှ’’န္တိ ဣသိဒတ္တံ အဇ္ဈေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေတုံ အသက္ကောန္တေန အဇ္ဈိဋ္ဌော’’တိ။

ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေတွာတိ ‘‘ယာ ဣမာ၊ ဂဟပတိ၊ အနေကဝိဟိတာ ဒိဋ္ဌိယော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ‘သဿတော လောကော’တိ ဝါ၊ ‘အသဿတော လောကော’တိ ဝါ…ပေ… ယာနိ စိမာနိ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ဗြဟ္မဇာလေ ဂဏိတာနိ၊ ဣမာ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ ဒိဋ္ဌိယော သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ သတိ ဟောန္တိ၊ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ အသတိ န ဟောန္တီ’’တိအာဒိနာ နယေန ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ။ ဂိဟိသဟာယကဘာဝေ ဉာတေတိ ထေရဿ ဂိဟိသဟာယကဘာဝေ စိတ္တေန ဂဟပတိနာ ဉာတေ။ စိတ္တော ကိရ၊ ဂဟပတိ၊ တဿ ပဉှဝေယျာကရဏေ တုဋ္ဌော ‘‘ကုတော၊ ဘန္တေ၊ အယျော ဣသိဒတ္တော အာဂစ္ဆတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘အဝန္တိယာ ခေါ အဟံ၊ ဂဟပတိ၊ အာဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ အဝန္တိယာ ¶ ဣသိဒတ္တော နာမ ကုလပုတ္တော အမှာကံ အဒိဋ္ဌသဟာယော ပဗ္ဗဇိတော၊ ဒိဋ္ဌော သော အာယသ္မတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ထေရော စ ‘‘ဧဝံ၊ ဂဟပတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကဟံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ သော အာယသ္မာ ဧတရဟိ ဝိဟရတီ’’တိ ပုန ပုဋ္ဌော ¶ တုဏှီ အဟောသိ။ အထ စိတ္တော ဂဟပတိ ‘‘အယျော နော၊ ဘန္တေ၊ ဣသိဒတ္တော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဂဟပတီ’’တိ ဝုတ္တေ အတ္တနော ဂိဟိသဟာယဘာဝံ အညာသိ။

တေဇောသမာပတ္တိပါဋိဟာရိယံ ဒဿေတွာတိ ဧကသ္မိံ ကိရ ဒိဝသေ စိတ္တော ဂဟပတိ ‘‘သာဓု မေ၊ ဘန္တေ၊ အယျော ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ ဒဿေတူ’’တိ မဟာထေရံ ယာစိ။ ထေရော ‘‘တေန ဟိ တွံ၊ ဂဟပတိ၊ အာဠိန္ဒေ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ပညာပေတွာ တတ္ထ တိဏကလာပံ ဩကိရာ’’တိ ဝတွာ တေန စ တထာ ကတေ သယံ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ စ ဃဋိကံ ဒတွာ တထာရူပံ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခါရေသိ၊ ယထာ တာဠစ္ဆိဂ္ဂဠေန စ အဂ္ဂဠန္တရိကာယ စ အစ္စိ နိက္ခမိတွာ တိဏာနိ ဈာပေတိ၊ ဥတ္တရာသင်္ဂံ န ဈာပေတိ။ အထ စိတ္တော ဂဟပတိ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ပပ္ဖောဋေတွာ သံဝိဂ္ဂေါ လောမဟဋ္ဌဇာတော ဧကမန္တံ ဌိတော ထေရံ ဗဟိ နိက္ခမန္တံ ဒိသွာ ‘‘အဘိရမတု၊ ဘန္တေ၊ အယျော မစ္ဆိကာသဏ္ဍေ၊ ရမဏီယံ အမ္ဗာဋကဝနံ၊ အဟံ အယျဿ ဥဿုက္ကံ ကရိဿာမိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာန’’န္တိ အာဟ။ တတော ထေရော ‘‘န ဒါနိ ဣဓ ဝသိတုံ သက္ကာ’’တိ တမှာ ဝိဟာရာ ပက္ကာမိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ – ‘‘တေဇောသမာပတ္တိ ပါဋိဟာရိယံ ဒဿေတွာ ‘ဣဒါနိ ဣဓ ဝသိတုံ န ယုတ္တ’န္တိ ယထာသုခံ ပက္ကာမီ’’တိ။ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဝိတ္ထာရတော ဝိနယပါဠိယံ အာဂတမေဝ။

သဒ္ဓါတိ လောကိယလောကုတ္တရာယ သဒ္ဓါယ သမန္နာဂတော။ သီလေနာတိ အဂါရိယသီလံ အနဂါရိယသီလန္တိ ဒုဝိဓံ သီလံ၊ တေသု ဣဓ အဂါရိယံ သီလံ အဓိပ္ပေတံ၊ တေန သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။ ယသောဘောဂသမပ္ပိတောတိ ယာဒိသော အနာထပိဏ္ဍိကာဒီနံ ပဉ္စဥပါသကသတပရိဝါရသင်္ခါတော အဂါရိယော ယသော၊ တာဒိသေနေဝ ယသေန၊ ယော စ ဓနဓညာဒိကော စေဝ သတ္တဝိဓအရိယဓနသင်္ခါတော စာတိ ဒုဝိဓော ဘောဂေါ၊ တေန စ သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။ ယံ ယံ ပဒေသန္တိ ပုရတ္ထိမာဒီသု ဒိသာသု ဧဝရူပေါ ကုလပုတ္တော ယံ ယံ ပဒေသံ ဘဇတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဧဝရူပေန လာဘသက္ကာရေန ပူဇိတောဝ ဟောတီတိ အတ္ထော။

ဟတ္ထကအာဠဝကဝတ္ထု

၂၅၁။ စတုတ္ထေ ¶ စတုဗ္ဗိဓေန သင်္ဂဟဝတ္ထုနာတိ ဒါနပိယဝစနအတ္ထစရိယာသမာနတ္တတာသင်္ခါတေန စတုဗ္ဗိဓေန သင်္ဂဟဝတ္ထုနာ။ ‘‘သွေ ဘတ္တစာဋိယာ သဒ္ဓိံ အာဠဝကဿ ပေသေတဗ္ဗော အဟောသီ’’တိ ဝုတ္တမတ္ထံ ပါကဋံ ကတွာ ဒဿေတုံ – ‘‘တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ’’တိအာဒိမာဟ။ မိဂဝတ္ထာယ အရညံ ဂန္တွာတိ အာဠဝကော ရာဇာ ဝိဝိဓနာဋကူပဘောဂံ ဆဍ္ဍေတွာ စောရပ္ပဋိဗာဟနတ္ထဉ္စ ပဋိရာဇနိသေဓနတ္ထဉ္စ ဗျာယာမကရဏတ္ထဉ္စ သတ္တမေ သတ္တမေ ဒိဝသေ မိဂဝံ ဂစ္ဆန္တော ဧကဒိဝသံ ဗလကာယေန သဒ္ဓိံ ‘‘ယဿ ပဿေန ¶ မိဂေါ ပလာယတိ၊ တဿေဝ သော ဘာရော’’တိ ကတကတိကဝတ္တော မိဂဝတ္ထာယ အရညံ ဂန္တွာ။ ဧကံ မိဂန္တိ အတ္တနော ဌိတဋ္ဌာနေန ပလာတံ ဧဏိမိဂံ။ အနုဗန္ဓိတွာတိ တိယောဇနမဂ္ဂံ ဧကကောဝ အနုဗန္ဓိတွာ။ ဇဝသမ္ပန္နော ဟိ ရာဇာ ဓနုံ ဂဟေတွာ ပတ္တိကောဝ တိယောဇနံ တံ မိဂမနုဗန္ဓိ။ ဃာတေတွာတိ ယသ္မာ ဧဏိမိဂါ တိယောဇနဝေဂါ ဧဝ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ပရိက္ခိဏဇဝံ တံ မိဂံ ဥဒကံ ပဝိသိတွာ ဌိတံ ဃာတေတွာ။ ဒွိဓာ ဆေတွာ ဓနုကောဋိယံ လဂေတွာ နိဝတ္တေတွာ အာဂစ္ဆန္တောတိ အနတ္ထိကောပိ မံသေန ‘‘နာသက္ခိ မိဂံ ဂဟေတု’’န္တိ အပဝါဒမောစနတ္ထံ ဒွိဓာ ဆိန္နံ ဓနုကောဋိယံ လဂေတွာ အာဂစ္ဆန္တော။ သန္ဒစ္ဆာယန္တိ ဃနစ္ဆာယံ ဗဟလပတ္တပလာသံ။

ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာတိ အာဠဝကံ ယက္ခံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သော ဟိ မဟာရာဇူနံ သန္တိကာ ဝရံ လဘိတွာ မဇ္ဈနှိကသမယေ တဿ ရုက္ခဿ ဆာယာယ ဖုဋ္ဌောကာသံ ပဝိဋ္ဌေ ပါဏိနော ခါဒန္တော တတ္ထ ပဋိဝသတိ။ အာဠဝကဿ နိသီဒနပလ္လင်္ကေ နိသီဒီတိ ယတ္ထ အဘိလက္ခိတေသု မင်္ဂလဒိဝသာဒီသု အာဠဝကော နိသီဒိတွာ သိရိံ အနုဘောတိ၊ တသ္မိံယေဝ ဒိဗ္ဗရတနပလ္လင်္ကေ နိသီဒိ။ အတ္တနော ဂမနေ အသမ္ပဇ္ဇမာနေ ‘‘ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ အာဝဇ္ဇေန္တာတိ တဒါ ကိရ သာတာဂိရဟေမဝတာ ဘဂဝန္တံ ဇေတဝနေယေဝ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ယက္ခသမာဂမံ ဂမိဿာမာ’’တိ သပရိဝါရာ နာနာယာနေဟိ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တိ၊ အာကာသေ စ ယက္ခာနံ န သဗ္ဗတ္ထ မဂ္ဂေါ အတ္ထိ၊ အာကာသဋ္ဌာနိ ဝိမာနာနိ ပရိဟရိတွာ မဂ္ဂဋ္ဌာနေနေဝ မဂ္ဂေါ ဟောတိ၊ အာဠဝကဿ ပန ဝိမာနံ ဘူမဋ္ဌံ သုဂုတ္တံ ပါကာရပရိက္ခိတ္တံ သုသံဝိဟိတဒွါရဋ္ဋာလကဂေါပုရံ ဥပရိ ကံသဇာလသဉ္ဆန္နမဉ္ဇူသာသဒိသံ တိယောဇနံ ဥဗ္ဗေဓေန၊ တဿ ဥပရိ မဂ္ဂေါ ဟောတိ၊ တေ တံ ပဒေသမာဂမ္မ ဂန္တုမသမတ္ထာ ¶ အဟေသုံ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ နိသိန္နောကာသဿ ဥပရိဘာဂေန ယာဝ ဘဝဂ္ဂါ ကောစိ ဂန္တုမသမတ္ထော၊ တသ္မာ အတ္တနော ဂမနေ အသမ္ပဇ္ဇမာနေ ‘‘ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ အာဝဇ္ဇေသုံ။ တေသံ ကထံ သုတွာ စိန္တေသီတိ ယသ္မာ အဿဒ္ဓဿ သဒ္ဓါကထာ ဒုက္ကထာ ဟောတိ ဒုဿီလာဒီနံ သီလကထာဒယော ဝိယ၊ တသ္မာ တေသံ ယက္ခာနံ သန္တိကာ ဘဂဝတော ပသံသံ သုတွာ ဧဝ အဂ္ဂိမှိ ပက္ခိတ္တလောဏသက္ခရာ ဝိယ အဗ္ဘန္တရေ ဥပ္ပန္နကောပေန ပဋပဋာယမာနဟဒယော ဟုတွာ စိန္တေသိ။ ပဗ္ဗတကူဋန္တိ ကေလာသပဗ္ဗတကူဋံ။

ဣတော ပဋ္ဌာယ အာဠဝကယုဒ္ဓံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗန္တိ သော ကိရ မနောသိလာတလေ ဝါမပါဒေန ဌတွာ ‘‘ပဿထ ဒါနိ တုမှာကံ ဝါ သတ္ထာ မဟာနုဘာဝေါ၊ အဟံ ဝါ’’တိ ဒက္ခိဏပါဒေန သဋ္ဌိယောဇနမတ္တံ ကေလာသကူဋပဗ္ဗတံ အက္ကမိ၊ တံ အယောကူဋပ္ပဟတော ဝိယ နိဒ္ဓန္တအယပိဏ္ဍော ပပဋိကာယော မုဉ္စိ။ သော တတြ ဌတွာ ‘‘အဟံ အာဠဝကော’’တိ ဥဂ္ဃောသေသိ၊ သကလဇမ္ဗုဒီပံ သဒ္ဒေါ ဖရိ။ တိယောဇနသဟဿဝိတ္ထတဟိမဝါပိ သမ္ပကမ္ပိ ယက္ခဿာနုဘာဝေန။ သော ဝါတမဏ္ဍလံ သမုဋ္ဌာပေသိ ‘‘ဧတေနေဝ သမဏံ ¶ ပလာပေဿာမီ’’တိ။ တေ ပုရတ္ထိမာဒိဘေဒါ ဝါတာ သမုဋ္ဌဟိတွာ အဍ္ဎယောဇနယောဇနဒွိယောဇနတိယောဇနပ္ပမာဏာနိ ပဗ္ဗတကူဋာနိ ပဒါလေတွာ ဝနဂစ္ဆရုက္ခာဒီနိ ဥမ္မူလေတွာ အာဠဝိနဂရံ ပက္ခန္ဒာ ဇိဏ္ဏဟတ္ထိသာလာဒီနိ စုဏ္ဏေန္တာ ဆဒနိဋ္ဌကာ အာကာသေ ဘမေန္တာ။ ဘဂဝါ ‘‘မာ ကဿစိ ဥပရောဓော ဟောတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ။ တေ ဝါတာ ဒသဗလံ ပတွာ စီဝရကဏ္ဏမတ္တမ္ပိ စာလေတုံ နာသက္ခိံသု။ တတော မဟာဝဿံ သမုဋ္ဌာပေသိ ‘‘ဥဒကေန အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ သမဏံ မာရေဿာမီ’’တိ။ တဿာနုဘာဝေန ဥပရူပရိ သတပဋလသဟဿပဋလာဒိဘေဒါ ဝလာဟကာ ဥဋ္ဌဟိတွာ ပဝဿိံသု။ ဝုဋ္ဌိဓာရာဝေဂေန ပထဝီ ဆိဒ္ဒါ အဟောသိ။ ဝနရုက္ခာဒီနံ ဥပရိ မဟောဃော အာဂန္တွာ ဒသဗလဿ စီဝရေ ဥဿာဝဗိန္ဒုမတ္တမ္ပိ တေမေတုံ နာသက္ခိ။ တတော ပါသာဏဝဿံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ မဟန္တာနိ မဟန္တာနိ ပဗ္ဗတကူဋာနိ ဓူမာယန္တာနိ ပဇ္ဇလန္တာနိ အာကာသေနာဂန္တွာ ဒသဗလံ ပတွာ ဒိဗ္ဗမာလာဂုဠာနိ သမ္ပဇ္ဇိံသု။ တတော ပဟရဏဝဿံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ ဧကတောဓာရာ ဥဘတောဓာရာ အသိသတ္တိခုရပ္ပာဒယော ဓူမာယန္တာ ပဇ္ဇလန္တာ အာကာသေနာဂန္တွာ ဒသဗလဿ ပါဒမူလေ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖာနိ အဟေသုံ။

တတော ¶ အင်္ဂါရဝဿံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ ကိံသုကဝဏ္ဏာ အင်္ဂါရာ အာကာသေနာဂန္တွာ ဒသဗလဿ ပါဒမူလေ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖာနိ ဟုတွာ ဝိကိရိံသု။ တတော ကုက္ကုဠဝဿံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ အစ္စုဏှော ကုက္ကုဠော အာကာသေနာဂန္တွာ ဒသဗလဿ ပါဒမူလေ စန္ဒနစုဏ္ဏံ ဟုတွာ နိပတိ။ တတော ဝါလိကဝဿံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ အတိသုခုမာ ဝါလိကာ ဓူမာယန္တာ ပဇ္ဇလန္တာ အာကာသေနာဂန္တွာ ဒသဗလဿ ပါဒမူလေ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖာနိ ဟုတွာ နိပတိံသု။ တတော ကလလဝဿံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ တံ ဓူမာယန္တံ ပဇ္ဇလန္တံ အာကာသေနာဂန္တွာ ဒသဗလဿ ပါဒမူလေ ဒိဗ္ဗဂန္ဓံ ဟုတွာ နိပတိ။ တတော အန္ဓကာရံ သမုဋ္ဌာပေသိ ‘‘ဘိံသေတွာ သမဏံ ပလာပေဿာမီ’’တိ။ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ အန္ဓကာရသဒိသံ ဟုတွာ ဒသဗလံ ပတွာ သူရိယပ္ပဘာဝိဟတမိဝန္ဓကာရံ အန္တရဓာယိ။ ဧဝံ ယက္ခော ဣမာဟိ နဝဟိ ဝါတဝဿပါသာဏပဟရဏင်္ဂါရကုက္ကုဠဝါလိကကလလန္ဓကာရဝုဋ္ဌီဟိ ဘဂဝန္တံ ပလာပေတုမသက္ကောန္တော နာနာဝိဓပ္ပဟရဏဟတ္ထအနေကပ္ပကာရရူပဘူတဂဏသမာကုလာယ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ သယမေဝ ဘဂဝန္တံ အဘိဂတော။ တေ ဘူတဂဏာ အနေကပ္ပကာရဝိကာရေ ကတွာ ‘‘ဂဏှထ ဟနထာ’’တိ ဘဂဝတော ဥပရိ အာဂစ္ဆန္တာ ဝိယ စ ဟောန္တိ။ အပိစ ခေါ နိဒ္ဓန္တလောဟပိဏ္ဍံ ဝိယ မက္ခိကာ ဘဂဝန္တံ အလ္လီယိတုမသမတ္ထာ ဧဝ အဟေသုံ။

ဧဝံ သဗ္ဗရတ္တိံ အနေကပ္ပကာရဝိဘိံသာကာရဒဿနေနပိ ဘဂဝန္တံ စာလေတုမသက္ကောန္တော အာဠဝကော စိန္တေသိ – ‘‘ယံနူနာဟံ ကေနစိ အဇေယျံ ဒုဿာဝုဓံ မုဉ္စေယျ’’န္တိ။ သစေ ဟိ သော ဒုဋ္ဌော အာကာသေ တံ ဒုဿာဝုဓံ မုဉ္စေယျ၊ ဒွါဒသ ဝဿာနိ ဒေဝေါ န ဝဿေယျ။ သစေ ပထဝိယံ မုဉ္စေယျ ¶ ၊ သဗ္ဗရုက္ခတိဏာဒီနိ သုဿိတွာ ဒွါဒသဝဿန္တရံ န ပုန ရုဟေယျုံ။ သစေ သမုဒ္ဒေ မုဉ္စေယျ၊ တတ္တကပါလေ ဥဒကဗိန္ဒု ဝိယ သဗ္ဗံ သုဿေယျ။ သစေ သိနေရုပဗ္ဗတေ မုဉ္စေယျ၊ ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ ဟုတွာ ဝိကိရေယျ။ သော ဧဝံမဟာနုဘာဝံ ဒုဿာဝုဓံ ဥတ္တရိသာဋကံ မုဉ္စိတွာ အဂ္ဂဟေသိ။ ယေဘုယျေန ဒသသဟဿိလောကဓာတုဒေဝတာ ဝေဂေန သန္နိပတိံသု ‘‘အဇ္ဇ ဘဂဝါ အာဠဝကံ ဒမေဿတိ၊ တတ္ထ ဓမ္မံ သောဿာမာ’’တိ။ ယုဒ္ဓဒဿနကာမာပိ ဒေဝတာ သန္နိပတိံသု။ ဧဝံ သကလမ္ပိ အာကာသံ ဒေဝတာဟိ ပရိပုဏ္ဏံ အဟောသိ။ အထာဠဝကော ဘဂဝတော သမီပေ ဥပရူပရိ ဝိစရိတွာ ဝတ္ထာဝုဓံ မုဉ္စိ ¶ ။ တံ အသနိစက္ကံ ဝိယ အာကာသေ ဘေရဝသဒ္ဒံ ကရောန္တံ ဓူမာယန္တံ ပဇ္ဇလန္တံ ဘဂဝန္တံ ပတွာ ယက္ခဿ မာနမဒ္ဒနတ္ထံ ပါဒပုဉ္ဆနစောဠံ ဟုတွာ ပါဒမူလေ နိပတိ။ အာဠဝကော တံ ဒိသွာ ဆိန္နဝိသာဏော ဝိယ ဥသဘော၊ ဥဒ္ဓဋဒါဌော ဝိယ သပ္ပော နိတ္တေဇော နိမ္မဒေါ နိပါတိတမာနဒ္ဓဇော အဟောသိ။ ဧဝမိဒံ အာဠဝကယုဒ္ဓံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။

အဋ္ဌ ပဉှေ ပုစ္ဆီတိ –

‘‘ကိံ သူဓ ဝိတ္တံ ပုရိသဿ သေဋ္ဌံ၊

ကိံ သု သုစိဏ္ဏံ သုခမာဝဟာတိ၊

ကိံ သု ဟဝေ သာဒုတရံ ရသာနံ၊

ကထံ ဇီဝိံ ဇီဝိတမာဟု သေဋ္ဌ’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၆၊ သု။ နိ။ ၁၈၃) –

အာဒိနာ အဋ္ဌ ပဉှေ ပုစ္ဆိ။ သတ္ထာ ဝိဿဇ္ဇေသီတိ –

‘‘သဒ္ဓီဓ ဝိတ္တံ ပုရိသဿ သေဋ္ဌံ၊

ဓမ္မော သုစိဏ္ဏော သုခမာဝဟာတိ၊

သစ္စံ ဟဝေ သာဒုတရံ ရသာနံ၊

ပညာဇီဝိံ ဇီဝိတမာဟု သေဋ္ဌ’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၆၊ သု။ နိ။ ၁၈၄) –

အာဒိနာ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ဝိက္ကန္ဒမာနာယာတိ အစ္စန္တံ ပရိဒေဝမာနာယ။

မဟာနာမသက္ကဝတ္ထု

၂၅၂။ ပဉ္စမေ ¶ သတ္ထာ တတော ပရံ ပဋိညံ နာဒါသီတိ သံဝစ္ဆရတော ပရံ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ ပစ္စယပ္ပဝါရဏာသာဒိယနဿ ဝါရိတတ္တာ ‘‘ပဋိညံ နာဒါသီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ဘဂဝါ တတိယဝါရေပိ မဟာနာမေန သက္ကေန ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃံ ယာဝဇီဝံ ဘေသဇ္ဇေန ပဝါရေတု’’န္တိ (ပါစိ။ ၃၀၄-၃၀၅) ဝုတ္တေ ‘‘သာဓု သာဓု၊ မဟာနာမ၊ တေန ဟိ တွံ၊ မဟာနာမ၊ သင်္ဃံ ယာဝဇီဝံ ဘေသဇ္ဇေန ပဝါရေဟီ’’တိ ပဋိညံ အဒါသိယေဝ။ ဧဝံ ပဋိညံ ဒတွာ ပစ္ဆာ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေဟိ ဘိက္ခူဟိ မဟာနာမဿ သက္ကဿ ဝိဟေဌိတဘာဝံ သုတွာ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ ဝိဂရဟိတွာ သိက္ခာပဒံ ပညပေသိ ‘‘အဂိလာနေန ဘိက္ခုနာ စာတုမာသပ္ပစ္စယပဝါရဏာ သာဒိတဗ္ဗာ အညတြ ပုနပ္ပဝါရဏာယ အညတြ နိစ္စပ္ပဝါရဏာယ။ တတော စေ ဥတ္တရိ သာဒိယေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ။ တသ္မာ ပဌမံ အနုဇာနိတွာပိ ပစ္ဆာ သိက္ခာပဒဗန္ဓနေန ဝါရိတတ္တာ ‘‘ပဋိညံ နာဒါသီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဥဂ္ဂဂဟပတျာဒိဝတ္ထု

၂၅၃-၂၅၆။ ဆဋ္ဌသတ္တမအဋ္ဌမနဝမာနိ ¶ သုဝိညေယျာနေဝ။

နကုလပိတုဂဟပတိဝတ္ထု

၂၅၇။ ဒသမေ သုသုမာရဂိရိနဂရေတိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ တဿ ကိရ နဂရဿ ဝတ္ထုပရိဂ္ဂဟဒိဝသေ အဝိဒူရေ ဥဒကရဟဒေ သုသုမာရော သဒ္ဒမကာသိ၊ ဂိရံ နိစ္ဆာရေသိ။ အထ နဂရေ အနန္တရာယေန မာပိတေ တမေဝ သုသုမာရဂိရကရဏံ သုဘနိမိတ္တံ ကတွာ ‘‘သုသုမာရဂိရီ’’တွေဝဿ နာမံ အကံသု။ ကေစိ ပန ‘‘သုသုမာရသဏ္ဌာနတ္တာ သုသုမာရော နာမ ဧကော ဂိရိ၊ သော တဿ နဂရဿ သမီပေ၊ တသ္မာ တံ သုသုမာရဂိရိ ဧတဿ အတ္ထီတိ သုသုမာရဂိရီတိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဘေသကဠာဝနေတိ ဘေသကဠာနာမကေ ဝနေ။ ‘‘ဘေသကလာဝနေ’’တိပိ ပါဌော။ ကထံ ပန ဘဂဝတိ နေသံ ပုတ္တသညာ ပတိဋ္ဌာသီတိ အာဟ – ‘‘အယံ ကိရာ’’တိအာဒိ။ ဒဟရဿေဝ ဒဟရာ အာနီတာတိ မေ ဒဟရဿေဝ သတော ဒဟရာ အာနီတာတိ အတ္ထော။ အတိစရိတာတိ အတိက္ကမိတွာ စရန္တော။

(ဆဋ္ဌဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။)

ဥပါသကပါဠိသံဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၄။ ဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂေါ

(၁၄) ၇။ သတ္တမဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

သုဇာတာဝတ္ထု

၂၅၈။ ဥပါသိကာပါဠိသံဝဏ္ဏနာယ ¶ ပဌမံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဝိသာခါဝတ္ထု

၂၅၉။ ဒုတိယေ မဟာလတာပသာဓနဿာတိ မဟာလတာပိဠန္ဓနဿ။ တသ္မိဉ္စ ပိဠန္ဓနေ စတဿော ဝဇိရနာဠိယော ဥပယောဂံ အဂမံသု။ မုတ္တာနံ ဧကာဒသ နာဠိယော၊ ပဝါဠဿ ဒွါဝီသတိ နာဠိယော၊ ပဒုမရာဂမဏီနံ တေတ္တိံသ နာဠိယော။ ဣတိ ဧတေဟိ စ အညေဟိ စ ဣန္ဒနီလာဒီဟိ နီလပီတလောဟိတောဒါတမဉ္ဇိဋ္ဌသာမကဗရဝဏ္ဏဝသေန သတ္တဝဏ္ဏေဟိ ဝရရတနေဟိ နိဋ္ဌာနံ အဂမာသိ၊ တံ သီသေ ပဋိမုက္ကံ ယာဝ ပါဒပိဋ္ဌိယာ ဘဿတိ၊ ပဉ္စန္နံ ¶ ဟတ္ထီနံ ဗလံ ဓာရယမာနာဝ နံ ဣတ္ထီ ဓာရေတုံ သက္ကောတိ။ အန္တောအဂ္ဂိ ဗဟိ န နီဟရိတဗ္ဗောတိအာဒီနံ အတ္ထော ဥပရိ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။

ခုဇ္ဇုတ္တရာ-သာမာဝတီဝတ္ထု

၂၆၀-၂၆၁။ တတိယစတုတ္ထေသု ပါယာသဿာတိ ဗဟလတရဿ ပါယာသဿ။ တံ ပါယာသံ ဘုဉ္ဇန္တေသူတိ တံ ဗဟလတရံ ဂရုသိနိဒ္ဓံ ပါယာသံ ဘုဉ္ဇန္တေသု။ ဇီရာပေတုံ အသက္ကောန္တောတိ အန္တရာမဂ္ဂေ အပ္ပာဟာရတာယ မန္ဒဂဟဏိကတ္တာ ဇီရာပေတုံ အသက္ကောန္တော။ ဝါဠမိဂဋ္ဌာနေတိ ဝါဠမိဂေဟိ အဓိဋ္ဌိတဋ္ဌာနေ။ အနုဝိဇ္ဇန္တောတိ ဝိစာရေန္တော။ သာလာတိ နဠကာရသာလာ။ မုဓာ န ကရိဿတီတိ မူလျံ ဝိနာ န ကရိဿတိ။ အာလိမ္ပေသီတိ အဂ္ဂိံ အဒါသိ၊ အဂ္ဂိံ ဇာလေသီတိ အတ္ထော။ ပေက္ခာတိ အာဂမေဟိ။ ဥပဓိသမ္ပဒါတိ သရီရသမ္ပတ္တိ။ ဝဋရုက္ခံ ပတွာတိ နိဂြောဓရုက္ခံ ပတွာ။ သုဝဏ္ဏကဋကေတိ သုဝဏ္ဏဝလယေ။ အဗ္ဘုံ မေတိ မေ အဝဍ္ဎီတိ အတ္ထော။ အန္တော အသောဓေတွာတိ ပဏ္ဏသာလာယ ¶ အန္တော ကဿစိ အတ္ထိဘာဝံ ဝါ နတ္ထိဘာဝံ ဝါ အနုပဓာရေတွာ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဥတ္တရာနန္ဒမာတာဝတ္ထု

၂၆၂။ ပဉ္စမေ ဥပနိဿယံ ဒိသွာတိ ဣမိနာ ယထာ ဝိသေသာဓိဂမဿ သတိပိ ပစ္စုပ္ပန္နပစ္စယသမဝါယေ အဝဿံ ဥပနိဿယသမ္ပဒါ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ၊ ဧဝံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယဘာဝေန ဝိပစ္စနကဿ ကမ္မဿပိ ပစ္စုပ္ပန္နသမဝါယော ဝိယ ဥပနိဿယသမ္ပဒါပိ သဝိသေသာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။ တထာ ဟိ ဥက္ကံသဂတသပ္ပုရိသူပနိဿယယောနိသောမနသိကာရေသု လဗ္ဘမာနေသုပိ ဥပနိဿယရဟိတဿ ဝိသေသာဓိဂမော န သမ္ပဇ္ဇတေဝါတိ။ ကပ္ပိယံ ကတွာတိ ယထာ ကပ္ပိယံ ဟောတိ၊ တထာ ကတွာ။ ပတ္တေ ပတိဋ္ဌပေယျာတိ အာဟာရံ ဒါနမုခေ ဝိဿဇ္ဇေယျ။ တီဟိ စေတနာဟီတိ ပုဗ္ဗဘာဂမုဉ္စအနုမောဒနာစေတနာဟိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ပုဗ္ဗေဝ ဒါနာ သုမနော၊ ဒဒံ စိတ္တံ ပသာဒယေ၊

ဒတွာ အတ္တမနော ဟောတိ၊ ဧသာ ပုညဿ သမ္ပဒါ’’တိ။ (အ။ နိ။ ၆။၃၇၊ ပေ။ ဝ။ ၃၀၅)၊

တဝ ¶ မနံ သန္ဓာရေဟီတိ ‘‘အဇ္ဇ ဘတ္တံ စိရာယိတ’’န္တိ ကောဓတော တဝ စိတ္တံ သန္ဓာရေဟိ၊ မာ ကုဇ္ဈီတိ အတ္ထော။ ဩလောကိတောလောကိတဋ္ဌာနံ…ပေ… သမ္ပရိကိဏ္ဏံ ဝိယ အဟောသီတိ တေန ကသိတဋ္ဌာနံ သဗ္ဗံ သုဝဏ္ဏဘာဝါပတ္တိယာ မဟာကောသာတကိပုပ္ဖေဟိ သဉ္ဆန္နံ ဝိယ အဟောသိ။ တာဒိသေတိ တယာ သဒိသေ။ န ကောပေမီတိ န ဝိနာသေမိ၊ ဇာတိယာ န ဟီဠေမိ။ ပူဇံ ကရောတီတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပူဇံ ကရောတိ။ အန္တရဝတ္ထုန္တိ ဂေဟင်္ဂဏံ။ ဘောတိ သမ္ဗောဓနေ နိပါတော။ ဇေတိ အဝညာလပနံ။ သယံ အရိယသာဝိကာဘာဝတော သတ္ထုဝသေန ‘‘သပိတိကာ ဓီတာ’’တိ ဝတွာ သတ္ထု သမ္မုခါ ဓမ္မဿဝနေန တဿာ ဝိသေသာဓိဂမံ ပစ္စာသီသန္တီ ‘‘ဒသဗလေ ခမန္တေယေဝ ခမိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ကဒရိယန္တိ ထဒ္ဓမစ္ဆရိံ။

သုပ္ပဝါသာဝတ္ထု

၂၆၃။ ဆဋ္ဌေ ပဏီတဒါယိကာနန္တိ ပဏီတရသဝတ္ထူနံ ဒါယိကာနံ။ အာယုနော ဌိတိဟေတုံ ဘောဇနံ ဒေန္တီ အာယုံ ဒေတိ နာမ။ ဧသ နယော ဝဏ္ဏံ ဒေတီတိအာဒီသု။ တေနာဟ – ‘‘ပဉ္စ ဌာနာနီ’’တိ။ ကမ္မသရိက္ခကဉ္စေတံ ¶ ဖလန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘အာယုံ ခေါ ပန ဒတွာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒတွာတိ ဒါနဟေတု။ ဘာဂိနီတိ ဘာဂဝတီ လဒ္ဓုံ ဘဗ္ဗာ။

သုပ္ပိယာဝတ္ထု

၂၆၄။ သတ္တမေ ဦရုမံသံ ဆိန္ဒိတွာ ဒါသိယာ အဒါသီတိ အာဂတဖလာ ဝိညာတသာသနာ အရိယသာဝိကာ အတ္တနော သရီရဒုက္ခံ အစိန္တေတွာ တဿ ဘိက္ခုနော ရောဂဝူပသမမေဝ ပစ္စာသီသန္တီ အတ္တနော ဦရုမံသံ ဆိန္ဒိတွာ ဒါသိယာ အဒါသိ။ သတ္ထာပိ တဿာ တထာပဝတ္တံ အဇ္ဈာသယသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘မမ သမ္မုခီဘာဝူပဂမနေနေဝဿာ ဝဏော ရုဟိတွာ သဉ္ဆဝိ ဇာယတိ၊ ဖာသုဘာဝေါ ဟောတီ’’တိ စ ဒိသွာ ‘‘ပက္ကောသထ န’’န္တိ အာဟ။ သာ စိန္တေသီတိ ‘‘သဗ္ဗလောကဿ ဟိတာနုကမ္ပကော သတ္ထာ န မံ ဒုက္ခာပေတုံ ပက္ကောသတိ၊ အတ္ထေတ္ထ ကာရဏ’’န္တိ စိန္တေသိ။ အတ္တနာ ကတကာရဏံ သဗ္ဗံ ကထေသီတိ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝဝိဘာဝနတ္ထံ ကထေသိ၊ န အတ္တနော ဒဠှဇ္ဈာသယတာယ ဝိဘာဝနတ္ထံ။ ဂိလာနုပဋ္ဌာကီနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသီတိ အဂဏိတတ္တဒုက္ခာ ဂိလာနာနံ ဘိက္ခူနံ ဂေလညဝူပသမနေ ယုတ္တပ္ပယုတ္တာတိ ဂိလာနုပဋ္ဌာကီနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသီတိ။

ကာတိယာနီဝတ္ထု

၂၆၅။ အဋ္ဌမေ ¶ အဝေစ္စပ္ပသန္နာနန္တိ ရတနတ္တယဂုဏေ ယာထာဝတော ဉတွာ ပသန္နာနံ၊ သော ပနဿ ပသာဒေါ မဂ္ဂေနာဂတတ္တာ ကေနစိ အကမ္ပနီယော။ အဓိဂတေနာတိ မဂ္ဂါဓိဂမေနေဝ အဓိဂတေန။ ‘‘အဝိဂတေနာ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ တဿတ္ထော ‘‘ကဒါစိ အဝိဂစ္ဆန္တေနာ’’တိ။ သော အပ္ပဓံသိယော စ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ – ‘‘အဓိဂတေန အစလပ္ပသာဒေနာ’’တိ။ တတ္ထ ကာယသက္ခိံ ကတွာတိ ပမုခံ ကတွာ၊ ဝစနတ္ထတော ပန နာမကာယေန ဒေသနာယ သမ္ပဋိစ္ဆနဝသေန သက္ခိဘူတံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဥမ္မဂ္ဂံ ခနိတွာတိ ဃရသန္ဓိစ္ဆေဒနေန အန္တောပဝိသနမဂ္ဂံ ခနိတွာ။ ဒုလ္လဘဿဝနန္တိ ဒုလ္လဘသဒ္ဓမ္မဿဝနံ။ မဟာပထဝီ ပဝိသိတဗ္ဗာ ဘဝေယျာတိ အဝီစိပ္ပဝေသနံ ဝဒတိ။

နကုလမာတာဝတ္ထု

၂၆၆။ နဝမေ ဝိဿာသကထနေနေဝ နကုလမာတာ နကုလပိတာ စ သတ္ထုဝိဿာသိကာ နာမ ဇာတာတိ ဝုတ္တံ – ‘‘ဝိဿာသိကာနန္တိ ဝိဿာသကထံ ကထေန္တီနံ ဥပါသိကာန’’န္တိ။ ဂဟပတာနီတိ ဂေဟသာမိနီ။ ဝုတ္တမေဝါတိ ဥပါသကပါဠိယံ နကုလပိတုကထာယံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ကာဠီကုရရဃရိကာဝတ္ထု

၂၆၇။ ဒသမေ ¶ အနုဿဝေနေဝါတိ ပစ္စက္ခတော ရူပဒဿနေန သတ္ထု သမ္မုခါ ဓမ္မဿဝနေန စ ဝိနာ ကေဝလံ အနုဿဝနေနေဝ ပရဿ ဝစနံ အနုဂတဿဝနေနေဝ ဥပ္ပန္နေန ပသာဒေန။ အနုဿဝိကပ္ပသာဒန္တိ အနုဿဝတော အာဂတပ္ပသာဒံ။

(သတ္တမဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။)

ဥပါသိကာပါဠိသံဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

နိဋ္ဌိတာ စ မနောရထပူရဏိယာ

အင်္ဂုတ္တရနိကာယ-အဋ္ဌကထာယ

ဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာယ အနုတ္တာနတ္ထဒီပနာ။