📜

၂။ အဓိကရဏဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၁၁။ ဒုတိယဝဂ္ဂဿ ပဌမေ အပ္ပဋိသင်္ခါနေ န ကမ္ပတီတိ ပဋိသင်္ခါနဗလံ၊ ဥပပရိက္ခနပညာယေတံ နာမံ။ ဝီရိယသီသေန သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဘာဝေန္တဿ ဥပ္ပန္နံ ဗလံ ဘာဝနာဗလံ။ ဝီရိယုပတ္ထမ္ဘေန ဟိ ကုသလဘာဝနာ ဗလဝတီ ထိရာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တထာ ဥပ္ပန္နာ ဗလဝတီ ကုသလဘာဝနာ ဗလဝန္တော သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါတိပိ ဝုစ္စန္တိ။ အတ္ထတော ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂသီသေန သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ဟောန္တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘တတ္ထ ကတမံ ဘာဝနာဗလံ? ယာ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အာသေဝနာ ဘာဝနာ ဗဟုလီကမ္မံ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဘာဝနာဗလံ။ သတ္တပိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ဘာဝနာဗလ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၆၁)။

အကမ္ပိယဋ္ဌေနာတိ ပဋိပက္ခေဟိ အကမ္ပနီယဋ္ဌေန။ ဒုရဘိဘဝနဋ္ဌေနာတိ ဒုရဘိဘဝနီယဋ္ဌေန။ အနဇ္ဈောမဒ္ဒနဋ္ဌေနာတိ အဓိဘဝိတွာ အနဝမဒ္ဒနဋ္ဌေန။ ဧတာနီတိ ဧတာနိ ယထာဝုတ္တာနိ ဒွေပိ ဗလာနိ။ ဧတဒဂ္ဂံ နာဂတန္တိ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒွိန္နံ ဗလာနံ ယဒိဒံ ဘာဝနာဗလ’’န္တိ ဧဝမေတ္ထ ဧတဒဂ္ဂံ နာဂတန္တိ အတ္ထော။

၁၂။ ဒုတိယေ ဝိဝေကံ နိဿိတန္တိ ဝိဝေကနိဿိတံ၊ ယထာ ဝါ ဝိဝေကဝသေန ပဝတ္တံ ဈာနံ ‘‘ဝိဝေကဇ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ ဝိဝေကဝသေန ပဝတ္တော သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ‘‘ဝိဝေကနိဿိတော’’တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နိဿယဋ္ဌော စ ဝိပဿနာမဂ္ဂါနံ ဝသေန မဂ္ဂဖလာနံ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ အသတိပိ ဝါ ပုဗ္ဗာပရဘာဝေ ‘‘ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ’’တိ ဧတ္ထ ပစ္စယေန သမုပ္ပာဒနံ ဝိယ အဝိနာဘာဝိဓမ္မဗျာပါရာ နိဿယနဘာဝနာ သမ္ဘဝန္တီတိ။ ‘‘တဒင်္ဂသမုစ္ဆေဒနိဿရဏဝိဝေကနိဿိတ’’န္တိ ဝတွာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိဝေကနိဿိတဿ အဝစနံ ‘‘သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတီ’’တိအာဒိနာ ဣဓ ဘာဝေတဗ္ဗာနံ သမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ ဝုတ္တတ္တာ။ ဘာဝိတဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဟိ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ ဗလဗောဇ္ဈင်္ဂါ၊ တေသံ ကိစ္စံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိဝေကော။ အဇ္ဈာသယတောတိ ‘‘နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရိဿာမီ’’တိ ပဝတ္တအဇ္ဈာသယတော။ ယဒိပိ ဟိ ဝိပဿနာက္ခဏေ သင်္ခါရာရမ္မဏံ စိတ္တံ၊ သင်္ခါရေသု ပန အာဒီနဝံ ဒိသွာ တပ္ပဋိပက္ခေ နိဗ္ဗာနေ နိန္နတာယ အဇ္ဈာသယတော နိဿရဏဝိဝေကနိဿိတော ဟောတိ ဥဏှာဘိဘူတဿ ပုဂ္ဂလဿ သီတနိန္နစိတ္တတာ ဝိယ။

‘‘ပဉ္စဝိဓဝိဝေကနိဿိတမ္ပီတိ ဧကေ’’တိ ဝတွာ တတ္ထ ယထာဝုတ္တဝိဝေကတ္တယတော အညံ ဝိဝေကဒွယံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘တေ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဈာနက္ခဏေ တာဝ ကိစ္စတော ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကနိဿိတံ၊ ဝိပဿနာက္ခဏေ အဇ္ဈာသယတော ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိဝေကနိဿိတံ ဘာဝေတီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ဧဝါဟံ အနုတ္တရံ ဝိမောက္ခံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿာမီ’’တိ တတ္ထ နိန္နဇ္ဈာသယတာယ။ တေနာဟ ‘‘တသ္မာ တေသံ မတေနာ’’တိအာဒိ။ ဟေဋ္ဌာ ကသိဏဇ္ဈာနဂ္ဂဟဏေန အာရုပ္ပာနမ္ပိ ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ‘‘ဧတေသံ ဈာနာန’’န္တိ ဣမိနာပိ တေသံ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယသ္မာ ပဟာနဝိနယော ဝိယ ဝိရာဂနိရောဓာပိ ဣဓာဓိပ္ပေတဝိဝေကေန အတ္ထတော နိဗ္ဗိသိဋ္ဌာ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဧသ နယော ဝိရာဂနိဿိတန္တိအာဒီသူ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘ဝိဝေကတ္ထာ ဧဝ ဟိ ဝိရာဂါဒယော’’တိ။

ဝေါဿဂ္ဂ-သဒ္ဒေါ ပရိစ္စာဂတ္ထော ပက္ခန္ဒနတ္ထော စာတိ ဝေါဿဂ္ဂဿ ဒုဝိဓတာ ဝုတ္တာ။ ဝေါဿဇ္ဇနဉှိ ပဟာနံ ဝိဿဋ္ဌဘာဝေန နိရောဓနပက္ခန္ဒနမ္ပိ စ ။ တသ္မာ ဝိပဿနာက္ခဏေ တဒင်္ဂဝသေန မဂ္ဂက္ခဏေ သမုစ္ဆေဒဝသေန ပဋိပက္ခဿ ပဟာနံ ဝေါဿဂ္ဂေါ၊ တထာ ဝိပဿနာက္ခဏေ တန္နိန္နဘာဝေန၊ မဂ္ဂက္ခဏေ အာရမ္မဏကရဏေန ဝိဿဋ္ဌသဘာဝတာ ဝေါဿဂ္ဂေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝါဟ ‘‘တတ္ထ ပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂေါ’’တိအာဒိ။ အယံ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါတိ အယံ မိဿကဝသေန ဝုတ္တော သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ။ ယထာဝုတ္တေန ပကာရေနာတိ တဒင်္ဂပ္ပဟာနသမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနပ္ပကာရေန တန္နိန္နတဒါရမ္မဏပ္ပကာရေန စ။ ပုဗ္ဗေ ဝေါဿဂ္ဂဝစနဿေဝ အတ္ထဿ ဝုတ္တတ္တာ အာဟ ‘‘သကလေန ဝစနေနာ’’တိ။ ပရိဏမန္တန္တိ ဝိပဿနာက္ခဏေ တဒင်္ဂတန္နိန္နပ္ပကာရေန ပရိဏမန္တံ။ ပရိဏတန္တိ မဂ္ဂက္ခဏေ သမုစ္ဆေဒတဒါရမ္မဏပ္ပကာရေန ပရိဏတံ။ ပရိဏာမော နာမ ဣဓ ပရိပါကောတိ အာဟ ‘‘ပရိပစ္စန္တံ ပရိပက္ကဉ္စာ’’တိ။ ပရိပါကော စ အာသေဝနလာဘေန လဒ္ဓသာမတ္ထိယဿ ကိလေသေ ပရိစ္စဇိတုံ နိဗ္ဗာနံ ပက္ခန္ဒိတုံ တိက္ခဝိသဒဘာဝေါ။ တေနာဟ ‘‘အယဉှီ’’တိအာဒိ။ ဧသ နယောတိ ယွာယံ နယော ‘‘ဝိဝေကနိဿိတ’’န္တိအာဒိနာ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဝုတ္တော၊ သေသေသု ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါဒီသုပိ ဧသေဝ နယော၊ ဧဝံ တတ္ထ နေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

‘‘ဝိဝေကနိဿိတ’’န္တိအာဒီသု လဗ္ဘမာနမတ္ထံ သာမညတော ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဣဓာဓိပ္ပေတမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဣဓ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သဗ္ဗသင်္ခတေဟီတိ သဗ္ဗေဟိ ပစ္စယသမုပ္ပန္နဓမ္မေဟိ။ သဗ္ဗေသန္တိ သင်္ခတဓမ္မာနံ။ ဝိဝေကံ အာရမ္မဏံ ကတွာတိ နိဗ္ဗာနသင်္ခါတံ ဝိဝေကံ အာရမ္မဏံ ကတွာ။ တဉ္စ ခေါတိ တဒေဝ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ။

၁၃။ တတိယေ စိတ္တေကဂ္ဂတ္ထာယာတိ စိတ္တသမာဓာနတ္ထာယ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ သုခဝိဟာရာယာတိ အတ္ထော။ စိတ္တေကဂ္ဂတာသီသေန ဟိ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရော ဝုတ္တော။ သုက္ခဝိပဿကခီဏာသဝါနံ ဝသေန ဟေတံ ဝုတ္တံ။ တေ ဟိ သမာပဇ္ဇိတွာ ‘‘ဧကဂ္ဂစိတ္တာ သုခံ ဒိဝသံ ဝိဟရိဿာမာ’’တိ ဣစ္စေဝ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေန္တိ။ ဝိပဿနာပါဒကတ္ထာယာတိအာဒီသု ပန သေက္ခပုထုဇ္ဇနာ ‘‘သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ သမာဟိတေန စိတ္တေန ဝိပဿာမာ’’တိ နိဗ္ဗတ္တေန္တာ ဝိပဿနာပါဒကတ္ထာယ ဘာဝေန္တိ။

ယေ ပန အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ အဘိညာပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ‘‘ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓာ ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၃၈၊ မ။ နိ။ ၁။၁၄၇၊ သံ။ နိ။ ၂။၇၀၊ ၅။၈၃၄၊ ၈၄၂) ဝုတ္တနယာ အဘိညာယော ပတ္ထေန္တာ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ တေ အဘိညာပါဒကတ္ထာယ ဘာဝေန္တိ။ ယေ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ နိရောဓသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ ‘‘သတ္တာဟံ အစိတ္တာ ဟုတွာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ ပတွာ သုခံ ဝိဟရိဿာမာ’’တိ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ တေ နိရောဓပါဒကတ္ထာယ ဘာဝေန္တိ။ ယေ ပန အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ‘‘အပရိဟီနဇ္ဈာနာ ဗြဟ္မလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿာမာ’’တိ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ တေ ဘဝဝိသေသတ္ထာယ ဘာဝေန္တိ။

ယုတ္တံ တာဝ စိတ္တေကဂ္ဂတာယ ဘဝဝိသေသတ္ထတာ ဝိယ ဝိပဿနာပါဒကတ္ထတာပိ စတုက္ကဇ္ဈာနသာဓာရဏာတိ တေသံ ဝသေန ‘‘စတ္တာရိ ဈာနာနီ’’တိ ဝစနံ၊ အဘိညာပါဒကတ္ထတာ ပန နိရောဓပါဒကတ္ထတာ စ စတုတ္ထဿေဝ ဈာနဿ အာဝေဏိကာ၊ သာ ကထံ စတုက္ကဇ္ဈာနသာဓာရဏာ ဝုတ္တာတိ? ပရမ္ပရာဓိဋ္ဌာနဘာဝတော။ ပဒဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနမ္ပိ ဟိ ပဒဋ္ဌာနန္တိ ဝုစ္စတိ ကာရဏကာရဏန္တိ ယထာ ‘‘တိဏေဟိ ဘတ္တံ သိဒ္ဓ’’န္တိ။

၁၄။ စတုတ္ထေ သသကဿ ဥပ္ပတနံ ဝိယ ဟောတီတိ ပထဝိဇိဂုစ္ဆနသသကဿ ဥပ္ပတနံ ဝိယ ဟောတိ။ တတ္ထာယံ အတ္ထသလ္လာပိကာ ဥပမာ – ပထဝီ ကိရ သသကံ အာဟ – ‘‘ဟေ သသကာ’’တိ။ သသကော အာဟ – ‘‘ကော ဧသော’’တိ။ ကသ္မာ မမေဝ ဥပရိ သဗ္ဗဣရိယာပထေ ကပ္ပေန္တော ဥစ္စာရပဿာဝံ ကရောန္တော မံ န ဇာနာသီတိ? သုဋ္ဌု တယာ အဟံ ဒိဋ္ဌော၊ မယာ အက္ကန္တဋ္ဌာနဉှိ အင်္ဂုလဂ္ဂေဟိ ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနံ ဝိယ ဟောတိ၊ ဝိဿဋ္ဌဥဒကံ အပ္ပမတ္တကံ၊ ကရီသံ ကဋကဖလမတ္တံ၊ ဟတ္ထိအဿာဒီဟိ ပန အက္ကန္တဋ္ဌာနမ္ပိ မဟန္တံ၊ ပဿာဝေါပိ နေသံ ဃဋမတ္တော၊ ဥစ္စာရောပိ ပစ္ဆိမတ္တော ဟောတိ၊ အလံ မယှံ တယာတိ ဥပ္ပတိတွာ အညသ္မိံ ဌာနေ ပတိတော။ တတော နံ ပထဝီ အာဟ – ‘‘အဟော ဒူရံ ဂတောပိ နနု မယှံယေဝ ဥပရိ ပတိတောသီ’’တိ? သော ပုန တံ ဇိဂုစ္ဆန္တော ဥပ္ပတိတွာ အညတ္ထ ပတိတော။ ဧဝံ ဝဿသဟဿမ္ပိ ဥပ္ပတိတွာ ဥပ္ပတိတွာ ပတမာနော သသကော နေဝ ပထဝိယာ အန္တံ ပါပုဏိတုံ သက္ကောတိ။ န ကောဋိန္တိ န ပုဗ္ဗကောဋိံ။ ဣတရေသန္တိ ဝိပဉ္စိတညုနေယျပဒပရမာနံ။

၁၅။ ပဉ္စမေ သမထေဟိ အဓိကရီယတိ ဝူပသမ္မတီတိ အဓိကရဏံ၊ အဋ္ဌာရသ ဘေဒကရဝတ္ထူနိ နိဿာယ ဥပ္ပန္နော ဝိဝါဒေါယေဝ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ။ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခူ ဘိက္ခုံ အနုဝဒန္တိ သီလဝိပတ္တိယာ ဝါ’’တိအာဒိနာ (စူဠဝ။ ၂၁၅) စတဿော ဝိပတ္တိယော နိဿာယ ဥပ္ပန္နော အနုဝါဒေါယေဝ အနုဝါဒါဓိကရဏံ။ ပဉ္စပိ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ အာပတ္တာဓိကရဏံ။ ‘‘သတ္တပိ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ အာပတ္တာဓိကရဏ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၁၅) ဝစနတော အာပတ္တိယေဝ အာပတ္တာဓိကရဏံ။ ‘‘ယာ သင်္ဃဿ ကိစ္စယတာ ကရဏီယတာ အပလောကနကမ္မံ ဉတ္တိကမ္မံ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၁၅) ဧဝမာဂတံ စတုဗ္ဗိဓံ သင်္ဃကိစ္စံ ကိစ္စာဓိကရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

၁၆။ ဆဋ္ဌေ အပါကဋနာမောတိ ‘‘သေလော၊ ကူဋဒန္တော’’တိအာဒိနာ အနဘိညာတော။ ယေန ဝါ ကာရဏေနာတိ ဟေတုမှိ ဣဒံ ကရဏဝစနံ။ ဟေတုအတ္ထော ဟိ ကိရိယာကာရဏံ၊ န ကရဏံ ဝိယ ကိရိယတ္ထော၊ တသ္မာ နာနပ္ပကာရဂုဏဝိသေသာဓိဂမတ္ထာ ဣဓ ဥပသင်္ကမနကိရိယာတိ ‘‘အန္နေန ဝသတိ၊ အဇ္ဈေနေန ဝသတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ ဟေတုအတ္ထမေဝေတံ ကရဏဝစနံ ယုတ္တံ၊ န ကရဏတ္ထံ တဿ အယုဇ္ဇမာနတ္တာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ယေန ဝါ ကာရဏေနာ’’တိ။ အဝိဘာဂတော သတတံ ပဝတ္တိတနိရတိသယသာဒုဝိပုလာမတရသသဒ္ဓမ္မဖလတာယ သာဒုဖလနိစ္စဖလိတမဟာရုက္ခေန ဘဂဝါ ဥပမိတော။ သာဒုဖလူပဘောဂါဓိပ္ပာယဂ္ဂဟဏေနေဝ ဟိ ရုက္ခဿ သာဒုဖလတာ ဂဟိတာတိ။ ဥပသင်္ကမီတိ ဥပသင်္ကန္တော။ သမ္ပတ္တကာမတာယ ဟိ ကိဉ္စိ ဌာနံ ဂစ္ဆန္တော တံတံပဒေသာတိက္ကမနေန ဥပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကန္တောတိ စ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘတိ။ တေနာဟ ‘‘ဂတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ၊ ဥပဂတောတိ အတ္ထော။ ဥပသင်္ကမိတွာတိ ပုဗ္ဗကာလကိရိယာနိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘ဥပသင်္ကမနပရိယောသာနဒီပန’’န္တိ။ တတောတိ ယံ ဌာနံ ပတ္တော ‘‘ဥပသင်္ကမီ’’တိ ဝုတ္တော၊ တတော ဥပဂတဋ္ဌာနတော။

ယထာ ခမနီယာဒီနိ ပုစ္ဆန္တောတိ ယထာ ဘဂဝါ ‘‘ကစ္စိ တေ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ခမနီယံ၊ ကစ္စိ ယာပနီယ’’န္တိအာဒိနာ ခမနီယာဒီနိ ပုစ္ဆန္တော တေန ဗြာဟ္မဏေန သဒ္ဓိံ သမပ္ပဝတ္တမောဒေါ အဟောသိ ပုဗ္ဗဘာသိတာယ၊ ဧဝံ သောပိ ဗြာဟ္မဏော တဒနုကရဏေန ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမပ္ပဝတ္တမောဒေါ အဟောသီတိ ယောဇနာ။ တံ ပန သမပ္ပဝတ္တမောဒတံ ဥပမာယ ဒဿေတုံ ‘‘သီတောဒကံ ဝိယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သမ္မောဒိတန္တိ သံသန္ဒိတံ။ ဧကီဘာဝန္တိ သမ္မောဒနကိရိယာယ သမာနတံ။ ခမနီယန္တိ ‘‘ဣဒံ စတုစက္ကံ နဝဒွါရံ သရီရယန္တံ ဒုက္ခဗဟုလတာယ သဘာဝတော ဒုဿဟံ၊ ကစ္စိ ခမိတုံ သက္ကုဏေယျ’’န္တိ ပုစ္ဆတိ။ ယာပနီယန္တိ အာဟာရာဒိပ္ပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိကံ စိရပ္ပဗန္ဓသင်္ခါတာယ ယာပနာယ ကစ္စိ ယာပေတုံ သက္ကုဏေယျံ။ သီသရောဂါဒိအာဗာဓာဘာဝေန ကစ္စိ အပ္ပာဗာဓံ။ ဒုက္ခဇီဝိကာဘာဝေန ကစ္စိ အပ္ပာတင်္ကံ။ တံတံကိစ္စကရဏေ ဥဋ္ဌာနသုခတာယ ကစ္စိ လဟုဋ္ဌာနံ။ တဒနုရူပဗလယောဂတော ကစ္စိ ဗလံ။ သုခဝိဟာရသမ္ဘဝေန ကစ္စိ ဖာသုဝိဟာရော အတ္ထီတိ သဗ္ဗတ္ထ ကစ္စိ-သဒ္ဒံ ယောဇေတွာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဗလပ္ပတ္တာ ပီတိ ပီတိယေဝ။ တရုဏပီတိ ပါမောဇ္ဇံ။ သမ္မောဒံ ဇနေတိ ကရောတီတိ သမ္မောဒနီကံ၊ တဒေဝ သမ္မောဒနီယံ။ သမ္မောဒိတဗ္ဗတော သမ္မောဒနီယန္တိ ဣမံ ပန အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘သမ္မောဒိတုံ ယုတ္တဘာဝတော’’တိ အာဟ။ သရိတဗ္ဗဘာဝတောတိ အနုဿရိတဗ္ဗဘာဝတော။ ‘‘သရဏီယ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဒီဃံ ကတွာ ‘‘သာရဏီယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သုယျမာနသုခတောတိ အာပါထဂတမဓုရတံ အာဟ၊ အနုဿရိယမာနသုခတောတိ ဝိမဒ္ဒရမဏီယတံ။ ဗျဉ္ဇနပရိသုဒ္ဓတာယာတိ သဘာဝနိရုတ္တိဘာဝေန တဿာ ကထာယ ဝစနစာတုရိယမာဟ။ အတ္ထပရိသုဒ္ဓတာယာတိ အတ္ထဿ နိရုပက္ကိလေသတံ။ အနေကေဟိ ပရိယာယေဟီတိ အနေကေဟိ ကာရဏေဟိ။

အတိဒူရအစ္စာသန္နပ္ပဋိက္ခေပေန နာတိဒူရံ နစ္စာသန္နံ နာမ ဂဟိတံ၊ တံ ပန အဝကံသတော ဥဘိန္နံ ပသာရိတဟတ္ထာသင်္ဃဋ္ဋနေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဂီဝံ ပသာရေတွာတိ ဂီဝံ ပရိဝဋ္ဋနဝသေန ပသာရေတွာ။

ဧတဒဝေါစာတိ ဧတံ ‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဟေတူ’’တိအာဒိပုစ္ဆာဝစနံ အဝေါစ။ တေနေဝ ‘‘ဧတဒဝေါစာ’’တိ ပဒံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဒုဝိဓာ ဟိ ပုစ္ဆာတိအာဒိနာ ပုစ္ဆာဝိဘာဂံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ အဂါရေ နိယုတ္တော အဂါရိကော၊ တဿ ပုစ္ဆာ အဂါရိကပုစ္ဆာ။ အဂါရိကတော အညော အနဂါရိကော ပဗ္ဗဇ္ဇူပဂတော၊ တဿ ပုစ္ဆာ အနဂါရိကပုစ္ဆာ။ ကိဉ္စာပိ အညတ္ထ ‘‘ဇနကော ဟေတု၊ ပဂ္ဂါဟကော ပစ္စယော။ အသာဓာရဏော ဟေတု၊ သာဓာရဏော ပစ္စယော။ သဘာဂေါ ဟေတု၊ အသဘာဂေါ ပစ္စယော။ ပုဗ္ဗကာလိကော ဟေတု၊ သဟပဝတ္တော ပစ္စယော’’တိအာဒိနာ ဟေတုပစ္စယာ ဝိဘဇ္ဇ ဝုစ္စန္တိ။ ဣဓ ပန ‘‘စတ္တာရော ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟာဘူတာ ဟေတု စတ္တာရော မဟာဘူတာ ပစ္စယော ရူပက္ခန္ဓဿ ပညာပနာယာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၈၆) ဝိယ ဟေတုပစ္စယသဒ္ဒါ သမာနတ္ထာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဥဘယမ္ပေတံ ကာရဏဝေဝစနမေဝါ’’တိ အာဟ။ ဝိသမစရိယာတိ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော။

အဘိက္ကန္တာတိ အတိက္ကန္တာ၊ ဝိဂတာတိ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ခယေ ဒိဿတီ’’တိ။ တထာ ဟိ ‘‘နိက္ခန္တော ပဌမော ယာမော’’တိ ဥပရိ ဝုတ္တံ။ အဘိက္ကန္တတရောတိ အတိဝိယ ကန္တတရော မနောရမော၊ တာဒိသော စ သုန္ဒရော ဘဒ္ဒကော နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သုန္ဒရေ ဒိဿတီ’’တိ။ ကောတိ ဒေဝနာဂယက္ခဂန္ဓဗ္ဗာဒီသု ကော ကတမော? မေတိ မမ။ ပါဒါနီတိ ပါဒေ။ ဣဒ္ဓိယာတိ ဣမာယ ဧဝရူပါယ ဒေဝိဒ္ဓိယာ။ ယသသာတိ ဣမိနာ ဧဒိသေန ပရိဝါရေန ပရိစ္ဆေဒေန စ။ ဇလန္တိ ဝိဇ္ဇောတမာနော။ အဘိက္ကန္တေနာတိ အတိဝိယ ကန္တေန ကမနီယေန အဘိရူပေန။ ဝဏ္ဏေနာတိ ဆဝိဝဏ္ဏေန သရီရဝဏ္ဏနိဘာယ။ သဗ္ဗာ ဩဘာသယံ ဒိသာတိ ဒသ ဒိသာ ပဘာသေန္တော၊ စန္ဒော ဝိယ သူရိယော ဝိယ စ ဧကောဘာသံ ဧကာလောကံ ကရောန္တောတိ ဂါထာယ အတ္ထော။ အဘိရူပေတိ ဥဠာရရူပေ သမ္ပန္နရူပေ။

‘‘စောရော၊ စောရော၊ သပ္ပော၊ သပ္ပော’’တိအာဒီသု ဘယေ အာမေဍိတံ။ ‘‘ဝိဇ္ဈ၊ ဝိဇ္ဈ၊ ပဟရ၊ ပဟရာ’’တိအာဒီသု ကောဓေ။ ‘‘သာဓု၊ သာဓူ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃၂၇။သံ။ နိ။ ၂။၁၂၇၊ ၃။၃၅၊ ၅။၁၀၈၅) ပသံသာယံ။ ‘‘ဂစ္ဆ၊ ဂစ္ဆ၊ လုနာဟိ၊ လုနာဟီ’’တိအာဒီသု တုရိတေ။ ‘‘အာဂစ္ဆ၊ အာဂစ္ဆာ’’တိအာဒီသု ကောတူဟလေ။ ‘‘ဗုဒ္ဓါ၊ ဗုဒ္ဓါတိ စိန္တေန္တော’’တိအာဒီသု (ဗု။ ဝံ။ ၂။၄၄) အစ္ဆရေ။ ‘‘အဘိက္ကမထာယသ္မန္တော၊ အဘိက္ကမထာယသ္မန္တော’’တိအာဒီသု ဟာသေ။ ‘‘ကဟံ ဧကပုတ္တက၊ ကဟံ ဧကပုတ္တကာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၃၅၃၊ သံ။ နိ။ ၂။၆၃) သောကေ။ ‘‘အဟော သုခံ၊ အဟော သုခ’’န္တိအာဒီသု (ဥဒါ။ ၂၀၊ ဒီ။ နိ။ ၃။၃၀၅၊ စူဠဝ။ ၃၃၂) ပသာဒေ။ စ-သဒ္ဒေါ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္တော။ တေန ဂရဟာအသမ္မာနာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တတ္ထ ‘‘ပါပေါ၊ ပါပေါ’’တိအာဒီသု ဂရဟာယံ။ ‘‘အဘိရူပက၊ အဘိရူပကာ’’တိအာဒီသု အသမ္မာနေ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

နယိဒံ အာမေဍိတဝသေန ဒွိက္ခတ္တုံ ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ အတ္ထဒွယဝသေနာတိ ဒဿေန္တော ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘အဘိက္ကန္တ’’န္တိ ဝစနံ အပေက္ခိတွာ နပုံသကဝသေန ဝုတ္တံ၊ တံ ပန ဘဂဝတော ဝစနံ ဓမ္မဿ ဒေသနာတိ ကတွာ တထာ ဝုတ္တံ ‘‘ဘောတော ဂေါတမဿ ဓမ္မဒေသနာ’’တိ။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ဒေါသနာသနတောတိ ရာဂါဒိကိလေသဝိဓမနတော။ ဂုဏာဓိဂမနတောတိ သီလာဒိဂုဏာနံ သမ္ပာပနတော။ ယေ ဂုဏေ ဒေသနာ အဓိဂမေတိ၊ တေသု ပဓာနဘူတေ တာဝ ဒဿေတုံ ‘‘သဒ္ဓါဇနနတော ပညာဇနနတော’’တိ ဝုတ္တံ။ သဒ္ဓါပမုခါ ဟိ လောကိယာ ဂုဏာ၊ ပညာပမုခါ လောကုတ္တရာ ။

သီလာဒိအတ္ထသမ္ပတ္တိယာ သာတ္ထတော၊ သဘာဝနိရုတ္တိသမ္ပတ္တိယာ သဗျဉ္ဇနတော။ သုဝိညေယျသဒ္ဒပ္ပယောဂတာယ ဥတ္တာနပဒတော၊ သဏှသုခုမဘာဝေန ဒုဝိညေယျတ္ထတာယ ဂမ္ဘီရတ္ထတော။ သိနိဒ္ဓမုဒုမဓုရသဒ္ဒပ္ပယောဂတာယ ကဏ္ဏသုခတော၊ ဝိပုလဝိသုဒ္ဓပေမနီယတ္ထတာယ ဟဒယင်္ဂမတော။ မာနာတိမာနဝိဓမနေန အနတ္တုက္ကံသနတော၊ ထမ္ဘသာရမ္ဘနိမ္မဒ္ဒနေန အပရဝမ္ဘနတော။ ဟိတာဓိပ္ပာယပ္ပဝတ္တိယာ ပရေသံ ရာဂပရိဠာဟာဒိဝူပသမနေန ကရုဏာသီတလတော၊ ကိလေသန္ဓကာရဝိဓမနေန ပညာဝဒါတတော။ ကရဝီကရုတမဉ္ဇုတာယ အာပါထရမဏီယတော၊ ပုဗ္ဗာပရာဝိရုဒ္ဓသုဝိသုဒ္ဓတ္ထတာယ ဝိမဒ္ဒက္ခမတော။ အာပါထရမဏီယတာယ ဧဝံ သုယျမာနသုခတော၊ ဝိမဒ္ဒက္ခမတာယ ဟိတဇ္ဈာသယပ္ပဝတ္တိတတာယ စ ဝီမံသိယမာနဟိတတော။ ဧဝမာဒီဟီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သံသာရစက္ကနိဝတ္တနတော၊ သဒ္ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနတော၊ မိစ္ဆာဝါဒဝိဂမနတော၊ သမ္မာဝါဒပတိဋ္ဌာပနတော၊ အကုသလမူလသမုဒ္ဓရဏတော၊ ကုသလမူလသံရောပနတော၊ အပါယဒွါရပိဓာနတော၊ သဂ္ဂမောက္ခဒွါရဝိဝရဏတော၊ ပရိယုဋ္ဌာနဝူပသမနတော၊ အနုသယသမုဂ္ဃာတနတောတိ ဧဝမာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အဓောမုခဋ္ဌပိတန္တိ ကေနစိ အဓောမုခံ ဌပိတံ။ ဟေဋ္ဌာမုခဇာတန္တိ သဘာဝေနေဝ ဟေဋ္ဌာမုခဇာတံ။ ဥပရိမုခန္တိ ဥဒ္ဓံမုခံ။ ဥဂ္ဃာဋေယျာတိ ဝိဝဋံ ကရေယျ။ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာတိ ‘‘ပုရတ္ထာဘိမုခေါ ဥတ္တရာဘိမုခေါ ဝါ ဂစ္ဆာ’’တိအာဒီနိ အဝတွာ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ ‘‘နိဿန္ဒေဟံ ဧသ မဂ္ဂေါ၊ ဧဝံ ဂစ္ဆေယျာ’’တိ ဝဒေယျ။ ကာဠပက္ခစာတုဒ္ဒသီတိ ကာဠပက္ခေ စာတုဒ္ဒသီ။

နိက္ကုဇ္ဇိတံ အာဓေယျဿ အနာဓာရဘူတံ ဘာဇနံ အာဓာရဘာဝါပါဒနဝသေန ဥက္ကုဇ္ဇေယျ။ ဟေဋ္ဌာမုခဇာတတာယ သဒ္ဓမ္မဝိမုခံ၊ အဓောမုခဌပိတတာယ အသဒ္ဓမ္မေ ပတိတန္တိ ဧဝံ ပဒဒွယံ ယထာရဟံ ယောဇေတဗ္ဗံ၊ န ယထာသင်္ချံ။ ကာမံ ကာမစ္ဆန္ဒာဒယောပိ ပဋိစ္ဆာဒကာ နီဝရဏဘာဝတော၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ပန သဝိသေသံ ပဋိစ္ဆာဒိကာ သတ္တေ မိစ္ဆာဘိနိဝေသနဝသေနာတိ အာဟ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဂဟနပဋိစ္ဆန္န’’န္တိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပရမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဇ္ဇံ ဝဒါမီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၃၁၀)။ သဗ္ဗော အပါယဂါမိမဂ္ဂေါ ကုမ္မဂ္ဂေါ ‘‘ကုစ္ဆိတော မဂ္ဂေါ’’တိ ကတွာ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနံ ဥဇုပဋိပက္ခတာယ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအာဒယော အဋ္ဌ မိစ္ဆတ္တဓမ္မာ မိစ္ဆာမဂ္ဂေါ။ တေနေဝ ဟိ တဒုဘယပ္ပဋိပက္ခတံ သန္ဓာယ ‘‘သဂ္ဂမောက္ခမဂ္ဂံ အာဝိကရောန္တေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သပ္ပိအာဒိသန္နိဿယော ပဒီပေါ န တထာ ဥဇ္ဇလော၊ ယထာ တေလသန္နိဿယောတိ တေလပဇ္ဇောတဂ္ဂဟဏံ။ဧတေဟိ ပရိယာယေဟီတိ ဧတေဟိ နိက္ကုဇ္ဇိတုက္ကုဇ္ဇနပ္ပဋိစ္ဆန္နဝိဝရဏာဒိဥပမောပမိတဗ္ဗာကာရေဟိ။

ပသန္နကာရန္တိ ပသန္နေဟိ ကာတဗ္ဗံ သက္ကာရံ။ သရဏန္တိ ပဋိသရဏံ။ တေနာဟ ‘‘ပရာယဏ’’န္တိ။ ပရာယဏဘာဝေါ စ အနတ္ထနိသေဓနေန အတ္ထသမ္ပဋိပါဒနေန စ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အဃဿ၊ တာတာ၊ ဟိတဿ စ ဝိဓာတာ’’တိ။ အဃဿာတိ ဒုက္ခတောတိ ဝဒန္တိ၊ ပါပတောတိ ပန အတ္ထော ယုတ္တော။ နိဿက္ကေ စေတံ သာမိဝစနံ။ ဧတ္ထ စ နာယံ ဂမိ-သဒ္ဒေါ နီ-သဒ္ဒါဒယော ဝိယ ဒွိကမ္မကော၊ တသ္မာ ယထာ ‘‘အဇံ ဂါမံ နေတီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ‘‘ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝတ္တုံ န သက္ကာ။ ‘‘သရဏန္တိ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ပန ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဣတိ-သဒ္ဒေါ စေတ္ထ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော။ တဿ စာယမတ္ထော – ဂမနဉ္စ တဒဓိပ္ပာယေန ဘဇနံ ဇာနနံ ဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဣတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဘဇာမီတိအာဒီသု ပုရိမဿ ပုရိမဿ ပစ္ဆိမံ ပစ္ဆိမံ အတ္ထဝစနံ။ ဘဇနံ ဝါ သရဏာဓိပ္ပာယေန ဥပသင်္ကမနံ။ သေဝနံ သန္တိကာဝစရတာ။ ပယိရုပါသနံ ဝတ္တပ္ပဋိဝတ္တကရဏေန ဥပဋ္ဌာနန္တိ ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ အနညသရဏတံယေဝ ဒီပေတိ။ ‘‘ဂစ္ဆာမီ’’တိ ပဒဿ ဗုဇ္ဈာမီတိ အယမတ္ထော ကထံ လဗ္ဘတီတိ အာဟ ‘‘ယေသံ ဟီ’’တိအာဒိ။

အဓိဂတမဂ္ဂေ သစ္ဆိကတနိရောဓေတိ ပဒဒွယေနပိ ဖလဋ္ဌာ ဧဝ ဒဿိတာ၊ န မဂ္ဂဋ္ဌာတိ တေ ဒဿေန္တော ‘‘ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇမာနေ စာ’’တိ အာဟ။ နနု စ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနောပိ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇတီတိ ဝုစ္စတီတိ? ကိဉ္စာပိ ဝုစ္စတိ၊ နိပ္ပရိယာယေန ပန မဂ္ဂဋ္ဌာ ဧဝ တထာ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ န ဣတရေ သမ္မတ္တနိယာမောက္ကမနာဘာဝတော။ တထာ ဟိ တေ ဧဝ ဝုတ္တာ ‘‘အပါယေသု အပတမာနေ ဓာရေတီ’’တိ။ သမ္မတ္တနိယာမောက္ကမနေန ဟိ အပါယဝိနိမုတ္တိသမ္ဘဝေါ။ အက္ခာယတီတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒျတ္ထော၊ ပကာရတ္ထော ဝါ။ တေန ‘‘ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သင်္ခတာ ဝါ အသင်္ခတာ ဝါ၊ ဝိရာဂေါ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိ (ဣတိဝု။ ၉၀၊ အ။ နိ။ ၄။၃၄) သုတ္တပဒံ သင်္ဂဏှာတိ၊ ‘‘ဝိတ္ထာရော’’တိ ဝါ ဣမိနာ။ ဧတ္ထ စ အရိယမဂ္ဂေါ နိယျာနိကတာယ၊ နိဗ္ဗာနံ တဿ တဒတ္ထသိဒ္ဓိဟေတုတာယာတိ ဥဘယမေဝ နိပ္ပရိယာယေန ဓမ္မောတိ ဝုတ္တော။ နိဗ္ဗာနဉှိ အာရမ္မဏပစ္စယဘူတံ လဘိတွာ အရိယမဂ္ဂေါ တဒတ္ထသိဒ္ဓိယာ သံဝတ္တတိ၊ တထာပိ ယသ္မာ အရိယဖလာနံ ‘‘တာယ သဒ္ဓါယ အဝူပသန္တာယာ’’တိအာဒိဝစနတော မဂ္ဂေန သမုစ္ဆိန္နာနံ ကိလေသာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနကိစ္စတာယ နိယျာနာနုဂုဏတာယ နိယျာနပရိယောသာနတာယ စ။ ပရိယတ္တိဓမ္မဿ ပန နိယျာနိကဓမ္မသမဓိဂမဟေတုတာယာတိ ဣမိနာ ပရိယာယေန ဝုတ္တနယေန ဓမ္မဘာဝေါ လဗ္ဘတိ ဧဝ။ သွာယမတ္ထော ပါဌာရုဠှော ဧဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘န ကေဝလ’’န္တိအာဒိမာဟ။

ကာမရာဂေါ ဘဝရာဂေါတိ ဧဝမာဒိဘေဒေါ သဗ္ဗောပိ ရာဂေါ ဝိရဇ္ဇတိ ပဟီယတိ ဧတေနာတိ ရာဂဝိရာဂေါတိ မဂ္ဂေါ ကထိတော။ ဧဇာသင်္ခါတာယ တဏှာယ အန္တောနိဇ္ဈာနလက္ခဏဿ သောကဿ စ တဒုပ္ပတ္တိယံ သဗ္ဗသော ပရိက္ခီဏတ္တာ အနေဇမသောကန္တိ ဖလံ ကထိတံ။ အပ္ပဋိကူလန္တိ အဝိရောဓဒီပနတော ကေနစိ အဝိရုဒ္ဓံ၊ ဣဋ္ဌံ ပဏီတန္တိ ဝါ အတ္ထော။ ပဂုဏရူပေန ပဝတ္တိတတ္တာ၊ ပကဋ္ဌဂုဏဝိဘာဝနတော ဝါ ပဂုဏံ။ သဗ္ဗဓမ္မက္ခန္ဓာ ကထိတာတိ ယောဇနာ။

ဒိဋ္ဌိသီလသင်္ဃာတေနာတိ ‘‘ယာယံ ဒိဋ္ဌိ အရိယာ နိယျာနိကာ နိယျာတိ တက္ကရဿ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယ၊ တထာရူပါယ ဒိဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိသာမညဂတော ဝိဟရတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၂၄၊ ၃၅၇၊ မ။ နိ။ ၁။၄၉၂၊ ၃။၅၄၊ အ။ နိ။ ၆။၁၂၊ ပရိ။ ၂၇၄) ဧဝံ ဝုတ္တာယ ဒိဋ္ဌိယာ၊ ‘‘ယာနိ တာနိ သီလာနိ အခဏ္ဍာနိ အစ္ဆိဒ္ဒါနိ အသဗလာနိ အကမ္မာသာနိ ဘုဇိဿာနိ ဝိညုပ္ပသတ္ထာနိ အပရာမဋ္ဌာနိ သမာဓိသံဝတ္တနိကာနိ၊ တထာရူပေဟိ သီလေဟိ သီလသာမညဂတော ဝိဟရတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၂၄၊ မ။ နိ။ ၁။၄၉၂၊ ၃။၅၄၊ အ။ နိ။ ၆။၁၂၊ ပရိ။ ၂၇၄) စ ဧဝံ ဝုတ္တာနံ သီလာနဉ္စ သံဟတဘာဝေန၊ ဒိဋ္ဌိသီလသာမညေနာတိ အတ္ထော။ သံဟတောတိ ဃဋိတော၊ သမေတောတိ အတ္ထော။ အရိယပုဂ္ဂလာ ဟိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဒူရေ ဌိတာပိ အတ္တနော ဂုဏသာမဂ္ဂိယာ သံဟတာ ဧဝ။ အဋ္ဌ စ ပုဂ္ဂလ ဓမ္မဒသာ တေတိ တေ ပုရိသယုဂဝသေန စတ္တာရောပိ ပုဂ္ဂလဝသေန အဋ္ဌေဝ အရိယဓမ္မဿ ပစ္စက္ခဒဿာဝိတာယ ဓမ္မဒသာ။ တီဏိ ဝတ္ထူနိ သရဏန္တိ ဂမနေန တိက္ခတ္တုံ ဂမနေန စ တီဏိ သရဏဂမနာနိ။ ပဋိဝေဒေသီတိ အတ္တနော ဟဒယဂတံ ဝါစာယ ပဝေဒေသိ။

သရဏဂမနဿ ဝိသယပ္ပဘေဒဖလသံကိလေသဘေဒါနံ ဝိယ ကတ္တုဝိဘာဝနာ တတ္ထ ကောသလ္လာယ ဟောတီတိ သရဏဂမနေသု အတ္ထကောသလ္လတ္ထံ ‘‘သရဏံ၊ သရဏဂမနံ၊ ယော စ သရဏံ ဂစ္ဆတိ၊ သရဏဂမနပ္ပဘေဒေါ၊ သရဏဂမနဖလံ၊ သံကိလေသော၊ ဘေဒေါတိ အယံ ဝိဓိ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ တေန ဝိနာ သရဏဂမနဿေဝ အသမ္ဘဝတော။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဝေါဒါနံ န ဂဟိတံ၊ နနု ဝေါဒါနဝိဘာဝနာပိ တတ္ထ ကောသလ္လာယ ဟောတီတိ? သစ္စမေတံ၊ တံ ပန သံကိလေသဂ္ဂဟဏေန အတ္ထတော ဒီပိတံ ဟောတီတိ န ဂဟိတံ။ ယာနိ ဟိ နေသံ သံကိလေသကာရဏာနိ အညာဏာဒီနိ၊ တေသံ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အနုပ္ပန္နာနံ အနုပ္ပာဒနေန၊ ဥပ္ပန္နာနဉ္စ ပဟာနေန ဝေါဒါနံ ဟောတီတိ။

ဟိံသတ္ထဿ ဓာတုသဒ္ဒဿ ဝသေနေတံ ပဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ ‘‘ဟိံသတီတိ သရဏ’’န္တိ ဝတွာ တံ ပန ဟိံသနံ ကေသံ၊ ကထံ၊ ကဿ ဝါတိ စောဒနံ သောဓေန္တော ‘‘သရဏဂတာန’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဘယန္တိ ဝဋ္ဋဘယံ။ သန္တာသန္တိ စိတ္တုတြာသံ။ တေနေဝ စေတသိကဒုက္ခဿ ဂဟိတတ္တာ ဒုက္ခန္တိ ကာယိကံ ဒုက္ခံ။ ဒုဂ္ဂတိပရိကိလေသန္တိ ဒုဂ္ဂတိပရိယာပန္နံ သဗ္ဗမ္ပိ ဒုက္ခံ။ တယိဒံ သဗ္ဗံ ပရတော ဖလကထာယ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ဧတန္တိ သရဏန္တိ ပဒံ။ ဧဝံ အဝိသေသတော သရဏသဒ္ဒဿ ပဒတ္ထံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဝိသေသတော ဒဿေတုံ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဟိတေ ပဝတ္တနေနာတိ ‘‘သမ္ပန္နသီလာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိဟရထာ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၆၄၊ ၆၉) အတ္ထေ နိယောဇနေန။ အဟိတာ နိဝတ္တနေနာတိ ‘‘ပါဏာတိပါတဿ ခေါ ပါပကော ဝိပါကော အဘိသမ္ပရာယ’’န္တိအာဒိနာ အာဒီနဝဒဿနာဒိမုခေန အနတ္ထတော နိဝတ္တနေန။ ဘယံ ဟိံသတီတိ ဟိတာဟိတေသု အပ္ပဝတ္တိပ္ပဝတ္တိဟေတုကံ ဗျသနံ အပ္ပဝတ္တိကရဏေန ဝိနာသေတိ ဗုဒ္ဓါ။ ဘဝကန္တာရာ ဥတ္တာရဏေန မဂ္ဂသင်္ခါတော ဓမ္မော။ ဣတရော အဿာသဒါနေန သတ္တာနံ ဘယံ ဟိံသတီတိ ယောဇနာ။ ကာရာနန္တိ ဒါနဝသေန ပူဇာဝသေန စ ဥပနီတာနံ သက္ကာရာနံ။ ဝိပုလဖလပ္ပဋိလာဘကရဏေန သတ္တာနံ ဘယံ ဟိံသတိ သင်္ဃော အနုတ္တရဒက္ခိဏေယျဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣမိနာပိ ပရိယာယေနာတိ ဣမိနာပိ ဝိဘဇိတွာ ဝုတ္တေန ကာရဏေန။

‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ၊ သွာက္ခာတော ဓမ္မော၊ သုပ္ပဋိပန္နော သင်္ဃော’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော တတ္ထ ရတနတ္တယေ ပသာဒေါ တပ္ပသာဒေါ၊ တဒေဝ ရတ္တနတ္တယံ ဂရု ဧတဿာတိ တဂ္ဂရု၊ တဗ္ဘာဝေါ တဂ္ဂရုတာ၊ တပ္ပသာဒေါ စ တဂ္ဂရုတာ စ တပ္ပသာဒတဂ္ဂရုတာ။ တာဟိ တပ္ပသာဒတဂ္ဂရုတာဟိ။ ဝိဓုတဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာသမ္မောဟအဿဒ္ဓိယာဒိတာယ ဝိဟတကိလေသော။ တဒေဝ ရတနတ္တယံ ပရာယဏံ ဂတိ တာဏံ လေဏန္တိ ဧဝံ ပဝတ္တိယာ တပ္ပရာယဏတာကာရပ္ပဝတ္တော စိတ္တုပ္ပာဒေါသရဏဂမနံ သရဏန္တိ ဂစ္ဆတိ ဧတေနာတိ။ တံသမင်္ဂီတိ တေန ယထာဝုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒေန သမန္နာဂတော။ ဧဝံ ဥပေတီတိ ဧဝံ ဘဇတိ သေဝတိ ပယိရုပါသတိ၊ ဧဝံ ဝါ ဇာနာတိ ဗုဇ္ဈတီတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧတ္ထ စ ပသာဒဂ္ဂဟဏေန လောကိယသရဏဂမနမာဟ။ တဉှိ ပသာဒပ္ပဓာနံ။ ဂရုတာဂဟဏေန လောကုတ္တရံ။ အရိယာ ဟိ ရတနတ္တယဂုဏာဘိညတာယ ပါသာဏစ္ဆတ္တံ ပိယ ဂရုံ ကတွာ ပဿန္တိ၊ တသ္မာ တပ္ပသာဒေန ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ဝိဟတကိလေသော၊ တဂ္ဂရုတာယ သမုစ္ဆေဒဝသေနာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ အဂါရဝကရဏဟေတူနံ သမုစ္ဆိန္ဒနတော။ တပ္ပရာယဏတာ ပနေတ္ထ တဂ္ဂတိကတာတိ တာယ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ဝက္ခမာနံ သရဏဂမနံ ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဝိသေသေန ဝါ ပသာဒဂရုတာ ဇောတိတာတိ ပသာဒဂ္ဂဟဏေန အဝေစ္စပ္ပသာဒဿ ဣတရဿ စ ဂဟဏံ၊ တထာ ဂရုတာဂဟဏေနာတိ ဥဘယေနပိ ဥဘယံ သရဏဂမနံ ယောဇေတဗ္ဗံ။

မဂ္ဂက္ခဏေ ဣဇ္ဈတီတိ ယောဇနာ။ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ ဟုတွာတိ ဧတေန အတ္ထတော စတုသစ္စာဓိဂမော ဧဝ လောကုတ္တရသရဏဂမနန္တိ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ဟိ နိဗ္ဗာနဓမ္မော သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယဝသေန၊ မဂ္ဂဓမ္မော ဘာဝနာဘိသမယဝသေန ပဋိဝိဇ္ဈိယမာနောယေဝ သရဏဂမနတ္တံ သာဓေတိ၊ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ပန သာဝကဂေါစရဘူတာ ပရိညာဘိသမယဝသေန၊ တထာ အရိယသင်္ဃဂုဏာ။ တေနာဟ ‘‘ကိစ္စတော သကလေပိ ရတနတ္တယေ ဣဇ္ဈတီ’’တိ။ ဣဇ္ဈန္တဉ္စ သဟေဝ ဣဇ္ဈတိ၊ န လောကိယံ ဝိယ ပဋိပါဋိယာ အသမ္မောဟပ္ပဋိဝေဓေန ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယေ ပန ဝဒန္တိ ‘‘န သရဏဂမနံ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ ဟုတွာ ပဝတ္တတိ၊ မဂ္ဂဿ အဓိဂတတ္တာ ပန အဓိဂတမေဝ ဟောတိ ဧကစ္စာနံ တေဝိဇ္ဇာဒီနံ လောကိယဝိဇ္ဇာဒယော ဝိယာ’’တိ၊ တေသံ လောကိယမေဝ သရဏဂမနံ သိယာ၊ န လောကုတ္တရံ၊ တဉ္စ အယုတ္တံ ဒုဝိဓဿပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ။

တန္တိ လောကိယသရဏဂမနံ။ သဒ္ဓါပဋိလာဘော ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ’’တိအာဒိနာ။ သဒ္ဓါမူလိကာတိ ယထာဝုတ္တသဒ္ဓါပုဗ္ဗင်္ဂမာ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဗုဒ္ဓသုဗုဒ္ဓတံ၊ ဓမ္မသုဓမ္မတံ၊ သင်္ဃသုပ္ပဋိပတ္တိဉ္စ လောကိယာဝဗောဓဝသေနေဝ သမ္မာ ဉာယေန ဒဿနတော။ သဒ္ဓါမူလိကာ စ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိ ဧတေန သဒ္ဓူပနိဿယာ ယထာဝုတ္တလက္ခဏာ ပညာ လောကိယသရဏဂမနန္တိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ဒိဋ္ဌိယေဝ အတ္တနော ပစ္စယေဟိ ဥဇု ကရီယတီတိ ကတွာ ၊ ဒိဋ္ဌိ ဝါ ဥဇု ကရီယတိ ဧတေနာတိ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မံ၊ တထာပဝတ္တော စိတ္တုပ္ပာဒေါ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘တပ္ပရာယဏတာကာရပ္ပဝတ္တော စိတ္တုပ္ပာဒေါ’’တိ ဣဒဉ္စ ဝစနံ သမတ္ထိတံ ဟောတိ၊ သဒ္ဓါပုဗ္ဗင်္ဂမသမ္မာဒိဋ္ဌိဂ္ဂဟဏံ ပန စိတ္တုပ္ပာဒဿ တပ္ပဓာနတာယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဒ္ဓါပဋိလာဘောတိ ဣမိနာ မာတာဒီဟိ ဥဿာဟိတဒါရကာဒီနံ ဝိယ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တံ သရဏဂမနံ ဒဿေတိ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိ ဣမိနာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ သရဏဂမနံ။

တယိဒံ လောကိယံ သရဏဂမနံ။ အတ္တာ သန္နိယျာတီယတိ အပ္ပီယတိ ပရိစ္စဇီယတိ ဧတေနာတိ အတ္တသန္နိယျာတနံ၊ ယထာဝုတ္တံ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မံ။ တံ ရတနတ္တယံ ပရာယဏံ ပဋိသရဏံ ဧတဿာတိ တပ္ပရာယဏော၊ ပုဂ္ဂလော စိတ္တုပ္ပာဒေါ ဝါ၊ တဿ ဘာဝေါ တပ္ပရာယဏတာ၊ ယထာဝုတ္တံ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မမေဝ။ သရဏန္တိ အဓိပ္ပာယေန သိဿဘာဝံ အန္တေဝါသိကဘာဝံ ဥပဂစ္ဆတိ ဧတေနာတိ သိဿဘာဝူပဂမနံ။ သရဏဂမနာဓိပ္ပာယေနေဝ ပဏိပတတိ ဧတေနာတိ ပဏိပါတော။ သဗ္ဗတ္ထ ယထာဝုတ္တဒိဋ္ဌိဇုကမ္မဝသေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတ္တပရိစ္စဇနန္တိ သံသာရဒုက္ခနိဿရဏတ္ထံ အတ္တနော အတ္ထဘာဝဿ ပရိစ္စဇနံ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ဗုဒ္ဓါဒီနံယေဝါတိ အဝဓာရဏံ အတ္တသန္နိယျာတနာဒီသုပိ တတ္ထ တတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ တဒညနိဝတ္တနံ ကတံ ဟောတိ။

ဧဝံ အတ္တသန္နိယျာတနာဒီနိ ဧကေန ပကာရေန ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အပရေဟိပိ ပကာရေဟိ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တေန ပရိယာယန္တရေဟိပိ အတ္တသန္နိယျာတနံ ကတမေဝ ဟောတိ အတ္ထဿ အဘိန္နတ္တာတိ ဒဿေတိ။ အာဠဝကာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သာတာဂိရိဟေမဝတာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နနု စေတေ အာဠဝကာဒယော မဂ္ဂေနေဝ အာဂတသရဏဂမနာ၊ ကထံ တေသံ တပ္ပရာယဏတာသရဏဂမနံ ဝုတ္တန္တိ? မဂ္ဂေနာဂတသရဏဂမနေဟိပိ ‘‘သော အဟံ ဝိစရိဿာမိ…ပေ… သုဓမ္မတံ (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၆၊ သု။ နိ။ ၁၉၄)။ တေ မယံ ဝိစရိဿာမ၊ ဂါမာ ဂါမံ နဂါ နဂံ…ပေ… သုဓမ္မတ’’န္တိ (သု။ နိ။ ၁၈၂) စ တေဟိ တပ္ပရာယဏတာကာရဿ ပဝေဒိတတ္တာ တထာ ဝုတ္တံ။

သော ပနေသ ဉာတိ…ပေ… ဝသေနာတိ ဧတ္ထ ဉာတိဝသေန၊ ဘယဝသေန၊ အာစရိယဝသေန၊ ဒက္ခိဏေယျဝသေနာတိ ပစ္စေကံ ‘‘ဝသေနာ’’တိ ပဒံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဉာတိဝသေနာတိ ဉာတိဘာဝဝသေန။ ဧဝံ သေသေသုပိ ။ ဒက္ခိဏေယျပဏိပါတေနာတိ ဒက္ခိဏေယျတာဟေတုကေန ပဏိပတနေနာတိ အတ္ထော။ ဣတရေဟီတိ ဉာတိဘာဝါဒိဝသပ္ပဝတ္တေဟိ တီဟိ ပဏိပါတေဟိ။ ဣတရေဟီတိအာဒိနာ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝန္ဒတီတိ ပဏိပါတဿ လက္ခဏဝစနံ ။ ဧဝရူပန္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သမ္ပရာယိကဉှိ နိယျာနိကံ ဝါ အနိယျာနိကံ ဝါ အနုသာသနိံ ပစ္စာသီသန္တော ဒက္ခိဏေယျပဏိပါတမေဝ ကရောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ သရဏဂမနပ္ပဘေဒေါတိ သရဏဂမနဝိဘာဂေါ။

အရိယမဂ္ဂေါ ဧဝ လောကုတ္တရံ သရဏဂမနန္တိ အာဟ ‘‘စတ္တာရိ သာမညဖလာနိ ဝိပါကဖလ’’န္တိ။ သဗ္ဗဒုက္ခက္ခယောတိ သကလဿ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ အနုပ္ပာဒနိရောဓော။ ဧတန္တိ ‘‘စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ၊ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတီ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၁၉၀) ဧဝံ ဝုတ္တံ အရိယသစ္စာနံ ဒဿနံ။

နိစ္စတော အနုပဂမနာဒိဝသေနာတိ နိစ္စန္တိ အဂ္ဂဟဏာဒိဝသေန။ အဋ္ဌာနန္တိ ဟေတုပ္ပဋိက္ခေပေါ။ အနဝကာသောတိ ပစ္စယပ္ပဋိက္ခေပေါ။ ဥဘယေနပိ ကာရဏမေဝ ပဋိက္ခိပတိ။ ယန္တိ ယေန ကာရဏေန။ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နောတိ မဂ္ဂဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော သောတာပန္နော။ ကဉ္စိ သင်္ခါရန္တိ စတုဘူမကေသု သင်္ခတသင်္ခါရေသု ဧကသင်္ခါရမ္ပိ။ နိစ္စတော ဥပဂစ္ဆေယျာတိ နိစ္စောတိ ဂဏှေယျ။ သုခတော ဥပဂစ္ဆေယျာတိ ‘‘ဧကန္တသုခီ အတ္တာ ဟောတိ အရောဂေါ ပရံ မရဏာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၇၆၊ ၇၉) ဧဝံ အတ္တဒိဋ္ဌိဝသေန သုခတော ဂါဟံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တေန ပန အရိယသာဝကော ပရိဠာဟဝူပသမနတ္ထံ မတ္တဟတ္ထိပရိတာသိတော ဝိယ စောက္ခဗြာဟ္မဏော ဥက္ကာရဘူမိံ ကဉ္စိ သင်္ခါရံ သုခတော ဥပဂစ္ဆတိ။ အတ္တဝါရေ ကသိဏာဒိပညတ္တိသင်္ဂဟတ္ထံ ‘‘သင်္ခါရ’’န္တိ အဝတွာ ‘‘ကဉ္စိ ဓမ္မ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣမေသုပိ ဌာနေသု စတုဘူမကဝသေနေဝ ပရိစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော တေဘူမကဝသေနေဝ ဝါ။ ယံ ယဉှိ ပုထုဇ္ဇနော ဂါဟဝသေန ဂဏှာတိ၊ တတော တတော အရိယသာဝကော ဂါဟံ ဝိနိဝေဌေတိ။

မာတရန္တိအာဒီသု ဇနိကာ မာတာ၊ ဇနကော ပိတာ၊ မနုဿဘူတော ခီဏာသဝေါ အရဟာတိ အဓိပ္ပေတော။ ကိံ ပန အရိယသာဝကော အညံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျာတိ? ဧတမ္ပိ အဋ္ဌာနံ၊ ပုထုဇ္ဇနဘာဝဿ ပန မဟာသာဝဇ္ဇဘာဝဒဿနတ္ထံ အရိယဘာဝဿ စ ဖလဒဿနတ္ထံ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ပဒုဋ္ဌစိတ္တောတိ ဝဓကစိတ္တေန ပဒုဋ္ဌစိတ္တော။ လောဟိတံ ဥပ္ပာဒေယျာတိ ဇီဝမာနကသရီရေ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာယ ပိဝနမတ္တမ္ပိ လောဟိတံ ဥပ္ပာဒေယျ။ သင်္ဃံ ဘိန္ဒေယျာတိ သမာနသံဝါသကံ သမာနသီမာယံ ဌိတံ သင်္ဃံ ‘‘ကမ္မေန ဥဒ္ဒေသေန ဝေါဟရန္တော အနုဿာဝနေန သလာကဂ္ဂါဟေနာ’’တိ (ပရိ။ ၄၅၈) ဧဝံ ဝုတ္တေဟိ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ ဘိန္ဒေယျ။ အညံ သတ္ထာရန္တိ အညံ တိတ္ထကရံ ‘‘အယံ မေ သတ္ထာ’’တိ ဧဝံ ဂဏှေယျာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။

န တေဂမိဿန္တိ အပါယန္တိ တေ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတာ တန္နိမိတ္တံ အပါယံ န ဂမိဿန္တိ၊ ဒေဝကာယံ ပန ပရိပူရေဿန္တီတိ အတ္ထော။ ဒသဟိ ဌာနေဟီတိ ဒသဟိ ကာရဏေဟိ။ အဓိဂဏှန္တီတိ အဓိဘဝန္တိ။

ဝေလာမသုတ္တာဒိဝသေနာတိ ဧတ္ထ ‘‘ကရီသဿ စတုတ္ထဘာဂပ္ပမာဏာနံ စတုရာသီတိသဟဿသင်္ခါနံ သုဝဏ္ဏပါတိရူပိယပါတိကံသပါတီနံ ယထာက္ကမံ ရူပိယသုဝဏ္ဏဟိရညပူရာနံ သဗ္ဗာလင်္ကာရပ္ပဋိမဏ္ဍိတာနံ စတုရာသီတိယာ ဟတ္ထိသဟဿာနံ၊ စတုရာသီတိယာ အဿသဟဿာနံ၊ စတုရာသီတိယာ ရထသဟဿာနံ၊ စတုရာသီတိယာ ဓေနုသဟဿာနံ၊ စတုရာသီတိယာ ကညာသဟဿာနံ၊ စတုရာသီတိယာ ပလ္လင်္ကသဟဿာနံ၊ စတုရာသီတိယာ ဝတ္ထကောဋိသဟဿာနံ၊ အပရိမာဏဿ စ ခဇ္ဇဘောဇ္ဇာဒိဘေဒဿ အာဟာရဿ ပရိစ္စဇနဝသေန သတ္တမာသာဓိကာနိ သတ္တ သံဝစ္ဆရာနိ နိရန္တရံ ပဝတ္တဝေလာမမဟာဒါနတော ဧကဿ သောတာပန္နဿ ဒိန္နဒါနံ မဟပ္ဖလတရံ။ တတော သတံ သောတာပန္နာနံ ဒိန္နဒါနတော ဧကဿ သကဒါဂါမိနော၊ တတော ဧကဿ အနာဂါမိနော၊ တတော ဧကဿ အရဟတော၊ တတော ဧကဿ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ၊ တတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ၊ တတော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ သင်္ဃဿ ဒိန္နဒါနံ မဟပ္ဖလတရံ၊ တတော စာတုဒ္ဒိသံ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဝိဟာရကရဏံ၊ တတော သရဏဂမနံ မဟပ္ဖလတရ’’န္တိ ဣမမတ္ထံ ပကာသေန္တဿ ဝေလာမသုတ္တဿ (အ။ နိ။ ၉။၂၀) ဝသေန။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ယံ၊ ဂဟပတိ၊ ဝေလာမော ဗြာဟ္မဏော ဒါနံ အဒါသိ မဟာဒါနံ၊ ယော ဧကံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နံ ဘောဇေယျ၊ ဣဒံ တတော မဟပ္ဖလတရ’’န္တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၉။၂၀)။ ဝေလာမသုတ္တာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဂ္ဂပ္ပသာဒသုတ္တာဒီနံ (အ။ နိ။ ၄။၃၄၊ ဣတိဝု။ ၉၀) သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အညာဏံ ဝတ္ထုတ္တယဿ ဂုဏာနံ အဇာနနံ တတ္ထ သမ္မောဟော၊ ‘‘ဗုဒ္ဓါ နု ခေါ၊ န နု ခေါ’’တိအာဒိနာ ဝိစိကိစ္ဆာ သံသယော။ မိစ္ဆာဉာဏံ တဿ ဂုဏာနံ အဂုဏဘာဝပရိကပ္ပနေန ဝိပရီတဂ္ဂါဟော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အနာဒရာဂါရဝါဒီနံ သင်္ဂဟော။ န မဟာဇုတိကန္တိ န ဥဇ္ဇလံ၊ အပရိသုဒ္ဓံ အပရိယောဒါတန္တိ အတ္ထော။ န မဟာဝိပ္ဖာရန္တိ အနုဠာရံ။ သာဝဇ္ဇောတိ ဒိဋ္ဌိတဏှာဒိဝသေန သဒေါသော။ လောကိယံ သရဏဂမနံ သိက္ခာသမာဒါနံ ဝိယ အဂ္ဂဟိတကာလပရိစ္ဆေဒံ ဇီဝိတပရိယန္တမေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ တဿ ခန္ဓဘေဒေန ဘေဒေါတိ အာဟ ‘‘အနဝဇ္ဇော ကာလကိရိယာယာ’’တိ။ သောတိ အနဝဇ္ဇော သရဏဂမနဘေဒေါ။ သတိပိ အနဝဇ္ဇတ္တေ ဣဋ္ဌဖလောပိ န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အဖလော’’တိ။ ကသ္မာ? အဝိပါကတ္တာ။ န ဟိ တံ အကုသလန္တိ။

ကော ဥပါသကောတိ သရူပပုစ္ဆာ၊ တသ္မာ ‘‘ကိံလက္ခဏော ဥပါသကော’’တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကသ္မာတိ ဟေတုပုစ္ဆာ။ တေန ကေန ပဝတ္တိနိမိတ္တေန ဥပါသကသဒ္ဒေါ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ နိရုဠှောတိ ဒဿေတိ ။ တေနာဟ ‘‘ကသ္မာ ဥပါသကောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ သဒ္ဒဿ အဘိဓေယျော ပဝတ္တိနိမိတ္တံ တဒတ္ထဿ တဗ္ဘာဝကာရဏံ။ ကိမဿ သီလန္တိ ကီဒိသံ အဿ ဥပါသကဿ သီလံ၊ ကိတ္တကေန သီလေနာယံ သီလသမ္ပန္နော နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ကော အာဇီဝေါတိ ကော အဿ သမ္မာအာဇီဝေါ? သော ပန မိစ္ဆာဇီဝဿ ပရိဝဇ္ဇနေန ဟောတီတိ သောပိ ဝိဘဇီယတီတိ။ ကာ ဝိပတ္တီတိ ကာ သီလဿ၊ အာဇီဝဿ ဝါ ဝိပတ္တိ။ အနန္တရဿ ဟိ ဝိဓိ ဝါ ပဋိသေဓော ဝါတိ။ ကာ သမ္ပတီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။

ယော ကောစီတိ ခတ္တိယာဒီသု ယော ကောစိ။ တေန သရဏဂမနမေဝေတ္ထ ကာရဏံ၊ န ဇာတိအာဒိဝိသေသောတိ ဒဿေတိ။ ဥပါသနတောတိ တေနေဝ သရဏဂမနေန တတ္ထ စ သက္ကစ္စကိရိယာယ အာဒရဂါရဝဗဟုမာနာဒိယောဂေန ပယိရုပါသနတော။ ဝေရမဏိယောတိ ဝေရံ ဝုစ္စတိ ပါဏာတိပါတာဒိဒုဿီလျံ၊ တဿ မဏနတော ဟနနတော ဝိနာသနတော ဝေရမဏိယော၊ ပဉ္စ ဝိရတိယော ဝိရတိပ္ပဓာနတ္တာ တဿ သီလဿ။ တေနေဝါဟ ‘‘ပဋိဝိရတော ဟောတီ’’တိ။

မိစ္ဆာဝဏိဇ္ဇာတိ န သမ္မာဝဏိဇ္ဇာ အယုတ္တဝဏိဇ္ဇာ အသာရုပ္ပဝဏိဇ္ဇာ။ ပဟာယာတိ အကရဏေနေဝ ပဇဟိတွာ။ ဓမ္မေနာတိ ဓမ္မတော အနပေတေန။ တေန အညမ္ပိ အဓမ္မိကံ ဇီဝိကံ ပဋိက္ခိပတိ။ သမေနာတိ အဝိသမေန။ တေန ကာယဝိသမာဒိဒုစ္စရိတံ ဝဇ္ဇေတွာ ကာယသမာဒိနာ သုစရိတေန အာဇီဝံ ဒဿေတိ။ သတ္ထဝဏိဇ္ဇာတိ အာယုဓဘဏ္ဍံ ကတွာ ဝါ ကာရေတွာ ဝါ ယထာကတံ ဝါ ပဋိလဘိတွာ တဿ ဝိက္ကယော။ သတ္တဝဏိဇ္ဇာတိ မနုဿဝိက္ကယော။ မံသဝဏိဇ္ဇာတိ သူနကာရာဒယော ဝိယ မိဂသူကရာဒိကေ ပေါသေတွာ မံသံ သမ္ပာဒေတွာ ဝိက္ကယော။ မဇ္ဇဝဏိဇ္ဇာတိ ယံ ကိဉ္စိ မဇ္ဇံ ယောဇေတွာ တဿ ဝိက္ကယော။ ဝိသဝဏိဇ္ဇာတိ ဝိသံ ယောဇေတွာ ဝိသံ ဂဟေတွာ ဝါ တဿ ဝိက္ကယော။ တတ္ထ သတ္ထဝဏိဇ္ဇာ ပရောပရောဓနိမိတ္တတာယ အကရဏီယာ ဝုတ္တာ။ သတ္တဝဏိဇ္ဇာ အဘုဇိဿဘာဝကရဏတော၊ မံသဝိသဝဏိဇ္ဇာ ဝဓဟေတုတော၊ မဇ္ဇဝဏိဇ္ဇာ ပမာဒဋ္ဌာနတော။

တဿေဝါတိ ပဉ္စဝေရမဏိလက္ခဏဿ သီလဿ စေဝ ပဉ္စမိစ္ဆာဝဏိဇ္ဇာလက္ခဏဿ အာဇီဝဿ စ။ ဝိပတ္တီတိ ဘေဒေါ ပကောပေါ စ။ ယာယာတိ ယာယ ပဋိပတ္တိယာ။ စဏ္ဍာလောတိ ဥပါသကစဏ္ဍာလော။ မလန္တိ ဥပါသကမလံ။ ပဋိကုဋ္ဌောတိ ဥပါသကနိဟီနော။ ဗုဒ္ဓါဒီသု ကမ္မကမ္မဖလေသု စ သဒ္ဓါဝိပရိယာယော အဿဒ္ဓိယံ မိစ္ဆာဓိမောက္ခော၊ ယထာဝုတ္တေန အဿဒ္ဓိယေန သမန္နာဂတော အဿဒ္ဓါ။ ယထာဝုတ္တသီလဝိပတ္တိအာဇီဝဝိပတ္တိဝသေန ဒုဿီလော။ ‘‘ဣမိနာ ဒိဋ္ဌာဒိနာ ဣဒံ နာမ မင်္ဂလံ ဟောတီ’’တိ – ဧဝံ ဗာလဇနပရိကပ္ပိတကောတူဟလသင်္ခါတေန ဒိဋ္ဌသုတမုတမင်္ဂလေန သမန္နာဂတော ကောတူဟလမင်္ဂလိကော။ မင်္ဂလံ ပစ္စေတီတိ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလာဒိဘေဒံ မင်္ဂလမေဝ ပတ္တိယာယတိ။ နော ကမ္မန္တိ ကမ္မဿကတံ နော ပတ္တိယာယတိ။ ဣတော ဗဟိဒ္ဓါတိ ဣတော သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓသာသနတော ဗဟိဒ္ဓါ ဗာဟိရကသမယေ။ ဒက္ခိဏေယျံ ပရိယေသတီတိ ဒုပ္ပဋိပန္နံ ဒက္ခိဏာရဟသညီ ဂဝေသတိ။ ပုဗ္ဗကာရံ ကရောတီတိ ဒါနမာနနာဒိကံ ကုသလကိရိယံ ပဌမတရံ ကရောတိ။ ဧတ္ထ စ ဒက္ခိဏေယျပရိယေသနပုဗ္ဗကာရေ ဧကံ ကတွာ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဝိပတ္တိယံ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန သမ္ပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယံ ပန ဝိသေသော – စတုန္နမ္ပိ ပရိသာနံ ရတိဇနနဋ္ဌေန ဥပါသကောဝ ရတနံ ဥပါသကရတနံ။ ဂုဏသောဘာကိတ္တိသဒ္ဒသုဂန္ဓတာဟိ ဥပါသကောဝ ပဒုမံ ဥပါသကပဒုမံ။ တထာ ဥပါသကပုဏ္ဍရီကော။

အာဒိမှီတိ အာဒိအတ္ထေ။ ကောဋိယန္တိ ပရိယန္တကောဋိယံ။ ဝိဟာရဂ္ဂေနာတိ ဩဝရကကောဋ္ဌာသေန၊ ‘‘ဣမသ္မိံ ဂဗ္ဘေ ဝသန္တာနံ ဣဒံ နာမ ဖလံ ပါပုဏာတီ’’တိအာဒီနာ တံ တံ ဝသနဋ္ဌာနကောဋ္ဌာသေနာတိ အတ္ထော။ အဇ္ဇတန္တိ အဇ္ဇ ဣစ္စေဝ အတ္ထော။

ပါဏေဟိဥပေတန္တိ ဣမိနာ တဿ သရဏဂမနဿ အာပါဏကောဋိကတံ ဒဿေန္တော ‘‘ယာဝ မေ ဇီဝိတံ ပဝတ္တတီ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ပုန ဇီဝိတေနပိ တံ ဝတ္ထုတ္တယံ ပဋိပူဇေန္တော သရဏဂမနံ ရက္ခာမီတိ ဥပ္ပန္နံ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ အဓိပ္ပာယံ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘အဟဉှီ’’တိအာဒိမာဟ။ ပါဏေဟိ ဥပေတန္တိ ဟိ ယာဝ မေ ပါဏာ ဓရန္တိ၊ တာဝ သရဏံ ဥပေတံ။ ဥပေန္တော စ န ဝါစာမတ္တေန န ဧကဝါရံ စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တေန၊ အထ ခေါ ပါဏာနံ ပရိစ္စဇနဝသေနပိ ယာဝဇီဝံ ဥပေတန္တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၇-၁၉။ သတ္တမေ ဇာဏုဿောဏီတိ နေတံ တဿ မာတာပိတူဟိ ကတံ နာမံ၊ အပိစ ခေါ ဌာနန္တရပ္ပဋိလာဘလဒ္ဓန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဇာဏုဿောဏီတိ ဌာနန္တရံ ကိရာ’’တိအာဒိ။ ဧကံ ဌာနန္တရန္တိ ဧကံ ပုရောဟိတဋ္ဌာနံ။ ဥဏှီသအာဒိကကုဓဘဏ္ဍေဟိ သဒ္ဓိံ လဒ္ဓံ တထာ စဿ ရညာ ဒိန္နန္တိ ဝဒန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ရညော သန္တိကေ စ လဒ္ဓဇာဏုဿောဏိသက္ကာရတ္တာ’’တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အဋ္ဌမနဝမေသု နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

၂၀-၂၁။ ဒသမေ ဒုန္နိက္ခိတ္တန္တိ ဒုဋ္ဌု နိက္ခိတ္တံ ပဒပစ္စာဘဋ္ဌံ ကတွာ မနသိ ဌပိတံ။ ပဇ္ဇတိ ဉာယတိ အတ္ထော ဧတေနာတိ ပဒံ၊ အတ္ထံ ဗျဉ္ဇယတိ ပကာသေတီတိ ဗျဉ္ဇနံ၊ ပဒမေဝ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဥပ္ပဋိပါဋိယာ…ပေ… ဗျဉ္ဇနန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ပဒသမုဒါယဗျတိရေကေန ဝိသုံ ပါဠိ နာမ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ဥဘယမေတံ ပါဠိယာဝ နာမ’’န္တိ။ ပကဋ္ဌာနဉှိ ဝစနပ္ပဗန္ဓာနံ အာဠိယေဝ ပါဠီတိ ဝုစ္စတိ။ သေသမေတ္ထ ဧကာဒသမဉ္စ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

အဓိကရဏဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။