📜

၆။ အစ္ဆရာသင်္ဃာတဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၅၁။ ဆဋ္ဌဿ ပဌမေ အဿုတဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘သာဓု ပညာဏဝါ နရော’’တိအာဒီသု (ဇာ။ ၂။၁၈။၁၀၁) အတ္ထိတာမတ္တဿ ဗောဓကော ဝါ-သဒ္ဒေါ။ ‘‘သီလဝါ ဟောတိ ကလျာဏဓမ္မော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၃၈၁) ပသံသာဝိသိဋ္ဌာယ အတ္ထိတာယ။ ‘‘ပညဝါ ဟောတိ ဥဒယတ္ထဂါမိနိယာ ပညာယ သမန္နာဂတော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၁၇၊ မ။ နိ။ ၂။၂၅) အတိသယတ္ထဝိသိဋ္ဌာယ အတ္ထိတာယ၊ တသ္မာ ယဿ ပသတ္ထံ အတိသယေန ဝါ သုတံ အတ္ထိ၊ သော သုတဝါ၊ သံကိလေသဝိဒ္ဓံသနသမတ္ထံ ပရိယတ္တိဓမ္မဿဝနံ၊ တံ သုတွာ တထတ္တာယ ပဋိပတ္တိ စ ‘‘သုတဝါ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန ပကာသိတာ။ သောတဗ္ဗယုတ္တံ သုတွာ ကတ္တဗ္ဗနိပ္ဖတ္တိဝသေန သုဏီတိ ဝါ သုတဝါ၊ တပ္ပဋိက္ခေပေန န သုတဝါတိ အဿုတဝါ။

အယဉှိ အကာရော ‘‘အဟေတုကာ ဓမ္မာ (ဓ။ သ။ ၂ ဒုကမာတိကာ)၊ အဘိက္ခုကော အာဝါသော’’တိအာဒီသု (ပါစိ။ ၁၀၄၇) တံသမာယောဂနိဝတ္တိယံ ဒိဋ္ဌော။ ‘‘အပ္ပစ္စယာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၇ ဒုကမာတိကာ) တံသမ္ဗန္ဓိဘာဝနိဝတ္တိယံ။ ပစ္စယုပ္ပန္နဉှိ ပစ္စယသမ္ဗန္ဓီတိ အပစ္စယုပ္ပန္နတ္တာ အတံသမ္ဗန္ဓိတာ ဧတ္ထ ဇောတိတာ။ ‘‘အနိဒဿနာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၉ ဒုကမာတိကာ) တံသဘာဝနိဝတ္တိယံ။ နိဒဿနဉှိ ဧတ္ထ ဒဋ္ဌဗ္ဗတာ။ အထ ဝါ ပဿတီတိ နိဒဿနံ၊ စက္ခုဝိညာဏံ။ တဂ္ဂဟေတဗ္ဗတာနိဝတ္တိယံ၊ တထာ ‘‘အနာသဝါ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၅ ဒုကမာတိကာ)။ ‘‘အပ္ပဋိဃာ ဓမ္မာ (ဓ။ သ။ ၁၀ ဒုကမာတိကာ) အနာရမ္မဏာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၅၅ ဒုကမာတိကာ) တံကိစ္စနိဝတ္တိယံ။ ‘‘အရူပိနော ဓမ္မာ အစေတသိကာဓမ္မာ’’တိ တံသဘာဝနိဝတ္တိယံ။ တဒညတာ ဟိ ဣဓ ပကာသိတာ။ ‘‘အမနုဿော’’တိ တဗ္ဘာဝမတ္တနိဝတ္တိယံ။ မနုဿတ္တမတ္တံ နတ္ထိ၊ အညံ တံသဒိသန္တိ။ သဒိသတာ ဟိ ဧတ္ထ သူစိတာ။ ‘‘အဿမဏော သမဏပဋိညော အဗြဟ္မစာရီ ဗြဟ္မစာရိပဋိညော’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၃) စ တံသမ္ဘာဝနီယဂုဏနိဝတ္တိယံ။ ဂရဟာ ဟိ ဣဓ ဉာယတိ။ ‘‘ကစ္စိ ဘောတော အနာမယံ (ဇာ။ ၁။၁၅။၁၄၆၊ ၂။၂၀။၁၂၉) အနုဒရာ ကညာ’’တိ စ တဒနပ္ပဘာဝနိဝတ္တိယံ။ ‘‘အနုပ္ပန္နာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၇ တိကမာတိကာ) တံသဒိသဘာဝနိဝတ္တိယံ။ အတီတာနဉှိ ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗတ္တာ ဥပ္ပာဒိဓမ္မာနဉ္စ ပစ္စယေကဒေသသိဒ္ဓိယာ အာရဒ္ဓုပ္ပာဒဘာဝတော ကာလဝိနိမုတ္တဿ စ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ဥပ္ပန္နာနုကူလတာ၊ ပဂေဝ ပစ္စုပ္ပန္နာနန္တိ တဗ္ဗိဓုရတာ ဟေတ္ထ ဝိညာယတိ။ ‘‘အသေက္ခာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၁ တိကမာတိကာ) တဒပရိယောသာနနိဝတ္တိယံ။ တန္နိဋ္ဌာနဉှေတ္ထ ပကာသိတန္တိ ဧဝံ အနေကေသံ အတ္ထာနံ ဇောတကော။ ဣဓ ပန ‘‘အရူပိနော ဓမ္မာ (ဓ။ သ။ ၁၁ ဒုကမာတိကာ)၊ အစေတသိကာ ဓမ္မာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၅၇ ဒုကမာတိကာ) ဝိယ တံသဘာဝနိဝတ္တိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ အညတ္ထေတိ အတ္ထော။ ဧတေနဿ သုတာဒိဉာဏဝိရဟံ ဒဿေတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အာဂမာဓိဂမာဘာဝါ ဉေယျော အဿုတဝါ ဣတီ’’တိ။

ဣဒါနိ တဿတ္ထံ ဝိဝရန္တော ‘‘ယော ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယသ္မာ ခန္ဓဓာတာဒိကောသလ္လေနပိ ဥပက္ကိလေသဥပက္ကိလိဋ္ဌာနံ ဇာနနဟေတုဘူတံ ဗာဟုသစ္စံ ဟောတိ။ ယထာဟ – ‘‘ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဗဟုဿုတော ဟောတိ? ယတော ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ခန္ဓကုသလော ဟောတိ။ ဓာတု…ပေ… အာယတန…ပေ… ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကုသလော ဟောတိ။ ဧတ္တာဝတာ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဗဟုဿုတော ဟောတီ’’တိ။ တသ္မာ ‘‘ယဿ စ ခန္ဓဓာတုအာယတနပစ္စယာကာရသတိပဋ္ဌာနာဒီသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဝါစုဂ္ဂတကရဏံ ဥဂ္ဂဟော။ အတ္ထပရိပုစ္ဆနံ ပုရိပုစ္ဆာ။ ကုသလေဟိ သဟ စောဒနာပရိဟရဏဝသေန ဝိနိစ္ဆယကရဏံ ဝိနိစ္ဆယော။ အာစရိယေ ပန ပယိရုပါသိတွာ အတ္ထဓမ္မာနံ အာဂမနံ သုတမယဉာဏဝသေန အဝဗုဇ္ဈနံ အာဂမော။ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနာနံ သစ္ဆိကိရိယာ အဓိဂမော။

ဗဟူနံ နာနပ္ပကာရာနံ သက္ကာယဒိဋ္ဌာဒီနံ အဝိဟတတ္တာ တာ ဇနေန္တိ၊ တာဟိ ဝါ ဇနိတာတိ ပုထုဇ္ဇနာ။ အဝိဃာတမေဝ ဝါ ဇန-သဒ္ဒေါ ဝဒတိ။ ပုထု သတ္ထာရာနံ မုခုလ္လောကိကာတိ ဧတ္ထ ပုထူ ဇနာ သတ္ထုပဋိညာ ဧတေသန္တိ ပုထုဇ္ဇနာ။ သဗ္ဗဂတီဟိ အဝုဋ္ဌိတာတိ ဧတ္ထ ဇနေတဗ္ဗာ၊ ဇာယန္တိ ဝါ ဧတ္ထ သတ္တာတိ ဇနာ၊ ဂတိယော၊ တာ ပုထူ ဧတေသန္တိ ပုထုဇ္ဇနာ။ ဣတော ပရေ ဇာယန္တိ ဧတေဟီတိ ဇနာ၊ အဘိသင်္ခါရာဒယော၊ တေ ဧတေသံ ပုထူ ဝိဇ္ဇန္တီတိ ပုထုဇ္ဇနာ။ အဘိသင်္ခါရာဒိအတ္ထော ဧဝ ဝါ ဇန-သဒ္ဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဩဃာ ကာမောဃာဒယော။ ရာဂဂ္ဂိအာဒယော သန္တာပါ။ တေ ဧဝ သဗ္ဗေပိ ဝါ ကိလေသာ ပရိဠာဟာ။ ပုထု ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ရတ္တာတိ ဧတ္ထ ဇာယတီတိ ဇနော၊ ရာဂေါ ဂေဓောတိ ဧဝမာဒိကော၊ ပုထု ဇနော ဧတေသန္တိ ပုထုဇ္ဇနာ။ ပုထူသု ဇနာ ဇာတာ ရတ္တာတိ ဧဝံ ရာဂါဒိအတ္ထော ဧဝ ဝါ ဇန-သဒ္ဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ရတ္တာတိ ဝတ္ထံ ဝိယ ရင်္ဂဇာတေန စိတ္တဿ ဝိပရိဏာမကရေန ဆန္ဒရာဂေန ရတ္တာ သာရတ္တာ။ ဂိဒ္ဓါတိ အဘိကင်္ခနသဘာဝေန အဘိဂိဇ္ဈနေန ဂိဒ္ဓါ ဂေဓံ အာပန္နာ။ ဂဓိတာတိ ဂန္ထိတာ ဝိယ ဒုမ္မောစနီယဘာဝေန တတ္ထ ပဋိဗဒ္ဓါ။ မုစ္ဆိတာတိ ကိလေသဝသေန ဝိသညိဘူတာ ဝိယ အနညကိစ္စာ မောဟမာပန္နာ။ အဇ္ဈောပန္နာတိ အနညသာဓာရဏေ ဝိယ ကတွာ ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌာပေတွာ ဌိတာ။ လဂ္ဂါတိ ဝင်္ကကဏ္ဋကေ ဝိယ အာသတ္တာ၊ မဟာပလိပေ ယာဝ နာသိကဂ္ဂါ ပလိပန္နပုရိသော ဝိယ ဥဒ္ဓရိတုံ အသက္ကုဏေယျဘာဝေန နိမုဂ္ဂါ ။ လဂ္ဂိတာတိ မက္ကဋာလေပေ အာလဂ္ဂဘာဝေန သမ္မသိတော ဝိယ မက္ကဋော ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ ဝသေန အာလဂ္ဂိတာ။ ပလိဗုဒ္ဓါတိ သမ္ဗဒ္ဓါ၊ ဥပဒ္ဒုတာ ဝါ။ အာဝုတာတိ အာဝရိတာ။ နိဝုတာတိ နိဝါရိတာ။ ဩဝုတာတိ ပလိဂုဏ္ဌိတာ၊ ပရိယောနဒ္ဓါ ဝါ။ ပိဟိတာတိ ပိဒဟိတာ။ ပဋိစ္ဆန္နာတိ ဆာဒိတာ။ ပဋိကုဇ္ဇိတာတိ ဟေဋ္ဌာမုခဇာတာ။

‘‘အဿုတဝါ’’တိ ဧတေန အဝိဇ္ဇန္ဓတာ ဝုတ္တာတိ အာဟ – ‘‘အန္ဓပုထုဇ္ဇနော ဝုတ္တော’’တိ။ စိတ္တဋ္ဌိတိ စိတ္တပရိဂ္ဂဟော နတ္ထီတိ ယာယ ပဋိပတ္တိယာ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသံ တတော ဝိပ္ပမုတ္တိဉ္စ ယထာသဘာဝတော ဇာနေယျ၊ သာ စိတ္တဘာဝနာ စိတ္တဋ္ဌိတိ။ ဧကာရမ္မဏေ သုဋ္ဌု သမာဓာနဝသေန အဝဋ္ဌိတိံ ပါဒကံ ကတွာ ပဝတ္တိတာ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေဟိ နိဿယာရမ္မဏေဟိ စ သဒ္ဓိံ စိတ္တဿ ပရိဂ္ဂဟသညိတာ ဝိပဿနာဘာဝနာပိ နတ္ထိ၊ ယာယ ဝုတ္တမတ္ထံ ယထာသဘာဝတော ဇာနေယျ။

၅၂။ ဒုတိယေ သုတဝါတိ ပဒဿ အတ္ထော အနန္တရသုတ္တေ ဝုတ္တောယေဝ။ အရိယသာဝကောတိ ဧတ္ထ စတုက္ကံ သမ္ဘဝတီတိ တံ ဒဿေတုံ – ‘‘အတ္ထိ အရိယော’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ပစ္စေကံ သစ္စာနိ ဗုဒ္ဓဝန္တောတိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ။ နနု သဗ္ဗေပိ အရိယာ ပစ္စေကမေဝ သစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ ဓမ္မဿ ပစ္စတ္တဝေဒနီယဘာဝတော? နယိဒမီဒိသံ ပဋိဝေဓံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယထာ ပန သာဝကာ အညေသံ နိဿယေန သစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ ပရတောဃောသေန ဝိနာ တေသံ ဒဿနမဂ္ဂဿ အနုပ္ပဇ္ဇနတော။ ယထာ စ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အညေသံ နိဿယဘာဝေန သစ္စာနိ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈန္တိ၊ န ဧဝမေတေ၊ ဧတေ ပန အပရနေယျာ ဟုတွာ အပရနာယကဘာဝေန သစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပစ္စေကံ သစ္စာနိ ဗုဒ္ဓဝန္တောတိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ’’တိ။

အတ္ထိ သာဝကော န အရိယောတိ ဧတ္ထ ပေါထုဇ္ဇနိကာယ သဒ္ဓါယ ရတနတ္တယေ အဘိပ္ပသန္နော သဒ္ဓါပိ ဂဟိတော ဧဝ။ ဂိဟီ အနာဂတဖလောတိ ဣဒံ ပန နိဒဿနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာဝုတ္တပုဂ္ဂလော ဟိ သရဏဂမနတော ပဋ္ဌာယ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နောဣစ္စေဝ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘတိ။ သွာယမတ္ထော ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိသုတ္တေန (မ။ နိ။ ၃။၃၇၆ အာဒယော) ဒီပေတဗ္ဗော။ သုတဝါတိ ဧတ္ထ ဝုတ္တအတ္ထော နာမ အတ္တဟိတပရဟိတပ္ပဋိပတ္တိ၊ တဿ ဝသေန သုတသမ္ပန္နော။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘သော စ ဟောတိ သုတေန ဥပပန္နော၊ အပ္ပမ္ပိ စေ သဟိတံ ဘာသမာနော’’တိ စ အာဒိ။ အရိယသာဝကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အရိယဿ ဘဂဝတော ဓမ္မဿဝနကိစ္စေ ယုတ္တပ္ပယုတ္တဘာဝတော ဝုတ္တံ။ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဝိပ္ပမုတ္တိ အနုပက္ကိလိဋ္ဌတာ၊ တဿာ ယထာသဘာဝဇာနနံ ဒဠှတရာယ ဧဝ စိတ္တဘာဝနာယ သတိ ဟောတိ၊ န အညထာတိ ‘‘ဗလဝဝိပဿနာ ကထိတာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၅၃။ တတိယေ အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမသုတ္တန္တအဋ္ဌုပ္ပတ္တိယန္တိ အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမသုတ္တေ (အ။ နိ။ ၇။၇၂) ဒေသနာအဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ ။ တံဒေသနာဟေတုကဉှိ ဧကစ္စာနံ ဘိက္ခူနံ မိစ္ဆာပဋိပတ္တိံ နိမိတ္တံ ကတွာ ဘဂဝါ ဣမံ သုတ္တံ ဒေသေသိ။ အဝိဇဟိတမေဝ ဟောတိ သဗ္ဗကာလံ သုပ္ပတိဋ္ဌိတသတိသမ္ပဇညတ္တာ။ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓါနံ ရူပကာယော ဗာဟိရဗ္ဘန္တရေဟိ မလေဟိ အနုပက္ကိလိဋ္ဌော သုဓောတဇာတိမဏိသဒိသော၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ – ‘‘ဥပဋ္ဌာကာနုဂ္ဂဟတ္ထံ သရီရဖာသုကတ္ထဉ္စာ’’တိ။ ဝီတိနာမေတွာတိ ဖလသမာပတ္တီဟိ ဝီတိနာမေတွာ။ ကာလပရိစ္ဆေဒဝသေန ဝိဝိတ္တာသနေ ဝီတိနာမနံ ဝိဝေကနိန္နတာယ စေဝ ပရေသံ ဒိဋ္ဌာနုဂတိအာပဇ္ဇနတ္ထဉ္စ။ နိဝါသေတွာတိ ဝိဟာရနိဝါသနပရိဝတ္တနဝသေန နိဝါသေတွာ။ ကဒါစိ ဧကကဿ၊ ကဒါစိ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတဿ၊ ကဒါစိ ပကတိယာ၊ ကဒါစိ ပါဋိဟာရိယေဟိ ဝတ္တမာနေဟိ စ ဂါမပ္ပဝေသော တထာ တထာ ဝိနေတဗ္ဗပုဂ္ဂလဝသေန။ ဥပသံဟရိတွာတိ ဟိမဝန္တာဒီသု ပုပ္ဖိတရုက္ခာဒိတော အာနေတွာ။ ဩဏတုဏ္ဏတာယ ဘူမိယာ သတ္ထု ပဒနိက္ခေပသမယေ သမဘာဝါပတ္တိ၊ သုခသမ္ဖဿဝိကသိတပဒုမသမ္ပဋိစ္ဆနဉ္စ သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒတာယ နိဿန္ဒဖလံ၊ န ဣဒ္ဓိနိမ္မာနံ။ နိဒဿနမတ္တဉ္စေတံ သက္ခရာကဌလကဏ္ဋကသင်္ကုကလလာဒိအပဂမော သုစိဘာဝါပတ္တီတိ ဧဝမာဒီနမ္ပိ တဒါ လဗ္ဘနတော။

ဣန္ဒခီလဿ အန္တော ဌပိတမတ္တေတိ ဣဒံ ယာဝဒေဝ ဝေနေယျဇနဝိနယတ္ထာယ သတ္ထု ပါဋိဟာရိယံ ပဝတ္တန္တိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဒက္ခိဏပါဒေတိ ဣဒံ ဗုဒ္ဓါနံ သဗ္ဗပဒက္ခိဏတာယ။ ‘‘ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော’’တိ ဝတွာပိ ‘‘သုဝဏ္ဏရသပိဉ္ဇရာနိ ဝိယာ’’တိ ဣဒံ ဗုဒ္ဓါနံ သရီရေ ပီတာဘာယ ယေဘုယျတာယ ဝုတ္တံ။ မဓုရေနာကာရေန သဒ္ဒံ ကရောန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗသာရဿ ဒိဋ္ဌတာယ။ ဘေရိအာဒီနံ ပန သဒ္ဒါယနံ ဓမ္မတာဝ။ ပဋိမာနေန္တီတိ ‘‘သုဒုလ္လဘံ ဣဒံ အဇ္ဇ အမှေဟိ လဗ္ဘတိ၊ ယေ မယံ ဤဒိသေန ပဏီတေန အာဟာရေန ဘဂဝန္တံ ဥပဋ္ဌဟာမာ’’တိ ပတီတမာနသာ မာနေန္တိ ပူဇေန္တိ။ တေသံ သန္တာနာနိ ဩလောကေတွာတိ တေသံ တထာ ဥပဋ္ဌာကာနံ ပုဂ္ဂလာနံ အတီတေ ဧတရဟိ စ ပဝတ္တစိတ္တသန္တာနာနိ ဩလောကေတွာ။ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထာတိ ဝိဟာရေ။ ဂန္ဓမဏ္ဍလမာဠေတိ စတုဇ္ဇာတိယဂန္ဓေန ကတပရိဘဏ္ဍေ မဏ္ဍလမာဠေ။

ဒုလ္လဘာ ခဏသမ္ပတ္တီတိ သတိပိ မနုဿတ္တပ္ပဋိလာဘေ ပတိရူပဒေသဝါသဣန္ဒြိယာဝေကလ္လသဒ္ဓါပဋိလာဘာဒယော ဂုဏာ ဒုလ္လဘာတိ အတ္ထော။ စာတုမဟာရာဇိက…ပေ… ဝသဝတ္တိဘဝနံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဣဒံ တတ္ထ သုညဝိမာနာနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဘဂဝါ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိသိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ တယော ဘာဂေ ကတွာ ပဌမဘာဂေ သစေ အာကင်္ခတိ၊ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သီဟသေယျံ ကပ္ပေတိ။ သစေ အာကင်္ခတိ၊ ဗုဒ္ဓါစိဏ္ဏဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ။ အထ ယထာကာလပရိစ္ဆေဒံ တတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဒုတိယဘာဂေ ပစ္ဆိမယာမေ တတိယကောဋ္ဌာသေ ဝိယ လောကံ ဝေါလောကေတိ ဝေနေယျာနံ ဉာဏပရိပါကံ ပဿိတုံ။ တေနာဟ – ‘‘သစေ အာကင်္ခတီ’’တိအာဒိ။

ကာလယုတ္တန္တိ ပတ္တကလ္လံ၊ ‘‘ဣမိဿာ ဝေလာယ ဣမဿ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ တံကာလာနုရူပံ။ သမယယုတ္တန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ၊ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိအနုရူပံ ဝါ။ သမယယုတ္တန္တိ ဝါ အရိယသမယသံယုတ္တံ။ ဒေသကာလာနုရူပမေဝ ဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ၊ ဒေသေန္တာ စ အရိယသမ္မတံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒနယံ ဒီပေန္တာဝ ဒေသေန္တိ။ အထ ဝါ သမယယုတ္တန္တိ ဟေတူဒါဟရဏသဟိတံ။ ကာလေန သာပဒေသဉှိ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ကာလံ ဝိဒိတွာ ပရိသံ ဥယျောဇေတိ၊ န ယာဝ သမန္ဓကာရာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။

ဥတုံ ဂဏှာပေတိ၊ န ပန မလံ ပက္ခာလေတီတိ အဓိပ္ပာယော။ န ဟိ ဘဂဝတော ကာယေ ရဇောဇလ္လံ ဥပလိမ္ပတီတိ။ တတော တတောတိ အတ္တနော အတ္တနော ဒိဝါဋ္ဌာနာဒိတော။ ဩကာသံ လဘမာနာတိ ပုရေဘတ္တပစ္ဆာဘတ္တပုရိမယာမေသု ဩကာသံ အလဘိတွာ ဣဒါနိ မဇ္ဈိမယာမေ ဩကာသံ လဘမာနာ၊ ဘဂဝတာ ဝါ ကတောကာသတာယ ဩကာသံ လဘမာနာ။ ပစ္ဆာဘတ္တဿ တီသု ဘာဂေသု ပဌမဘာဂေ သီဟသေယျကပ္ပနံ ဧကန္တိကံ န ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘ပုရေဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ နိသဇ္ဇာပီဠိတဿ သရီရဿာ’’တိ။ တေနေဝ ဟိ တတ္ထ ‘‘သစေ အာကင်္ခတီ’’တိ တဒါ သီဟသေယျကပ္ပနဿ အနိဗဒ္ဓတာ ဝိဘာဝိတာ။ ကိလာသုဘာဝေါ ပရိဿမော ။ သီဟသေယျံ ကပ္ပေတိ သရီရဿ ကိလာသုဘာဝမောစနတ္ထန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေတီတိ ဣဒံ ပစ္ဆိမယာမေ ဘဂဝတော ဗဟုလံ အာစိဏ္ဏဝသေန ဝုတ္တံ။ အပ္ပေကဒါ အဝသိဋ္ဌဗလဉာဏေဟိ သဗ္ဗညုတညာဏေနေဝ စ ဘဂဝါ တမတ္ထံ သာဓေတီတိ။

ဣမသ္မိံယေဝ ကိစ္စေတိ ပစ္ဆိမယာမကိစ္စေ။ ဗလဝတာ ပစ္စနုတာပေန သံဝဍ္ဎမာနေန ကရဇကာယေ မဟာပရိဠာဟော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အာဟ – ‘‘နာမကာယေ သန္တတ္တေ ကရဇကာယော သန္တတ္တော’’တိ။ နိဓာနဂတန္တိ သန္နိစိတလောဟိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဥဏှံ လောဟိတံ မုခတော ဥဂ္ဂဉ္ဆီတိ လောဟိတံ ဥဏှံ ဟုတွာ မုခတော ဥဂ္ဂဉ္ဆိ။ ဌာနန္တိ ဘိက္ခုပဋိညံ။ တံ ပါပံ ဝဍ္ဎမာနန္တိ ဘိက္ခုပဋိညာယ အဝိဇဟိတတ္တာ တထာ ပဝဍ္ဎမာနပါပံ။ အန္တိမဝတ္ထုအဇ္ဈာပန္နာနမ္ပိ ဥပါယေန ပဝတ္တိယမာနော ယောနိသောမနသိကာရော သာတ္ထကော ဟောတိယေဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဇာတသံဝေဂါ’’တိအာဒိမာဟ။ အဟော သလ္လေခိတန္တိ အဟော အတိဝိယ သလ္လေခေန ဣတံ ပဝတ္တံ။ ကာသာဝပဇ္ဇောတောတိ ဘိက္ခူနံ ဗဟုဘာဝတော ဣတော စိတော စ ဝိစရန္တာနံ တေသံ ကာသာဝဇုတိယာ ပဇ္ဇောတိတော။ ဣသိဝါတပရိဝါတောတိ သီလက္ခန္ဓာဒီနံ နိဗ္ဗာနဿ စ ဧသနတော ဣသီနံ ဘိက္ခူနံ ဂုဏဂန္ဓေန စေဝ ဂုဏဂန္ဓဝါသိတေန သရီရဂန္ဓေန စ ပရိတော သမန္တတော ဝါယိတော။

ဓမ္မသံဝေဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိ အနာဝဇ္ဇနေန ပုဗ္ဗေ တဿ အတ္ထဿ အသံဝိဒိတတ္တာ။ ဓမ္မသံဝေဂေါတိ စ တာဒိသေ အတ္ထေ ဓမ္မတာဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနကံ သဟောတ္တပ္ပဉာဏံ။ အဿာသဋ္ဌာနန္တိ စိတ္တဿာသကာရဏံ ကမ္မဋ္ဌာနံ။ သဗ္ဗေသံ ကိစ္စာနံ ပုဗ္ဗဘာဂေါ သဗ္ဗပုဗ္ဗဘာဂေါ။ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ အဝေရာ ဟောန္တူ’’တိအာဒိနာ ဟိ စိတ္တဿ ပဋ္ဌာနံ ဥပဋ္ဌာနံ ဟိတဖရဏံ။ ဣတရံ ဣတော ထောကံ မဟန္တန္တိ ကတွာ ဣဒံ ‘‘စူဠစ္ဆရာသင်္ဃာတသုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အစ္ဆရာသင်္ဃာတော ဝုစ္စတိ အင်္ဂုလိဖောဋနက္ခဏော အက္ခိနိမိသကာလော၊ ယော ဧကဿ အက္ခရဿ ဥစ္စာရဏက္ခဏော။ တေနာဟ – ‘‘ဒွေ အင်္ဂုလိယော ပဟရိတွာ သဒ္ဒကရဏမတ္တ’’န္တိ။ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဟိတဖရဏစိတ္တန္တိ သဗ္ဗေသမ္ပိ သတ္တာနံ သမ္မဒေဝ ဟိတေသိတဝသေန ပဝတ္တစိတ္တံ။ အာဝဇ္ဇေန္တော အာသေဝတီတိ ဟိတေသိတဝသေန အာဝဇ္ဇေန္တော။ အာဝဇ္ဇနေန အာဘုဇန္တောပိ အာသေဝတိ နာမ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တေန။ ဇာနန္တောတိ တထာ ဉာဏမတ္တံ ဥပ္ပာဒေန္တောပိ။ ပဿန္တောတိ တထာ ဉာဏစက္ခုနာ ပစ္စက္ခတော ဝိယ ဝိပဿန္တောပိ။ ပစ္စဝေက္ခန္တောတိ တမတ္ထံ ပတိ ပတိ အဝေက္ခန္တောပိ။ သဒ္ဓါယ အဓိမုစ္စန္တောတိအာဒိ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ အဘိညေယျန္တိအာဒိ စတုသစ္စဝသေန ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗမေဝ စေတံ ဝိတ္ထာရတော၊ သာမညေန အာသေဝနဒဿနမေဝါတိ ဣဓာဓိပ္ပေတမေဝ အာသေဝနတ္ထံ ဒဿေတုံ – ‘‘ဣဓ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

အရိတ္တဇ္ဈာနောတိ အဝိရဟိတဇ္ဈာနော။ အတုစ္ဆဇ္ဈာနောတိ ဈာနေန အတုစ္ဆော။ စာဂေါ ဝါ ဝေဝစနန္တိ အာဟ – ‘‘အပရိစ္စတ္တဇ္ဈာနော’’တိ။ ဝိဟရတီတိ ပဒဿ ဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၅၄၀) အာဂတနယေန အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဝိဟရတီတိ ဣရိယတီ’’တိအာဒိမာဟ။ အယံ ပနေတ္ထ သဒ္ဒတ္ထော – ဝိဟရတီတိ ဧတ္ထ ဝိ-သဒ္ဒေါ ဝိစ္ဆေဒတ္ထဇောတနော။ ဟရတီတိ နေတိ၊ ပဝတ္တေတီတိ အတ္ထော၊ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဟရတိ ဝိဟရတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သော ဟိ ဧကံ ဣရိယာပထဗာဓနံ အညေန ဣရိယာပထေန ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ အပရိပတန္တံ အတ္တဘာဝံ ဟရတိ ပဝတ္တေတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣရိယတီတိ ဌာနနိသဇ္ဇာဒိကိရိယံ ကရောန္တော ပဝတ္တတိ။ ပဝတ္တတီတိ ဌာနာဒိသမင်္ဂီ ဟုတွာ ပဝတ္တတိ။ ပါလေတီတိ ဧကံ ဣရိယာပထဗာဓနံ ဣရိယာပထန္တရေဟိ ရက္ခန္တော ပါလေတိ။ ယပေတိ ယာပေတီတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဧကဉှိ ဣရိယာပထဗာဓနံ အညေန ဣရိယာပထေန ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ အပရိပတန္တံ အတ္တဘာဝံ ပါလေန္တော ယပေတိ ယာပေတီတိ ဝုစ္စတိ။ စရတီတိ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု အညတရသမင်္ဂီ ဟုတွာ ပဝတ္တတိ။ ဣမိနာ ပဒေနာတိ ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန။

ဣရိယာပထဝိဟာရောတိ ဧတ္ထ ဣရိယနံ ပဝတ္တနံ ဣရိယာ၊ ကာယပ္ပယောဂေါ ကာယိကကိရိယာ။ တဿာ ပဝတ္တနူပါယဘာဝတော ဣရိယာယ ပထော ဣရိယာပထော၊ ဌာနနိသဇ္ဇာဒိ။ န ဟိ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီဟိ အဝတ္ထာဟိ ဝိနာ ကိဉ္စိ ကာယိကကိရိယံ ပဝတ္တေတုံ သက္ကာ။ ဌာနသမင်္ဂီ ဝါ ဟိ ကာယေန ကိဉ္စိ ကရေယျ၊ ဂမနာဒီသု အညတရသမင်္ဂီ ဝါ။ ဝိဟရဏံ၊ ဝိဟရတိ ဧတေနာတိ ဝါ ဝိဟာရော၊ ဣရိယာပထောဝ ဝိဟာရော ဣရိယာပထဝိဟာရော၊ သော စ အတ္ထတော ဌာနနိသဇ္ဇာဒိအာကာရပ္ပဝတ္တော စတုသန္တတိရူပပ္ပဗန္ဓော ဧဝ။ ဩဝါဒါနုသာသနီနံ ဧကာနေကဝါရာဒိဝိသိဋ္ဌောယေဝ ဘေဒေါ၊ န ပန ပရမတ္ထတော တေသံ နာနာကရဏန္တိ ဒဿေတုံ – ‘‘ပရမတ္ထတော ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧသေ ဧကေ ဧကဋ္ဌေတိအာဒီသု ဧသော ဧကော ဧကတ္ထောတိအာဒိနာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ရဋ္ဌဿ ၊ ရဋ္ဌတော ဝါ လဒ္ဓါ ပိဏ္ဍော ရဋ္ဌပိဏ္ဍော။ တေနာဟ – ‘‘ဉာတိပရိဝဋ္ဋံ ပဟာယာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘အမှာကမေတေ’’တိ ဝိညာယန္တီတိ ဉာတီ၊ ပိတာမဟပိတုပုတ္တာဒိဝသေန ပရိဝဋ္ဋနဋ္ဌေန ပရိဝဋ္ဋော၊ ဉာတိယေဝ ပရိဝဋ္ဋော ဉာတိပရိဝဋ္ဋော။ ထေယျပရိဘောဂေါ နာမ အနရဟဿ ပရိဘောဂေါ။ ဘဂဝတာ ဟိ အတ္တနော သာသနေ သီလဝတော ပစ္စယာ အနုညာတာ၊ န ဒုဿီလဿ။ ဒါယကာနမ္ပိ သီလဝတော ဧဝ ပရိစ္စာဂေါ၊ န ဒုဿီလဿ အတ္တနော ကာရာနံ မဟပ္ဖလဘာဝဿ ပစ္စာသီသနတော။ ဣတိ သတ္ထာရာ အနနုညာတတ္တာ ဒါယကေဟိ စ အပရိစ္စတ္တတ္တာ သင်္ဃမဇ္ဈေပိ နိသီဒိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဒုဿီလဿ ပရိဘောဂေါ ထေယျာယ ပရိဘောဂေါ ထေယျပရိဘောဂေါ။ ဣဏဝသေန ပရိဘောဂေါ ဣဏပရိဘောဂေါ ပဋိဂ္ဂါဟကတော ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိယာ အဘာဝတော ဣဏံ ဂဟေတွာ ပရိဘောဂေါ ဝိယာတိ အတ္ထော။

ဒါတဗ္ဗဋ္ဌေန ဒါယံ၊ တံ အာဒိယန္တီတိ ဒါယာဒါ၊ ပုတ္တာနမေတံ အဓိဝစနံ၊ တေသံ ဘာဝေါ ဒါယဇ္ဇံ၊ ဒါယဇ္ဇဝသေန ပရိဘောဂေါ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ၊ ပုတ္တဘာဝေန ပရိဘောဂေါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေက္ခာ ဟိ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဩရသပုတ္တာ၊ တေ ပိတု သန္တကာနံ ဒါယာဒါ ဟုတွာ တေ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ ကိံ ပန တေ ဘဂဝတော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ ဥဒါဟု ဂိဟီနန္တိ? ဂိဟီဟိ ဒိန္နာပိ ဘဂဝတာ အနုညာတတ္တာ ဘဂဝတော သန္တကာ အနနုညာတေသု သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ပရိဘောဂါဘာဝတော၊ အနုညာတေသုယေဝ စ ပရိဘောဂသမ္ဘဝတော။ ဓမ္မဒါယာဒသုတ္တဉ္စေတ္ထ သာဓကံ။

ဝီတရာဂါ ဧဝ တဏှာယ ဒါသဗျံ အတီတတ္တာ သာမိနော ဟုတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ အာဟ – ‘‘ခီဏာသဝဿ ပရိဘောဂေါ သာမိပရိဘောဂေါ နာမာ’’တိ။ အဝီတရာဂါနဉှိ တဏှာပရဝသတာယ ပစ္စယပရိဘောဂေ သာမိဘာဝေါ နတ္ထိ၊ တဒဘာဝေန ဝီတရာဂါနံ တတ္ထ သာမိဘာဝေါ ယထာရုစိပရိဘောဂသမ္ဘဝတော။ တထာ ဟိ တေ ပဋိကူလမ္ပိ အပ္ပဋိကူလာကာရေန၊ အပ္ပဋိကူလမ္ပိ ပဋိကူလာကာရေန၊ တဒုဘယမ္ပိ ဝဇ္ဇေတွာ အဇ္ဈုပေက္ခနာကာရေန ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ ဒါယကာနဉ္စ မနောရထံ ပူရေန္တိ။ ယော ပနာယံ သီလဝတော ပစ္စဝေက္ခိတပရိဘောဂေါ၊ သော ဣဏပရိဘောဂဿ ပစ္စနီကတ္တာ အာဏဏျပရိဘောဂေါ နာမ ဟောတိ။ ယထာ ဟိ ဣဏာယိကော အတ္တနော ရုစိယာ ဣစ္ဆိတံ ဒေသံ ဂန္တုံ န လဘတိ၊ ဧဝံ ဣဏပရိဘောဂယုတ္တော လောကတော နိဿရိတုံ န လဘတီတိ တပ္ပဋိပက္ခတ္တာ သီလဝတော ပစ္စဝေက္ခိတပရိဘောဂေါ ‘‘အာဏဏျပရိဘောဂေါ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ နိပ္ပရိယာယတော စတုပရိဘောဂဝိနိမုတ္တော ဝိသုံယေဝါယံ ပရိဘောဂေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော ဣဓ ဝိသုံ န ဝုတ္တော၊ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေယေဝ ဝါ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ သီလဝါပိ ဟိ ဣမာယ သိက္ခာယ သမန္နာဂတတ္တာ ‘‘သေခေါ’’တွေဝ ဝုစ္စတိ။ ဣမေသု ပရိဘောဂေသု သာမိပရိဘောဂေါ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ စ အရိယာနံ ပုထုဇ္ဇနာနဉ္စ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣဏပရိဘောဂေါ န ဝဋ္ဋတိ။ ထေယျပရိဘောဂေ ကထာယေဝ နတ္ထိ။ ကထံ ပနေတ္ထ သာမိပရိဘောဂေါ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ စ ပုထုဇ္ဇနာနံ သမ္ဘဝတိ? ဥပစာရဝသေန။ ယော ဟိ ပုထုဇ္ဇနဿပိ သလ္လေခပ္ပဋိပတ္တိယံ ဌိတဿ ပစ္စယဂေဓံ ပဟာယ တတ္ထ အနုပလိတ္တေန စိတ္တေန ပရိဘောဂေါ၊ သော သာမိပရိဘောဂေါ ဝိယ ဟောတိ။ သီလဝတော ပန ပစ္စဝေက္ခိတပရိဘောဂေါ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ ဝိယ ဟောတိ ဒါယကာနံ မနောရထဿ အဝိရာဓနတော။ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနဿ ပရိဘောဂေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ တဿ သေက္ခသင်္ဂဟတော။ သေက္ခသုတ္တံ (သံ။ နိ။ ၅။၁၃) ဟေတဿ အတ္ထဿ သာဓကံ။

ဣမဿ ဘိက္ခုနောတိ အစ္ဆရာသင်္ဃာတမတ္တမ္ပိ ကာလံ မေတ္တစိတ္တံ အာသေဝန္တဿ ဘိက္ခုနော။ အမောဃော ရဋ္ဌပိဏ္ဍပရိဘောဂေါတိ ‘‘အယံ ပဗ္ဗဇိတော သမဏော ဘိက္ခူတိ အာမိသံ ဒေန္တာနံ တာယ မေတ္တာသေဝနာယ အတ္တနော သန္တာနေ ဒေါသမလဿ ဝါ တဒေကဋ္ဌာနဉ္စ ပါပဓမ္မာနံ ပဗ္ဗာဇနတော ဝူပသမနတော သံသာရေ စ ဘယဿ သမ္မာဝ ဣက္ခဏတော အဇ္ဈာသယဿ အဝိသံဝါဒနေနဿ အမောဃော ရဋ္ဌပိဏ္ဍပရိဘောဂေါ။ မဟဋ္ဌိယန္တိ မဟတ္ထိကံ မဟာပယောဇနံ။ မဟပ္ဖလန္တိ ဝိပုလပ္ဖလံ။ မဟာနိသံသန္တိ မဟာနိဿန္ဒပ္ဖလံ။ မဟာဇုတိကန္တိ မဟာနုဘာဝံ။ မဟာဝိပ္ဖာရန္တိ မဟာဝိတ္ထာရံ။ ဧတ္ထ စ ပဌမံ ကာရဏံ မေတ္တာသေဝနာယ တဿ ဘိက္ခုနော သာမိအာဒိဘာဝေန ရဋ္ဌပိဏ္ဍပရိဘောဂါရဟတာ၊ ဒုတိယံ ပရေဟိ ဒိန္နဿ ဒါနဿ မဟဋ္ဌိယဘာဝကရဏံ။ ကော ပန ဝါဒေါတိ မေတ္တာယ အာသေဝနမတ္တမ္ပိ ဧဝံမဟာနုဘာဝံ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ဗဟုလီကာရေ၊ ဧတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီ’’တိ အတ္ထော။

၅၄။ စတုတ္ထေ ဥပ္ပာဒေတိ ဝဍ္ဎေတီတိ ဧတ္ထ ဘာဝနာသဒ္ဒဿ ဥပ္ပာဒနဝဍ္ဎနတ္ထတာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာ ဧဝ။

၅၅။ ပဉ္စမေ ဣမေသု ဒွီသူတိ စတုတ္ထပဉ္စမေသု။ ‘‘တတိယေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ တထာ ဝေဒိတဗ္ဗတံ ဒဿေတုံ – ‘‘ယော ဟိ အာသေဝတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန အာသေဝနာဘာဝနာမနသိကာရာနံ အတ္ထဝိသေသာဘာဝမာဟ။ ယဒိ ဧဝံ သုတ္တန္တဿ ဒေသနာ ကထန္တိ အာဟ – ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ပနာ’’တိအာဒိ။ ယာယ ဓမ္မဓာတုယာတိ သဗ္ဗညုတညာဏမာဟ။ တေန ဟိ ဓမ္မာနံ အာကာရဘေဒံ ဉတွာ တဒနုရူပံ ဧကမ္ပိ ဓမ္မံ တထာ ဝိဘဇိတွာ ဘဂဝါ ဒဿေတိ။ တီဟိ ကောဋ္ဌာသေဟီတိ အာသေဝနာဘာဝနာမနသိကာရဘာဂေဟိ။ မေတ္တာ ဟိ သဗ္ဗဝတ္ထုနော မေတ္တာယနဝသေန အာနီတာ သေဝနာ အာသေဝနာ၊ တဿာ ဝဍ္ဎနာ ဘာဝနာ၊ အဝိဿဇ္ဇေတွာ မနသိ ဌပနံ မနသိကာရော။

၅၆။ ဆဋ္ဌေ အနိယမိတဝစနံ ‘‘ဣမေ နာမာ’’တိ နိယမေတွာ အဝုတ္တတ္တာ။ နိယမိတဝစနံ ‘‘အကုသလာ’’တိ သရူပေနေဝ ဝုတ္တတ္တာ။ အသေသတော ပရိယာဒိန္နာ ဟောန္တိ အပ္ပကဿပိ အကုသလဘာဂဿ အဂ္ဂဟိတဿ အဘာဝတော။ အကုသလံ ဘဇန္တီတိ အကုသလဘာဂိယာ။ အကုသလပက္ခေ ဘဝါတိ အကုသလပက္ခိကာ။ တေနာဟ – ‘‘အကုသလာယေဝါ’’တိအာဒိ။ ပဌမတရံ ဂစ္ဆတီတိ ပဌမတရံ ပဝတ္တတိ၊ ပဌမော ပဓာနော ဟုတွာ ဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ ဧကုပ္ပာဒါဒိဝသေန ဟိ ဧကဇ္ဈံ ပဝတ္တမာနေသု စတူသု အရူပက္ခန္ဓေသု အယမေဝ ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဣဒံ နတ္ထိ၊ လောကုတ္တရမဂ္ဂေသု ဝိယ ပန ပညိန္ဒြိယဿ၊ လောကိယဓမ္မေသု မနိန္ဒြိယဿ ပုရေတရဿ ဘာဝေါ သာတိသယောတိ ‘‘သဗ္ဗေတေ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ အဘိဓမ္မေပိ (ဓ။ သ။ ၁) ‘‘ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီ’’တိ စိတ္တံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဇေဋ္ဌံ ကတွာ ဒေသနာ ပဝတ္တာ။ သုတ္တေသုပိ ဝုတ္တံ – ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ (ဓ။ ပ။ ၁၊ ၂)၊ ဆဒွါရာဓိပတိ ရာဇာ’’တိ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၂။ဗုဒ္ဓဝဂ္ဂေါ၊ ဧရကပတ္တနာဂရာဇဝတ္ထု)။ တေနာဟ – ‘‘ဧတေ ဟီ’’တိအာဒိ။ တေသံ မနော ဥပ္ပာဒကောတိ စ ယဒဂ္ဂေန မနော သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ဇေဋ္ဌကော ဟုတွာ ပဝတ္တတိ၊ တဒဂ္ဂေန တေ အတ္တာနံ အနုဝတ္တာပေန္တော တေ တထာ ဥပ္ပာဒေန္တော နာမ ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန စိတ္တဿ ဇေဋ္ဌကဘာဝမေဝ သန္ဓာယ ရာဇဂမနညာယေန သဟုပ္ပတ္တိပိ ပဌမုပ္ပတ္တိ ဝိယ ကတွာ ဝုတ္တာတိ အယမတ္ထော ဒဿိတော။ အနွဒေဝါတိ ဧတေနေဝ စိတ္တဿ ခဏဝသေန ပဌမုပ္ပတ္တိယာ အဘာဝေါ ဒီပိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဧကတောယေဝါတိ အတ္ထော’’တိ။

၅၇။ သတ္တမေ စတုဘူမကာပိ ကုသလာ ဓမ္မာ ကထိတာတိ ‘‘ယေ ကေစိ ကုသလာ ဓမ္မာ’’တိ အနဝသေသပရိယာဒါနတော ဝုတ္တံ။

၅၈။ အဋ္ဌမေ ဣဒန္တိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန နိဒ္ဒေသော၊ နိပါတပဒံ ဝါ ဧတံ ‘‘ယဒိဒ’’န္တိအာဒီသု ဝိယာတိ အာဟ – ‘‘အယံ ပမာဒေါတိ အတ္ထော’’တိ။ ပမဇ္ဇနာကာရောတိ ပမာဒါပတ္တိ။ စိတ္တဿ ဝေါဿဂ္ဂေါတိ ဣမေသု ဧတ္တကေသု ဌာနေသု သတိယာ အနိဂ္ဂဏှိတွာ စိတ္တဿ ဝေါဿဇ္ဇနံ သတိဝိရဟော။ ဝေါဿဂ္ဂါနုပ္ပဒါနန္တိ ဝေါဿဂ္ဂဿ အနု အနု ပဒါနံ ပုနပ္ပုနံ ဝိဿဇ္ဇနံ။ အသက္ကစ္စကိရိယတာတိ ဧတေသံ ဒါနာဒီနံ ကုသလဓမ္မာနံ ပဝတ္တနေ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဒေယျဓမ္မဿ ဝါ အသက္ကစ္စကိရိယာ။ သတတဘာဝေါ သာတစ္စံ၊ သာတစ္စေန ကိရိယာ သာတစ္စကိရိယာ၊ သာယေဝ သာတစ္စကိရိယတာ၊ န သာတစ္စကိရိယတာ အသာတစ္စကိရိယတာ။ အနဋ္ဌိတကိရိယတာတိ အနိဋ္ဌိတကိရိယတာ နိရန္တရံ န အနုဋ္ဌိတကိရိယတာ စ။ ဩလီနဝုတ္တိတာတိ နိရန္တရကရဏသင်္ခါတဿ ဝိပ္ဖာရဿ အဘာဝေန ဩလီနဝုတ္တိတာ။ နိက္ခိတ္တဆန္ဒတာတိ ကုသလကိရိယာယ ဝီရိယဆန္ဒဿ နိက္ခိတ္တဘာဝေါ။ နိက္ခိတ္တဓုရတာတိ ဝီရိယဓုရဿ ဩရောပနံ၊ ဩသက္ကိတမာနသတာတိ အတ္ထော။ အနဓိဋ္ဌာနန္တိ ကုသလကရဏေ အပ္ပတိဋ္ဌိတဘာဝေါ။ အနနုယောဂေါတိ အနနုယုဉ္ဇနံ။ ကုသလဓမ္မေသု အာသေဝနာဒီနံ အဘာဝေါ အနာသေဝနာဒယော။ ပမာဒေါတိ သရူပနိဒ္ဒေသော။ ပမဇ္ဇနာတိ အာကာရနိဒ္ဒေသော။ ပမဇ္ဇိတတ္တန္တိ ဘာဝနိဒ္ဒေသော။ ပရိဟာယန္တီတိ ဣမိနာ ပမာဒဿ သာဝဇ္ဇတံ ဒဿေတိ။ တယိဒံ လောကိယာနံ ဝသေန၊ န လောကုတ္တရာနန္တိ အာဟ – ‘‘ဥပ္ပန္နာ…ပေ… ဣဒ’’န္တိအာဒိ။

၅၉။ နဝမေ န ပမဇ္ဇတိ ဧတေနာတိ အပ္ပမာဒေါ၊ ပမာဒဿ ပဋိပက္ခော သတိယာ အဝိပ္ပဝါသော။ အတ္ထတော နိစ္စံ ဥပဋ္ဌိတာယ သတိယာ ဧတံ နာမံ။ ပမာဒေါ ပန သတိယာ သတိသမ္ပဇညဿ ဝါ ပဋိပက္ခဘူတော အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေနာဟ – ‘‘ပမာဒဿ ပဋိပက္ခဝသေန ဝိတ္ထာရတော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။

၆၀။ ဒသမေ ကုစ္ဆိတံ သီဒတီတိ ကုသီတော ဒ-ကာရဿ တ-ကာရံ ကတွာ၊ တဿ ဘာဝေါ ကောသဇ္ဇံ၊ အာလသိယန္တိ အတ္ထော။

အစ္ဆရာသင်္ဃာတဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။