📜

၂။ ရထကာရဝဂ္ဂေါ

၁။ ဉာတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁။ ဒုတိယဿ ပဌမေ ဉာတောတိ ပညာတော ပါကဋော။ အနနုလောမိကေတိ သာသနဿ န အနုလောမေတီတိ အနနုလောမိကံ၊ တသ္မိံ အနနုလောမိကေ။ ကာယကမ္မေတိ ပါဏာတိပါတာဒိမှိ ကာယဒုစ္စရိတေ။ ဩဠာရိကံ ဝါ ဧတံ၊ န ဧဝရူပေ သမာဒပေတုံ သက္ကောတိ။ ဒိသာ နမဿိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဘူတဗလိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧဝရူပေ သမာဒပေတိ ဂဏှာပေတိ။ ဝစီကမ္မေပိ မုသာဝါဒါဒီနိ ဩဠာရိကာနိ၊ အတ္တနော သန္တကံ ပရဿ အဒါတုကာမေန ‘‘နတ္ထီ’’တိ အယံ ဝဉ္စနမုသာဝါဒေါ နာမ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧဝရူပေ သမာဒပေတိ။ မနောကမ္မေပိ အဘိဇ္ဈာဒယော ဩဠာရိကာ၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိသံဝါဒေတွာ ကထေန္တော ပန အနနုလောမိကေသု ဓမ္မေသု သမာဒပေတိ နာမ ဒက္ခိဏဝိဟာရဝါသိတ္ထေရော ဝိယ။ တံ ကိရ ထေရံ ဧကော ဥပဋ္ဌာကော အမစ္စပုတ္တော ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘မေတ္တာယန္တေန ပဌမံ ကီဒိသေ ပုဂ္ဂလေ မေတ္တာယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ထေရော သဘာဂဝိသဘာဂံ အနာစိက္ခိတွာ ‘‘ပိယပုဂ္ဂလေ’’တိ အာဟ။ တဿ စ ဘရိယာ ပိယာ ဟောတိ မနာပါ၊ သော တံ အာရဗ္ဘ မေတ္တာယန္တော ဥမ္မာဒံ ပါပုဏိ။ ကထံ ပနေသ ဗဟုဇနအဟိတာယ ပဋိပန္နော ဟောတီတိ? ဧဝရူပဿ ဟိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒယော စေဝ ဥပဋ္ဌာကာဒယော စ တေသံ အာရက္ခဒေဝတာ အာဒိံ ကတွာ တာသံ တာသံ မိတ္တဘူတာ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ သေသဒေဝတာ စ ‘‘အယံ ဘိက္ခု န အဇာနိတွာ ကရိဿတီ’’တိ တေန ကတမေဝ ကရောန္တိ၊ ဧဝမေသ ဗဟုဇနအဟိတာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ။

သုက္ကပက္ခေ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိအာဒီနံယေဝ ဝသေန ကာယကမ္မဝစီကမ္မာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပန အဝိသံဝါဒေတွာ ကထေန္တော အနုလောမိကေသု ဓမ္မေသု သမာဒပေတိ နာမ ကောဠိတဝိဟာရဝါသီ စတုနိကာယိကတိဿတ္ထေရော ဝိယ။ တဿ ကိရ ဇေဋ္ဌဘာတာ နန္ဒာဘယတ္ထေရော နာမ ပေါတလိယဝိဟာရေ ဝသန္တော ဧကသ္မိံ ရောဂေ သမုဋ္ဌိတေ ကနိဋ္ဌံ ပက္ကောသာပေတွာ အာဟ – ‘‘အာဝုသော၊ မယှံ သလ္လဟုကံ ကတွာ ဧကံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေဟီ’’တိ။ ကိံ၊ ဘန္တေ၊ အညေန ကမ္မဋ္ဌာနေန၊ ကဗဠီကာရာဟာရံ ပရိဂ္ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ? ကိမတ္ထိကော ဧသ၊ အာဝုသောတိ? ဘန္တေ၊ ကဗဠီကာရာဟာရော ဥပါဒါရူပံ၊ ဧကသ္မိဉ္စ ဥပါဒါရူပေ ဒိဋ္ဌေ တေဝီသတိ ဥပါဒါရူပါနိ ပါကဋာနိ ဟောန္တီတိ ။ သော ‘‘ဝဋ္ဋိဿတိ၊ အာဝုသော၊ ဧတ္တက’’န္တိ တံ ဥယျောဇေတွာ ကဗဠီကာရာဟာရံ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ ဥပါဒါရူပံ သလ္လက္ခေတွာ ဝိဝဋ္ဋေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အထ နံ ထေရံ ဗဟိဝိဟာရာ အနိက္ခန္တမေဝ ပက္ကောသိတွာ၊ ‘‘အာဝုသော၊ မဟာအဝဿယောသိ မယှံ ဇာတော’’တိ ကနိဋ္ဌတ္ထေရဿ အတ္တနာ ပဋိလဒ္ဓဂုဏံ အာရောစေသိ။ ဗဟုဇနဟိတာယာတိ ဧတဿပိ ဟိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒယော ‘‘အယံ န အဇာနိတွာ ကရိဿတီ’’တိ တေန ကတမေဝ ကရောန္တီတိ ဗဟုဇနဟိတာယ ပဋိပန္နော နာမ ဟောတီတိ။

၂။ သာရဏီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂။ ဒုတိယေ ခတ္တိယဿာတိ ဇာတိယာ ခတ္တိယဿ။ မုဒ္ဓါဝသိတ္တဿာတိ ရာဇာဘိသေကေန မုဒ္ဓနိ အဘိသိတ္တဿ။ သာရဏီယာနိ ဘဝန္တီတိ သရိတဗ္ဗာနိ အသမ္မုဿနီယာနိ ဟောန္တိ။ ဇာတောတိ နိဗ္ဗတ္တော။ ယာဝဇီဝံ သာရဏီယန္တိ ဒဟရကာလေ ဇာနိတုမ္ပိ န သက္ကာ၊ အပရဘာဂေ ပန မာတာပိတုအာဒီဟိ ဉာတကေဟိ ဝါ ဒါသာဒီဟိ ဝါ ‘‘တွံ အသုကဇနပဒေ အသုကနဂရေ အသုကဒိဝသေ အသုကနက္ခတ္တေ ဇာတော’’တိ အာစိက္ခိတေ သုတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ယာဝဇီဝံ သရတိ န သမ္မုဿတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ယာဝဇီဝံ သာရဏီယံ ဟောတီ’’တိ။

ဣဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုတိယန္တိ အဘိသေကဋ္ဌာနံ နာမ ရညော ဗလဝတုဋ္ဌိကရံ ဟောတိ၊ တေနဿ တံ ယာဝဇီဝံ သာရဏီယံ။ သင်္ဂါမဝိဇယဋ္ဌာနေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ ပန သင်္ဂါမန္တိ ယုဒ္ဓံ။ အဘိဝိဇိနိတွာတိ ဇိနိတွာ သတ္တုမဒ္ဒနံ ကတွာ။ တမေဝ သင်္ဂါမသီသန္တိ တမေဝ သင်္ဂါမဋ္ဌာနံ။ အဇ္ဈာဝသတီတိ အဘိဘဝိတွာ အာဝသတိ။

ဣဒါနိ ယသ္မာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ရညော ဇာတိဋ္ဌာနာဒီဟိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ဣမသ္မိံ ပန သာသနေ တပ္ပဋိဘာဂေ တယော ပုဂ္ဂလေ ဒဿေတုံ ဣဒံ ကာရဏံ အာဘတံ၊ တသ္မာ တေ ဒဿေန္တော ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတီတိ ဧတ္ထ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလမ္ပိ ပဗ္ဗဇ္ဇာနိဿိတမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သာရဏီယံ ဟောတီတိ ‘‘အဟံ အသုကရဋ္ဌေ အသုကဇနပဒေ အသုကဝိဟာရေ အသုကမာဠကေ အသုကဒိဝါဋ္ဌာနေ အသုကစင်္ကမေ အသုကရုက္ခမူလေ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ ဧဝံ ယာဝဇီဝံ သရိတဗ္ဗမေဝ ဟောတိ န သမ္မုဿိတဗ္ဗံ။

ဣဒံဒုက္ခန္တိ ဧတ္တကံ ဒုက္ခံ၊ န ဣတော ဥဒ္ဓံ ဒုက္ခံ အတ္ထိ။ အယံ ဒုက္ခသမုဒယောတိ ဧတ္တကော ဒုက္ခသမုဒယော၊ န ဣတော ဥဒ္ဓံ ဒုက္ခသမုဒယော အတ္ထီတိ။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝမေတ္ထ စတူဟိ သစ္စေဟိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ ကထိတော။ ကသိဏပရိကမ္မဝိပဿနာဉာဏာနိ ပန မဂ္ဂသန္နိဿိတာနေဝ ဟောန္တိ။ သာရဏီယံဟောတီတိ ‘‘အဟံ အသုကရဋ္ဌေ…ပေ… အသုကရုက္ခမူလေ သောတာပန္နော ဇာတော’’တိ ယာဝဇီဝံ သာရဏီယံ ဟောတိ အသမ္မုဿနီယံ။

အာသဝါနံ ခယာတိ အာသဝါနံ ခယေန။ စေတောဝိမုတ္တိန္တိ ဖလသမာဓိံ။ ပညာဝိမုတ္တိန္တိ ဖလပညံ။ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာတိ အတ္တနာဝ အဘိဝိသိဋ္ဌာယ ပညာယ ပစ္စက္ခံ ကတွာ။ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီတိ ပဋိလဘိတွာ ဝိဟရတိ။ သာရဏီယန္တိ ‘‘မယာ အသုကရဋ္ဌေ…ပေ… အသုကရုက္ခမူလေ အရဟတ္တံ ပတ္တ’’န္တိ အတ္တနော အရဟတ္တပတ္တိဋ္ဌာနံ နာမ ယာဝဇီဝံ သာရဏီယံ ဟောတိ အသမ္မုဿနီယန္တိ ယထာနုသန္ဓိနာဝ ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသိ။

၃။ အာသံသသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃။ တတိယေ သန္တောတိ အတ္ထိ ဥပလဗ္ဘန္တိ။ သံဝိဇ္ဇမာနာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ လောကသ္မိန္တိ သတ္တလောကေ။ နိရာသောတိ အနာသော အပတ္ထနော။ အာသံသောတိ အာသံသမာနော ပတ္ထယမာနော။ ဝိဂတာသောတိ အပဂတာသော။ စဏ္ဍာလကုလေတိ စဏ္ဍာလာနံ ကုလေ။ ဝေနကုလေတိ ဝိလီဝကာရကုလေ။ နေသာဒကုလေတိ မိဂလုဒ္ဒကာနံ ကုလေ။ ရထကာရကုလေတိ စမ္မကာရကုလေ။ ပုက္ကုသကုလေတိ ပုပ္ဖစ္ဆဍ္ဍကကုလေ။

ဧတ္တာဝတာ ကုလဝိပတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယသ္မာ နီစကုလေ ဇာတောပိ ဧကစ္စော အဍ္ဎော ဟောတိ မဟဒ္ဓနော၊ အယံ ပန န တာဒိသော၊ တသ္မာဿ ဘောဂဝိပတ္တိံ ဒဿေတုံ ဒလိဒ္ဒေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒလိဒ္ဒေတိ ဒါလိဒ္ဒိယေန သမန္နာဂတေ။ အပ္ပန္နပါနဘောဇနေတိ ပရိတ္တကအန္နပါနဘောဇနေ။ ကသိရဝုတ္တိကေတိ ဒုက္ခဇီဝိကေ၊ ယတ္ထ ဝါယာမေန ပယောဂေန ဇီဝိတဝုတ္တိံ သာဓေန္တိ၊ တထာရူပေတိ အတ္ထော။ ယတ္ထ ကသိရေန ဃာသစ္ဆာဒေါ လဗ္ဘတီတိ ယသ္မိံ ကုလေ ဒုက္ခေန ယာဂုဘတ္တဃာသော စ ကောပီနမတ္တံ အစ္ဆာဒနဉ္စ လဗ္ဘတိ။

ဣဒါနိ ယသ္မာ ဧကစ္စော နီစကုလေ ဇာတောပိ ဥပဓိသမ္ပန္နော ဟောတိ အတ္တဘာဝသမိဒ္ဓိယံ ဌိတော ၊ အယဉ္စ န တာဒိသော၊ တသ္မာဿ သရီရဝိပတ္တိမ္ပိ ဒဿေတုံ သော စ ဟောတိ ဒုဗ္ဗဏ္ဏောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒုဗ္ဗဏ္ဏောတိ ပံသုပိသာစကော ဝိယ ဈာမခါဏုဝဏ္ဏော။ ဒုဒ္ဒသိကောတိ ဝိဇာတမာတုယာပိ အမနာပဒဿနော။ ဩကောဋိမကောတိ လကုဏ္ဍကော။ ကာဏောတိ ဧကက္ခိကာဏော ဝါ ဥဘယက္ခိကာဏော ဝါ။ ကုဏီတိ ဧကဟတ္ထကုဏီ ဝါ ဥဘယဟတ္ထကုဏီ ဝါ။ ခဉ္ဇောတိ ဧကပါဒခဉ္ဇော ဝါ ဥဘယပါဒခဉ္ဇော ဝါ။ ပက္ခဟတောတိ ဟတပက္ခော ပီဌသပ္ပီ။ ပဒီပေယျဿာတိ ဝဋ္ဋိတေလကပလ္လကာဒိနော ပဒီပဥပကရဏဿ။ တဿ န ဧဝံ ဟောတီတိ။ ကသ္မာ န ဟောတိ? နီစကုလေ ဇာတတ္တာ။

ဇေဋ္ဌောတိ အညသ္မိံ ဇေဋ္ဌေ သတိ ကနိဋ္ဌော အာသံ န ကရောတိ၊ တသ္မာ ဇေဋ္ဌောတိ အာဟ။ အာဘိသေကောတိ ဇေဋ္ဌောပိ န အဘိသေကာရဟော အာသံ န ကရောတိ၊ တသ္မာ အာဘိသေကောတိ အာဟ။ အနဘိသိတ္တောတိ အဘိသေကာရဟောပိ ကာဏကုဏိအာဒိဒေါသရဟိတော သကိံ အဘိသိတ္တော ပုန အဘိသေကေ အာသံ န ကရောတိ၊ တသ္မာ အနဘိသိတ္တောတိ အာဟ ။ အစလပ္ပတ္တောတိ ဇေဋ္ဌောပိ အာဘိသေကော အနဘိသိတ္တော မန္ဒော ဥတ္တာနသေယျကော၊ သောပိ အဘိသေကေ အာသံ န ကရောတိ။ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကော ပန ပညာယမာနမဿုဘေဒေါ အစလပ္ပတ္တော နာမ ဟောတိ၊ မဟန္တမ္ပိ ရဇ္ဇံ ဝိစာရေတုံ သမတ္ထော၊ တသ္မာ ‘‘အစလပ္ပတ္တော’’တိ အာဟ။ တဿ ဧဝံ ဟောတီတိ ကသ္မာ ဟောတိ? မဟာဇာတိတာယ။

ဒုဿီလောတိ နိဿီလော။ ပါပဓမ္မောတိ လာမကဓမ္မော။ အသုစီတိ အသုစီဟိ ကာယကမ္မာဒီဟိ သမန္နာဂတော။ သင်္ကဿရသမာစာရောတိ သင်္ကာဟိ သရိတဗ္ဗသမာစာရော၊ ကိဉ္စိဒေဝ အသာရုပ္ပံ ဒိသွာ ‘‘ဣဒံ ဣမိနာ ကတံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝံ ပရေသံ အာသင်္ကနီယသမာစာရော၊ အတ္တနာယေဝ ဝါ သင်္ကာဟိ သရိတဗ္ဗသမာစာရော၊ သာသင်္ကသမာစာရောတိ အတ္ထော။ တဿ ဟိ ဒိဝါဋ္ဌာနာဒီသု သန္နိပတိတွာ ကိဉ္စိဒေဝ မန္တယန္တေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ‘‘ဣမေ ဧကတော ဟုတွာ မန္တေန္တိ၊ ကစ္စိ နု ခေါ မယာ ကတကမ္မံ ဇာနိတွာ မန္တေန္တီ’’တိ ဧဝံ သာသင်္ကသမာစာရော ဟောတိ။ ပဋိစ္ဆန္နကမ္မန္တောတိ ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗယုတ္တကေန ပါပကမ္မေန သမန္နာဂတော။ အဿမဏော သမဏပဋိညောတိ အဿမဏော ဟုတွာဝ သမဏပတိရူပကတာယ ‘‘သမဏော အဟ’’န္တိ ဧဝံ ပဋိညော။ အဗြဟ္မစာရီ ဗြဟ္မစာရိပဋိညောတိ အညေ ဗြဟ္မစာရိနော သုနိဝတ္ထေ သုပါရုတေ သုမ္ဘကပတ္တဓရေ ဂါမနိဂမရာဇဓာနီသု ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တေ ဒိသွာ သယမ္ပိ တာဒိသေန အာကာရေန တထာ ပဋိပဇ္ဇနတော ‘‘အဟံ ဗြဟ္မစာရီ’’တိ ပဋိညံ ဒေန္တော ဝိယ ဟောတိ။ ‘‘အဟံ ဘိက္ခူ’’တိ ဝတွာ ဥပေါသထဂ္ဂါဒီနိ ပဝိသန္တော ပန ဗြဟ္မစာရိပဋိညော ဟောတိယေဝ၊ တထာ သင်္ဃိကံ လာဘံ ဂဏှန္တော။ အန္တောပူတီတိ ပူတိနာ ကမ္မေန အန္တော အနုပဝိဋ္ဌော။ အဝဿုတောတိ ရာဂါဒီဟိ တိန္တော။ ကသမ္ဗုဇာတောတိ သဉ္ဇာတရာဂါဒိကစဝရော။ တဿ န ဧဝံ ဟောတီတိ။ ကသ္မာ န ဟောတိ? လောကုတ္တရဓမ္မဥပနိဿယဿ နတ္ထိတာယ။ တဿဧဝံ ဟောတီတိ။ ကသ္မာ ဟောတိ? မဟာသီလသ္မိံ ပရိပူရကာရိတာယ။

၄။ စက္ကဝတ္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၄။ စတုတ္ထေ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ ဇနံ ရဉ္ဇေတီတိ ရာဇာ။ စက္ကံ ဝတ္တေတီတိ စက္ကဝတ္တီ။ ဝတ္တိတံ ဝါ အနေန စက္ကန္တိ စက္ကဝတ္တီ။ ဓမ္မော အဿ အတ္ထီတိ ဓမ္မိကော။ ဓမ္မေနေဝ ဒသဝိဓေန စက္ကဝတ္တိဝတ္တေန ရာဇာ ဇာတောတိ ဓမ္မရာဇာ။ သောပိ န အရာဇကန္တိ သောပိ အညံ နိဿယရာဇာနံ အလဘိတွာ စက္ကံ နာမ ဝတ္တေတုံ န သက္ကောတီတိ အတ္ထော။ ဣတိ သတ္ထာ ဒေသနံ ပဋ္ဌပေတွာ ယထာနုသန္ဓိံ အပါပေတွာဝ တုဏှီ အဟောသိ။ ကသ္မာ? အနုသန္ဓိကုသလာ ဥဋ္ဌဟိတွာ အနုသန္ဓိံ ပုစ္ဆိဿန္တိ၊ ဗဟူ ဟိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ တထာရူပါ ဘိက္ခူ၊ အထာဟံ တေဟိ ပုဋ္ဌော ဒေသနံ ဝဍ္ဎေဿာမီတိ။ အထေကော အနုသန္ဓိကုသလော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆန္တော ကော ပန၊ ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ ဘဂဝါပိဿ ဗျာကရောန္တော ဓမ္မော ဘိက္ခူတိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ဓမ္မောတိ ဒသကုသလကမ္မပထဓမ္မော။ ဓမ္မန္တိ တမေဝ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဓမ္မံ။ နိဿာယာတိ တဒဓိဋ္ဌာနေန စေတသာ တမေဝ နိဿယံ ကတွာ။ ဓမ္မံ သက္ကရောန္တောတိ ယထာ ကတော သော ဓမ္မော သုဋ္ဌု ကတော ဟောတိ၊ ဧဝမေတံ ကရောန္တော။ ဓမ္မံ ဂရုံ ကရောန္တောတိ တသ္မိံ ဂါရဝုပ္ပတ္တိယာ တံ ဂရုကရောန္တော။ ဓမ္မံ အပစာယမာနောတိ တဿေဝ ဓမ္မဿ အဉ္ဇလိကရဏာဒီဟိ နီစဝုတ္တိတံ ကရောန္တော။ ဓမ္မဒ္ဓဇော ဓမ္မကေတူတိ တံ ဓမ္မံ ဓဇမိဝ ပုရက္ခတွာ ကေတုမိဝ ဥက္ခိပိတွာ ပဝတ္တိယာ ဓမ္မဒ္ဓဇော ဓမ္မကေတု စ ဟုတွာတိ အတ္ထော။ ဓမ္မာဓိပတေယျောတိ ဓမ္မာဓိပတိဘူတာဂတဘာဝေန ဓမ္မဝသေနေဝ စ သဗ္ဗကိရိယာနံ ကရဏေန ဓမ္မာဓိပတေယျော ဟုတွာ။ ဓမ္မိကံ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ သံဝိဒဟတီတိ ဓမ္မော အဿာ အတ္ထီတိ ဓမ္မိကာ၊ ရက္ခာ စ အာဝရဏဉ္စ ဂုတ္တိ စ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိ။ တတ္ထ ‘‘ပရံ ရက္ခန္တော အတ္တာနံ ရက္ခတီ’’တိ ဝစနတော ခန္တိအာဒယော ရက္ခာ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရံ ရက္ခန္တော အတ္တာနံ ရက္ခတိ။ ခန္တိယာ အဝိဟိံသာယ မေတ္တစိတ္တတာယ အနုဒ္ဒယာယာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၈၅)။ နိဝါသနပါရုပနဂေဟာဒီနိ အာဝရဏံ။ စောရာဒိဥပဒ္ဒဝနိဝါရဏတ္ထံ ဂေါပါယနာ ဂုတ္တိ။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ သုဋ္ဌု ဝိဒဟတိ ပဝတ္တေတိ ဌပေတီတိ အတ္ထော။

ဣဒါနိ ယတ္ထ သာ သံဝိဒဟိတဗ္ဗာ၊ တံ ဒဿေန္တော အန္တောဇနသ္မိန္တိအာဒိမာဟ။ တတြာယံ သင်္ခေပတ္ထော – အန္တောဇနသင်္ခါတံ ပုတ္တဒါရံ သီလသံဝရေ ပတိဋ္ဌာပေန္တော ဝတ္ထဂန္ဓမာလာဒီနိ စဿ ဒဒမာနော သဗ္ဗောပဒ္ဒဝေ စဿ နိဝါရယမာနော ဓမ္မိကံ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ သံဝိဒဟတိ နာမ။ ခတ္တိယာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပန ဝိသေသော – အဘိသိတ္တခတ္တိယာ ဘဒြအဿာဇာနီယာဒိရတနသမ္ပဒါနေနပိ ဥပဂဏှိတဗ္ဗာ၊ အနုယန္တာ ခတ္တိယာ တေသံ အနုရူပယာနဝါဟနသမ္ပဒါနေနပိ ပရိတောသေတဗ္ဗာ၊ ဗလကာယော ကာလံ အနတိက္ကမေတွာ ဘတ္တဝေတနသမ္ပဒါနေနပိ အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဗြာဟ္မဏာ အန္နပါနဝတ္ထာဒိနာ ဒေယျဓမ္မေန၊ ဂဟပတိကာ ဘတ္တဗီဇနင်္ဂလဗလိဗဒ္ဒါဒိသမ္ပဒါနေန၊ တထာ နိဂမဝါသိနော နေဂမာ ဇနပဒဝါသိနော စ ဇာနပဒါ။ သမိတပါပဗာဟိတပါပါ ပန သမဏဗြာဟ္မဏာ သမဏပရိက္ခာရသမ္ပဒါနေန သက္ကာတဗ္ဗာ၊ မိဂပက္ခိနော အဘယဒါနေန သမဿာသေတဗ္ဗာ။

ဓမ္မေနေဝ စက္ကံ ဝတ္တေတီတိ ဒသကုသလကမ္မပထဓမ္မေနေဝ စက္ကံ ပဝတ္တေတိ။ တံ ဟောတိ စက္ကံ အပ္ပဋိဝတ္တိယန္တိ တံ တေန ဧဝံ ပဝတ္တိတံ အာဏာစက္ကံ အပ္ပဋိဝတ္တိယံ ဟောတိ။ ကေနစိမနုဿဘူတေနာတိ ဒေဝတာ နာမ အတ္တနာ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတမေဝ ကရောန္တိ၊ တသ္မာ တာ အဂ္ဂဏှိတွာ ‘‘မနုဿဘူတေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပစ္စတ္ထိကေနာတိ ပဋိအတ္ထိကေန၊ ပဋိသတ္တုနာတိ အတ္ထော။ ဓမ္မိကောတိ စက္ကဝတ္တီ ဒသကုသလကမ္မပထဝသေန ဓမ္မိကော၊ တထာဂတော ပန နဝလောကုတ္တရဓမ္မဝသေန။ ဓမ္မရာဇာတိ နဝဟိ လောကုတ္တရဓမ္မေဟိ မဟာဇနံ ရဉ္ဇေတီတိ ဓမ္မရာဇာ။ ဓမ္မံယေဝါတိ နဝလောကုတ္တရဓမ္မမေဝ နိဿာယ တမေဝ သက္ကရောန္တော တံ ဂရုကရောန္တော တံ အပစာယမာနော။ သောဝဿ ဓမ္မော အဗ္ဘုဂ္ဂတဋ္ဌေန ဓဇောတိ ဓမ္မဒ္ဓဇော။ သောဝဿ ကေတူတိ ဓမ္မကေတု။ တမေဝ အဓိပတိံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ဝိဟရတီတိ ဓမ္မာဓိပတေယျော။ ဓမ္မိကံ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိန္တိ လောကိယလောကုတ္တရဓမ္မဒါယိကရက္ခဉ္စ အာဝရဏဉ္စ ဂုတ္တိဉ္စ။ သံဝိဒဟတီတိ ဌပေတိ ပညပေတိ။ ဧဝရူပန္တိ တိဝိဓံ ကာယဒုစ္စရိတံ န သေဝိတဗ္ဗံ၊ သုစရိတံ သေဝိတဗ္ဗန္တိ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သံဝိဒဟိတွာတိ ဌပေတွာ ကထေတွာ။ ဓမ္မေနေဝ အနုတ္တရံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတီတိ နဝလောကုတ္တရဓမ္မေနေဝ အသဒိသံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ။ တံ ဟောတိ စက္ကံ အပ္ပဋိဝတ္တိယန္တိ တံ ဧဝံ ပဝတ္တိတံ ဓမ္မစက္ကံ ဧတေသု သမဏာဒီသု ဧကေနပိ ပဋိဝတ္တေတုံ ပဋိဗာဟိတုံ န သက္ကာ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

၅။ သစေတနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၅။ ပဉ္စမေ ဣသိပတနေတိ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓသင်္ခါတာနံ ဣသီနံ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနတ္ထာယ စေဝ ဥပေါသထကရဏတ္ထာယ စ အာဂန္တွာ ပတနေ၊ သန္နိပါတဋ္ဌာနေတိ အတ္ထော။ ပဒနေတိပိ ပါဌော၊ အယမေဝ အတ္ထော။ မိဂဒါယေတိ မိဂါနံ အဘယတ္ထာယ ဒိန္နေ။ ဆဟိ မာသေဟိ ဆာရတ္တူနေဟီတိ သော ကိရ ရညာ အာဏတ္တဒိဝသေယေဝ သဗ္ဗူပကရဏာနိ သဇ္ဇေတွာ အန္တေဝါသိကေဟိ သဒ္ဓိံ အရညံ ပဝိသိတွာ ဂါမဒွါရဂါမမဇ္ဈဒေဝကုလသုသာနာဒီသု ဌိတရုက္ခေ စေဝ ဈာမပတိတသုက္ခရုက္ခေ စ ဝိဝဇ္ဇေတွာ သမ္ပန္နပဒေသေ ဌိတေ သဗ္ဗဒေါသဝိဝဇ္ဇိတေ နာဘိအရနေမီနံ အနုရူပေ ရုက္ခေ ဂဟေတွာ တံ စက္ကံ အကာသိ။ တဿ ရုက္ခေ ဝိစိနိတွာ ဂဏှန္တဿ စေဝ ကရောန္တဿ စ ဧတ္တကော ကာလော ဝီတိဝတ္တော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဆဟိ မာသေဟိ ဆာရတ္တူနေဟီ’’တိ။ နာနာကရဏန္တိ နာနတ္တံ။ နေသန္တိ န ဧသံ။ အတ္ထေသန္တိ အတ္ထိ ဧသံ။ အဘိသင်္ခါရဿ ဂတီတိ ပယောဂဿ ဂမနံ။ စိင်္ဂုလာယိတွာတိ ပရိဗ္ဘမိတွာ။ အက္ခာဟတံ မညေတိ အက္ခေ ပဝေသေတွာ ဌပိတမိဝ။

သဒေါသာတိ သဂဏ္ဍာ ဥဏ္ဏတောဏတဋ္ဌာနယုတ္တာ။ သကသာဝါတိ ပူတိသာရေန စေဝ ဖေဂ္ဂုနာ စ ယုတ္တာ။ ကာယဝင်္ကာတိအာဒီနိ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနံ နာမာနိ။ ဧဝံ ပပတိတာတိ ဧဝံ ဂုဏပတနေန ပတိတာ။ ဧဝံ ပတိဋ္ဌိတာတိ ဧဝံ ဂုဏေဟိ ပတိဋ္ဌိတာ။ တတ္ထ လောကိယမဟာဇနာ ပပတိတာ နာမ၊ သောတာပန္နာဒယော ပတိဋ္ဌိတာ နာမ။ တေသုပိ ပုရိမာ တယော ကိလေသာနံ သမုဒါစာရက္ခဏေ ပပတိတာ နာမ၊ ခီဏာသဝါ ပန ဧကန္တေနေဝ ပတိဋ္ဌိတာ နာမ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အပ္ပဟီနကာယဝင်္ကာဒယော ပပတန္တိ၊ ပဟီနကာယဝင်္ကာဒယော ပတိဋ္ဌဟန္တိ၊ တသ္မာ။ ကာယဝင်္ကာဒီနံ ပန ဧဝံ ပဟာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – ပါဏာတိပါတော အဒိန္နာဒါနံ မိစ္ဆာစာရော မုသာဝါဒေါ ပိသုဏာဝါစာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ ဣမေ တာဝ ဆ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ပဟီယန္တိ၊ ဖရုသာဝါစာ ဗျာပါဒေါတိ ဒွေ အနာဂါမိမဂ္ဂေန၊ အဘိဇ္ဈာ သမ္ဖပ္ပလာပေါတိ ဒွေ အရဟတ္တမဂ္ဂေနာတိ။

၆။ အပဏ္ဏကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၆။ ဆဋ္ဌေ အပဏ္ဏကပဋိပဒန္တိ အဝိရဒ္ဓပဋိပဒံ ဧကံသပဋိပဒံ နိယျာနိကပဋိပဒံ ကာရဏပဋိပဒံ သာရပဋိပဒံ မဏ္ဍပဋိပဒံ အပစ္စနီကပဋိပဒံ အနုလောမပဋိပဒံ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပဒံ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ န တက္ကဂ္ဂါဟေန ဝါ နယဂ္ဂါဟေန ဝါ။ ဧဝံ ဂဟေတွာ ပဋိပန္နော ဟိ ဘိက္ခု ဝါ ဘိက္ခုနီ ဝါ ဥပါသကော ဝါ ဥပါသိကာ ဝါ မနုဿဒေဝနိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တီဟိ ဟာယတိ ပရိဟာယတိ၊ အပဏ္ဏကပဋိပဒံ ပဋိပန္နော ပန တာဟိ သမ္ပတ္တီဟိ န ပရိဟာယတိ။ အတီတေ ကန္တာရဒ္ဓါနမဂ္ဂံ ပဋိပန္နေသု ဒွီသု သတ္ထဝါဟေသု ယက္ခဿ ဝစနံ ဂဟေတွာ ဗာလသတ္ထဝါဟော သဒ္ဓိံ သတ္ထေန အနယဗျသနံ ပတ္တော၊ ယက္ခဿ ဝစနံ အဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ဥဒကဒိဋ္ဌဋ္ဌာနေ ဥဒကံ ဆဍ္ဍေဿာမာ’’တိ သတ္ထကေ သညာပေတွာ မဂ္ဂံ ပဋိပန္နော ပဏ္ဍိတသတ္ထဝါဟော ဝိယ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –

‘‘အပဏ္ဏကံ ဌာနမေကေ၊ ဒုတိယံ အာဟု တက္ကိကာ၊

ဧတဒညာယ မေဓာဝီ၊ တံ ဂဏှေ ယဒပဏ္ဏက’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၁)၊

ယောနိ စဿ အာရဒ္ဓါ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ယောနီတိ ခန္ဓကောဋ္ဌာသဿပိ ကာရဏဿပိ ပဿာဝမဂ္ဂဿပိ နာမံ။ ‘‘စတဿော ခေါ ဣမာ၊ သာရိပုတ္တ၊ ယောနိယော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၁၅၂) ဟိ ခန္ဓကောဋ္ဌာသော ယောနိ နာမ။ ‘‘ယောနိ ဟေသာ ဘူမိဇ ဖလဿ အဓိဂမာယာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၂၂၆) ကာရဏံ။ ‘‘န စာဟံ ဗြာဟ္မဏံ ဗြူမိ၊ ယောနိဇံ မတ္တိသမ္ဘဝ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၂။၄၅၇၊ ဓ။ ပ။ ၃၉၆) စ ‘‘တမေနံ ကမ္မဇဝါတာ နိဝတ္တိတွာ ဥဒ္ဓံပါဒံ အဓောသိရံ သမ္ပရိဝတ္တေတွာ မာတု ယောနိမုခေ သမ္ပဋိပါဒေန္တီ’’တိ စ အာဒီသု ပဿာဝမဂ္ဂေါ။ ဣဓ ပန ကာရဏံ အဓိပ္ပေတံ။ အာရဒ္ဓါတိ ပဂ္ဂဟိတာ ပရိပုဏ္ဏာ။

အာသဝါနံ ခယာယာတိ ဧတ္ထ အာသဝန္တီတိ အာသဝါ၊ စက္ခုတောပိ…ပေ… မနတောပိ သန္ဒန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဓမ္မတော ယာဝ ဂေါတြဘု၊ ဩကာသတော ယာဝ ဘဝဂ္ဂါ သဝန္တီတိ ဝါ အာသဝါ၊ ဧတေ ဓမ္မေ ဧတဉ္စ ဩကာသံ အန္တောကရိတွာ ပဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။ အန္တောကရဏတ္ထော ဟိ အယံ အာကာရော။ စိရပါရိဝါသိယဋ္ဌေန မဒိရာဒယော အာသဝါ၊ အာသဝါ ဝိယာတိပိ အာသဝါ။ လောကသ္မိမ္ပိ ဟိ စိရပါရိဝါသိကာ မဒိရာဒယော အာသဝါတိ ဝုစ္စန္တိ၊ ယဒိ စ စိရပါရိဝါသိယဋ္ဌေန အာသဝါ၊ ဧတေယေဝ ဘဝိတုမရဟန္တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ပုရိမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောဋိ န ပညာယတိ အဝိဇ္ဇာယ၊ ဣတော ပုဗ္ဗေ အဝိဇ္ဇာ နာဟောသီ’’တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၁၀။၆၁)။ အာယတံ ဝါ သံသာရဒုက္ခံ သဝန္တိ ပသဝန္တီတိပိ အာသဝါ။ ပုရိမာနိ စေတ္ထ နိဗ္ဗစနာနိ ယတ္ထ ကိလေသာ အာသဝါတိ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တတ္ထ ယုဇ္ဇန္တိ၊ ပစ္ဆိမံ ကမ္မေပိ။ န ကေဝလဉ္စ ကမ္မကိလေသာယေဝ အာသဝါ၊ အပိစ ခေါ နာနပ္ပကာရာ ဥပဒ္ဒဝါပိ။ သုတ္တေသု ဟိ ‘‘နာဟံ၊ စုန္ဒ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံယေဝ အာသဝါနံ သံဝရာယ ဓမ္မံ ဒေသေမီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၈၂) ဧတ္ထ ဝိဝါဒမူလဘူတာ ကိလေသာ အာသဝါတိ အာဂတာ။

‘‘ယေန ဒေဝူပပတျဿ၊ ဂန္ဓဗ္ဗော ဝါ ဝိဟင်္ဂမော၊

ယက္ခတ္တံ ယေန ဂစ္ဆေယျံ၊ မနုဿတ္တဉ္စ အဗ္ဗဇေ၊

တေ မယှံ အာသဝါ ခီဏာ၊ ဝိဒ္ဓသ္တာ ဝိနဠီကတာ’’တိ။ (အ။ နိ။ ၄။၃၆) –

ဧတ္ထ တေဘူမကံ စ ကမ္မံ အဝသေသာ စ အကုသလာ ဓမ္မာ။ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ အာသဝါနံ သံဝရာယ သမ္ပရာယိကာနံ အာသဝါနံ ပဋိဃာတာယာ’’တိ (ပါရာ။ ၃၉၊ အ။ နိ။ ၂။၂၀၂-၂၃၀) ဧတ္ထ ပရူပဝါဒဝိပ္ပဋိသာရဝဓဗန္ဓာဒယော စေဝ အပါယဒုက္ခဘူတာ စ နာနပ္ပကာရာ ဥပဒ္ဒဝါ။

တေ ပနေတေ အာသဝါ ယတ္ထ ယထာ အာဂတာ၊ တတ္ထ တထာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတေ ဟိ ဝိနယေ တာဝ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ အာသဝါနံ သံဝရာယ၊ သမ္ပရာယိကာနံ အာသဝါနံ ပဋိဃာတာယာ’’တိ (ပါရာ။ ၃၉၊ အ။ နိ။ ၂။၂၀၂-၂၃၀) ဒွေဓာ အာဂတာ။ သဠာယတနေ ‘‘တယော မေ၊ အာဝုသော၊ အာသဝါ ကာမာသဝေါ ဘဝါသဝေါ အဝိဇ္ဇာသဝေါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၃၂၁) တိဓာ အာဂတာ။ အညေသု စ သုတ္တန္တေသု (စူဠနိ။ ဇတုကဏ္ဏိမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော ၆၉၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၁၀၇) အဘိဓမ္မေ (ဓ။ သ။ ၁၁၀၂-၁၁၀၆၊ ဝိဘ။ ၉၃၇) စ တေယေဝ ဒိဋ္ဌာသဝေန သဟ စတုဓာ အာဂတာ။ နိဗ္ဗေဓိကပရိယာယေန ‘‘အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာသဝါ နိရယဂါမိနိယာ ၊ အတ္ထိ အာသဝါ တိရစ္ဆာနယောနိဂါမိနိယာ၊ အတ္ထိ အာသဝါ ပေတ္တိဝိသယဂါမိနိယာ၊ အတ္ထိ အာသဝါ မနုဿလောကဂါမိနိယာ၊ အတ္ထိ အာသဝါ ဒေဝလောကဂါမိနိယာ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၆၃) ပဉ္စဓာ အာဂတာ။ ကမ္မမေဝ စေတ္ထ အာသဝါတိ ဝုတ္တံ။ ဆက္ကနိပါတေ ‘‘အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာသဝါ သံဝရာပဟာတဗ္ဗာ’’တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၆။၅၈) နယေန ဆဓာ အာဂတာ။ သဗ္ဗာသဝပရိယာယေ (မ။ နိ။ ၁။၁၄ အာဒယော) တေယေဝ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗေဟိ သဒ္ဓိံ သတ္တဓာ အာဂတာ။ ဣဓ ပန အဘိဓမ္မနယေန စတ္တာရော အာသဝါ အဓိပ္ပေတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ခယာယာတိ ဧတ္ထ ပန အာသဝါနံ သရသဘေဒေါပိ ခီဏာကာရောပိ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနာနိပိ ‘‘အာသဝက္ခယော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ယော အာသဝါနံ ခယော ဝယော ဘေဒေါ ပရိဘေဒေါ အနိစ္စတာ အန္တရဓာန’’န္တိ ဧတ္ထ ဟိ အာသဝါနံ သရသဘေဒေါ ‘‘အာသဝက္ခယော’’တိ ဝုတ္တော။ ‘‘ဇာနတော အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဿတော အာသဝါနံ ခယံ ဝဒါမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၅၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၃၊ ဣတိဝု။ ၁၀၂) ဧတ္ထ အာသဝပ္ပဟာနံ အာသဝါနံ အစ္စန္တက္ခယော အသမုပ္ပာဒေါ ခီဏာကာရော နတ္ထိဘာဝေါ ‘‘အာသဝက္ခယော’’တိ ဝုတ္တော။

‘‘သေခဿ သိက္ခမာနဿ၊ ဥဇုမဂ္ဂါနုသာရိနော၊

ခယသ္မိံ ပဌမံ ဉာဏံ၊ တတော အညာ အနန္တရာ’’တိ။ (ဣတိဝု။ ၆၂) –

ဧတ္ထ မဂ္ဂေါ ‘‘အာသဝက္ခယော’’တိ ဝုတ္တော။ ‘‘အာသဝါနံ ခယာ သမဏော ဟောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၃၈) ဧတ္ထ ဖလံ။

‘‘ပရဝဇ္ဇာနုပဿိဿ၊ နိစ္စံ ဥဇ္ဈာနသညိနော၊

အာသဝါ တဿ ဝဍ္ဎန္တိ၊ အာရာ သော အာသဝက္ခယာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၅၃) –

ဧတ္ထ နိဗ္ဗာနံ။ ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ ဖလံ သန္ဓာယ ‘‘အာသဝါနံ ခယာယာ’’တိ အာဟ၊ အရဟတ္တဖလတ္ထာယာတိ အတ္ထော။

ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရောတိ မနစ္ဆဋ္ဌေသု ဣန္ဒြိယေသု ပိဟိတဒွါရော။ ဘောဇနေ မတ္တညူတိ ဘောဇနသ္မိံ ပမာဏညူ၊ ပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂပစ္စဝေက္ခဏမတ္တံ ဇာနာတိ ပဇာနာတီတိ အတ္ထော။ ဇာဂရိယံအနုယုတ္တောတိ ရတ္တိန္ဒိဝံ ဆ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ပဉ္စသု ကောဋ္ဌာသေသု ဇာဂရဏဘာဝံ အနုယုတ္တော၊ ဇာဂရဏေယေဝ ယုတ္တပ္ပယုတ္တောတိ အတ္ထော။

ဧဝံ မာတိကံ ဌပေတွာ ဣဒါနိ တမေဝ ဌပိတပဋိပါဋိယာ ဝိဘဇန္တော ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာတိအာဒီနံ အတ္ထော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၅) ဝိတ္ထာရိတော၊ တထာ ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော အာဟာရံ အာဟာရေတိ နေဝ ဒဝါယာတိအာဒီနံ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၈)။ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟီတိ ပဉ္စဟိ နီဝရဏေဟိ ဓမ္မေဟိ။ နီဝရဏာနိ ဟိ စိတ္တံ အာဝရိတွာ တိဋ္ဌန္တိ၊ တသ္မာ အာဝရဏီယာ ဓမ္မာတိ ဝုစ္စန္တိ။ သီဟသေယျံ ကပ္ပေတီတိ သီဟော ဝိယ သေယျံ ကပ္ပေတိ။ ပါဒေ ပါဒံ အစ္စာဓာယာတိ ဝါမပါဒံ ဒက္ခိဏပါဒေ အတိအာဓာယ။ သမံ ဌပိတေ ဟိ ပါဒေ ဇာဏုကေန ဇာဏုကံ ဂေါပ္ဖကေန စ ဂေါပ္ဖကံ ဃဋီယတိ၊ တတော ဝေဒနာ ဥဋ္ဌဟန္တိ။ တသ္မာ တဿ ဒေါသဿ ပရိဝဇ္ဇနတ္ထံ ထောကံ အတိက္ကမိတွာ ဧသ ပါဒံ ဌပေတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပါဒေ ပါဒံ အစ္စာဓာယာ’’တိ။

သတောသမ္ပဇာနောတိ သတိယာ စေဝ သမ္ပဇညေန စ သမန္နာဂတော။ ကထံ ပနေသ နိဒ္ဒါယန္တော သတော သမ္ပဇာနော နာမ ဟောတီတိ? ပုရိမပ္ပဝတ္တိဝသေန။ အယံ ဟိ စင်္ကမေ စင်္ကမန္တော နိဒ္ဒါယ ဩက္ကမနဘာဝံ ဉတွာ ပဝတ္တမာနံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဌပေတွာ မဉ္စေ ဝါ ဖလကေ ဝါ နိပန္နော နိဒ္ဒံ ဥပဂန္တွာ ပုန ပဗုဇ္ဈမာနော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဌိတဋ္ဌာနေ ဂဏှန္တောယေဝ ပဗုဇ္ဈတိ။ တသ္မာ နိဒ္ဒါယန္တောပိ သတော သမ္ပဇာနော နာမ ဟောတိ။ အယံ တာဝ မူလကမ္မဋ္ဌာနေ နယောဝ။ ပရိဂ္ဂဟကမ္မဋ္ဌာနဝသေနာပိ ပနေသ သတော သမ္ပဇာနော နာမ ဟောတိ။ ကထံ? အယံ ဟိ စင်္ကမန္တော နိဒ္ဒါယ ဩက္ကမနဘာဝံ ဉတွာ ပါသာဏဖလကေ ဝါ မဉ္စေ ဝါ ဒက္ခိဏေန ပဿေန နိပဇ္ဇိတွာ ပစ္စဝေက္ခတိ – ‘‘အစေတနော ကာယော အစေတနေ မဉ္စေ ပတိဋ္ဌိတော၊ အစေတနော မဉ္စော အစေတနာယ ပထဝိယာ၊ အစေတနာ ပထဝီ အစေတနေ ဥဒကေ၊ အစေတနံ ဥဒကံ အစေတနေ ဝါတေ၊ အစေတနော ဝါတော အစေတနေ အာကာသေ ပတိဋ္ဌိတော။ တတ္ထ အာကာသမ္ပိ ‘အဟံ ဝါတံ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတ’န္တိ န ဇာနာတိ၊ ဝါတောပိ ‘အဟံ အာကာသေ ပတိဋ္ဌိတော’တိ န ဇာနာတိ။ တထာ ဝါတော န ဇာနာတိ။ ‘အဟံ ဥဒကံ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတော’တိ…ပေ… မဉ္စော န ဇာနာတိ၊ ‘အဟံ ကာယံ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတော’တိ၊ ကာယော န ဇာနာတိ ‘အဟံ မဉ္စေ ပတိဋ္ဌိတော’တိ။ န ဟိ တေသံ အညမညံ အာဘောဂေါ ဝါ သမန္နာဟာရော ဝါ မနသိကာရော ဝါ စေတနာ ဝါ ပတ္ထနာ ဝါ အတ္ထီ’’တိ။ တဿ ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခတော တံ ပစ္စဝေက္ခဏစိတ္တံ ဘဝင်္ဂေ ဩတရတိ။ ဧဝံ နိဒ္ဒါယန္တောပိ သတော သမ္ပဇာနော နာမ ဟောတီတိ။

ဥဋ္ဌာနသညံ မနသိကရိတွာတိ ‘‘ဧတ္တကံ ဌာနံ ဂတေ စန္ဒေ ဝါ တာရကာယ ဝါ ဥဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ဥဋ္ဌာနကာလပရိစ္ဆေဒိကံ သညံ မနသိကရိတွာ၊ စိတ္တေ ဌပေတွာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ကရိတွာ သယိတော ဟိ ယထာပရိစ္ဆိန္နေယေဝ ကာလေ ဥဋ္ဌဟတိ။

၇။ အတ္တဗျာဗာဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၇။ သတ္တမေ အတ္တဗျာဗာဓာယာတိ အတ္တဒုက္ခာယ။ ပရဗျာဗာဓာယာတိ ပရဒုက္ခာယ။ ကာယသုစရိတန္တိအာဒီနိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဒသကုသလကမ္မပထဝသေန အာဂတာနိ၊ ဥပရိ ပန ယာဝ အရဟတ္တာ အဝါရိတာနေဝ။

၈။ ဒေဝလောကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၈။ အဋ္ဌမေ အဋ္ဋီယေယျာထာတိ အဋ္ဋာ ပီဠိတာ ဘဝေယျာထ။ ဟရာယေယျာထာတိ လဇ္ဇေယျာထ။ ဇိဂုစ္ဆေယျာထာတိ ဂူထေ ဝိယ တသ္မိံ ဝစနေ သဉ္ဇာတဇိဂုစ္ဆာ ဘဝေယျာထ။ ဣတိ ကိရာတိ ဧတ္ထ ဣတီတိ ပဒသန္ဓိဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာ၊ ကိရာတိ အနုဿဝတ္ထေ နိပါတော။ ဒိဗ္ဗေန ကိရ အာယုနာ အဋ္ဋီယထာတိ ဧဝမဿ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဂေဝ ခေါ ပနာတိ ပဌမတရံယေဝ။

၉။ ပဌမပါပဏိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၉။ နဝမေ ပါပဏိကောတိ အာပဏိကော၊ အာပဏံ ဥဂ္ဃာဋေတွာ ဘဏ္ဍဝိက္ကာယကဿ ဝါဏိဇဿေတံ အဓိဝစနံ။ အဘဗ္ဗောတိ အဘာဇနဘူတော။ နသက္ကစ္စံ ကမ္မန္တံ အဓိဋ္ဌာတီတိ ယထာ အဓိဋ္ဌိတံ သုအဓိဋ္ဌိတံ ဟောတိ၊ ဧဝံ သယံ အတ္တပစ္စက္ခံ ကရောန္တော နာဓိဋ္ဌာတိ။ တတ္ထ ပစ္စူသကာလေ ပဒသဒ္ဒေန ဥဋ္ဌာယ ဒီပံ ဇာလေတွာ ဘဏ္ဍံ ပသာရေတွာ အနိသီဒန္တော ပုဗ္ဗဏှသမယံ န သက္ကစ္စံ ကမ္မန္တံ အဓိဋ္ဌာတိ နာမ။ အယံ ဟိ ယံ စောရာ ရတ္တိံ ဘဏ္ဍံ ဟရိတွာ ‘‘ဣဒံ အမှာကံ ဟတ္ထတော ဝိဿဇ္ဇေဿာမာ’’တိ အာပဏံ ဂန္တွာ အပ္ပေန အဂ္ဃေန ဒေန္တိ၊ ယမ္ပိ ဗဟုဝေရိနော မနုဿာ ရတ္တိံ နဂရေ ဝသိတွာ ပါတောဝ အာပဏံ ဂန္တွာ ဘဏ္ဍံ ဂဏှန္တိ၊ ယံ ဝါ ပန ဇနပဒံ ဂန္တုကာမာ မနုဿာ ပါတောဝ အာပဏံ ဂန္တွာ ဘဏ္ဍံ ကိဏန္တိ၊ တပ္ပစ္စယဿ လာဘဿ အဿာမိကော ဟောတိ။

အညေသံ ဘောဇနဝေလာယ ပန ဘုဉ္ဇိတုံ အာဂန္တွာ ပါတောဝ ဘဏ္ဍံ ပဋိသာမေတွာ ဃရံ ဂန္တွာ ဘုဉ္ဇိတွာ နိဒ္ဒါယိတွာ သာယံ ပုန အာပဏံ အာဂစ္ဆန္တော မဇ္ဈနှိကသမယံ န သက္ကစ္စံ ကမ္မန္တံ အဓိဋ္ဌာတိ နာမ။ သော ဟိ ယံ စောရာ ပါတောဝ ဝိဿဇ္ဇေတုံ န သမ္ပာပုဏိံသု၊ ဒိဝါကာလေ ပန ပရေသံ အသဉ္စာရက္ခဏေ အာပဏံ ဂန္တွာ အပ္ပဂ္ဃေန ဒေန္တိ၊ ယဉ္စ ဘောဇနဝေလာယ ပုညဝန္တော ဣဿရာ ‘‘အာပဏတော ဣဒဉ္စိဒဉ္စ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဟိဏိတွာ အာဟရာပေန္တိ၊ တပ္ပစ္စယဿ လာဘဿ အဿာမိကော ဟောတိ။

ယာဝ ယာမဘေရိနိက္ခမနာ ပန အန္တောအာပဏေ ဒီပံ ဇာလာပေတွာ အနိသီဒန္တော သာယနှသမယံ န သက္ကစ္စံ ကမ္မန္တံ အဓိဋ္ဌာတိ နာမ။ သော ဟိ ယံ စောရာ ပါတောပိ ဒိဝါပိ ဝိဿဇ္ဇေတုံ န သမ္ပာပုဏိံသု ၊ သာယံ ပန အာပဏံ ဂန္တွာ အပ္ပဂ္ဃေန ဒေန္တိ၊ တပ္ပစ္စယဿ လာဘဿ အဿာမိကော ဟောတိ။

န သက္ကစ္စံ သမာဓိနိမိတ္တံ အဓိဋ္ဌာတီတိ သက္ကစ္စကိရိယာယ သမာဓိံ န သမာပဇ္ဇတိ။ ဧတ္ထ စ ပါတောဝ စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏေသု ဝတ္တံ ကတွာ သေနာသနံ ပဝိသိတွာ ယာဝ ဘိက္ခာစာရဝေလာ၊ တာဝ သမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ အနိသီဒန္တော ပုဗ္ဗဏှသမယံ န သက္ကစ္စံ သမာဓိနိမိတ္တံ အဓိဋ္ဌာတိ နာမ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပန ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနံ ပဝိသိတွာ ယာဝ သာယနှသမယာ သမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ အနိသီဒန္တော မဇ္ဈနှိကသမယံ န သက္ကစ္စံ သမာဓိနိမိတ္တံ အဓိဋ္ဌာတိ နာမ။ သာယံ ပန စေတိယံ ဝန္ဒိတွာ ထေရူပဋ္ဌာနံ ကတွာ သေနာသနံ ပဝိသိတွာ ပဌမယာမံ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ အနိသီဒန္တော သာယနှသမယံ န သက္ကစ္စံ သမာဓိနိမိတ္တံ အဓိဋ္ဌာတိ နာမ။ သုက္ကပက္ခော ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အပိစေတ္ထ ‘‘သမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ’’တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေ သမာပတ္တိယာ အသတိ ဝိပဿနာပိ ဝဋ္ဋတိ၊ သမာဓိနိမိတ္တန္တိ စ သမာဓိအာရမ္မဏမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘သမာဓိပိ သမာဓိနိမိတ္တံ၊ သမာဓာရမ္မဏမ္ပိ သမာဓိနိမိတ္တ’’န္တိ။

၁၀။ ဒုတိယပါပဏိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၀။ ဒသမေ စက္ခုမာတိ ပညာစက္ခုနာ စက္ခုမာ ဟောတိ။ ဝိဓုရောတိ ဝိသိဋ္ဌဓုရော ဥတ္တမဓုရော ဉာဏသမ္ပယုတ္တေန ဝီရိယေန သမန္နာဂတော။ နိဿယသမ္ပန္နောတိ အဝဿယသမ္ပန္နော ပတိဋ္ဌာနသမ္ပန္နော။ ပဏိယန္တိ ဝိက္ကာယိကဘဏ္ဍံ။ ဧတ္တကံ မူလံ ဘဝိဿတိ ဧတ္တကော ဥဒယောတိ တသ္မိံ ‘‘ဧဝံ ကီတံ ဧဝံ ဝိက္ကာယမာန’’န္တိ ဝုတ္တပဏိယေ ယေန ကယေန တံ ကီတံ၊ တံ ကယသင်္ခါတံ မူလံ ဧတ္တကံ ဘဝိဿတိ။ ယော စ တသ္မိံ ဝိက္ကယမာနေ ဝိက္ကယော၊ တသ္မိံ ဝိက္ကယေ ဧတ္တကော ဥဒယော ဘဝိဿတိ၊ ဧတ္တိကာ ဝဍ္ဎီတိ အတ္ထော။

ကုသလော ဟောတိ ပဏိယံ ကေတုဉ္စ ဝိက္ကေတုဉ္စာတိ သုလဘဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ကိဏန္တော ဒုလ္လဘဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဝိက္ကိဏန္တော စ ဧတ္ထ ကုသလော နာမ ဟောတိ၊ ဒသဂုဏမ္ပိ ဝီသတိဂုဏမ္ပိ လာဘံ လဘတိ။

အဍ္ဎာတိ ဣဿရာ ဗဟုနာ နိက္ခိတ္တဓနေန သမန္နာဂတာ။ မဟဒ္ဓနာတိ ဝဠဉ္ဇနကဝသေန မဟဒ္ဓနာ ။ မဟာဘောဂါတိ ဥပဘောဂပရိဘောဂဘဏ္ဍေန မဟာဘောဂါ။ ပဋိဗလောတိ ကာယဗလေန စေဝ ဉာဏဗလေန စ သမန္နာဂတတ္တာ သမတ္ထော။ အမှာကဉ္စ ကာလေန ကာလံ အနုပ္ပဒါတုန္တိ အမှာကဉ္စ ဂဟိတဓနမူလိကံ ဝဍ္ဎိံ ကာလေန ကာလံ အနုပ္ပဒါတုံ။ နိပတန္တီတိ နိမန္တေန္တိ။ နိပါတေန္တီတိပိ ပါဌော၊ အယမေဝ အတ္ထော။

ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒါယာတိ ကုသလဓမ္မာနံ သမ္ပာဒနတ္ထာယ ပဋိလာဘတ္ထာယ။ ထာမဝါတိ ဉာဏထာမေန သမန္နာဂတော။ ဒဠှပရက္ကမောတိ ထိရေန ဉာဏပရက္ကမေန သမန္နာဂတော။ အနိက္ခိတ္တဓုရောတိ ‘‘အဂ္ဂမဂ္ဂံ အပါပုဏိတွာ ဣမံ ဝီရိယဓုရံ န ဌပေဿာမီ’’တိ ဧဝံ အဋ္ဌပိတဓုရော။

ဗဟုဿုတာတိ ဧကနိကာယာဒိဝသေန ဗဟု ဗုဒ္ဓဝစနံ သုတံ ဧတေသန္တိ ဗဟုဿုတာ။ အာဂတာဂမာတိ ဧကော နိကာယော ဧကော အာဂမော နာမ၊ ဒွေ နိကာယာ ဒွေ အာဂမာ နာမ၊ ပဉ္စ နိကာယာ ပဉ္စ အာဂမာ နာမ၊ ဧတေသု အာဂမေသု ယေသံ ဧကောပိ အာဂမော အာဂတော ပဂုဏော ပဝတ္တိတော၊ တေ အာဂတာဂမာ နာမ။ ဓမ္မဓရာတိ သုတ္တန္တပိဋကဓရာ။ ဝိနယဓရာတိ ဝိနယပိဋကဓရာ။ မာတိကာဓရာတိ ဒွေမာတိကာဓရာ။ ပရိပုစ္ဆတီတိ အတ္ထာနတ္ထံ ကာရဏာကာရဏံ ပုစ္ဆတိ။ ပရိပဉှတီတိ ‘‘ဣမံ နာမ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ အညာတိ တုလေတိ ပရိဂ္ဂဏှာတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ ပဌမံ ပညာ အာဂတာ၊ ပစ္ဆာ ဝီရိယဉ္စ ကလျာဏမိတ္တသေဝနာ စ။ တတ္ထ ပဌမံ အရဟတ္တံ ပတွာ ပစ္ဆာ ဝီရိယံ ကတွာ ကလျာဏမိတ္တာ သေဝိတဗ္ဗာတိ န ဧဝံ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ဒေသနာယ နာမ ဟေဋ္ဌိမေန ဝါ ပရိစ္ဆေဒေါ ဟောတိ ဥပရိမေန ဝါ ဒွီဟိပိ ဝါ ကောဋီဟိ။ ဣဓ ပန ဥပရိမေန ပရိစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တသ္မာ ကထေန္တေန ပဌမံ ကလျာဏမိတ္တဥပနိဿယံ ဒဿေတွာ မဇ္ဈေ ဝီရိယံ ဒဿေတွာ ပစ္ဆာ အရဟတ္တံ ကထေတဗ္ဗန္တိ။

ရထကာရဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။