📜

၁၅။ အဋ္ဌာနပါဠိ (ပဌမဝဂ္ဂ)

(၁၅) ၁။ အဋ္ဌာနပါဠိ-ပဌမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၂၆၈။ အဋ္ဌာနပါဠိဝဏ္ဏနာယံ အဝိဇ္ဇမာနံ ဌာနံ အဋ္ဌာနံ၊ နတ္ထိ ဌာနန္တိ ဝါ အဋ္ဌာနံ။ အနဝကာသောတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ တဒတ္ထနိဂမနမေဝ ဟိ ‘‘နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ ဝစနန္တိ။ တေနာဟ – ‘‘ဥဘယေနပီ’’တိအာဒိ။ ယန္တိ ကာရဏတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ။ ဟေတုအတ္ထော စေတ္ထ ကာရဏတ္ထောတိ အာဟ – ‘‘ယန္တိ ယေန ကာရဏေနာ’’တိ။ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေနေတ္ထ ဒိဋ္ဌိသမ္ပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဝုတ္တံ – ‘‘မဂ္ဂဒိဋ္ဌိယာ သမ္ပန္နော’’တိ။ ကုတော ပနာယမတ္ထော လဗ္ဘတီတိ? လိင်္ဂတော၊ လိင်္ဂံ စေတဿ နိစ္စတော ဥပဂမနပ္ပဋိက္ခေပေါ။ စတုဘူမကေသူတိ ဣဒံ စတုတ္ထဘူမကသင်္ခါရာနံ အရိယသာဝကဿ ဝိသယဘာဝူပဂမနတော ဝုတ္တံ၊ န ပန တေ အာရဗ္ဘ နိစ္စတော ဥပဂမနသဗ္ဘာဝတော။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘တဒဘာဝေ စတုတ္ထဘူမကသင်္ခါရာ ပနာ’’တိအာဒိနာ။ အဘိသင်္ခတသင်္ခါရအဘိသင်္ခရဏကသင်္ခါရာနံ သပ္ပဒေသတ္တာ နိပ္ပဒေသသင်္ခါရဂ္ဂဟဏတ္ထံ ‘‘သင်္ခတသင်္ခါရေသူ’’တိ ဝုတ္တံ၊ လောကုတ္တရသင်္ခါရာနံ ပန နိဝတ္တနေ ကာရဏံ သယမေဝ ဝက္ခတိ။ ဧတံ ကာရဏံ နတ္ထီတိ တထာ ဥပဂမနေ သေတုဃာတော နတ္ထိ။ တေဇုဿဒတ္တာတိ သံကိလေသဝိဓမနတေဇဿ အဓိကဘာဝတော။ တထာ ဟိ တေ ဂမ္ဘီရဘာဝေန ဒုဒ္ဒသာ အကုသလာနံ အာရမ္မဏံ န ဟောန္တီတိ။ ဣဒံ ပန ပကရဏဝသေန ဝုတ္တံ။ အပ္ပဟီနဝိပလ္လာသာနဉှိ သန္တာနေသု ကုသလဓမ္မာနမ္ပိ တေ အာရမ္မဏံ န ဟောန္တိ။

၂၆၉။ အသုခေ သုခန္တိ ဝိပလ္လာသော စ ဣဓ သုခတော ဥပဂမနဿ ဌာနန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧကန္တ…ပေ… အတ္တဒိဋ္ဌိဝသေနာ’’တိ ပဓာနဒိဋ္ဌိမာဟ။ ဂူထန္တိ ဂူထဋ္ဌာနံ၊ ဒိဋ္ဌိယာ နိဗ္ဗာနဿ အဝိသယဘာဝေါ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တော ဧဝါတိ ကသိဏာဒိပဏ္ဏတ္တိသင်္ဂဟတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ။

၂၇၀။ ပရိစ္ဆေဒေါတိ ပရိစ္ဆိန္ဒနံ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ တဿ ဂဟဏံ။ သွာယံ ယေသု နိစ္စာဒိတော ဥပဂမနံ သမ္ဘဝတိ၊ တေသံ ဝသေနယေဝ ကာတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော ‘‘သဗ္ဗဝါရေသု ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ သဗ္ဗဝါရေသူတိ ‘‘နိစ္စတော ဥပဂစ္ဆေယျာ’’တိအာဒိနာ အာဂတေသု သဗ္ဗေသု သုတ္တပဒေသု။ ပုထုဇ္ဇနော ဟီတိ ဟိ-သဒ္ဒေါ ဟေတုအတ္ထော။ ယသ္မာ ယံ ယံ သင်္ခါရံ ပုထုဇ္ဇနော နိစ္စာဒိဝသေန ဂဏှာတိ၊ တံ တံ အရိယသာဝကော အနိစ္စာဒိဝသေန ဂဏှန္တော ယာထာဝတော ဇာနန္တော တံ ဂါဟံ တံ ဒိဋ္ဌိံ ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ တသ္မာ ယတ္ထ ဂါဟော၊ တတ္ထ ဝိဿဇ္ဇနာတိ စတုဘူမကသင်္ခါရာ ဣဓ သင်္ခါရဂ္ဂဟဏေန န ဂယှန္တီတိ အတ္ထော။

၂၇၁။ ပုတ္တသမ္ဗန္ဓေန မာတုပိတုသမညာ ဒတ္တကိတ္တိမာဒိဝသေနပိ ပုတ္တဝေါဟာရော လောကေ ဒိဿတိ၊ သော စ ခေါ ပရိယာယေနာတိ နိပ္ပရိယာယေန သိဒ္ဓံ တံ ဒဿေတုံ – ‘‘ဇနိကာဝ မာတာ၊ ဇနကောဝ ပိတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ အာနန္တရိယကမ္မဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ ‘‘မနုဿဘူတောဝ ခီဏာသဝေါ အရဟာတိ အဓိပ္ပေတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အဋ္ဌာနမေတ’’န္တိအာဒိနာ ‘‘မာတုအာဒီနံယေဝ ဇီဝိတာ ဝေါရောပနေ အရိယသာဝကဿ အဘဗ္ဗဘာဝဒဿနတော တဒညံ အရိယသာဝကော ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတီတိ ဣဒံ အတ္ထတော အာပန္နမေဝါ’’တိ မညမာနော ဝဒတိ – ‘‘ကိံ ပန အရိယသာဝကော အညံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျာ’’တိ? ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော၊ ယံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော သဉ္စိစ္စ ပါဏံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျ၊ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ ဝစနတော ‘‘ဧတမ္ပိ အဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေနေဝါဟ – ‘‘သစေ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဧဝံ သန္တေ ကသ္မာ ‘‘မာတရ’’န္တိအာဒိနာ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ – ‘‘ပုထုဇ္ဇနဘာဝဿ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဗလဒီပနတ္ထန္တိ သဒ္ဓါဒိဗလသမန္နာဂမဒီပနတ္ထံ။ အရိယမဂ္ဂေနာဂတသဒ္ဓါဓိဗလဝသေန ဟိ အရိယသာဝကော တာဒိသံ သာဝဇ္ဇံ န ကရောတိ။

၂၇၅။ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟီတိ ဣဒမေတ္ထ နိပ္ဖာဒကာနိ တေသံ ပုဗ္ဗဘာဂိယာနိ စ ကာရဏာနိ ကာရဏဘာဝသာမညေန ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ၊ န ပန သဗ္ဗေသံ သမာနယောဂက္ခမတ္တာ။ အာကာရေဟီတိ ကာရဏေဟိ။ အနုဿာဝနေနာတိ အနုရူပံ သာဝနေန။ ဘေဒဿ အနုရူပံ ယထာ ဘေဒေါ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာနံ ဘိက္ခူနံ အတ္တနော ဝစနဿ သာဝနေန ဝိညာပနေန။ တေနာဟ – ‘‘နနု တုမှေ’’တိအာဒိ။ ကဏ္ဏမူလေ ဝစီဘေဒံ ကတွာတိ ဧတေန ပါကဋံ ကတွာ ဘေဒကရဝတ္ထုဒီပနံ ဝေါဟာရော၊ တတ္ထ အတ္တနော နိစ္ဆိတမတ္ထံ ရဟဿဝသေန ဝိညာပနံ အနုဿာဝနန္တိ ဒဿေတိ။

ကမ္မမေဝ ဥဒ္ဒေသော ဝါ ပမာဏန္တိ တေဟိ သင်္ဃဘေဒသိဒ္ဓိတော ဝုတ္တံ၊ ဣတရေ ပန တေသံ သမ္ဘာရဘူတာ။ တေနာဟ – ‘‘ဝေါဟာရာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထာတိ ဝေါဟရဏေ။ စုတိအနန္တရံ ဖလံ အနန္တရံ နာမ၊ တသ္မိံ အနန္တရေ နိယုတ္တာနိ၊ တန္နိဗ္ဗတ္တနေန အနန္တရကရဏသီလာနိ၊ အနန္တရပ္ပယောဇနာနိ စာတိ အာနန္တရိယာနိ၊ တာနိ ဧဝ ကမ္မာနီတိ အာနန္တရိယကမ္မာနိ။

ကမ္မတောတိ ‘‘ဧဝံ အာနန္တရိယကမ္မံ ဟောတိ၊ ဧဝံ အာနန္တရိယကမ္မသဒိသ’’န္တိ ဧဝံ ကမ္မဝိဘာဂတော။ ဒွါရတောတိ ကာယဒွါရတော။ ကပ္ပဋ္ဌိတိယတောတိ ‘‘ဣဒံ ကပ္ပဋ္ဌိတိယဝိပါကံ၊ ဣဒံ န ကပ္ပဋ္ဌိတိယဝိပါက’’န္တိ ဧဝံ ကပ္ပဋ္ဌိတိယဝိဘာဂတော။ ပါကသာဓာရဏာဒီဟီတိ ‘‘ဣဒမေတ္ထ ဝိပစ္စတိ၊ ဣဒံ န ဝိပစ္စတီ’’တိ ဝိပစ္စနဝိဘာဂတော၊ ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတာနံ သာဓာရဏာသာဓာရဏတော၊ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝေဒနာဒိဝိဘာဂတော စ။

ကမ္မတော တာဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝုစ္စတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယသ္မာ မနုဿတ္တဘာဝေ ဌိတဿေဝ ကုသလဓမ္မာနံ တိက္ခဝိသဒဘာဝါပတ္တိ၊ ယထာ တိဏ္ဏံ ဗောဓိသတ္တာနံ ဗောဓိတ္တယနိဗ္ဗတ္တိယံ၊ ဧဝံ မနုဿဘာဝေ ဌိတဿေဝ ဧဒိသာနံ အကုသလဓမ္မာနမ္ပိ တိက္ခဝိသဒဘာဝါပတ္တီတိ အာဟ – ‘‘မနုဿဘူတဿေဝါ’’တိ။ ပါကတိကမနုဿာနမ္ပိ စ ကုသလဓမ္မာနံ ဝိသေသပ္ပတ္တိ ဝိမာနဝတ္ထုအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယထာဝုတ္တော စ အတ္ထော သမာနဇာတိယဿ ဝိကောပနေ ဂရုတရော၊ န တထာ ဝိဇာတိယဿာတိ ဝုတ္တံ – ‘‘မနုဿဘူတံ မာတရံ ဝါ ပိတရံ ဝါ’’တိ။ လိင်္ဂပရိဝတ္တေ စ သော ဧဝ ဧကကမ္မနိဗ္ဗတ္တော ဘဝင်္ဂပ္ပဗန္ဓော ဇီဝိတိန္ဒြိယပဗန္ဓော စ၊ န အညောတိ အာဟ – ‘‘အပိ ပရိဝတ္တလိင်္ဂ’’န္တိ။ အရဟတ္တံ ပတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ တဿ ဝိပါကန္တိအာဒိ ကမ္မဿ အာနန္တရိယဘာဝသမတ္ထနံ။ စတုက္ကောဋိယဉ္စေတ္ထ သမ္ဘဝတိ။ တတ္ထ ပဌမာ ကောဋိ ဒဿိတာ၊ ဣတရာသု ဝိသင်္ကေတဘာဝံ ဒဿေတုံ – ‘‘ယော ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယဒိပိ တတ္ထ ဝိသင်္ကေတော၊ ကမ္မံ ပန ဂရုတရံ အာနန္တရိယသဒိသံ ဘာယိတဗ္ဗန္တိ အာဟ – ‘‘ဘာရိယံ…ပေ… တိဋ္ဌတီ’’တိ။ အယံ ပဉှောတိ ဉာပနိစ္ဆာနိဗ္ဗတ္တာ ကထာ။

အဘိသန္ဓိနာတိ အဓိပ္ပာယေန။ အာနန္တရိယံ ဖုသတီတိ မရဏာဓိပ္ပာယေနေဝ အာနန္တရိယဝတ္ထုနော ဝိကောပိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ အာနန္တရိယံ န ဖုသတီတိ အာနန္တရိယဝတ္ထုအဘာဝတော အာနန္တရိယံ န ဟောတိ။ သဗ္ဗတ္ထ ဟိ ပုရိမံ အဘိသန္ဓိစိတ္တံ အပ္ပမာဏံ၊ ဝဓကစိတ္တံ ပန တဒါရမ္မဏံ ဇီဝိတိန္ဒြိယဉ္စ အာနန္တရိယဘာဝေ ပမာဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သင်္ဂါမစတုက္ကံ သမ္ပတ္တဝသေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ ယော ဟိ ပရသေနာယ အညဉ္စ ယောဓံ ပိတရဉ္စ ကမ္မံ ကရောန္တေ ဒိသွာ ယောဓဿ ဥသုံ ခိပတိ ‘‘ဧတံ ဝိဇ္ဈိတွာ မမ ပိတရံ ဝိဇ္ဈိဿတီ’’တိ၊ ယထာဓိပ္ပာယံ ဂတေ ပိတုဃာတကော ဟောတိ။ ‘‘ယောဓေ ဝိဒ္ဓေ မမ ပိတာ ပလာယိဿတီ’’တိ ခိပတိ၊ ဥသုံ အယထာဓိပ္ပာယံ ဂန္တွာ ပိတရံ မာရေတိ၊ ဝေါဟာရဝသေန ပိတုဃာတကောတိ ဝုစ္စတိ၊ အာနန္တရိယံ ပန နတ္ထီတိ။ စောရစတုက္ကံ ပန ယော ‘‘စောရံ မာရေဿာမီ’’တိ စောရဝေသေန ဂစ္ဆန္တံ ပိတရံ မာရေတိ၊ အာနန္တရိယံ ဖုသတီတိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တေနေဝါတိ တေနေဝ ပယောဂေန။ အရဟန္တဃာတကော ဟောတိယေဝါတိ အရဟတော မာရိတတ္တာ ဝုတ္တံ၊ ပုထုဇ္ဇနဿေဝ တံ ဒိန္နံ ဟောတီတိ ဧတ္ထာယမဓိပ္ပာယော – ယထာ ဝဓကစေတနာ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာပိ ပဗန္ဓဝိစ္ဆေဒနဝသေန ဇီဝိတိန္ဒြိယံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တတိ၊ န ဧဝံ စာဂစေတနာ။ သာ ဟိ စဇိတဗ္ဗဝတ္ထုံ အာရမ္မဏံ ကတွာ စဇနမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ အညသန္တကဘာဝကရဏဉ္စ တဿ စဇနံ၊ တသ္မာ ယဿ တံ သန္တကံ ကတံ၊ တဿေဝ ဒိန္နံ ဟောတီတိ။

လောဟိတံသမောသရတီတိ အဘိဃာတေန ပကုပ္ပမာနံ သဉ္စိတံ ဟောတိ။ မဟန္တတရန္တိ ဂရုတရံ။ သရီရပ္ပဋိဇဂ္ဂနေ ဝိယာတိ သတ္ထုရူပကာယပ္ပဋိဇဂ္ဂနေ ဝိယ။

အသန္နိပတိတေတိ ဣဒံ သာမဂ္ဂိယဒီပနံ။ ဘေဒေါ စ ဟောတီတိ သင်္ဃဿ ဘေဒေါ စ ဟောတိ။ ဝဋ္ဋတီတိ သညာယာတိ ‘‘ဤဒိသံ ကရဏံ သင်္ဃဘေဒါယ န ဟောတီ’’တိ သညာယ။ တထာ နဝတော ဦနပရိသာယာတိ နဝတော ဦနပရိသာယ ကရောန္တဿ တထာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တထာတိ စ ဣမိနာ ‘‘န အာနန္တရိယကမ္မ’’န္တိ ဣမံ အာကဍ္ဎတိ၊ န ပန ‘‘ဘေဒေါဝ ဟောတီ’’တိ ဣဒံ။ ဟေဋ္ဌိမန္တေန ဟိ နဝန္နမေဝ ဝသေန သင်္ဃဘေဒေါ။ ဓမ္မဝါဒိနော အနဝဇ္ဇာတိ ယထာဓမ္မံ အနဝဋ္ဌာနတော။ သင်္ဃဘေဒဿ ပုဗ္ဗဘာဂေါ သင်္ဃရာဇိ။

ကာယဒွါရမေဝ ပူရေန္တိ ကာယကမ္မဘာဝေနေဝ လက္ခိတဗ္ဗတော။ သဏ္ဌဟန္တေဟိ ကပ္ပေ…ပေ… မုစ္စတီတိ ဣဒံ ကပ္ပဋ္ဌကထာယ (ကထာ။ ၆၅၄ အာဒယော) န သမေတိ။ တတ္ထ ဟိ အဋ္ဌကထာယ (ကထာ။ အဋ္ဌ။ ၆၅၄-၆၅၇) ဝုတ္တံ – ‘‘အာပါယိကောတိ ဣဒံ သုတ္တံ ယံ သော ဧကံ ကပ္ပံ အသီတိဘာဂေ ကတွာ တတော ဧကဘာဂမတ္တံ ကာလံ တိဋ္ဌေယျ၊ တံ အာယုကပ္ပံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ကပ္ပဝိနာသေယေဝါတိ စ အာယုကပ္ပဝိနာသေ ဧဝါတိ အတ္ထေ သတိ နတ္ထိ ဝိရောဓော။ ဧတ္ထ စ သဏ္ဌဟန္တေတိ ဣဒမ္ပိ ‘‘သွေဝ ဝိနဿိဿတီ’’တိ ဝိယ အဘူတပရိကပ္ပဝသေန ဝုတ္တံ။ ဧကဒိဝသမေဝ နိရယေ ပစ္စတိ၊ တတော ပရံ ကပ္ပာဘာဝေ အာယုကပ္ပဿပိ အဘာဝတောတိ အဝိရောဓတော အတ္ထယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သေသာနီတိ သင်္ဃဘေဒတော အညာနိ အာနန္တရိယကမ္မာနိ။

ယဒိ တာနိ အဟောသိကမ္မသင်္ခံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧဝံ သတိ ကထံ နေသံ အာနန္တရိယတာ စုတိအနန္တရံ ဝိပါကဒါနာဘာဝတော။ အထ သတိ ဖလဒါနေ စုတိအနန္တရော ဧဝ ဧတေသံ ဖလကာလော၊ န အညောတိ ဖလကာလနိယမေန နိယတတာ ဣစ္ဆိတာ၊ န ဖလဒါနနိယမေန။ ဧဝမ္ပိ နိယတဖလကာလာနံ အညေသမ္ပိ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာနဉ္စ နိယတတာ အာပဇ္ဇေယျ၊ တသ္မာ ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာနံ ပစ္စယန္တရဝိကလတာဒီဟိ အဝိပစ္စမာနာနမ္ပိ အတ္တနော သဘာဝေန ဝိပါကဓမ္မတာ ဝိယ ဗလဝတာ အာနန္တရိယေန ဝိပါကေ ဒိန္နေ အဝိပစ္စမာနာနမ္ပိ အာနန္တရိယာနံ ဖလဒါနေ နိယတသဘာဝါ အာနန္တရိယသဘာဝါ စ ပဝတ္တီတိ အတ္တနော သဘာဝေန ဖလဒါနနိယမေနေဝ နိယတာ အာနန္တရိယတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဝဿဉ္စ အာနန္တရိယသဘာဝါ တတော ဧဝ နိယတသဘာဝါ စ တေသံ ပဝတ္တီတိ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗမေတံ၊ အညဿ ဗလဝတော အာနန္တရိယဿ အဘာဝေ သတိ စုတိအနန္တရံ ဧကန္တေန ဖလဒါနတော။

နနု ဧဝံ အညေသမ္ပိ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယာနံ အညသ္မိံ ဝိပါကဒါယကေ အသတိ စုတိအနန္တရမေဝ ဧကန္တေန ဖလဒါနတော နိယတသဘာဝါ အာနန္တရိယသဘာဝါ စ ပဝတ္တိ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ အသမာနဇာတိကေန စေတောပဏိဓိဝသေန ဥပဃာတကေန စ နိဝတ္တေတဗ္ဗဝိပါကတ္တာ အနန္တရေ ဧကန္တဖလဒါယကတ္တာဘာဝါ၊ န ပန အာနန္တရိယာနံ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနိ ဝိယ အသမာနဇာတိကံ ဖလနိဝတ္တကံ အတ္ထိ သဗ္ဗာနန္တရိယာနံ အဝီစိဖလတ္တာ၊ န စ ဟေဋ္ဌူပပတ္တိံ ဣစ္ဆတော သီလဝတော စေတောပဏိဓိ ဝိယ ဥပရူပပတ္တိဇနကကမ္မဖလံ အာနန္တရိယဖလံ နိဝတ္တေတုံ သမတ္ထော စေတောပဏိဓိ အတ္ထိ အနိစ္ဆန္တဿေဝ အဝီစိပါတနတော၊ န စ အာနန္တရိယောပဃာတကံ ကိဉ္စိ ကမ္မံ အတ္ထိ၊ တသ္မာ တေသံယေဝ အနန္တရေ ဧကန္တဝိပါကဇနကသဘာဝါ ပဝတ္တီတိ။ အနေကာနိ စ အာနန္တရိယာနိ ကတာနိ ဧကန္တေန ဝိပါကေ နိယတသဘာဝတ္တာ ဥပရတာဝိပစ္စနသဘာဝါသင်္ကတ္တာ နိစ္ဆိတာနိ သဘာဝတော နိယတာနေဝ။ တေသု ပန သမာနသဘာဝေသု ဧကေန ဝိပါကေ ဒိန္နေ ဣတရာနိ အတ္တနာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စဿ တေနေဝ ကတတ္တာ န ဒုတိယံ တတိယမ္ပိ စ ပဋိသန္ဓိံ ကရောန္တိ၊ န သမတ္ထတာဝိဃာတတ္တာတိ နတ္ထိ တေသံ အာနန္တရိယကတာနိဝတ္တိ၊ ဂရုဂရုတရဘာဝေါ ပန တေသံ လဗ္ဘတေဝါတိ သင်္ဃဘေဒဿ သိယာ ဂရုတရဘာဝေါတိ ‘‘ယေန…ပေ… ဝိပစ္စတီ’’တိ အာဟ။ ဧကဿ ပန အညာနိ ဥပတ္ထမ္ဘကာနိ ဟောန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဝိပစ္စတီတိ ဝစနေန ဣတရေသံ ပဝတ္တိဝိပါကဒါယိတာ အနုညာတာ ဝိယ ဒိဿတိ။ နော ဝါ တထာ သီလဝတီတိ ယထာ ပိတာ သီလဝါ၊ တထာ သီလဝတီ နော ဝါ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ သစေ မာတာ သီလဝတီ၊ မာတုဃာတော ပဋိသန္ဓိဝသေန ဝိပစ္စတီတိ ယောဇနာ။

ပကတတ္တောတိ အနုက္ခိတ္တော။ သမာနသံဝါသကောတိ အပါရာဇိကော။ သမာနသီမာယန္တိ ဧကသီမာယံ။

၂၇၆။ သတ္ထု ကိစ္စံ ကာတုံ အသမတ္ထောတိ ယံ သတ္ထာရာ ကာတဗ္ဗကိစ္စံ အနုသာသနာဒိ၊ နံ ကာတုံ အသမတ္ထောတိ ဘဂဝန္တံ ပစ္စက္ခာယ။ အညံ တိတ္ထကရန္တိ အညံ သတ္ထာရံ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘တိတ္ထံ ဇာနိတဗ္ဗံ၊ တိတ္ထကရော ဇာနိတဗ္ဗော၊ တိတ္ထိယာ ဇာနိတဗ္ဗာ၊ တိတ္ထိယသာဝကာ ဇာနိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ တိတ္ထံ နာမ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော။ ဧတ္ထ ဟိ သတ္ထာ တရန္တိ ဥပ္လဝန္တိ ဥမ္မုဇ္ဇနိမုဇ္ဇံ ကရောန္တိ၊ တသ္မာ တိတ္ထန္တိ ဝုစ္စန္တိ။ တာဒိသာနံ ဒိဋ္ဌီနံ ဥပ္ပာဒေတာ တိတ္ထကရော နာမ ပူရဏကဿပါဒိကော။ တဿ လဒ္ဓိံ ဂဟေတွာ ပဗ္ဗဇိတာ တိတ္ထိယာ နာမ။ တေ ဟိ တိတ္ထေ ဇာတာတိ တိတ္ထိယာ။ ယထာဝုတ္တံ ဝါ ဒိဋ္ဌိဂတသင်္ခါတံ တိတ္ထံ ဧတေသံ အတ္ထီတိ တိတ္ထိကာ ၊ တိတ္ထိကာ ဧဝ တိတ္ထိယာ။ တေသံ ပစ္စယဒါယကာ တိတ္ထိယသာဝကာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၄၀)။

၂၇၇။ အဘိဇာတိအာဒီသု ပကမ္ပနဒေဝတူပသင်္ကမနာဒိနာ ဇာတစက္ကဝါဠေန သမာနယောဂက္ခမံ ဒသသဟဿပရိမာဏံ စက္ကဝါဠံ ဇာတိခေတ္တံ။ သရသေနေဝ အာဏာပဝတ္တနဋ္ဌာနံ အာဏာခေတ္တံ။ ဝိသယဘူတံ ဌာနံ ဝိသယခေတ္တံ။ ဒသသဟဿီ လောကဓာတူတိ ဣမာယ လောကဓာတုယာ သဒ္ဓိံ ဣမံ လောကဓာတုံ ပရိဝါရေတွာ ဌိတာ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု။ တတ္တကာနံယေဝ ဇာတိခေတ္တဘာဝေါ ဓမ္မတာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ပရိဂ္ဂဟဝသေနာ’’တိ ကေစိ၊ ‘‘သဗ္ဗေသံယေဝ ဗုဒ္ဓါနံ တတ္တကံယေဝ ဇာတိခေတ္တံ တန္နိဝါသီနံယေဝ ဒေဝတာနံ ဓမ္မာဘိသမယော’’တိ စ ဝဒန္တိ။ မာတုကုစ္ဆိ ဩက္ကမနကာလာဒီနံ ဆန္နံ ဧဝ ဂဟဏံ နိဒဿနမတ္တံ မဟာဘိနီဟာရာဒိကာလေပိ တဿ ပကမ္ပနဿ လဗ္ဘနတော။ အာဏာခေတ္တံ နာမ ယံ ဧကဇ္ဈံ သံဝဋ္ဋတိ ဝိဝဋ္ဋတိ စ၊ အာဏာ ပဝတ္တတိ အာဏာယ တန္နိဝါသိဒေဝတာနံ သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆနေန၊ တဉ္စ ခေါ ကေဝလံ ဗုဒ္ဓါနံ အာနုဘာဝေနေဝ၊ န အဓိပ္ပာယဝသေန။ အဓိပ္ပာယဝသေန ပန ‘‘ယာဝတာ ဝါ ပန အာကင်္ခေယျာ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၈၁) ဝစနတော တတော ပရမ္ပိ အာဏာ ဝတ္တေယျေဝ။

န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ပန အတ္ထီတိ ‘‘န မေ အာစရိယော အတ္ထိ၊ သဒိသော မေ န ဝိဇ္ဇတီ’’တိအာဒိံ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၅၊ မဟာဝ။ ၁၁၊ ကထာ။ ၄၀၅) ဣမိဿာ လောကဓာတုယာ ဌတွာ ဝဒန္တေန ဘဂဝတာ ‘‘ကိံ ပနာဝုသော၊ သာရိပုတ္တ၊ အတ္ထေတရဟိ အညေ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဘဂဝတာ သမသမာ သမ္ဗောဓိယန္တိ၊ ဧဝံ ပုဋ္ဌော အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ‘နော’တိ ဝဒေယျ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၆၁) ဝတွာ တဿ ကာရဏံ ဒဿေတုံ – ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော၊ ယံ ဧကိဿာ လောကဓာတုယာ ဒွေ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျု’’န္တိ ဣမံ သုတ္တံ (အ။ နိ။ ၁။၂၇၇၊ ဝိဘ။ ၈၀၉၊ မ။ နိ။ ၃။၁၂၉၊ မိ။ ပ။ ၅။၁။၁) အာဟရန္တေန ဓမ္မသေနာပတိနာ စ ဗုဒ္ဓခေတ္တဘူတံ ဣမံ လောကဓာတုံ ဌပေတွာ အညတ္ထ အနုပ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

ဧကတောတိ သဟ၊ ဧကသ္မိံ ကာလေတိ အတ္ထော၊ သော ပန ကာလော ကထံ ပရိစ္ဆိန္နောတိ စရိမဘဝေ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနာတိ ဒဿေန္တော၊ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ အနစ္ဆရိယတ္တာတိ ဒွီသုပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေသု အစ္ဆရိယတ္တာဘာဝတောတိ အတ္ထော။ ဒွီသုပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေသု အနစ္ဆရိယတာ၊ ကိမင်္ဂံ ပန ဗဟူသူတိ ဒဿေန္တော၊ ‘‘ယဒိ စာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဗုဒ္ဓါ နာမ မဇ္ဈေ ဘိန္နသုဝဏ္ဏံ ဝိယ ဧကသဒိသာတိ တေသံ ဒေသနာပိ ဧကရသာ ဧကဓာတိ အာဟ – ‘‘ဒေသနာယ စ ဝိသေသာဘာဝတော’’တိ ။ ဧတေနပိ အနစ္ဆရိယတ္တမေဝ သာဓေတိ။ ဝိဝါဒဘာဝတောတိ ဧတေန ဝိဝါဒါဘာဝတ္ထံ ဒွေ ဗုဒ္ဓါ ဧကတော န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဒဿေတိ။ ဧတံ ကာရဏန္တိ ဧတံ အနစ္ဆရိယတာဒိကာရဏံ။ တတ္ထာတိ မိလိန္ဒပဉှေ။

ဧကံ ဧဝ ဗုဒ္ဓံ ဓာရေတီတိ ဧကဗုဒ္ဓဓာရဏီ။ ဧတေန ဧဝံသဘာဝါ ဧတေ ဗုဒ္ဓဂုဏာ၊ ယေန ဒုတိယဗုဒ္ဓဂုဏေ ဓာရေတုံ အသမတ္ထာ အယံ လောကဓာတူတိ ဒဿေတိ။ ပစ္စယဝိသေသနိပ္ဖန္နာနဉှိ ဂုဏဓမ္မာနံ ဘာရိယော ဝိသေသော မဟာပထဝိယာပိ ဒုဿဟောတိ သက္ကာ ဝိညာတုံ။ တထာ ဟိ အဘိသမ္ဗောဓိသမယေ ဥပဂတဿ လောကနာထဿ ဂုဏဘာရံ ဗောဓိရုက္ခဿ တီသုပိ ဒိသာသု မဟာပထဝီ သန္ဓာရေတုံ နာသက္ခိ။ တသ္မာ ‘‘န ဓာရေယျာ’’တိ ဝတွာ တမေဝ အဓာရဏံ ပရိယာယန္တရေဟိ ပကာသေန္တော ‘‘စလေယျာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စလေယျာတိ ပရိပ္ဖန္ဒေယျ။ ကမ္ပေယျာတိ ပဝေဓေယျ ။ နမေယျာတိ ဧကပဿေန နမေယျ။ ဩနမေယျာတိ ဩသီဒေယျ။ ဝိနမေယျာတိ ဝိဝိဓံ ဣတော စိတော စ နမေယျ။ ဝိကိရေယျာတိ ဝါတေန ထုသမုဋ္ဌိ ဝိယ ဝိပ္ပကိရေယျ။ ဝိဓမေယျာတိ ဝိနဿေယျ။ ဝိဒ္ဓံသေယျာတိ သဗ္ဗသော ဝိဒ္ဓသ္တာ ဘဝေယျ။ တထာဘူတာ စ န ကတ္ထစိ တိဋ္ဌေယျာတိ အာဟ – ‘‘န ဌာနမုပဂစ္ဆေယျာ’’တိ။

ဣဒါနိ တတ္ထ နိဒဿနံ ဒဿေန္တော၊ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧကေ ပုရိသေတိ ဧကသ္မိံ ပုရိသေ။ သမုပါဒိကာတိ သမံ ဥဒ္ဓံ ပဇ္ဇတိ ပဝတ္တတီတိ သမုပါဒိကာ၊ ဥဒကဿ ဥပရိ သမံ ဂါမိနီတိ အတ္ထော။ ‘‘သမုပ္ပာဒိကာ’’တိပိ ပဌန္တိ၊ အယမေဝတ္ထော။ ဝဏ္ဏေနာတိ သဏ္ဌာနေန။ ပမာဏေနာတိ အာရောဟေန။ ကိသထူလေနာတိ ကိသထူလဘာဝေန၊ ပရိဏာဟေနာတိ အတ္ထော။ ဒွိန္နမ္ပီတိ ဒွေပိ၊ ဒွိန္နမ္ပိ ဝါ သရီရဘာရံ။

ဆာဒေန္တန္တိ ရောစေန္တံ ရုစိံ ဥပ္ပာဒေန္တံ။ တန္ဒိကတောတိ တေန ဘောဇနေန တန္ဒိဘူတော။ အနောနမိတဒဏ္ဍဇာတောတိ ယာဝဒတ္ထံ ဘောဇနေန ဩနမိတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ အနောနမနဒဏ္ဍော ဝိယ ဇာတော။ သကိံ ဘုတ္တော ဝမေယျာတိ ဧကမ္ပိ အာလောပံ အဇ္ဈောဟရိတွာ ဝမေယျာတိ အတ္ထော။

အတိဓမ္မဘာရေန ပထဝီ စလတီတိ ဓမ္မေန နာမ ပထဝီ တိဋ္ဌေယျ။ သာ ကိံ တေနေဝ စလတိ ဝိနဿတီတိ အဓိပ္ပာယေန ပုစ္ဆတိ။ ပုန ထေရော ‘‘ရတနံ နာမ လောကေ ကုဋုမ္ဗံ သန္ဓာရေန္တံ အဘိမတဉ္စ လောကေန အတ္တနော ဂရုသဘာဝတာယ သကဋဘင်္ဂဿ ကာရဏံ အတိဘာရဘူတံ ဒိဋ္ဌံ။ ဧဝံ ဓမ္မော စ ဟိတသုခဝိသေသေဟိ တံသမင်္ဂီနံ ဓာရေန္တော အဘိမတော စ ဝိညူနံ ဂမ္ဘီရပ္ပမေယျဘာဝေန ဂရုသဘာဝတ္တာ အတိဘာရဘူတော ပထဝီစလနဿ ကာရဏံ ဟောတီ’’တိ ဒဿေန္တော၊ ‘‘ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ ဒွေ သကဋာ’’တိအာဒိမာဟ ။ ဧတေနေဝ တထာဂတဿ မာတုကုစ္ဆိဩက္ကမနာဒိကာလေ ပထဝီကမ္ပနကာရဏံ သံဝဏ္ဏိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧကဿာတိ ဧကသ္မာ၊ ဧကဿ ဝါ သကဋဿ ရတနံ၊ တသ္မာ သကဋာ ဂဟေတွာတိ အတ္ထော။

ဩသာရိတန္တိ ဥစ္စာရိတံ၊ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။ အဂ္ဂေါတိ သဗ္ဗသတ္တေဟိ အဂ္ဂေါ။ ဇေဋ္ဌောတိ ဝုဒ္ဓတရော။ သေဋ္ဌောတိ ပသတ္ထတရော။ ဝိသိဋ္ဌေဟိ သီလာဒီဟိ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ဝိသိဋ္ဌော။ ဥဂ္ဂတတမောတိ ဥတ္တမော။ ပဝရောတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ နတ္ထိ ဧတဿ သမောတိ အသမော။ အသမာ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓါ၊ တေဟိ သမောတိ အသမသမော။ နတ္ထိ ဧတဿ ပဋိသမော ပဋိပုဂ္ဂလောတိ အပ္ပဋိသမော။ နတ္ထိ ဧတဿ ပဋိဘာဂေါတိ အပ္ပဋိဘာဂေါ။ နတ္ထိ ဧတဿ ပဋိပုဂ္ဂလောတိ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော။

သဘာဝပကတိကာတိ သဘာဝဘူတာ အကိတ္တိမာ ပကတိ။ ကာရဏမဟန္တတ္တာတိ ကာရဏာနံ မဟန္တတာယ၊ မဟန္တေဟိ ဗုဒ္ဓကရဓမ္မေဟိ ပါရမိသင်္ခါတေဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓဂုဏာနံ နိဗ္ဗတ္တိတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပထဝီအာဒီနိ မဟန္တာနိ ဝတ္ထူနိ၊ မဟန္တာ စက္ကဝါဠာဒယော အတ္တနော အတ္တနော ဝိသယေ ဧကေကာဝ၊ ဧဝံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါပိ မဟန္တော အတ္တနော ဝိသယေ ဧကော ဧဝ။ ကော စ တဿ ဝိသယော? ဗုဒ္ဓဘူမိ၊ ယာဝတကံ ဝါ ဉေယျံ။ ‘‘အာကာသော ဝိယ အနန္တဝိသယော ဘဂဝါ ဧကော ဧဝ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တော ပရစက္ကဝါဠေသုပိ ဒုတိယဿ ဗုဒ္ဓဿ အဘာဝံ ဒဿေတိ။

ဣမိနာဝ ပဒေနာတိ ‘‘ဧကိဿာ လောကဓာတုယာ’’တိ ဣမိနာ ဧဝ ပဒေန။ ဒသ စက္ကဝါဠသဟဿာနိ ဂဟိတာနီတိ ဇာတိခေတ္တာပေက္ခာယ ဂဟိတာနိ။ ဧကစက္ကဝါဠေနေဝါတိ ဣမိနာ ဧဝ ဧကစက္ကဝါဠေန၊ န ယေန ကေနစိ။ ယထာ ‘‘ဣမသ္မိံယေဝ စက္ကဝါဠေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဝုတ္တေ ဣမသ္မိမ္ပိ စက္ကဝါဠေ ဇမ္ဗုဒီပေ ဧဝ၊ တတ္ထာပိ မဇ္ဈိမဒေသေ ဧဝါတိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ ‘‘ဧကိဿာ လောကဓာတုယာ’’တိ ဇာတိခေတ္တေ အဓိပ္ပေတေပိ ဣမိနာဝ စက္ကဝါဠေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ပဌမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။