📜

(၁၇) ၂။ ပဋိပဒါဝဂ္ဂေါ

၁။ သံခိတ္တသုတ္တံ

၁၆၁။ ‘‘စတဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒါ။ ကတမာ စတဿော? ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ – ဣမာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတဿော ပဋိပဒါ’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ ဝိတ္ထာရသုတ္တံ

၁၆၂။ ‘‘စတဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒါ။ ကတမာ စတဿော? ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပကတိယာပိ တိဗ္ဗရာဂဇာတိကော ဟောတိ၊ အဘိက္ခဏံ ရာဂဇံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ပကတိယာပိ တိဗ္ဗဒေါသဇာတိကော ဟောတိ၊ အဘိက္ခဏံ ဒေါသဇံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ပကတိယာပိ တိဗ္ဗမောဟဇာတိကော ဟောတိ၊ အဘိက္ခဏံ မောဟဇံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ တဿိမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ မုဒူနိ ပါတုဘဝန္တိ – သဒ္ဓိန္ဒြိယံ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယံ၊ သတိန္ဒြိယံ၊ သမာဓိန္ဒြိယံ၊ ပညိန္ဒြိယံ။ သော ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ မုဒုတ္တာ ဒန္ဓံ အာနန္တရိယံ ပါပုဏာတိ အာသဝါနံ ခယာယ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပကတိယာပိ တိဗ္ဗရာဂဇာတိကော ဟောတိ၊ အဘိက္ခဏံ ရာဂဇံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ပကတိယာပိ တိဗ္ဗဒေါသဇာတိကော ဟောတိ၊ အဘိက္ခဏံ ဒေါသဇံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ပကတိယာပိ တိဗ္ဗမောဟဇာတိကော ဟောတိ ၊ အဘိက္ခဏံ မောဟဇံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ တဿိမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ အဓိမတ္တာနိ ပါတုဘဝန္တိ – သဒ္ဓိန္ဒြိယံ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယံ၊ သတိန္ဒြိယံ၊ သမာဓိန္ဒြိယံ၊ ပညိန္ဒြိယံ။ သော ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ အဓိမတ္တတ္တာ ခိပ္ပံ အာနန္တရိယံ ပါပုဏာတိ အာသဝါနံ ခယာယ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပကတိယာပိ န တိဗ္ဗရာဂဇာတိကော ဟောတိ၊ နာဘိက္ခဏံ ရာဂဇံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ပကတိယာပိ န တိဗ္ဗဒေါသဇာတိကော ဟောတိ၊ နာဘိက္ခဏံ ဒေါသဇံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ပကတိယာပိ န တိဗ္ဗမောဟဇာတိကော ဟောတိ၊ နာဘိက္ခဏံ မောဟဇံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ တဿိမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ မုဒူနိ ပါတုဘဝန္တိ – သဒ္ဓိန္ဒြိယံ…ပေ… ပညိန္ဒြိယံ။ သော ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ မုဒုတ္တာ ဒန္ဓံ အာနန္တရိယံ ပါပုဏာတိ အာသဝါနံ ခယာယ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပကတိယာပိ န တိဗ္ဗရာဂဇာတိကော ဟောတိ၊ နာဘိက္ခဏံ ရာဂဇံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ပကတိယာပိ န တိဗ္ဗဒေါသဇာတိကော ဟောတိ၊ နာဘိက္ခဏံ ဒေါသဇံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ပကတိယာပိ န တိဗ္ဗမောဟဇာတိကော ဟောတိ၊ နာဘိက္ခဏံ မောဟဇံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ တဿိမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ အဓိမတ္တာနိ ပါတုဘဝန္တိ – သဒ္ဓိန္ဒြိယံ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယံ၊ သတိန္ဒြိယံ၊ သမာဓိန္ဒြိယံ၊ ပညိန္ဒြိယံ ။ သော ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ အဓိမတ္တတ္တာ ခိပ္ပံ အာနန္တရိယံ ပါပုဏာတိ အာသဝါနံ ခယာယ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ။ ဣမာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတဿော ပဋိပဒါ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ အသုဘသုတ္တံ

၁၆၃။ ‘‘စတဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒါ။ ကတမာ စတဿော? ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အသုဘာနုပဿီ ကာယေ ဝိဟရတိ၊ အာဟာရေ ပဋိကူလသညီ [ပဋိက္ကူလသညီ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊ သဗ္ဗလောကေ အနဘိရတိသညီ [အနဘိရတသညီ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု အနိစ္စာနုပဿီ၊ မရဏသညာ ခေါ ပနဿ အဇ္ဈတ္တံ သူပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ သော ဣမာနိ ပဉ္စ သေခဗလာနိ [သေက္ခဗလာနိ (သျာ။ ကံ။)] ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ – သဒ္ဓါဗလံ၊ ဟိရိဗလံ၊ ဩတ္တပ္ပဗလံ၊ ဝီရိယဗလံ ၊ ပညာဗလံ။ တဿိမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ မုဒူနိ ပါတုဘဝန္တိ – သဒ္ဓိန္ဒြိယံ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယံ၊ သတိန္ဒြိယံ၊ သမာဓိန္ဒြိယံ၊ ပညိန္ဒြိယံ။ သော ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ မုဒုတ္တာ ဒန္ဓံ အာနန္တရိယံ ပါပုဏာတိ အာသဝါနံ ခယာယ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အသုဘာနုပဿီ ကာယေ ဝိဟရတိ၊ အာဟာရေ ပဋိကူလသညီ၊ သဗ္ဗလောကေ အနဘိရတိသညီ၊ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု အနိစ္စာနုပဿီ၊ မရဏသညာ ခေါ ပနဿ အဇ္ဈတ္တံ သူပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ သော ဣမာနိ ပဉ္စ သေခဗလာနိ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ – သဒ္ဓါဗလံ…ပေ… ပညာဗလံ။ တဿိမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ အဓိမတ္တာနိ ပါတုဘဝန္တိ – သဒ္ဓိန္ဒြိယံ…ပေ… ပညိန္ဒြိယံ။ သော ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ အဓိမတ္တတ္တာ ခိပ္ပံ အာနန္တရိယံ ပါပုဏာတိ အာသဝါနံ ခယာယ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ? ဣဓ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝံ အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ သမာဓိဇံ ပီတိသုခံ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ပီတိယာ စ ဝိရာဂါ ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတိ သတော စ သမ္ပဇာနော သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေတိ ယံ တံ အရိယာ အာစိက္ခန္တိ – ‘ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီ’တိ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ ပုဗ္ဗေဝ သောမနဿဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာ အဒုက္ခမသုခံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ဣမာနိ ပဉ္စ သေခဗလာနိ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ – သဒ္ဓါဗလံ…ပေ… ပညာဗလံ။ တဿိမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ မုဒူနိ ပါတုဘဝန္တိ – သဒ္ဓိန္ဒြိယံ…ပေ… ပညိန္ဒြိယံ။ သော ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ မုဒုတ္တာ ဒန္ဓံ အာနန္တရိယံ ပါပုဏာတိ အာသဝါနံ ခယာယ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ? [ကထာ။ ၈၁၅ အာဒယော] ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ…ပေ… ဒုတိယံ ဈာနံ…ပေ… တတိယံ ဈာနံ…ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ဣမာနိ ပဉ္စ သေခဗလာနိ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ – သဒ္ဓါဗလံ၊ ဟိရိဗလံ၊ ဩတ္တပ္ပဗလံ၊ ဝီရိယဗလံ၊ ပညာဗလံ။ တဿိမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ အဓိမတ္တာနိ ပါတုဘဝန္တိ – သဒ္ဓိန္ဒြိယံ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယံ၊ သတိန္ဒြိယံ၊ သမာဓိန္ဒြိယံ၊ ပညိန္ဒြိယံ။ သော ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ အဓိမတ္တတ္တာ ခိပ္ပံ အာနန္တရိယံ ပါပုဏာတိ အာသဝါနံ ခယာယ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ။ ဣမာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတဿော ပဋိပဒါ’’တိ။ တတိယံ။

၄။ ပဌမခမသုတ္တံ

၁၆၄။ ‘‘စတဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒါ။ ကတမာ စတဿော? အက္ခမာ ပဋိပဒါ၊ ခမာ ပဋိပဒါ၊ ဒမာ ပဋိပဒါ၊ သမာ ပဋိပဒါ။ ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အက္ခမာ ပဋိပဒါ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော [ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော (သီ။ သျာ။ ကံ။)] အက္ကောသန္တံ ပစ္စက္ကောသတိ၊ ရောသန္တံ ပဋိရောသတိ၊ ဘဏ္ဍန္တံ ပဋိဘဏ္ဍတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အက္ခမာ ပဋိပဒါ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခမာ ပဋိပဒါ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော အက္ကောသန္တံ န ပစ္စက္ကောသတိ၊ ရောသန္တံ န ပဋိရောသတိ၊ ဘဏ္ဍန္တံ န ပဋိဘဏ္ဍတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခမာ ပဋိပဒါ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒမာ ပဋိပဒါ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ၊ ယတွာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ၊ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒြိယံ၊ စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ… ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ၊ ယတွာဓိကရဏမေနံ မနိန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ၊ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ ၊ ရက္ခတိ မနိန္ဒြိယံ၊ မနိန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒမာ ပဋိပဒါ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာ ပဋိပဒါ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ သမေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ၊ ဥပ္ပန္နံ ဗျာပါဒဝိတက္ကံ…ပေ… ဥပ္ပန္နံ ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ… ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နေ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ သမေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာ ပဋိပဒါ။ ဣမာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတဿော ပဋိပဒါ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ဒုတိယခမသုတ္တံ

၁၆၅။ ‘‘စတဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒါ။ ကတမာ စတဿော? အက္ခမာ ပဋိပဒါ၊ ခမာ ပဋိပဒါ၊ ဒမာ ပဋိပဒါ၊ သမာ ပဋိပဒါ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အက္ခမာ ပဋိပဒါ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော အက္ခမော ဟောတိ သီတဿ ဥဏှဿ ဇိဃစ္ဆာယ ပိပါသာယ၊ ဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿာနံ ဒုရုတ္တာနံ ဒုရာဂတာနံ ဝစနပထာနံ ဥပ္ပန္နာနံ သာရီရိကာနံ ဝေဒနာနံ ဒုက္ခာနံ တိဗ္ဗာနံ ခရာနံ ကဋုကာနံ အသာတာနံ အမနာပါနံ ပါဏဟရာနံ အနဓိဝါသကဇာတိကော ဟောတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အက္ခမာ ပဋိပဒါ ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခမာ ပဋိပဒါ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ခမော ဟောတိ သီတဿ ဥဏှဿ ဇိဃစ္ဆာယ ပိပါသာယ၊ ဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿာနံ ဒုရုတ္တာနံ ဒုရာဂတာနံ ဝစနပထာနံ ဥပ္ပန္နာနံ သာရီရိကာနံ ဝေဒနာနံ ဒုက္ခာနံ တိဗ္ဗာနံ ခရာနံ ကဋုကာနံ အသာတာနံ အမနာပါနံ ပါဏဟရာနံ အဓိဝါသကဇာတိကော ဟောတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခမာ ပဋိပဒါ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒမာ ပဋိပဒါ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ…ပေ… သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ… ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ၊ ယတွာဓိကရဏမေနံ မနိန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ၊ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ရက္ခတိ မနိန္ဒြိယံ၊ မနိန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒမာ ပဋိပဒါ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာ ပဋိပဒါ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ သမေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ၊ ဥပ္ပန္နံ ဗျာပါဒဝိတက္ကံ…ပေ… ဥပ္ပန္နံ ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ… ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နေ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ သမေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာ ပဋိပဒါ။ ဣမာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတဿော ပဋိပဒါ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ဥဘယသုတ္တံ

၁၆၆။ ‘‘စတဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒါ။ ကတမာ စတဿော? ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ။

‘‘တတြ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာယံ ပဋိပဒါ ဒုက္ခာ ဒန္ဓာဘိညာ၊ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒါ ဥဘယေနေဝ ဟီနာ အက္ခာယတိ။ ယမ္ပာယံ ပဋိပဒါ ဒုက္ခာ၊ ဣမိနာပါယံ ဟီနာ အက္ခာယတိ၊ ယမ္ပာယံ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာ၊ ဣမိနာပါယံ ဟီနာ အက္ခာယတိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒါ ဥဘယေနေဝ ဟီနာ အက္ခာယတိ။

‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာယံ ပဋိပဒါ ဒုက္ခာ ခိပ္ပာဘိညာ၊ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒါ ဒုက္ခတ္တာ ဟီနာ အက္ခာယတိ။

‘‘တတြ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာယံ ပဋိပဒါ သုခါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒါ ဒန္ဓတ္တာ ဟီနာ အက္ခာယတိ။

‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာယံ ပဋိပဒါ သုခါ ခိပ္ပာဘိညာ၊ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒါ ဥဘယေနေဝ ပဏီတာ အက္ခာယတိ။ ယမ္ပာယံ ပဋိပဒါ သုခါ၊ ဣမိနာပါယံ ပဏီတာ အက္ခာယတိ၊ ယမ္ပာယံ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာ၊ ဣမိနာပါယံ ပဏီတာ အက္ခာယတိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒါ ဥဘယေနေဝ ပဏီတာ အက္ခာယတိ။ ဣမာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတဿော ပဋိပဒါ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနသုတ္တံ

၁၆၇။ အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ယေနာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အာယသ္မန္တံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘စတဿော ဣမာ၊ အာဝုသော မောဂ္ဂလ္လာန၊ ပဋိပဒါ။ ကတမာ စတဿော? ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ။ ဣမာ ခေါ၊ အာဝုသော၊ စတဿော ပဋိပဒါ ။ ဣမာသံ၊ အာဝုသော၊ စတုန္နံ ပဋိပဒါနံ [စတဿန္နံ ပဋိပဒါနံ (သီ။ သျာ။ ကံ။)] ကတမံ တေ ပဋိပဒံ အာဂမ္မ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုတ္တ’’န္တိ?

‘‘စတဿော ဣမာ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ ပဋိပဒါ။ ကတမာ စတဿော? ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ။ ဣမာ ခေါ၊ အာဝုသော၊ စတဿော ပဋိပဒါ ။ ဣမာသံ၊ အာဝုသော၊ စတုန္နံ ပဋိပဒါနံ ယာယံ ပဋိပဒါ ဒုက္ခာ ခိပ္ပာဘိညာ၊ ဣမံ မေ ပဋိပဒံ အာဂမ္မ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုတ္တ’’န္တိ။ သတ္တမံ။

၈။ သာရိပုတ္တသုတ္တံ

၁၆၈။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ယေနာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ သာရိပုတ္တေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘စတဿော ဣမာ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ ပဋိပဒါ။ ကတမာ စတဿော? ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ။ ဣမာ ခေါ၊ အာဝုသော၊ စတဿော ပဋိပဒါ။ ဣမာသံ၊ အာဝုသော၊ စတုန္နံ ပဋိပဒါနံ ကတမံ တေ ပဋိပဒံ အာဂမ္မ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုတ္တ’’န္တိ?

‘‘စတဿော ဣမာ၊ အာဝုသော မောဂ္ဂလ္လာန၊ ပဋိပဒါ။ ကတမာ စတဿော? ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ။ ဣမာ ခေါ၊ အာဝုသော၊ စတဿော ပဋိပဒါ။ ဣမာသံ၊ အာဝုသော၊ စတုန္နံ ပဋိပဒါနံ ယာယံ ပဋိပဒါ သုခါ ခိပ္ပာဘိညာ၊ ဣမံ မေ ပဋိပဒံ အာဂမ္မ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုတ္တ’’န္တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ သသင်္ခါရသုတ္တံ

၁၆၉။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။ ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ကာယဿ ဘေဒါ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။ ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။ ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ကာယဿ ဘေဒါ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အသုဘာနုပဿီ ကာယေ ဝိဟရတိ၊ အာဟာရေ ပဋိကူလသညီ၊ သဗ္ဗလောကေ အနဘိရတိသညီ၊ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု အနိစ္စာနုပဿီ။ မရဏသညာ ခေါ ပနဿ အဇ္ဈတ္တံ သူပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ သော ဣမာနိ ပဉ္စ သေခဗလာနိ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ – သဒ္ဓါဗလံ၊ ဟိရိဗလံ၊ ဩတ္တပ္ပဗလံ၊ ဝီရိယဗလံ၊ ပညာဗလံ ။ တဿိမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ အဓိမတ္တာနိ ပါတုဘဝန္တိ – သဒ္ဓိန္ဒြိယံ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယံ၊ သတိန္ဒြိယံ၊ သမာဓိန္ဒြိယံ၊ ပညိန္ဒြိယံ။ သော ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ အဓိမတ္တတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ကာယဿ ဘေဒါ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အသုဘာနုပဿီ ကာယေ ဝိဟရတိ၊ အာဟာရေ ပဋိကူလသညီ၊ သဗ္ဗလောကေ အနဘိရတိသညီ၊ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု အနိစ္စာနုပဿီ။ မရဏသညာ ခေါ ပနဿ အဇ္ဈတ္တံ သူပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ သော ဣမာနိ ပဉ္စ သေခဗလာနိ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ – သဒ္ဓါဗလံ၊ ဟိရိဗလံ၊ ဩတ္တပ္ပဗလံ၊ ဝီရိယဗလံ၊ ပညာဗလံ။ တဿိမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ မုဒူနိ ပါတုဘဝန္တိ – သဒ္ဓိန္ဒြိယံ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယံ၊ သတိန္ဒြိယံ၊ သမာဓိန္ဒြိယံ၊ ပညိန္ဒြိယံ။ သော ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ မုဒုတ္တာ ကာယဿ ဘေဒါ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ကာယဿ ဘေဒါ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ…ပေ… ဒုတိယံ ဈာနံ…ပေ… တတိယံ ဈာနံ…ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ဣမာနိ ပဉ္စ သေခဗလာနိ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ – သဒ္ဓါဗလံ…ပေ… ပညာဗလံ။ တဿိမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ အဓိမတ္တာနိ ပါတုဘဝန္တိ – သဒ္ဓိန္ဒြိယံ…ပေ… ပညိန္ဒြိယံ။ သော ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ အဓိမတ္တတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ကာယဿ ဘေဒါ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ ၊ ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ…ပေ… ဒုတိယံ ဈာနံ…ပေ… တတိယံ ဈာနံ…ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ဣမာနိ ပဉ္စ သေခဗလာနိ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ – သဒ္ဓါဗလံ၊ ဟိရိဗလံ၊ ဩတ္တပ္ပဗလံ၊ ဝီရိယဗလံ၊ ပညာဗလံ။ တဿိမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ…ပေ… ပညိန္ဒြိယံ။ သော ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ မုဒုတ္တာ ကာယဿ ဘေဒါ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ကာယဿ ဘေဒါ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ယုဂနဒ္ဓသုတ္တံ

၁၇၀။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ကောသမ္ဗိယံ ဝိဟရတိ ဃောသိတာရာမေ။ တတြ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘အာဝုသော ဘိက္ခဝေ’’တိ။ ‘‘အာဝုသော’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပစ္စဿောသုံ။ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဧတဒဝေါစ –

‘‘ယော ဟိ ကောစိ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု ဝါ ဘိက္ခုနီ ဝါ မမ သန္တိကေ အရဟတ္တပ္ပတ္တိံ [အရဟတ္တပ္ပတ္တံ (က။) ပဋိ။ မ။ ၂။၁ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေပိ] ဗျာကရောတိ၊ သဗ္ဗော သော စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ၊ ဧတေသံ ဝါ အညတရေန။

‘‘ကတမေဟိ စတူဟိ? ဣဓ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု သမထပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဝိပဿနံ ဘာဝေတိ။ တဿ သမထပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဝိပဿနံ ဘာဝယတော မဂ္ဂေါ သဉ္ဇာယတိ။ သော တံ မဂ္ဂံ အာသေဝတိ ဘာဝေတိ ဗဟုလီကရောတိ။ တဿ တံ မဂ္ဂံ အာသေဝတော ဘာဝယတော ဗဟုလီကရောတော သံယောဇနာနိ ပဟီယန္တိ၊ အနုသယာ ဗျန္တီဟောန္တိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမံ သမထံ ဘာဝေတိ။ တဿ ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမံ သမထံ ဘာဝယတော မဂ္ဂေါ သဉ္ဇာယတိ။ သော တံ မဂ္ဂံ အာသေဝတိ ဘာဝေတိ ဗဟုလီကရောတိ ။ တဿ တံ မဂ္ဂံ အာသေဝတော ဘာဝယတော ဗဟုလီကရောတော သံယောဇနာနိ ပဟီယန္တိ၊ အနုသယာ ဗျန္တီဟောန္တိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု သမထဝိပဿနံ ယုဂနဒ္ဓံ ဘာဝေတိ။ တဿ သမထဝိပဿနံ ယုဂနဒ္ဓံ ဘာဝယတော မဂ္ဂေါ သဉ္ဇာယတိ။ သော တံ မဂ္ဂံ အာသေဝတိ ဘာဝေတိ ဗဟုလီကရောတိ။ တဿ တံ မဂ္ဂံ အာသေဝတော ဘာဝယတော ဗဟုလီကရောတော သံယောဇနာနိ ပဟီယန္တိ၊ အနုသယာ ဗျန္တီဟောန္တိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခုနော ဓမ္မုဒ္ဓစ္စဝိဂ္ဂဟိတံ မာနသံ ဟောတိ။ ဟောတိ သော၊ အာဝုသော၊ သမယော ယံ တံ စိတ္တံ အဇ္ဈတ္တမေဝ သန္တိဋ္ဌတိ သန္နိသီဒတိ ဧကောဒိ ဟောတိ သမာဓိယတိ။ တဿ မဂ္ဂေါ သဉ္ဇာယတိ။ သော တံ မဂ္ဂံ အာသေဝတိ ဘာဝေတိ ဗဟုလီကရောတိ။ တဿ တံ မဂ္ဂံ အာသေဝတော ဘာဝယတော ဗဟုလီကရောတော သံယောဇနာနိ ပဟီယန္တိ၊ အနုသယာ ဗျန္တီဟောန္တိ။

‘‘ယော ဟိ ကောစိ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု ဝါ ဘိက္ခုနီ ဝါ မမ သန္တိကေ အရဟတ္တပ္ပတ္တိံ ဗျာကရောတိ၊ သဗ္ဗော သော ဣမေဟိ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ၊ ဧတေသံ ဝါ အညတရေနာ’’တိ။ ဒသမံ။

ပဋိပဒါဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

သံခိတ္တံ ဝိတ္ထာရာသုဘံ၊ ဒွေ ခမာ ဥဘယေန စ၊

မောဂ္ဂလ္လာနော သာရိပုတ္တော၊ သသင်္ခါရံ ယုဂနဒ္ဓေန စာတိ။