📜

၅။ ပဏိဟိတအစ္ဆဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၄၁။ ပဉ္စမဿ ပဌမေ ဥပမာဝ ဩပမ္မံ၊ သော ဧဝ အတ္ထော၊ တသ္မိံ ဩပမ္မတ္ထေ ဗောဓေတဗ္ဗေ နိပါတော။ သေယျထာပီတိ ယထာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ တတြ ဘဂဝါ ကတ္ထစိ အတ္ထေန ဥပမံ ပရိဝါရေတွာ ဒဿေတိ ဝတ္ထသုတ္တေ ဝိယ၊ ပါရိစ္ဆတ္တကောပမ (အ။ နိ။ ၇။၆၉) အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမာဒိ (အ။ နိ။ ၇။၇၂) သုတ္တေသု ဝိယ စ။ ကတ္ထစိ ဥပမာယ အတ္ထံ ပရိဝါရေတွာ ဒဿေတိ လောဏမ္ဗိလသုတ္တေ (အ။ နိ။ ၃။၁၀၁) ဝိယ၊ သုဝဏ္ဏကာရသတ္တသူရိယောပမာဒိသုတ္တေသု (အ။ နိ။ ၇။၆၆) ဝိယ စ။ ဣမသ္မိံ ပန သာလိသူကောပမေ ဥပမာယ အတ္ထံ ပရိဝါရေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟာတိ ပေါတ္ထကေသု လိခန္တိ၊ တံ မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာယ ဝတ္ထသုတ္တဝဏ္ဏနာယ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၀) န သမေတိ။ တတ္ထ ဟိ ဣဒံ ဝုတ္တံ –

သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝတ္ထန္တိ ဥပမာဝစနမေဝေတံ။ ဥပမံ ကရောန္တော စ ဘဂဝါ ကတ္ထစိ ပဌမံယေဝ ဥပမံ ဒဿေတွာ ပစ္ဆာ အတ္ထံ ဒဿေတိ၊ ကတ္ထစိ ပဌမံ အတ္ထံ ဒဿေတွာ ပစ္ဆာ ဥပမံ၊ ကတ္ထစိ ဥပမာယ အတ္ထံ ပရိဝါရေတွာ ဒဿေတိ၊ ကတ္ထစိ အတ္ထေန ဥပမံ။ တထာ ဟေသ ‘‘သေယျထာပိဿု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒွေ အဂါရာ သဒွါရာ၊ တတ္ထ စက္ခုမာ ပုရိသော မဇ္ဈေ ဌိတော ပဿေယျာ’’တိ သကလမ္ပိ ဒေဝဒူတသုတ္တံ (မ။ နိ။ ၃။၂၆၁ အာဒယော) ဥပမံ ပဌမံ ဒဿေတွာ ပစ္ဆာ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ။ ‘‘တိရောကုဋ္ဋံ တိရောပါကာရံ တိရောပဗ္ဗတံ အသဇ္ဇမာနော ဂစ္ဆတိ၊ သေယျထာပိ၊ အာကာသေ’’တိအာဒိနာ ပန နယေန သကလမ္ပိ ဣဒ္ဓိဝိဓံ အတ္ထံ ပဌမံ ဒဿေတွာ ပစ္ဆာ ဥပမံ ဒဿေန္တော အာဟ။ ‘‘သေယျထာပိ၊ ဗြာဟ္မဏပုရိသော သာရတ္ထိကော သာရဂဝေသီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၃၁၄) နယေန သကလမ္ပိ စူဠသာရောပမသုတ္တံ ဥပမာယ အတ္ထံ ပရိဝါရေတွာ ဒဿေန္တော အာဟ။ ‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စေ ကုလပုတ္တာ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တိ သုတ္တံ…ပေ… သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသော အလဂဒ္ဒတ္ထိကော’’တိအာဒိနာ နယေန သကလမ္ပိ အလဂဒ္ဒသုတ္တံ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၈) မဟာသာရောပမသုတ္တန္တိ ဧဝမာဒီနိ သုတ္တာနိ အတ္ထေန ဥပမံ ပရိဝါရေတွာ ဒဿေန္တော အာဟ။ သွာယံ ဣဓ ပဌမံ ဥပမံ ဒဿေတွာ ပစ္ဆာ အတ္ထံ ဒဿေတီတိ။

ဧတ္ထ ဟိ စူဠသာရောပမာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၁၂) ပဌမံ ဥပမံ ဝတွာ တဒနန္တရံ ဥပမေယျတ္ထံ ဝတွာ ပုန ဥပမံ ဝဒန္တော ဥပမာယ အတ္ထံ ပရိဝါရေတွာ ဒဿေတီတိ ဝုတ္တော။ အလဂဒ္ဒူပမသုတ္တာဒီသု ပန အတ္ထံ ပဌမံ ဝတွာ တဒနန္တရံ ဥပမံ ဝတွာ ပုန အတ္ထံ ဝဒန္တော အတ္ထေန ဥပမံ ပရိဝါရေတွာ ဒဿေတီတိ ဝုတ္တော။ တေနေဝေတ္ထ လီနတ္ထပ္ပကာသိနိယံ ဝုတ္တံ – ‘‘ဥပမေယျတ္ထံ ပဌမံ ဝတွာ တဒနန္တရံ အတ္ထံ ဝတွာ ပုန ဥပမံ ဝဒန္တော ဥပမာယ အတ္ထံ ပရိဝါရေတွာ ဒဿေတီ’’တိ ဝုတ္တော။ အတ္ထေန ဥပမံ ပရိဝါရေတွာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယောတိ။ ဣဓ ပန ကတ္ထစိ အတ္ထေန ဥပမံ ပရိဝါရေတွာ ဒဿေတိ။ ‘‘ဝတ္ထသုတ္တေ ဝိယ ပါရိစ္ဆတ္တကောပမအဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမာဒိသုတ္တေသု ဝိယ စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဝတ္ထသုတ္တေ တာဝ ‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝတ္ထံ သံကိလိဋ္ဌံ မလဂ္ဂဟိတံ၊ တမေနံ ရဇကော ယသ္မိံ ယသ္မိံ ရင်္ဂဇာတေ ဥပသံဟရေယျ။ ယဒိ နီလကာယ၊ ယဒိ ပီတကာယ၊ ယဒိ လောဟိတကာယ၊ ယဒိ မဉ္ဇိဋ္ဌကာယ၊ ဒုရတ္တဝဏ္ဏမေဝဿ အပရိသုဒ္ဓဝဏ္ဏမေဝဿ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အပရိသုဒ္ဓတ္တာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝတ္ထဿ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စိတ္တေ သံကိလိဋ္ဌေ ဒုဂ္ဂတိ ပါဋိကင်္ခါ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၇၀) ပဌမံ ဥပမံ ဒဿေတွာ ပစ္ဆာ ဥပမေယျတ္ထော ဝုတ္တော၊ န ပန ပဌမံ အတ္ထံ ဝတွာ တဒနန္တရံ ဥပမံ ဒဿေတွာ ပုန အတ္ထော ဝုတ္တော။ ယေန ကတ္ထစိ အတ္ထေန ဥပမံ ပရိဝါရေတွာ ဒဿေတိ။ ဝတ္ထသုတ္တေ ဝိယာတိ ဝဒေယျ။

တထာ ပါရိစ္ဆတ္တကောပမေပိ ‘‘ယသ္မိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမယေ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော ပဏ္ဍုပလာသော ဟောတိ၊ အတ္တမနာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝါ တာဝတိံသာ၊ တသ္မိံ သမယေ ဟောန္တိ ပဏ္ဍုပလာသော ဒါနိ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော၊ န စိရဿေဝ ဒါနိ ပန္နပလာသော ဘဝိဿတိ…ပေ… ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယသ္မိံ သမယေ အရိယသာဝကော အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ စေတေတိ။ ပဏ္ဍုပလာသော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယသာဝကော တသ္မိံ သမယေ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၇။၆၉) ပဌမံ ဥပမံ ဒဿေတွာ ပစ္ဆာ အတ္ထော ဝုတ္တော။ အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမေ ‘‘ပဿထ နော တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အမုံ မဟန္တံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ အာဒိတ္တံ သမ္ပဇ္ဇလိတံ သဇောတိဘူတန္တိ။ ဧဝံ၊ ဘန္တေတိ။ တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကတမံ နု ခေါ ဝရံ ယံ အမုံ မဟန္တံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ အာဒိတ္တံ သမ္ပဇ္ဇလိတံ သဇောတိဘူတံ အာလိင်္ဂေတွာ ဥပနိသီဒေယျ ဝါ ဥပနိပဇ္ဇေယျ ဝါ၊ ယံ ခတ္တိယကညံ ဝါ ဗြာဟ္မဏကညံ ဝါ ဂဟပတိကညံ ဝါ မုဒုတလုနဟတ္ထပါဒံ အာလိင်္ဂေတွာ ဥပနိသီဒေယျ ဝါ ဥပနိပဇ္ဇေယျ ဝါ’’တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၇။၇၂) ပဌမံ ဥပမံယေဝ ဒဿေတွာ ပစ္ဆာ အတ္ထော ဝုတ္တော၊ န ပန ပဌမံ အတ္ထံ ဝတွာ တဒနန္တရံ ဥပမံ ဒဿေတွာ ပုန အတ္ထော ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ‘‘ကတ္ထစိ အတ္ထေန ဥပမံ ပရိဝါရေတွာ ဒဿေတိ ဝတ္ထသုတ္တေ ဝိယ ပါရိစ္ဆတ္တကောပမအဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမာဒိသုတ္တေသု ဝိယ စာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။

ကေစိ ပနေတ္ထ ဧဝံ ဝဏ္ဏယန္တိ ‘‘အတ္ထံ ပဌမံ ဝတွာ ပစ္ဆာ စ ဥပမံ ဒဿေန္တော အတ္ထေန ဥပမံ ပရိဝါရေတွာ ဒဿေတိ နာမ၊ ဥပမံ ပန ပဌမံ ဝတွာ ပစ္ဆာ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ဥပမာယ အတ္ထံ ပရိဝါရေတွာ ဒဿေတိ နာမ၊ တဒုဘယဿပိ အာဂတဋ္ဌာနံ နိဒဿေန္တော ‘ဝတ္ထသုတ္တေ ဝိယာ’တိအာဒိမာဟာ’’တိ။ တမ္ပိ ‘‘ကတ္ထစိ အတ္ထေန ဥပမံ ပရိဝါရေတွာ ဒဿေတိ ဝတ္ထသုတ္တေ ဝိယ ပါရိစ္ဆတ္တကောပမအဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမာဒိသုတ္တေသု ဝိယ စာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဧဝဉ္စ ဝုစ္စမာနေ ‘‘ကတ္ထစိ ဥပမာယ အတ္ထံ ပရိဝါရေတွာ ဒဿေတိ လောဏမ္ဗိလသုတ္တေ ဝိယာ’’တိ ဝိသုံ န ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမာဒိသုတ္တေ ဝိယာ’’တိ ဧတ္ထ အာဒိသဒ္ဒေနေဝ သင်္ဂဟိတတ္တာ။ လောဏမ္ဗိလသုတ္တေပိ ဟိ –

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော ကုသလော သူဒေါ ရာဇာနံ ဝါ ရာဇမဟာမတ္တံ ဝါ နာနစ္စယေဟိ သူပေဟိ ပစ္စုပဋ္ဌိတော အဿ အမ္ဗိလဂ္ဂေဟိပိ တိတ္တကဂ္ဂေဟိပိ ကဋုကဂ္ဂေဟိပိ မဓုရဂ္ဂေဟိပိ ခါရိကေဟိပိ အခါရိကေဟိပိ လောဏိကေဟိပိ အလောဏိကေဟိပိ။

‘‘သ ခေါ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော ကုသလော သူဒေါ သကဿ ဘတ္တဿ နိမိတ္တံ ဥဂ္ဂဏှာတိ ‘ဣဒံ ဝါ မေ အဇ္ဇ ဘတ္တသူပေယျံ ရုစ္စတိ၊ ဣမဿ ဝါ အဘိဟရတိ၊ ဣမဿ ဝါ ဗဟုံ ဂဏှာတိ၊ ဣမဿ ဝါ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ။ အမ္ဗိလဂ္ဂံ ဝါ မေ အဇ္ဇ ဘတ္တသူပေယျံ ရုစ္စတိ၊ အမ္ဗိလဂ္ဂဿ ဝါ အဘိဟရတိ၊ အမ္ဗိလဂ္ဂဿ ဝါ ဗဟုံ ဂဏှာတိ၊ အမ္ဗိလဂ္ဂဿ ဝါ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ…ပေ… အလောဏိကဿ ဝါ ဝဏ္ဏံ ဘာသတီ’တိ။ သ ခေါ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော ကုသလော သူဒေါ လာဘီ စေဝ ဟောတိ အစ္ဆာဒနဿ၊ လာဘီ ဝေတနဿ၊ လာဘီ အဘိဟာရာနံ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တထာ ဟိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော ကုသလော သူဒေါ သကဿ ဘတ္တနိမိတ္တံ ဥဂ္ဂဏှာတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော ကုသလော ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ…ပေ… ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ တဿ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿိနော ဝိဟရတော စိတ္တံ သမာဓိယတိ၊ ဥပက္ကိလေသာ ပဟီယန္တိ၊ သော တံ နိမိတ္တံ ဥဂ္ဂဏှာတိ။

‘‘သ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော ကုသလော ဘိက္ခု လာဘီ စေဝ ဟောတိ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သုခဝိဟာရာနံ၊ လာဘီ ဟောတိ သတိသမ္ပဇညဿ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တထာ ဟိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော ကုသလော ဘိက္ခု သကဿ စိတ္တဿ နိမိတ္တံ ဥဂ္ဂဏှာတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၇၄) –

ဧဝံ ပဌမံ ဥပမံ ဒဿေတွာ ပစ္ဆာ အတ္ထော ဝုတ္တော။ ‘‘သုဝဏ္ဏကာရသူရိယောပမာဒိသုတ္တေသု ဝိယ စာ’’တိ ဣဒဉ္စ ဥဒါဟရဏမတ္တေန သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ သုဝဏ္ဏကာရသုတ္တာဒီသု ပဌမံ ဥပမာယ အဒဿိတတ္တာ။ ဧတေသု ဟိ သုဝဏ္ဏကာရောပမသုတ္တေ (အ။ နိ။ ၃။၁၀၃) တာဝ –

‘‘အဓိစိတ္တမနုယုတ္တေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ တီဏိ နိမိတ္တာနိ ကာလေန ကာလံ မနသိ ကာတဗ္ဗာနိ၊ ကာလေန ကာလံ သမာဓိနိမိတ္တံ မနသိ ကာတဗ္ဗံ၊ ကာလေန ကာလံ ပဂ္ဂဟနိမိတ္တံ မနသိ ကာတဗ္ဗံ၊ ကာလေန ကာလံ ဥပေက္ခာနိမိတ္တံ မနသိ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဓိစိတ္တမနုယုတ္တော ဘိက္ခု ဧကန္တံ သမာဓိနိမိတ္တံယေဝ မနသိ ကရေယျ၊ ဌာနံ တံ စိတ္တံ ကောသဇ္ဇာယ သံဝတ္တေယျ။ သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဓိစိတ္တမနုယုတ္တော ဘိက္ခု ဧကန္တံ ပဂ္ဂဟနိမိတ္တံယေဝ မနသိ ကရေယျ၊ ဌာနံ တံ စိတ္တံ ဥဒ္ဓစ္စာယ သံဝတ္တေယျ။ သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဓိစိတ္တမနုယုတ္တော ဘိက္ခု ဧကန္တံ ဥပေက္ခာနိမိတ္တံယေဝ မနသိ ကရေယျ၊ ဌာနံ တံ စိတ္တံ န သမ္မာ သမာဓိယေယျ အာသဝါနံ ခယာယ။ ယတော စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဓိစိတ္တမနုယုတ္တော ဘိက္ခု ကာလေန ကာလံ သမာဓိနိမိတ္တံ…ပေ… ပဂ္ဂဟနိမိတ္တံ…ပေ… ဥပေက္ခာနိမိတ္တံ မနသိ ကရောတိ၊ တံ ဟောတိ စိတ္တံ မုဒုဉ္စ ကမ္မနိယဉ္စ ပဘဿရဉ္စ၊ န စ ပဘင်္ဂု၊ သမ္မာ သမာဓိယတိ အာသဝါနံ ခယာယ။

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုဝဏ္ဏကာရော ဝါ သုဝဏ္ဏကာရန္တေဝါသီ ဝါ ဥက္ကံ ဗန္ဓေယျ၊ ဥက္ကံ ဗန္ဓိတွာ ဥက္ကာမုခံ အာလိမ္ပေယျ၊ ဥက္ကာမုခံ အာလိမ္ပိတွာ သဏ္ဍာသေန ဇာတရူပံ ဂဟေတွာ ဥက္ကာမုခေ ပက္ခိပေယျ၊ ဥက္ကာမုခေ ပက္ခိပိတွာ ကာလေန ကာလံ အဘိဓမတိ၊ ကာလေန ကာလံ ဥဒကေန ပရိပ္ဖောသေတိ၊ ကာလေန ကာလံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ။ သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုဝဏ္ဏကာရော ဝါ သုဝဏ္ဏကာရန္တေဝါသီ ဝါ တံ ဇာတရူပံ ဧကန္တံ အဘိဓမေယျ၊ ဌာနံ တံ ဇာတရူပံ ဒဟေယျ။ သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုဝဏ္ဏကာရော ဝါ သုဝဏ္ဏကာရန္တေဝါသီ ဝါ တံ ဇာတရူပံ ဧကန္တံ ဥဒကေန ပရိပ္ဖောသေယျ၊ ဌာနံ တံ ဇာတရူပံ နိဗ္ဗာပေယျ။ သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုဝဏ္ဏကာရော ဝါ သုဝဏ္ဏကာရန္တေဝါသီ ဝါ တံ ဇာတရူပံ ဧကန္တံ အဇ္ဈုပေက္ခေယျ၊ ဌာနံ တံ ဇာတရူပံ န သမ္မာ ပရိပါကံ ဂစ္ဆေယျ။ ယတော စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုဝဏ္ဏကာရော ဝါ သုဝဏ္ဏကာရန္တေဝါသီ ဝါ တံ ဇာတရူပံ ကာလေန ကာလံ အဘိဓမတိ၊ ကာလေန ကာလံ ဥဒကေန ပရိပ္ဖောသေတိ၊ ကာလေန ကာလံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ၊ တံ ဟောတိ ဇာတရူပံ မုဒုဉ္စ ကမ္မနိယဉ္စ ပဘဿရဉ္စ၊ န စ ပဘင်္ဂု၊ သမ္မာ ဥပေတိ ကမ္မာယ။ ယဿာ ယဿာ စ ပိဠန္ဓနဝိကတိယာ အာကင်္ခတိ၊ ယဒိ ပဋ္ဋိကာယ ယဒိ ကုဏ္ဍလာယ ယဒိ ဂီဝေယျကေန ယဒိ သုဝဏ္ဏမာလာယ၊ တဉ္စဿ အတ္ထံ အနုဘောတိ။

‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဓိစိတ္တမနုယုတ္တေန ဘိက္ခု…ပေ… သမ္မာ သမာဓိယတိ အာသဝါနံ ခယာယ။ ယဿ ယဿ စ အဘိညာသစ္ဆိကရဏီယဿ ဓမ္မဿ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ အဘိညာသစ္ဆိကိရိယာယ၊ တတြ တတြေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပါပုဏာတိ သတိ သတိအာယတနေ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၀၃) –

ဧဝံ ပဌမံ အတ္ထံ ဒဿေတွာ တဒတန္တရံ ဥပမံ ဝတွာ ပုနပိ အတ္ထော ဧဝံ ပဌမံ အတ္ထံ ဒဿေတွာ တဒနန္တရံ ဥပမံ ဝတွာ ပုနပိ အတ္ထော ဝုတ္တော။

သတ္တသူရိယောပမေ စ –

‘‘အနိစ္စာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ခါရာ၊ အဓုဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ခါရာ၊ အနဿာသိကာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ခါရာ၊ ယာဝဉ္စိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အလမေဝ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု နိဗ္ဗိန္ဒိတုံ အလံ ဝိရဇ္ဇိတုံ အလံ ဝိမုစ္စိတုံ။ သိနေရု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဗ္ဗတရာဇာ စတုရာသီတိယောဇနသဟဿာနိ အာယာမေန၊ စတုရာသီတိယောဇနသဟဿာနိ ဝိတ္ထာရေန၊ စတုရာသီတိယောဇနသဟဿာနိ မဟာသမုဒ္ဒေ အဇ္ဈောဂါဠှော၊ စတုရာသီတိယောဇနသဟဿာနိ မဟာသမုဒ္ဒါ အစ္စုဂ္ဂတော။ ဟောတိ သော ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမယော၊ ယံ ကဒါစိ ကရဟစိ ဒီဃဿ အဒ္ဓုနော အစ္စယေန ဗဟူနိ ဝဿာနိ ဗဟူနိ ဝဿသတာနိ ဗဟူနိ ဝဿသဟဿာနိ ဗဟူနိ ဝဿသတသဟဿာနိ ဒေဝေါ န ဝဿတိ၊ ဒေဝေ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝဿန္တေ ယေ ကေစိမေ ဗီဇဂါမဘူတဂါမာ ဩသဓိတိဏဝနပ္ပတယော၊ တေ ဥဿုဿန္တိ ဝိသုဿန္တိ န ဘဝန္တိ။ ဧဝံ အနိစ္စာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ခါရာ၊ ဧဝံ အဓုဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၇။၆၆) –

ပဌမံ အတ္ထံ ဒဿေတွာ တဒနန္တရံ ဥပမံ ဝတွာ ပုနပိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ အထ ဝါ ‘‘သူရိယဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥဒယတော ဧတံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဧတံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ၊ ယဒိဒံ အရုဏုဂ္ဂံ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော အရိယဿ အဋ္ဌင်္ဂိကဿ မဂ္ဂဿ ဥပ္ပာဒါယ ဧတံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဧတံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ၊ ယဒိဒံ ကလျာဏမိတ္တတာ’’တိ ယဒေတံ သံယုတ္တနိကာယေ (သံ။ နိ။ ၅။၄၉) အာဂတံ၊ တံ ဣဓ သူရိယောပမသုတ္တန္တိ အဓိပ္ပေတံ သိယာ။ တမ္ပိ ‘‘ကတ္ထစိ ဥပမာယ အတ္ထံ ပရိဝါရေတွာ ဒဿေတီ’’တိ ဣမိနာ န သမေတိ ပဌမံ ဥပမံ ဝတွာ တဒနန္တရံ အတ္ထံ ဒဿေတွာ ပုန ဥပမာယ အဝုတ္တတ္တာ။ ပဌမမေဝ ဟိ တတ္ထ ဥပမာ ဒဿိတာ၊ ‘‘ဣမသ္မိံ ပန သာလိသူကောပမေ ဥပမာယ အတ္ထံ ပရိဝါရေတွာ ဒဿေန္တော သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေတိ အာဒိမာဟာ’’တိ။ ဣဒမ္ပိ ဝစနမသင်္ဂဟိတံ ဝတ္ထသုတ္တဿ ဣမဿ စ ဝိသေသာဘာဝတော။ ဥဘယတ္ထာပိ ဟိ ပဌမံ ဥပမံ ဒဿေတွာ ပစ္ဆာ အတ္ထော ဝုတ္တော ၊ တသ္မာ ဧဝမေတ္ထ ပါဌေန ဘဝိတဗ္ဗံ ‘‘တတြ ဘဂဝါ ကတ္ထစိ ပဌမံယေဝ ဥပမံ ဒဿေတွာ ပစ္ဆာ အတ္ထံ ဒဿေတိ ဝတ္ထသုတ္တေ ဝိယ ပါရိစ္ဆတ္တကောပမ- (အ။ နိ။ ၇။၆၉) အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမာဒိသုတ္တေသု (အ။ နိ။ ၇။၇၂) ဝိယ စ၊ ကတ္ထစိ အတ္ထေန ဥပမံ ပရိဝါရေတွာ ဒဿေတိ သုဝဏ္ဏကာရသတ္တသူရိယောပမာဒိသုတ္တေသု (အ။ နိ။ ၇။၆၆) ဝိယ၊ ဣမသ္မိံ ပန သာလိသူကောပမေ ပဌမံ ဥပမံ ဒဿေတွာ ပစ္ဆာ အတ္ထံ ဒဿေန္တော သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေတိ အာဒိမာဟာ’’တိ။ အညထာ မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာယ ဝိရုဇ္ဈတိ။ ဣဓာပိ စ ပုဗ္ဗေနာပရံ န သမေတိ။ မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာယ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝါ ဣဓာပိ ပါဌော ဂဟေတဗ္ဗော။

ကဏသဒိသော သာလိဖလဿ တုဏ္ဍေ ဥပ္ပဇ္ဇနကဝါလော သာလိသူကံ၊ တထာ ယဝသူကံ။ သူကဿ တနုကဘာဝတော ဘေဒဝတော ဘေဒေါ နာတိမဟာ ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘ဘိန္ဒိဿတိ၊ ဆဝိံ ဆိန္ဒိဿတီတိ အတ္ထော’’တိ။ ယထာ မိစ္ဆာဌပိတသာလိသူကာဒိ အက္ကန္တမ္ပိ ဟတ္ထာဒိံ န ဘိန္ဒတိ ဘိန္ဒိတုံ အယောဂ္ဂဘာဝေန ဌိတတ္တာ၊ ဧဝံ အာစယဂါမိစိတ္တံ အဝိဇ္ဇံ န ဘိန္ဒတိ ဘိန္ဒိတုံ အယောဂ္ဂဘာဝေန ဥပ္ပန္နတ္တာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ ‘‘မိစ္ဆာဌပိတေနာ’’တိအာဒိနာ။ အဋ္ဌသု ဌာနေသူတိ ‘‘ဒုက္ခေ အညာဏ’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တေသု ဒုက္ခာဒီသု စတူသု သစ္စေသု ပုဗ္ဗန္တာဒီသု စတူသု စာတိ အဋ္ဌသု ဌာနေသု။ ဃနဗဟလန္တိ စိရကာလပရိဘာဝနာယ အတိဝိယ ဗဟလံ။ မဟာဝိသယတာယ မဟာပဋိပက္ခတာယ ဗဟုပရိဝါရတာယ ဗဟုဒုက္ခတာယ စ မဟတီ အဝိဇ္ဇာတိ မဟာအဝိဇ္ဇာ။ တံ မဟာအဝိဇ္ဇံ။ မဟာသဒ္ဒေါ ဟိ ဗဟုဘာဝတ္ထောပိ ဟောတိ ‘‘မဟာဇနော’’တိအာဒီသု ဝိယ။ တဏှာဝါနတော နိက္ခန္တဘာဝေနာတိ တတ္ထ တဏှာယ အဘာဝမေဝ ဝဒတိ။

၄၂။ ဒုတိယေ ပါဒေနေဝ အဝမဒ္ဒိတေ အက္ကန္တန္တိ ဝုစ္စမာနေ ဟတ္ထေန အဝမဒ္ဒိတံ အက္ကန္တံ ဝိယ အက္ကန္တန္တိ ရုဠှီ ဟေသာတိ အာဟ – ‘‘အက္ကန္တန္တေဝ ဝုတ္တ’’န္တိ။ အရိယဝေါဟာရောတိ အရိယဒေသဝါသီနံ ဝေါဟာရော။ မဟန္တံ အဂ္ဂဟေတွာ အပ္ပမတ္တကဿေဝ ဂဟဏေ ပယောဇနံ ဒဿေတုံ – ‘‘ကသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တေန ‘‘ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယကုသလံ နာမ ယောနိသော ဥပ္ပာဒိတံ အပ္ပက’’န္တိ န စိန္တေတဗ္ဗံ၊ အနုက္ကမေန လဒ္ဓပစ္စယံ ဟုတွာ ဝဍ္ဎမာနံ ခုဒ္ဒကနဒီ ဝိယ ပက္ခန္ဒမဟောဃာ သမုဒ္ဒံ၊ အနုက္ကမေန နိဗ္ဗာနမဟာသမုဒ္ဒမေဝ ပုရိသံ ပါပေတီတိ ဒီပေတိ။ ပစ္စေကဗောဓိံ ဗုဒ္ဓဘူမိန္တိ စ ပစ္စတ္တေ ဥပယောဂဝစနံ။ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋံ ကထိတန္တိ ယထာက္ကမေန ဝုတ္တံ။

၄၃။ တတိယေ ဒေါသေန ပဒုဋ္ဌစိတ္တန္တိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ၊ ယသ္မိံ သန္တာနေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ စ ဒူသနေန ဝိသသံသဋ္ဌပူတိမုတ္တသဒိသေန ဒေါသေန ပဒူသိတစိတ္တံ။ အတ္တနော စိတ္တေနာတိ အတ္တနော စေတောပရိယဉာဏေန သဗ္ဗညုတညာဏေန ဝါ သဟိတေန စိတ္တေန။ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာတိ ဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ။ ဣဋ္ဌာကာရေန ဧတီတိ အယော၊ သုခံ။ သဗ္ဗသော အပေတော အယော ဧတဿ၊ ဧတသ္မာတိ ဝါ အပါယော၊ ကာယိကဿ စေတသိကဿ စ ဒုက္ခဿ ဂတိ ပဝတ္တိဋ္ဌာနန္တိ ဒုဂ္ဂတိ၊ ကာရဏာဝသေန ဝိဝိဓံ ဝိကာရေန စ နိပါတိယန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝိနိပါတော၊ အပ္ပကောပိ နတ္ထိ အယော သုခံ ဧတ္ထာတိ နိရယောတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၄၄။ စတုတ္ထေ သဒ္ဓါပသာဒေန ပသန္နန္တိ သဒ္ဓါသင်္ခါတေန ပသာဒေန ပသန္နံ၊ န ဣန္ဒြိယာနံ အဝိပ္ပသန္နတာယ။ သုခဿ ဂတိန္တိ သုခဿ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ။ သုခမေဝေတ္ထ ဂစ္ဆန္တိ၊ န ဒုက္ခန္တိ ဝါ သုဂတိ။ မနာပိယရူပါဒိတာယ သဟ အဂ္ဂေဟီတိ သဂ္ဂံ၊ လောကံ။

၄၅။ ပဉ္စမေ ပရိဠာဟဝူပသမကရော ရဟဒေါ ဧတ္ထာတိ ရဟဒေါ၊ ဥဒကပုဏ္ဏော ရဟဒေါ ဥဒကရဟဒေါ။ ဥဒကံ ဒဟတိ ဓာရေတီတိ ဥဒကဒဟော။ အာဝိလောတိ ကလလဗဟုလတာယ အာကုလော။ တေနာဟ – ‘‘အဝိပ္ပသန္နော’’တိ။ လုဠိတောတိ ဝါတေန အာလောဠိတော။ တေနာဟ – ‘‘အပရိသဏ္ဌိတော’’တိ။ ဝါတာဘိဃာတေန ဝီစိတရင်္ဂမလသမာကုလတာယ ဟိ ပရိတော န သဏ္ဌိတော ဝါ အပရိသဏ္ဌိတော။ ဝါတာဘိဃာတေန ဥဒကဿ စ အပ္ပဘာဝေန ကလလီဘူတော ကဒ္ဒမဘာဝပ္ပတ္တောတိ အာဟ – ‘‘ကဒ္ဒမီဘူတော’’တိ။ သိပ္ပိယော မုတ္တသိပ္ပိအာဒယော။ သမ္ဗုကာ သင်္ခသလာကဝိသေသာ။ စရန္တမ္ပိ တိဋ္ဌန္တမ္ပီတိ ယထာလာဘဝစနမေတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တမေဝ ဟိ ယထာလာဘဝစနတံ ဒဿေတုံ – ‘‘ဧတ္ထာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။

ပရိယောနဒ္ဓေနာတိ ပဋိစ္ဆာဒိတေန။ တယိဒံ ကာရဏေန အာဝိလဘာဝဿ ဒဿနံ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဘဝေါ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကော၊ သော ပန လောကိယောပိ ဟောတိ လောကုတ္တရောပီတိ အာဟ – ‘‘လောကိယလောကုတ္တရမိဿကော’’တိ။ ပေစ္စ သမ္ပရေတဗ္ဗတော သမ္ပရာယော၊ ပရလောကော။ တေနာဟ – ‘‘သော ဟိ ပရတ္ထ အတ္ထောတိ ပရတ္ထော’’တိ။ ဣတိ ဒွိဓာပိ သကသန္တတိပရိယာပန္နော ဧဝ ဂဟိတောတိ ဣတရမ္ပိ သင်္ဂဟေတွာ ဒဿေတုံ – ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။ အယန္တိ ကုသလကမ္မပထသင်္ခါတော ဒသဝိဓော ဓမ္မော။ သတ္ထန္တရကပ္ပာဝသာနေတိ ဣဒံ တဿ အာသန္နဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယဿ ကဿစိ အန္တရကပ္ပဿာဝသာနေတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အရိယာနံ ယုတ္တန္တိ အရိယာနံ အရိယဘာဝါယ ယုတ္တံ၊ တတော ဧဝ အရိယဘာဝံ ကာတုံ သမတ္ထံ။ ဉာဏမေဝ ဉေယျဿ ပစ္စက္ခကရဏဋ္ဌေန ဒဿနန္တိ အာဟ – ‘‘ဉာဏမေဝ ဟီ’’တိအာဒိ။ ကိံ ပန တန္တိ အာဟ – ‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခူ’’တိအာဒိ။

၄၆။ ဆဋ္ဌေ အစ္ဆောတိ တနုကော။ တနုဘာဝမေဝ ဟိ သန္ဓာယ ‘‘အဗဟလော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပသန္နော နာမ အစ္ဆော န ဗဟလော၊ တသ္မာ ‘‘ပသန္နောတိပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိပ္ပသန္နောတိ ဝိသေသေန ပသန္နော ။ သော ပန သမ္မာ ပသန္နော နာမ ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘သုဋ္ဌု ပသန္နော’’တိ။ အနာဝိလောတိ အကလုသော။ တေနာဟ – ‘‘ပရိသုဒ္ဓါ’’တိအာဒိ။ သင်္ခန္တိ ခုဒ္ဒကသေဝါလံ၊ ယံ ‘‘တိလဗီဇက’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ သေဝါလန္တိ ကဏ္ဏိကသေဝါလံ။ ပဏကန္တိ ဥဒကမလံ။ စိတ္တဿ အာဝိလဘာဝေါ နီဝရဏဟေတုကောတိ အာဟ – ‘‘အနာဝိလေနာတိ ပဉ္စနီဝရဏဝိမုတ္တေနာ’’တိ။

၄၇။ သတ္တမေ ရုက္ခဇာတာနီတိ ဧတ္ထ ဇာတသဒ္ဒေန ပဒဝဍ္ဎနမေဝ ကတံ ယထာ ‘‘ကောသဇာတ’’န္တိ အာဟ – ‘‘ရုက္ခာနမေဝေတံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ကောစိ ဟိ ရုက္ခော ဝဏ္ဏေန အဂ္ဂေါ ဟောတိ ယထာ တံ ရတ္တစန္ဒနာဒိ။ ကောစိ ဂန္ဓေန ယထာ တံ ဂေါသီတစန္ဒနံ။ ကောစိ ရသေန ခဒိရာဒိ။ ကောစိ ထဒ္ဓတာယ စမ္ပကာဒိ။ မဂ္ဂဖလာဝဟတာယ ဝိပဿနာဝသေန ဘာဝိတမ္ပိ ဂဟိတံ။ ‘‘တတ္ထ တတ္ထေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပါပုဏာတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၀၃) ဝစနတော ‘‘အဘိညာပါဒကစတုတ္ထဇ္ဈာနစိတ္တမေဝ၊ အာဝုသော’’တိ ဖုဿမိတ္တတ္ထေရော ဝဒတိ။

၄၈။ အဋ္ဌမေ စိတ္တဿ ပရိဝတ္တနံ ဥပ္ပာဒနိရောဓာ ဧဝါတိ အာဟ – ‘‘ဧဝံ လဟုံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ လဟုံ နိရုဇ္ဈနက’’န္တိ။ အဓိမတ္တပမာဏတ္ထေတိ အတိက္ကန္တပမာဏတ္ထေ၊ ပမာဏာတီတတာယန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ – ‘‘အတိဝိယ န သုကရာ’’တိ။ စက္ခုဝိညာဏမ္ပိ အဓိပ္ပေတမေဝါတိ သဗ္ဗဿပိ စိတ္တဿ သမာနခဏတ္တာ ဝုတ္တံ။ စိတ္တဿ အတိဝိယ လဟုပရိဝတ္တိဘာဝံ ထေရဝါဒေန ဒီပေတုံ – ‘‘ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စိတ္တသင်္ခါရာတိ သသမ္ပယုတ္တံ စိတ္တံ ဝဒတိ။ ဝါဟသတာနံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဝီဟီနန္တိ ပေါတ္ထကေသု လိခန္တိ၊ ‘‘ဝါဟသတံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဝီဟီန’’န္တိ ပန ပါဌေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ မိလိန္ဒပဉှေပိ (မိ။ ပ။ ၄။၁။၂) ဟိ ကတ္ထစိ အယမေဝ ပါဌော ဒိဿတိ။ ‘‘ဝါဟသတာန’’န္တိ ဝါ ပစ္စတ္တေ သာမိဝစနံ ဗျတ္တယေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဍ္ဎစူဠန္တိ ထောကေန ဦနံ ဥပဍ္ဎံ။ ကဿ ပန ဥပဍ္ဎန္တိ? အဓိကာရတော ဝါဟဿာတိ ဝိညာယတိ။ ‘‘အဍ္ဎစုဒ္ဒသ’’န္တိ ကေစိ။ ‘‘အဍ္ဎစတုတ္ထ’’န္တိ အပရေ။ သာဓိကံ ဒိယဍ္ဎသတံ ဝါဟာတိ ဒဠှံ ကတွာ ဝဒန္တိ၊ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ စတုနာဠိကော တုမ္ဗော။ ပုစ္ဆာယ အဘာဝေနာတိ ‘‘သက္ကာ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဥပမံ ကာတု’’န္တိ ဧဝံ ပဝတ္တာယ ပုစ္ဆာယ အဘာဝေန န ကတာ ဥပမာ။ ဓမ္မဒေသနာပရိယောသာနေတိ သန္နိပတိတပရိသာယ ယထာရဒ္ဓဓမ္မဒေသနာယ ပရိယောသာနေ။

၄၉။ နဝမေ ပဘဿရန္တိ ပရိယောဒါတံ သဘာဝပရိသုဒ္ဓဋ္ဌေန။ တေနာဟ – ‘‘ပဏ္ဍရံ ပရိသုဒ္ဓ’’န္တိ။ ပဘဿရတာဒယော နာမ ဝဏ္ဏဓာတုယံ လဗ္ဘနကဝိသေသာတိ အာဟ – ‘‘ကိံ ပန စိတ္တဿ ဝဏ္ဏော နာမ အတ္ထီ’’တိ? ဣတရော အရူပတာယ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ပဋိက္ခိပိတွာ ပရိယာယကထာ အယံ တာဒိသဿ စိတ္တဿ ပရိသုဒ္ဓဘာဝနာဒီပနာယာတိ ဒဿေန္တော ‘‘နီလာဒီန’’န္တိအာဒိမာဟ။ တထာ ဟိ ‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၄၃-၂၄၄၊ မ။ နိ။ ၁။၃၈၄-၃၈၆၊ ၄၃၁-၄၃၃၊ ပါရာ။ ၁၂-၁၃) ဝုတ္တံ ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဣဒမ္ပိ နိရုပက္ကိလေသတာယ ပရိသုဒ္ဓန္တိ ပဘဿရ’’န္တိ။ ကိံ ပန ဘဝင်္ဂစိတ္တံ နိရုပက္ကိလေသန္တိ? အာမ သဘာဝတော နိရုပက္ကိလေသံ၊ အာဂန္တုကဥပက္ကိလေသဝသေန ပန သိယာ ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ။ တေနာဟ – ‘‘တဉ္စ ခေါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အတ္တနော တေသဉ္စ ဘိက္ခူနံ ပစ္စက္ခဘာဝတော ပုဗ္ဗေ ‘‘ဣဒ’’န္တိ ဝတွာ ဣဒါနိ ပစ္စာမသနဝသေန ‘‘တ’’န္တိ အာဟ။ စ-သဒ္ဒေါ အတ္ထူပနယနေ။ ခေါ-သဒ္ဒေါ ဝစနာလင်္ကာရေ၊ အဝဓာရဏေ ဝါ။ ဝက္ခမာနဿ အတ္ထဿ နိစ္ဆိတဘာဝတော ဘဝင်္ဂစိတ္တေန သဟာဝဋ္ဌာနာဘာဝတော ဥပက္ကိလေသာနံ အာဂန္တုကတာတိ အာဟ – ‘‘အသဟဇာတေဟီ’’တိအာဒိ။ ရာဂါဒယော ဥပေစ္စ စိတ္တသန္တာနံ ကိလိဿန္တိ ဝိဗာဓေန္တိ ဥပတာပေန္တိ စာတိ အာဟ – ‘‘ဥပက္ကိလေသေဟီတိ ရာဂါဒီဟီ’’တိ။ ဘဝင်္ဂစိတ္တဿ နိပ္ပရိယာယတော ဥပက္ကိလေသေဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌတာ နာမ နတ္ထိ အသံသဋ္ဌဘာဝတော၊ ဧကသန္တတိပရိယာပန္နတာယ ပန သိယာ ဥပက္ကိလိဋ္ဌတာပရိယာယောတိ အာဟ – ‘‘ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ နာမာတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဥပမာယ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တေန ဘိန္နသန္တာနဂတာယပိ နာမ ဣရိယာယ လောကေ ဂါရယှတာ ဒိဿတိ၊ ပဂေဝ ဧကသန္တာနဂတာယ ဣရိယာယာတိ ဣမံ ဝိသေသံ ဒဿေတိ။ တေနာဟ – ‘‘ဇဝနက္ခဏေ…ပေ… ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ နာမ ဟောတီ’’တိ။

၅၀။ ဒသမေ ဘဝင်္ဂစိတ္တမေဝ စိတ္တန္တိ ‘‘ပဘဿရမိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ ဘဝင်္ဂစိတ္တမေဝ။ ယဒဂ္ဂေန ဘဝင်္ဂစိတ္တံ တာဒိသပစ္စယသမဝါယေ ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ နာမ ဝုစ္စတိ၊ တဒဂ္ဂေန တဗ္ဗိဓုရပစ္စယသမဝါယေ ဥပက္ကိလေသတော ဝိမုတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ။ တေနာဟ – ‘‘ဥပက္ကိလေသေဟိ ဝိပ္ပမုတ္တံ နာမ ဟောတီ’’တိ။ သေသမေတ္ထ နဝမသုတ္တေ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပဏိဟိတအစ္ဆဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။