📜

၁၉။ ကာယဂတာသတိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၅၆၃။ စေတသာဖုဋောတိ စိတ္တေန ဖရိတော။ စိတ္တေန ဖရဏဉ္စ သမုဒ္ဒဿ ဒွိဓာ သမ္ဘဝတီတိ အာဟ – ‘‘ဒုဝိဓံ ဖရဏ’’န္တိအာဒိ။ ပုရိမေန အတ္ထေနာတိ ‘‘သမ္ပယောဂဝသေန ဝိဇ္ဇံ ဘဇန္တီ’’တိ ဝုတ္တေန အတ္ထေန။ ပစ္ဆိမေနာတိ ‘‘ဝိဇ္ဇာဘာဂေ ဝိဇ္ဇာကောဋ္ဌာသေ ဝတ္တန္တီ’’တိ ဝုတ္တေန။

၅၆၄။ မဟတော သံဝေဂါယ သံဝတ္တတီတိအာဒီသု အယံ ပန အပရော နယော။ ယာထာဝတော ကာယသဘာဝပ္ပဝေဒနတော မဟတော သံဝေဂါယ သံဝတ္တတိ။ အတ္ထာယာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိအတ္ထာယ။ ယောဂက္ခေမာယာတိ စတူဟိ ယောဂေဟိ ခေမဘာဝါယ။ သတိသမ္ပဇညာယာတိ သဗ္ဗတ္ထ သတိအဝိပ္ပဝါသာယ သတ္တဋ္ဌာနိယသမ္ပဇညာယ စ။ ဉာဏဒဿနပ္ပဋိလာဘာယာတိ ဝိပဿနာဉာဏာဓိဂမာယ။ ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယာတိ တိဿော ဝိဇ္ဇာ စိတ္တဿ အဓိမုတ္တိ နိဗ္ဗာနံ စတ္တာရိ သာမညဖလာနီတိ ဧတေသံ ပစ္စက္ခကရဏာယ။

၅၈၄။ ပညာပဋိလာဘာယာတိအာဒီသု သောဠသသု ပဒေသု ပညာပဋိလာဘာယ ပညာဝုဒ္ဓိယာ ပညာဝေပုလ္လာယ ပညာဗာဟုလ္လာယာတိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပညာဝသေန ဘာဝဝစနာနိ၊ သေသာနိ ဒွါဒသ ပုဂ္ဂလဝသေန ဘာဝဝစနာနိ။ သပ္ပုရိသသံသေဝေါတိ သပ္ပုရိသာနံ ဘဇနံ။ သဒ္ဓမ္မဿဝနန္တိ တေသံ သပ္ပုရိသာနံ သန္တိကေ သီလာဒိပ္ပဋိပတ္တိဒီပကဿ သဒ္ဓမ္မဝစနဿ သဝနံ။ ယောနိသော မနသိကာရောတိ သုတာနံ ဓမ္မာနံ အတ္ထူပပရိက္ခာဝသေန ဥပါယေန မနသိကာရော။ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပတ္တီတိ လောကုတ္တရဓမ္မေ အနုဂတဿ သီလာဒိပ္ပဋိပဒါဓမ္မဿ ပဋိပဇ္ဇနံ။

ဆန္နံ အဘိညာဉာဏာနန္တိ ဣဒ္ဓိဝိဓဒိဗ္ဗသောတစေတောပရိယပုဗ္ဗေနိဝါသဒိဗ္ဗစက္ခုအာသဝက္ခယဉာဏာနံ။ တေသတ္တတီနံ ဉာဏာနန္တိ ပဋိသမ္ဘိဒါပါဠိယံ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁-၂ မာတိကာ) ‘‘သောတာဝဓာနေ ပညာ သုတမယေ ဉာဏံ၊ သုတွာန သံဝရေ ပညာ သီလမယေ ဉာဏ’’န္တိအာဒိနာ ဉာဏကထာယ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနံ သာဝကသာဓာရဏာသာဓာရဏာနံ ဉာဏာနံ။ ဣမေသဉှိ တေသတ္တတိဉာဏာနံ သုတမယဉာဏာဒီနိ သတ္တသဋ္ဌိဉာဏာနိ သာဝကဿ သာဓာရဏာနိ၊ ‘‘ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တေ ဉာဏံ၊ သတ္တာနံ အာသယာနုသယေ ဉာဏံ၊ ယမကပါဋိဟီရေ ဉာဏံ၊ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိယာ ဉာဏံ၊ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ အနာဝရဏဉာဏ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၆၈-၇၃ မာတိကာ) ဣမာနိ ဆ အသာဓာရဏဉာဏာနိ သာဝကေဟိ။

သတ္တသတ္တတီနံဉာဏာနန္တိ ဧတ္ထ –

‘‘ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏန္တိ ဉာဏံ၊ အသတိ ဇာတိယာ နတ္ထိ ဇရာမရဏန္တိ ဉာဏံ။ အတီတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏန္တိ ဉာဏံ၊ အသတိ ဇာတိယာ နတ္ထိ ဇရာမရဏန္တိ ဉာဏံ။ အနာဂတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏန္တိ ဉာဏံ၊ အသတိ ဇာတိယာ နတ္ထိ ဇရာမရဏန္တိ ဉာဏံ။ ယမ္ပိဿ တံ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ၊ တမ္ပိ ခယဓမ္မံ ဝယဓမ္မံ ဝိရာဂဓမ္မံ နိရောဓဓမ္မန္တိ ဉာဏံ။ ဘဝပစ္စယာ ဇာတီတိ ဉာဏံ…ပေ… ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါတိ ဉာဏံ၊ တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနန္တိ ဉာဏံ၊ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာတိ ဉာဏံ၊ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာတိ ဉာဏံ၊ သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿောတိ ဉာဏံ၊ နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတနန္တိ ဉာဏံ၊ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပန္တိ ဉာဏံ၊ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏန္တိ ဉာဏံ၊ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာတိ ဉာဏံ၊ အသတိ အဝိဇ္ဇာယ နတ္ထိ သင်္ခါရာတိ ဉာဏံ၊ အတီတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာတိ ဉာဏံ၊ အသတိ အဝိဇ္ဇာယ နတ္ထိ သင်္ခါရာတိ ဉာဏံ၊ အနာဂတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာတိ ဉာဏံ၊ အသတိ အဝိဇ္ဇာယ နတ္ထိ သင်္ခါရာတိ ဉာဏံ၊ ယမ္ပိဿ တံ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ၊ တမ္ပိ ခယဓမံ ဝယဓမ္မံ ဝိရာဂဓမ္မံ နိရောဓဓမ္မန္တိ ဉာဏ’’န္တိ –

ဘဂဝတာ နိဒါနဝဂ္ဂေ (သံ။ နိ။ ၂။၃၄-၃၅) ဇရာမရဏာဒီသု ဧကာဒသသု ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒင်္ဂေသု ပစ္စေကံ သတ္တ သတ္တ ကတွာ ဝုတ္တာနိ သတ္တသတ္တတိဉာဏာနိ။

တတ္ထ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏန္တိ ပစ္စယာကာရဉာဏံ။ ပစ္စယာကာရော ဟိ ဓမ္မာနံ ပဝတ္တိသင်္ခါတာယ ဌိတိယာ ကာရဏတ္တာ ‘‘ဓမ္မဋ္ဌိတီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တတ္ထ ဉာဏံ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ၊ ‘‘ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တဿေဝ ဆဗ္ဗိဓဿ ဉာဏဿေတံ အဓိဝစနံ။ ခယဓမ္မန္တိ ခယဂမနသဘာဝံ။ ဝယဓမ္မန္တိ ဝယဂမနသဘာဝံ။ ဝိရာဂဓမ္မန္တိ ဝိရဇ္ဇနသဘာဝံ။ နိရောဓဓမ္မန္တိ နိရုဇ္ဈနသဘာဝန္တိ အတ္ထော။

လာဘောတိအာဒီသု လာဘောယေဝ ဥပသဂ္ဂေန ဝိသေသေတွာ ‘‘ပဋိလာဘော’’တိ ဝုတ္တော။ ပုန တဿေဝ အတ္ထဝိဝရဏဝသေန ‘‘ပတ္တိ သမ္ပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဖုသနာတိ အဓိဂမနဝသေန ဖုသနာ။ သစ္ဆိကိရိယာတိ ပဋိလာဘသစ္ဆိကိရိယာ။ ဥပသမ္ပဒါတိ နိပ္ဖာဒနာ။

သတ္တန္နဉ္စသေက္ခာနန္တိ တိဿော သိက္ခာ သိက္ခန္တီတိ သေက္ခသညိတာနံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌာဒီနံ သတ္တန္နံ။ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကဿ စာတိ နိဗ္ဗာနဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ ယုတ္တတ္တာ သုန္ဒရဋ္ဌေန ကလျာဏသညိတဿ ပုထုဇ္ဇနဿ။ ဝဍ္ဎိတံ ဝဍ္ဎနံ ဧကာယာတိ ဝဍ္ဎိတဝဍ္ဎနာ။ ယထာဝုတ္တာနံ အဋ္ဌန္နမ္ပိ ပညာနံ ဝသေန ဝိသေသတောဝ အရဟတော ပညာဝသေန ပညာဝုဒ္ဓိယာ။ တထာ ပညာဝေပုလ္လာယ။

ယဿ ကဿစိပိ ဝိသေသတော အနုရူပဓမ္မဿ မဟန္တံ နာမ ကိစ္စသိဒ္ဓိယာ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ တဒဿ ကိစ္စသိဒ္ဓိယာ ဒဿေန္တော ‘‘မဟန္တေ အတ္ထေ ပရိဂ္ဂဏှာတီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အတ္ထာဒီနံ မဟန္တဘာဝေါ မဟာဝိသယတာယ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ မဟာဝိသယတာ စ တေသံ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ အာဂတနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သီလက္ခန္ဓဿ ပန ဟေတုမဟန္တတာယ၊ ပစ္စယမဟန္တတာယ၊ နိဿယမဟန္တတာယ ၊ ပဘေဒမဟန္တတာယ၊ ကိစ္စမဟန္တတာယ၊ ဖလမဟန္တတာယ၊ အာနိသံသမဟန္တတာယ စ မဟန္တဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဟေတု အလောဘာဒယော။ ပစ္စယော ဟိရောတ္တပ္ပသဒ္ဓါသတိဝီရိယာဒယော။ နိဿယော သာဝကဗောဓိပစ္စေကဗောဓိနိယတတာ တံသမင်္ဂိနော စ ပုရိသဝိသေသာ။ ပဘေဒေါ စာရိတ္တဝါရိတ္တာဒိဝိဘာဂေါ။ ကိစ္စံ တဒင်္ဂါဒိဝသေန ပဋိပက္ခဝိဓမနံ။ ဖလံ သဂ္ဂသမ္ပဒါ နိဗ္ဗာနသမ္ပဒါ စ။ အာနိသံသော ပိယမနာပတာဒိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၉) အာကင်္ခေယျသုတ္တာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၆၄ အာဒယော) စ အာဂတနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမိနာ နယေန သမာဓိက္ခန္ဓာဒီနမ္ပိ မဟန္တတာ ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတွာ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဌာနာဋ္ဌာနာဒီနံ မဟန္တဘာဝေါ ပန မဟာဝိသယတာယ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဌာနာဋ္ဌာနာနံ မဟာဝိသယတာ ဗဟုဓာတုကသုတ္တာဒီသု အာဂတနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဝိဟာရသမာပတ္တီနံ မဟာဝိသယတာ သမာဓိက္ခန္ဓေ မဟာဝိသယတာနိဒ္ဓါရဏနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ အရိယသစ္စာနံ သကလယာနသင်္ဂါဟကတော သစ္စဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၁၈၉ အာဒယော) တံသံဝဏ္ဏနာသု (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၈၉ အာဒယော) စ အာဂတနယေန၊ သတိပဋ္ဌာနာဒီနံ သတိပဋ္ဌာနဝိဘင်္ဂါဒီသု (ဝိဘ။ ၃၅၅ အာဒယော) တံသံဝဏ္ဏနာဒီသု (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၃၅၅ အာဒယော) စ အာဂတနယေန၊ သာမညဖလာနံ မဟတော ဟိတဿ မဟတော သုခဿ မဟတော အတ္ထဿ မဟတော ယောဂက္ခေမဿ နိပ္ဖတ္တိဘာဝတော သန္တပဏီတအတက္ကာဝစရပဏ္ဍိတဝေဒနီယဘာဝတော၊ အဘိညာနံ မဟာသမ္ဘာရတော မဟာဝိသယတော မဟာကိစ္စတော မဟာနုဘာဝတော မဟာနိပ္ဖတ္တိတော၊ နိဗ္ဗာနဿ မဒနိမ္မဒနာဒိမဟတ္ထသိဒ္ဓိတော စ မဟန္တဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ သဘာဝါဒိတော ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဂဏှာတိ ဇာနာတိ၊ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ အတ္ထော။

ပုထုပညာတိ ဧတ္ထာပိ ဝုတ္တနယာနုသာရေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပန ဝိသေသော – ပုထု နာနာက္ခန္ဓေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ ‘‘အယံ ရူပက္ခန္ဓော နာမ…ပေ… အယံ ဝိညာဏက္ခန္ဓော နာမာ’’တိ ဧဝံ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နာနာကရဏံ ပဋိစ္စ ဉာဏံ ပဝတ္တတိ။ တေသုပိ ဧကဝိဓေန ရူပက္ခန္ဓော…ပေ… ဧကာဒသဝိဓေန ရူပက္ခန္ဓော။ ဧကဝိဓေန ဝေဒနာက္ခန္ဓော…ပေ… ဗဟုဝိဓေန ဝေဒနာက္ခန္ဓော။ ဧကဝိဓေန သညာက္ခန္ဓော…ပေ… ဗဟုဝိဓေန သညာက္ခန္ဓော။ ဧကဝိဓေန သင်္ခါရက္ခန္ဓော…ပေ… ဗဟုဝိဓေန သင်္ခါရက္ခန္ဓော။ ဧကဝိဓေန ဝိညာဏက္ခန္ဓော…ပေ… ဗဟုဝိဓေန ဝိညာဏက္ခန္ဓောတိ ဧဝံ ဧကေကဿ ခန္ဓဿ ဧကဝိဓာဒိဝသေန အတီတာဒိဝသေနပိ နာနာကရဏံ ပဋိစ္စ ဉာဏံ ပဝတ္တတိ။

ပုထု နာနာဓာတူသူတိ ‘‘အယံ စက္ခုဓာတု နာမ…ပေ… အယံ မနောဝိညာဏဓာတု နာမ။ တတ္ထ သောဠသ ဓာတုယော ကာမာဝစရာ၊ ဒွေ စာတုဘူမိကာ’’တိ ဧဝံ ဓာတူသု နာနာကရဏံ ပဋိစ္စ ဉာဏံ ပဝတ္တတိ။ တယိဒံ ဥပါဒိန္နဓာတုဝသေန ဝုတ္တံ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနဉှိ ဒွိန္နဉ္စ အဂ္ဂသာဝကာနံ ဥပါဒိန္နဓာတူသု ဧဝ နာနာကရဏံ ပဋိစ္စ ဉာဏံ ပဝတ္တတိ၊ တဉ္စ ခေါ ဧကဒေသတောဝ၊ န နိပ္ပဒေသတော။ ဗဟိဒ္ဓါ အနုပါဒိန္နဓာတူနံ နာနာကရဏံ တေသံ အဝိသယောဝ၊ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါနံယေဝ ပန ‘‘ဣမာယ ဓာတုယာ ဥဿန္နတ္တာ ဣမဿ ရုက္ခဿ ခန္ဓော သေတော ဟောတိ၊ ဣမဿ ကာဠော၊ ဣမဿ မဋ္ဌော၊ ဣမဿ ခရော၊ ဣမဿ ဗဟလတစော၊ ဣမဿ သုက္ခတစော။ ဣမဿ ပတ္တံ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒိဝသေန ဧဝရူပံ။ ဣမဿ ပုပ္ဖံ နီလံ၊ ပီတံ၊ လောဟိတံ၊ ဩဒါတံ၊ သုဂန္ဓံ၊ ဒုဂ္ဂန္ဓံ၊ မိဿကဂန္ဓံ။ ဖလံ ခုဒ္ဒကံ၊ မဟန္တံ၊ ဒီဃံ၊ ဝဋ္ဋံ၊ သုဝဏ္ဏံ၊ ဒုဗ္ဗဏ္ဏံ၊ မဋ္ဌံ၊ ဖရုသံ၊ သုဂန္ဓံ၊ ဒုဂ္ဂန္ဓံ၊ မဓုရံ၊ တိတ္တကံ၊ အမ္ဗိလံ၊ ကဋုကံ၊ ကသာဝံ။ ကဏ္ဋကော တိခိဏော၊ အတိခိဏော၊ ဥဇုကော၊ ကုဋိလော၊ တမ္ဗော၊ နီလော၊ လောဟိတော၊ ဩဒါတော’’တိအာဒိနာ ဓာတုနာနတ္တံ ပဋိစ္စ ဉာဏံ ပဝတ္တတိ။

ပုထု နာနာအာယတနေသူတိ ‘‘ဣဒံ စက္ခာယတနံ နာမ…ပေ… ဣဒံ ဓမ္မာယတနံ နာမ။ တတ္ထ ဒသာယတနာ ကာမာဝစရာ၊ ဒွေ စာတုဘူမကာ’’တိ ဧဝံ အာယတနနာနတ္တံ ပဋိစ္စ ဉာဏံ ပဝတ္တတိ။

ပုထု နာနာပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေသူတိ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါဘေဒတော သန္တာနဘေဒတော စ နာနပ္ပဘေဒေသု ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒင်္ဂေသု။ အဝိဇ္ဇာဒိအင်္ဂါနိ ဟိ ပစ္စေကံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒသညိတာနိ။ တေနာဟ – သင်္ခါရပိဋကေ ‘‘ဒွါဒသ ပစ္စယာ ဒွါဒသ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါ’’တိ (သံ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁။၁၁၀)။

ပုထု နာနာသုညတမနုပလဗ္ဘေသူတိ နာနာသဘာဝေသု နိစ္စသာရာဒိဝိရဟိတေသု သုညသဘာဝေသု၊ တတော ဧဝ ဣတ္ထိပုရိသအတ္တတ္တနိယာဒိဝသေန အနုပလဗ္ဘမာနသဘာဝေသု။ မ-ကာရော ဟေတ္ထ ပဒသန္ဓိကရော။

ပုထုနာနာအတ္ထေသူတိ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါဝိသယေသု ပစ္စယုပ္ပန္နာဒိနာနာအတ္ထေသု။ ဓမ္မေသူတိ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါဝိသယေသု ပစ္စယာဒိနာနာဓမ္မေသု။ နိရုတ္တီသူတိ တေသံယေဝ အတ္ထဓမ္မာနံ နိဒ္ဓါရဏဝစနသင်္ခါတေသု နာနာနိရုတ္တီသု။ ပုထု နာနာပဋိဘာနေသူတိ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါဒိဝိသယေသု ဣမာနိ ဉာဏာနိ ဣဒမတ္ထဇောတကာနီတိ တထာ တထာ ပဋိဘာနတော ဥပတိဋ္ဌနတော ပဋိဘာနာနီတိ လဒ္ဓနာမေသု နာနာဉာဏေသု။

ပုထု နာနာသီလက္ခန္ဓေသူတိအာဒီသု သီလဿ ပုထုတ္တံ နာနတ္တဉ္စ ဝုတ္တမေဝ၊ ဣတရေသံ ပန ဝုတ္တနယာနုသာရေန သုဝိညေယျတ္တာ ပါကဋမေဝ။ ယံ ပန အဘိန္နံ ဧကမေဝ နိဗ္ဗာနံ၊ တတ္ထ ဥပစာရဝသေန ပုထုတ္တံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အာဟ – ‘‘ပုထု နာနာဇနသာဓာရဏေ ဓမ္မေ သမတိက္ကမ္မာ’’တိ။ တေနဿ မဒနိမ္မဒနာဒိပရိယာယေန ပုထုတ္တံ ပရိဒီပိတံ ဟောတိ။

ဝိပုလေ အတ္ထေတိ မဟန္တေ အတ္ထေ။ မဟန္တပရိယာယော ဟိ ဝိပုလသဒ္ဒေါ။ ဂမ္ဘီရေသူတိ သသာဒီဟိ ဝိယ မဟာသမုဒ္ဒေါ အနုပစိတဉာဏသမ္ဘာရေဟိ အလဗ္ဘနေယျပ္ပတိဋ္ဌေသု ခန္ဓေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ ဝိသယဿ ဂမ္ဘီရတာယ ဉာဏဿ ဂမ္ဘီရတာ ဝိဘာဝိတာ။

တိက္ခဝိသဒဘာဝါဒိဂုဏေဟိ အသာဓာရဏတ္တာ ပရေသံ ပညာယ န သာမန္တာ၊ အထ ခေါ သုဝိဒူရဝိဒူရေတိ အသမန္တပညာ အာကာရဿ ရဿတ္တံ ကတွာ။ ကေစိ ‘‘အသမတ္ထပညာ’’တိ ပဌန္တိ၊ တေသံ ယထာဝုတ္တဂုဏေဟိ အညေဟိ အသာဓာရဏတ္တာ နတ္ထိ ဧတိဿာ ကာယစိ သမတ္ထန္တိ အသမတ္ထာ ပညာတိ ယောဇနာ။ အတ္ထဝဝတ္ထာနတောတိ အတ္ထပ္ပဘေဒဿ ယာထာဝတော သန္နိဋ္ဌာနတော။ န အညော ကောစိ သက္ကောတိ အဘိသမ္ဘဝိတုန္တိ ဉာဏဂတိယာ သမ္ပာပုဏိတုံ န အညော ကောစိပိ သက္ကောတိ၊ တသ္မာ အယံ သုဝိဒူရဝိဒူရေတိ အသမန္တပညာ။ ဣဒါနိ ပုဂ္ဂလန္တရဝသေန အသမန္တပညံ ဝိဘာဝေတုံ၊ ‘‘ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကဿာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။

‘‘ပညာပဘေဒကုသလော အဘိန္နဉာဏော အဓိဂတပ္ပဋိသမ္ဘိဒေါ စတုဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တော ဒသဗလဓာရီ ပုရိသာသဘော ပုရိသသီဟော ပုရိသနာဂေါ ပုရိသာဇညော ပုရိသဓောရယှော အနန္တဉာဏော အနန္တတေဇော အနန္တယသော အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော ဗလဝါ နေတာ ဝိနေတာ အနုနေတာ ပညာပေတာ ဝိနိဇ္ဈာပေတာ ပေက္ခတာ ပသာဒေတာ။ သော ဟိ ဘဂဝါ အနုပ္ပန္နဿ မဂ္ဂဿ ဥပ္ပာဒေတာ၊ အသဉ္ဇာတဿ မဂ္ဂဿ သဉ္ဇနေတာ၊ အနက္ခာတဿ မဂ္ဂဿ အက္ခာတာ၊ မဂ္ဂညူ မဂ္ဂဝိဒူ မဂ္ဂကောဝိဒေါ။ မဂ္ဂါနုဂါမီ စ ပန ဧတရဟိ သာဝကာ ဝိဟရန္တိ ပစ္ဆာ သမန္နာဂတာ။

‘‘သော ဟိ ဘဂဝါ ဇာနံ ဇာနာတိ၊ ပဿံ ပဿတိ၊ စက္ခုဘူတော ဉာဏဘူတော ဓမ္မဘူတော ဗြဟ္မဘူတော ဝတ္တာ ပဝတ္တာ အတ္ထဿ နိန္နေတာ အမတဿ ဒါတာ ဓမ္မဿာမီ တထာဂတော၊ နတ္ထိ တဿ ဘဂဝတော အညာတံ အဒိဋ္ဌံ အဝိဒိတံ အသစ္ဆိကတံ အဖဿိတံ ပညာယ။ အတီတံ အနာဂတံ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ သဗ္ဗာကာရေန ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏမုခေ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ယံ ကိဉ္စိ နေယျံ နာမ အတ္ထိ တံ သဗ္ဗံ ဇာနိတဗ္ဗံ၊ အတ္တတ္ထော ဝါ ပရတ္ထော ဝါ ဥဘယတ္ထော ဝါ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကော ဝါ အတ္ထော သမ္ပရာယိကော ဝါ အတ္ထော ဥတ္တာနော ဝါ အတ္ထော ဂမ္ဘီရော ဝါ အတ္ထော ဂူဠှော ဝါ အတ္ထော ပဋိစ္ဆန္နော ဝါ အတ္ထော နေယျော ဝါ အတ္ထော နီတော ဝါ အတ္ထော အနဝဇ္ဇော ဝါ အတ္ထော နိက္ကိလေသော ဝါ အတ္ထော ဝေါဒါနော ဝါ အတ္ထော ပရမတ္ထော ဝါ အတ္ထော၊ သဗ္ဗံ တံ အန္တောဗုဒ္ဓဉာဏေ ပရိဝတ္တတိ။

‘‘သဗ္ဗံ ကာယကမ္မံ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ၊ သဗ္ဗံ ဝစီကမ္မံ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ၊ သဗ္ဗံ မနောကမ္မံ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ။ အတီတေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အပ္ပဋိဟတံ ဉာဏံ၊ အနာဂတေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အပ္ပဋိဟတံ ဉာဏံ၊ ပစ္စုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အပ္ပဋိဟတံ ဉာဏံ၊ ယာဝတကံ နေယျံ၊ တာဝတကံ ဉာဏံ။ ယာဝတကံ ဉာဏံ၊ တာဝတကံ နေယျံ။ နေယျပရိယန္တိကံ ဉာဏံ၊ ဉာဏပရိယန္တိကံ နေယျံ၊ နေယျံ အတိက္ကမိတွာ ဉာဏံ နပ္ပဝတ္တတိ၊ ဉာဏံ အတိက္ကမိတွာ နေယျပထော နတ္ထိ၊ အညမညပရိယန္တဋ္ဌာယိနော တေ ဓမ္မာ၊ ယထာ ဒွိန္နံ သမုဂ္ဂပဋလာနံ သမ္မာ ဖုသိတာနံ ဟေဋ္ဌိမံ သမုဂ္ဂပဋလံ ဥပရိမံ နာတိဝတ္တတိ၊ ဥပရိမံ သမုဂ္ဂပဋလံ ဟေဋ္ဌိမံ နာတိဝတ္တတိ၊ အညမညပရိယန္တဋ္ဌာယိနော၊ ဧဝမေဝံ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော နေယျဉ္စ ဉာဏဉ္စ အညမညပရိယန္တဋ္ဌာယိနော။ ယာဝတကံ နေယျံ၊ တာဝတကံ ဉာဏံ။ ယာဝတကံ ဉာဏံ၊ တာဝတကံ နေယျံ၊ နေယျပရိယန္တိကံ ဉာဏံ၊ ဉာဏပရိယန္တိကံ နေယျံ၊ နေယျံ အတိက္ကမိတွာ ဉာဏံ နပ္ပဝတ္တတိ၊ ဉာဏံ အတိက္ကမိတွာ နေယျပထော နတ္ထိ။ အညမညပရိယန္တဋ္ဌာယိနော တေ ဓမ္မာ။ သဗ္ဗဓမ္မေသု ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏံ ပဝတ္တတိ။

‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အာဝဇ္ဇနပ္ပဋိဗဒ္ဓါ အာကင်္ခပ္ပဋိဗဒ္ဓါ မနသိကာရပ္ပဋိဗဒ္ဓါ စိတ္တုပ္ပာဒပ္ပဋိဗဒ္ဓါ၊ သဗ္ဗသတ္တေသု ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏံ ပဝတ္တတိ။ သဗ္ဗေသံ သတ္တာနံ ဗုဒ္ဓါ အာသယံ ဇာနာတိ၊ အနုသယံ ဇာနာတိ၊ စရိတံ ဇာနာတိ၊ အဓိမုတ္တိံ ဇာနာတိ၊ အပ္ပရဇက္ခေ မဟာရဇက္ခေ တိက္ခိန္ဒြိယေ မုဒိန္ဒြိယေ သွာကာရေ ဒွါကာရေ သုဝိညာပယေ ဒုဝိညာပယေ ဘဗ္ဗာ သဗ္ဗေ သတ္တေ ပဇာနာတိ၊ သဒေဝကော လောကော သမာရကော သဗြဟ္မကော သဿမဏဗြာဟ္မဏီ ပဇာ သဒေဝမနုဿာ အန္တောဗုဒ္ဓဉာဏေ ပရိဝတ္တတိ။

‘‘ယထာ ယေ ကေစိ မစ္ဆကစ္ဆပါ အန္တမသော တိမိတိမိင်္ဂလံ ဥပါဒါယ အန္တောမဟာသမုဒ္ဒေ ပရိဝတ္တန္တိ၊ ဧဝမေဝ သဒေဝကော လောကော သမာရကော သဗြဟ္မကော သဿမဏဗြာဟ္မဏီ ပဇာ သဒေဝမနုဿာ အန္တောဗုဒ္ဓဉာဏေ ပရိဝတ္တတိ။ ယထာ ယေ ကေစိ ပက္ခိနော အန္တမသော ဂရုဠံ ဝေနတေယျံ ဥပါဒါယ အာကာသဿ ပဒေသေ ပရိဝတ္တန္တိ၊ ဧဝမေဝ ယေပိ တေ သာရိပုတ္တသမာ ပညာယ၊ တေပိ ဗုဒ္ဓဉာဏဿ ပဒေသေ ပရိဝတ္တန္တိ၊ ဗုဒ္ဓဉာဏံ ဒေဝမနုဿာနံ ပညံ ဖရိတွာ အတိဃံသိတွာ တိဋ္ဌတိ။ ယေပိ တေ ခတ္တိယပဏ္ဍိတာ ဗြာဟ္မဏပဏ္ဍိတာ ဂဟပတိပဏ္ဍိတာ သမဏပဏ္ဍိတာ နိပုဏာ ကတပရပ္ပဝါဒါ ဝါလဝေဓိရူပါ၊ ဝေါဘိန္ဒန္တာ မညေ စရန္တိ ပညာဂတေန ဒိဋ္ဌိဂတာနိ၊ တေ တေ ပဉှံ အဘိသင်္ခရိတွာ အဘိသင်္ခရိတွာ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၅) –

အာဒိနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌပါဠိံ ပေယျာလမုခေန သံခိပိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ပညာပဘေဒကုသလော ပဘိန္နဉာဏော…ပေ… တေ ပဉှံ အဘိသင်္ခရိတွာ အဘိသင်္ခရိတွာ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ပဘိန္နဉာဏောတိ အတ္ထာဒီသု ပဘေဒဂတဉာဏော။ ‘‘ပဘေဒဉာဏော’’တိပိ ပဌန္တိ၊ သောယေဝ အတ္ထော။ တေ ပဉှန္တိ တေ တေ အတ္တနာ အဓိပ္ပေတံ ပဉှံ။ နိဒ္ဒိဋ္ဌကာရဏာတိ ဝိဿဇ္ဇိတကာရဏာ။ ဥပက္ခိတ္တကာတိ ဘဂဝတော ပညာဝေယျတ္တိယေန သမီပေ ခိတ္တကာ အန္တေဝါသိကာ သမ္ပဇ္ဇန္တိ။

ဘဝတိ အဘိဘဝတီတိ ဘူရိ။ ကိံ? ရာဂါဒိံ။ ဥပသဂ္ဂေ သတိပိ တဒေဝ ပဒံ တမတ္ထံ ဝဒတီတိ ဥပသဂ္ဂေန ဝိနာပိ သော အတ္ထော ဝိညေယျော အနေကတ္ထတ္တာ ဓာတူနန္တိ ဝုတ္တံ – ‘‘အဘိဘုယျတီ’’တိ။ ကာရကဗျတ္တယေန စေတံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ရာဂံ အဘိဘုယျတီတိ သာ သာ မဂ္ဂပညာ အတ္တနာ အတ္တနာ ဝဇ္ဈံ ရာဂံ အဘိဘုယျတိ အဘိဘဝတိ၊ မဒတီတိ အတ္ထော။ အဘိဘဝတီတိ သာ သာ ဖလပညာ တံ တံ ရာဂံ ဘဝိ အဘိဘဝိ မဒ္ဒီတိ ဘူရိပညာ။ ‘‘အဘိဘဝိတာ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ ‘‘အဘိဘဝိတွာ’’တိပိ ပဌန္တိ။ အဘိဘဝိတွာတိ စ ကိရိယာယ သိဒ္ဓဘာဝဒဿနံ။ ပညာ စေ သိဒ္ဓါ၊ ရာဂါဘိဘဝေါ စ သိဒ္ဓါ ဧဝါတိ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။

ရာဂါဒီသု ပန ရဇ္ဇနလက္ခဏော ရာဂေါ။ ဒုဿနလက္ခဏော ဒေါသော။ မုယှနလက္ခဏော မောဟော။ ကုဇ္ဈနလက္ခဏော ကောဓော၊ ဥပနန္ဓနလက္ခဏော ဥပနာဟော။ ပုဗ္ဗကာလံ ကောဓော၊ အပရကာလံ ဥပနာဟော။ ပရဂုဏမက္ခနလက္ခဏော မက္ခော၊ ယုဂဂ္ဂါဟလက္ခဏော ပလာသော။ ပရသမ္ပတ္တိခီယနလက္ခဏာ ဣဿာ၊ အတ္တနော သမ္ပတ္တိနိဂ္ဂူဟနလက္ခဏံ မစ္ဆရိယံ။ အတ္တနာ ကတပါပပ္ပဋိစ္ဆာဒနလက္ခဏာ မာယာ၊ အတ္တနော အဝိဇ္ဇမာနဂုဏပ္ပကာသနလက္ခဏံ သာဌေယျံ။ စိတ္တဿ ဥဒ္ဓုမာတဘာဝလက္ခဏော ထမ္ဘော၊ ကရဏုတ္တရိယလက္ခဏော သာရမ္ဘော။ ဥန္နတိလက္ခဏော မာနော၊ အဗ္ဘုန္နတိလက္ခဏော အတိမာနော။ မတ္တဘာဝလက္ခဏော မဒေါ၊ ပဉ္စကာမဂုဏေသု စိတ္တဝေါဿဂ္ဂလက္ခဏော ပမာဒေါ။ ဘဝတိ အဘိဘဝတိ အရိန္တိ ဘူရိ အသရူပတော ပရဿ အကာရဿ လောပံ ကတွာ။ တေနာဟ – ‘‘အရိံ မဒ္ဒနိပညာတိ ဘူရိပညာ’’တိ။ ဘဝတိ ဧတ္ထ ထာဝရဇင်္ဂမန္တိ ဘူရိ ဝုစ္စတိ ပထဝီ ယထာ ‘‘ဘူမီ’’တိ ဘူရိ ဝိယာတိ ဘူရိပညာ ဝိတ္ထတဝိပုလဋ္ဌေန သဗ္ဗံ သဟတာယ စ။ တေနာဟ – ‘‘တာယာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ပထဝိသမာယာတိ ဝိတ္ထတဝိပုလဋ္ဌေနေဝ ပထဝိသမာယ။ ဝိတ္ထတာယာတိ ပဇာနိတဗ္ဗေ ဝိသယေ ဝိတ္ထတာယ၊ န ဧကဒေသေ ဝတ္တမာနာယ။ ဝိပုလာယာတိ ဥဠာရဘူတာယ။ သမန္နာဂတောတိ ပုဂ္ဂလော။ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ကာရဏတ္ထေ၊ ဣမိနာ ကာရဏေန ပုဂ္ဂလဿ ဘူရိပညာယ သမန္နာဂတတ္တာ တဿ ပညာ ဘူရိပညာ နာမာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဘူရိပညဿ ပညာ ဘူရိပညပညာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဧကဿ ပညာသဒ္ဒဿ လောပံ ကတွာ ‘‘ဘူရိပညာ’’တိ ဝုတ္တံ။

အပိစာတိ ပညာပရိယာယဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ပညာယမေတန္တိ ပညာယ ဧတံ။ အဓိဝစနန္တိ အဓိကံ ဝစနံ။ ဘူရီတိ ဘူတေ အတ္ထေ ခန္ဓာဒိကေ ရမတိ သစ္စသဘာဝေန၊ ဒိဋ္ဌိ ဝိယ န အဘူတေတိ ဘူရိ။ မေဓာတိ အသနိ ဝိယ သိလုစ္စယေ ကိလေသေ မေဓတိ ဟိံသတီတိ မေဓာ၊ ခိပ္ပံ ဂဟဏဓာရဏဋ္ဌေန ဝါ မေဓာ။ ပရိဏာယိကာတိ ယဿုပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ သတ္တံ အတ္တဟိတပ္ပဋိပတ္တိယံ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ စ ယာထာဝလက္ခဏပ္ပဋိဝေဓေ ပရိဏေတီတိ ပရိဏာယိကာ။ ဣမေဟေဝ အညာနိပိ ပညာပရိယာယဝစနာနိ ဟောန္တိ။

ပညာဗာဟုလ္လန္တိ ပညာ ဗဟုလာ အဿာတိ ပညာဗဟုလော၊ တဿ ဘာဝေါ ပညာဗာဟုလ္လံ။ တဉ္စ ပညာယ ဗာဟုလ္လံ ပဝတ္တိ ဧဝါတိ တမတ္ထံ ပညာဂရုကဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝသေန ဒဿေန္တော၊ ‘‘ဣဓေကစ္စော ပညာဂရုကော ဟောတီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣဓေကစ္စောတိ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကော၊ အရိယော ဝါ။ ပညာ ဂရု ဧကဿာတိ ပညာဂရုကော။ ပညာယ စရိတော ပဝတ္တိတော ပညာစရိတော၊ ပညာယ စရိတံ ပဝတ္တံ အဿာတိ ဝါ ပညာစရိတော။ အနုလောမိကခန္တိအာဒိဝိဘာဂါ ပညာ အာသယော ဧတဿာတိ ပညာသယော။ ပညာယ အဓိမုတ္တော တန္နိန္နောတိ ပညာဓိမုတ္တော။ သမုဿိတဋ္ဌေန ပညာ ဓဇော ဧတဿာတိ ပညာဓဇော။ ပညာကေတူတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ပညာနိမိတ္တံ အာဓိပတေယျံ ဧတဿာတိ ပညာဓိပတေယျော။ ပညာသင်္ခါတော ဝိစယော၊ ဓမ္မသဘာဝဝိစိနနံ ဝါ ဗဟုလံ ဧတဿာတိ ဝိစယဗဟုလော။ နာနပ္ပကာရေန ဓမ္မသဘာဝဝိစိနနံ ဗဟုလံ အဿာတိ ပဝိစယဗဟုလော။ ဩက္ခာယနံ ယာထာဝတော ဓမ္မာနံ ဥပဋ္ဌာနံ ဗဟုလံ ဧတဿာတိ ဩက္ခာယနဗဟုလော။ ပညာယ တဿ တဿ ဓမ္မဿ သမ္မာပေက္ခနာ သမ္ပေက္ခာ၊ သမ္ပေက္ခာယ အယနံ ပဝတ္တနံ သမ္ပေက္ခာယနံ၊ သမ္ပေက္ခာယနံ ဓမ္မော ပကတိ အဿာတိ သမ္ပေက္ခာယနဓမ္မော။ သမ္ပေက္ခာယနံ ဝါ ယာထာဝတော ဒဿနဓမ္မော သဘာဝေါ ဧတဿာတိ သမ္ပေက္ခာယနဓမ္မော။ သဗ္ဗံ ဓမ္မဇာတံ ဝိဘူတံ ဝိဘာဝိတံ ကတွာ ဝိဟရဏသီလောတိ ဝိဘူတဝိဟာရီ။

တစ္စရိတောတိအာဒီသု တံ-သဒ္ဒေန ပညာ ပစ္စာမဋ္ဌာ၊ တသ္မာ တတ္ထ ‘‘ပညာစရိတော’’တိအာဒိနာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သာ ပညာ စရိတာ ဂရုကာ ဗဟုလာ အဿာတိ တစ္စရိတော တဂ္ဂရုကော တဗ္ဗဟုလော။ တဿံ ပညာယံ နိန္နော ပေါဏော ပဗ္ဘာရော အဓိမုတ္တောတိ တန္နိန္နော တပ္ပောဏော တပ္ပဗ္ဘာရော တဒဓိမုတ္တော။ သာ ပညာ အဓိပတိ တဒဓိပတိ၊ တဒဓိပတိတော အာဂတော တဒါဓိပတေယျော။ ပညာဂရုကောတိအာဒီနိ ‘‘ကာမံ သေဝန္တံယေဝ ဇာနာတိ၊ အယံ ပုဂ္ဂလော နေက္ခမ္မဂရုကော’’တိအာဒီသု (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၄) ဝိယ ပုရိမဇာတိတော ပဘုတိ ဝုတ္တာနိ။ တစ္စရိတောတိအာဒီနိ ဣမိဿာ ဇာတိယာ ဝုတ္တာနိ။ ဣဒါနိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ နိဒဿနဝသေနပိ ဒဿေတုံ – ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝမေဝန္တိအာဒီနိ ဒဿိတဗ္ဗနိဂမနံ။

သီဃပညာတိ အတ္တနော ဝိသယေ သီဃပ္ပဝတ္တိကာ ပညာ၊ ယာ သမာရဒ္ဓါ အတ္တနော ပညာကိစ္စံ အဒန္ဓာယန္တီ အဝိတ္ထာယန္တီ ခိပ္ပမေဝ သမ္ပာပေတိ။ တေနာဟ – ‘‘သီဃံ သီဃံ သီလာနိ ပရိပူရေတီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သီဃံ သီဃန္တိ ဗဟူနံ သီလာဒီနံ သင်္ဂဟတ္ထံ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝုတ္တံ။ သီလာနီတိ စာရိတ္တဝါရိတ္တဝသေန ပညတ္တာနိ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလာနိ၊ ဌပေတွာ ဝါ ဣန္ဒြိယသံဝရံ တဿ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ ဣတရာနိ တိဝိဓသီလာနိ။ ဣန္ဒြိယသံဝရန္တိ စက္ခာဒီနံ ဆန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ ရာဂပ္ပဋိဃပ္ပဝေသံ အကတွာ သတိကဝါဋေန နိဝါရဏံ ထကနံ။ ဘောဇနေ မတ္တညုတန္တိ ပစ္စဝေက္ခိတပရိဘောဂဝသေန ဘောဇနေ ပမာဏညုဘာဝံ။ ဇာဂရိယာနုယောဂန္တိ ဒိဝသဿ တီသု ကောဋ္ဌာသေသု ရတ္တိယာ ပဌမမဇ္ဈိမကောဋ္ဌာသေသု စ ဇာဂရတိ န နိဒ္ဒါယတိ၊ သမဏဓမ္မမေဝ ကရောတီတိ ဇာဂရော၊ ဇာဂရဿ ဘာဝေါ၊ ကမ္မံ ဝါ ဇာဂရိယံ၊ ဇာဂရိယဿ အနုယောဂေါ ဇာဂရိယာနုယောဂေါ၊ တံ ဇာဂရိယာနုယောဂံ။ သီလက္ခန္ဓန္တိ သေက္ခံ ဝါ အသေက္ခံ ဝါ သီလက္ခန္ဓံ။ ဧဝမိတရေပိ ခန္ဓာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပညာက္ခန္ဓန္တိ မဂ္ဂပညာ စ သေက္ခာသေက္ခာနံ လောကိယပညာ စ။ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓန္တိ ဖလဝိမုတ္တိ။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓန္တိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ။ သီဃပညာနိဒ္ဒေသသဒိသောယေဝ လဟုပညာနိဒ္ဒေသော၊ တထာ ဟာသပညာနိဒ္ဒေသော။ ဇဝနပညာနိဒ္ဒေသော ပန ကလာပသမ္မသနနယေန ပဝတ္တော။ တိက္ခပညာနိဒ္ဒေသော ဝီရိယဿ ဥဿုက္ကာပနဝသေန၊ နိဗ္ဗေဓိကပညာနိဒ္ဒေသော သဗ္ဗလောကေ အနဘိရတသညာဝသေန ပဝတ္တော။ တတ္ထ တုရိတကိရိယာ သီဃတာ။ အဒန္ဓတာ လဟုတာ။ ဝေဂါယိတတ္တံ ခိပ္ပတာ။

ဟာသဗဟုလောတိ ပီတိဗဟုလော။ သေသပဒါနိ တဿေဝ ဝေဝစနာနိ။ အထ ဝါ ဟာသဗဟုလောတိ မူလပဒံ။ ဝေဒဗဟုလောတိ တဿာ ဧဝ ပီတိယာ သမ္ပယုတ္တသောမနဿဝေဒနာဝသေန နိဒ္ဒေသပဒံ။ တုဋ္ဌိဗဟုလောတိ နာတိဗလဝပီတိယာ တုဋ္ဌာကာရဝသေန။ ပါမောဇ္ဇဗဟုလောတိ ဗလဝပီတိယာ ပမုဒိတဘာဝဝသေန။ သီလာနိ ပရိပူရေတီတိ ဟဋ္ဌပ္ပဟဋ္ဌော ဥဒဂ္ဂူဒဂ္ဂေါ သမ္ပိယာယမာနော သီလာနိ သမ္ပာဒေတိ။ ပီတိသောမနဿသဟဂတာ ဟိ ပညာ အဘိရတိဝသေန အာရမ္မဏေ ဖုလ္လိတာ ဝိကသိတာ ဝိယ ပဝတ္တတိ၊ န ဧဝံ ဥပေက္ခာသဟဂတာတိ။

အနိစ္စတော ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ ‘‘ခန္ဓပဉ္စကံ အနိစ္စ’’န္တိ ဝေဂါယိတေန ပဝတ္တတိ၊ ပဋိပက္ခဒူရီဘာဝေန ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဿ သာတိသယတ္တာ ဣန္ဒေန ဝိဿဋ္ဌဝဇိရံ ဝိယ လက္ခဏံ အဝိရဇ္ဈန္တီ အဒန္ဓာယန္တီ အနိစ္စလက္ခဏံ ဝေဂသာ ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ တသ္မာ သာ ဇဝနပညာ နာမာတိ အတ္ထော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝံ လက္ခဏာရမ္မဏိကဝိပဿနာဝသေန ဇဝနပညံ ဒဿေတွာ ဗလဝဝိပဿနာဝသေန ဒဿေတုံ – ‘‘ရူပ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ခယဋ္ဌေနာတိ ယတ္ထ ယတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဘိဇ္ဇနတော ခယသဘာဝတ္တာ။ ဘယဋ္ဌေနာတိ ဘယာနကဘာဝတော။ အသာရကဋ္ဌေနာတိ အတ္တသာရဝိရဟတော နိစ္စသာရာဒိဝိရဟတော စ။ တုလယိတွာတိ တုလာဘူတာယ ဝိပဿနာပညာယ တုလေတွာ။ တီရယိတွာတိ တာယ ဧဝ တီရဏဘူတာယ တီရေတွာ။ ဝိဘာဝယိတွာတိ ယာထာဝတော ပကာသေတွာ ပါကဋံ ကတွာ။ အထ ဝါ တုလယိတွာတိ ကလာပသမ္မသနဝသေန တုလယိတွာ။ တီရယိတွာတိ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာဝသေန တီရေတွာ။ ဝိဘာဝယိတွာတိ ဘင်္ဂါနုပဿနာဒိဝသေန ပါကဋံ ကတွာ။ ဝိဘူတံ ကတွာတိ သင်္ခါရုပေက္ခာနုလောမဝသေန ဖုဋံ ကတွာ။ ရူပနိရောဓေတိ ရူပက္ခန္ဓဿ နိရောဓဘူတေ နိဗ္ဗာနေ။ ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရဝသေန ဇဝတိ ပဝတ္တတိ။ ဣဒါနိ သိခါပ္ပတ္တဝိပဿနာဝသေန ဇဝနပညံ ဒဿေတုံ၊ ပုန ‘‘ရူပ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဉာဏဿ တိက္ခဘာဝေါ နာမ သဝိသေသံ ပဋိပက္ခသမုစ္ဆိန္ဒနေန ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ‘‘ခိပ္ပံ ကိလေသေ ဆိန္ဒတီတိ တိက္ခပညာ’’တိ ဝတွာ တေ ပန ကိလေသေ ဝိဘာဂေန ဒဿေန္တော၊ ‘‘ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္က’’န္တိအာဒိမာဟ။ သမထဝိပဿနာဟိ ဝိက္ခမ္ဘနတဒင်္ဂဝသေန ပဟီနမ္ပိ အရိယမဂ္ဂေန အသမူဟတတ္တာ ဥပ္ပတ္တိဓမ္မတံ အနတီတတာယ အသမူဟတုပ္ပန္နန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ဣဓ ‘‘ဥပ္ပန္န’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ။ နာဓိဝါသေတီတိ သန္တာနံ အာရောပေတွာ န ဝါသေတိ။ ပဇဟတီတိ သမုစ္ဆေဒဝသေန ပဇဟတိ။ ဝိနောဒေတီတိ ခိပတိ။ ဗျန္တိံ ကရောတီတိ ဝိဂတန္တံ ကရောတိ။ အနဘာဝံ ဂမေတီတိ အနု အဘာဝံ ဂမေတိ၊ ဝိပဿနာက္ကမေန အရိယမဂ္ဂံ ပတွာ သမုစ္ဆေဒဝသေနေဝ အဘာဝံ ဂမယတီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ကာမပ္ပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော ကာမဝိတက္ကော။ ‘‘ဣမေ သတ္တာ မရန္တူ’’တိ ပရေသံ မရဏပ္ပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော ဗျာပါဒဝိတက္ကော။ ‘‘ဣမေ သတ္တာ ဝိဟိံသိယန္တူ’’တိ ပရေသံ ဝိဟိံသာပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော ဝိဟိံသာဝိတက္ကော။ ပါပကေတိ လာမကေ။ အကုသလေ ဓမ္မေတိ အကောသလ္လသမ္ဘူတေ ဓမ္မေ။ တိက္ခပညော နာမ ခိပ္ပာဘိညော ဟောတိ၊ ပဋိပဒါ စဿ န စလတီတိ အာဟ – ‘‘ဧကမှိ အာသနေ စတ္တာရော အရိယမဂ္ဂါ’’တိအာဒိ။

‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ သင်္ခတာ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာ ခယဓမ္မာ ဝယဓမ္မာ ဝိရာဂဓမ္မာ နိရောဓဓမ္မာ’’တိ ယာထာဝတော ဒဿနေန သစ္စပ္ပဋိဝေဓော ဣဇ္ဈတိ၊ န အညထာတိ ကာရဏမုခေန နိဗ္ဗေဓိကပညံ ဒဿေတုံ – ‘‘သဗ္ဗသင်္ခါရေသု ဥဗ္ဗေဂဗဟုလော ဟောတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဥဗ္ဗေဂဗဟုလောတိ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ ပ။ ၂၇၇) နယေန သဗ္ဗသင်္ခါရေသု အဘိဏှပ္ပဝတ္တသံဝေဂေါ။ ဥတ္တာသဗဟုလောတိ ဉာဏဘယဝသေန သဗ္ဗသင်္ခါရေသု ဗဟုသော ဥတြသ္တမာနသော။ တေန အာဒီနဝါနုပဿနမာဟ။ ဥက္ကဏ္ဌနဗဟုလောတိ သင်္ခါရတော ဥဒ္ဓံ ဝိသင်္ခါရာဘိမုခတာယ ဥက္ကဏ္ဌနဗဟုလော။ ဣမိနာ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနမာဟ။ အရတိဗဟုလောတိအာဒိနာ တဿာ ဧဝ အပရာပရူပပတ္တိံ။ ဗဟိမုခေါတိ သဗ္ဗသင်္ခါရတော ဗဟိဘူတံ နိဗ္ဗာနံ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တဉာဏမုခေါ။ တထာ ပဝတ္တိတဝိမောက္ခမုခေါ။ နိဗ္ဗိဇ္ဈနံ ပဋိဝိဇ္ဈနံ နိဗ္ဗေဓော၊ သော ဧတိဿာ အတ္ထီတိ နိဗ္ဗေဓိကာ၊ နိဗ္ဗိဇ္ဈတီတိ ဝါ နိဗ္ဗေဓိကာ၊ သာ ဧဝ ပညာ နိဗ္ဗေဓိကပညာ။ အနိဗ္ဗိဒ္ဓပုဗ္ဗန္တိ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ အန္တံ ပါပေတွာ အနိဝိဒ္ဓပုဗ္ဗံ။ အပ္ပဒါလိတပုဗ္ဗန္တိ တဿေဝ အတ္ထဝစနံ၊ အန္တကရဏေနေဝ အပ္ပဒါလိတပုဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ လောဘက္ခန္ဓန္တိ လောဘရာသိံ၊ လောဘကောဋ္ဌာသံ ဝါ။

ကာယဂတာသတိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။