📜

၄။ ဒေဝဒူတဝဂ္ဂေါ

၁။သဗြဟ္မကသုတ္တံ

၃၁။ ‘‘သဗြဟ္မကာနိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တာနိ ကုလာနိ ယေသံ ပုတ္တာနံ မာတာပိတရော အဇ္ဈာဂါရေ ပူဇိတာ ဟောန္တိ။ သပုဗ္ဗာစရိယကာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တာနိ ကုလာနိ ယေသံ ပုတ္တာနံ မာတာပိတရော အဇ္ဈာဂါရေ ပူဇိတာ ဟောန္တိ။ သာဟုနေယျာနိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တာနိ ကုလာနိ ယေသံ ပုတ္တာနံ မာတာပိတရော အဇ္ဈာဂါရေ ပူဇိတာ ဟောန္တိ။ ‘ဗြဟ္မာ’တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာတာပိတူနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ‘ပုဗ္ဗာစရိယာ’တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာတာပိတူနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ‘အာဟုနေယျာ’တိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာတာပိတူနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဗဟုကာရာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာတာပိတရော ပုတ္တာနံ၊ အာပါဒကာ ပေါသကာ၊ ဣမဿ လောကဿ ဒဿေတာရောတိ။

‘‘ဗြဟ္မာတိ မာတာပိတရော၊ ပုဗ္ဗာစရိယာတိ ဝုစ္စရေ၊

အာဟုနေယျာ စ ပုတ္တာနံ၊ ပဇာယ အနုကမ္ပကာ။

‘‘တသ္မာ ဟိ နေ နမဿေယျ၊ သက္ကရေယျ စ ပဏ္ဍိတော၊

အန္နေန အထ ပါနေန၊ ဝတ္ထေန သယနေန စ၊

ဥစ္ဆာဒနေန နှာပနေန [နဟာပနေန (သီ။)]၊ ပါဒါနံ ဓောဝနေန စ။

‘‘တာယ နံ ပါရိစရိယာယ၊ မာတာပိတူသု ပဏ္ဍိတာ၊

ဣဓေဝ [ဣဓ စေဝ (သီ။)] နံ ပသံသန္တိ၊ ပေစ္စ သဂ္ဂေ ပမောဒတီ’’တိ [သဂ္ဂေ စ မောဒတီတိ (သီ။) ဣတိဝု။ ၁၀၆ ဣတိဝုတ္တကေ]။ ပဌမံ၊

၂။ အာနန္ဒသုတ္တံ

၃၂။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘သိယာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခုနော တထာရူပေါ သမာဓိပဋိလာဘော ယထာ ဣမသ္မိဉ္စ သဝိညာဏကေ ကာယေ အဟင်္ကာရမမင်္ကာရမာနာနုသယာ နာဿု၊ ဗဟိဒ္ဓါ စ သဗ္ဗနိမိတ္တေသု အဟင်္ကာရမမင်္ကာရမာနာနုသယာ နာဿု၊ ယဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတော အဟင်္ကာရမမင်္ကာရမာနာနုသယာ န ဟောန္တိ တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာ’’တိ? ‘‘သိယာ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခုနော တထာရူပေါ သမာဓိပဋိလာဘော ယထာ ဣမသ္မိဉ္စ သဝိညာဏကေ ကာယေ အဟင်္ကာရမမင်္ကာရမာနာနုသယာ နာဿု၊ ဗဟိဒ္ဓါ စ သဗ္ဗနိမိတ္တေသု အဟင်္ကာရမမင်္ကာရမာနာနုသယာ နာဿု၊ ယဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတော အဟင်္ကာရမမင်္ကာရမာနာနုသယာ န ဟောန္တိ တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာ’’တိ။

‘‘ယထာ ကထံ ပန၊ ဘန္တေ၊ သိယာ ဘိက္ခုနော တထာရူပေါ သမာဓိပဋိလာဘော ယထာ ဣမသ္မိဉ္စ သဝိညာဏကေ ကာယေ အဟင်္ကာရမမင်္ကာရမာနာနုသယာ နာဿု၊ ဗဟိဒ္ဓါ စ သဗ္ဗနိမိတ္တေသု အဟင်္ကာရမမင်္ကာရမာနာနုသယာ နာဿု၊ ယဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတော အဟင်္ကာရမမင်္ကာရမာနာနုသယာ န ဟောန္တိ တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာ’’တိ?

‘‘ဣဓာနန္ဒ ၊ ဘိက္ခုနော ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဧတံ သန္တံ ဧတံ ပဏီတံ ယဒိဒံ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှာက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓော နိဗ္ဗာန’န္တိ။ ဧဝံ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ သိယာ ဘိက္ခုနော တထာရူပေါ သမာဓိပဋိလာဘော ယထာ ဣမသ္မိဉ္စ သဝိညာဏကေ ကာယေ အဟင်္ကာရမမင်္ကာရမာနာနုသယာ နာဿု၊ ဗဟိဒ္ဓါ စ သဗ္ဗနိမိတ္တေသု အဟင်္ကာရမမင်္ကာရမာနာနုသယာ နာဿု၊ ယဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတော အဟင်္ကာရမမင်္ကာရမာနာနုသယာ န ဟောန္တိ တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာ’’တိ။

‘‘ဣဒဉ္စ ပန မေတံ၊ အာနန္ဒ၊ သန္ဓာယ ဘာသိတံ ပါရာယနေ ပုဏ္ဏကပဉှေ –

‘‘သင်္ခါယ လောကသ္မိံ ပရောပရာနိ [ပရောဝရာနိ (သီ။ ပီ။) သု။ နိ။ ၁၀၅၄၊ စူဠနိ။ ပုဏ္ဏကမာဏဝပုစ္ဆာ ၇၃]၊

ယဿိဉ္ဇိတံ နတ္ထိ ကုဟိဉ္စိ လောကေ၊

သန္တော ဝိဓူမော အနီဃော [အနိဃော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)၊ အနဃော (?)] နိရာသော၊

အတာရိ သော ဇာတိဇရန္တိ ဗြူမီ’’တိ။ ဒုတိယံ၊

၃။ သာရိပုတ္တသုတ္တံ

၃၃။ အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သံခိတ္တေနပိ ခေါ အဟံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဓမ္မံ ဒေသေယျံ၊ ဝိတ္ထာရေနပိ ခေါ အဟံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဓမ္မံ ဒေသေယျံ၊ သံခိတ္တဝိတ္ထာရေနပိ ခေါ အဟံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဓမ္မံ ဒေသေယျံ၊ အညာတာရော စ ဒုလ္လဘာ’’တိ။ ‘‘ဧတဿ၊ ဘဂဝါ၊ ကာလော၊ ဧတဿ၊ သုဂတ၊ ကာလော ယံ ဘဂဝါ သံခိတ္တေနပိ ဓမ္မံ ဒေသေယျ၊ ဝိတ္ထာရေနပိ ဓမ္မံ ဒေသေယျ၊ သံခိတ္တဝိတ္ထာရေနပိ ဓမ္မံ ဒေသေယျ။ ဘဝိဿန္တိ ဓမ္မဿ အညာတာရော’’တိ။

‘‘တသ္မာတိဟ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ဣမသ္မိဉ္စ သဝိညာဏကေ ကာယေ အဟင်္ကာရမမင်္ကာရမာနာနုသယာ န ဘဝိဿန္တိ၊ ဗဟိဒ္ဓါ စ သဗ္ဗနိမိတ္တေသု အဟင်္ကာရမမင်္ကာရမာနာနုသယာ န ဘဝိဿန္တိ၊ ယဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတော အဟင်္ကာရမမင်္ကာရမာနာနုသယာ န ဟောန္တိ တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿာမာ’တိ။ ဧဝဉှိ ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ သိက္ခိတဗ္ဗံ။

‘‘ယတော စ ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဘိက္ခုနော ဣမသ္မိဉ္စ သဝိညာဏကေ ကာယေ အဟင်္ကာရမမင်္ကာရမာနာနုသယာ န ဟောန္တိ၊ ဗဟိဒ္ဓါ စ သဗ္ဗနိမိတ္တေသု အဟင်္ကာရမမင်္ကာရမာနာနုသယာ န ဟောန္တိ၊ ယဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတော အဟင်္ကာရမမင်္ကာရမာနာနုသယာ န ဟောန္တိ တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ၊ သာရိပုတ္တ – ‘ဘိက္ခု အစ္ဆေစ္ဆိ [အစ္ဆေဇ္ဇိ (သျာ။ ကံ။ က။)] တဏှံ၊ ဝိဝတ္တယိ [ဝါဝတ္တယိ (သီ။ ပီ။)] သံယောဇနံ၊ သမ္မာ မာနာဘိသမယာ အန္တမကာသိ ဒုက္ခဿ’။ ဣဒဉ္စ ပန မေတံ၊ သာရိပုတ္တ၊ သန္ဓာယ ဘာသိတံ ပါရာယနေ [ပါရာယဏေ (သီ။)] ဥဒယပဉှေ –

‘‘ပဟာနံ ကာမသညာနံ၊ ဒေါမနဿာန စူဘယံ၊

ထိနဿ စ ပနူဒနံ၊ ကုက္ကုစ္စာနံ နိဝါရဏံ။

‘‘ဥပေက္ခာသတိသံသုဒ္ဓံ ၊ ဓမ္မတက္ကပုရေဇဝံ၊

အညာဝိမောက္ခံ ပဗြူမိ၊ အဝိဇ္ဇာယ ပဘေဒန’’န္တိ [သု။ နိ။ ၁၁၁၂၊ စူဠနိ။ ဥဒယမာဏဝပုစ္ဆာ ၁၃၁]။ တတိယံ၊

၄။ နိဒါနသုတ္တံ

၃၄။ ‘‘တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဒါနာနိ ကမ္မာနံ သမုဒယာယ။ ကတမာနိ တီဏိ? လောဘော နိဒါနံ ကမ္မာနံ သမုဒယာယ၊ ဒေါသော နိဒါနံ ကမ္မာနံ သမုဒယာယ၊ မောဟော နိဒါနံ ကမ္မာနံ သမုဒယာယ။

‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောဘပကတံ ကမ္မံ လောဘဇံ လောဘနိဒါနံ လောဘသမုဒယံ၊ ယတ္ထဿ အတ္တဘာဝေါ နိဗ္ဗတ္တတိ တတ္ထ တံ ကမ္မံ ဝိပစ္စတိ။ ယတ္ထ တံ ကမ္မံ ဝိပစ္စတိ တတ္ထ တဿ ကမ္မဿ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒေတိ၊ ဒိဋ္ဌေ ဝါ ဓမ္မေ ဥပပဇ္ဇ ဝါ [ဥပပဇ္ဇေ ဝါ (သီ။ သျာ။ ကံ။) ဥပပဇ္ဇိတွာတိ မ။ နိ။ ၃။၃၀၃ ပါဠိယာ သံဝဏ္ဏနာ] အပရေ ဝါ [အပရာပရေ ဝါ (က။)] ပရိယာယေ။

‘‘ယံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေါသပကတံ ကမ္မံ ဒေါသဇံ ဒေါသနိဒါနံ ဒေါသသမုဒယံ၊ ယတ္ထဿ အတ္တဘာဝေါ နိဗ္ဗတ္တတိ တတ္ထ တံ ကမ္မံ ဝိပစ္စတိ။ ယတ္ထ တံ ကမ္မံ ဝိပစ္စတိ တတ္ထ တဿ ကမ္မဿ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒေတိ၊ ဒိဋ္ဌေ ဝါ ဓမ္မေ ဥပပဇ္ဇ ဝါ အပရေ ဝါ ပရိယာယေ။

‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မောဟပကတံ ကမ္မံ မောဟဇံ မောဟနိဒါနံ မောဟသမုဒယံ၊ ယတ္ထဿ အတ္တဘာဝေါ နိဗ္ဗတ္တတိ တတ္ထ တံ ကမ္မံ ဝိပစ္စတိ။ ယတ္ထ တံ ကမ္မံ ဝိပစ္စတိ တတ္ထ တဿ ကမ္မဿ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒေတိ၊ ဒိဋ္ဌေ ဝါ ဓမ္မေ ဥပပဇ္ဇ ဝါ အပရေ ဝါ ပရိယာယေ။

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗီဇာနိ အခဏ္ဍာနိ အပူတီနိ အဝါတာတပဟတာနိ သာရာဒါနိ သုခသယိတာနိ သုခေတ္တေ သုပရိကမ္မကတာယ ဘူမိယာ နိက္ခိတ္တာနိ။ ဒေဝေါ စ သမ္မာဓာရံ အနုပ္ပဝေစ္ဆေယျ။ ဧဝဿု တာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗီဇာနိ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရုဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇေယျုံ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယံ လောဘပကတံ ကမ္မံ လောဘဇံ လောဘနိဒါနံ လောဘသမုဒယံ၊ ယတ္ထဿ အတ္တဘာဝေါ နိဗ္ဗတ္တတိ တတ္ထ တံ ကမ္မံ ဝိပစ္စတိ။ ယတ္ထ တံ ကမ္မံ ဝိပစ္စတိ တတ္ထ တဿ ကမ္မဿ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒေတိ၊ ဒိဋ္ဌေ ဝါ ဓမ္မေ ဥပပဇ္ဇ ဝါ အပရေ ဝါ ပရိယာယေ။

‘‘ယံ ဒေါသပကတံ ကမ္မံ…ပေ… ယံ မောဟပကတံ ကမ္မံ မောဟဇံ မောဟနိဒါနံ မောဟသမုဒယံ၊ ယတ္ထဿ အတ္တဘာဝေါ နိဗ္ဗတ္တတိ တတ္ထ တံ ကမ္မံ ဝိပစ္စတိ။ ယတ္ထ တံ ကမ္မံ ဝိပစ္စတိ တတ္ထ တဿ ကမ္မဿ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒေတိ၊ ဒိဋ္ဌေ ဝါ ဓမ္မေ ဥပပဇ္ဇ ဝါ အပရေ ဝါ ပရိယာယေ။ ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တီဏိ နိဒါနာနိ ကမ္မာနံ သမုဒယာယ။

‘‘တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဒါနာနိ ကမ္မာနံ သမုဒယာယ။ ကတမာနိ တီဏိ? အလောဘော နိဒါနံ ကမ္မာနံ သမုဒယာယ၊ အဒေါသော နိဒါနံ ကမ္မာနံ သမုဒယာယ၊ အမောဟော နိဒါနံ ကမ္မာနံ သမုဒယာယ။

‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အလောဘပကတံ ကမ္မံ အလောဘဇံ အလောဘနိဒါနံ အလောဘသမုဒယံ၊ လောဘေ ဝိဂတေ ဧဝံ တံ ကမ္မံ ပဟီနံ ဟောတိ ဥစ္ဆိန္နမူလံ တာလာဝတ္ထုကတံ အနဘာဝင်္ကတံ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မံ။

‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဒေါသပကတံ ကမ္မံ အဒေါသဇံ အဒေါသနိဒါနံ အဒေါသသမုဒယံ၊ ဒေါသေ ဝိဂတေ ဧဝံ တံ ကမ္မံ ပဟီနံ ဟောတိ ဥစ္ဆိန္နမူလံ တာလာဝတ္ထုကတံ အနဘာဝင်္ကတံ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မံ။

‘‘ယံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အမောဟပကတံ ကမ္မံ အမောဟဇံ အမောဟနိဒါနံ အမောဟသမုဒယံ၊ မောဟေ ဝိဂတေ ဧဝံ တံ ကမ္မံ ပဟီနံ ဟောတိ ဥစ္ဆိန္နမူလံ တာလာဝတ္ထုကတံ အနဘာဝင်္ကတံ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မံ။

‘‘သေယျထာပိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗီဇာနိ အခဏ္ဍာနိ အပူတီနိ အဝါတာတပဟတာနိ သာရာဒါနိ သုခသယိတာနိ။ တာနိ ပုရိသော အဂ္ဂိနာ ဍဟေယျ။ အဂ္ဂိနာ ဍဟိတွာ မသိံ ကရေယျ။ မသိံ ကရိတွာ မဟာဝါတေ ဝါ ဩဖုဏေယျ [ဩပုနေယျ (သီ။ ပီ။)] နဒိယာ ဝါ သီဃသောတာယ ပဝါဟေယျ။ ဧဝဿု တာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗီဇာနိ ဥစ္ဆိန္နမူလာနိ တာလာဝတ္ထုကတာနိ အနဘာဝင်္ကတာနိ [အနဘာဝကတာနိ (သီ။ ပီ။)] အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မာနိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယံ အလောဘပကတံ ကမ္မံ အလောဘဇံ အလောဘနိဒါနံ အလောဘသမုဒယံ၊ လောဘေ ဝိဂတေ ဧဝံ တံ ကမ္မံ ပဟီနံ ဟောတိ ဥစ္ဆိန္နမူလံ တာလာဝတ္ထုကတံ အနဘာဝင်္ကတံ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မံ။

‘‘ယံ အဒေါသပကတံ ကမ္မံ…ပေ… ယံ အမောဟပကတံ ကမ္မံ အမောဟဇံ အမောဟနိဒါနံ အမောဟသမုဒယံ၊ မောဟေ ဝိဂတေ ဧဝံ တံ ကမ္မံ ပဟီနံ ဟောတိ…ပေ… အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မံ။ ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တီဏိ နိဒါနာနိ ကမ္မာနံ သမုဒယာယာ’’တိ။

‘‘လောဘဇံ ဒေါသဇဉ္စေဝ [ဒေါသဇံ ကမ္မံ (က။)]၊ မောဟဇဉ္စာပဝိဒ္ဒသု၊

ယံ တေန ပကတံ ကမ္မံ၊ အပ္ပံ ဝါ ယဒိ ဝါ ဗဟုံ၊

ဣဓေဝ တံ ဝေဒနိယံ၊ ဝတ္ထု အညံ န ဝိဇ္ဇတိ။

‘‘တသ္မာ လောဘဉ္စ ဒေါသဉ္စ၊ မောဟဇဉ္စာပိ ဝိဒ္ဒသု၊

ဝိဇ္ဇံ ဥပ္ပာဒယံ ဘိက္ခု၊ သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေ’’တိ။ စတုတ္ထံ၊

၅။ ဟတ္ထကသုတ္တံ

၃၅။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ အာဠဝိယံ ဝိဟရတိ ဂေါမဂ္ဂေ သိံသပါဝနေ ပဏ္ဏသန္ထရေ။ အထ ခေါ ဟတ္ထကော အာဠဝကော ဇင်္ဃာဝိဟာရံ အနုစင်္ကမမာနော အနုဝိစရမာနော အဒ္ဒသ ဘဂဝန္တံ ဂေါမဂ္ဂေ သိံသပါဝနေ ပဏ္ဏသန္ထရေ နိသိန္နံ။ ဒိသွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဟတ္ထကော အာဠဝကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကစ္စိ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သုခမသယိတ္ထာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ ၊ ကုမာရ၊ သုခမသယိတ္ထံ။ ယေ စ ပန လောကေ သုခံ သေန္တိ၊ အဟံ တေသံ အညတရော’’တိ။

‘‘သီတာ၊ ဘန္တေ၊ ဟေမန္တိကာ ရတ္တိ၊ အန္တရဋ္ဌကော ဟိမပါတသမယော၊ ခရာ ဂေါကဏ္ဋကဟတာ ဘူမိ၊ တနုကော ပဏ္ဏသန္ထရော၊ ဝိရဠာနိ ရုက္ခဿ ပတ္တာနိ၊ သီတာနိ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ၊ သီတော စ ဝေရမ္ဘော ဝါတော ဝါယတိ။ အထ စ ပန ဘဂဝါ ဧဝမာဟ – ‘ဧဝံ၊ ကုမာရ၊ သုခမသယိတ္ထံ။ ယေ စ ပန လောကေ သုခံ သေန္တိ၊ အဟံ တေသံ အညတရော’’’တိ။

‘‘တေန ဟိ၊ ကုမာရ၊ တညေဝေတ္ထ ပဋိပုစ္ဆိဿာမိ။ ယထာ တေ ခမေယျ တထာ နံ ဗျာကရေယျာသိ။ တံ ကိံ မညသိ၊ ကုမာရ၊ ဣဓဿ ဂဟပတိဿ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တဿ ဝါ ကူဋာဂါရံ ဥလ္လိတ္တာဝလိတ္တံ နိဝါတံ ဖုသိတဂ္ဂဠံ ပိဟိတဝါတပါနံ။ တတြဿ ပလ္လင်္ကော ဂေါနကတ္ထတော ပဋိကတ္ထတော ပဋလိကတ္ထတော ကဒလိမိဂပဝရပစ္စတ္ထရဏော [ကာဒလိမိဂပဝရပစ္စတ္ထရဏော (သီ။)] သဥတ္တရစ္ဆဒေါ ဥဘတော လောဟိတကူပဓာနော၊ တေလပ္ပဒီပေါ စေတ္ထ ဈာယေယျ [ဇာလေယျ (က။)]၊ စတဿော စ [တဿေဝ (က။)] ပဇာပတိယော မနာပါမနာပေန ပစ္စုပဋ္ဌိတာ အဿု။ တံ ကိံ မညသိ၊ ကုမာရ၊ သုခံ ဝါ သော သယေယျ နော ဝါ? ကထံ ဝါ တေ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ? ‘‘သုခံ သော၊ ဘန္တေ၊ သယေယျ။ ယေ စ ပန လောကေ သုခံ သေန္တိ၊ သော တေသံ အညတရော’’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ ကုမာရ၊ အပိ နု တဿ ဂဟပတိဿ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တဿ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ ရာဂဇာ ပရိဠာဟာ ကာယိကာ ဝါ စေတသိကာ ဝါ ယေဟိ သော ရာဂဇေဟိ ပရိဠာဟေဟိ ပရိဍယှမာနော ဒုက္ခံ သယေယျာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’တိ။

‘‘ယေဟိ ခေါ သော၊ ကုမာရ၊ ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ ရာဂဇေဟိ ပရိဠာဟေဟိ ပရိဍယှမာနော ဒုက္ခံ သယေယျ၊ သော ရာဂေါ တထာဂတဿ ပဟီနော ဥစ္ဆိန္နမူလော တာလာဝတ္ထုကတော အနဘာဝင်္ကတော အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မော။ တသ္မာဟံ သုခမသယိတ္ထံ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ ကုမာရ၊ အပိ နု တဿ ဂဟပတိဿ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တဿ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ ဒေါသဇာ ပရိဠာဟာ…ပေ… မောဟဇာ ပရိဠာဟာ ကာယိကာ ဝါ စေတသိကာ ဝါ ယေဟိ သော မောဟဇေဟိ ပရိဠာဟေဟိ ပရိဍယှမာနော ဒုက္ခံ သယေယျာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’တိ။

‘‘ယေ ဟိ ခေါ သော၊ ကုမာရ၊ ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ မောဟဇေဟိ ပရိဠာဟေဟိ ပရိဍယှမာနော ဒုက္ခံ သယေယျ၊ သော မောဟော တထာဂတဿ ပဟီနော ဥစ္ဆိန္နမူလော တာလာဝတ္ထုကတော အနဘာဝင်္ကတော အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မော။ တသ္မာဟံ သုခမသယိတ္ထ’’န္တိ။

[စူဠဝ။ ၃၀၅၊ သံ။ နိ။ ၁။၂၄၂] ‘‘သဗ္ဗဒါ ဝေ သုခံ သေတိ၊ ဗြာဟ္မဏော ပရိနိဗ္ဗုတော၊

ယော န လိမ္ပတိ [လိပ္ပတိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ က။)] ကာမေသု၊ သီတိဘူတော နိရူပဓိ။

‘‘သဗ္ဗာ အာသတ္တိယော ဆေတွာ၊ ဝိနေယျ ဟဒယေ ဒရံ၊

ဥပသန္တော သုခံ သေတိ၊ သန္တိံ ပပ္ပုယျ စေတသော’’တိ။ ပဉ္စမံ၊

၆။ ဒေဝဒူတသုတ္တံ

၃၆။ ‘‘တီဏိမာနိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝဒူတာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရတိ၊ ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရတိ၊ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရတိ။ သော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ၊ ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ၊ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တမေနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိရယပါလာ နာနာဗာဟာသု ဂဟေတွာ ယမဿ ရညော ဒဿေန္တိ – ‘အယံ၊ ဒေဝ၊ ပုရိသော အမတ္တေယျော အပေတ္တေယျော အသာမညော အဗြဟ္မညော၊ န ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယီ။ ဣမဿ ဒေဝေါ ဒဏ္ဍံ ပဏေတူ’’’တိ။

‘‘တမေနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယမော ရာဇာ ပဌမံ ဒေဝဒူတံ သမနုယုဉ္ဇတိ သမနုဂါဟတိ သမနုဘာသတိ – ‘အမ္ဘော၊ ပုရိသ၊ န တွံ အဒ္ဒသ မနုဿေသု ပဌမံ ဒေဝဒူတံ ပါတုဘူတ’န္တိ? သော ဧဝမာဟ – ‘နာဒ္ဒသံ၊ ဘန္တေ’’’တိ။

‘‘တမေနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယမော ရာဇာ ဧဝမာဟ – ‘အမ္ဘော ပုရိသ၊ န တွံ အဒ္ဒသ မနုဿေသု ဣတ္ထိံ ဝါ ပုရိသံ ဝါ အာသီတိကံ ဝါ နာဝုတိကံ ဝါ ဝဿသတိကံ ဝါ [ပဿ မ။ နိ။ ၃။၂၆၃] ဇာတိယာ ဇိဏ္ဏံ ဂေါပါနသိဝင်္ကံ ဘောဂ္ဂံ ဒဏ္ဍပရာယဏံ [ဒဏ္ဍပရာယနံ (သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ပဝေဓမာနံ ဂစ္ဆန္တံ အာတုရံ ဂတယောဗ္ဗနံ ခဏ္ဍဒန္တံ ပလိတကေသံ ဝိလူနံ ခလ္လိတသိရံ [ခလိတံ သိရော (သီ။ ပီ။)၊ ခလိတသိရံ (သျာ။ ကံ။) မ။ နိ။ ၃။၂၆၃] ဝလိတံ တိလကာဟတဂတ္တ’န္တိ? သော ဧဝမာဟ – ‘အဒ္ဒသံ၊ ဘန္တေ’’’တိ။

‘‘တမေနံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယမော ရာဇာ ဧဝမာဟ – ‘အမ္ဘော၊ ပုရိသ၊ တဿ တေ ဝိညုဿ သတော မဟလ္လကဿ န ဧတဒဟောသိ – အဟမ္ပိ ခေါမှိ ဇရာဓမ္မော ဇရံ အနတီတော၊ ဟန္ဒာဟံ ကလျာဏံ ကရောမိ၊ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ’တိ? သော ဧဝမာဟ – ‘နာသက္ခိဿံ၊ ဘန္တေ။ ပမာဒဿံ၊ ဘန္တေ’’’တိ။

‘‘တမေနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယမော ရာဇာ ဧဝမာဟ – ‘အမ္ဘော၊ ပုရိသ၊ ပမာဒတာယ [ပမာဒဝတာယ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။) မ။ နိ။ ၃။၂၆၂] န ကလျာဏမကာသိ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ။ တဂ္ဃ တွံ [တံ (က။)]၊ အမ္ဘော ပုရိသ၊ တထာ ကရိဿန္တိ ယထာ တံ [တေ (က။)] ပမတ္တံ။ တံ ခေါ ပန တေ ဧတံ [တံ ခေါ ပနေတံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ပါပကမ္မံ [ပါပံ ကမ္မံ (သီ။)] နေဝ မာတရာ ကတံ၊ န ပိတရာ ကတံ၊ န ဘာတရာ ကတံ၊ န ဘဂိနိယာ ကတံ၊ န မိတ္တာမစ္စေဟိ ကတံ၊ န ဉာတိသာလောဟိတေဟိ ကတံ၊ န ဒေဝတာဟိ ကတံ ၊ န သမဏဗြာဟ္မဏေဟိ ကတံ၊ အထ ခေါ တယာဝေတံ ပါပကမ္မံ ကတံ၊ တွညေဝေတဿ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒိဿသီ’’’တိ။

‘‘တမေနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယမော ရာဇာ ပဌမံ ဒေဝဒူတံ သမနုယုဉ္ဇိတွာ သမနုဂါဟိတွာ သမနုဘာသိတွာ၊ ဒုတိယံ ဒေဝဒူတံ သမနုယုဉ္ဇတိ သမနုဂါဟတိ သမနုဘာသတိ – ‘အမ္ဘော ပုရိသ၊ န တွံ အဒ္ဒသ မနုဿေသု ဒုတိယံ ဒေဝဒူတံ ပါတုဘူတ’န္တိ? သော ဧဝမာဟ – ‘နာဒ္ဒသံ၊ ဘန္တေ’တိ။ ‘‘တမေနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယမော ရာဇာ ဧဝမာဟ – ‘အမ္ဘော ပုရိသ၊ န တွံ အဒ္ဒသ မနုဿေသု ဣတ္ထိံ ဝါ ပုရိသံ ဝါ အာဗာဓိကံ ဒုက္ခိတံ ဗာဠှဂိလာနံ၊ သကေ မုတ္တကရီသေ ပလိပန္နံ သေမာနံ၊ အညေဟိ ဝုဋ္ဌာပိယမာနံ၊ အညေဟိ သံဝေသိယမာန’န္တိ? သော ဧဝမာဟ – ‘အဒ္ဒသံ၊ ဘန္တေ’’’တိ။

‘‘တမေနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယမော ရာဇာ ဧဝမာဟ – ‘အမ္ဘော ပုရိသ၊ တဿ တေ ဝိညုဿ သတော မဟလ္လကဿ န ဧတဒဟောသိ – အဟမ္ပိ ခေါမှိ ဗျာဓိဓမ္မော ဗျာဓိံ အနတီတော၊ ဟန္ဒာဟံ ကလျာဏံ ကရောမိ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ’တိ? သော ဧဝမာဟ – ‘နာသက္ခိဿံ၊ ဘန္တေ။ ပမာဒဿံ၊ ဘန္တေ’’’တိ။

‘‘တမေနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယမော ရာဇာ ဧဝမာဟ – ‘အမ္ဘော ပုရိသ ၊ ပမာဒတာယ န ကလျာဏမကာသိ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ။ တဂ္ဃ တွံ၊ အမ္ဘော ပုရိသ၊ တထာ ကရိဿန္တိ ယထာ တံ ပမတ္တံ။ တံ ခေါ ပန တေ ဧတံ ပါပကမ္မံ နေဝ မာတရာ ကတံ၊ န ပိတရာ ကတံ၊ န ဘာတရာ ကတံ၊ န ဘဂိနိယာ ကတံ၊ န မိတ္တာမစ္စေဟိ ကတံ၊ န ဉာတိသာလောဟိတေဟိ ကတံ၊ န ဒေဝတာဟိ ကတံ၊ န သမဏဗြာဟ္မဏေဟိ ကတံ၊ အထ ခေါ တယာဝေတံ ပါပကမ္မံ ကတံ။ တွညေဝေတဿ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒိဿသီ’’’တိ။

‘‘တမေနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယမော ရာဇာ ဒုတိယံ ဒေဝဒူတံ သမနုယုဉ္ဇိတွာ သမနုဂါဟိတွာ သမနုဘာသိတွာ၊ တတိယံ ဒေဝဒူတံ သမနုယုဉ္ဇတိ သမနုဂါဟတိ သမနုဘာသတိ – ‘အမ္ဘော ပုရိသ၊ န တွံ အဒ္ဒသ မနုဿေသု တတိယံ ဒေဝဒူတံ ပါတုဘူတ’န္တိ? သော ဧဝမာဟ – ‘နာဒ္ဒသံ၊ ဘန္တေ’’’တိ။

‘‘တမေနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယမော ရာဇာ ဧဝမာဟ – ‘အမ္ဘော ပုရိသ၊ န တွံ အဒ္ဒသ မနုဿေသု ဣတ္ထိံ ဝါ ပုရိသံ ဝါ ဧကာဟမတံ ဝါ ဒွီဟမတံ ဝါ တီဟမတံ ဝါ ဥဒ္ဓုမာတကံ ဝိနီလကံ ဝိပုဗ္ဗကဇာတ’န္တိ? သော ဧဝမာဟ – ‘အဒ္ဒသံ၊ ဘန္တေ’’’တိ။

‘‘တမေနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယမော ရာဇာ ဧဝမာဟ – ‘အမ္ဘော ပုရိသ၊ တဿ တေ ဝိညုဿ သတော မဟလ္လကဿ န ဧတဒဟောသိ – အဟမ္ပိ ခေါမှိ မရဏဓမ္မော မရဏံ အနတီတော၊ ဟန္ဒာဟံ ကလျာဏံ ကရောမိ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ’တိ? သော ဧဝမာဟ – ‘နာသက္ခိဿံ၊ ဘန္တေ။ ပမာဒဿံ၊ ဘန္တေ’’’တိ။

‘‘တမေနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယမော ရာဇာ ဧဝမာဟ – ‘အမ္ဘော ပုရိသ၊ ပမာဒတာယ န ကလျာဏမကာသိ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ။ တဂ္ဃ တွံ၊ အမ္ဘော ပုရိသ၊ တထာ ကရိဿန္တိ ယထာ တံ ပမတ္တံ။ တံ ခေါ ပန တေ ဧတံ ပါပကမ္မံ နေဝ မာတရာ ကတံ၊ န ပိတရာ ကတံ၊ န ဘာတရာ ကတံ၊ န ဘဂိနိယာ ကတံ၊ န မိတ္တာမစ္စေဟိ ကတံ၊ န ဉာတိသာလောဟိတေဟိ ကတံ၊ န ဒေဝတာဟိ ကတံ၊ န သမဏဗြာဟ္မဏေဟိ ကတံ၊ အထ ခေါ တယာဝေတံ ပါပကမ္မံ ကတံ။ တွညေဝေတဿ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒိဿသီ’’’တိ။

‘‘တမေနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယမော ရာဇာ တတိယံ ဒေဝဒူတံ သမနုယုဉ္ဇိတွာ သမနုဂါဟိတွာ သမနုဘာသိတွာ တုဏှီ ဟောတိ။ တမေနံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိရယပါလာ ပဉ္စဝိဓဗန္ဓနံ နာမ ကာရဏံ ကရောန္တိ။ တတ္တံ အယောခိလံ ဟတ္ထေ ဂမေန္တိ။ တတ္တံ အယောခိလံ ဒုတိယသ္မိံ ဟတ္ထေ ဂမေန္တိ။ တတ္တံ အယောခိလံ ပါဒေ ဂမေန္တိ။ တတ္တံ အယောခိလံ ဒုတိယသ္မိံ ပါဒေ ဂမေန္တိ။ တတ္တံ အယောခိလံ မဇ္ဈေ ဥရသ္မိံ ဂမေန္တိ။ သော တတ္ထ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ [တိပ္ပာ (သီ။)] ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယတိ၊ န စ တာဝ ကာလင်္ကရောတိ ယာဝ န တံ ပါပကမ္မံ ဗျန္တီဟောတိ။

‘‘တမေနံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိရယပါလာ သံဝေသေတွာ [သံကဍ္ဎိတွာ (က။)] ကုဓာရီဟိ တစ္ဆန္တိ။ သော တတ္ထ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယတိ၊ န စ တာဝ ကာလင်္ကရောတိ ယာဝ န တံ ပါပကမ္မံ ဗျန္တီဟောတိ။

‘‘တမေနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိရယပါလာ ဥဒ္ဓံပါဒံ အဓောသိရံ ဂဟေတွာ ဝါသီဟိ တစ္ဆန္တိ…ပေ… တမေနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိရယပါလာ ရထေ ယောဇေတွာ အာဒိတ္တာယ ဘူမိယာ သမ္ပဇ္ဇလိတာယ သဇောတိဘူတာယ [သဉ္ဇောတိဘူတာယ (သျာ။ ကံ။)] သာရေန္တိပိ ပစ္စာသာရေန္တိပိ…ပေ… တမေနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိရယပါလာ မဟန္တံ အင်္ဂါရပဗ္ဗတံ အာဒိတ္တံ သမ္ပဇ္ဇလိတံ သဇောတိဘူတံ အာရောပေန္တိပိ ဩရောပေန္တိပိ…ပေ… တမေနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိရယပါလာ ဥဒ္ဓံပါဒံ အဓောသိရံ ဂဟေတွာ တတ္တာယ လောဟကုမ္ဘိယာ ပက္ခိပန္တိ၊ အာဒိတ္တာယ သမ္ပဇ္ဇလိတာယ သဇောတိဘူတာယ။ သော တတ္ထ ဖေဏုဒ္ဒေဟကံ ပစ္စမာနော သကိမ္ပိ ဥဒ္ဓံ ဂစ္ဆတိ၊ သကိမ္ပိ အဓော ဂစ္ဆတိ၊ သကိမ္ပိ တိရိယံ ဂစ္ဆတိ။ သော တတ္ထ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယတိ၊ န စ တာဝ ကာလံ ကရောတိ ယာဝ န တံ ပါပကမ္မံ ဗျန္တီဟောတိ။ တမေနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိရယပါလာ မဟာနိရယေ ပက္ခိပန္တိ။ သော ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟာနိရယော –

‘‘စတုက္ကဏ္ဏော စတုဒွါရော၊ ဝိဘတ္တော ဘာဂသော မိတော၊

အယောပါကာရပရိယန္တော၊ အယသာ ပဋိကုဇ္ဇိတော။

‘‘တဿ အယောမယာ ဘူမိ၊ ဇလိတာ တေဇသာ ယုတာ၊

သမန္တာ ယောဇနသတံ၊ ဖရိတွာ တိဋ္ဌတိ သဗ္ဗဒါ’’တိ [ပေ။ ဝ။ ၇၀-၇၁၊ ၂၄၀-၂၄၁]။

‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယမဿ ရညော ဧတဒဟောသိ – ‘ယေ ကိရ၊ ဘော၊ လောကေ ပါပကာနိ ကမ္မာနိ ကရောန္တိ တေ ဧဝရူပါ ဝိဝိဓာ ကမ္မကာရဏာ ကရီယန္တိ။ အဟော ဝတာဟံ မနုဿတ္တံ လဘေယျံ၊ တထာဂတော စ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တဉ္စာဟံ ဘဂဝန္တံ ပယိရုပါသေယျံ။ သော စ မေ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေယျ၊ တဿ စာဟံ ဘဂဝတော ဓမ္မံ အာဇာနေယျ’န္တိ။ တံ ခေါ ပနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ န အညဿ သမဏဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ သုတွာ ဧဝံ ဝဒါမိ၊ အပိ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယဒေဝ မေ သာမံ ဉာတံ သာမံ ဒိဋ္ဌံ သာမံ ဝိဒိတံ တဒေဝါဟံ ဝဒါမီ’’တိ။

‘‘စောဒိတာ ဒေဝဒူတေဟိ၊ ယေ ပမဇ္ဇန္တိ မာဏဝါ၊

တေ ဒီဃရတ္တံ သောစန္တိ၊ ဟီနကာယူပဂါ နရာ။

‘‘ယေ စ ခေါ ဒေဝဒူတေဟိ၊ သန္တော သပ္ပုရိသာ ဣဓ၊

စောဒိတာ နပ္ပမဇ္ဇန္တိ၊ အရိယဓမ္မေ ကုဒါစနံ။

‘‘ဥပါဒါနေ ဘယံ ဒိသွာ၊ ဇာတိမရဏသမ္ဘဝေ၊

အနုပါဒါ ဝိမုစ္စန္တိ၊ ဇာတိမရဏသင်္ခယေ။

‘‘တေ အပ္ပမတ္တာ [တေ ခေါပ္ပမတ္တာ (သီ။)၊ တေ ခေမပ္ပတ္တာ (သျာ။ ကံ။ ပီ။) မ။ နိ။ ၃။၂၇၁] သုခိနော [သုခိတာ (သီ။ သျာ။)]၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မာဘိနိဗ္ဗုတာ၊

သဗ္ဗဝေရဘယာတီတာ၊ သဗ္ဗဒုက္ခံ ဥပစ္စဂု’’န္တိ။ ဆဋ္ဌံ၊

၇။ စတုမဟာရာဇသုတ္တံ

၃၇။ ‘‘အဋ္ဌမိယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပက္ခဿ စတုန္နံ မဟာရာဇာနံ အမစ္စာ ပါရိသဇ္ဇာ ဣမံ လောကံ အနုဝိစရန္တိ – ‘ကစ္စိ ဗဟူ မနုဿာ မနုဿေသု မတ္တေယျာ ပေတ္တေယျာ သာမညာ ဗြဟ္မညာ ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယိနော ဥပေါသထံ ဥပဝသန္တိ ပဋိဇာဂရောန္တိ ပုညာနိ ကရောန္တီ’တိ။ စာတုဒ္ဒသိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပက္ခဿ စတုန္နံ မဟာရာဇာနံ ပုတ္တာ ဣမံ လောကံ အနုဝိစရန္တိ – ‘ကစ္စိ ဗဟူ မနုဿာ မနုဿေသု မတ္တေယျာ ပေတ္တေယျာ သာမညာ ဗြဟ္မညာ ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယိနော ဥပေါသထံ ဥပဝသန္တိ ပဋိဇာဂရောန္တိ ပုညာနိ ကရောန္တီ’တိ။ တဒဟု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပေါသထေ ပန္နရသေ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော သာမညေဝ ဣမံ လောကံ အနုဝိစရန္တိ – ‘ကစ္စိ ဗဟူ မနုဿာ မနုဿေသု မတ္တေယျာ ပေတ္တေယျာ သာမညာ ဗြဟ္မညာ ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယိနော ဥပေါသထံ ဥပဝသန္တိ ပဋိဇာဂရောန္တိ ပုညာနိ ကရောန္တီ’’’တိ။

‘‘သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပ္ပကာ ဟောန္တိ မနုဿာ မနုဿေသု မတ္တေယျာ ပေတ္တေယျာ သာမညာ ဗြဟ္မညာ ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယိနော ဥပေါသထံ ဥပဝသန္တိ ပဋိဇာဂရောန္တိ ပုညာနိ ကရောန္တိ။ တမေနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ သုဓမ္မာယ သဘာယ သန္နိသိန္နာနံ သန္နိပတိတာနံ အာရောစေန္တိ – ‘အပ္ပကာ ခေါ၊ မာရိသာ၊ မနုဿာ မနုဿေသု မတ္တေယျာ ပေတ္တေယျာ သာမညာ ဗြဟ္မညာ ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယိနော ဥပေါသထံ ဥပဝသန္တိ ပဋိဇာဂရောန္တိ ပုညာနိ ကရောန္တီ’တိ။ တေန ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ ၊ ဒေဝါ တာဝတိံသာ အနတ္တမနာ ဟောန္တိ – ‘ဒိဗ္ဗာ ဝတ၊ ဘော၊ ကာယာ ပရိဟာယိဿန္တိ၊ ပရိပူရိဿန္တိ အသုရကာယာ’’’တိ။

‘‘သစေ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗဟူ ဟောန္တိ မနုဿာ မနုဿေသု မတ္တေယျာ ပေတ္တေယျာ သာမညာ ဗြဟ္မညာ ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယိနော ဥပေါသထံ ဥပဝသန္တိ ပဋိဇာဂရောန္တိ ပုညာနိ ကရောန္တိ။ တမေနံ၊ ဘိက္ခဝေ ၊ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ သုဓမ္မာယ သဘာယ သန္နိသိန္နာနံ သန္နိပတိတာနံ အာရောစေန္တိ – ‘ဗဟူ ခေါ ၊ မာရိသာ၊ မနုဿာ မနုဿေသု မတ္တေယျာ ပေတ္တေယျာ သာမညာ ဗြဟ္မညာ ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယိနော ဥပေါသထံ ဥပဝသန္တိ ပဋိဇာဂရောန္တိ ပုညာနိ ကရောန္တီ’တိ။ တေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝါ တာဝတိံသာ အတ္တမနာ ဟောန္တိ – ‘ဒိဗ္ဗာ ဝတ၊ ဘော၊ ကာယာ ပရိပူရိဿန္တိ၊ ပရိဟာယိဿန္တိ အသုရကာယာ’’’တိ။

‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော ဒေဝေ တာဝတိံသေ အနုနယမာနော တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ၊ ယာ စ ပက္ခဿ အဋ္ဌမီ၊

ပါဋိဟာရိယပက္ခဉ္စ၊ အဋ္ဌင်္ဂသုသမာဂတံ၊

ဥပေါသထံ ဥပဝသေယျ၊ ယောပိဿ [ယောပဿ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] မာဒိသော နရော’’တိ။

‘‘သာ ခေါ ပနေသာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သက္ကေန ဒေဝါနမိန္ဒေန ဂါထာ ဒုဂ္ဂီတာ န သုဂီတာ ဒုဗ္ဘာသိတာ န သုဘာသိတာ။ တံ ကိဿ ဟေတု? သက္ကော ဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝါနမိန္ဒော အဝီတရာဂေါ အဝီတဒေါသော အဝီတမောဟော။

‘‘ယော စ ခေါ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အရဟံ ခီဏာသဝေါ ဝုသိတဝါ ဗြဟ္မစရိယော ကတကရဏီယော ဩဟိတဘာရော အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထော ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနော သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တော၊ တဿ ခေါ ဧတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော [တဿ ခေါ ဧတံ ဘိက္ခုနော (သီ။ သျာ။)၊ တဿ ခေါ ဧဝံ ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခုနော (က။)] ကလ္လံ ဝစနာယ –

‘‘စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ၊ ယာ စ ပက္ခဿ အဋ္ဌမီ၊

ပါဋိဟာရိယပက္ခဉ္စ၊ အဋ္ဌင်္ဂသုသမာဂတံ၊

ဥပေါသထံ ဥပဝသေယျ၊ ယောပိဿ မာဒိသော နရော’’တိ။

‘‘တံ ကိဿ ဟေတု? သော ဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝီတရာဂေါ ဝီတဒေါသော ဝီတမောဟော’’တိ။ သတ္တမံ။

၈။ ဒုတိယစတုမဟာရာဇသုတ္တံ

၃၈။ ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော ဒေဝေ တာဝတိံသေ အနုနယမာနော တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ၊ ယာ စ ပက္ခဿ အဋ္ဌမီ၊

ပါဋိဟာရိယပက္ခဉ္စ၊ အဋ္ဌင်္ဂသုသမာဂတံ၊

ဥပေါသထံ ဥပဝသေယျ၊ ယောပိဿ မာဒိသော နရော’’တိ။

‘‘သာ ခေါ ပနေသာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သက္ကေန ဒေဝါနမိန္ဒေန ဂါထာ ဒုဂ္ဂီတာ န သုဂီတာ ဒုဗ္ဘာသိတာ န သုဘာသိတာ။ တံ ကိဿ ဟေတု? သက္ကော ဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝါနမိန္ဒော အပရိမုတ္တော ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ၊ အပရိမုတ္တော ဒုက္ခသ္မာတိ ဝဒါမိ။

‘‘ယော စ ခေါ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အရဟံ ခီဏာသဝေါ ဝုသိတဝါ ကတကရဏီယော ဩဟိတဘာရော အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထော ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနော သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တော၊ တဿ ခေါ ဧတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ကလ္လံ ဝစနာယ –

‘‘စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ၊ ယာ စ ပက္ခဿ အဋ္ဌမီ၊

ပါဋိဟာရိယပက္ခဉ္စ၊ အဋ္ဌင်္ဂသုသမာဂတံ၊

ဥပေါသထံ ဥပဝသေယျ၊ ယောပိဿ မာဒိသော နရော’’တိ။

‘‘တံ ကိဿ ဟေတု? သော ဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပရိမုတ္တော ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ၊ ပရိမုတ္တော ဒုက္ခသ္မာတိ ဝဒါမီ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ သုခုမာလသုတ္တံ

၃၉။ ‘‘သုခုမာလော အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရမသုခုမာလော အစ္စန္တသုခုမာလော။ မမ သုဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပိတု နိဝေသနေ ပေါက္ခရဏိယော ကာရိတာ ဟောန္တိ။ ဧကတ္ထ သုဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပ္ပလံ ဝပ္ပတိ [ပုပ္ဖတိ (သီ။ ပီ။)]၊ ဧကတ္ထ ပဒုမံ၊ ဧကတ္ထ ပုဏ္ဍရီကံ၊ ယာဝဒေဝ မမတ္ထာယ ။ န ခေါ ပနဿာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အကာသိကံ စန္ဒနံ ဓာရေမိ [ကာသိကံ စန္ဒနံ ဓာရေမိ (သျာ။ ကံ။ က။)၊ အကာသိကံ ဓာရေမိ (?)]။ ကာသိကံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သု မေ တံ ဝေဌနံ ဟောတိ၊ ကာသိကာ ကဉ္စုကာ၊ ကာသိကံ နိဝါသနံ၊ ကာသိကော ဥတ္တရာသင်္ဂေါ။ ရတ္တိန္ဒိဝံ [ရတ္တိဒိဝံ (က။)] ခေါ ပန မေ သု တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သေတစ္ဆတ္တံ ဓာရီယတိ – ‘မာ နံ ဖုသိ သီတံ ဝါ ဥဏှံ ဝါ တိဏံ ဝါ ရဇော ဝါ ဥဿာဝေါ ဝါ’’’တိ။

‘‘တဿ မယှံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တယော ပါသာဒါ အဟေသုံ – ဧကော ဟေမန္တိကော၊ ဧကော ဂိမှိကော၊ ဧကော ဝဿိကော။ သော ခေါ အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဿိကေ ပါသာဒေ ဝဿိကေ စတ္တာရော မာသေ နိပ္ပုရိသေဟိ တူရိယေဟိ ပရိစာရယမာနော [ပရိစာရိယမာနော (သျာ။ ကံ။ ပီ။ က။)] န ဟေဋ္ဌာပါသာဒံ ဩရောဟာမိ။ ယထာ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညေသံ နိဝေသနေ ဒါသကမ္မကရပေါရိသဿ ကဏာဇကံ ဘောဇနံ ဒီယတိ ဗိလင်္ဂဒုတိယံ၊ ဧဝမေဝဿု မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပိတု နိဝေသနေ ဒါသကမ္မကရပေါရိသဿ သာလိမံသောဒနော ဒီယတိ။

‘‘တဿ မယှံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧဝရူပါယ ဣဒ္ဓိယာ သမန္နာဂတဿ ဧဝရူပေန စ သုခုမာလေန ဧတဒဟောသိ – ‘အဿုတဝါ ခေါ ပုထုဇ္ဇနော အတ္တနာ ဇရာဓမ္မော သမာနော ဇရံ အနတီတော ပရံ ဇိဏ္ဏံ ဒိသွာ အဋ္ဋီယတိ ဟရာယတိ ဇိဂုစ္ဆတိ အတ္တာနံယေဝ အတိသိတွာ၊ အဟမ္ပိ ခေါမှိ ဇရာဓမ္မော ဇရံ အနတီတော။ အဟဉ္စေဝ [အဟဉ္စေ (?)] ခေါ ပန ဇရာဓမ္မော သမာနော ဇရံ အနတီတော ပရံ ဇိဏ္ဏံ ဒိသွာ အဋ္ဋီယေယျံ ဟရာယေယျံ ဇိဂုစ္ဆေယျံ န မေတံ အဿ ပတိရူပ’န္တိ။ တဿ မယှံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတော ယော ယောဗ္ဗနေ ယောဗ္ဗနမဒေါ သော သဗ္ဗသော ပဟီယိ။

‘‘အဿုတဝါ ခေါ ပုထုဇ္ဇနော အတ္တနာ ဗျာဓိဓမ္မော သမာနော ဗျာဓိံ အနတီတော ပရံ ဗျာဓိတံ ဒိသွာ အဋ္ဋီယတိ ဟရာယတိ ဇိဂုစ္ဆတိ အတ္တာနံယေဝ အတိသိတွာ – ‘အဟမ္ပိ ခေါမှိ ဗျာဓိဓမ္မော ဗျာဓိံ အနတီတော၊ အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန ဗျာဓိဓမ္မော သမာနော ဗျာဓိံ အနတီတော ပရံ ဗျာဓိကံ ဒိသွာ အဋ္ဋီယေယျံ ဟရာယေယျံ ဇိဂုစ္ဆေယျံ၊ န မေတံ အဿ ပတိရူပ’န္တိ။ တဿ မယှံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတော ယော အာရောဂျေ အာရောဂျမဒေါ သော သဗ္ဗသော ပဟီယိ။

‘‘အဿုတဝါ ခေါ ပုထုဇ္ဇနော အတ္တနာ မရဏဓမ္မော သမာနော မရဏံ အနတီတော ပရံ မတံ ဒိသွာ အဋ္ဋီယတိ ဟရာယတိ ဇိဂုစ္ဆတိ အတ္တာနံယေဝ အတိသိတွာ – ‘အဟမ္ပိ ခေါမှိ မရဏဓမ္မော၊ မရဏံ အနတီတော၊ အဟံ စေဝ ခေါ ပန မရဏဓမ္မော သမာနော မရဏံ အနတီတော ပရံ မတံ ဒိသွာ အဋ္ဋီယေယျံ ဟရာယေယျံ ဇိဂုစ္ဆေယျံ၊ န မေတံ အဿ ပတိရူပ’န္တိ။ တဿ မယှံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတော ယော ဇီဝိတေ ဇီဝိတမဒေါ သော သဗ္ဗသော ပဟီယီ’’တိ။

‘‘တယောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဒါ။ ကတမေ တယော? ယောဗ္ဗနမဒေါ၊ အာရောဂျမဒေါ၊ ဇီဝိတမဒေါ။ ယောဗ္ဗနမဒမတ္တော ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရတိ၊ ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရတိ၊ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရတိ။ သော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ၊ ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ၊ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ အာရောဂျမဒမတ္တော ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော…ပေ… ဇီဝိတမဒမတ္တော ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရတိ၊ ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရတိ၊ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရတိ။ သော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ ၊ ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ၊ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။

‘‘ယောဗ္ဗနမဒမတ္တော ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ အာရောဂျမဒမတ္တော ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု…ပေ… ဇီဝိတမဒမတ္တော ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတီ’’တိ။

‘‘ဗျာဓိဓမ္မာ ဇရာဓမ္မာ၊ အထော မရဏဓမ္မိနော၊

ယထာဓမ္မာ [ဗျာဓိဓမ္မော ဇရာဓမ္မော၊ အထော မရဏဓမ္မိကော၊ ယထာ ဓမ္မော (က။)] တထာသန္တာ၊ ဇိဂုစ္ဆန္တိ ပုထုဇ္ဇနာ။

‘‘အဟဉ္စေ တံ ဇိဂုစ္ဆေယျံ၊ ဧဝံဓမ္မေသု ပါဏိသု၊

န မေတံ ပတိရူပဿ၊ မမ ဧဝံ ဝိဟာရိနော။

‘‘သောဟံ ဧဝံ ဝိဟရန္တော၊ ဉတွာ ဓမ္မံ နိရူပဓိံ၊

အာရောဂျေ ယောဗ္ဗနသ္မိဉ္စ၊ ဇီဝိတသ္မိဉ္စ ယေ မဒါ။

‘‘သဗ္ဗေ မဒေ အဘိဘောသ္မိ [အတီတောသ္မိ (က။)]၊ နေက္ခမ္မေ ဒဋ္ဌု ခေမတံ၊

တဿ မေ အဟု ဥဿာဟော၊ နိဗ္ဗာနံ အဘိပဿတော။

‘‘နာဟံ ဘဗ္ဗော ဧတရဟိ၊ ကာမာနိ ပဋိသေဝိတုံ၊

အနိဝတ္တိ ဘဝိဿာမိ၊ ဗြဟ္မစရိယပရာယဏော’’တိ။ နဝမံ၊

၁၀။ အာဓိပတေယျသုတ္တံ

၄၀။ ‘‘တီဏိမာနိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဓိပတေယျာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? အတ္တာဓိပတေယျံ၊ လောကာဓိပတေယျံ၊ ဓမ္မာဓိပတေယျံ။ ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တာဓိပတေယျံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အရညဂတော ဝါ ရုက္ခမူလဂတော ဝါ သုညာဂါရဂတော ဝါ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘န ခေါ ပနာဟံ စီဝရဟေတု အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော။ န ပိဏ္ဍပါတဟေတု၊ န သေနာသနဟေတု၊ န ဣတိဘဝါဘဝဟေတု အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော။ အပိ စ ခေါမှိ ဩတိဏ္ဏော ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ၊ ဒုက္ခောတိဏ္ဏော ဒုက္ခပရေတော။ အပ္ပေဝ နာမ ဣမဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ အန္တကိရိယာ ပညာယေထာတိ။ အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန ယာဒိသကေ [ယာဒိသကေ ဝါ (သီ။ ပီ။ က။)] ကာမေ ဩဟာယ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော တာဒိသကေ ဝါ [စ (က။)] ကာမေ ပရိယေသေယျံ တတော ဝါ [စ (က။)] ပါပိဋ္ဌတရေ၊ န မေတံ ပတိရူပ’န္တိ။ သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ ဝီရိယံ ဘဝိဿတိ အသလ္လီနံ၊ ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ၊ ပဿဒ္ဓါ ကာယော အသာရဒ္ဓါ၊ သမာဟိတံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂ’န္တိ။ သော အတ္တာနံယေဝ အဓိပတိံ ကရိတွာ အကုသလံ ပဇဟတိ၊ ကုသလံ ဘာဝေတိ၊ သာဝဇ္ဇံ ပဇဟတိ၊ အနဝဇ္ဇံ ဘာဝေတိ၊ သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တာဓိပတေယျံ။

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကာဓိပတေယျံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အရညဂတော ဝါ ရုက္ခမူလဂတော ဝါ သုညာဂါရဂတော ဝါ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘န ခေါ ပနာဟံ စီဝရဟေတု အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော။ န ပိဏ္ဍပါတဟေတု၊ န သေနာသနဟေတု၊ န ဣတိဘဝါဘဝဟေတု အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော။ အပိ စ ခေါမှိ ဩတိဏ္ဏော ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ၊ ဒုက္ခောတိဏ္ဏော ဒုက္ခပရေတော။ အပ္ပေဝ နာမ ဣမဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ အန္တကိရိယာ ပညာယေထာ’တိ။ အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ကာမဝိတက္ကံ ဝါ ဝိတက္ကေယျံ၊ ဗျာပါဒဝိတက္ကံ ဝါ ဝိတက္ကေယျံ၊ ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ ဝါ ဝိတက္ကေယျံ၊ မဟာ ခေါ ပနာယံ လောကသန္နိဝါသော။ မဟန္တသ္မိံ ခေါ ပန လောကသန္နိဝါသေ သန္တိ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဣဒ္ဓိမန္တော ဒိဗ္ဗစက္ခုကာ ပရစိတ္တဝိဒုနော။ တေ ဒူရတောပိ ပဿန္တိ၊ အာသန္နာပိ န ဒိဿန္တိ၊ စေတသာပိ စိတ္တံ ပဇာနန္တိ [ဇာနန္တိ (က။)]။ တေပိ မံ ဧဝံ ဇာနေယျုံ – ‘ပဿထ၊ ဘော၊ ဣမံ ကုလပုတ္တံ သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ဝေါကိဏ္ဏော ဝိဟရတိ ပါပကေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’တိ။ ဒေဝတာပိ ခေါ သန္တိ ဣဒ္ဓိမန္တိနိယော ဒိဗ္ဗစက္ခုကာ ပရစိတ္တဝိဒုနိယော။ တာ ဒူရတောပိ ပဿန္တိ၊ အာသန္နာပိ န ဒိဿန္တိ၊ စေတသာပိ စိတ္တံ ဇာနန္တိ။ တာပိ မံ ဧဝံ ဇာနေယျုံ – ‘ပဿထ၊ ဘော၊ ဣမံ ကုလပုတ္တံ သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ဝေါကိဏ္ဏော ဝိဟရတိ ပါပကေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’တိ။ သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ ဝီရိယံ ဘဝိဿတိ အသလ္လီနံ၊ ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ၊ ပဿဒ္ဓါ ကာယော အသာရဒ္ဓါ၊ သမာဟိတံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂ’န္တိ။ သော လောကံယေဝ အဓိပတိံ ကရိတွာ အကုသလံ ပဇဟတိ၊ ကုသလံ ဘာဝေတိ၊ သာဝဇ္ဇံ ပဇဟတိ၊ အနဝဇ္ဇံ ဘာဝေတိ၊ သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကာဓိပတေယျံ။

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာဓိပတေယျံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အရညဂတော ဝါ ရုက္ခမူလဂတော ဝါ သုညာဂါရဂတော ဝါ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘န ခေါ ပနာဟံ စီဝရဟေတု အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော။ န ပိဏ္ဍပါတဟေတု၊ န သေနာသနဟေတု၊ န ဣတိဘဝါဘဝဟေတု အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော။ အပိ စ ခေါမှိ ဩတိဏ္ဏော ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ၊ ဒုက္ခောတိဏ္ဏော ဒုက္ခပရေတော။ အပ္ပေဝ နာမ ဣမဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ အန္တကိရိယာ ပညာယေထာတိ။ သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော သန္ဒိဋ္ဌိကော အကာလိကော ဧဟိပဿိကော ဩပနေယျိကော ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီတိ။ သန္တိ ခေါ ပန မေ သဗြဟ္မစာရီ ဇာနံ ပဿံ ဝိဟရန္တိ။ အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန ဧဝံ သွာက္ခာတေ ဓမ္မဝိနယေ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ကုသီတော ဝိဟရေယျံ ပမတ္တော၊ န မေတံ အဿ ပတိရူပ’န္တိ။ သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ ဝီရိယံ ဘဝိဿတိ အသလ္လီနံ၊ ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ၊ ပဿဒ္ဓါ ကာယော အသာရဒ္ဓါ၊ သမာဟိတံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂ’န္တိ။ သော ဓမ္မံယေဝ အဓိပတိံ ကရိတွာ အကုသလံ ပဇဟတိ၊ ကုသလံ ဘာဝေတိ၊ သာဝဇ္ဇံ ပဇဟတိ၊ အနဝဇ္ဇံ ဘာဝေတိ၊ သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာဓိပတေယျံ။ ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တီဏိ အာဓိပတေယျာနီ’’တိ။

‘‘နတ္ထိ လောကေ ရဟော နာမ၊ ပါပကမ္မံ ပကုဗ္ဗတော၊

အတ္တာ တေ ပုရိသ ဇာနာတိ၊ သစ္စံ ဝါ ယဒိ ဝါ မုသာ။

‘‘ကလျာဏံ ဝတ ဘော သက္ခိ၊ အတ္တာနံ အတိမညသိ၊

ယော သန္တံ အတ္တနိ ပါပံ၊ အတ္တာနံ ပရိဂူဟသိ။

‘‘ပဿန္တိ ဒေဝါ စ တထာဂတာ စ၊

လောကသ္မိံ ဗာလံ ဝိသမံ စရန္တံ၊

တသ္မာ ဟိ အတ္တာဓိပတေယျကော စ [အတ္တာဓိပကော သကော စရေ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊

လောကာဓိပေါ စ နိပကော စ ဈာယီ။

‘‘ဓမ္မာဓိပေါ စ အနုဓမ္မစာရီ၊

န ဟီယတိ သစ္စပရက္ကမော မုနိ၊

ပသယှ မာရံ အဘိဘုယျ အန္တကံ၊

ယော စ ဖုသီ ဇာတိက္ခယံ ပဓာနဝါ၊

သော တာဒိသော လောကဝိဒူ သုမေဓော၊

သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု အတမ္မယော မုနီ’’တိ။ ဒသမံ၊

ဒေဝဒူတဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဗြဟ္မ အာနန္ဒ သာရိပုတ္တော၊ နိဒါနံ ဟတ္ထကေန စ၊

ဒူတာ ဒုဝေ စ ရာဇာနော၊ သုခုမာလာဓိပတေယျေန စာတိ။