📜

(၂၀) ၅။ မဟာဝဂ္ဂေါ

၁။ သောတာနုဂတသုတ္တံ

၁၉၁။ ‘‘သောတာနုဂတာနံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာနံ၊ ဝစသာ ပရိစိတာနံ၊ မနသာနုပေက္ခိတာနံ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါနံ စတ္တာရော အာနိသံသာ ပါဋိကင်္ခါ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတိ – သုတ္တံ၊ ဂေယျံ၊ ဝေယျာကရဏံ၊ ဂါထံ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ ဇာတကံ၊ အဗ္ဘုတဓမ္မံ၊ ဝေဒလ္လံ။ တဿ တေ ဓမ္မာ သောတာနုဂတာ ဟောန္တိ၊ ဝစသာ ပရိစိတာ၊ မနသာနုပေက္ခိတာ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ။ သော မုဋ္ဌဿတိ [မုဋ္ဌဿတီ (သီ။)] ကာလံ ကုရုမာနော အညတရံ ဒေဝနိကာယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တဿ တတ္ထ သုခိနော ဓမ္မပဒါ ပ္လဝန္တိ [ပိလပန္တိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။ ဒန္ဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတုပ္ပာဒေါ၊ အထ သော သတ္တော ခိပ္ပံယေဝ ဝိသေသဂါမီ ဟောတိ။ သောတာနုဂတာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာနံ၊ ဝစသာ ပရိစိတာနံ၊ မနသာနုပေက္ခိတာနံ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါနံ အယံ ပဌမော အာနိသံသော ပါဋိကင်္ခေါ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတိ – သုတ္တံ၊ ဂေယျံ၊ ဝေယျာကရဏံ၊ ဂါထံ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ ဇာတကံ၊ အဗ္ဘုတဓမ္မံ၊ ဝေဒလ္လံ။ တဿ တေ ဓမ္မာ သောတာနုဂတာ ဟောန္တိ၊ ဝစသာ ပရိစိတာ၊ မနသာနုပေက္ခိတာ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ။ သော မုဋ္ဌဿတိ ကာလံ ကုရုမာနော အညတရံ ဒေဝနိကာယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တဿ တတ္ထ န ဟေဝ ခေါ သုခိနော ဓမ္မပဒါ ပ္လဝန္တိ၊ အပိ စ ခေါ ဘိက္ခု ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော ဒေဝပရိသာယံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အယံ ဝါ သော ဓမ္မဝိနယော၊ ယတ္ထာဟံ ပုဗ္ဗေ ဗြဟ္မစရိယံ အစရိ’န္တိ။ ဒန္ဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတုပ္ပာဒေါ၊ အထ သော သတ္တော ခိပ္ပမေဝ ဝိသေသဂါမီ ဟောတိ။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသော ကုသလော ဘေရိသဒ္ဒဿ။ သော အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော ဘေရိသဒ္ဒံ သုဏေယျ။ တဿ န ဟေဝ ခေါ အဿ ကင်္ခါ ဝါ ဝိမတိ ဝါ – ‘ဘေရိသဒ္ဒေါ နု ခေါ၊ န နု ခေါ ဘေရိသဒ္ဒေါ’တိ! အထ ခေါ ဘေရိသဒ္ဒေါတွေဝ နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆေယျ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတိ – သုတ္တံ၊ ဂေယျံ၊ ဝေယျာကရဏံ၊ ဂါထံ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ ဇာတကံ၊ အဗ္ဘုတဓမ္မံ၊ ဝေဒလ္လံ။ တဿ တေ ဓမ္မာ သောတာနုဂတာ ဟောန္တိ၊ ဝစသာ ပရိစိတာ၊ မနသာနုပေက္ခိတာ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ။ သော မုဋ္ဌဿတိ ကာလံ ကုရုမာနော အညတရံ ဒေဝနိကာယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တဿ တတ္ထ န ဟေဝ ခေါ သုခိနော ဓမ္မပဒါ ပ္လဝန္တိ၊ အပိ စ ခေါ ဘိက္ခု ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော ဒေဝပရိသာယံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အယံ ဝါ သော ဓမ္မဝိနယော၊ ယတ္ထာဟံ ပုဗ္ဗေ ဗြဟ္မစရိယံ အစရိ’န္တိ။ ဒန္ဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတုပ္ပာဒေါ၊ အထ သော သတ္တော ခိပ္ပံယေဝ ဝိသေသဂါမီ ဟောတိ။ သောတာနုဂတာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာနံ ၊ ဝစသာ ပရိစိတာနံ၊ မနသာနုပေက္ခိတာနံ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါနံ အယံ ဒုတိယော အာနိသံသော ပါဋိကင်္ခေါ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတိ – သုတ္တံ၊ ဂေယျံ၊ ဝေယျာကရဏံ၊ ဂါထံ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ ဇာတကံ၊ အဗ္ဘုတဓမ္မံ၊ ဝေဒလ္လံ။ တဿ တေ ဓမ္မာ သောတာနုဂတာ ဟောန္တိ၊ ဝစသာ ပရိစိတာ၊ မနသာနုပေက္ခိတာ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ။ သော မုဋ္ဌဿတိ ကာလံ ကုရုမာနော အညတရံ ဒေဝနိကာယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တဿ တတ္ထ န ဟေဝ ခေါ သုခိနော ဓမ္မပဒါ ပ္လဝန္တိ၊ နပိ ဘိက္ခု ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော ဒေဝပရိသာယံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ အပိ စ ခေါ ဒေဝပုတ္တော ဒေဝပရိသာယံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အယံ ဝါ သော ဓမ္မဝိနယော၊ ယတ္ထာဟံ ပုဗ္ဗေ ဗြဟ္မစရိယံ အစရိ’န္တိ။ ဒန္ဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတုပ္ပာဒေါ၊ အထ သော သတ္တော ခိပ္ပံယေဝ ဝိသေသဂါမီ ဟောတိ။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသော ကုသလော သင်္ခသဒ္ဒဿ။ သော အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော သင်္ခသဒ္ဒံ သုဏေယျ။ တဿ န ဟေဝ ခေါ အဿ ကင်္ခါ ဝါ ဝိမတိ ဝါ – ‘သင်္ခသဒ္ဒေါ နု ခေါ၊ န နု ခေါ သင်္ခသဒ္ဒေါ’တိ! အထ ခေါ သင်္ခသဒ္ဒေါတွေဝ နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆေယျ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတိ – သုတ္တံ၊ ဂေယျံ၊ ဝေယျာကရဏံ၊ ဂါထံ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ ဇာတကံ၊ အဗ္ဘုတဓမ္မံ၊ ဝေဒလ္လံ။ တဿ တေ ဓမ္မာ သောတာနုဂတာ ဟောန္တိ၊ ဝစသာ ပရိစိတာ၊ မနသာနုပေက္ခိတာ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ။ သော မုဋ္ဌဿတိ ကာလံ ကုရုမာနော အညတရံ ဒေဝနိကာယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တဿ တတ္ထ န ဟေဝ ခေါ သုခိနော ဓမ္မပဒါ ပ္လဝန္တိ၊ နပိ ဘိက္ခု ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော ဒေဝပရိသာယံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ အပိ စ ခေါ ဒေဝပုတ္တော ဒေဝပရိသာယံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အယံ ဝါ သော ဓမ္မဝိနယော၊ ယတ္ထာဟံ ပုဗ္ဗေ ဗြဟ္မစရိယံ အစရိ’န္တိ။ ဒန္ဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတုပ္ပာဒေါ၊ အထ သော သတ္တော ခိပ္ပံယေဝ ဝိသေသဂါမီ ဟောတိ။ သောတာနုဂတာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာနံ၊ ဝစသာ ပရိစိတာနံ၊ မနသာနုပေက္ခိတာနံ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါနံ အယံ တတိယော အာနိသံသော ပါဋိကင်္ခေါ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတိ – သုတ္တံ၊ ဂေယျံ၊ ဝေယျာကရဏံ၊ ဂါထံ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ ဇာတကံ၊ အဗ္ဘုတဓမ္မံ၊ ဝေဒလ္လံ။ တဿ တေ ဓမ္မာ သောတာနုဂတာ ဟောန္တိ၊ ဝစသာ ပရိစိတာ၊ မနသာနုပေက္ခိတာ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ။ သော မုဋ္ဌဿတိ ကာလံ ကုရုမာနော အညတရံ ဒေဝနိကာယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တဿ တတ္ထ န ဟေဝ ခေါ သုခိနော ဓမ္မပဒါ ပ္လဝန္တိ၊ နပိ ဘိက္ခု ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော ဒေဝပရိသာယံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ နပိ ဒေဝပုတ္တော ဒေဝပရိသာယံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ အပိ စ ခေါ ဩပပါတိကော ဩပပါတိကံ သာရေတိ – ‘သရသိ တွံ၊ မာရိသ၊ သရသိ တွံ ၊ မာရိသ၊ ယတ္ထ မယံ ပုဗ္ဗေ ဗြဟ္မစရိယံ အစရိမှာ’တိ။ သော ဧဝမာဟ – ‘သရာမိ၊ မာရိသ၊ သရာမိ၊ မာရိသာ’တိ။ ဒန္ဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတုပ္ပာဒေါ၊ အထ သော သတ္တော ခိပ္ပံယေဝ ဝိသေသဂါမီ ဟောတိ။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒွေ သဟာယကာ သဟပံသုကီဠိကာ [သဟပံသုကီဠကာ (သျာ။ ကံ။)]။ တေ ကဒါစိ ကရဟစိ အညမညံ သမာဂစ္ဆေယျုံ။ အညော ပန [သမာဂစ္ဆေယျုံ၊ တမေနံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] သဟာယကော သဟာယကံ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ဣဒမ္ပိ၊ သမ္မ၊ သရသိ၊ ဣဒမ္ပိ၊ သမ္မ၊ သရသီ’တိ။ သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘သရာမိ ၊ သမ္မ၊ သရာမိ၊ သမ္မာ’တိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတိ – သုတ္တံ၊ ဂေယျံ၊ ဝေယျာကရဏံ၊ ဂါထံ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ ဇာတကံ၊ အဗ္ဘုတဓမ္မံ၊ ဝေဒလ္လံ။ တဿ တေ ဓမ္မာ သောတာနုဂတာ ဟောန္တိ၊ ဝစသာ ပရိစိတာ၊ မနသာနုပေက္ခိတာ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ။ သော မုဋ္ဌဿတိ ကာလံ ကုရုမာနော အညတရံ ဒေဝနိကာယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တဿ တတ္ထ န ဟေဝ ခေါ သုခိနော ဓမ္မပဒါ ပ္လဝန္တိ၊ နပိ ဘိက္ခု ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော ဒေဝပရိသာယံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ နပိ ဒေဝပုတ္တော ဒေဝပရိသာယံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ အပိ စ ခေါ ဩပပါတိကော ဩပပါတိကံ သာရေတိ – ‘သရသိ တွံ၊ မာရိသ၊ သရသိ တွံ၊ မာရိသ၊ ယတ္ထ မယံ ပုဗ္ဗေ ဗြဟ္မစရိယံ အစရိမှာ’တိ။ သော ဧဝမာဟ – ‘သရာမိ၊ မာရိသ၊ သရာမိ၊ မာရိသာ’တိ။ ဒန္ဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတုပ္ပာဒေါ၊ အထ ခေါ သော သတ္တော ခိပ္ပံယေဝ ဝိသေသဂါမီ ဟောတိ။ သောတာနုဂတာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာနံ၊ ဝစသာ ပရိစိတာနံ၊ မနသာနုပေက္ခိတာနံ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါနံ အယံ စတုတ္ထော အာနိသံသော ပါဋိကင်္ခေါ။ သောတာနုဂတာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာနံ၊ ဝစသာ ပရိစိတာနံ၊ မနသာနုပေက္ခိတာနံ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါနံ ဣမေ စတ္တာရော အာနိသံသာ ပါဋိကင်္ခါ’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ ဌာနသုတ္တံ

၁၉၂။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌာနာနိ စတူဟိ ဌာနေဟိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? သံဝါသေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီလံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တဉ္စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ၊ န ဣတ္တရံ၊ မနသိကရောတာ၊ နော အမနသိကရောတာ၊ ပညဝတာ၊ နော ဒုပ္ပညေန။ သံဝေါဟာရေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သောစေယျံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တဉ္စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ၊ န ဣတ္တရံ၊ မနသိကရောတာ၊ နော အမနသိကရောတာ၊ ပညဝတာ၊ နော ဒုပ္ပညေန။ အာပဒါသု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ထာမော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ သော စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ ၊ န ဣတ္တရံ၊ မနသိကရောတာ၊ နော အမနသိကရောတာ၊ ပညဝတာ၊ နော ဒုပ္ပညေန။ သာကစ္ဆာယ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပညာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ သာ စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ၊ န ဣတ္တရံ၊ မနသိကရောတာ၊ နော အမနသိကရောတာ၊ ပညဝတာ၊ နော ဒုပ္ပညေနာတိ။

[သံ။ နိ။ ၁။၁၂၂] ‘‘‘သံဝါသေန ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီလံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တဉ္စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ၊ န ဣတ္တရံ၊ မနသိကရောတာ၊ နော အမနသိကရောတာ၊ ပညဝတာ၊ နော ဒုပ္ပညေနာ’တိ၊ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ သံဝသမာနော ဧဝံ ဇာနာတိ – ‘ဒီဃရတ္တံ ခေါ အယမာယသ္မာ ခဏ္ဍကာရီ ဆိဒ္ဒကာရီ သဗလကာရီ ကမ္မာသကာရီ၊ န သန္တတကာရီ န သန္တတဝုတ္တိ [သတတဝုတ္တိ (သျာ။ ကံ။)]၊ သီလေသု ဒုဿီလော အယမာယသ္မာ၊ နာယမာယသ္မာ သီလဝါ’’’တိ။

‘‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ သံဝသမာနော ဧဝံ ဇာနာတိ – ‘ဒီဃရတ္တံ ခေါ အယမာယသ္မာ အခဏ္ဍကာရီ အစ္ဆိဒ္ဒကာရီ အသဗလကာရီ အကမ္မာသကာရီ သန္တတကာရီ သန္တတဝုတ္တိ၊ သီလေသု သီလဝါ အယမာယသ္မာ၊ နာယမာယသ္မာ ဒုဿီလော’တိ။ ‘သံဝါသေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီလံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တဉ္စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ၊ န ဣတ္တရံ၊ မနသိကရောတာ၊ နော အမနသိကရောတာ၊ ပညဝတာ၊ နော ဒုပ္ပညေနာ’တိ၊ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

‘‘‘သံဝေါဟာရေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သောစေယျံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တဉ္စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ၊ န ဣတ္တရံ၊ မနသိကရောတာ၊ နော အမနသိကရောတာ၊ ပညဝတာ၊ နော ဒုပ္ပညေနာ’တိ၊ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ သံဝေါဟရမာနော ဧဝံ ဇာနာတိ – ‘အညထာ ခေါ အယမာယသ္မာ ဧကေန ဧကော ဝေါဟရတိ၊ အညထာ ဒွီဟိ၊ အညထာ တီဟိ၊ အညထာ သမ္ဗဟုလေဟိ၊ ဝေါက္ကမတိ အယမာယသ္မာ ပုရိမဝေါဟာရာ ပစ္ဆိမဝေါဟာရံ၊ အပရိသုဒ္ဓဝေါဟာရော အယမာယသ္မာ၊ နာယမာယသ္မာ ပရိသုဒ္ဓဝေါဟာရော’’’တိ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ သံဝေါဟရမာနော ဧဝံ ဇာနာတိ – ‘ယထေဝ ခေါ အယမာယသ္မာ ဧကေန ဧကော ဝေါဟရတိ၊ တထာ ဒွီဟိ၊ တထာ တီဟိ၊ တထာ သမ္ဗဟုလေဟိ။ နာယမာယသ္မာ ဝေါက္ကမတိ ပုရိမဝေါဟာရာ ပစ္ဆိမဝေါဟာရံ၊ ပရိသုဒ္ဓဝေါဟာရော အယမာယသ္မာ၊ နာယမာယသ္မာ အပရိသုဒ္ဓဝေါဟာရော’တိ ။ ‘သံဝေါဟာရေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သောစေယျံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တဉ္စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ၊ န ဣတ္တရံ၊ မနသိကရောတာ၊ နော အမနသိကရောတာ၊ ပညဝတာ၊ နော ဒုပ္ပညေနာ’တိ၊ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

‘‘‘အာပဒါသု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ထာမော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ သော စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ၊ န ဣတ္တရံ၊ မနသိကရောတာ၊ နော အမနသိကရောတာ၊ ပညဝတာ၊ နော ဒုပ္ပညေနာ’တိ၊ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ဉာတိဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌော သမာနော၊ ဘောဂဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌော သမာနော၊ ရောဂဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌော သမာနော န ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘တထာဘူတော ခေါ အယံ လောကသန္နိဝါသော တထာဘူတော အယံ အတ္တဘာဝပဋိလာဘော ယထာဘူတေ လောကသန္နိဝါသေ ယထာဘူတေ အတ္တဘာဝပဋိလာဘေ အဋ္ဌ လောကဓမ္မာ လောကံ အနုပရိဝတ္တန္တိ လောကော စ အဋ္ဌ လောကဓမ္မေ အနုပရိဝတ္တတိ – လာဘော စ၊ အလာဘော စ၊ ယသော စ၊ အယသော စ၊ နိန္ဒာ စ၊ ပသံသာ စ၊ သုခဉ္စ၊ ဒုက္ခဉ္စာ’တိ။ သော ဉာတိဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌော သမာနော ဘောဂဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌော သမာနော ရောဂဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌော သမာနော သောစတိ ကိလမတိ ပရိဒေဝတိ၊ ဥရတ္တာဠိံ ကန္ဒတိ၊ သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ဉာတိဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌော သမာနော ဘောဂဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌော သမာနော ရောဂဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌော သမာနော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘တထာဘူတော ခေါ အယံ လောကသန္နိဝါသော တထာဘူတော အယံ အတ္တဘာဝပဋိလာဘော ယထာဘူတေ လောကသန္နိဝါသေ ယထာဘူတေ အတ္တဘာဝပဋိလာဘေ အဋ္ဌ လောကဓမ္မာ လောကံ အနုပရိဝတ္တန္တိ လောကော စ အဋ္ဌ လောကဓမ္မေ အနုပရိဝတ္တတိ – လာဘော စ၊ အလာဘော စ၊ ယသော စ၊ အယသော စ၊ နိန္ဒာ စ၊ ပသံသာ စ၊ သုခဉ္စ၊ ဒုက္ခဉ္စာ’တိ။ သော ဉာတိဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌော သမာနော ဘောဂဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌော သမာနော ရောဂဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌော သမာနော န သောစတိ န ကိလမတိ န ပရိဒေဝတိ၊ န ဥရတ္တာဠိံ ကန္ဒတိ၊ န သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ။ ‘အာပဒါသု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ထာမော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ သော စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ၊ န ဣတ္တရံ၊ မနသိကရောတာ၊ နော အမနသိကရောတာ၊ ပညဝတာ၊ နော ဒုပ္ပညေနာ’တိ၊ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

‘‘‘သာကစ္ဆာယ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပညာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ သာ စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ၊ န ဣတ္တရံ၊ မနသိကရောတာ၊ နော အမနသိကရောတာ၊ ပညဝတာ၊ နော ဒုပ္ပညေနာ’တိ ၊ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ သာကစ္ဆာယမာနော ဧဝံ ဇာနာတိ – ‘ယထာ ခေါ ဣမဿ အာယသ္မတော ဥမ္မဂ္ဂေါ ယထာ စ အဘိနီဟာရော ယထာ စ ပဉှာသမုဒါဟာရော၊ ဒုပ္ပညော အယမာယသ္မာ၊ နာယမာယသ္မာ ပညဝါ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တထာ ဟိ အယမာယသ္မာ န စေဝ ဂမ္ဘီရံ အတ္ထပဒံ ဥဒါဟရတိ သန္တံ ပဏီတံ အတက္ကာဝစရံ နိပုဏံ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယံ။ ယဉ္စ အယမာယသ္မာ ဓမ္မံ ဘာသတိ တဿ စ နပ္ပဋိဗလော သံခိတ္တေန ဝါ ဝိတ္ထာရေန ဝါ အတ္ထံ အာစိက္ခိတုံ ဒေသေတုံ ပညာပေတုံ ပဋ္ဌပေတုံ ဝိဝရိတုံ ဝိဘဇိတုံ ဥတ္တာနီကာတုံ။ ဒုပ္ပညော အယမာယသ္မာ၊ နာယမာယသ္မာ ပညဝါ’’’တိ။

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုမာ ပုရိသော ဥဒကရဟဒဿ တီရေ ဌိတော ပဿေယျ ပရိတ္တံ မစ္ဆံ ဥမ္မုဇ္ဇမာနံ။ တဿ ဧဝမဿ – ‘ယထာ ခေါ ဣမဿ မစ္ဆဿ ဥမ္မဂ္ဂေါ ယထာ စ ဦမိဃာတော ယထာ စ ဝေဂါယိတတ္တံ၊ ပရိတ္တော အယံ မစ္ဆော၊ နာယံ မစ္ဆော မဟန္တော’တိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ သာကစ္ဆာယမာနော ဧဝံ ဇာနာတိ – ‘ယထာ ခေါ ဣမဿ အာယသ္မတော ဥမ္မဂ္ဂေါ ယထာ စ အဘိနီဟာရော ယထာ စ ပဉှာသမုဒါဟာရော၊ ဒုပ္ပညော အယမာယသ္မာ၊ နာယမာယသ္မာ ပညဝါ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တထာ ဟိ အယမာယသ္မာ န စေဝ ဂမ္ဘီရံ အတ္ထပဒံ ဥဒါဟရတိ သန္တံ ပဏီတံ အတက္ကာဝစရံ နိပုဏံ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယံ။ ယဉ္စ အယမာယသ္မာ ဓမ္မံ ဘာသတိ၊ တဿ စ န ပဋိဗလော သံခိတ္တေန ဝါ ဝိတ္ထာရေန ဝါ အတ္ထံ အာစိက္ခိတုံ ဒေသေတုံ ပညာပေတုံ ပဋ္ဌပေတုံ ဝိဝရိတုံ ဝိဘဇိတုံ ဥတ္တာနီကာတုံ။ ဒုပ္ပညော အယမာယသ္မာ၊ နာယမာယသ္မာ ပညဝါ’’’တိ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ သာကစ္ဆာယမာနော ဧဝံ ဇာနာတိ – ‘ယထာ ခေါ ဣမဿ အာယသ္မတော ဥမ္မဂ္ဂေါ ယထာ စ အဘိနီဟာရော ယထာ စ ပဉှာသမုဒါဟာရော၊ ပညဝါ အယမာယသ္မာ၊ နာယမာယသ္မာ ဒုပ္ပညော။ တံ ကိဿ ဟေတု? တထာ ဟိ အယမာယသ္မာ ဂမ္ဘီရဉ္စေဝ အတ္ထပဒံ ဥဒါဟရတိ သန္တံ ပဏီတံ အတက္ကာဝစရံ နိပုဏံ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယံ။ ယဉ္စ အယမာယသ္မာ ဓမ္မံ ဘာသတိ၊ တဿ စ ပဋိဗလော သံခိတ္တေန ဝါ ဝိတ္ထာရေန ဝါ အတ္ထံ အာစိက္ခိတုံ ဒေသေတုံ ပညာပေတုံ ပဋ္ဌပေတုံ ဝိဝရိတုံ ဝိဘဇိတုံ ဥတ္တာနီကာတုံ။ ပညဝါ အယမာယသ္မာ၊ နာယမာယသ္မာ ဒုပ္ပညော’’’တိ။

‘‘သေယျထာပိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုမာ ပုရိသော ဥဒကရဟဒဿ တီရေ ဌိတော ပဿေယျ မဟန္တံ မစ္ဆံ ဥမ္မုဇ္ဇမာနံ။ တဿ ဧဝမဿ – ‘ယထာ ခေါ ဣမဿ မစ္ဆဿ ဥမ္မဂ္ဂေါ ယထာ စ ဦမိဃာတော ယထာ စ ဝေဂါယိတတ္တံ၊ မဟန္တော အယံ မစ္ဆော၊ နာယံ မစ္ဆော ပရိတ္တော’တိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ သာကစ္ဆာယမာနော ဧဝံ ဇာနာတိ – ‘ယထာ ခေါ ဣမဿ အာယသ္မတော ဥမ္မဂ္ဂေါ ယထာ စ အဘိနီဟာရော ယထာ စ ပဉှာသမုဒါဟာရော၊ ပညဝါ အယမာယသ္မာ၊ နာယမာယသ္မာ ဒုပ္ပညော။ တံ ကိဿ ဟေတု? တထာ ဟိ အယမာယသ္မာ ဂမ္ဘီရဉ္စေဝ အတ္ထပဒံ ဥဒါဟရတိ သန္တံ ပဏီတံ အတက္ကာဝစရံ နိပုဏံ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယံ။ ယဉ္စ အယမာယသ္မာ ဓမ္မံ ဘာသတိ၊ တဿ စ ပဋိဗလော သံခိတ္တေန ဝါ ဝိတ္ထာရေန ဝါ အတ္ထံ အာစိက္ခိတုံ ဒေသေတုံ ပညာပေတုံ ပဋ္ဌပေတုံ ဝိဝရိတုံ ဝိဘဇိတုံ ဥတ္တာနီကာတုံ။ ပညဝါ အယမာယသ္မာ၊ နာယမာယသ္မာ ဒုပ္ပညော’တိ။

‘‘‘သာကစ္ဆာယ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပညာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ သာ စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ၊ န ဣတ္တရံ၊ မနသိကရောတာ၊ နော အမနသိကရောတာ၊ ပညဝတာ၊ နော ဒုပ္ပညေနာ’တိ ၊ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။ ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ ဌာနာနိ ဣမေဟိ စတူဟိ ဌာနေဟိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ ဘဒ္ဒိယသုတ္တံ

၁၉၃။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ မဟာဝနေ ကူဋာဂါရသာလာယံ။ အထ ခေါ ဘဒ္ဒိယော လိစ္ဆဝိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဘဒ္ဒိယော လိစ္ဆဝိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘သုတံ မေတံ၊ ဘန္တေ – ‘မာယာဝီ သမဏော ဂေါတမော အာဝဋ္ဋနိံ မာယံ [အာဝဋ္ဋနီမာယံ (သီ။)၊ အာဝဋ္ဋနိမာယံ (သျာ။ ကံ။ က။) မ။ နိ။ ၂။၆၀ ပဿိတဗ္ဗံ] ဇာနာတိ ယာယ အညတိတ္ထိယာနံ သာဝကေ အာဝဋ္ဋေတီ’တိ။ ယေ တေ၊ ဘန္တေ၊ ဧဝမာဟံသု – ‘မာယာဝီ သမဏော ဂေါတမော အာဝဋ္ဋနိံ မာယံ ဇာနာတိ ယာယ အညတိတ္ထိယာနံ သာဝကေ အာဝဋ္ဋေတီ’တိ၊ ကစ္စိ တေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတော ဝုတ္တဝါဒိနော၊ န စ ဘဂဝန္တံ အဘူတေန အဗ္ဘာစိက္ခန္တိ၊ ဓမ္မဿ စ အနုဓမ္မံ ဗျာကရောန္တိ၊ န စ ကောစိ သဟဓမ္မိကော ဝါဒါနုပါတော ဂါရယှံ ဌာနံ အာဂစ္ဆတိ၊ အနဗ္ဘက္ခာတုကာမာ ဟိ မယံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝန္တ’’န္တိ?

‘‘ဧထ တုမှေ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ မာ အနုဿဝေန၊ မာ ပရမ္ပရာယ၊ မာ ဣတိကိရာယ၊ မာ ပိဋကသမ္ပဒါနေန၊ မာ တက္ကဟေတု၊ မာ နယဟေတု၊ မာ အာကာရပရိဝိတက္ကေန၊ မာ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ၊ မာ ဘဗ္ဗရူပတာယ၊ မာ ‘သမဏော နော ဂရူ’တိ။ ယဒါ တုမှေ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ အတ္တနာဝ ဇာနေယျာထ – ‘ဣမေ ဓမ္မာ အကုသလာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ သာဝဇ္ဇာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ဝိညုဂရဟိတာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တီ’တိ၊ အထ တုမှေ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ပဇဟေယျာထ။

‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ လောဘော ပုရိသဿ အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဟိတာယ ဝါ အဟိတာယ ဝါ’’တိ? ‘‘အဟိတာယ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘လုဒ္ဓါ ပနာယံ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ပုရိသပုဂ္ဂလော လောဘေန အဘိဘူတော ပရိယာဒိန္နစိတ္တော ပါဏမ္ပိ ဟနတိ၊ အဒိန္နမ္ပိ အာဒိယတိ၊ ပရဒါရမ္ပိ ဂစ္ဆတိ၊ မုသာပိ ဘဏတိ၊ ပရမ္ပိ တထတ္တာယ [တဒတ္ထာယ (က။) အ။ နိ။ ၃။၆၆] သမာဒပေတိ ယံသ ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ဒေါသော ပုရိသဿ…ပေ… မောဟော ပုရိသဿ…ပေ… သာရမ္ဘော ပုရိသဿ အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဟိတာယ ဝါ အဟိတာယ ဝါ’’တိ? ‘‘အဟိတာယ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘သာရဒ္ဓါ ပနာယံ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ပုရိသပုဂ္ဂလော သာရမ္ဘေန အဘိဘူတော ပရိယာဒိန္နစိတ္တော ပါဏမ္ပိ ဟနတိ၊ အဒိန္နမ္ပိ အာဒိယတိ၊ ပရဒါရမ္ပိ ဂစ္ဆတိ၊ မုသာပိ ဘဏတိ၊ ပရမ္ပိ တထတ္တာယ သမာဒပေတိ ယံသ ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ ဝါ အကုသလာ ဝါ’’တိ? ‘‘အကုသလာ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘သာဝဇ္ဇာ ဝါ အနဝဇ္ဇာ ဝါ’’တိ? ‘‘သာဝဇ္ဇာ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘ဝိညုဂရဟိတာ ဝါ ဝိညုပ္ပသတ္ထာ ဝါ’’တိ? ‘‘ဝိညုဂရဟိတာ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘သမတ္တာ သမာဒိန္နာ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တိ၊ နော ဝါ? ကထံ ဝါ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ? ‘‘သမတ္တာ၊ ဘန္တေ၊ သမာဒိန္နာ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တိ။ ဧဝံ နော ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ။

‘‘ဣတိ ခေါ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ယံ တံ တေ အဝေါစုမှာ – ဧထ တုမှေ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ မာ အနုဿဝေန၊ မာ ပရမ္ပရာယ၊ မာ ဣတိကိရာယ၊ မာ ပိဋကသမ္ပဒါနေန၊ မာ တက္ကဟေတု၊ မာ နယဟေတု၊ မာ အာကာရပရိဝိတက္ကေန၊ မာ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ၊ မာ ဘဗ္ဗရူပတာယ၊ မာ ‘သမဏော နော ဂရူ’တိ။ ယဒါ တုမှေ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ အတ္တနာဝ ဇာနေယျာထ – ‘ဣမေ ဓမ္မာ အကုသလာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ သာဝဇ္ဇာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ဝိညုဂရဟိတာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တီတိ၊ အထ တုမှေ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ပဇဟေယျာထာ’တိ၊ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

‘‘ဧထ တုမှေ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ မာ အနုဿဝေန၊ မာ ပရမ္ပရာယ၊ မာ ဣတိကိရာယ၊ မာ ပိဋကသမ္ပဒါနေန၊ မာ တက္ကဟေတု၊ မာ နယဟေတု၊ မာ အာကာရပရိဝိတက္ကေန၊ မာ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ၊ မာ ဘဗ္ဗရူပတာယ၊ မာ ‘သမဏော နော ဂရူ’တိ။ ယဒါ တုမှေ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ အတ္တနာဝ ဇာနေယျာထ – ‘ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ အနဝဇ္ဇာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ဝိညုပ္ပသတ္ထာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တီ’တိ၊ အထ တုမှေ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာထာ’’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ အလောဘော ပုရိသဿ အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဟိတာယ ဝါ အဟိတာယ ဝါ’’တိ? ‘‘ဟိတာယ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘အလုဒ္ဓါ ပနာယံ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ပုရိသပုဂ္ဂလော လောဘေန အနဘိဘူတော အပရိယာဒိန္နစိတ္တော နေဝ ပါဏံ ဟနတိ၊ န အဒိန္နံ အာဒိယတိ၊ န ပရဒါရံ ဂစ္ဆတိ၊ န မုသာ ဘဏတိ၊ ပရမ္ပိ တထတ္တာယ န သမာဒပေတိ ယံ’သ ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ အဒေါသော ပုရိသဿ…ပေ… အမောဟော ပုရိသဿ…ပေ… အသာရမ္ဘော ပုရိသဿ အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဟိတာယ ဝါ အဟိတာယ ဝါ’’တိ? ‘‘ဟိတာယ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘အသာရဒ္ဓါ ပနာယံ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ပုရိသပုဂ္ဂလော သာရမ္ဘေန အနဘိဘူတော အပရိယာဒိန္နစိတ္တော နေဝ ပါဏံ ဟနတိ၊ န အဒိန္နံ အာဒိယတိ၊ န ပရဒါရံ ဂစ္ဆတိ၊ န မုသာ ဘဏတိ ၊ ပရမ္ပိ တထတ္တာယ န သမာဒပေတိ ယံ’သ ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ ဝါ အကုသလာ ဝါ’’တိ? ‘‘ကုသလာ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘သာဝဇ္ဇာ ဝါ အနဝဇ္ဇာ ဝါ’’တိ? ‘‘အနဝဇ္ဇာ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘ဝိညုဂရဟိတာ ဝါ ဝိညုပ္ပသတ္ထာ ဝါ’’တိ? ‘‘ဝိညုပ္ပသတ္ထာ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘သမတ္တာ သမာဒိန္နာ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တိ နော ဝါ? ကထံ ဝါ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ? ‘‘သမတ္တာ၊ ဘန္တေ၊ သမာဒိန္နာ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တိ။ ဧဝံ နော ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ။

‘‘ဣတိ ခေါ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ယံ တံ တေ အဝေါစုမှာ – ဧထ တုမှေ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ မာ အနုဿဝေန၊ မာ ပရမ္ပရာယ၊ မာ ဣတိကိရာယ၊ မာ ပိဋကသမ္ပဒါနေန၊ မာ တက္ကဟေတု၊ မာ နယဟေတု၊ မာ အာကာရပရိဝိတက္ကေန၊ မာ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ၊ မာ ဘဗ္ဗရူပတာယ၊ မာ ‘သမဏော နော ဂရူ’တိ။ ယဒါ တုမှေ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ အတ္တနာဝ ဇာနေယျာထ – ‘ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ အနဝဇ္ဇာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ဝိညုပ္ပသတ္ထာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တီတိ ၊ အထ တုမှေ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာထာ’တိ၊ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

‘‘ယေ ခေါ တေ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ လောကေ သန္တော သပ္ပုရိသာ တေ သာဝကံ ဧဝံ သမာဒပေန္တိ – ‘ဧဟိ တွံ၊ အမ္ဘော ပုရိသ၊ လောဘံ ဝိနေယျ [ဝိနေယျ ဝိနေယျ (သီ။ သျာ။ ကံ။)] ဝိဟရာဟိ။ လောဘံ ဝိနေယျ ဝိဟရန္တော န လောဘဇံ ကမ္မံ ကရိဿသိ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ။ ဒေါသံ ဝိနေယျ ဝိဟရာဟိ။ ဒေါသံ ဝိနေယျ ဝိဟရန္တော န ဒေါသဇံ ကမ္မံ ကရိဿသိ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ။ မောဟံ ဝိနေယျ ဝိဟရာဟိ။ မောဟံ ဝိနေယျ ဝိဟရန္တော န မောဟဇံ ကမ္မံ ကရိဿသိ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ။ သာရမ္ဘံ ဝိနေယျ ဝိဟရာဟိ။ သာရမ္ဘံ ဝိနေယျ ဝိဟရန္တော န သာရမ္ဘဇံ ကမ္မံ ကရိဿသိ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ’’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ ဘဒ္ဒိယော လိစ္ဆဝိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ၊ ဘန္တေ…ပေ… ဥပါသကံ မံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။

‘‘အပိ နု တာဟံ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ဧဝံ အဝစံ – ‘ဧဟိ မေ တွံ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ သာဝကော ဟောဟိ၊ အဟံ သတ္ထာ ဘဝိဿာမီ’’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝံဝါဒိံ ခေါ မံ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ဧဝမက္ခာယိံ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ အသတာ တုစ္ဆာ မုသာ အဘူတေန အဗ္ဘာစိက္ခန္တိ – ‘မာယာဝီ သမဏော ဂေါတမော အာဝဋ္ဋနိံ မာယံ ဇာနာတိ ယာယ အညတိတ္ထိယာနံ သာဝကေ အာဝဋ္ဋေတီ’’’တိ။ ‘‘ဘဒ္ဒိကာ ၊ ဘန္တေ၊ အာဝဋ္ဋနီ မာယာ။ ကလျာဏီ၊ ဘန္တေ၊ အာဝဋ္ဋနီ မာယာ။ ပိယာ မေ၊ ဘန္တေ၊ ဉာတိသာလောဟိတာ ဣမာယ အာဝဋ္ဋနိယာ အာဝဋ္ဋေယျုံ၊ ပိယာနမ္ပိ မေ အဿ ဉာတိသာလောဟိတာနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ။ သဗ္ဗေ စေပိ၊ ဘန္တေ၊ ခတ္တိယာ ဣမာယ အာဝဋ္ဋနိယာ အာဝဋ္ဋေယျုံ၊ သဗ္ဗေသမ္ပိဿ ခတ္တိယာနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ။ သဗ္ဗေ စေပိ၊ ဘန္တေ၊ ဗြာဟ္မဏာ… ဝေဿာ … သုဒ္ဒါ ဣမာယ အာဝဋ္ဋနိယာ အာဝဋ္ဋေယျုံ၊ သဗ္ဗေသမ္ပိဿ သုဒ္ဒါနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။

‘‘ဧဝမေတံ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ဧဝမေတံ၊ ဘဒ္ဒိယ! သဗ္ဗေ စေပိ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ခတ္တိယာ ဣမာယ အာဝဋ္ဋနိယာ အာဝဋ္ဋေယျုံ အကုသလဓမ္မပ္ပဟာနာယ ကုသလဓမ္မူပသမ္ပဒါယ၊ သဗ္ဗေသမ္ပိဿ ခတ္တိယာနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ။ သဗ္ဗေ စေပိ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ဗြာဟ္မဏာ… ဝေဿာ… သုဒ္ဒါ အာဝဋ္ဋေယျုံ အကုသလဓမ္မပ္ပဟာနာယ ကုသလဓမ္မူပသမ္ပဒါယ၊ သဗ္ဗေသမ္ပိဿ သုဒ္ဒါနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ။ သဒေဝကော စေပိ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ လောကော သမာရကော သဗြဟ္မကော သဿမဏဗြာဟ္မဏီ ပဇာ သဒေဝမနုဿာ ဣမာယ အာဝဋ္ဋနိယာ အာဝဋ္ဋေယျုံ [အာဝဋ္ဋေယျ (?)] အကုသလဓမ္မပ္ပဟာနာယ ကုသလဓမ္မူပသမ္ပဒါယ၊ သဒေဝကဿပိဿ လောကဿ သမာရကဿ သဗြဟ္မကဿ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ။ ဣမေ စေပိ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ မဟာသာလာ ဣမာယ အာဝဋ္ဋနိယာ အာဝဋ္ဋေယျုံ အကုသလဓမ္မပ္ပဟာနာယ ကုသလဓမ္မူပသမ္ပဒါယ၊ ဣမေသမ္ပိဿ မဟာသာလာနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ( ) [(သစေ စေတေယျုံ) (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)၊ (အာဝဋ္ဋေယျုံ) (က။) အ။ နိ။ ၈။၄၄]။ ကော ပန ဝါဒေါ မနုဿဘူတဿာ’’တိ! တတိယံ။

၄။ သာမုဂိယသုတ္တံ

၁၉၄။ ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ကောလိယေသု ဝိဟရတိ သာမုဂံ နာမ [သာပူဂံ နာမ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ကောလိယာနံ နိဂမော။ အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ သာမုဂိယာ ကောလိယပုတ္တာ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နေ ခေါ တေ သာမုဂိယေ ကောလိယပုတ္တေ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဧတဒဝေါစ –

‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ ပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂါနိ တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သမ္မဒက္ခာတာနိ သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ သောကပရိဒေဝါနံ [သောကပရိဒ္ဒဝါနံ (သီ။)] သမတိက္ကမာယ ဒုက္ခဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာယ ဉာယဿ အဓိဂမာယ နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကိရိယာယ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? သီလပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂံ၊ စိတ္တပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂံ ၊ ဒိဋ္ဌိပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂံ၊ ဝိမုတ္တိပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂံ။

‘‘ကတမဉ္စ ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ သီလပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂံ? ဣဓ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ ဘိက္ခု သီလဝါ ဟောတိ…ပေ… သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသု။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ သီလပါရိသုဒ္ဓိ။ ဣတိ ဧဝရူပိံ သီလပါရိသုဒ္ဓိံ အပရိပူရံ ဝါ ပရိပူရေဿာမိ ပရိပူရံ ဝါ တတ္ထ တတ္ထ ပညာယ အနုဂ္ဂဟေဿာမီတိ၊ ယော တတ္ထ ဆန္ဒော စ ဝါယာမော စ ဥဿာဟော စ ဥဿောဠှီ စ အပ္ပဋိဝါနီ စ သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ သီလပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂံ။

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ စိတ္တပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂံ? ဣဓ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ စိတ္တပါရိသုဒ္ဓိ။ ဣတိ ဧဝရူပိံ စိတ္တပါရိသုဒ္ဓိံ အပရိပူရံ ဝါ ပရိပူရေဿာမိ ပရိပူရံ ဝါ တတ္ထ တတ္ထ ပညာယ အနုဂ္ဂဟေဿာမီတိ၊ ယော တတ္ထ ဆန္ဒော စ ဝါယာမော စ ဥဿာဟော စ ဥဿောဠှီ စ အပ္ပဋိဝါနီ စ သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ စိတ္တပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂံ။

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ ဒိဋ္ဌိပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂံ? ဣဓ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ ဘိက္ခု ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ ဒိဋ္ဌိပါရိသုဒ္ဓိ။ ဣတိ ဧဝရူပိံ ဒိဋ္ဌိပါရိသုဒ္ဓိံ အပရိပူရံ ဝါ…ပေ… တတ္ထ တတ္ထ ပညာယ အနုဂ္ဂဟေဿာမီတိ၊ ယော တတ္ထ ဆန္ဒော စ ဝါယာမော စ ဥဿာဟော စ ဥဿောဠှီ စ အပ္ပဋိဝါနီ စ သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ ဒိဋ္ဌိပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂံ ။

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ ဝိမုတ္တိပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂံ? သ ခေါ သော၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ အရိယသာဝကော ဣမိနာ စ သီလပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂေန သမန္နာဂတော ဣမိနာ စ စိတ္တပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂေန သမန္နာဂတော ဣမိနာ စ ဒိဋ္ဌိပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂေန သမန္နာဂတော ရဇနီယေသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ ဝိရာဇေတိ၊ ဝိမောစနီယေသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ ဝိမောစေတိ။ သော ရဇနီယေသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ ဝိရာဇေတွာ၊ ဝိမောစနီယေသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ ဝိမောစေတွာ သမ္မာဝိမုတ္တိံ ဖုသတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ ဝိမုတ္တိပါရိသုဒ္ဓိ။ ဣတိ ဧဝရူပိံ ဝိမုတ္တိပါရိသုဒ္ဓိံ အပရိပူရံ ဝါ ပရိပူရေဿာမိ ပရိပူရံ ဝါ တတ္ထ တတ္ထ ပညာယ အနုဂ္ဂဟေဿာမီတိ၊ ယော တတ္ထ ဆန္ဒော စ ဝါယာမော စ ဥဿာဟော စ ဥဿောဠှီ စ အပ္ပဋိဝါနီ စ သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ ဝိမုတ္တိပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂံ။

‘‘ဣမာနိ ခေါ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ စတ္တာရိ ပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂါနိ တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သမ္မဒက္ခာတာနိ သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ သောကပရိဒေဝါနံ သမတိက္ကမာယ ဒုက္ခဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာယ ဉာယဿ အဓိဂမာယ နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကိရိယာယာ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ဝပ္ပသုတ္တံ

၁၉၅။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သက္ကေသု ဝိဟရတိ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ နိဂြောဓာရာမေ။ အထ ခေါ ဝပ္ပော သက္ကော နိဂဏ္ဌသာဝကော ယေနာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ ဝပ္ပံ သက္ကံ နိဂဏ္ဌသာဝကံ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဣဓဿ ၊ ဝပ္ပ၊ ကာယေန သံဝုတော ဝါစာယ သံဝုတော မနသာ သံဝုတော အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒါ။ ပဿသိ နော တွံ၊ ဝပ္ပ၊ တံ ဌာနံ ယတောနိဒါနံ ပုရိသံ ဒုက္ခဝေဒနိယာ အာသဝါ အဿဝေယျုံ [အနွာဿဝေယျုံ (က။)] အဘိသမ္ပရာယ’’န္တိ? ‘‘ပဿာမဟံ၊ ဘန္တေ၊ တံ ဌာနံ။ ဣဓဿ၊ ဘန္တေ၊ ပုဗ္ဗေ ပါပကမ္မံ ကတံ အဝိပက္ကဝိပါကံ။ တတောနိဒါနံ ပုရိသံ ဒုက္ခဝေဒနိယာ အာသဝါ အဿဝေယျုံ အဘိသမ္ပရာယ’’န္တိ။ အယဉ္စေဝ ခေါ ပန အာယသ္မတော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနဿ ဝပ္ပေန သက္ကေန နိဂဏ္ဌသာဝကေန သဒ္ဓိံ အန္တရာကထာ ဝိပ္ပကတာ ဟောတိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ယေန ဥပဋ္ဌာနသာလာ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ နိသဇ္ဇ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ မောဂ္ဂလ္လာန၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ၊ ကာ စ ပန ဝေါ အန္တရာကထာ ဝိပ္ပကတာ’’တိ? ‘‘ဣဓာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဝပ္ပံ သက္ကံ နိဂဏ္ဌသာဝကံ ဧတဒဝေါစံ – ‘ဣဓဿ၊ ဝပ္ပ၊ ကာယေန သံဝုတော ဝါစာယ သံဝုတော မနသာ သံဝုတော အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒါ။ ပဿသိ နော တွံ၊ ဝပ္ပ၊ တံ ဌာနံ ယတောနိဒါနံ ပုရိသံ ဒုက္ခဝေဒနိယာ အာသဝါ အဿဝေယျုံ အဘိသမ္ပရာယ’န္တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ၊ ဘန္တေ၊ ဝပ္ပော သက္ကော နိဂဏ္ဌသာဝကော မံ ဧတဒဝေါစ – ‘ပဿာမဟံ၊ ဘန္တေ၊ တံ ဌာနံ။ ဣဓဿ၊ ဘန္တေ၊ ပုဗ္ဗေ ပါပကမ္မံ ကတံ အဝိပက္ကဝိပါကံ။ တတောနိဒါနံ ပုရိသံ ဒုက္ခဝေဒနိယာ အာသဝါ အဿဝေယျုံ အဘိသမ္ပရာယ’န္တိ ။ အယံ ခေါ နော၊ ဘန္တေ ၊ ဝပ္ပေန သက္ကေန နိဂဏ္ဌသာဝကေန သဒ္ဓိံ အန္တရာကထာ ဝိပ္ပကတာ၊ အထ ဘဂဝါ အနုပ္ပတ္တော’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဝပ္ပံ သက္ကံ နိဂဏ္ဌသာဝကံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သစေ မေ တွံ၊ ဝပ္ပ၊ အနုညေယျဉ္စေဝ အနုဇာနေယျာသိ၊ ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗဉ္စ ပဋိက္ကောသေယျာသိ၊ ယဿ စ မေ ဘာသိတဿ အတ္ထံ န ဇာနေယျာသိ မမေဝေတ္ထ ဥတ္တရိ ပဋိပုစ္ဆေယျာသိ – ‘ဣဒံ၊ ဘန္တေ၊ ကထံ၊ ဣမဿ ကော အတ္ထော’တိ၊ သိယာ နော ဧတ္ထ ကထာသလ္လာပေါ’’တိ။ ‘‘အနုညေယျဉ္စေဝါဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတော အနုဇာနိဿာမိ၊ ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗဉ္စ ပဋိက္ကောသိဿာမိ၊ ယဿ စာဟံ ဘဂဝတော ဘာသိတဿ အတ္ထံ န ဇာနိဿာမိ ဘဂဝန္တံယေဝေတ္ထ ဥတ္တရိ ပဋိပုစ္ဆိဿာမိ – ‘ဣဒံ ဘန္တေ၊ ကထံ၊ ဣမဿ ကော အတ္ထော’တိ? ဟောတု နော ဧတ္ထ ကထာသလ္လာပေါ’’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ ဝပ္ပ၊ ယေ ကာယသမာရမ္ဘပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ၊ ကာယသမာရမ္ဘာ ပဋိဝိရတဿ ဧဝံသ တေ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ န ဟောန္တိ။ သော နဝဉ္စ ကမ္မံ န ကရောတိ၊ ပုရာဏဉ္စ ကမ္မံ ဖုဿ ဖုဿ ဗျန္တီကရောတိ၊ သန္ဒိဋ္ဌိကာ နိဇ္ဇရာ အကာလိကာ ဧဟိပဿိကာ ဩပနေယျိကာ ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗာ ဝိညူဟိ [ဝိညူဟီတိ (သီ။ ပီ။ က။) သံ။ နိ။ ၄။၃၆၄ ပဿိတဗ္ဗံ]။ ပဿသိ နော တွံ၊ ဝပ္ပ၊ တံ ဌာနံ ယတောနိဒါနံ ပုရိသံ ဒုက္ခဝေဒနိယာ အာသဝါ အဿဝေယျုံ အဘိသမ္ပရာယ’’န္တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ ဝပ္ပ၊ ယေ ဝစီသမာရမ္ဘပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ၊ ဝစီသမာရမ္ဘာ ပဋိဝိရတဿ ဧဝံသ တေ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ န ဟောန္တိ။ သော နဝဉ္စ ကမ္မံ န ကရောတိ၊ ပုရာဏဉ္စ ကမ္မံ ဖုဿ ဖုဿ ဗျန္တီကရောတိ။ သန္ဒိဋ္ဌိကာ နိဇ္ဇရာ အကာလိကာ ဧဟိပဿိကာ ဩပနေယျိကာ ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗာ ဝိညူဟိ။ ပဿသိ နော တွံ၊ ဝပ္ပ၊ တံ ဌာနံ ယတောနိဒါနံ ပုရိသံ ဒုက္ခဝေဒနိယာ အာသဝါ အဿဝေယျုံ အဘိသမ္ပရာယ’’န္တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ ဝပ္ပ၊ ယေ မနောသမာရမ္ဘပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ၊ မနောသမာရမ္ဘာ ပဋိဝိရတဿ ဧဝံသ တေ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ န ဟောန္တိ။ သော နဝဉ္စ ကမ္မံ န ကရောတိ၊ ပုရာဏဉ္စ ကမ္မံ ဖုဿ ဖုဿ ဗျန္တီကရောတိ။ သန္ဒိဋ္ဌိကာ နိဇ္ဇရာ အကာလိကာ ဧဟိပဿိကာ ဩပနေယျိကာ ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗာ ဝိညူဟိ။ ပဿသိ နော တွံ၊ ဝပ္ပ၊ တံ ဌာနံ ယတောနိဒါနံ ပုရိသံ ဒုက္ခဝေဒနိယာ အာသဝါ အဿဝေယျုံ အဘိသမ္ပရာယ’’န္တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ ဝပ္ပ၊ ယေ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ၊ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒါ ဧဝံသ တေ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ န ဟောန္တိ။ သော နဝဉ္စ ကမ္မံ န ကရောတိ၊ ပုရာဏဉ္စ ကမ္မံ ဖုဿ ဖုဿ ဗျန္တီကရောတိ။ သန္ဒိဋ္ဌိကာ နိဇ္ဇရာ အကာလိကာ ဧဟိပဿိကာ ဩပနေယျိကာ ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗာ ဝိညူဟိ။ ပဿသိ နော တွံ၊ ဝပ္ပ၊ တံ ဌာနံ ယတောနိဒါနံ ပုရိသံ ဒုက္ခဝေဒနိယာ အာသဝါ အဿဝေယျုံ အဘိသမ္ပရာယ’’န္တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ဧဝံ သမ္မာ ဝိမုတ္တစိတ္တဿ ခေါ၊ ဝပ္ပ၊ ဘိက္ခုနော ဆ သတတဝိဟာရာ အဓိဂတာ ဟောန္တိ။ သော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော၊ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ…ပေ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ…ပေ။။။ ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ…ပေ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ…ပေ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော၊ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ သော ကာယပရိယန္တိကံ ဝေဒနံ ဝေဒိယမာနော ‘ကာယပရိယန္တိကံ ဝေဒနံ ဝေဒိယာမီ’တိ ပဇာနာတိ၊ ဇီဝိတပရိယန္တိကံ ဝေဒနံ ဝေဒိယမာနော ‘ဇီဝိတပရိယန္တိကံ ဝေဒနံ ဝေဒိယာမီ’တိ ပဇာနာတိ၊ ‘ကာယဿ ဘေဒါ ဥဒ္ဓံ ဇီဝိတပရိယာဒါနာ ဣဓေဝ သဗ္ဗဝေဒယိတာနိ အနဘိနန္ဒိတာနိ သီတီ ဘဝိဿန္တီ’တိ ပဇာနာတိ’’။

‘‘သေယျထာပိ၊ ဝပ္ပ၊ ထူဏံ ပဋိစ္စ ဆာယာ ပညာယတိ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ကုဒ္ဒါလပိဋကံ အာဒါယ။ သော တံ ထူဏံ မူလေ ဆိန္ဒေယျ၊ မူလေ ဆိန္ဒိတွာ ပလိခဏေယျ၊ ပလိခဏိတွာ မူလာနိ ဥဒ္ဓရေယျ၊ အန္တမသော ဥသီရနာဠိမတ္တာနိပိ [ဥသီရနာဠမတ္တာနိပိ (သီ။)]။ သော တံ ထူဏံ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ဆိန္ဒေယျ။ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ဆေတွာ ဖာလေယျ။ ဖာလေတွာ သကလိကံ သကလိကံ ကရေယျ။ သကလိကံ သကလိကံ ကတွာ ဝါတာတပေ ဝိသောသေယျ။ ဝါတာတပေ ဝိသောသေတွာ အဂ္ဂိနာ ဍဟေယျ။ အဂ္ဂိနာ ဍဟေတွာ မသိံ ကရေယျ ။ မသိံ ကရိတွာ မဟာဝါတေ ဝါ ဩဖုဏေယျ နဒိယာ ဝါ သီဃသောတာယ ပဝါဟေယျ။ ဧဝံ ဟိဿ၊ ဝပ္ပ၊ ယာ ထူဏံ ပဋိစ္စ ဆာယာ သာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မာ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဝပ္ပ၊ ဧဝံ သမ္မာ ဝိမုတ္တစိတ္တဿ ဘိက္ခုနော ဆ သတတဝိဟာရာ အဓိဂတာ ဟောန္တိ။ သော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော၊ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ…ပေ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ…ပေ… ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ…ပေ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ…ပေ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော၊ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ သော ကာယပရိယန္တိကံ ဝေဒနံ ဝေဒိယမာနော ‘ကာယပရိယန္တိကံ ဝေဒနံ ဝေဒိယာမီ’တိ ပဇာနာတိ၊ ဇီဝိတပရိယန္တိကံ ဝေဒနံ ဝေဒိယမာနော ‘ဇီဝိတပရိယန္တိကံ ဝေဒနံ ဝေဒိယာမီ’တိ ပဇာနာတိ၊ ‘ကာယဿ ဘေဒါ ဥဒ္ဓံ ဇီဝိတပရိယာဒါနာ ဣဓေဝ သဗ္ဗဝေဒယိတာနိ အနဘိနန္ဒိတာနိ သီတီ ဘဝိဿန္တီ’တိ ပဇာနာတိ’’။

ဧဝံ ဝုတ္တေ ဝပ္ပော သက္ကော နိဂဏ္ဌသာဝကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သေယျထာပိ၊ ဘန္တေ၊ ပုရိသော ဥဒယတ္ထိကော အဿပဏိယံ ပေါသေယျ။ သော ဥဒယဉ္စေဝ နာဓိဂစ္ဆေယျ၊ ဥတ္တရိဉ္စ ကိလမထဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿ။ ဧဝမေဝံ ခေါ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဥဒယတ္ထိကော ဗာလေ နိဂဏ္ဌေ ပယိရုပါသိံ။ သွာဟံ ဥဒယဉ္စေဝ နာဓိဂစ္ဆိံ၊ ဥတ္တရိဉ္စ ကိလမထဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဟောသိံ။ ဧသာဟံ၊ ဘန္တေ၊ အဇ္ဇတဂ္ဂေ ယော မေ ဗာလေသု နိဂဏ္ဌေသု ပသာဒေါ တံ မဟာဝါတေ ဝါ ဩဖုဏာမိ နဒိယာ ဝါ သီဃသောတာယ ပဝါဟေမိ။ အဘိက္ကန္တံ၊ ဘန္တေ…ပေ… ဥပါသကံ မံ၊ ဘန္တေ ၊ ဘဂဝါ ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ သာဠှသုတ္တံ

၁၉၆။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ မဟာဝနေ ကူဋာဂါရသာလာယံ။ အထ ခေါ သာဠှော စ လိစ္ဆဝိ အဘယော စ လိစ္ဆဝိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သာဠှော လိစ္ဆဝိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘သန္တိ၊ ဘန္တေ၊ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဒွယေန ဩဃဿ နိတ္ထရဏံ ပညပေန္တိ – သီလဝိသုဒ္ဓိဟေတု စ တပေါဇိဂုစ္ဆာဟေတု စ။ ဣဓ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ကိမာဟာ’’တိ?

‘‘သီလဝိသုဒ္ဓိံ ခေါ အဟံ၊ သာဠှ၊ အညတရံ သာမညင်္ဂန္တိ ဝဒါမိ။ ယေ တေ၊ သာဠှ၊ သမဏဗြာဟ္မဏာ တပေါဇိဂုစ္ဆာဝါဒါ တပေါဇိဂုစ္ဆာသာရာ တပေါဇိဂုစ္ဆာအလ္လီနာ ဝိဟရန္တိ၊ အဘဗ္ဗာ တေ ဩဃဿ နိတ္ထရဏာယ။ ယေပိ တေ၊ သာဠှ၊ သမဏဗြာဟ္မဏာ အပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရာ အပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရာ အပရိသုဒ္ဓမနောသမာစာရာ အပရိသုဒ္ဓါဇီဝါ၊ အဘဗ္ဗာ တေ ဉာဏဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယ။

‘‘သေယျထာပိ၊ သာဠှ၊ ပုရိသော နဒိံ တရိတုကာမော တိဏှံ ကုဌာရိံ [ကုဓာရိံ (က။)] အာဒါယ ဝနံ ပဝိသေယျ။ သော တတ္ထ ပဿေယျ မဟတိံ သာလလဋ္ဌိံ ဥဇုံ နဝံ အကုက္ကုစ္စကဇာတံ။ တမေနံ မူလေ ဆိန္ဒေယျ၊ မူလေ ဆေတွာ အဂ္ဂေ ဆိန္ဒေယျ၊ အဂ္ဂေ ဆေတွာ သာခါပလာသံ သုဝိသောဓိတံ ဝိသောဓေယျ၊ သာခါပလာသံ သုဝိသောဓိတံ ဝိသောဓေတွာ ကုဌာရီဟိ တစ္ဆေယျ၊ ကုဌာရီဟိ တစ္ဆေတွာ ဝါသီဟိ တစ္ဆေယျ၊ ဝါသီဟိ တစ္ဆေတွာ လေခဏိယာ လိခေယျ၊ လေခဏိယာ လိခိတွာ ပါသာဏဂုဠေန ဓောဝေယျ [ဓောပေယျ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊ ပါသာဏဂုဠေန ဓောဝေတွာ နဒိံ ပတာရေယျ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ သာဠှ၊ ဘဗ္ဗော နု ခေါ သော ပုရိသော နဒိံ တရိတု’’န္တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတု’’? ‘‘အသု ဟိ၊ ဘန္တေ၊ သာလလဋ္ဌိ ဗဟိဒ္ဓါ သုပရိကမ္မကတာ အန္တော အဝိသုဒ္ဓါ။ တဿေတံ ပါဋိကင်္ခံ – သာလလဋ္ဌိ သံသီဒိဿတိ၊ ပုရိသော အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇိဿတီ’’တိ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ၊ သာဠှ၊ ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ တပေါဇိဂုစ္ဆာဝါဒါ တပေါဇိဂုစ္ဆာသာရာ တပေါဇိဂုစ္ဆာအလ္လီနာ ဝိဟရန္တိ၊ အဘဗ္ဗာ တေ ဩဃဿ နိတ္ထရဏာယ။ ယေပိ တေ၊ သာဠှ၊ သမဏဗြာဟ္မဏာ အပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရာ အပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရာ အပရိသုဒ္ဓမနောသမာစာရာ အပရိသုဒ္ဓါဇီဝါ၊ အဘဗ္ဗာ တေ ဉာဏဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယ။

‘‘ယေ စ ခေါ တေ၊ သာဠှ၊ သမဏဗြာဟ္မဏာ န တပေါဇိဂုစ္ဆာဝါဒါ န တပေါဇိဂုစ္ဆာသာရာ န တပေါဇိဂုစ္ဆာအလ္လီနာ ဝိဟရန္တိ၊ ဘဗ္ဗာ တေ ဩဃဿ နိတ္ထရဏာယ။ ယေပိ တေ၊ သာဠှ၊ သမဏဗြာဟ္မဏာ ပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရာ ပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရာ ပရိသုဒ္ဓမနောသမာစာရာ ပရိသုဒ္ဓါဇီဝါ၊ ဘဗ္ဗာ တေ ဉာဏဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယ။

‘‘သေယျထာပိ ၊ သာဠှ၊ ပုရိသော နဒိံ တရိတုကာမော တိဏှံ ကုဌာရိံ အာဒါယ ဝနံ ပဝိသေယျ။ သော တတ္ထ ပဿေယျ မဟတိံ သာလလဋ္ဌိံ ဥဇုံ နဝံ အကုက္ကုစ္စကဇာတံ။ တမေနံ မူလေ ဆိန္ဒေယျ၊ မူလေ ဆိန္ဒိတွာ အဂ္ဂေ ဆိန္ဒေယျ၊ အဂ္ဂေ ဆိန္ဒိတွာ သာခါပလာသံ သုဝိသောဓိတံ ဝိသောဓေယျ၊ သာခါပလာသံ သုဝိသောဓိတံ ဝိသောဓေတွာ ကုဌာရီဟိ တစ္ဆေယျ၊ ကုဌာရီဟိ တစ္ဆေတွာ ဝါသီဟိ တစ္ဆေယျ၊ ဝါသီဟိ တစ္ဆေတွာ နိခါဒနံ အာဒါယ အန္တော သုဝိသောဓိတံ ဝိသောဓေယျ၊ အန္တော သုဝိသောဓိတံ ဝိသောဓေတွာ လေခဏိယာ လိခေယျ၊ လေခဏိယာ လိခိတွာ ပါသာဏဂုဠေန ဓောဝေယျ၊ ပါသာဏဂုဠေန ဓောဝေတွာ နာဝံ ကရေယျ၊ နာဝံ ကတွာ ဖိယာရိတ္တံ [ပိယာရိတ္တံ (သီ။ ပီ။)] ဗန္ဓေယျ၊ ဖိယာရိတ္တံ ဗန္ဓိတွာ နဒိံ ပတာရေယျ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ သာဠှ၊ ဘဗ္ဗော နု ခေါ သော ပုရိသော နဒိံ တရိတု’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတု’’? ‘‘အသု ဟိ၊ ဘန္တေ၊ သာလလဋ္ဌိ ဗဟိဒ္ဓါ သုပရိကမ္မကတာ၊ အန္တော သုဝိသုဒ္ဓါ နာဝါကတာ [သုဝိသုဒ္ဓကတာ (က။)] ဖိယာရိတ္တဗဒ္ဓါ။ တဿေတံ ပါဋိကင်္ခံ – ‘နာဝါ န သံသီဒိဿတိ၊ ပုရိသော သောတ္ထိနာ ပါရံ ဂမိဿတီ’’’တိ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ ၊ သာဠှ၊ ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ န တပေါဇိဂုစ္ဆာဝါဒါ န တပေါဇိဂုစ္ဆာသာရာ န တပေါဇိဂုစ္ဆာအလ္လီနာ ဝိဟရန္တိ၊ ဘဗ္ဗာ တေ ဩဃဿ နိတ္ထရဏာယ။ ယေပိ တေ၊ သာဠှ၊ သမဏဗြာဟ္မဏာ ပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရာ ပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရာ ပရိသုဒ္ဓမနောသမာစာရာ ပရိသုဒ္ဓါဇီဝါ၊ ဘဗ္ဗာ တေ ဉာဏဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယ။ သေယျထာပိ၊ သာဠှ၊ ယောဓာဇီဝေါ ဗဟူနိ စေပိ ကဏ္ဍစိတြကာနိ ဇာနာတိ၊ အထ ခေါ သော တီဟိ ဌာနေဟိ ရာဇာရဟော ဟောတိ ရာဇဘောဂ္ဂေါ၊ ရညော အင်္ဂန္တေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ကတမေဟိ တီဟိ? ဒူရေပါတီ စ၊ အက္ခဏဝေဓီ စ၊ မဟတော စ ကာယဿ ပဒါလေတာ။

‘‘သေယျထာပိ၊ သာဠှ၊ ယောဓာဇီဝေါ ဒူရေပါတီ၊ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ သာဠှ၊ အရိယသာဝကော သမ္မာသမာဓိ ဟောတိ။ သမ္မာသမာဓိ၊ သာဠှ၊ အရိယသာဝကော ယံ ကိဉ္စိ ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ဩဠာရိကံ ဝါ သုခုမံ ဝါ ဟီနံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ ယံ ဒူရေ သန္တိကေ ဝါ သဗ္ဗံ ရူပံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတိ။ ယာ ကာစိ ဝေဒနာ…ပေ… ယာ ကာစိ သညာ… ယေ ကေစိ သင်္ခါရာ… ယံ ကိဉ္စိ ဝိညာဏံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ဩဠာရိကံ ဝါ သုခုမံ ဝါ ဟီနံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ ယံ ဒူရေ သန္တိကေ ဝါ၊ သဗ္ဗံ ဝိညာဏံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတိ။

‘‘သေယျထာပိ၊ သာဠှ၊ ယောဓာဇီဝေါ အက္ခဏဝေဓီ၊ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ သာဠှ၊ အရိယသာဝကော သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ၊ သာဠှ၊ အရိယသာဝကော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။

‘‘သေယျထာပိ၊ သာဠှ၊ ယောဓာဇီဝေါ မဟတော ကာယဿ ပဒါလေတာ၊ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ သာဠှ၊ အရိယသာဝကော သမ္မာဝိမုတ္တိ ဟောတိ။ သမ္မာဝိမုတ္တိ၊ သာဠှ၊ အရိယသာဝကော မဟန္တံ အဝိဇ္ဇာက္ခန္ဓံ ပဒါလေတီ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ မလ္လိကာဒေဝီသုတ္တံ

၁၉၇။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ မလ္လိကာ ဒေဝီ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ မလ္လိကာ ဒေဝီ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဟေတု ကော ပစ္စယော၊ ယေန မိဓေကစ္စော မာတုဂါမော ဒုဗ္ဗဏ္ဏာ စ ဟောတိ ဒုရူပါ သုပါပိကာ [သျာ။ ပီ။ ပေါတ္ထကေသု ‘‘ဒုဗ္ဗဏော စ ဟောတိ ဒုရူပေါ သုပါပကော’’တိ ဧဝမာဒိနာ ပုလ္လိင်္ဂိကဝသေန ဒိဿတိ] ဒဿနာယ၊ ဒလိဒ္ဒါ စ ဟောတိ အပ္ပဿကာ အပ္ပဘောဂါ အပ္ပေသက္ခာ စ?

‘‘ကော ပန၊ ဘန္တေ၊ ဟေတု ကော ပစ္စယော၊ ယေန မိဓေကစ္စော မာတုဂါမော ဒုဗ္ဗဏ္ဏာ စ ဟောတိ ဒုရူပါ သုပါပိကာ ဒဿနာယ၊ အဍ္ဎာ စ ဟောတိ မဟဒ္ဓနာ မဟာဘောဂါ မဟေသက္ခာ စ?

‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဟေတု ကော ပစ္စယော၊ ယေန မိဓေကစ္စော မာတုဂါမော အဘိရူပါ စ ဟောတိ ဒဿနီယာ ပါသာဒိကာ ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတာ၊ ဒလိဒ္ဒါ စ ဟောတိ အပ္ပဿကာ အပ္ပဘောဂါ အပ္ပေသက္ခာ စ?

‘‘ကော ပန၊ ဘန္တေ၊ ဟေတု ကော ပစ္စယော၊ ယေန မိဓေကစ္စော မာတုဂါမော အဘိရူပါ စ ဟောတိ ဒဿနီယာ ပါသာဒိကာ ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတာ၊ အဍ္ဎာ စ ဟောတိ မဟဒ္ဓနာ မဟာဘောဂါ မဟေသက္ခာ စာ’’တိ?

‘‘ဣဓ ၊ မလ္လိကေ၊ ဧကစ္စော မာတုဂါမော ကောဓနာ ဟောတိ ဥပါယာသဗဟုလာ။ အပ္ပမ္ပိ ဝုတ္တာ သမာနာ အဘိသဇ္ဇတိ ကုပ္ပတိ ဗျာပဇ္ဇတိ ပတိတ္ထီယတိ၊ ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ။ သာ [သော (သျာ။)] န ဒါတာ ဟောတိ သမဏဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ အန္နံ ပါနံ ဝတ္ထံ ယာနံ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ သေယျာဝသထပဒီပေယျံ။ ဣဿာမနိကာ [ဣဿာမနကော (သျာ။)] ခေါ ပန ဟောတိ၊ ပရလာဘသက္ကာရဂရုကာရမာနနဝန္ဒနပူဇနာသု ဣဿတိ ဥပဒုဿတိ ဣဿံ ဗန္ဓတိ။ သာ စေ တတော စုတာ ဣတ္ထတ္တံ အာဂစ္ဆတိ၊ သာ [သော (သျာ။)] ယတ္ထ ယတ္ထ ပစ္စာဇာယတိ ဒုဗ္ဗဏ္ဏာ စ ဟောတိ ဒုရူပါ သုပါပိကာ ဒဿနာယ၊ ဒလိဒ္ဒါ စ ဟောတိ အပ္ပဿကာ အပ္ပဘောဂါ အပ္ပေသက္ခာ စ။

‘‘ဣဓ ပန၊ မလ္လိကေ၊ ဧကစ္စော မာတုဂါမော ကောဓနာ ဟောတိ ဥပါယာသဗဟုလာ။ အပ္ပမ္ပိ ဝုတ္တာ သမာနာ အဘိသဇ္ဇတိ ကုပ္ပတိ ဗျာပဇ္ဇတိ ပတိတ္ထီယတိ၊ ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ။ သာ ဒါတာ ဟောတိ သမဏဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ အန္နံ ပါနံ ဝတ္ထံ ယာနံ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ သေယျာဝသထပဒီပေယျံ။ အနိဿာမနိကာ ခေါ ပန ဟောတိ၊ ပရလာဘသက္ကာရဂရုကာရမာနနဝန္ဒနပူဇနာသု န ဣဿတိ န ဥပဒုဿတိ န ဣဿံ ဗန္ဓတိ။ သာ စေ တတော စုတာ ဣတ္ထတ္တံ အာဂစ္ဆတိ၊ သာ ယတ္ထ ယတ္ထ ပစ္စာဇာယတိ ဒုဗ္ဗဏ္ဏာ စ ဟောတိ ဒုရူပါ သုပါပိကာ ဒဿနာယ၊ အဍ္ဎာ စ ဟောတိ မဟဒ္ဓနာ မဟာဘောဂါ မဟေသက္ခာ စ။

‘‘ဣဓ ပန၊ မလ္လိကေ၊ ဧကစ္စော မာတုဂါမော အက္ကောဓနာ ဟောတိ အနုပါယာသဗဟုလာ။ ဗဟုမ္ပိ ဝုတ္တာ သမာနာ နာဘိသဇ္ဇတိ န ကုပ္ပတိ န ဗျာပဇ္ဇတိ န ပတိတ္ထီယတိ၊ န ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ။ သာ န ဒါတာ ဟောတိ သမဏဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ အန္နံ ပါနံ ဝတ္ထံ ယာနံ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ သေယျာဝသထပဒီပေယျံ။ ဣဿာမနိကာ ခေါ ပန ဟောတိ၊ ပရလာဘသက္ကာရဂရုကာရမာနနဝန္ဒနပူဇနာသု ဣဿတိ ဥပဒုဿတိ ဣဿံ ဗန္ဓတိ။ သာ စေ တတော စုတာ ဣတ္ထတ္တံ အာဂစ္ဆတိ၊ သာ ယတ္ထ ယတ္ထ ပစ္စာဇာယတိ အဘိရူပါ စ ဟောတိ ဒဿနီယာ ပါသာဒိကာ ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတာ၊ ဒလိဒ္ဒါ စ ဟောတိ အပ္ပဿကာ အပ္ပဘောဂါ အပ္ပေသက္ခာ စ။

‘‘ဣဓ ပန၊ မလ္လိကေ၊ ဧကစ္စော မာတုဂါမော အက္ကောဓနာ ဟောတိ အနုပါယာသဗဟုလာ။ ဗဟုမ္ပိ ဝုတ္တာ သမာနာ နာဘိသဇ္ဇတိ န ကုပ္ပတိ န ဗျာပဇ္ဇတိ န ပတိတ္ထီယတိ၊ န ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ။ သာ ဒါတာ ဟောတိ သမဏဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ အန္နံ ပါနံ ဝတ္ထံ ယာနံ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ သေယျာဝသထပဒီပေယျံ။ အနိဿာမနိကာ ခေါ ပန ဟောတိ၊ ပရလာဘသက္ကာရဂရုကာရမာနနဝန္ဒနပူဇနာသု န ဣဿတိ န ဥပဒုဿတိ န ဣဿံ ဗန္ဓတိ။ သာ စေ တတော စုတာ ဣတ္ထတ္တံ အာဂစ္ဆတိ၊ သာ ယတ္ထ ယတ္ထ ပစ္စာဇာယတိ အဘိရူပါ စ ဟောတိ ဒဿနီယာ ပါသာဒိကာ ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတာ၊ အဍ္ဎာ စ ဟောတိ မဟဒ္ဓနာ မဟာဘောဂါ မဟေသက္ခာ စ။

‘‘အယံ ခေါ၊ မလ္လိကေ၊ ဟေတု အယံ ပစ္စယော၊ ယေန မိဓေကစ္စော မာတုဂါမော ဒုဗ္ဗဏ္ဏာ စ ဟောတိ ဒုရူပါ သုပါပိကာ ဒဿနာယ၊ ဒလိဒ္ဒါ စ ဟောတိ အပ္ပဿကာ အပ္ပဘောဂါ အပ္ပေသက္ခာ စ။ အယံ ပန၊ မလ္လိကေ၊ ဟေတု အယံ ပစ္စယော၊ ယေန မိဓေကစ္စော မာတုဂါမော ဒုဗ္ဗဏ္ဏာ စ ဟောတိ ဒုရူပါ သုပါပိကာ ဒဿနာယ၊ အဍ္ဎာ စ ဟောတိ မဟဒ္ဓနာ မဟာဘောဂါ မဟေသက္ခာ စ။ အယံ ခေါ၊ မလ္လိကေ၊ ဟေတု အယံ ပစ္စယော၊ ယေန မိဓေကစ္စော မာတုဂါမော အဘိရူပါ စ ဟောတိ ဒဿနီယာ ပါသာဒိကာ ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတာ၊ ဒလိဒ္ဒါ စ ဟောတိ အပ္ပဿကာ အပ္ပဘောဂါ အပ္ပေသက္ခာ စ။ အယံ ပန၊ မလ္လိကေ၊ ဟေတု အယံ ပစ္စယော၊ ယေန မိဓေကစ္စော မာတုဂါမော အဘိရူပါ စ ဟောတိ ဒဿနီယာ ပါသာဒိကာ ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတာ၊ အဍ္ဎာ စ ဟောတိ မဟဒ္ဓနာ မဟာဘောဂါ မဟေသက္ခာ စာ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ မလ္လိကာ ဒေဝီ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယာ နူနာဟံ [သာ နူနာဟံ (သျာ။)၊ ယံ နူနာဟံ (က။)] ဘန္တေ၊ အညံ ဇာတိံ [အညာယ ဇာတိယာ (သျာ။)] ကောဓနာ အဟောသိံ ဥပါယာသဗဟုလာ၊ အပ္ပမ္ပိ ဝုတ္တာ သမာနာ အဘိသဇ္ဇိံ ကုပ္ပိံ ဗျာပဇ္ဇိံ ပတိတ္ထီယိံ ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတွာကာသိံ၊ သာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဧတရဟိ ဒုဗ္ဗဏ္ဏာ ဒုရူပါ သုပါပိကာ ဒဿနာယ။

‘‘ယာ နူနာဟံ၊ ဘန္တေ၊ အညံ ဇာတိံ ဒါတာ အဟောသိံ သမဏဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ အန္နံ ပါနံ ဝတ္ထံ ယာနံ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ သေယျာဝသထပဒီပေယျံ၊ သာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဧတရဟိ အဍ္ဎာ [အဍ္ဎာ စ (သီ။ ပီ။ က။)] မဟဒ္ဓနာ မဟာဘောဂါ။

‘‘ယာ နူနာဟံ၊ ဘန္တေ၊ အညံ ဇာတိံ အနိဿာမနိကာ အဟောသိံ၊ ပရလာဘသက္ကာရဂရုကာရမာနနဝန္ဒနပူဇနာသု န ဣဿိံ န ဥပဒုဿိံ န ဣဿံ ဗန္ဓိံ၊ သာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဧတရဟိ မဟေသက္ခာ။ သန္တိ ခေါ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဣမသ္မိံ ရာဇကုလေ ခတ္တိယကညာပိ ဗြာဟ္မဏကညာပိ ဂဟပတိကညာပိ၊ တာသာဟံ ဣဿရာဓိပစ္စံ ကာရေမိ။ ဧသာဟံ၊ ဘန္တေ၊ အဇ္ဇတဂ္ဂေ အက္ကောဓနာ ဘဝိဿာမိ အနုပါယာသဗဟုလာ၊ ဗဟုမ္ပိ ဝုတ္တာ သမာနာ နာဘိသဇ္ဇိဿာမိ န ကုပ္ပိဿာမိ န ဗျာပဇ္ဇိဿာမိ န ပတိတ္ထီယိဿာမိ၊ ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ န ပါတုကရိဿာမိ၊ ဒဿာမိ သမဏဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ အန္နံ ပါနံ ဝတ္ထံ ယာနံ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ သေယျာဝသထပဒီပေယျံ။ အနိဿာမနိကာ ဘဝိဿာမိ၊ ပရလာဘသက္ကာရဂရုကာရမာနနဝန္ဒနပူဇနာသု န ဣဿိဿာမိ န ဥပဒုဿိဿာမိ န ဣဿံ ဗန္ဓိဿာမိ။ အဘိက္ကန္တံ၊ ဘန္တေ…ပေ… ဥပါသိကံ မံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။ သတ္တမံ။

၈။ အတ္တန္တပသုတ္တံ

၁၉၈။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော [ပု။ ပ။ ၁၇၄၊ မ။ နိ။ ၂။၇၊ ဒီ။ နိ။ ၃။၃၁၄၊ အ။ နိ။ ၃။၁၅၇-၁၆၃] ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ ဟောတိ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။ ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ပရန္တပေါ ဟောတိ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။ ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ စ ဟောတိ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော၊ ပရန္တပေါ စ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။ ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော နေဝတ္တန္တပေါ ဟောတိ နာတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော န ပရန္တပေါ န ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။ သော နေဝ အတ္တန္တပေါ န ပရန္တပေါ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိစ္ဆာတော နိဗ္ဗုတော သီတီဘူတော သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဗြဟ္မဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ ဟောတိ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော အစေလကော ဟောတိ မုတ္တာစာရော ဟတ္ထာပလေခနော နဧဟိဘဒ္ဒန္တိကော နတိဋ္ဌဘဒ္ဒန္တိကော နာဘိဟဋံ န ဥဒ္ဒိဿကတံ န နိမန္တနံ သာဒိယတိ။ သော န ကုမ္ဘိမုခါ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ န ကဠောပိမုခါ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ န ဧဠကမန္တရံ န ဒဏ္ဍမန္တရံ န မုသလမန္တရံ န ဒွိန္နံ ဘုဉ္ဇမာနာနံ န ဂဗ္ဘိနိယာ န ပါယမာနာယ န ပုရိသန္တရဂတာယ န သင်္ကိတ္တီသု န ယတ္ထ သာ ဥပဋ္ဌိတော ဟောတိ န ယတ္ထ မက္ခိကာ သဏ္ဍသဏ္ဍစာရိနီ န မစ္ဆံ န မံသံ န သုရံ န မေရယံ န ထုသောဒကံ ပိဝတိ။ သော ဧကာဂါရိကော ဝါ ဟောတိ ဧကာလောပိကော ဒွါဂါရိကော ဝါ ဟောတိ ဒွါလောပိကော…ပေ… သတ္တာဂါရိကော ဝါ ဟောတိ သတ္တာလောပိကော၊ ဧကိဿာပိ ဒတ္တိယာ ယာပေတိ ဒွီဟိပိ ဒတ္တီဟိ ယာပေတိ…ပေ… သတ္တဟိပိ ဒတ္တီဟိ ယာပေတိ၊ ဧကာဟိကမ္ပိ အာဟာရံ အာဟာရေတိ ဒွါဟိကမ္ပိ အာဟာရံ အာဟာရေတိ…ပေ… သတ္တာဟိကမ္ပိ အာဟာရံ အာဟာရေတိ။ ဣတိ ဧဝရူပံ အဍ္ဎမာသိကမ္ပိ ပရိယာယဘတ္တဘောဇနာနုယောဂမနုယုတ္တော ဝိဟရတိ။

‘‘သော သာကဘက္ခောပိ ဟောတိ သာမာကဘက္ခောပိ ဟောတိ နီဝါရဘက္ခောပိ ဟောတိ ဒဒ္ဒုလဘက္ခောပိ ဟောတိ ဟဋဘက္ခောပိ ဟောတိ ကဏဘက္ခောပိ ဟောတိ အာစာမဘက္ခောပိ ဟောတိ ပိညာကဘက္ခောပိ ဟောတိ တိဏဘက္ခောပိ ဟောတိ ဂေါမယဘက္ခောပိ ဟောတိ၊ ဝနမူလဖလာဟာရောပိ ယာပေတိ ပဝတ္တဖလဘောဇီ။

‘‘သော သာဏာနိပိ ဓာရေတိ မသာဏာနိပိ ဓာရေတိ ဆဝဒုဿာနိပိ ဓာရေတိ ပံသုကူလာနိပိ ဓာရေတိ တိရီဋာနိပိ ဓာရေတိ အဇိနမ္ပိ ဓာရေတိ အဇိနက္ခိပမ္ပိ ဓာရေတိ ကုသစီရမ္ပိ ဓာရေတိ ဝါကစီရမ္ပိ ဓာရေတိ ဖလကစီရမ္ပိ ဓာရေတိ ကေသကမ္ဗလမ္ပိ ဓာရေတိ ဝါဠကမ္ဗလမ္ပိ ဓာရေတိ ဥလူကပက္ခမ္ပိ ဓာရေတိ၊ ကေသမဿုလောစကောပိ ဟောတိ ကေသမဿုလောစနာနုယောဂမနုယုတ္တော၊ ဥဗ္ဘဋ္ဌကောပိ ဟောတိ အာသနပ္ပဋိက္ခိတ္တော၊ ဥက္ကုဋိကောပိ ဟောတိ ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနမနုယုတ္တော၊ ကဏ္ဋကာပဿယိကောပိ ဟောတိ ကဏ္ဋကာပဿယေ သေယျံ ကပ္ပေတိ၊ သာယတတိယကမ္ပိ ဥဒကောရောဟနာနုယောဂမနုယုတ္တော ဝိဟရတိ။ ဣတိ ဧဝရူပံ အနေကဝိဟိတံ ကာယဿ အာတာပနပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ ဟောတိ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။

‘‘ကထဉ္စ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပရန္တပေါ ဟောတိ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဩရဗ္ဘိကော ဟောတိ သူကရိကော သာကုဏိကော မာဂဝိကော လုဒ္ဒေါ မစ္ဆဃာတကော စောရော စောရဃာတကော ဂေါဃာတကော ဗန္ဓနာဂါရိကော၊ ယေ ဝါ ပနညေပိ ကေစိ ကုရူရကမ္မန္တာ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပရန္တပေါ ဟောတိ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ စ ဟောတိ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော ပရန္တပေါ စ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ရာဇာ ဝါ ဟောတိ ခတ္တိယော မုဒ္ဓါဝသိတ္တော၊ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဟောတိ မဟာသာလော။ သော ပုရတ္ထိမေန နဂရဿ နဝံ သန္ထာဂါရံ ကာရာပေတွာ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ခရာဇိနံ နိဝါသေတွာ သပ္ပိတေလေန ကာယံ အဗ္ဘဉ္ဇိတွာ မဂဝိသာဏေန ပိဋ္ဌိံ ကဏ္ဍုဝမာနော နဝံ သန္ထာဂါရံ ပဝိသတိ၊ သဒ္ဓိံ မဟေသိယာ ဗြာဟ္မဏေန စ ပုရောဟိတေန။ သော တတ္ထ အနန္တရဟိတာယ ဘူမိယာ ဟရိတုပလိတ္တာယ သေယျံ ကပ္ပေတိ။ ဧကိဿာယ ဂါဝိယာ သရူပဝစ္ဆာယ ယံ ဧကသ္မိံ ထနေ ခီရံ ဟောတိ တေန ရာဇာ ယာပေတိ၊ ယံ ဒုတိယသ္မိံ ထနေ ခီရံ ဟောတိ တေန မဟေသီ ယာပေတိ၊ ယံ တတိယသ္မိံ ထနေ ခီရံ ဟောတိ တေန ဗြာဟ္မဏော ပုရောဟိတော ယာပေတိ၊ ယံ စတုတ္ထသ္မိံ ထနေ ခီရံ ဟောတိ တေန အဂ္ဂိံ ဇုဟတိ [ဇုဟန္တိ (သီ။ ပီ။)]၊ အဝသေသေန ဝစ္ဆကော ယာပေတိ။ သော ဧဝမာဟ – ‘ဧတ္တကာ ဥသဘာ ဟညန္တု ယညတ္ထာယ၊ ဧတ္တကာ ဝစ္ဆတရာ ဟညန္တု ယညတ္ထာယ၊ ဧတ္တကာ ဝစ္ဆတရိယော ဟညန္တု ယညတ္ထာယ၊ ဧတ္တကာ အဇာ ဟညန္တု ယညတ္ထာယ၊ ဧတ္တကာ ဥရဗ္ဘာ ဟညန္တု ယညတ္ထာယ၊ (ဧတ္တကာ အဿာ ဟညန္တု ယညတ္ထာယ၊) [( ) နတ္ထိ သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။ ပေါတ္ထကေသု] ဧတ္တကာ ရုက္ခာ ဆိဇ္ဇန္တု ယူပတ္ထာယ၊ ဧတ္တကာ ဒဗ္ဘာ လူယန္တု ဗရိဟိသတ္ထာယာ’တိ [ပရိကမ္မတ္ထာယာတိ (က။)]။ ယေပိဿ တေ ဟောန္တိ ဒါသာတိ ဝါ ပေဿာတိ ဝါ ကမ္မကရာတိ ဝါ တေပိ ဒဏ္ဍတဇ္ဇိတာ ဘယတဇ္ဇိတာ အဿုမုခါ ရုဒမာနာ ပရိကမ္မာနိ ကရောန္တိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ စ ဟောတိ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော ပရန္တပေါ စ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။

‘‘ကထဉ္စ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော နေဝတ္တန္တပေါ ဟောတိ နာတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော န ပရန္တပေါ န ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော? သော အနတ္တန္တပေါ အပရန္တပေါ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိစ္ဆာတော နိဗ္ဗုတော သီတီဘူတော သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဗြဟ္မဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတိ။ ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ။ သော ဣမံ လောကံ သဒေဝကံ သမာရကံ သဗြဟ္မကံ သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ ပဇံ သဒေဝမနုဿံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေတိ။ သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ၊ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတိ။ တံ ဓမ္မံ သုဏာတိ ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ အညတရသ္မိံ ဝါ ကုလေ ပစ္စာဇာတော။ သော တံ ဓမ္မံ သုတွာ တထာဂတေ သဒ္ဓံ ပဋိလဘတိ။ သော တေန သဒ္ဓါပဋိလာဘေန သမန္နာဂတော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘သမ္ဗာဓော ဃရာဝါသော ရဇာပထော၊ အဗ္ဘောကာသော ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ နယိဒံ သုကရံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတာ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ သင်္ခလိခိတံ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတုံ၊ ယံနူနာဟံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျ’န္တိ။ သော အပရေန သမယေန အပ္ပံ ဝါ ဘောဂက္ခန္ဓံ ပဟာယ၊ မဟန္တံ ဝါ ဘောဂက္ခန္ဓံ ပဟာယ၊ အပ္ပံ ဝါ ဉာတိပရိဝဋ္ဋံ ပဟာယ၊ မဟန္တံ ဝါ ဉာတိပရိဝဋ္ဋံ ပဟာယ၊ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇတိ။

‘‘သော ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော ပါဏာတိပါတံ ပဟာယ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ နိဟိတဒဏ္ဍော နိဟိတသတ္ထော လဇ္ဇီ ဒယာပန္နော၊ သဗ္ဗပါဏဘူတဟိတာနုကမ္ပီ ဝိဟရတိ။ အဒိန္နာဒါနံ ပဟာယ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ ဒိန္နာဒါယီ ဒိန္နပါဋိကင်္ခီ၊ အထေနေန သုစိဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတိ။ အဗြဟ္မစရိယံ ပဟာယ ဗြဟ္မစာရီ ဟောတိ အာရာစာရီ ဝိရတော အသဒ္ဓမ္မာ ဂါမဓမ္မာ။ မုသာဝါဒံ ပဟာယ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ သစ္စဝါဒီ သစ္စသန္ဓော ထေတော ပစ္စယိကော အဝိသံဝါဒကော လောကဿ။ ပိသုဏံ ဝါစံ ပဟာယ ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ န ဣတော သုတွာ အမုတြ အက္ခာတာ ဣမေသံ ဘေဒါယ၊ န အမုတြ ဝါ သုတွာ ဣမေသံ အက္ခာတာ အမူသံ ဘေဒါယ၊ ဣတိ ဘိန္နာနံ ဝါ သန္ဓာတာ၊ သဟိတာနံ ဝါ အနုပ္ပဒါတာ၊ သမဂ္ဂါရာမော သမဂ္ဂရတော သမဂ္ဂနန္ဒီ သမဂ္ဂကရဏိံ ဝါစံ ဘာသိတာ ဟောတိ။ ဖရုသံ ဝါစံ ပဟာယ ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ ယာ သာ ဝါစာ နေလာ ကဏ္ဏသုခါ ပေမနီယာ ဟဒယင်္ဂမာ ပေါရီ ဗဟုဇနကန္တာ ဗဟုဇနမနာပါ တထာရူပိံ ဝါစံ ဘာသိတာ ဟောတိ။ သမ္ဖပ္ပလာပံ ပဟာယ သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ ကာလဝါဒီ ဘူတဝါဒီ အတ္တဝါဒီ ဓမ္မဝါဒီ ဝိနယဝါဒီ၊ နိဓာနဝတိံ ဝါစံ ဘာသိတာ ဟောတိ ကာလေန သာပဒေသံ ပရိယန္တဝတိံ အတ္ထသံဟိတံ။

‘‘သော ဗီဇဂါမဘူတဂါမသမာရမ္ဘာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဧကဘတ္တိကော ဟောတိ ရတ္တူပရတော ဝိရတော ဝိကာလဘောဇနာ။ နစ္စဂီတဝါဒိတဝိသူကဒဿနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ မာလာဂန္ဓဝိလေပနဓာရဏမဏ္ဍနဝိဘူသနဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဥစ္စာသယနမဟာသယနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဇာတရူပရဇတပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ အာမကဓညပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ အာမကမံသပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဣတ္ထိကုမာရိကပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဒါသိဒါသပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ အဇေဠကပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ကုက္ကုဋသူကရပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဟတ္ထိဂဝါဿဝဠဝပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ခေတ္တဝတ္ထုပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဒူတေယျပဟိဏဂမနာနုယောဂါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ကယဝိက္ကယာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ တုလာကူဋကံသကူဋမာနကူဋာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဥက္ကောဋနဝဉ္စနနိကတိသာစိယောဂါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဆေဒနဝဓဗန္ဓနဝိပရာမောသအာလောပသဟသာကာရာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။

‘‘သော သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ကာယပရိဟာရိကေန စီဝရေန ကုစ္ဆိပရိဟာရိကေန ပိဏ္ဍပါတေန။ သော ယေန ယေနေဝ ပက္ကမတိ သမာဒါယေဝ ပက္ကမတိ။ သေယျထာပိ နာမ ပက္ခီ သကုဏော ယေန ယေနေဝ ဍေတိ၊ သပတ္တဘာရောဝ ဍေတိ၊ ဧဝမေဝံ ဘိက္ခု သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ကာယပရိဟာရိကေန စီဝရေန ကုစ္ဆိပရိဟာရိကေန ပိဏ္ဍပါတေန။ သော ယေန ယေနေဝ ပက္ကမတိ ၊ သမာဒါယေဝ ပက္ကမတိ။ သော ဣမိနာ အရိယေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော အဇ္ဈတ္တံ အနဝဇ္ဇသုခံ ပဋိသံဝေဒေတိ။

‘‘သော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ။ ယတွာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ၊ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒြိယံ၊ စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ… ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ။ ယတွာဓိကရဏမေနံ မနိန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ၊ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ရက္ခတိ မနိန္ဒြိယံ၊ မနိန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သော ဣမိနာ အရိယေန ဣန္ဒြိယသံဝရေန သမန္နာဂတော အဇ္ဈတ္တံ အဗျာသေကသုခံ ပဋိသံဝေဒေတိ။

‘‘သော အဘိက္ကန္တေ ပဋိက္ကန္တေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ၊ အာလောကိတေ ဝိလောကိတေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ၊ သမိဉ္ဇိတေ ပသာရိတေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ၊ သင်္ဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ၊ အသိတေ ပီတေ ခါယိတေ သာယိတေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ၊ ဥစ္စာရပဿာဝကမ္မေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ၊ ဂတေ ဌိတေ နိသိန္နေ သုတ္တေ ဇာဂရိတေ ဘာသိတေ တုဏှီဘာဝေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ ။

‘‘သော ဣမိနာ စ အရိယေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော၊ (ဣမာယ စ အရိယာယ သန္တုဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော၊) [( ) နတ္ထိ သီ။ သျာ။ ပေါတ္ထကေသု။ မ။ နိ။ ၁။၂၉၆၊ မ။ နိ။ ၂။၁၃ ပဿိတဗ္ဗံ] ဣမိနာ စ အရိယေန ဣန္ဒြိယသံဝရေန သမန္နာဂတော၊ ဣမိနာ စ အရိယေန သတိသမ္ပဇညေန သမန္နာဂတော [သမန္နာဂတော။ သော (က။)] ဝိဝိတ္တံ သေနာသနံ ဘဇတိ အရညံ ရုက္ခမူလံ ပဗ္ဗတံ ကန္ဒရံ ဂိရိဂုဟံ သုသာနံ ဝနပ္ပတ္ထံ အဗ္ဘောကာသံ ပလာလပုဉ္ဇံ။ သော ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော နိသီဒတိ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ။ သော အဘိဇ္ဈံ လောကေ ပဟာယ ဝိဂတာဘိဇ္ဈေန စေတသာ ဝိဟရတိ၊ အဘိဇ္ဈာယ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ ဗျာပါဒပဒေါသံ ပဟာယ အဗျာပန္နစိတ္တော ဝိဟရတိ သဗ္ဗပါဏဘူတဟိတာနုကမ္ပီ၊ ဗျာပါဒပဒေါသာ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ ထိနမိဒ္ဓံ ပဟာယ ဝိဂတထိနမိဒ္ဓါ ဝိဟရတိ အာလောကသညီ သတော သမ္ပဇာနော၊ ထိနမိဒ္ဓါ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ပဟာယ အနုဒ္ဓတော ဝိဟရတိ အဇ္ဈတ္တံ ဝူပသန္တစိတ္တော၊ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စာ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ ဝိစိကိစ္ဆံ ပဟာယ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော ဝိဟရတိ အကထံကထီ ကုသလေသု ဓမ္မေသု၊ ဝိစိကိစ္ဆာယ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ သော ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယ စေတသော ဥပက္ကိလေသေ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။

‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏာယ…ပေ… သတ္တာနံ စုတူပပါတဉာဏာယ…ပေ… (သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ) အာသဝါနံ ခယဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ‘ဣမေ အာသဝါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ‘အယံ အာသဝသမုဒယော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ ၊ ‘အယံ အာသဝနိရောဓော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ‘အယံ အာသဝနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။

‘‘တဿ ဧဝံ ဇာနတော ဧဝံ ပဿတော ကာမာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ၊ ဘဝါသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ၊ အဝိဇ္ဇာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ၊ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော နေဝတ္တန္တပေါ ဟောတိ နာတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော န ပရန္တပေါ န ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။ သော န အတ္တန္တပေါ န ပရန္တပေါ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိစ္ဆာတော နိဗ္ဗုတော သီတီဘူတော သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဗြဟ္မဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ တဏှာသုတ္တံ

၁၉၉။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘တဏှံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမိ ဇာလိနိံ သရိတံ ဝိသဋံ ဝိသတ္တိကံ၊ ယာယ အယံ လောကော ဥဒ္ဓသ္တော ပရိယောနဒ္ဓါ တန္တာကုလကဇာတော ဂုလာဂုဏ္ဌိကဇာတော [ကုလာဂုဏ္ဌိကဇာတော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။) အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄။၁၉၉] မုဉ္ဇပဗ္ဗဇဘူတော အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ သံသာရံ နာတိဝတ္တတိ။ တံ သုဏာထ၊ သာဓုကံ မနသိ ကရောထ၊ ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ကတမာ စ သာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဏှာ ဇာလိနီ သရိတာ ဝိသဋာ ဝိသတ္တိကာ၊ ယာယ အယံ လောကော ဥဒ္ဓသ္တော ပရိယောနဒ္ဓါ တန္တာကုလကဇာတော ဂုလာဂုဏ္ဌိကဇာတော မုဉ္ဇပဗ္ဗဇဘူတော အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ သံသာရံ နာတိဝတ္တတိ ? အဋ္ဌာရသ ခေါ ပနိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဏှာဝိစရိတာနိ အဇ္ဈတ္တိကဿ ဥပါဒါယ၊ အဋ္ဌာရသ တဏှာဝိစရိတာနိ ဗာဟိရဿ ဥပါဒါယ။

‘‘ကတမာနိ အဋ္ဌာရသ တဏှာဝိစရိတာနိ အဇ္ဈတ္တိကဿ ဥပါဒါယ? အသ္မီတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိ ဣတ္ထသ္မီတိ ဟောတိ၊ ဧဝံသ္မီတိ [ဧဝမသ္မိ (သီ။)၊ ဧဝသ္မိ (သျာ။ ကံ။ ပီ။) ဝိဘ။ ၉၇၃ ပဿိတဗ္ဗံ] ဟောတိ၊ အညထာသ္မီတိ ဟောတိ၊ အသသ္မီတိ ဟောတိ၊ သတသ္မီတိ ဟောတိ၊ သန္တိ ဟောတိ၊ ဣတ္ထံ သန္တိ ဟောတိ၊ ဧဝံ သန္တိ ဟောတိ၊ အညထာ သန္တိ ဟောတိ၊ အပိဟံ [အပိဟ (သီ။ ပီ။)၊ အပိ (သျာ။ ကံ။)] သန္တိ ဟောတိ၊ အပိဟံ [အပိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဣတ္ထံ သန္တိ ဟောတိ၊ အပိဟံ [အပိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဧဝံ သန္တိ ဟောတိ၊ အပိဟံ [အပိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] အညထာ သန္တိ ဟောတိ ၊ ဘဝိဿန္တိ ဟောတိ၊ ဣတ္ထံ ဘဝိဿန္တိ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဘဝိဿန္တိ ဟောတိ၊ အညထာ ဘဝိဿန္တိ ဟောတိ။ ဣမာနိ အဋ္ဌာရသ တဏှာဝိစရိတာနိ အဇ္ဈတ္တိကဿ ဥပါဒါယ။

‘‘ကတမာနိ အဋ္ဌာရသ တဏှာဝိစရိတာနိ ဗာဟိရဿ ဥပါဒါယ? ဣမိနာသ္မီတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိ ဣမိနာ ဣတ္ထသ္မီတိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ ဧဝံသ္မီတိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ အညထာသ္မီတိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ အသသ္မီတိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ သတသ္မီတိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ သန္တိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ ဣတ္ထံ သန္တိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ ဧဝံ သန္တိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ အညထာ သန္တိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ အပိဟံ သန္တိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ အပိဟံ ဣတ္ထံ သန္တိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ အပိဟံ ဧဝံ သန္တိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ အပိဟံ အညထာ သန္တိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ ဘဝိဿန္တိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ ဣတ္ထံ ဘဝိဿန္တိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ ဧဝံ ဘဝိဿန္တိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ အညထာ ဘဝိဿန္တိ ဟောတိ။ ဣမာနိ အဋ္ဌာရသ တဏှာဝိစရိတာနိ ဗာဟိရဿ ဥပါဒါယ။

‘‘ဣတိ အဋ္ဌာရသ တဏှာဝိစရိတာနိ အဇ္ဈတ္တိကဿ ဥပါဒါယ၊ အဋ္ဌာရသ တဏှာဝိစရိတာနိ ဗာဟိရဿ ဥပါဒါယ။ ဣမာနိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆတ္တိံသ တဏှာဝိစရိတာနိ။ ဣတိ ဧဝရူပါနိ အတီတာနိ ဆတ္တိံသ တဏှာဝိစရိတာနိ၊ အနာဂတာနိ ဆတ္တိံသ တဏှာဝိစရိတာနိ ၊ ပစ္စုပ္ပန္နာနိ ဆတ္တိံသ တဏှာဝိစရိတာနိ။ ဧဝံ အဋ္ဌသတံ တဏှာဝိစရိတံ ဟောန္တိ။

‘‘အယံ ခေါ သာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဏှာ ဇာလိနီ သရိတာ ဝိသဋာ ဝိသတ္တိကာ၊ ယာယ အယံ လောကော ဥဒ္ဓသ္တော ပရိယောနဒ္ဓါ တန္တာကုလကဇာတော ဂုလာဂုဏ္ဌိကဇာတော မုဉ္ဇပဗ္ဗဇဘူတော အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ သံသာရံ နာတိဝတ္တတီ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ပေမသုတ္တံ

၂၀၀။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ (ပေမာနိ) [( ) နတ္ထိ သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။ ပေါတ္ထကေသု] ဇာယန္တိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ပေမာ ပေမံ ဇာယတိ၊ ပေမာ ဒေါသော ဇာယတိ၊ ဒေါသာ ပေမံ ဇာယတိ၊ ဒေါသာ ဒေါသော ဇာယတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပေမာ ပေမံ ဇာယတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပုဂ္ဂလဿ ဣဋ္ဌော ဟောတိ ကန္တော မနာပေါ။ တံ ပရေ ဣဋ္ဌေန ကန္တေန မနာပေန သမုဒါစရန္တိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ယော ခေါ မျာယံ ပုဂ္ဂလော ဣဋ္ဌော ကန္တော မနာပေါ၊ တံ ပရေ ဣဋ္ဌေန ကန္တေန မနာပေန သမုဒါစရန္တီ’တိ ။ သော တေသု ပေမံ ဇနေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပေမာ ပေမံ ဇာယတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပေမာ ဒေါသော ဇာယတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပုဂ္ဂလဿ ဣဋ္ဌော ဟောတိ ကန္တော မနာပေါ။ တံ ပရေ အနိဋ္ဌေန အကန္တေန အမနာပေန သမုဒါစရန္တိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ယော ခေါ မျာယံ ပုဂ္ဂလော ဣဋ္ဌော ကန္တော မနာပေါ၊ တံ ပရေ အနိဋ္ဌေန အကန္တေန အမနာပေန သမုဒါစရန္တီ’တိ။ သော တေသု ဒေါသံ ဇနေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပေမာ ဒေါသော ဇာယတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေါသာ ပေမံ ဇာယတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပုဂ္ဂလဿ အနိဋ္ဌော ဟောတိ အကန္တော အမနာပေါ။ တံ ပရေ အနိဋ္ဌေန အကန္တေန အမနာပေန သမုဒါစရန္တိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ယော ခေါ မျာယံ ပုဂ္ဂလော အနိဋ္ဌော အကန္တော အမနာပေါ၊ တံ ပရေ အနိဋ္ဌေန အကန္တေန အမနာပေန သမုဒါစရန္တီ’တိ။ သော တေသု ပေမံ ဇနေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေါသာ ပေမံ ဇာယတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေါသာ ဒေါသော ဇာယတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပုဂ္ဂလဿ အနိဋ္ဌော ဟောတိ အကန္တော အမနာပေါ ။ တံ ပရေ ဣဋ္ဌေန ကန္တေန မနာပေန သမုဒါစရန္တိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ယော ခေါ မျာယံ ပုဂ္ဂလော အနိဋ္ဌော အကန္တော အမနာပေါ၊ တံ ပရေ ဣဋ္ဌေန ကန္တေန မနာပေန သမုဒါစရန္တီ’တိ။ သော တေသု ဒေါသံ ဇနေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေါသာ ဒေါသော ဇာယတိ။ ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ ပေမာနိ ဇာယန္တိ။

‘‘ယသ္မိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမယေ ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ယမ္ပိဿ ပေမာ ပေမံ ဇာယတိ တမ္ပိဿ တသ္မိံ သမယေ န ဟောတိ၊ ယောပိဿ ပေမာ ဒေါသော ဇာယတိ သောပိဿ တသ္မိံ သမယေ န ဟောတိ၊ ယမ္ပိဿ ဒေါသာ ပေမံ ဇာယတိ တမ္ပိဿ တသ္မိံ သမယေ န ဟောတိ၊ ယောပိဿ ဒေါသာ ဒေါသော ဇာယတိ သောပိဿ တသ္မိံ သမယေ န ဟောတိ။

‘‘ယသ္မိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမယေ ဘိက္ခု ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ…ပေ… ဒုတိယံ ဈာနံ…ပေ… တတိယံ ဈာနံ…ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ယမ္ပိဿ ပေမာ ပေမံ ဇာယတိ တမ္ပိဿ တသ္မိံ သမယေ န ဟောတိ၊ ယောပိဿ ပေမာ ဒေါသော ဇာယတိ သောပိဿ တသ္မိံ သမယေ န ဟောတိ၊ ယမ္ပိဿ ဒေါသာ ပေမံ ဇာယတိ တမ္ပိဿ တသ္မိံ သမယေ န ဟောတိ၊ ယောပိဿ ဒေါသာ ဒေါသော ဇာယတိ သောပိဿ တသ္မိံ သမယေ န ဟောတိ။

‘‘ယသ္မိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမယေ ဘိက္ခု အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ယမ္ပိဿ ပေမာ ပေမံ ဇာယတိ တမ္ပိဿ ပဟီနံ ဟောတိ ဥစ္ဆိန္နမူလံ တာလာဝတ္ထုကတံ အနဘာဝံကတံ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မံ၊ ယောပိဿ ပေမာ ဒေါသော ဇာယတိ သောပိဿ ပဟီနော ဟောတိ ဥစ္ဆိန္နမူလော တာလာဝတ္ထုကတော အနဘာဝံကတော အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မော၊ ယမ္ပိဿ ဒေါသာ ပေမံ ဇာယတိ တမ္ပိဿ ပဟီနံ ဟောတိ ဥစ္ဆိန္နမူလံ တာလာဝတ္ထုကတံ အနဘာဝံကတံ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မံ၊ ယောပိဿ ဒေါသာ ဒေါသော ဇာယတိ သောပိဿ ပဟီနော ဟောတိ ဥစ္ဆိန္နမူလော တာလာဝတ္ထုကတော အနဘာဝံကတော အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မော။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု နေဝ ဥဿေနေတိ န ပဋိသေနေတိ [န ပဋိဿေနေတိ (သီ။ ပီ။)] န ဓူပါယတိ န ပဇ္ဇလတိ န သမ္ပဇ္ဈာယတိ [န အပဇ္ဈာယတိ (သီ။)၊ န ပဇ္ဈာယတိ (သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဥဿေနေတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ၊ ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ၊ အတ္တနိ ဝါ ရူပံ၊ ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ၊ ဝေဒနံ အတ္တတော သမနုပဿတိ၊ ဝေဒနာဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ ၊ အတ္တနိ ဝါ ဝေဒနံ၊ ဝေဒနာယ ဝါ အတ္တာနံ၊ သညံ အတ္တတော သမနုပဿတိ၊ သညာဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ၊ အတ္တနိ ဝါ သညံ၊ သညာယ ဝါ အတ္တာနံ၊ သင်္ခါရေ အတ္တတော သမနုပဿတိ၊ သင်္ခါရဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ၊ အတ္တနိ ဝါ သင်္ခါရေ၊ သင်္ခါရေသု ဝါ အတ္တာနံ၊ ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပဿတိ၊ ဝိညာဏဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ၊ အတ္တနိ ဝါ ဝိညာဏံ၊ ဝိညာဏသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဥဿေနေတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု န ဥဿေနေတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု န ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ၊ န ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ၊ န အတ္တနိ ဝါ ရူပံ၊ န ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ၊ န ဝေဒနံ အတ္တတော သမနုပဿတိ၊ န ဝေဒနာဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ၊ န အတ္တနိ ဝါ ဝေဒနံ၊ န ဝေဒနာယ ဝါ အတ္တာနံ၊ န သညံ အတ္တတော သမနုပဿတိ၊ န သညာဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ၊ န အတ္တနိ ဝါ သညံ ၊ န သညာယ ဝါ အတ္တာနံ၊ န သင်္ခါရေ အတ္တတော သမနုပဿတိ၊ န သင်္ခါရဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ၊ န အတ္တနိ ဝါ သင်္ခါရေ၊ န သင်္ခါရေသု ဝါ အတ္တာနံ၊ န ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပဿတိ၊ န ဝိညာဏဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ၊ န အတ္တနိ ဝါ ဝိညာဏံ၊ န ဝိညာဏသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု န ဥဿေနေတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဋိသေနေတိ? ဣဓ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အက္ကောသန္တံ ပစ္စက္ကောသတိ၊ ရောသန္တံ ပဋိရောသတိ၊ ဘဏ္ဍန္တံ ပဋိဘဏ္ဍတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဋိသေနေတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု န ပဋိသေနေတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အက္ကောသန္တံ န ပစ္စက္ကောသတိ၊ ရောသန္တံ န ပဋိရောသတိ၊ ဘဏ္ဍန္တံ န ပဋိဘဏ္ဍတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု န ပဋိသေနေတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဓူပါယတိ? အသ္မီတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိ ဣတ္ထသ္မီတိ ဟောတိ၊ ဧဝံသ္မီတိ ဟောတိ၊ အညထာသ္မီတိ ဟောတိ၊ အသသ္မီတိ ဟောတိ၊ သတသ္မီတိ ဟောတိ၊ သန္တိ ဟောတိ၊ ဣတ္ထံ သန္တိ ဟောတိ၊ ဧဝံ သန္တိ ဟောတိ၊ အညထာ သန္တိ ဟောတိ၊ အပိဟံ သန္တိ ဟောတိ၊ အပိဟံ ဣတ္ထံ သန္တိ ဟောတိ၊ အပိဟံ ဧဝံ သန္တိ ဟောတိ၊ အပိဟံ အညထာ သန္တိ ဟောတိ၊ ဘဝိဿန္တိ ဟောတိ၊ ဣတ္ထံ ဘဝိဿန္တိ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဘဝိဿန္တိ ဟောတိ၊ အညထာ ဘဝိဿန္တိ ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဓူပါယတိ။

‘‘ကထဉ္စ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု န ဓူပါယတိ? အသ္မီတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသတိ ဣတ္ထသ္မီတိ န ဟောတိ၊ ဧဝံသ္မီတိ န ဟောတိ၊ အညထာသ္မီတိ န ဟောတိ၊ အသသ္မီတိ န ဟောတိ၊ သတသ္မီတိ န ဟောတိ၊ သန္တိ န ဟောတိ၊ ဣတ္ထံ သန္တိ န ဟောတိ၊ ဧဝံ သန္တိ န ဟောတိ၊ အညထာ သန္တိ န ဟောတိ၊ အပိဟံ သန္တိ န ဟောတိ၊ အပိဟံ ဣတ္ထံ သန္တိ န ဟောတိ၊ အပိဟံ ဧဝံ သန္တိ န ဟောတိ၊ အပိဟံ အညထာ သန္တိ န ဟောတိ၊ ဘဝိဿန္တိ န ဟောတိ၊ ဣတ္ထံ ဘဝိဿန္တိ န ဟောတိ၊ ဧဝံ ဘဝိဿန္တိ န ဟောတိ၊ အညထာ ဘဝိဿန္တိ န ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု န ဓူပါယတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဇ္ဇလတိ? ဣမိနာ အသ္မီတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိ ဣမိနာ ဣတ္ထသ္မီတိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ ဧဝံသ္မီတိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ အညထာသ္မီတိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ အသသ္မီတိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ သတသ္မီတိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ သန္တိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ ဣတ္ထံ သန္တိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ ဧဝံ သန္တိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ အညထာ သန္တိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ အပိဟံ သန္တိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ အပိဟံ ဣတ္ထံ သန္တိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ အပိဟံ ဧဝံ သန္တိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ အပိဟံ အညထာ သန္တိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ ဘဝိဿန္တိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ ဣတ္ထံ ဘဝိဿန္တိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ ဧဝံ ဘဝိဿန္တိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ အညထာ ဘဝိဿန္တိ ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဇ္ဇလတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု န ပဇ္ဇလတိ? ဣမိနာ အသ္မီတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသတိ ဣမိနာ ဣတ္ထသ္မီတိ န ဟောတိ၊ ဣမိနာ ဧဝံသ္မီတိ န ဟောတိ၊ ဣမိနာ အညထာသ္မီတိ န ဟောတိ၊ ဣမိနာ အသသ္မီတိ န ဟောတိ၊ ဣမိနာ သတသ္မီတိ န ဟောတိ၊ ဣမိနာ သန္တိ န ဟောတိ၊ ဣမိနာ ဣတ္ထံ သန္တိ န ဟောတိ၊ ဣမိနာ ဧဝံ သန္တိ န ဟောတိ၊ ဣမိနာ အညထာ သန္တိ န ဟောတိ၊ ဣမိနာ အပိဟံ သန္တိ န ဟောတိ၊ ဣမိနာ အပိဟံ ဣတ္ထံ သန္တိ န ဟောတိ၊ ဣမိနာ အပိဟံ ဧဝံ သန္တိ န ဟောတိ၊ ဣမိနာ အပိဟံ အညထာ သန္တိ န ဟောတိ၊ ဣမိနာ ဘဝိဿန္တိ န ဟောတိ၊ ဣမိနာ ဣတ္ထံ ဘဝိဿန္တိ န ဟောတိ၊ ဣမိနာ ဧဝံ ဘဝိဿန္တိ န ဟောတိ၊ ဣမိနာ အညထာ ဘဝိဿန္တိ န ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု န ပဇ္ဇလတိ။

‘‘ကထဉ္စ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သမ္ပဇ္ဈာယတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော အသ္မိမာနော ပဟီနော န ဟောတိ ဥစ္ဆိန္နမူလော တာလာဝတ္ထုကတော အနဘာဝံကတော အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မော။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သမ္ပဇ္ဈာယတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု န သမ္ပဇ္ဈာယတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော အသ္မိမာနော ပဟီနော ဟောတိ ဥစ္ဆိန္နမူလော တာလာဝတ္ထုကတော အနဘာဝံကတော အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မော။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု န သမ္ပဇ္ဈာယတီ’’တိ။ ဒသမံ။

မဟာဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

သောတာနုဂတံ ဌာနံ၊ ဘဒ္ဒိယ သာမုဂိယ ဝပ္ပ သာဠှာ စ၊

မလ္လိက အတ္တန္တာပေါ၊ တဏှာ ပေမေန စ ဒသာ တေတိ။

စတုတ္ထမဟာပဏ္ဏာသကံ သမတ္တံ။

၅။ ပဉ္စမပဏ္ဏာသကံ