📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

အင်္ဂုတ္တရနိကာယေ

ဒုကနိပါတ-ဋီကာ

၁။ ပဌမပဏ္ဏာသကံ

၁။ ကမ္မကာရဏဝဂ္ဂေါ

၁။ ဝဇ္ဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁။ ဒုကနိပါတဿ ပဌမေ ပဟာရသာဓနတ္ထန္တိ ဒဏ္ဍပ္ပဟာရဿ သုခသိဒ္ဓိ-အတ္ထံ။ ကဉ္ဇိတော နိဗ္ဗတ္တံ ကဉ္ဇိယံ၊ အာရနာလံ၊ ယံ ဗိလင်္ဂန္တိပိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ယတ္ထ သိဉ္စတိ၊ သာ ကဉ္ဇိယဥက္ခလိကာ ဗိလင်္ဂထာလိကာ၊ တံသဒိသံ ကာရဏံ ဗိလင်္ဂထာလိကံ။ သီသကဋာဟံ ဥပ္ပာဋေတွာတိ အယောဂုဠပ္ပဝေသပ္ပမာဏံ ဆိဒ္ဒံ ကတွာ။ သင်္ခမုဏ္ဍကမ္မကာရဏန္တိ သင်္ခံ ဝိယ မုဏ္ဍကရဏံ ကမ္မကာရဏံ။ ရာဟုမုခကမ္မကာရဏန္တိ ရာဟုမုခဂတသူရိယသဒိသကမ္မကာရဏံ။

ဇောတိမာလိကန္တိ ဇောတိမာလဝန္တံ ကမ္မကာရဏံ။ ဟတ္ထပဇ္ဇောတိကန္တိ ဟတ္ထဿ ပဇ္ဇောတနကမ္မကာရဏံ။ ဧရကဝတ္တကမ္မကာရဏန္တိ ဧရကဝတ္တသဒိသေ သရီရတော စမ္မဝတ္တေ ဥပ္ပာဋနကမ္မကာရဏံ။ စီရကဝါသိကကမ္မကာရဏန္တိ သရီရတော ဥပ္ပာဋိတဝတ္တစီရကေဟိ နိဝါသာပနကမ္မကာရဏံ။ တံ ကရောန္တာ ယထာ ဂီဝတော ပဋ္ဌာယ ဝဒ္ဓေ ကန္တိတွာ ကဋိယံ ဌပေန္တိ၊ ဧဝံ ဂေါပ္ဖကတော ပဋ္ဌာယ ကန္တိတွာပိ ကဋိယမေဝ ဌပေန္တိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ကဋိတော ပဋ္ဌာယ ကန္တိတွာ ဂေါပ္ဖကေသု ဌပေန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဏေယျကကမ္မကာရဏန္တိ ဧဏိမိဂသဒိသကမ္မကာရဏံ။ အယဝလယာနိ ဒတွာတိ အယဝလယာနိ ပဋိမုဉ္စိတွာ။ အယသူလာနိ ကောဋ္ဋေန္တီတိ ကပ္ပရဇဏ္ဏုကကောဋီသု အယသူလာနိ ပဝေသေန္တိ။ တန္တိ တံ တထာကတကမ္မကာရဏံ သတ္တံ။

ဗဠိသမံသိကန္တိ ဗလိသေဟိ မံသုပ္ပာဋနကမ္မကာရဏံ။ ကဟာပဏိကန္တိ ကဟာပဏမတ္တသော ဆိန္ဒနကမ္မကာရဏံ။ ကောဋ္ဋေန္တီတိ ဆိန္ဒန္တိ။ ခါရာပတစ္ဆိကန္တိ တစ္ဆေတွာ ခါရာပသိဉ္စနကမ္မကာရဏံ။ ပလိဃပရိဝတ္တိကန္တိ ပလိဃဿ ဝိယ ပရိဝတ္တနကမ္မကာရဏံ။ ဧကာဗဒ္ဓံ ကရောန္တိ အယသူလဿ ကောဋ္ဋနေန။ ပလာလပီဌကန္တိ ပလာလပီဌဿ ဝိယ သရီရဿ သံဝေလ္လနကမ္မကာရဏံ။ ကာရဏိကာတိ ဃာတနကာရကာ။ ပလာလဝဋ္ဋိံ ဝိယ ကတွာတိ ယထာ ပလာလပီဌံ ကရောန္တာ ပလာလံ ဝဋ္ဋိံ ကတွာ သံဝေလ္လနဝသေန ပုန ဝေဌေန္တိ၊ ဧဝံ ကရောန္တီတိ အတ္ထော။ ဆာတကသုနခေဟီတိ ခုဒ္ဒကေဟိ ကောလေယျကသုနခေဟိ။ တေ ဟိ ဗလဝန္တာ ဇဝယောဂါ သူရာ စ ဟောန္တိ။ သဟဿဘဏ္ဍိကန္တိ သဟဿတ္ထဝိကံ။

ယာဟန္တိ ယံ အဟံ။ ယန္တိ စ ကာရဏဝစနံ။ တေနာဟ ‘‘ယေန အဟ’’န္တိ။ ဆိန္နမူလကေတိ တဏှာမူလဿ ဥစ္ဆိန္နတ္တာ သဉ္ဆိန္နမူလကေ။

ဝဇ္ဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပဓာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂။ ဒုတိယေ ဥဘတောဗျူဠှသင်္ဂါမပ္ပဝေသနသဒိသန္တိ ယုဒ္ဓတ္ထာယ ဥဘတောရာသိကတစတုရင်္ဂိနိသေနာမဇ္ဈပ္ပဝေသနသဒိသံ။ ဒါနဉ္စ ယုဒ္ဓဉ္စ သမာနမာဟူတိ ဧတ္ထ ကထံ ပနီဒမုဘယံ သမာနံ? ဇီဝိတဝိနာသဘီရုကော ဟိ ယုဇ္ဈိတုံ န သက္ကောတိ၊ ဘောဂက္ခယဘီရုကော ဒါနံ ဒါတုံ န သက္ကောတိ။ ‘‘ဇီဝိတဉ္စ ရက္ခိဿာမိ၊ ယုဇ္ဈိဿာမီ’’တိ ဟိ ဝဒန္တော န ယုဇ္ဈတိ၊ ဇီဝိတေ ပန အာလယံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ‘‘ဟတ္ထပါဒါဒိစ္ဆေဒေါ ဝါ ဟောတု မရဏံ ဝါ၊ ဂဏှိဿာမေတံ ဣဿရိယ’’န္တိ ဥဿဟန္တောဝ ယုဇ္ဈတိ ။ ‘‘ဘောဂေ စ ရက္ခိဿာမိ၊ ဒါနဉ္စ ဒဿာမီ’’တိ ဝဒန္တောပိ န ဒဒါတိ၊ ဘောဂေသု ပန အာလယံ ပိဿဇ္ဇေတွာ ‘‘မဟာဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ ဥဿဟန္တောဝ ဒေတိ။ ဧဝံ ဒါနဉ္စ ယုဒ္ဓဉ္စ သမံ ဟောတိ။ ကိဉ္စ ဘိယျော – အပ္ပာပိ သန္တာ ဗဟုကေ ဇိနန္တိ၊ ယထာ စ ယုဒ္ဓေ အပ္ပကာပိ ဝီရပုရိသာ ဗဟုကေ ဘီရုပုရိသေ ဇိနန္တိ၊ ဧဝံ သဒ္ဓါဒိသမ္ပန္နော အပ္ပကမ္ပိ ဒါနံ ဒဒန္တော ဗဟုဝိဓံ လောဘဒေါသဣဿာမစ္ဆရိယဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာဒိဘေဒံ တပ္ပဋိပက္ခံ အဘိဘဝတိ၊ ဗဟုဉ္စ ဒါနဝိပါကံ အဓိဂစ္ဆတိ။ ဧဝမ္ပိ ဒါနဉ္စ ယုဒ္ဓဉ္စ သမာနံ။ တေနာဟ ‘‘အပ္ပမ္ပိ စေ သဒ္ဒဟာနော ဒဒါတိ၊ တေနေဝ သော ဟောတိ သုခီ ပရတ္ထာ’’တိ။

အဂါရဿ ဟိတံ ကသိဂေါရက္ခာဒိ အဂါရိယံ၊ တံ နတ္ထိ ဧတ္ထာတိ အနဂါရိယံ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာတိ အာဟ ‘‘အဂါရဿ…ပေ… အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇ’’န္တိ။ သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂတ္ထာယာတိ ဧတ္ထ စတ္တာရော ဥပဓီ – ကာမုပဓိ၊ ခန္ဓုပဓိ၊ ကိလေသုပဓိ၊ အဘိသင်္ခါရုပဓီတိ။ ကာမာပိ ဟိ ‘‘ယံ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ၊ အယံ ကာမာနံ အဿာဒေါ’’တိ (အ။ နိ။ ၉။၃၄) ဧဝံ ဝုတ္တဿ သုခဿ၊ တဒဿာဒနိမိတ္တဿ ဝါ ဒုက္ခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော ဥပဓီယတိ ဧတ္ထ သုခန္တိ ဣမိနာ ဝစနတ္ထေန ‘‘ဥပဓီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ခန္ဓာပိ ခန္ဓမူလကဿ ဒုက္ခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော၊ ကိလေသာပိ အပါယဒုက္ခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော၊ အဘိသင်္ခါရာပိ ဘဝဒုက္ခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော ‘‘ဥပဓီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ သဗ္ဗေသံ ဥပဓီနံ ပဋိနိဿဂ္ဂေါ ပဟာနံ ဧတ္ထာတိ သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂံ၊ နိဗ္ဗာနံ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗေသံ ခန္ဓူပဓိ…ပေ… နိဗ္ဗာနဿ အတ္ထာယာ’’တိ။

ပဓာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ တပနီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃။ တတိယေ တပနီယာတိ ဧတ္ထ ကတ္တုအတ္ထေ အနီယ-သဒ္ဒေါတိ အာဟ ‘‘တပန္တီတိ တပနီယာ’’တိ။ တပန္တီတိ ဝိဗာဓေန္တိ၊ ဝိဟေဌေန္တီတိ အတ္ထော။ တပနံ ဝါ ဒုက္ခံ၊ ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ အဘိသမ္ပရာယဉ္စ တဿ ဥပ္ပာဒနေန စေဝ အနုဗလပ္ပဒါနေန စ ဟိတာတိ တပနီယာ။ အထ ဝါ တပန္တိ တေနာတိ တပနံ၊ အနုတာပေါ၊ ဝိပ္ပဋိသာရောတိ အတ္ထော။ တဿ ဟေတုဘာဝတော ဟိတာတိ တပနီယာ။ အနုသောစတီတိ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတွာ ကတာကတံ အနုဂမ္မ သောစတိ။ သောစနဉှိ ကတတ္တာ စ ဟောတိ အကတတ္တာ စ။ တထာ စေဝ ပါဠိယံ ဝိဘတ္တံ။ နန္ဒယက္ခာဒီနံ ဝတ္ထူနိ ပါကဋာနီတိ တာနိ အဒဿေတွာ ဒွေဘာတိကဝတ္ထုံ ဒဿေန္တော ‘‘တေ ကိရာ’’တိ အာဒိမာဟ။ တတ္ထ တေတိ ဒွေ ဘာတရော။ ပုန ကိံ မဂ္ဂသီတိ ပုန ကိံ ဣစ္ဆသိ။

တပနီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဥပညာတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅။ ပဉ္စမေ ဣမဉှိ ဓမ္မဒွယန္တိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု အသန္တုဋ္ဌိတာ၊ ပဓာနသ္မိံ အနောသက္ကနသင်္ခါတံ ဓမ္မဒွယံ။ ဣမိနာတိ ‘‘အသန္တုဋ္ဌိတာ ကုသလေသု ဓမ္မေသူ’’တိ ဝစနေန။ ဣမံ ဒီပေတီတိ ‘‘ယာဝ သော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န တာဝါဟံ သန္တုဋ္ဌော အဟောသိ’’န္တိ ဧတံ ပရိယန္တံ ကတွာ ဝက္ခမာနတ္ထံ ဒီပေတိ။ ပဓာနသ္မိန္တိ ဝီရိယာရမ္ဘေ။ ဣမမတ္ထန္တိ ‘‘ပဓာနသ္မိဉ္စာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမတ္ထံ။ ဝီရိယပ္ပဝါဟေ ဝတ္တမာနေ အန္တရာ ဧဝ ပဋိဂမနံ နိဝတ္တနံ ပဋိဝါနံ၊ တဒဿ အတ္ထီတိ ပဋိဝါနီ၊ န ပဋိဝါနီ အပ္ပဋိဝါနီ၊ တဿ ဘာဝေါ အပ္ပဋိဝါနိတာ၊ အနောသက္ကနာတိ အာဟ ‘‘အပ္ပဋိဝါနိတာတိ အပ္ပဋိက္ကမနာ အနောသက္ကနာ’’တိ။ တတ္ထ အနောသက္ကနာတိ အပ္ပဋိနိဝတ္တိ။

အာဂမနီယပဋိပဒါတိ သမထဝိပဿနာသင်္ခါတာ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပတ္တိ။ သာ ဟိ အာဂစ္ဆန္တိ ဝိသေသမဓိဂစ္ဆန္တိ ဧတာယ၊ အာဂစ္ဆတိ ဝါ ဝိသေသာဓိဂမော ဧတာယာတိ အာဂမနီယာ၊ သာ ဧဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗတော ပဋိပဒါတိ အာဂမနီယပဋိပဒါ။ အပ္ပဋိဝါနပဓာနန္တိ ဩသက္ကနာရဟိတပ္ပဓာနံ၊ အန္တရာ အနောသက္ကိတွာ ကတဝီရိယန္တိ အတ္ထော။

ဥပညာတသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ သံယောဇနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆။ ဆဋ္ဌေ သံယောဇနာနံ ဟိတာ ပစ္စယဘာဝေနာတိ သံယောဇနိယာ၊ တေဘူမကာ ဓမ္မာ။ တေနာဟ ‘‘ဒသန္နံ သံယောဇနာန’’န္တိအာဒိ။ သံယောဇနိယေ ဓမ္မေ အဿာဒတော အနုပဿတိ သီလေနာတိ အဿာဒါနုပဿီ၊ တဿ ဘာဝေါ အဿာဒါနုပဿိတာ။ နိဗ္ဗိဒါနုပဿိတာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဥက္ကဏ္ဌနဝသေနာတိ သံယောဇနိယေသု တေဘူမကဓမ္မေသု နိဗ္ဗိန္ဒနဝသေန။ ဇနနံ ဇာတိ၊ ခန္ဓာနံ ပါတုဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘ဇာတိယာတိ ခန္ဓနိဗ္ဗတ္တိတော’’တိ၊ ခန္ဓာနံ တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ အပရာပရံ နိဗ္ဗတ္တိတောတိ အတ္ထော။ ခန္ဓပရိပါကော ဧကဘဝပရိယာပန္နာနံ ခန္ဓာနံ ပုရာဏဘာဝေါ။ ဧကဘဝပရိယာပန္နဇီဝိတိန္ဒြိယပ္ပဗန္ဓဝိစ္ဆေဒဝသေန ခန္ဓာနံ ဘေဒေါ ဣဓ မရဏန္တိ အာဟ ‘‘မရဏေနာတိ ခန္ဓဘေဒတော’’တိ။ အန္တောနိဇ္ဈာနံ စိတ္တသန္တာပေါ။ ပရိဒေဝေါ နာမ ဉာတိဗျသနာဒီဟိ ဖုဋ္ဌဿ ဝါစာဝိပ္ပလာပေါ။ သော စ သောကသမုဋ္ဌာနောတိ အာဟ ‘‘တန္နိဿိတလာလပ္ပိတလက္ခဏေဟိ ပရိဒေဝေဟီ’’တိ။ လာလပ္ပိတံ ဝါစာဝိပ္ပလာပေါ၊ သော စ အတ္ထတော သဒ္ဒေါယေဝ။

ဒုက္ခန္တိ ဣဓ ကာယိကံ ဒုက္ခံ အဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘ကာယပဋိပီဠနဒုက္ခေဟီ’’တိ။ မနောဝိဃာတဒေါမနဿေဟီတိ မနသော ဝိဃာတကရေဟိ ဒေါမနဿေဟိ။ ဗျာပါဒသမ္ပယောဂေန မနသော ဝိဟနနရသဉှိ ဒေါမနဿံ။ ဘုသော အာယာသော ဥပါယာသော ယထာ ‘‘ဘုသမာဒါနံ ဥပါဒါန’’န္တိ၊ သော စ အတ္ထတော ဉာတိဗျသနာဒီဟိ ဖုဋ္ဌဿ အဓိမတ္တစေတောဒုက္ခပ္ပဘာဝိတော ဒေါသောယေဝ။ ကာယစိတ္တာနဉှိ အာယာသနဝသေန ဒေါသဿေဝ ပဝတ္တိအာကာရော ဥပါယာသောတိ ဝုစ္စတိ သင်္ခါရက္ခန္ဓပရိယာပန္နော။ တံ စုဒ္ဒသဟိ အကုသလစေတသိကေဟိ အညော ဧကော စေတသိကဓမ္မောတိ ဧကေ။ ယံ ဝိသာဒေါတိ စ ဝဒန္တိ။

သံယောဇနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ကဏှသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇။ သတ္တမေ ယထာ ‘‘ကဏှာ ဂါဝီ’’တိအာဒီသု ကာဠဝဏ္ဏေန သမန္နာဂတာ ‘‘ကဏှာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ န ဧဝံ ကာဠဝဏ္ဏတာယ ဓမ္မာ ‘‘ကဏှာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ အထ ခေါ ကဏှာဘိဇာတိနိဗ္ဗတ္တိဟေတုတော အပ္ပဘဿရဘာဝကရဏတော ဝါ ‘‘ကဏှာ’’တိ ဝုစ္စန္တီတိ ဒဿေန္တော ‘‘န ကာဠဝဏ္ဏတာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ ကဏှတာယာတိ ကဏှာဘိဇာတိတာယ။ ကဏှာဘိဇာတီတိ စ အပါယာ ဝုစ္စန္တိ မနုဿေသု စ ဒေါဘဂ္ဂိယံ။ သရသေနာတိ သဘာဝေန။ န ဟိရီယတိ န လဇ္ဇတီတိ အဟိရိကော၊ ပုဂ္ဂလော၊ စိတ္တံ၊ တံ သမ္ပယုတ္တဓမ္မသမုဒါယော ဝါ။ တဿ ဘာဝေါ အဟိရိက္ကန္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဧကဿ က-ကာရဿ လောပံ ကတွာ အဟိရိကန္တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အဟိရိကန္တိ အဟိရိကဘာဝေါ’’တိ။ န ဩတ္တပ္ပတီတိ အနောတ္တာပီ၊ ပုဂ္ဂလော၊ ယထာဝုတ္တဓမ္မသမုဒါယော ဝါ၊ တဿ ဘာဝေါ အနောတ္တပ္ပန္တိ အာဟ ‘‘အနောတ္တာပိဘာဝေါ’’တိ။

ကဏှသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ သုက္ကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈။ အဋ္ဌမေ ‘‘သုက္ကံ ဝတ္ထ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ န ဝဏ္ဏသုက္ကတာယ ဓမ္မာနံ သုက္ကတာ၊ အထ ခေါ သုက္ကာဘိဇာတိဟေတုတော ပဘဿရဘာဝကရဏတော စာတိ ဒဿေန္တော ‘‘န ဝဏ္ဏသုက္ကတာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ သုက္ကတာယာတိ သုက္ကာဘိဇာတိတာယ။ ဟိရီ ပါပဓမ္မေ ဂူထံ ဝိယ ပဿန္တီ ဇိဂုစ္ဆတီတိ အာဟ ‘‘ပါပတော ဇိဂုစ္ဆနလက္ခဏာ ဟိရီ’’တိ။ ဩတ္တပ္ပံ တေ ဥဏှံ ဝိယ ပဿန္တံ တတော ဘာယတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဘာယနလက္ခဏံ ဩတပ္ပ’’န္တိ။ ဣဒဉ္စ ဟိရောတ္တပ္ပံ အညမညဝိပ္ပယောဂီ ပါပတော ဝိမုခဘူတဉ္စ၊ တသ္မာ နေသံ ဣဒံ နာနာကရဏံ – အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဟိရီ၊ ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌာနံ ဩတ္တပ္ပံ။ အတ္တာဓိပတိ ဟိရီ၊ လောကာဓိပတိ ဩတပ္ပံ။ လဇ္ဇာသဘာဝသဏ္ဌိတာ ဟိရီ၊ ဘယသဘာဝသဏ္ဌိတံ ဩတ္တပ္ပံ။ သပ္ပတိဿဝလက္ခဏာ ဟိရီ၊ ဝဇ္ဇဘီရုကဘယဒဿာဝိလက္ခဏံ ဩတ္တပ္ပန္တိ။

တတ္ထ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနံ ဟိရိံ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သမုဋ္ဌာပေတိ ဇာတိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ၊ ဝယံ၊ သူရဘာဝံ၊ ဗာဟုသစ္စံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ။ ကထံ? ‘‘ပါပကရဏံ နာမေတံ န ဇာတိသမ္ပန္နာနံ ကမ္မံ၊ ဟီနဇစ္စာနံ ကေဝဋ္ဋာဒီနံ ကမ္မံ၊ မာဒိသဿ ဇာတိသမ္ပန္နဿ ဣဒံ ကာတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ ဧဝံ တာဝ ဇာတိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပါပံ အကရောန္တော ဟိရိံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ တထာ ‘‘ပါပကရဏံ နာမေတံ ဒဟရေဟိ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ၊ မာဒိသဿ ဝယေ ဌိတဿ ဣဒံ ကာတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ ဧဝံ ဝယံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပါပံ အကရောန္တော ဟိရိံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ တထာ ‘‘ပါပကရဏံ နာမေတံ ဒုဗ္ဗလဇာတိကာနံ ကမ္မံ၊ မာဒိသဿ သူရဘာဝသမ္ပန္နဿ ဣဒံ ကာတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ ဧဝံ သူရဘာဝံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပါပံ အကရောန္တော ဟိရိံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ တထာ ‘‘ပါပကမ္မံ နာမေတံ အန္ဓဗာလာနံ ကမ္မံ၊ န ပဏ္ဍိတာနံ၊ မာဒိသဿ ပဏ္ဍိတဿ ဗဟုဿုတဿ ဣဒံ ကာတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ ဧဝံ ဗာဟုသစ္စံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပါပံ အကရောန္တော ဟိရိံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ ဧဝံ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနံ ဟိရိံ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သမုဋ္ဌာပေတိ၊ သမုဋ္ဌာပေန္တော စ ဟိရိံ နိဿာယ ပါပကမ္မံ န ကရောတိ။

ကထံ ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌာနံ ဩတ္တပ္ပံ? ‘‘သစေ တွံ ပါပကမ္မံ ကရိဿသိ၊ စတူသု ပရိသာသု ဂရဟပ္ပတ္တော ဘဝိဿသိ၊ တတော တံ သီလဝန္တော သဗြဟ္မစာရီ ဝိဝဇ္ဇိဿန္တီ’’တိ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌာနံ ဩတ္တပ္ပံ နိဿာယ ပါပကမ္မံ န ကရောတိ။ ဧဝံ ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌာနံ ဩတ္တပ္ပံ။

ကထံ အတ္တာဓိပတိ ဟိရီ? ဣဓေကစ္စော ကုလပုတ္တော အတ္တာနံ အဓိပတိံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ‘‘မာဒိသဿ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတဿ ဗဟုဿုတဿ ဓုတဓရဿ န ယုတ္တံ ပါပကမ္မံ ကာတု’’န္တိ ပါပံ န ကရောတိ။ ဧဝံ အတ္တာဓိပတိ ဟိရီ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘သော အတ္တာနံယေဝ အဓိပတိံ ကရိတွာ အကုသလံ ပဇဟတိ၊ ကုသလံ ဘာဝေတိ၊ သာဝဇ္ဇံ ပဇဟတိ၊ အနဝဇ္ဇံ ဘာဝေတိ၊ သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၄၀)။

ကထံ လောကာဓိပတိ ဩတ္တပ္ပံ? ဣဓေကစ္စော ကုလပုတ္တော လောကံ အဓိပတိံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ‘‘သစေ ခေါ တွံ ပါပကမ္မံ ကရေယျာသိ၊ သဗြဟ္မစာရိနော တာဝ တံ ဇာနိဿန္တိ၊ မဟိဒ္ဓိကာ မဟာနုဘာဝါ လောကေ စ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဒေဝတာ စ၊ တသ္မာ တေ န ယုတ္တံ ပါပံ ကာတု’’န္တိ ပါပကမ္မံ န ကရောတိ။ ယထာဟ – ‘‘မဟာ ခေါ ပနာယံ လောကသန္နိဝါသော၊ မဟန္တသ္မိံ ခေါ ပန လောကသန္နိဝါသေ သန္တိ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဣဒ္ဓိမန္တော ဒိဗ္ဗစက္ခုကာ ပရစိတ္တဝိဒုနော။ တေ ဒူရတောပိ ပဿန္တိ၊ အာသန္နာပိ န ဒိဿန္တိ၊ စေတသာပိ စိတ္တံ ဇာနန္တိ၊ တေပိ မံ ဧဝံ ဇာနိဿန္တိ ‘ပဿထ၊ ဘော၊ ဣမံ ကုလပုတ္တံ၊ သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ဝေါကိဏ္ဏော ဝိဟရတိ ပါပကေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’တိ။ သန္တိ ဒေဝတာ ဣဒ္ဓိမန္တိနိယော ဒိဗ္ဗစက္ခုကာ ပရစိတ္တဝိဒုနိယော၊ တာ ဒူရတောပိ ပဿန္တိ၊ အာသန္နာပိ န ဒိဿန္တိ၊ စေတသာပိ စိတ္တံ ဇာနန္တိ၊ တာပိ မံ ဇာနိဿန္တိ ‘ပဿထ၊ ဘော၊ ဣမံ ကုလပုတ္တံ၊ သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ဝေါကိဏ္ဏော ဝိဟရတိ ပါပကေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’တိ…ပေ… သော လောကံယေဝ အဓိပတိံ ကရိတွာ အကုသလံ…ပေ… ပရိဟရတီ’’တိ။ ဧဝံ လောကာဓိပတိ ဩတ္တပ္ပံ။

လဇ္ဇာသဘာဝသဏ္ဌိတာတိ ဧတ္ထ လဇ္ဇာတိ လဇ္ဇနာကာရော၊ တေန သဘာဝေန သဏ္ဌိတာ ဟိရီ။ ဘယန္တိ အပါယဘယံ၊ တေန သဘာဝေန သဏ္ဌိတံ ဩတ္တပ္ပံ။ တဒုဘယံ ပါပပရိဝဇ္ဇနေ ပါကဋံ ဟောတိ။ တတ္ထ ယထာ ဒွီသု အယောဂုဠေသု ဧကော သီတလော ဘဝေယျ ဂူထမက္ခိတော၊ ဧကော ဥဏှော အာဒိတ္တော။ တေသု ယထာ သီတလံ ဂူထမက္ခိတတ္တာ ဇိဂုစ္ဆန္တော ဝိညုဇာတိကော န ဂဏှာတိ၊ ဣတရံ ဍာဟဘယေန။ ဧဝံ ပဏ္ဍိတော လဇ္ဇာယ ဇိဂုစ္ဆန္တော ပါပံ န ကရောတိ၊ ဩတ္တပ္ပေန အပါယဘယဘီတော ပါပံ န ကရောတိ၊ ဧဝံ လဇ္ဇာသဘာဝသဏ္ဌိတာ ဟိရီ၊ ဘယသဘာဝသဏ္ဌိတံ ဩတ္တပ္ပံ။

ကထံ သပ္ပတိဿဝလက္ခဏာ ဟိရီ၊ ဝဇ္ဇဘီရုကဘယဒဿာဝိလက္ခဏံ ဩတ္တပ္ပံ? ဧကစ္စော ဟိ ဇာတိမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာ၊ သတ္ထုမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာ၊ ဒါယဇ္ဇမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာ၊ သဗြဟ္မစာရိမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာတိ ဧဝံ စတူဟိ ကာရဏေဟိ တတ္ထ ဂါရဝေန သပ္ပတိဿဝလက္ခဏံ ဟိရိံ သမုဋ္ဌာပေတွာ ပါပံ န ကရောတိ။ ဧကစ္စော အတ္တာနုဝါဒဘယံ၊ ပရာနုဝါဒဘယံ၊ ဒဏ္ဍဘယံ၊ ဒုဂ္ဂတိဘယန္တိ ဧဝံ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ဝဇ္ဇတော ဘာယန္တော ဝဇ္ဇဘီရုကဘယဒဿာဝိလက္ခဏံ ဩတ္တပ္ပံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတွာ ပါပကမ္မံ န ကရောတိ။ ဧတ္ထ စ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနာဒိတာ ဟိရောတ္တပ္ပာနံ တတ္ထ တတ္ထ ပါကဋဘာဝေန ဝုတ္တာ၊ န ပန နေသံ ကဒါစိ အညမညဝိပ္ပယောဂေါ။ န ဟိ လဇ္ဇနံ နိဗ္ဘယံ၊ ပါပဘယံ ဝါ အလဇ္ဇနံ အတ္ထီတိ။ ဧဝမေတ္ထ ဝိတ္ထာရတော အတ္ထဝဏ္ဏနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သုက္ကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ စရိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၉။ နဝမေ လောကန္တိ သတ္တလောကံ။ သန္ဓာရေန္တီတိ အာစာရသန္ဓာရဏဝသေန ဓာရေန္တိ။ ဌပေန္တီတိ မရိယာဒါယံ ဌပေန္တိ။ ရက္ခန္တီတိ အာစာရသန္ဓာရဏေန မရိယာဒါယံ ဌပေတွာ ရက္ခန္တိ။ ဂရုစိတ္တီကာရဝသေန န ပညာယေထာတိ ဂရုံ ကတွာ စိတ္တေ ကရဏဝသေန န ပညာယေထ၊ အယမာစာရော န လဗ္ဘေယျ။ မာတုစ္ဆာတိ ဝါတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒျတ္ထော။ တေန မာတုလာနီတိ ဝါ အာစရိယဘရိယာတိ ဝါ ဂရူနံ ဒါရာတိ ဝါတိ ဣမေ သင်္ဂဏှာတိ။ တတ္ထ မာတု ဘဂိနီ မာတုစ္ဆာ။ မာတုလဘရိယာ မာတုလာနီ။ ဂရူနံ ဒါရာ မဟာပိတုစူဠပိတုဇေဋ္ဌဘာတုအာဒီနံ ဂရုဋ္ဌာနိယာနံ ဘရိယာ။ ယထာ အဇေဠကာတိအာဒီသု အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယထာ အဇေဠကာဒယော တိရစ္ဆာနာ ဟိရောတ္တပ္ပရဟိတာ မာတာတိ သညံ အကတွာ ဘိန္နမရိယာဒါ သဗ္ဗတ္ထ သမ္ဘေဒေန ဝတ္တန္တိ၊ ဧဝမယံ မနုဿလောကော ယဒိ လောကပါလဓမ္မာ န ဘဝေယျုံ၊ သဗ္ဗတ္ထ သမ္ဘေဒေန ဝတ္တေယျ။ ယသ္မာ ပနိမေ လောကပါလကဓမ္မာ လောကံ ပါလေန္တိ၊ တသ္မာ နတ္ထိ သမ္ဘေဒေါတိ။

စရိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဝဿူပနာယိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၀။ ဒသမေ အပညတ္တာတိ အနနုညာတာ၊ အဝိဟိတာ ဝါ။ ဝဿေတိ ဝဿာရတ္တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ၊ ဥတုဝဿေတိ ဟေမန္တံ သန္ဓာယ။ ဧကိန္ဒြိယံ ဇီဝံ ဝိဟေဌေန္တာတိ ရုက္ခလတာဒီသု ဇီဝသညိတာယ ဧဝမာဟံသု။ ဧကိန္ဒြိယန္တိ စ ကာယိန္ဒြိယံ အတ္ထီတိ မညမာနာ ဝဒန္တိ။ သင်္ဃာတံ အာပါဒေန္တာတိ ဝိနာသံ အာပါဒေန္တာ။ သံကသာယိဿန္တီတိ အပ္ပောဿုက္ကာ နိဗဒ္ဓဝါသံ ဝသိဿန္တိ။ အပရဇ္ဇုဂတာယ အာသာဠှိယာ ဥပဂန္တဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ အပရဇ္ဇု ဂတာယ အဿာတိ အပရဇ္ဇုဂတာ၊ တဿာ အပရဇ္ဇုဂတာယ အတိက္ကန္တာယ၊ အပရသ္မိံ ဒိဝသေတိ အတ္ထော၊ တသ္မာ အာသာဠှိပုဏ္ဏမာယ အနန္တရေ ပါဋိပဒဒိဝသေ ဥပဂန္တဗ္ဗာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ မာသဂတာယ အာသာဠှိယာ ဥပဂန္တဗ္ဗာတိ မာသော ဂတာယ အဿာတိ မာသဂတာ၊ တဿာ မာသဂတာယ အတိက္ကန္တာယ၊ မာသေ ပရိပုဏ္ဏေတိ အတ္ထော။ တသ္မာ အာသာဠှိပုဏ္ဏမတော ပရာယ ပုဏ္ဏမာယ အနန္တရေ ပါဋိပဒဒိဝသေ ဥပဂန္တဗ္ဗာတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဝဿူပနာယိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကမ္မကာရဏဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ နိဋ္ဌိတာ။