📜

၃။ ပုဂ္ဂလဝဂ္ဂေါ

၁။ သမိဒ္ဓသုတ္တံ

၂၁။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ စ သမိဒ္ဓါ [သဝိဋ္ဌော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] အာယသ္မာ စ မဟာကောဋ္ဌိကော [မဟာကောဋ္ဌိတော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ယေနာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ သာရိပုတ္တေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိံသု။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ အာယသ္မန္တံ သမိဒ္ဓံ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဧတဒဝေါစ –

‘‘တယောမေ၊ အာဝုသော သမိဒ္ဓ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ တယော? ကာယသက္ခီ၊ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော [ဒိဋ္ဌပ္ပတ္တော (က။)]၊ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော။ ဣမေ ခေါ၊ အာဝုသော၊ တယော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ဣမေသံ၊ အာဝုသော၊ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ကတမော တေ ပုဂ္ဂလော ခမတိ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ?

‘‘တယောမေ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ တယော? ကာယသက္ခီ၊ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော၊ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော။ ဣမေ ခေါ၊ အာဝုသော၊ တယော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ဣမေသံ၊ အာဝုသော၊ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ယွာယံ [ယောယံ (က။)] ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓါဝိမုတ္တော၊ အယံ မေ ပုဂ္ဂလော ခမတိ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဣမဿ၊ အာဝုသော၊ ပုဂ္ဂလဿ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တ’’န္တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အာယသ္မန္တံ မဟာကောဋ္ဌိကံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘တယောမေ၊ အာဝုသော ကောဋ္ဌိက၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ ။ ကတမေ တယော? ကာယသက္ခီ၊ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော၊ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော။ ဣမေ ခေါ၊ အာဝုသော၊ တယော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ဣမေသံ ၊ အာဝုသော၊ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ကတမော တေ ပုဂ္ဂလော ခမတိ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ?

‘‘တယောမေ ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ တယော? ကာယသက္ခီ၊ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော၊ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော။ ဣမေ ခေါ၊ အာဝုသော၊ တယော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ဣမေသံ၊ အာဝုသော၊ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော ကာယသက္ခီ၊ အယံ မေ ပုဂ္ဂလော ခမတိ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဣမဿ၊ အာဝုသော၊ ပုဂ္ဂလဿ သမာဓိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တ’’န္တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကောဋ္ဌိကော အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘တယောမေ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ တယော? ကာယသက္ခီ ၊ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော၊ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော။ ဣမေ ခေါ၊ အာဝုသော၊ တယော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ဣမေသံ၊ အာဝုသော၊ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ကတမော တေ ပုဂ္ဂလော ခမတိ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ?

‘‘တယောမေ၊ အာဝုသော ကောဋ္ဌိက၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ တယော? ကာယသက္ခီ၊ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော၊ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော။ ဣမေ ခေါ၊ အာဝုသော၊ တယော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ဣမေသံ၊ အာဝုသော၊ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော၊ အယံ မေ ပုဂ္ဂလော ခမတိ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဣမဿ၊ အာဝုသော၊ ပုဂ္ဂလဿ ပညိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တ’’န္တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အာယသ္မန္တဉ္စ သမိဒ္ဓံ အာယသ္မန္တဉ္စ မဟာကောဋ္ဌိကံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဗျာကတံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ အမှေဟိ သဗ္ဗေဟေဝ ယထာသကံ ပဋိဘာနံ။ အာယာမာဝုသော၊ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိဿာမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေဿာမ။ ယထာ နော ဘဂဝါ ဗျာကရိဿတိ တထာ နံ ဓာရေဿာမာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခေါ အာယသ္မာ စ သမိဒ္ဓါ အာယသ္မာ စ မဟာကောဋ္ဌိကော အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ပစ္စဿောသုံ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ စ သာရိပုတ္တော အာယသ္မာ စ သမိဒ္ဓါ အာယသ္မာ စ မဟာကောဋ္ဌိကော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ယာဝတကော အဟောသိ အာယသ္မတာ စ သမိဒ္ဓေန အာယသ္မတာ စ မဟာကောဋ္ဌိကေန သဒ္ဓိံ ကထာသလ္လာပေါ တံ သဗ္ဗံ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။

‘‘န ခွေတ္ထ၊ သာရိပုတ္တ၊ သုကရံ ဧကံသေန ဗျာကာတုံ – ‘အယံ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’တိ။ ဌာနဉှေတံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဝိဇ္ဇတိ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓါဝိမုတ္တော သွာဿ [သွာယံ (သျာ။ ကံ။ ပီ။)၊ သောယံ (က။)] အရဟတ္တာယ ပဋိပန္နော၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော ကာယသက္ခီ သွာဿ သကဒါဂါမီ ဝါ အနာဂါမီ ဝါ၊ ယော စာယံ ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော သောပဿ [သောယံ (က။)] သကဒါဂါမီ ဝါ အနာဂါမီ ဝါ။

‘‘န ခွေတ္ထ၊ သာရိပုတ္တ၊ သုကရံ ဧကံသေန ဗျာကာတုံ – ‘အယံ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’တိ။ ဌာနဉှေတံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဝိဇ္ဇတိ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော ကာယသက္ခီ သွာဿ အရဟတ္တာယ ပဋိပန္နော၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓါဝိမုတ္တော သွာဿ သကဒါဂါမီ ဝါ အနာဂါမီ ဝါ၊ ယော စာယံ ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော သောပဿ သကဒါဂါမီ ဝါ အနာဂါမီ ဝါ။

‘‘န ခွေတ္ထ၊ သာရိပုတ္တ၊ သုကရံ ဧကံသေန ဗျာကာတုံ – ‘အယံ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’တိ။ ဌာနဉှေတံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဝိဇ္ဇတိ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော သွာဿ အရဟတ္တာယ ပဋိပန္နော၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓါဝိမုတ္တော သွာဿ သကဒါဂါမီ ဝါ အနာဂါမီ ဝါ၊ ယော စာယံ ပုဂ္ဂလော ကာယသက္ခီ သောပဿ သကဒါဂါမီ ဝါ အနာဂါမီ ဝါ။

‘‘န ခွေတ္ထ၊ သာရိပုတ္တ၊ သုကရံ ဧကံသေန ဗျာကာတုံ – ‘အယံ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ ဂိလာနသုတ္တံ

၂၂။ [ပု။ ပ။ ၉၄] ‘‘တယောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိလာနာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ တယော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ဂိလာနော လဘန္တော ဝါ သပ္ပာယာနိ ဘောဇနာနိ အလဘန္တော ဝါ သပ္ပာယာနိ ဘောဇနာနိ၊ လဘန္တော ဝါ သပ္ပာယာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ အလဘန္တော ဝါ သပ္ပာယာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ၊ လဘန္တော ဝါ ပတိရူပံ ဥပဋ္ဌာကံ အလဘန္တော ဝါ ပတိရူပံ ဥပဋ္ဌာကံ နေဝ ဝုဋ္ဌာတိ တမှာ အာဗာဓာ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ဂိလာနော လဘန္တော ဝါ သပ္ပာယာနိ ဘောဇနာနိ အလဘန္တော ဝါ သပ္ပာယာနိ ဘောဇနာနိ၊ လဘန္တော ဝါ သပ္ပာယာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ အလဘန္တော ဝါ သပ္ပာယာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ ၊ လဘန္တော ဝါ ပတိရူပံ ဥပဋ္ဌာကံ အလဘန္တော ဝါ ပတိရူပံ ဥပဋ္ဌာကံ ဝုဋ္ဌာတိ တမှာ အာဗာဓာ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ဂိလာနော လဘန္တောဝ သပ္ပာယာနိ ဘောဇနာနိ နော အလဘန္တော၊ လဘန္တောဝ သပ္ပာယာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ နော အလဘန္တော၊ လဘန္တောဝ ပတိရူပံ ဥပဋ္ဌာကံ နော အလဘန္တော ဝုဋ္ဌာတိ တမှာ အာဗာဓာ။

‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယွာယံ ဂိလာနော လဘန္တောဝ သပ္ပာယာနိ ဘောဇနာနိ နော အလဘန္တော၊ လဘန္တောဝ သပ္ပာယာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ နော အလဘန္တော၊ လဘန္တောဝ ပတိရူပံ ဥပဋ္ဌာကံ နော အလဘန္တော ဝုဋ္ဌာတိ တမှာ အာဗာဓာ၊ ဣမံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိလာနံ ပဋိစ္စ ဂိလာနဘတ္တံ အနုညာတံ ဂိလာနဘေသဇ္ဇံ အနုညာတံ ဂိလာနုပဋ္ဌာကော အနုညာတော။ ဣမဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိလာနံ ပဋိစ္စ အညေပိ ဂိလာနာ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တယော ဂိလာနာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တယောမေ ဂိလာနူပမာ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ တယော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော လဘန္တော ဝါ တထာဂတံ ဒဿနာယ အလဘန္တော ဝါ တထာဂတံ ဒဿနာယ၊ လဘန္တော ဝါ တထာဂတပ္ပဝေဒိတံ ဓမ္မဝိနယံ သဝနာယ အလဘန္တော ဝါ တထာဂတပ္ပဝေဒိတံ ဓမ္မဝိနယံ သဝနာယ နေဝ ဩက္ကမတိ နိယာမံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တံ။

‘‘ဣဓ၊ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော လဘန္တော ဝါ တထာဂတံ ဒဿနာယ အလဘန္တော ဝါ တထာဂတံ ဒဿနာယ၊ လဘန္တော ဝါ တထာဂတပ္ပဝေဒိတံ ဓမ္မဝိနယံ သဝနာယ အလဘန္တော ဝါ တထာဂတပ္ပဝေဒိတံ ဓမ္မဝိနယံ သဝနာယ ဩက္ကမတိ နိယာမံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တံ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော လဘန္တောဝ တထာဂတံ ဒဿနာယ နော အလဘန္တော၊ လဘန္တောဝ တထာဂတပ္ပဝေဒိတံ ဓမ္မဝိနယံ သဝနာယ နော အလဘန္တော ဩက္ကမတိ နိယာမံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တံ။

‘‘တတြ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော လဘန္တောဝ တထာဂတံ ဒဿနာယ နော အလဘန္တော၊ လဘန္တောဝ တထာဂတပ္ပဝေဒိတံ ဓမ္မဝိနယံ သဝနာယ နော အလဘန္တော ဩက္ကမတိ နိယာမံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တံ၊ ဣမံ ခေါ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလံ ပဋိစ္စ ဓမ္မဒေသနာ အနုညာတာ။ ဣမဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလံ ပဋိစ္စ အညေသမ္ပိ ဓမ္မော ဒေသေတဗ္ဗော။ ‘‘ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တယော ဂိလာနူပမာ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ သင်္ခါရသုတ္တံ

၂၃။ ‘‘တယောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ တယော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော သဗျာဗဇ္ဈံ [သဗျာပဇ္ဈံ (သဗ္ဗတ္ထ) ဧဝမုပရိပိ] ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ၊ သဗျာဗဇ္ဈံ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ၊ သဗျာဗဇ္ဈံ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ။ သော သဗျာဗဇ္ဈံ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ၊ သဗျာဗဇ္ဈံ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ၊ သဗျာဗဇ္ဈံ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ သဗျာဗဇ္ဈံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တမေနံ သဗျာဗဇ္ဈံ လောကံ ဥပပန္နံ သမာနံ သဗျာဗဇ္ဈာ ဖဿာ ဖုသန္တိ။ သော သဗျာဗဇ္ဈေဟိ ဖဿေဟိ ဖုဋ္ဌော သမာနော သဗျာဗဇ္ဈံ ဝေဒနံ ဝေဒယတိ ဧကန္တဒုက္ခံ၊ သေယျထာပိ သတ္တာ နေရယိကာ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အဗျာဗဇ္ဈံ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ၊ အဗျာဗဇ္ဈံ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ၊ အဗျာဗဇ္ဈံ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ။ သော အဗျာဗဇ္ဈံ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ၊ အဗျာဗဇ္ဈံ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ၊ အဗျာဗဇ္ဈံ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ အဗျာဗဇ္ဈံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တမေနံ အဗျာဗဇ္ဈံ လောကံ ဥပပန္နံ သမာနံ အဗျာဗဇ္ဈာ ဖဿာ ဖုသန္တိ။ သော အဗျာဗဇ္ဈေဟိ ဖဿေဟိ ဖုဋ္ဌော သမာနော အဗျာဗဇ္ဈံ ဝေဒနံ ဝေဒယတိ ဧကန္တသုခံ၊ သေယျထာပိ ဒေဝါ သုဘကိဏှာ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ၊ သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ၊ သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ။ သော သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ၊ သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ၊ သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တမေနံ သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ လောကံ ဥပပန္နံ သမာနံ သဗျာဗဇ္ဈာပိ အဗျာဗဇ္ဈာပိ ဖဿာ ဖုသန္တိ။ သော သဗျာဗဇ္ဈေဟိပိ အဗျာဗဇ္ဈေဟိပိ ဖဿေဟိ ဖုဋ္ဌော သမာနော သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ ဝေဒနံ ဝေဒယတိ ဝေါကိဏ္ဏသုခဒုက္ခံ၊ သေယျထာပိ မနုဿာ ဧကစ္စေ စ ဒေဝါ ဧကစ္စေ စ ဝိနိပါတိကာ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တယော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ တတိယံ။

၄။ ဗဟုကာရသုတ္တံ

၂၄။ ‘‘တယောမေ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ ပုဂ္ဂလဿ ဗဟုကာရာ။ ကတမေ တယော? ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလံ အာဂမ္မ ပုဂ္ဂလော ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ၊ ဓမ္မံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ၊ သင်္ဃံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ၊ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဗဟုကာရော။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယံ ပုဂ္ဂလံ အာဂမ္မ ပုဂ္ဂလော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဗဟုကာရော။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယံ ပုဂ္ဂလံ အာဂမ္မ ပုဂ္ဂလော အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဗဟုကာရော။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တယော ပုဂ္ဂလာ ပုဂ္ဂလဿ ဗဟုကာရာ။

‘‘ဣမေဟိ စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ တီဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ နတ္ထညော ပုဂ္ဂလော ဗဟုကာရောတိ ဝဒါမိ။ ဣမေသံ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ဣမိနာ ပုဂ္ဂလေန န သုပ္ပတိကာရံ ဝဒါမိ၊ ယဒိဒံ အဘိဝါဒနပစ္စုဋ္ဌာနအဉ္ဇလိကမ္မသာမီစိကမ္မစီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသန-ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာနုပ္ပဒါနေနာ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ဝဇိရူပမသုတ္တံ

၂၅။ ‘‘တယောမေ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ ။ ကတမေ တယော? အရုကူပမစိတ္တော ပုဂ္ဂလော၊ ဝိဇ္ဇူပမစိတ္တော ပုဂ္ဂလော၊ ဝဇိရူပမစိတ္တော ပုဂ္ဂလော။ ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရုကူပမစိတ္တော ပုဂ္ဂလော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ကောဓနော ဟောတိ ဥပါယာသဗဟုလော အပ္ပမ္ပိ ဝုတ္တော သမာနော အဘိသဇ္ဇတိ ကုပ္ပတိ ဗျာပဇ္ဇတိ ပတိတ္ထီယတိ ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုဋ္ဌာရုကော [ဒုဋ္ဌာရုကာ (သီ။)] ကဋ္ဌေန ဝါ ကဌလာယ [ကထလာယ (သျာ။ ကံ။ က။)၊ ကဌလေန-ကထလေန (အဋ္ဌကထာ)] ဝါ ဃဋ္ဋိတော [ဃဋ္ဋိတာ (သီ။)] ဘိယျောသောမတ္တာယ အာသဝံ ဒေတိ [အဿဝနောတိ (သီ။)]၊ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ကောဓနော ဟောတိ ဥပါယာသဗဟုလော အပ္ပမ္ပိ ဝုတ္တော သမာနော အဘိသဇ္ဇတိ ကုပ္ပတိ ဗျာပဇ္ဇတိ ပတိတ္ထီယတိ ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရုကူပမစိတ္တော ပုဂ္ဂလော။

‘‘ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိဇ္ဇူပမစိတ္တော ပုဂ္ဂလော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ သေယျထာပိ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုမာ ပုရိသော ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယံ ဝိဇ္ဇန္တရိကာယ ရူပါနိ ပဿေယျ၊ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိဇ္ဇူပမစိတ္တော ပုဂ္ဂလော။

‘‘ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဇိရူပမစိတ္တော ပုဂ္ဂလော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဇိရဿ နတ္ထိ ကိဉ္စိ အဘေဇ္ဇံ မဏိ ဝါ ပါသာဏော ဝါ၊ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော အာသဝါနံ ခယာ…ပေ… ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဇိရူပမစိတ္တော ပုဂ္ဂလော။ ‘ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တယော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’’န္တိ [ပု။ ပ။ ၁၀၂]။ ပဉ္စမံ။

၆။ သေဝိတဗ္ဗသုတ္တံ

၂၆။ ‘‘တယောမေ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ တယော? အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော န သေဝိတဗ္ဗော န ဘဇိတဗ္ဗော န ပယိရုပါသိတဗ္ဗော။ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သေဝိတဗ္ဗော ဘဇိတဗ္ဗော ပယိရုပါသိတဗ္ဗော။ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ သေဝိတဗ္ဗော ဘဇိတဗ္ဗော ပယိရုပါသိတဗ္ဗော။ ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော န သေဝိတဗ္ဗော န ဘဇိတဗ္ဗော န ပယိရုပါသိတဗ္ဗော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဟီနော ဟောတိ သီလေန သမာဓိနာ ပညာယ။ ဧဝရူပေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော န သေဝိတဗ္ဗော န ဘဇိတဗ္ဗော န ပယိရုပါသိတဗ္ဗော အညတြ အနုဒ္ဒယာ အညတြ အနုကမ္ပာ။

‘‘ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သေဝိတဗ္ဗော ဘဇိတဗ္ဗော ပယိရုပါသိတဗ္ဗော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော သဒိသော ဟောတိ သီလေန သမာဓိနာ ပညာယ။ ဧဝရူပေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သေဝိတဗ္ဗော ဘဇိတဗ္ဗော ပယိရုပါသိတဗ္ဗော။ တံ ကိဿ ဟေတု? သီလသာမညဂတာနံ သတံ သီလကထာ စ နော ဘဝိဿတိ၊ သာ စ နော ပဝတ္တိနီ [ပဝတ္တနီ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။) ပု။ ပ။ ၁၂၂ ပဿိတဗ္ဗံ] ဘဝိဿတိ၊ သာ စ နော ဖာသု ဘဝိဿတိ။ သမာဓိသာမညဂတာနံ သတံ သမာဓိကထာ စ နော ဘဝိဿတိ၊ သာ စ နော ပဝတ္တိနီ ဘဝိဿတိ၊ သာ စ နော ဖာသု ဘဝိဿတိ။ ပညာသာမညဂတာနံ သတံ ပညာကထာ စ နော ဘဝိဿတိ၊ သာ စ နော ပဝတ္တိနီ ဘဝိဿတိ၊ သာ စ နော ဖာသု ဘဝိဿတီတိ။ တသ္မာ ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော သေဝိတဗ္ဗော ဘဇိတဗ္ဗော ပယိရုပါသိတဗ္ဗော။

‘‘ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ သေဝိတဗ္ဗော ဘဇိတဗ္ဗော ပယိရုပါသိတဗ္ဗော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အဓိကော ဟောတိ သီလေန သမာဓိနာ ပညာယ။ ဧဝရူပေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ သေဝိတဗ္ဗော ဘဇိတဗ္ဗော ပယိရုပါသိတဗ္ဗော။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဣတိ အပရိပူရံ ဝါ သီလက္ခန္ဓံ ပရိပူရေဿာမိ၊ ပရိပူရံ ဝါ သီလက္ခန္ဓံ တတ္ထ တတ္ထ ပညာယ အနုဂ္ဂဟေဿာမိ၊ အပရိပူရံ ဝါ သမာဓိက္ခန္ဓံ ပရိပူရေဿာမိ၊ ပရိပူရံ ဝါ သမာဓိက္ခန္ဓံ တတ္ထ တတ္ထ ပညာယ အနုဂ္ဂဟေဿာမိ၊ အပရိပူရံ ဝါ ပညာက္ခန္ဓံ ပရိပူရေဿာမိ၊ ပရိပူရံ ဝါ ပညာက္ခန္ဓံ တတ္ထ တတ္ထ ပညာယ အနုဂ္ဂဟေဿာမီတိ။ တသ္မာ ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ သေဝိတဗ္ဗော ဘဇိတဗ္ဗော ပယိရုပါသိတဗ္ဗော။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တယော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။

‘‘နိဟီယတိ ပုရိသော နိဟီနသေဝီ၊

န စ ဟာယေထ ကဒါစိ တုလျသေဝီ၊

သေဋ္ဌမုပနမံ ဥဒေတိ ခိပ္ပံ၊

တသ္မာ အတ္တနော ဥတ္တရိံ ဘဇေထာ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ၊

၇။ ဇိဂုစ္ဆိတဗ္ဗသုတ္တံ

၂၇။ ‘‘တယောမေ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ တယော? အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဇိဂုစ္ဆိတဗ္ဗော န သေဝိတဗ္ဗော န ဘဇိတဗ္ဗော န ပယိရုပါသိတဗ္ဗော။ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အဇ္ဈုပေက္ခိတဗ္ဗော န သေဝိတဗ္ဗော န ဘဇိတဗ္ဗော န ပယိရုပါသိတဗ္ဗော။ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သေဝိတဗ္ဗော ဘဇိတဗ္ဗော ပယိရုပါသိတဗ္ဗော။ ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဇိဂုစ္ဆိတဗ္ဗော န သေဝိတဗ္ဗော န ဘဇိတဗ္ဗော န ပယိရုပါသိတဗ္ဗော? ဣဓ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဒုဿီလော ဟောတိ ပါပဓမ္မော အသုစိ သင်္ကဿရသမာစာရော ပဋိစ္ဆန္နကမ္မန္တော၊ အဿမဏော သမဏပဋိညော၊ အဗြဟ္မစာရီ ဗြဟ္မစာရိပဋိညော၊ အန္တောပူတိ အဝဿုတော ကသမ္ဗုဇာတော။ ဧဝရူပေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဇိဂုစ္ဆိတဗ္ဗော န သေဝိတဗ္ဗော န ဘဇိတဗ္ဗော န ပယိရုပါသိတဗ္ဗော။ တံ ကိဿ ဟေတု? ကိဉ္စာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧဝရူပဿ ပုဂ္ဂလဿ န ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အာပဇ္ဇတိ၊ အထ ခေါ နံ ပါပကော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိ – ‘ပါပမိတ္တော ပုရိသပုဂ္ဂလော ပါပသဟာယော ပါပသမ္ပဝင်္ကော’တိ။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဟိ ဂူထဂတော ကိဉ္စာပိ န ဒံသတိ [ဍံသတိ (သီ။ သျာ။)၊ ဍဿတိ (ပီ။)]၊ အထ ခေါ နံ မက္ခေတိ၊ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကိဉ္စာပိ ဧဝရူပဿ ပုဂ္ဂလဿ န ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အာပဇ္ဇတိ၊ အထ ခေါ နံ ပါပကော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိ – ‘ပါပမိတ္တော ပုရိသပုဂ္ဂလော ပါပသဟာယော ပါပသမ္ပဝင်္ကော’တိ။ တသ္မာ ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော ဇိဂုစ္ဆိတဗ္ဗော န သေဝိတဗ္ဗော န ဘဇိတဗ္ဗော န ပယိရုပါသိတဗ္ဗော။

‘‘ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အဇ္ဈုပေက္ခိတဗ္ဗော န သေဝိတဗ္ဗော န ဘဇိတဗ္ဗော န ပယိရုပါသိတဗ္ဗော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ကောဓနော ဟောတိ ဥပါယာသဗဟုလော ၊ အပ္ပမ္ပိ ဝုတ္တော သမာနော အဘိသဇ္ဇတိ ကုပ္ပတိ ဗျာပဇ္ဇတိ ပတိတ္ထီယတိ၊ ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုဋ္ဌာရုကော ကဋ္ဌေန ဝါ ကဌလာယ ဝါ ဃဋ္ဋိတော ဘိယျောသောမတ္တာယ အာသဝံ ဒေတိ၊ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိန္ဒုကာလာတံ ကဋ္ဌေန ဝါ ကဌလာယ ဝါ ဃဋ္ဋိတံ ဘိယျောသောမတ္တာယ စိစ္စိဋာယတိ စိဋိစိဋာယတိ၊ ဧဝမေဝံ ခေါ ဘိက္ခဝေ…ပေ… သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂူထကူပေါ ကဋ္ဌေန ဝါ ကဌလာယ ဝါ ဃဋ္ဋိတော ဘိယျောသောမတ္တာယ ဒုဂ္ဂန္ဓော ဟောတိ၊ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ကောဓနော ဟောတိ ဥပါယာသဗဟုလော၊ အပ္ပမ္ပိ ဝုတ္တော သမာနော အဘိသဇ္ဇတိ ကုပ္ပတိ ဗျာပဇ္ဇတိ ပတိတ္ထီယတိ၊ ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ။ ဧဝရူပေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အဇ္ဈုပေက္ခိတဗ္ဗော န သေဝိတဗ္ဗော န ဘဇိတဗ္ဗော န ပယိရုပါသိတဗ္ဗော။ တံ ကိဿ ဟေတု? အက္ကောသေယျပိ မံ ပရိဘာသေယျပိ မံ အနတ္ထမ္ပိ မံ ကရေယျာတိ။ တသ္မာ ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော အဇ္ဈုပေက္ခိတဗ္ဗော န သေဝိတဗ္ဗော န ဘဇိတဗ္ဗော န ပယိရုပါသိတဗ္ဗော။

‘‘ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သေဝိတဗ္ဗော ဘဇိတဗ္ဗော ပယိရုပါသိတဗ္ဗော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော သီလဝါ ဟောတိ ကလျာဏဓမ္မော။ ဧဝရူပေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သေဝိတဗ္ဗော ဘဇိတဗ္ဗော ပယိရုပါသိတဗ္ဗော။ တံ ကိဿ ဟေတု? ကိဉ္စာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧဝရူပဿ ပုဂ္ဂလဿ န ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အာပဇ္ဇတိ၊ အထ ခေါ နံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိ – ‘ကလျာဏမိတ္တော ပုရိသပုဂ္ဂလော ကလျာဏသဟာယော ကလျာဏသမ္ပဝင်္ကော’တိ။ တသ္မာ ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော သေဝိတဗ္ဗော ဘဇိတဗ္ဗော ပယိရုပါသိတဗ္ဗော။ ‘ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တယော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’’န္တိ။

‘‘နိဟီယတိ ပုရိသော နိဟီနသေဝီ၊

န စ ဟာယေထ ကဒါစိ တုလျသေဝီ၊

သေဋ္ဌမုပနမံ ဥဒေတိ ခိပ္ပံ၊

တသ္မာ အတ္တနော ဥတ္တရိံ ဘဇေထာ’’တိ။ သတ္တမံ၊

၈။ ဂူထဘာဏီသုတ္တံ

၂၈။ ‘‘တယောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ ။ ကတမေ တယော? ဂူထဘာဏီ၊ ပုပ္ဖဘာဏီ၊ မဓုဘာဏီ။ ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဂူထဘာဏီ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော သဘဂ္ဂတော ဝါ ပရိသဂ္ဂတော ဝါ [သဘာဂတော ဝါ ပရိသာဂတော ဝါ (သျာ။ ကံ။)] ဉာတိမဇ္ဈဂတော ဝါ ပူဂမဇ္ဈဂတော ဝါ ရာဇကုလမဇ္ဈဂတော ဝါ အဘိနီတော သက္ခိပုဋ္ဌော – ‘ဧဟမ္ဘော ပုရိသ၊ ယံ ဇာနာသိ တံ ဝဒေဟီ’တိ။ သော အဇာနံ ဝါ အာဟ ‘ဇာနာမီ’တိ၊ ဇာနံ ဝါ အာဟ ‘န ဇာနာမီ’တိ၊ အပဿံ ဝါ အာဟ ‘ပဿာမီ’တိ၊ ပဿံ ဝါ အာဟ ‘န ပဿာမီ’တိ [မ။ နိ။ ၁။၄၄၀၊ ပု။ ပ။ ၉၁]၊ ဣတိ အတ္တဟေတု ဝါ ပရဟေတု ဝါ အာမိသကိဉ္စိက္ခဟေတု ဝါ သမ္ပဇာနမုသာ ဘာသိတာ ဟောတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဂူထဘာဏီ။

‘‘ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပုပ္ဖဘာဏီ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော သဘဂ္ဂတော ဝါ ပရိသဂ္ဂတော ဝါ ဉာတိမဇ္ဈဂတော ဝါ ပူဂမဇ္ဈဂတော ဝါ ရာဇကုလမဇ္ဈဂတော ဝါ အဘိနီတော သက္ခိပုဋ္ဌော – ‘ဧဟမ္ဘော ပုရိသ၊ ယံ ပဇာနာသိ တံ ဝဒေဟီ’တိ၊ သော အဇာနံ ဝါ အာဟ ‘န ဇာနာမီ’တိ၊ ဇာနံ ဝါ အာဟ ‘ဇာနာမီ’တိ၊ အပဿံ ဝါ အာဟ ‘န ပဿာမီ’တိ၊ ပဿံ ဝါ အာဟ ‘ပဿာမီ’တိ၊ ဣတိ အတ္တဟေတု ဝါ ပရဟေတု ဝါ အာမိသကိဉ္စိက္ခဟေတု ဝါ န သမ္ပဇာနမုသာ ဘာသိတာ ဟောတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပုပ္ဖဘာဏီ။

‘‘ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော မဓုဘာဏီ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဖရုသံ ဝါစံ ပဟာယ ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ ယာ သာ ဝါစာ နေလာ ကဏ္ဏသုခါ ပေမနီယာ ဟဒယင်္ဂမာ ပေါရီ ဗဟုဇနကန္တာ ဗဟုဇနမနာပါ တထာရူပိံ ဝါစံ ဘာသိတာ ဟောတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော မဓုဘာဏီ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တယော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ အန္ဓသုတ္တံ

၂၉။ ‘‘တယောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ တယော? အန္ဓော၊ ဧကစက္ခု၊ ဒွိစက္ခု။ ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အန္ဓော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ တထာရူပံ စက္ခု န ဟောတိ ယထာရူပေန စက္ခုနာ အနဓိဂတံ ဝါ ဘောဂံ အဓိဂစ္ဆေယျ အဓိဂတံ ဝါ ဘောဂံ ဖာတိံ ကရေယျ [ဖာတိကရေယျ (သီ။)]၊ တထာရူပမ္ပိဿ စက္ခု န ဟောတိ ယထာရူပေန စက္ခုနာ ကုသလာကုသလေ ဓမ္မေ ဇာနေယျ၊ သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇေ ဓမ္မေ ဇာနေယျ၊ ဟီနပ္ပဏီတေ ဓမ္မေ ဇာနေယျ၊ ကဏှသုက္ကသပ္ပဋိဘာဂေ ဓမ္မေ ဇာနေယျ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အန္ဓော။

‘‘ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဧကစက္ခု? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ တထာရူပံ စက္ခု ဟောတိ ယထာရူပေန စက္ခုနာ အနဓိဂတံ ဝါ ဘောဂံ အဓိဂစ္ဆေယျ အဓိဂတံ ဝါ ဘောဂံ ဖာတိံ ကရေယျ၊ တထာရူပံ ပနဿ [တထာရူပမ္ပိဿ (သျာ။ ကံ။ ပီ။ က။)] စက္ခု န ဟောတိ ယထာရူပေန စက္ခုနာ ကုသလာကုသလေ ဓမ္မေ ဇာနေယျ၊ သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇေ ဓမ္မေ ဇာနေယျ၊ ဟီနပ္ပဏီတေ ဓမ္မေ ဇာနေယျ၊ ကဏှသုက္ကသပ္ပဋိဘာဂေ ဓမ္မေ ဇာနေယျ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဧကစက္ခု။

‘‘ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဒွိစက္ခု? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ တထာရူပံ စက္ခု ဟောတိ ယထာရူပေန စက္ခုနာ အနဓိဂတံ ဝါ ဘောဂံ အဓိဂစ္ဆေယျ၊ အဓိဂတံ ဝါ ဘောဂံ ဖာတိံ ကရေယျ၊ တထာရူပမ္ပိဿ စက္ခု ဟောတိ ယထာရူပေန စက္ခုနာ ကုသလာကုသလေ ဓမ္မေ ဇာနေယျ၊ သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇေ ဓမ္မေ ဇာနေယျ၊ ဟီနပ္ပဏီတေ ဓမ္မေ ဇာနေယျ၊ ကဏှသုက္ကသပ္ပဋိဘာဂေ ဓမ္မေ ဇာနေယျ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဒွိစက္ခု။ ‘ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တယော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’’န္တိ။

‘‘န စေဝ ဘောဂါ တထာရူပါ၊ န စ ပုညာနိ ကုဗ္ဗတိ၊

ဥဘယတ္ထ ကလိဂ္ဂါဟော၊ အန္ဓဿ ဟတစက္ခုနော။

‘‘အထာပရာယံ အက္ခာတော၊ ဧကစက္ခု စ ပုဂ္ဂလော၊

ဓမ္မာဓမ္မေန သဌောသော [သံသဋ္ဌော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)၊ သဌောတိ (က။)]၊ ဘောဂါနိ ပရိယေသတိ။

‘‘ထေယျေန ကူဋကမ္မေန၊ မုသာဝါဒေန စူဘယံ၊

ကုသလော ဟောတိ သင်္ဃာတုံ [သံဟာတုံ (သျာ။)]၊ ကာမဘောဂီ စ မာနဝေါ၊

ဣတော သော နိရယံ ဂန္တွာ၊ ဧကစက္ခု ဝိဟညတိ။

‘‘ဒွိစက္ခု ပန အက္ခာတော၊ သေဋ္ဌော ပုရိသပုဂ္ဂလော၊

ဓမ္မလဒ္ဓေဟိ ဘောဂေဟိ၊ ဥဋ္ဌာနာဓိဂတံ ဓနံ။

‘‘ဒဒါတိ သေဋ္ဌသင်္ကပ္ပော၊ အဗျဂ္ဂမာနသော နရော၊

ဥပေတိ ဘဒ္ဒကံ ဌာနံ၊ ယတ္ထ ဂန္တွာ န သောစတိ။

‘‘အန္ဓဉ္စ ဧကစက္ခုဉ္စ၊ အာရကာ ပရိဝဇ္ဇယေ၊

ဒွိစက္ခုံ ပန သေဝေထ၊ သေဋ္ဌံ ပုရိသပုဂ္ဂလ’’န္တိ။ နဝမံ၊

၁၀။ အဝကုဇ္ဇသုတ္တံ

၃၀။ ‘‘တယောမေ ၊ ဘိက္ခဝေ [ပု။ ပ။ ၁၀၇-၁၀၈]၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ တယော? အဝကုဇ္ဇပညော ပုဂ္ဂလော၊ ဥစ္ဆင်္ဂပညော ပုဂ္ဂလော၊ ပုထုပညော ပုဂ္ဂလော။ ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝကုဇ္ဇပညော ပုဂ္ဂလော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အာရာမံ ဂန္တာ ဟောတိ အဘိက္ခဏံ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဓမ္မဿဝနာယ။ တဿ ဘိက္ခူ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ၊ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေန္တိ။ သော တသ္မိံ အာသနေ နိသိန္နော တဿာ ကထာယ နေဝ အာဒိံ မနသိ ကရောတိ၊ န မဇ္ဈံ မနသိ ကရောတိ၊ န ပရိယောသာနံ မနသိ ကရောတိ၊ ဝုဋ္ဌိတောပိ တမှာ အာသနာ တဿာ ကထာယ နေဝ အာဒိံ မနသိ ကရောတိ၊ န မဇ္ဈံ မနသိ ကရောတိ၊ န ပရိယောသာနံ မနသိ ကရောတိ။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုမ္ဘော နိက္ကုဇ္ဇော [နိက္ကုဇ္ဇော (သီ။ ပီ။)] တတြ ဥဒကံ အာသိတ္တံ ဝိဝဋ္ဋတိ၊ နော သဏ္ဌာတိ၊ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော အာရာမံ ဂန္တာ ဟောတိ အဘိက္ခဏံ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဓမ္မဿဝနာယ။ တဿ ဘိက္ခူ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ၊ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေန္တိ။ သော တသ္မိံ အာသနေ နိသိန္နော တဿာ ကထာယ နေဝ အာဒိံ မနသိ ကရောတိ၊ န မဇ္ဈံ မနသိ ကရောတိ၊ န ပရိယောသာနံ မနသိ ကရောတိ၊ ဝုဋ္ဌိတောပိ တမှာ အာသနာ တဿာ ကထာယ နေဝါဒိံ မနသိ ကရောတိ၊ န မဇ္ဈံ မနသိ ကရောတိ၊ န ပရိယောသာနံ မနသိ ကရောတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝကုဇ္ဇပညော ပုဂ္ဂလော။

‘‘ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥစ္ဆင်္ဂပညော ပုဂ္ဂလော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အာရာမံ ဂန္တာ ဟောတိ အဘိက္ခဏံ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဓမ္မဿဝနာယ။ တဿ ဘိက္ခူ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ၊ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေန္တိ။ သော တသ္မိံ အာသနေ နိသိန္နော တဿာ ကထာယ အာဒိမ္ပိ မနသိ ကရောတိ၊ မဇ္ဈမ္ပိ မနသိ ကရောတိ၊ ပရိယောသာနမ္ပိ မနသိ ကရောတိ၊ ဝုဋ္ဌိတော စ ခေါ တမှာ အာသနာ တဿာ ကထာယ နေဝါဒိံ မနသိ ကရောတိ၊ န မဇ္ဈံ မနသိ ကရောတိ၊ န ပရိယောသာနံ မနသိ ကရောတိ။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသဿ ဥစ္ဆင်္ဂေ နာနာခဇ္ဇကာနိ အာကိဏ္ဏာနိ – တိလာ တဏ္ဍုလာ မောဒကာ ဗဒရာ။ သော တမှာ အာသနာ ဝုဋ္ဌဟန္တော သတိသမ္မောသာ ပကိရေယျ ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော အာရာမံ ဂန္တာ ဟောတိ အဘိက္ခဏံ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဓမ္မဿဝနာယ။ တဿ ဘိက္ခူ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ၊ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေန္တိ။ သော တသ္မိံ အာသနေ နိသိန္နော တဿာ ကထာယ အာဒိမ္ပိ မနသိ ကရောတိ၊ မဇ္ဈမ္ပိ မနသိ ကရောတိ၊ ပရိယောသာနမ္ပိ မနသိ ကရောတိ၊ ဝုဋ္ဌိတော စ ခေါ တမှာ အာသနာ တဿာ ကထာယ နေဝ အာဒိံ မနသိ ကရောတိ၊ န မဇ္ဈံ မနသိ ကရောတိ၊ န ပရိယောသာနံ မနသိ ကရောတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥစ္ဆင်္ဂပညော ပုဂ္ဂလော။

‘‘ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုထုပညော ပုဂ္ဂလော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အာရာမံ ဂန္တာ ဟောတိ အဘိက္ခဏံ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဓမ္မဿဝနာယ။ တဿ ဘိက္ခူ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ၊ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေန္တိ။ သော တသ္မိံ အာသနေ နိသိန္နော တဿာ ကထာယ အာဒိမ္ပိ မနသိ ကရောတိ၊ မဇ္ဈမ္ပိ မနသိ ကရောတိ၊ ပရိယောသာနမ္ပိ မနသိ ကရောတိ၊ ဝုဋ္ဌိတောပိ တမှာ အာသနာ တဿာ ကထာယ အာဒိမ္ပိ မနသိ ကရောတိ၊ မဇ္ဈမ္ပိ မနသိ ကရောတိ၊ ပရိယောသာနမ္ပိ မနသိ ကရောတိ။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုမ္ဘော ဥက္ကုဇ္ဇော တတြ ဥဒကံ အာသိတ္တံ သဏ္ဌာတိ နော ဝိဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော အာရာမံ ဂန္တာ ဟောတိ အဘိက္ခဏံ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဓမ္မဿဝနာယ။ တဿ ဘိက္ခူ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ၊ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေန္တိ။ သော တသ္မိံ အာသနေ နိသိန္နော တဿာ ကထာယ အာဒိမ္ပိ မနသိ ကရောတိ၊ မဇ္ဈမ္ပိ မနသိ ကရောတိ၊ ပရိယောသာနမ္ပိ မနသိ ကရောတိ၊ ဝုဋ္ဌိတောပိ တမှာ အာသနာ တဿာ ကထာယ အာဒိမ္ပိ မနသိ ကရောတိ၊ မဇ္ဈမ္ပိ မနသိ ကရောတိ၊ ပရိယောသာနမ္ပိ မနသိ ကရောတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုထုပညော ပုဂ္ဂလော။ ‘ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တယော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’’န္တိ။

‘‘အဝကုဇ္ဇပညော ပုရိသော၊ ဒုမ္မေဓော အဝိစက္ခဏော၊

အဘိက္ခဏမ္ပိ စေ ဟောတိ၊ ဂန္တာ ဘိက္ခူန သန္တိကေ။

‘‘အာဒိံ ကထာယ မဇ္ဈဉ္စ၊ ပရိယောသာနဉ္စ တာဒိသော၊

ဥဂ္ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ၊ ပညာ ဟိဿ န ဝိဇ္ဇတိ။

‘‘ဥစ္ဆင်္ဂပညော ပုရိသော၊ သေယျော ဧတေန ဝုစ္စတိ၊

အဘိက္ခဏမ္ပိ စေ ဟောတိ၊ ဂန္တာ ဘိက္ခူန သန္တိကေ။

‘‘အာဒိံ ကထာယ မဇ္ဈဉ္စ၊ ပရိယောသာနဉ္စ တာဒိသော၊

နိသိန္နော အာသနေ တသ္မိံ၊ ဥဂ္ဂဟေတွာန ဗျဉ္ဇနံ၊

ဝုဋ္ဌိတော နပ္ပဇာနာတိ၊ ဂဟိတံ ဟိဿ [ဂဟိတမ္ပိဿ (က။)] မုဿတိ။

‘‘ပုထုပညော စ ပုရိသော၊ သေယျော ဧတေဟိ [ဧတေန (က။)] ဝုစ္စတိ၊

အဘိက္ခဏမ္ပိ စေ ဟောတိ၊ ဂန္တာ ဘိက္ခူန သန္တိကေ။

‘‘အာဒိံ ကထာယ မဇ္ဈဉ္စ၊ ပရိယောသာနဉ္စ တာဒိသော၊

နိသိန္နော အာသနေ တသ္မိံ၊ ဥဂ္ဂဟေတွာန ဗျဉ္ဇနံ။

‘‘ဓာရေတိ သေဋ္ဌသင်္ကပ္ပော၊ အဗျဂ္ဂမာနသော နရော၊

ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော၊ ဒုက္ခဿန္တကရော သိယာ’’တိ။ ဒသမံ၊

ပုဂ္ဂလဝဂ္ဂေါ တတိယော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

သမိဒ္ဓ [ကာယသက္ခိ (သီ။)၊ သဝိဋ္ဌ (သျာ။ ကံ။)၊ သေဋ္ဌ (က။)] -ဂိလာန-သင်္ခါရာ၊ ဗဟုကာရာ ဝဇိရေန စ၊

သေဝိ-ဇိဂုစ္ဆ-ဂူထဘာဏီ၊ အန္ဓော စ အဝကုဇ္ဇတာတိ။