📜

၄။ ဒေဝဒူတဝဂ္ဂေါ

၁။ သဗြဟ္မကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၁။ စတုတ္ထဿ ပဌမေ သဗြဟ္မကာနီတိ သသေဋ္ဌကာနိ။ ယေသန္တိ ယေသံ ကုလာနံ။ ပုတ္တာနန္တိ ပုတ္တေဟိ။ ပူဇိတသဒ္ဒယောဂေန ဟိ ဣဒံ ကရဏတ္ထေ သာမိဝစနံ။ တေနာတိ အာဟာရာဒိနာ။ ပဋိဇဂ္ဂိတာ ဂေါပိတာတိ ယထာကာလံ တဿ တဿ ဒါတဗ္ဗဿ ဒါနေန ဝေယျာဝစ္စဿ စ ကရဏေန ပဋိဇဂ္ဂိတာ စေဝ ဥပ္ပန္နာနတ္ထပ္ပဟရဏေန ဂေါပိတာ စ ဟောန္တိ။ တေသန္တိ မာတာပိတူနံ။ ဗြဟ္မာဒိဘာဝသာဓနတ္ထန္တိ တေသံ ဂုဏာနံ အတ္ထိတာယ လောကေ ဗြဟ္မာ နာမ ဝုစ္စတိ၊ အာစရိယော နာမ ဝုစ္စတိ၊ အာဟုနေယျော နာမ ဝုစ္စတိ၊ တေ မာတာပိတူနံ ပုတ္တကံ ပဋိလဘန္တီတိ ဒဿနဝသေန နေသံ ဗြဟ္မာဒိဘာဝသာဓနတ္ထံ ‘‘ဗဟုကာရာ’’တိ၊ ဝတွာ တံ တေသံ ဗဟုကာရတံ နာနာကာရတော ဒဿေတုံ ‘‘အာပါဒကာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မာတာပိတရော ဟိ ပုတ္တာနံ ဇီဝိတဿ အာပါဒကာ၊ သရီရဿ ပေါသကာ၊ အာစာရသမာစာရာနံ သိက္ခာပကာ သကလဿပိ ဣမဿ လောကဿ ဒဿေတာရော။ တေနာဟ ‘‘ပုတ္တာနံ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဣဋ္ဌာရမ္မဏံ တာဝ တေ ဒဿေန္တု၊ အနိဋ္ဌာရမ္မဏံ ကထန္တိ? တမ္ပိ ဒဿေတဗ္ဗမေဝ ဝဇ္ဇနီယဘာဝဇာနာပနတ္ထံ။

အဝိဇဟိတာ ဟောန္တီတိ တာသံ ဘာဝနာယ ဗြဟ္မာနံ ဗြဟ္မလောကေ ဥပ္ပန္နတ္တာ အဝိဇဟိတာ ဟောန္တိ ဘာဝနာ။ လောဘနီယဝယသ္မိံ ပဌမယောဗ္ဗနေ အတိဝိယ မုဒုဘာဝပ္ပတ္တဒဿနတ္ထံ သတဝိဟတဂ္ဂဟဏံ။ ပါဋိယေက္ကန္တိ ဝိသုံ။ ဣမိနာ ကာရဏေနာတိ ဣမိနာ ယထာဝုတ္တေန ပုတ္တေသု ပဝတ္တိတေဟိ အတိက္ကမေန မေတ္တာဒိသမုပ္ပတ္တိသင်္ခါတေန ကာရဏေန။

ထရုသိပ္ပန္တိ အသိသတ္တိကုန္တကလာပါဒိအာယုဓသိပ္ပံ။ မုဒ္ဒါဂဏနာတိ အင်္ဂုလိသံကောစနာဒိနာ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဂဏနာ။ အာဒိသဒ္ဒေန ပါဏာဒီနံ သင်္ဂဟော။ ပစ္ဆာစရိယာ နာမ မာတာပိတူနံ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဟိတဂဟဋ္ဌဝတ္တဿေဝ ပုဂ္ဂလဿ ယထာသကံ ဟတ္ထာစရိယာဒီနံ သိပ္ပဂ္ဂါဟာပနန္တိ ကတွာ သဗ္ဗပဌမံ အာစရိယာ နာမာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အာနီယ ဟုတံ အာဟုတံ။ ပကာရေဟိ ဟုတံ ပါဟုတံ။ အဘိသင်္ခတန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။

နမော ကရေယျာတိ သာယံ ပါတံ ဥပဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ‘‘ဣဒံ မယှံ ဥတ္တမပုညက္ခေတ္တ’’န္တိ နမက္ကာရံ ကရေယျ။ တာယ နံ ပါရိစရိယာယာတိ ဧတ္ထ နန္တိ နိပါတမတ္တံ၊ ယထာဝုတ္တပရိစရဏေနာတိ အတ္ထော ။ အထ ဝါ ပါရိစရိယာယာတိ ဘရဏကိစ္စကရဏကုလဝံသပ္ပတိဋ္ဌာနာပနာဒိနာ ပဉ္စဝိဓဥပဋ္ဌာနေန။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ပဉ္စဟိ ခေါ၊ ဂဟပတိပုတ္တ၊ ဌာနေဟိ ပုတ္တေန ပုရတ္ထိမာ ဒိသာ မာတာပိတရော ပစ္စုပဋ္ဌာတဗ္ဗာ – ‘ဘတော နေသံ ဘရိဿာမိ၊ ကိစ္စံ နေသံ ကရိဿာမိ၊ ကုလဝံသံ ဌပေဿာမိ၊ ဒါယဇ္ဇံ ပဋိပဇ္ဇာမိ၊ အထ ဝါ ပန ပေတာနံ ကာလကတာနံ ဒက္ခိဏံ အနုပ္ပဒဿာမီ’တိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဂဟပတိပုတ္တ၊ ပဉ္စဟိ ဌာနေဟိ ပုတ္တေန ပုရတ္ထိမာ ဒိသာ မာတာပိတရော ပစ္စုပဋ္ဌိတာ ပဉ္စဟိ ဌာနေဟိ ပုတ္တံ အနုကမ္ပန္တိ၊ ပါပါ နိဝါရေန္တိ၊ ကလျာဏေ နိဝေသေန္တိ၊ သိပ္ပံ သိက္ခာပေန္တိ၊ ပတိရူပေန ဒါရေန သံယောဇေန္တိ၊ သမယေ ဒါယဇ္ဇံ နိယျာဒေန္တီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၆၇)။

အပိစ ယော မာတာပိတရော တီသု ဝတ္ထူသု အဘိပ္ပသန္နေ ကတွာ သီလေသု ဝါ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဝါ နိယောဇေတွာ ဥပဋ္ဌဟတိ၊ အယံ မာတာပိတူပဋ္ဌာကာနံ အဂ္ဂေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သာ ပနာယံ ပါရိစရိယာ ပုတ္တဿ ဥဘယလောကဟိတသုခါဝဟာတိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဓေဝ နံ ပသံသန္တိ၊ ပေစ္စ သဂ္ဂေ ပမောဒတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပသံသန္တီတိ ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော မတ္တေယျော ပေတ္တေယျော သဂ္ဂသံဝတ္တနိယံ ပဋိပဒံ ပူရေတီ’’တိ ဣဓေဝ နံ ပသံသန္တိ။ အာမောဒတိ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ မောဒပ္ပတ္တိယာ။ ပမောဒတိ နာနပ္ပကာရမောဒသမ္ပဝတ္တိယာ။

သဗြဟ္မကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အာနန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၂။ ဒုတိယေ တထာဇာတိကောတိ တထာသဘာဝေါ။ စိတ္တေကဂ္ဂတာလာဘောတိ စိတ္တေကဂ္ဂတာယ အဓိဂမော။ ရူပမေဝ ကိလေသုပ္ပတ္တိယာ ကာရဏဘာဝတော ရူပနိမိတ္တံ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ သဿတာဒိနိမိတ္တန္တိ သဿတုစ္ဆေဒဘာဝနိမိတ္တံ။ ပုဂ္ဂလနိမိတ္တန္တိ ပုဂ္ဂလာဘိနိဝေသနနိမိတ္တံ။ ဓမ္မနိမိတ္တန္တိ ဓမ္မာရမ္မဏသင်္ခါတံ နိမိတ္တံ။ ‘‘သိယာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ’’တိ ထေရေန ပုဋ္ဌော ဘဂဝါ ‘‘သိယာ’’တိ အဝေါစ လောကုတ္တရသမာဓိပ္ပဋိလာဘံ သန္ဓာယ။ သော ဟိ နိဗ္ဗာနံ သန္တံ ပဏီတန္တိ စ ပဿတိ။ တေနာဟ ‘‘ဣဓာနန္ဒာ’’တိအာဒိ။

နိဗ္ဗာနံသန္တန္တိ သမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာတိ နိဗ္ဗာနံ သန္တန္တိ အာဘုဇိတွာ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ ။ ဒိဝသမ္ပီတိအာဒိနာ အသင်္ခတာယ ဓာတုယာ အစ္စန္တသန္တပဏီတာဒိဘာဝံ ဒဿေတိ။ အဋ္ဌဝိဓေတိ ‘‘သန္တံ ပဏီတံ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှာက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓော နိဗ္ဗာန’’န္တိ ဧဝံ အဋ္ဌဝိဓေ အာဘောဂသညိတေ သမန္နာဟာရေ။ နိဒ္ဓါရဏေ စေတံ ဘုမ္မံ။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ…ပေ… လဗ္ဘန္တေဝါတိ ‘‘ဣဓာနန္ဒ၊ ဘိက္ခုနော ဧဝံ ဟောတီ’’တိ အာဂတေ ဣမသ္မိံ သုတ္တပ္ပဒေသေ ဧကောပိ အာဘောဂသမန္နာဟာရော စေပိ သဗ္ဗေ အဋ္ဌပိ အာဘောဂသမန္နာဟာရာ လဗ္ဘန္တေဝ သမန္နာဟရတံ အတ္ထာဝဟတ္တာ။

ဉာဏေန ဇာနိတွာတိ ဝိပဿနာဉာဏသဟိတေန မဂ္ဂဉာဏေန ဇာနိတွာ။ ပရာနိ စ ဩပရာနိ စ စက္ခာဒီနိ အာယတနာနိ။ သန္တတာယာတိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိတာယ။ ကာယဒုစ္စရိတာဒိဓူမဝိရဟိတောတိ ကာယဒုစ္စရိတာဒိ ဧဝ သန္တာပနဋ္ဌေန ဓူမော၊ တေန ဝိရဟိတော။ အနီဃောတိ အပါပေါ။ ဇာတိဇရာဂဟဏေနေဝ ဗျာဓိမရဏမ္ပိ ဂဟိတမေဝါတိ တဗ္ဘာဝဘာဝတောတိ ဝုတ္တံ။

အာနန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ သာရိပုတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၃။ တတိယေ၊ ‘‘သာရိပုတ္တ၊ မယာ သံခိတ္တေန ဒေသိတံ ဓမ္မံ တာဒိသေနပိ န သုကရံ ဝိညာတု’’န္တိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေနေဝ ဝဒန္တော ထေရဿ ဉာဏံ သဗ္ဗမတိက္ကမံ။ အညာတာရော စ ဒုလ္လဘာတိ ဟိ ဣမိနာ သာမညဝစနေန သာရိပုတ္တတ္ထေရမ္ပိ အန္တောဂဓံ ကတွာ ဒဿေန္တော တေနပိ အတ္တနော ဒေသနာယ ဒုပ္ပဋိဝိဒ္ဓဘာဝံ ဒဿေတိ။

သမ္မာတိ ဟေတုနာ ကာရဏေန။ တေနာဟ ‘‘ဥပါယေနာ’’တိအာဒိ။ မာနာဘိသမယာတိ မာနဿ ဒဿနာဘိသမယာ။ ပဟာနာဘိသမယောတိ စ ဒဿနာဘိသမယောတိ စ ပရိညာဘိသမယော ဝုတ္တော။ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ဟိ ပရိညာကိစ္စသိဒ္ဓိယာ ကိစ္စဝသေန မာနံ ပဿတိ၊ အသမ္မောဟပ္ပဋိဝေဓဝသေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ အယမဿ ဒဿနာဘိသမယော။ တေန ဒိဋ္ဌော ပန ပဟာနာဘိသမယော စ။ ဒဿနာဘိသမယေန ဟိ ပရိညာဘိသမယမေဝ ပဟီယတိ။ ဒိဋ္ဌဝိသေန ဒိဋ္ဌသတ္တာနံ ဇီဝိတံ ဝိယ အယမဿ ပဟာနာဘိသမယော ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ပဟာနာဘိသမယဿ ဒဿနာဘိသမယနာနန္တရိယကတ္တာ ‘‘ပဟာနာဘိသမယေန’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ ပဟာနာဘိသမယေ ဟိ ဂဟိတေ ဒဿနာဘိသမယော ဂဟိတောဝ ဟောတိ။

အန္တမကာသိဒုက္ခဿာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန မာနဿ ပဟီနတ္တာ ယေ ဣမေ ‘‘ကာယဗန္ဓနဿ အန္တော ဇီရတိ (စူဠဝ။ ၂၇၈)၊ ဟရိတန္တံ ဝါ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၀၄) ဧဝံ ဝုတ္တအန္တိမမရိယာဒန္တော စ ‘‘အန္တမိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇီဝိကာန’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၃။၈၀၊ ဣတိဝု။ ၉၁) ဧဝံ ဝုတ္တလာမကန္တော စ ‘‘သက္ကာယော ဧကော အန္တော’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၁၀၃) ဧဝံ ဝုတ္တကောဋ္ဌာသန္တော စ ‘‘ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿ သပစ္စယသင်္ခယာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တကောဋ္ဌာသန္တော စာတိ စတ္တာရော အန္တာ၊ တေသု သဗ္ဗဿေဝ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ အဒုံ စတုတ္ထကောဋိသင်္ခါတံ အန္တမကာသိ၊ ပရိစ္ဆေဒံ ပရိဝဋုမံ အကာသိ၊ အန္တိမသမုဒယမတ္တာဝသေသံ ဒုက္ခမကာသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ အန္တမကာသီ’’တိ။

နနု စ ‘‘ပဟာန’’န္တိ ဣမဿ နိဒ္ဒေသေ နိဗ္ဗာနံ အာဂတံ? ဣဓ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနသင်္ခါတံ အရဟတ္တဖလံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ နိဒ္ဒေသေနာယံ ဝဏ္ဏနာ ဝိရုဇ္ဈတီတိ အာဟ ‘‘နိဒ္ဒေသေ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ တာနိ ပဒါနိ အာဂတာနီတိ တသ္မိံ နိဒ္ဒေသေ ‘‘ပဟာနံ ဝူပသမံ ပဋိနိဿဂ္ဂ’’န္တိအာဒီနိ (စူဠနိ။ ၇၅ ဥဒယမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော) ပဒါနိ အာဂတာနိ။

ဓမ္မတက္ကပုရေဇဝန္တိ ဣမိနာ တသ္မိံ စတုတ္ထဇ္ဈာနဝိမောက္ခေ ဌတွာ ဈာနင်္ဂါနိ ဝိပဿိတွာ အဓိဂတံ အရဟတ္တဝိမောက္ခံ ဝဒတိ။ အရဟတ္တဝိမောက္ခဿ ဟိ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တသမ္မာသင်္ကပ္ပသင်္ခါတော ဓမ္မတက္ကော ပုရေဇဝေါ ဟောတိ။

သာရိပုတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ နိဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၄။ စတုတ္ထေ ပိဏ္ဍကရဏတ္ထာယာတိ အာယူဟနဝသေန ရာသိကရဏတ္ထာယ။ အဘိန္နာနီတိ ဧကဒေသေနပိ အခဏ္ဍိတာနိ။ ဘိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ဟိ ဗီဇံ ဗီဇကိစ္စာယ န ဥပကပ္ပတိ။ အပူတီနီတိ ဥဒကတေမနေန ပူတိဘာဝံ န ဥပဂတာနိ။ ပူတိဗီဇဉှိ ဗီဇတ္ထာယ န ဥပကပ္ပတိ။ တေနာဟ ‘‘ပူတိဘာဝေန အဗီဇတ္တံ အပ္ပတ္တာနီ’’တိ။ န ဝါတေန န စ အာတပေန ဟတာနီတိ ဝါတေန စ အာတပေန စ န ဟတာနိ၊ နိရောဇတံ န ပါပိတာနိ။ နိရောဇဉှိ ကသဋဗီဇံ ဗီဇတ္ထာယ န ဥပကပ္ပတိ။ သာရာဒါနီတိ တဏ္ဍုလသာရဿ အာဒါနတော သာရာဒါနိ။ နိဿာရဉှိ ဗီဇံ ဗီဇတ္ထာယ န ဥပကပ္ပတိ။ တေနာဟ ‘‘ဂဟိတသာရာနီ’’တိ၊ ပတိဋ္ဌိတသာရာနီတိ အတ္ထော။ သန္နိစယဘာဝေန သုခံ သယိတာနီတိ စတ္တာရော မာသေ ကောဋ္ဌပက္ခိတ္တနိယာမေနေဝ သုခသယိတာနိ။

ကမ္မဝိဘတ္တီတိ ကမ္မဝိဘာဂေါ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မော ဝုစ္စတိ ပစ္စက္ခဘူတော ပစ္စုပ္ပန္နော အတ္တဘာဝေါ၊ တတ္ထ ဝေဒိတဗ္ဗဖလံ ကမ္မံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ။ ပစ္စုပန္နဘဝတော အနန္တရံ ဝေဒိတဗ္ဗဖလံ ကမ္မံ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယံ။ အပရပရိယာယဝေဒနီယန္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မာနန္တရဘဝတော အညသ္မိံ အတ္တဘာဝပရိယာယေ အတ္တဘာဝပရိဝတ္တေ ဝေဒိတဗ္ဗဖလံ ကမ္မံ။ ပဋိပက္ခေဟိ အနဘိဘူတတာယ ပစ္စယဝိသေသေန ပဋိလဒ္ဓဝိသေသတာယ စ ဗလဝဘာဝပ္ပတ္တာ တာဒိသဿ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဿ ဝသေန သာတိသယာ ဟုတွာ ပဝတ္တာ ပဌမဇဝနစေတနာ တသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဖလဒါယိနီ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယကမ္မံ နာမ။ သာ ဟိ ဝုတ္တာကာရေန ဗလဝတီ ဇဝနသန္တာနေ ဂုဏဝိသေသယုတ္တေသု ဥပကာရာနုပကာရဝသပ္ပဝတ္တိယာ အာသေဝနာလာဘေန အပ္ပဝိပါကတာယ စ ပဌမဇဝနစေတနာ ဣတရဒွယံ ဝိယ ပဝတ္တသန္တာနုပရမာပေက္ခံ ဩကာသလာဘာပေက္ခဉ္စ ကမ္မံ န ဟောတီတိ ဣဓေဝ ပုပ္ဖမတ္တံ ဝိယ ပဝတ္တိဝိပါကမတ္တံ ဖလံ ဒေတိ။ တထာ အသက္ကောန္တန္တိ ကမ္မဿ ဝိပါကဒါနံ နာမ ဥပဓိပ္ပယောဂါဒိပစ္စယန္တရသမဝါယေနေဝ ဟောတီတိ တဒဘာဝတော တသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဝိပါကံ ဒါတုံ အသက္ကောန္တံ။ အဟောသိကမ္မန္တိ အဟောသိ ဧဝ ကမ္မံ၊ န တဿ ဝိပါကော အဟောသိ အတ္ထိ ဘဝိဿတိ စာတိ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ ကမ္မံ။

အတ္ထသာဓိကာတိ ဒါနာဒိပါဏာတိပါတာဒိအတ္ထဿ နိပ္ဖာဒိကာ။ ကာ ပန သာတိ အာဟ ‘‘သတ္တမဇဝနစေတနာ’’တိ။ သာ ဟိ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာ ဝုတ္တနယေန ပဋိလဒ္ဓဝိသေသာ ပုရိမဇဝနစေတနာဟိ လဒ္ဓါသေဝနာ စ သမာနာ အနန္တရတ္တဘာဝေ ဝိပါကဒါယိနီ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယကမ္မံ နာမ။ ပုရိမဥပမာယယေဝါတိ မိဂလုဒ္ဒကောပမာယယေဝ။

သတိ သံသာရပ္ပဝတ္တိယာတိ ဣမိနာ အသတိ သံသာရပ္ပဝတ္တိယံ အဟောသိကမ္မပက္ခေ တိဋ္ဌတိ ဝိပစ္စနောကာသဿ အဘာဝတောတိ ဒီပေတိ။ ယံ ဂရုကန္တိ ယံ အကုသလံ မဟာသာဝဇ္ဇံ၊ ကုသလဉ္စ မဟာနုဘာဝံ ကမ္မံ။ ကုသလံ ဝါ ဟိ ဟောတု အကုသလံ ဝါ၊ ယံ ဂရုကံ မာတုဃာတာဒိကမ္မံ ဝါ မဟဂ္ဂတကမ္မံ ဝါ၊ တဒေဝ ပဌမံ ဝိပစ္စတိ။ တေနာဟ ‘‘ကုသလာကုသလေသု ပနာ’’တိအာဒိ။ ယံ ဗဟုလန္တိ ယံ ဗဟုလံ အဘိဏှသော ကတံ သမာသေဝိတံ။ တေနာဟ ‘‘ကုသလာကုသလေသု ပန ယံ ဗဟုလံ ဟောတီ’’တိအာဒိ။ ယဒါသန္နံ နာမ မရဏကာလေ အနုဿရိတံ ကမ္မံ၊ အာသန္နကာလေ ကတေ ပန ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ယံ ပန ကုသလာကုသလေသု အာသန္နမရဏေ’’တိအာဒိ။ အနုဿရိတုန္တိ ပရိဗျတ္တဘာဝေန အနုဿရိတုံ။

တေသံ အဘာဝေတိ တေသံ ယံဂရုကာဒီနံ တိဏ္ဏံ ကမ္မာနံ အဘာဝေ။ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝိပါကံ ဒေတီတိ ပဋိသန္ဓိဇနကဝသေန ဝိပါကံ ဒေတိ။ ပဋိသန္ဓိဇနကဝသေန ဟိ ဂရုကာဒိကမ္မစတုက္ကံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဂရုကံ သဗ္ဗပဌမံ ဝိပစ္စတိ၊ ဂရုကေ အသတိ ဗဟုလီကတံ၊ တသ္မိံ အသတိ ယဒါသန္နံ ၊ တသ္မိံ အသတိ ‘‘ကဋတ္တာ ဝါ ပနာ’’တိ ဝုတ္တံ ပုရိမဇာတီသု ကတကမ္မံ ဝိပစ္စတိ။ ဗဟုလာသန္နပုဗ္ဗကတေသု စ ဗလာဗလံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ ပါပတော ပါပန္တရံ ကလျာဏဉ္စ၊ ကလျာဏတော ကလျာဏန္တရံ ပါပဉ္စ ဗဟုလီကတံ။ တတော မဟတောဝ ပုဗ္ဗကတာဒိ အပ္ပဉ္စ ဗဟုလာနုဿရဏေန ဝိပ္ပဋိသာရာဒိဇနနတော၊ ပဋိပက္ခဿ အပရိပုဏ္ဏတာယ အာရဒ္ဓဝိပါကဿ ကမ္မဿ ကမ္မသေသဿ ဝါ အပရပရိယာယဝေဒနီယဿ အပရိက္ခီဏတာယ သန္တတိယာ ပရိဏာမဝိသေသတောတိ တေဟိ တေဟိ ကာရဏေဟိ အာယူဟိတဖလံ ပဌမံ ဝိပစ္စတိ။ မဟာနာရဒကဿပဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၁၅၃ အာဒယော) ဝိဒေဟရညော သေနာပတိ အလာတော၊ ဗီဇကော ဒါသော၊ ရာဇကညာ ရုစာ စ ဧတ္ထ နိဒဿနံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ –

‘‘တတြာနန္ဒ၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော ဣဓ ပါဏာတိပါတီ…ပေ… မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ၊ ပုဗ္ဗေ ဝါဿ တံ ကတံ ဟောတိ ပါပကမ္မံ ဒုက္ခဝေဒနီယံ၊ ပစ္ဆာ ဝါဿ တံ ကတံ ဟောတိ ပါပကမ္မံ ဒုက္ခဝေဒနီယံ၊ မရဏကာလေ ဝါဿ ဟောတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ၊ တေန သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ –

အာဒိ ။ သဗ္ဗံ မဟာကမ္မဝိဘင်္ဂသုတ္တံ (မ။ နိ။ ၃။၃၀၃) ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ ကိံ ဗဟုနာ။ ယံ တံ တထာဂတဿ မဟာကမ္မဝိဘင်္ဂဉာဏံ၊ တဿေဝါယံ ဝိသယော၊ ယဒိဒံ တဿ တဿ ကမ္မဿ တေန တေန ကာရဏေန ပုဗ္ဗာပရဝိပါကတာ သမတ္ထီယတိ။

ဣဒါနိ ဇနကာဒိကမ္မစတုက္ကံ ဝိဘဇန္တော ‘‘ဇနကံ နာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ ပဝတ္တိံ န ဇနေတီတိ ပဝတ္တိဝိပါကံ န ဇနေတိ။ ပဌမနယေ ဇနကကမ္မဿ ပဋိသန္ဓိဝိပါကမတ္တဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ တဿ ပဝတ္တိဝိပါကဒါယကတ္တမ္ပိ အနုဇာနန္တော ‘‘အပရော နယော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဋိသန္ဓိဒါနာဒိဝသေန ဝိပါကသန္တာနဿ နိဗ္ဗတ္တကံ ဇနကံ။ သုခဒုက္ခသန္တာနဿ နာမရူပပ္ပဗန္ဓဿ ဝါ စိရတရံ ပဝတ္တိဟေတုဘူတံ ဥပတ္ထမ္ဘကံ။ တေနာဟ ‘‘သုခဒုက္ခံ ဥပတ္ထမ္ဘေတိ၊ အဒ္ဓါနံ ပဝတ္တေတီ’’တိ။ ဥပပီဠကံ သုခဒုက္ခပ္ပဗန္ဓေ ပဝတ္တမာနေ သဏိကံ သဏိကံ ဟာပေတိ။ တေနာဟ ‘‘သုခဒုက္ခံ ပီဠေတိ ဗာဓေတိ၊ အဒ္ဓါနံ ပဝတ္တိတုံ န ဒေတီ’’တိ။

ဝါတကာဠကော မဟလ္လကော စောရေ ဃာတေတုံ န သက္ကောတီတိ သော ကိရ မဟလ္လကကာလေ ဧကပ္ပဟာရေန သီသံ ဆိန္ဒိတုံ န သက္ကောတိ၊ ဒွေ တယော ဝါရေ ပဟရန္တော မနုဿေ ကိလမေတိ၊ တသ္မာ တေ ဧဝမာဟံသု။ အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘိတွာတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ ဩရတော အနုလောမိကံ ခန္တိံ လဘိတွာ ။ တရုဏဝစ္ဆာယ ဂါဝိယာ မဒ္ဒိတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပိတောတိ ဧကာ ကိရ ယက္ခိနီ ဓေနုဝေသေန အာဂန္တွာ ဥရေ ပဟရိတွာ မာရေသိ၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ နဂရေ ဘဝေါ နာဂရိယော။

ဃာတေတွာတိ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ။ ကမ္မဿ ဥပစ္ဆိန္ဒနံ နာမ တဿ ဝိပါကပ္ပဋိဗာဟနမေဝါတိ အာဟ ‘‘တဿ ဝိပါကံ ပဋိဗာဟိတွာ’’တိ။ တဉ္စ အတ္တနော ဝိပါကုပ္ပတ္တိယာ ဩကာသကရဏန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘အတ္တနော ဝိပါကဿ ဩကာသံ ကရောတီ’’တိ။ ဝိပစ္စနာယ ကတောကာသံ ကမ္မံ ဝိပက္ကမ္မေဝ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဧဝံ ပန ကမ္မေန ကတေ ဩကာသေ တံ ဝိပါကံ ဥပ္ပန္နံ နာမ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ဥပပီဠကံ အညဿ ဝိပါကံ ဥပစ္ဆိန္ဒတိ၊ န သယံ အတ္တနော ဝိပါကံ ဒေတိ။ ဥပဃာတကံ ပန ဒုဗ္ဗလကမ္မံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ အတ္တနော ဝိပါကံ ဥပ္ပာဒေတီတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ ကိဉ္စိ ဗဟွာဗာဓတာဒိပစ္စယူပသန္နိပါတေန ဝိပါကဿ ဝိဗာဓကံ ဥပပီဠကံ၊ တထာ ဝိပါကဿေဝ ဥပစ္ဆေဒကံ။ ဥပဃာတကကမ္မံ ပန ဥပဃာတေတွာ အတ္တနော ဝိပါကဿ ဩကာသကရဏေန ဝိပစ္စနေ သတိ ဇနကမေဝ သိယာ။ ဇနကာဒိဘာဝေါ နာမ ဝိပါကံ ပတိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော၊ န ကမ္မံ ပတီတိ ဝိပါကဿေဝ ဥပဃာတကတာ ယုတ္တာ ဝိယ ဒိဿတိ၊ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။

အပရော နယော – ယသ္မိံ ကမ္မေ ကတေ ပဋိသန္ဓိယံ ပဝတ္တေ စ ဝိပါကကဋတ္တာရူပါနံ ဥပ္ပတ္တိ ဟောတိ၊ တံ ဇနကံ။ ယသ္မိံ ပန ကတေ အညေန ဇနိတဿ ဣဋ္ဌဿ ဝါ အနိဋ္ဌဿ ဝါ ဖလဿ ဝိဗာဓကဝိစ္ဆေဒကပစ္စယာနုပ္ပတ္တိယာ ဥပဗြူဟနပစ္စယုပ္ပတ္တိယာ ဇနကသာမတ္ထိယာနုရူပံ ပရိသုဒ္ဓိစိရတရပ္ပဗန္ဓာ ဟောတိ၊ တံ ဥပတ္ထမ္ဘကံ။ ဇနကေန နိဗ္ဗတ္တိတံ ကုသလဖလံ ဝါ အကုသလဖလံ ဝါ ယေန ပစ္စနီကဘူတေန ရောဂဓာတုဝိသမတာဒိနိမိတ္တတာယ ဝိဗာဓယတိ၊ တံ ဥပပီဠကံ။ ယေန ပန ကမ္မုနာ ဇနကသာမတ္ထိယဝသေန စိရတရပ္ပဗန္ဓာရဟမ္ပိ သမာနံ ဖလံ ဝိစ္ဆေဒကပစ္စယုပ္ပတ္တိယာ ဥပဟညတိ ဝိစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ တံ ဥပဃာတကန္တိ အယမေတ္ထ သာရော။

တတ္ထ ကေစိ ဒုတိယဿ ကုသလဘာဝံ ဣတ္ထတ္တမာဂတဿ အပ္ပာဗာဓဒီဃာယုကတာသံဝတ္တနဝသေန၊ ပစ္ဆိမာနံ ဒွိန္နံ အကုသလဘာဝံ ဗဟွာဗာဓအပ္ပာယုကတာသံဝတ္တနဝသေန ဝဏ္ဏေန္တိ။ တထာ စ ဝုတ္တံ မဇ္ဈိမနိကာယေ စူဠကမ္မဝိဘင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၂၉၀) –

‘‘စတ္တာရိ ဟိ ကမ္မာနိ – ဥပပီဠကံ၊ ဥပစ္ဆေဒကံ၊ ဇနကံ၊ ဥပတ္ထမ္ဘကန္တိ။ ဗလဝကမ္မေန ဟိ နိဗ္ဗတ္တံ ပဝတ္တေ ဥပပီဠကံ အာဂန္တွာ အတ္ထတော ဧဝံ ဝဒတိ နာမ ‘သစာဟံ ပဌမတရံ ဇာနေယျံ၊ န တေ ဣဓ နိဗ္ဗတ္တိတုံ ဒဒေယျံ၊ စတူသုယေဝ တံ အပါယေသု နိဗ္ဗတ္တာပေယျံ။ ဟောတု၊ တွံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ နိဗ္ဗတ္တ၊ အဟံ ဥပပီဠကကမ္မံ နာမ တံ ပီဠေတွာ နိရောဇံ နိယူသံ ကသဋံ ကရိဿာမီ’တိ။ တတော ပဋ္ဌာယ တံ တာဒိသံ ကရောတိ။ ကိံ ကရောတိ? ပရိဿယံ ဥပနေတိ၊ ဘောဂေ ဝိနာသေတိ။

‘‘တတ္ထ ဒါရကဿ မာတုကုစ္ဆိယံ နိဗ္ဗတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ မာတု အဿာဒေါ ဝါ သုခံ ဝါ န ဟောတိ၊ မာတာပိတူနံ ပီဠာဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ပရိဿယံ ဥပနေတိ။ ဒါရကဿ ပန မာတုကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ ဂေဟေ ဘောဂါ ဥဒကံ ပတွာ လောဏံ ဝိယ ရာဇာဒီနံ ဝသေန နဿန္တိ၊ ကုမ္ဘဒေါဟနဓေနုယော ခီရံ န ဒေန္တိ၊ သူရတာ ဂေါဏာ စဏ္ဍာ ဟောန္တိ၊ ကာဏာ ဟောန္တိ၊ ခဉ္ဇာ ဟောန္တိ၊ ဂေါမဏ္ဍလေ ရောဂေါ ပတတိ၊ ဒါသာဒယော ဝစနံ န ကရောန္တိ၊ ဝါပိတံ သဿံ န ဇာယတိ၊ ဂေဟဂတံ ဂေဟေ၊ အရညဂတံ အရညေ နဿတိ၊ အနုပုဗ္ဗေန ဃာသစ္ဆာဒနမတ္တံ ဒုလ္လဘံ ဟောတိ၊ ဂဗ္ဘပရိဟာရော န ဟောတိ၊ ဝိဇာတကာလေ မာတု ထညံ ဆိဇ္ဇတိ၊ ဒါရကော ပရိဟာရံ အလဘန္တော ပီဠိတော နိရောဇော နိယူသော ကသဋော ဟောတိ။ ဣဒံ ဥပပီဠကကမ္မံ နာမ။

‘‘ဒီဃာယုကကမ္မေန ပန နိဗ္ဗတ္တဿ ဥပစ္ဆေဒကကမ္မံ အာဂန္တွာ အာယုံ ဆိန္ဒတိ။ ယထာ ဟိ ပုရိသော အဋ္ဌုသဘဂမနံ ကတွာ သရံ ခိပေယျ၊ တမညော ဓနုတော မုတ္တမတ္တံ မုဂ္ဂရေန ပဟရိတွာ တတ္ထေဝ ပါတေယျ၊ ဧဝံ ဒီဃာယုကကမ္မေန နိဗ္ဗတ္တဿ ဥပစ္ဆေဒကကမ္မံ အာယုံ ဆိန္ဒတိ။ ကိံ ကရောတိ? စောရာနံ အဋဝိံ ပဝေသေတိ၊ ဝါဠမစ္ဆောဒကံ ဩတာရေတိ၊ အညတရံ ဝါ ပန သပရိဿယဌာနံ ဥပနေတိ။ ဣဒံ ဥပစ္ဆေဒကကမ္မံ နာမ။ ‘ဥပဃာတက’န္တိပိ ဧတဿေဝ နာမံ။ ပဋိသန္ဓိနိဗ္ဗတ္တကံ ပန ကမ္မံ ဇနကကမ္မံ နာမ။ အပ္ပဘောဂကုလာဒီသု နိဗ္ဗတ္တဿ ဘောဂသမ္ပဒါဒိကရဏေန ဥပတ္ထမ္ဘကကမ္မံ ဥပတ္ထမ္ဘကကမ္မံ နာမ။

‘‘ပရိတ္တကမ္မေနပိ နိဗ္ဗတ္တံ ဧတံ ပဝတ္တေ ပါဏာတိပါတာဒိဝိရတိကမ္မံ အာဂန္တွာ အတ္ထတော ဧဝံ ဝဒတိ နာမ ‘သစာဟံ ပဌမတရံ ဇာနေယျံ၊ န တေ ဣဓ နိဗ္ဗတ္တိတုံ ဒဒေယျံ၊ ဒေဝလောကေယေဝ တံ နိဗ္ဗတ္တာပေယျံ၊ ဟောတု၊ တွံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ နိဗ္ဗတ္တ၊ အဟံ ဥပတ္ထမ္ဘကကမ္မံ နာမ ဥပတ္ထမ္ဘံ တေ ကရိဿာမီ’တိ ဥပတ္ထမ္ဘံ ကရောတိ။ ကိံ ကရောတိ? ပရိဿယံ နာသေတိ၊ ဘောဂေ ဥပ္ပာဒေတိ။

‘‘တတ္ထ ဒါရကဿ မာတုကုစ္ဆိယံ နိဗ္ဗတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ မာတာပိတူနံ သုခမေဝ သာတမေဝ ဟောတိ။ ယေပိ ပကတိယာ မနုဿာမနုဿပရိဿယာ ဟောန္တိ၊ တေ သဗ္ဗေ အပဂစ္ဆန္တိ ။ ဧဝံ ပရိဿယံ နာသေတိ။ ဒါရကဿ ပန မာတုကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ ဂေဟေ ဘောဂါနံ ပမာဏံ န ဟောတိ၊ နိဓိကုမ္ဘိယော ပုရတောပိ ပစ္ဆတောပိ ဂေဟံ ပရိဝဋ္ဋမာနာ ပဝိသန္တိ။ မာတာပိတရော ပရေဟိ ဌပိတဓနဿပိ သမ္မုခီဘာဝံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဓေနုယော ဗဟုခီရာ ဟောန္တိ၊ ဂေါဏာ သုခသီလာ ဟောန္တိ၊ ဝပ္ပဋ္ဌာနေ သဿာနိ သမ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဝဍ္ဎိယာ ဝါ သမ္ပယုတ္တံ၊ တာဝကာလိကံ ဝါ ဒိန္နံ ဓနံ အစောဒိတာ သယမေဝ အာဟရိတွာ ဒေန္တိ၊ ဒါသာဒယော သုဗ္ဗစာ ဟောန္တိ၊ ကမ္မန္တာ န ပရိဟာယန္တိ၊ ဒါရကော ဂဗ္ဘတော ပဋ္ဌာယ ပရိဟာရံ လဘတိ၊ ကောမာရိကဝေဇ္ဇာ သန္နိဟိတာဝ ဟောန္တိ။ ဂဟပတိကုလေ ဇာတော သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ၊ အမစ္စကုလာဒီသု ဇာတော သေနာပတိဋ္ဌာနာဒီနိ လဘတိ။ ဧဝံ ဘောဂေ ဥပ္ပာဒေတိ။ သော အပရိဿယော သဘောဂေါ စိရံ ဇီဝတိ။ ဣဒံ ဥပတ္ထမ္ဘကကမ္မံ နာမ။ ဣမေသု စတူသု ပုရိမာနိ ဒွေ အကုသလာနေဝ၊ ဇနကံ ကုသလမ္ပိ အကုသလမ္ပိ၊ ဥပတ္ထမ္ဘကံ ကုသလမေဝါ’’တိ။

ဧတ္ထ ဝိဗာဓူပဃာတာ နာမ ကုသလဝိပါကမှိ န ယုတ္တာတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ဒွေ အကုသလာနေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒေဝဒတ္တာဒီနံ ပန နာဂါဒီနံ ဣတော အနုပ္ပဒိန္နယာပနကပေတာနဉ္စ နရကာဒီသု အကုသလဝိပါကူပတ္ထမ္ဘနူပပီဠနူပဃာတကာနိ သန္တီတိ စတုန္နမ္ပိ ကုသလာကုသလဘာဝေါ န ဝိရုဇ္ဈတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ယာ ဗဟူသု အာနန္တရိယေသု ကတေသု ဧကေန ဂဟိတပ္ပဋိသန္ဓိကဿ ဣတရေသံ တဿ အနုဗလပ္ပဒါယိတာ ဝုတ္တာ၊ သာပိ သမတ္ထိတာ ဟောတိ။

သုတ္တန္တပရိယာယေန ဧကာဒသ ကမ္မာနိ ဝိဘဇိတွာ ဣဒါနိ အဘိဓမ္မပရိယာပန္နံ ဒဿေန္တော ‘‘အတ္ထေကစ္စာနိ ပါပကာနိ ကမ္မသမာဒါနာနီ’’တိအာဒိနာ ဝိဘင်္ဂပါဠိံ (ဝိဘ။ ၈၁၀) ဒဿေတိ။ တတ္ထ ဂတိသမ္ပတ္တိပဋိဗာဠှာနီတိ ဂတိသမ္ပတ္တိယာ ပဋိဗာဟိတာနိ နိဝါရိတာနိ ပဋိသေဓိတာနိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ စ ဂတိသမ္ပတ္တီတိ သမ္ပန္နဂတိ ဒေဝလောကော စ မနုဿလောကော စ။ ဂတိဝိပတ္တီတိ ဝိပန္နဂတိ စတ္တာရော အပါယာ။ ဥပဓိသမ္ပတ္တီတိ အတ္တဘာဝသမိဒ္ဓိ။ ဥပဓိဝိပတ္တီတိ ဟီနအတ္တဘာဝတာ။ ကာလသမ္ပတ္တီတိ သုရာဇသုမနုဿကာလသင်္ခါတော သမ္ပန္နကာလော။ ကာလဝိပတ္တီတိ ဒုရာဇဒုမ္မနုဿကာလသင်္ခါတော ဝိပန္နကာလော။ ပယောဂသမ္ပတ္တီတိ သမ္မာပယောဂေါ။ ပယောဂဝိပတ္တီတိ မိစ္ဆာပယောဂေါ။

ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တပါဠိယာ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနိဋ္ဌာရမ္မဏာနုဘဝနာရဟေ ကမ္မေ ဝိဇ္ဇမာနေယေဝါတိ ဣမိနာ အနိဋ္ဌာရမ္မဏာနုဘဝနနိမ္မိတ္တကဿ ပါပကမ္မဿ သဗ္ဘာဝံ ဒဿေတိ။ တံ ကမ္မန္တိ တံ ပါပကံ ကမ္မံ။ ဧကစ္စဿ ဟိ အနိဋ္ဌာရမ္မဏာနုဘဝနနိမိတ္တံ ဗဟုပါပကမ္မံ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ဂတိဝိပတ္တိယံ ဌိတဿေဝ ဝိပစ္စတိ။ ယဒိ ပန သော ဧကေန ကလျာဏကမ္မေန ဂတိသမ္ပတ္တိယံ ဒေဝေသု ဝါ မနုဿေသု ဝါ နိဗ္ဗတ္တေယျ၊ တာဒိသေ ဌာနေ အကုသလဿ ဝါရော နတ္ထိ၊ ဧကန္တံ ကုသလဿေဝါတိ တံ ကမ္မံ ဂတိသမ္ပတ္တိပဋိဗာဠှံ န ဝိပစ္စတိ။ ပတိဗာဟိတံ ဟုတွာတိ ဗာဓိတံ ဟုတွာ။ အတ္တဘာဝသမိဒ္ဓိယန္တိ သရီရသမ္ပတ္တိယံ။ ကိလိဋ္ဌကမ္မဿာတိ ဟတ္ထိမေဏ္ဍအဿဗန္ဓကဂေါပါလကာဒိကမ္မဿ။ ပလာယိတဗ္ဗယုတ္တကာလေတိ ဟတ္ထိအာဒိပစ္စတ္ထိကသမာဂမကာလေ။ လဉ္ဇံ ဒေတီတိ ဧဝံ မေ ဗာဓတံ ပရေသံ ဝသေ န ဟောတီတိ ဒေတိ။ စောရိကယုတ္တကာလေတိ ပက္ခဗလာဒီနံ လဗ္ဘမာနကာလေ။ အန္တရကပ္ပေတိ ပရိယောသာနပ္ပတ္တေ အန္တရကပ္ပေ။

အဘိဓမ္မနယေန သောဠသ ကမ္မာနိ ဝိဘဇိတွာ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂပရိယာယေန (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၃၄-၂၃၅) ဒွါဒသ ကမ္မာနိ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘အပရာနိပီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အတီတဘဝေသု ကတဿ ကမ္မဿ အတီတဘဝေသုယေဝ ဝိပက္ကဝိပါကံ ဂဟေတွာ ‘‘အဟောသိ ကမ္မံ အဟောသိ ကမ္မဝိပါကော’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ယံ ကမ္မံ အတီတေ အာယူဟိတ’’န္တိအာဒိ။ ဝိပါကဝါရန္တိ ဝိပစ္စနာဝသရံ ဝိပါကဝါရံ။ ‘‘ဝိပါကဝါရံ လဘတီ’’တိ ဣမိနာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ‘‘ပဋိသန္ဓိံ ဇနေသီ’’တိအာဒိနာ ဝိဘာဝေတိ။ တတ္ထ ပဋိသန္ဓိံ ဇနေသီတိ ဣမိနာ စ ပဋိသန္ဓိဒါယကဿ ကမ္မဿ ပဝတ္တိဝိပါကဒါယိတာပိ ဝုတ္တာ ဟောတိ။ ပဝတ္တိဝိပါကဿေဝ ပန ဒါယကံ ရူပဇနကသီသေန ဝဒတိ။ တဿေဝ အတီတဿ ကမ္မဿ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယဿ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယဿ စ ပစ္စယဝေကလ္လေန အတီတဘဝေသုယေဝ အဝိပက္ကဝိပါကဉ္စ၊ အတီတေယေဝ ပရိနိဗ္ဗုတဿ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယဥပပဇ္ဇဝေဒနီယအပရပရိယာယဝေဒနီယဿ ကမ္မဿ အဝိပက္ကဝိပါကဉ္စ ဂဟေတွာ ‘‘အဟောသိ ကမ္မံ နာဟောသိ ကမ္မဝိပါကော’’တိပိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ယံ ပန ဝိပါကဝါရံ န လဘီ’’တိအာဒိ။

အတီတဿေဝ ကမ္မဿ အဝိပက္ကဝိပါကဿ ပစ္စုပ္ပန္နဘဝေ ပစ္စယသမ္ပတ္တိယာ ဝိပစ္စမာနံ ဝိပါကံ ဂဟေတွာ ‘‘အဟောသိ ကမ္မံ အတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ယံ ပန အတီတေ အာယူဟိတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ အတီတဿေဝ ကမ္မဿ အတိက္ကန္တဝိပါကကာလဿ စ ပစ္စုပ္ပန္နဘဝေ ပရိနိဗ္ဗာယန္တဿ စ အဝိပစ္စမာနဝိပါကံ ဂဟေတွာ ‘‘အဟောသိ ကမ္မံ နတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အလဒ္ဓဝိပါကဝါရ’’န္တိအာဒိ။ အတီတဿေဝ ကမ္မဿ ဝိပါကာရဟဿ အဝိပက္ကဝိပါကဿ အနာဂတဘဝေ ပစ္စယသမ္ပတ္တိယာ ဝိပစ္စိတဗ္ဗံ ဝိပါကံ ဂဟေတွာ ‘‘အဟောသိ ကမ္မံ ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ယံ ပန အတီတေ အာယူဟိတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ အတီတဿေဝ ကမ္မဿ အတိက္ကန္တဝိပါကကာလဿ စ အနာဂတဘဝေ ပရိနိဗ္ဗာယိတဗ္ဗဿ အဝိပစ္စိတဗ္ဗဝိပါကဉ္စ ဂဟေတွာ ‘‘အဟောသိ ကမ္မံ န ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ယံ အနာဂတေ ဝိပါကဝါရံ န လဘိဿတီ’’တိအာဒိ။ ဧဝံ တာဝ အတီတကမ္မံ အတီတပစ္စုပ္ပန္နာနာဂတဝိပါကာဝိပါကဝသေန ဆဓာ ဒဿိတံ။

ဣဒါနိ ပစ္စုပ္ပန္နဘဝေ ကတဿ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယဿ ဣဓေဝ ဝိပစ္စမာနံ ဝိပါကံ ဂဟေတွာ ‘‘အတ္ထိ ကမ္မံ အတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ယံ ပန ဧတရဟိ အာယူဟိတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ယံ ပန ဧတရဟိ ဝိပါကဝါရံ န လဘတီတိအာဒိနာ တဿေဝ ပစ္စုပ္ပန္နဿ ကမ္မဿ ပစ္စယဝေကလ္လေန ဣဓ အဝိပစ္စမာနဉ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပရိနိဗ္ဗာယန္တဿ ဣဓ အဝိပစ္စမာနဉ္စ ဝိပါကံ ဂဟေတွာ ‘‘အတ္ထိ ကမ္မံ နတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေတိ။ ပစ္စုပ္ပန္နဿေဝ ကမ္မဿ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယဿ အပရပရိယာယဝေဒနီယဿ စ အနာဂတဘဝေ ဝိပစ္စိတဗ္ဗဝိပါကံ ဂဟေတွာ ‘‘အတ္ထိ ကမ္မံ ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ယံ ပန ဧတရဟိ အာယူဟိတံ အနာဂတေ ဝိပါကဝါရံ လဘိဿတီ’’တိအာဒိ။ ပစ္စုပ္ပန္နဿေဝ ကမ္မဿ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယဿ ပစ္စယဝေကလ္လေန အနာဂတဘဝေ အဝိပစ္စိတဗ္ဗဉ္စ အနာဂတဘဝေ ပရိနိဗ္ဗာယိတဗ္ဗဿ အပရပရိယာယဝေဒနီယဿ အဝိပစ္စိတဗ္ဗဉ္စ ဝိပါကံ ဂဟေတွာ ‘‘အတ္ထိ ကမ္မံ န ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ယံ ပန ဝိပါကဝါရံ န လဘိဿတီ’’တိအာဒိ။

ဧဝဉ္စ ပစ္စုပ္ပန္နကမ္မံ ပစ္စုပ္ပန္နာနာဂတဝိပါကာဝိပါကဝသေန စတုဓာ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အနာဂတဘဝေ ကတဿ ကမ္မဿ အနာဂတေ ဝိပစ္စိတဗ္ဗဝိပါကံ ဂဟေတွာ ‘‘ဘဝိဿတိ ကမ္မံ ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ယံ ပနာနာဂတေ အာယူဟိဿတီ’’တိအာဒိမာဟ။ တဿေဝ အနာဂတဿ ကမ္မဿ ပစ္စယဝေကလ္လေန အဝိပစ္စိတဗ္ဗဉ္စ အနာဂတဘဝေ ပရိနိဗ္ဗာယိတဗ္ဗဿ အဝိပစ္စိတဗ္ဗဉ္စ ဝိပါကံ ဂဟေတွာ ‘‘ဘဝိဿတိ ကမ္မံ န ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ယံ ပန ဝိပါကဝါရံ န လဘိဿတီ’’တိအာဒိ ။ ဧဝံ အနာဂတကမ္မံ အနာဂတဝိပါကာဝိပါကဝသေန ဒွိဓာ ဒဿိတံ။ ဧဝန္တိအာဒိနာ ယထာဝုတ္တဒွါဒသကမ္မာနိ နိဂမေတိ။

ဣဒါနိ သဗ္ဗေသု ယထာဝုတ္တပ္ပဘေဒေသု ကမ္မေသု ယာနိ အဘိဓမ္မနယေန ဝိဘတ္တာနိ သောဠသ ကမ္မာနိ၊ ယာနိ စ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂပရိယာယေန ဝိဘတ္တာနိ ဒွါဒသ ကမ္မာနိ၊ တာနိ သဗ္ဗာနိ သုတ္တန္တိကပရိယာယေန ဝိဘတ္တေသု ဧကာဒသဝိဓေသုယေဝ ကမ္မေသု အန္တောဂဓာနိ၊ တာနိ စ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယဥပပဇ္ဇဝေဒနီယအပရပရိယာယဝေဒနီယေသု တီသုယေဝ အန္တောဂဓာနီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဣတိ ဣမာနိ စေဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အတ္တနော ဌာနာ ဩသက္ကိတွာတိ အတ္တနော ယထာဝုတ္တဒွါဒသသောဠသပ္ပဘေဒသင်္ခါတဋ္ဌာနတော ပရိဟာပေတွာ၊ တံ တံ ပဘေဒံ ဟိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧကာဒသ ကမ္မာနိယေဝဘဝန္တီတိ တံသဘာဝါနံယေဝ ကမ္မာနံ ဒွါဒသဓာ သောဠသဓာ စ ဝိဘဇိတွာ ဝုတ္တတ္တာ ဧဝမာဟ။ ယသ္မာ ဧကာဒသဓာ ဝုတ္တကမ္မာနိ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာနိ ဝါ သိယုံ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယာနိ ဝါ အပရပရိယာယဝေဒနီယာနိ ဝါ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘တီဏိယေဝ ကမ္မာနိ ဟောန္တီ’’တိ။

တေသံ သင်္ကမနံ နတ္ထီတိ တေသံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာဒီနံ သင်္ကမနံ နတ္ထိ၊ သင်္ကမနံ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယာဒိဘာဝါပတ္တိ။ တေနာဟ ‘‘ယထာဌာနေယေဝ တိဋ္ဌန္တီ’’တိ၊ အတ္တနော ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာဒိဋ္ဌာနေယေဝ တိဋ္ဌန္တီတိ အတ္ထော။ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယမေဝ ဟိ ပဌမဇဝနစေတနာ၊ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယမေဝ သတ္တမဇဝနစေတနာ၊ မဇ္ဈေ ပဉ္စ အပရပရိယာယဝေဒနီယမေဝါတိ နတ္ထိ တေသံ အညမညံ သင်္ဂဟော၊ တသ္မာ အတ္တနော အတ္တနော ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာဒိသဘာဝေယေဝ တိဋ္ဌန္တိ။ တေနေဝ ဘဂဝတာ – ‘‘ဒိဋ္ဌေ ဝါ ဓမ္မေ၊ ဥပပဇ္ဇ ဝါ၊ အပရေ ဝါ ပရိယာယေ’’တိ တယော ဝိကပ္ပာ ဒဿိတာ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ကမ္မ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘ဒိဋ္ဌေ ဝါ ဓမ္မေ’’တိ သတ္ထာ န ဝဒေယျာတိ အသတိ နိယာမေ န ဝဒေယျ။ ယသ္မာ ပန တေသံ သင်္ကမနံ နတ္ထိ၊ နိယတသဘာဝါ ဟိ တာနိ၊ တသ္မာ သတ္ထာ ‘‘ဒိဋ္ဌေ ဝါ ဓမ္မေ’’တိအာဒိမဝေါစ။

သုက္ကပက္ခေတိ ‘‘အလောဘော နိဒါနံ ကမ္မာနံ သမုဒယာယာ’’တိအာဒိနာ အာဂတေ ကုသလပက္ခေ။ နိရုဒ္ဓေတိ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမေန အနုပ္ပာဒနိရောဓေန နိရုဒ္ဓေ။ တာလဝတ္ထု ဝိယ ကတန္တိ ယထာ တာလေ ဆိန္နေ ဌိတဋ္ဌာနေ ကိဉ္စိ န ဟောတိ၊ ဧဝံ ကမ္မေ ပဟီနေ ကိဉ္စိ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ တာလဝတ္ထူတိ ဝါ မတ္ထကစ္ဆိန္နော တာလော ဝုတ္တော ပတ္တဖလမကုလသူစိအာဒီနံ အဘာဝတော။ တတော ဧဝ သော အဝိရုဠှိဓမ္မော။ ဧဝံ ပဟီနကမ္မော သတ္တသန္တာနော။ တေနာဟ ‘‘မတ္ထကစ္ဆိန္နတာလော ဝိယာ’’တိ။ အနုအဘာဝံ ကတံ ပစ္ဆတော ဓမ္မပ္ပဝတ္တိယာ အဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ။ အပ္ပဝတ္တိကတကာလော ဝိယာတိ ဗီဇာနံ သဗ္ဗသော အပ္ပဝတ္တိယာ ကတကာလော ဝိယ။ ဆိန္နမူလကာနန္တိ ကိလေသမူလဿ သဗ္ဗသော ဆိန္နတ္တာ ဆိန္နမူလကာနံ။ ကိလေသာ ဟိ ခန္ဓာနံ မူလာနိ။

ဝေဒနီယန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အညံ ဝတ္ထု နတ္ထီတိ အညံ အဓိဋ္ဌာနံ နတ္ထိ။ သုဂတိသညိတာပိ ဟေဋ္ဌိမန္တေန သင်္ခါရဒုက္ခတော အနပဂတတ္တာ ဒုဂ္ဂတိယော ဧဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော’’တိ၊ ဧဝံ ဝါ ဧတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ လောဘော ဧတဿ ကာရဏဘူတော အတ္ထီတိ လောဘံ၊ လောဘနိမိတ္တံ ကမ္မံ။ တထာ ဒေါသန္တိ ဧတ္ထာပိ။ တေနာဟ ‘‘လောဘဒေါသသီသေန လောဘဇဉ္စ ဒေါသဇဉ္စ ကမ္မမေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌ’’န္တိ။ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋန္တိ ဝဋ္ဋဉ္စ ဝိဝဋ္ဋဉ္စ။

နိဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဟတ္ထကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၅။ ပဉ္စမေ အာဠဝိယန္တိ အာဠဝိရဋ္ဌေ၊ န အာဠဝိနဂရေ။ တေနာဟ ‘‘အာဠဝိယန္တိ အာဠဝိရဋ္ဌေ’’တိ။ အထာတိ အဝိစ္ဆေဒတ္ထေ နိပါတော။ တတ္ထ ဘဂဝတော နိသဇ္ဇာယ အဝိစ္ဆိန္နာယ ဧဝါတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဧဝ’’န္တိအာဒိ။ ဟတ္ထတော ဟတ္ထံ ဂတတ္တာတိ အာဠဝကဿ ယက္ခဿ ဟတ္ထတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဟတ္ထံ၊ တတော ရာဇပုရိသာနံ ဟတ္ထံ ဂတတ္တာ။

မာဃဿာတိ မာဃမာသဿ။ ဧဝံ ဖဂ္ဂုနဿာတိ ဧတ္ထာပိ။ ခုရန္တရေဟိ ကဒ္ဒမော ဥဂ္ဂန္တွာ တိဋ္ဌတီတိ ကဒ္ဒမော ခုရန္တရေဟိ ဥဂ္ဂန္တွာ တိဋ္ဌတိ။ စတူဟိ ဒိသာဟိ ဝါယန္တော ဝါတော ဝေရမ္ဘောတိ ဝုစ္စတိ ဝေရမ္ဘဝါတသဒိသတ္တာ။

ပဉ္စဒွါရကာယန္တိ ပဉ္စဒွါရာနုသာရေန ပဝတ္တံ ဝိညာဏကာယံ။ ခေါဘယမာနာတိ ကိလေသခေါဘဝသေန ခေါဘယမာနာ စိတ္တံ သင်္ခေါဘံ ကရောန္တာ။ စေတသိကာတိ မနောဒွါရိကစိတ္တသန္နိဿိတာ။ တေနာဟ ‘‘မနောဒွါရံ ခေါဘယမာနာ’’တိ။ သော ရာဂေါတိ တံသဒိသော ရာဂေါ။ ဘဝတိ ဟိ တံသဒိသေ တဗ္ဗောဟာရော ယထာ ‘‘သာ ဧဝ တိတ္တိရိကာ၊ တာနိ ဧဝ ဩသဓာနီ’’တိ။ ယာဒိသော ဟိ ဧကဿ ပုဂ္ဂလဿ ဥပ္ပဇ္ဇနကရာဂေါ၊ တာဒိသော ဧဝ တတော အညဿ ရာဂဘာဝသာမညတော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တထာရူပေါရာဂေါ’’တိအာဒိ။ ဣစ္ဆိတာလာဘေန ရဇနီယေသု ဝါ နိရုဒ္ဓေသု ဝတ္ထူသု ဒေါမနဿုပ္ပတ္တိယာ ဒေါသပရိဠာဟာနံ သမ္ဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

န လိမ္ပတိ အနုပလိတ္တစိတ္တတ္တာ။ သီတိဘူတော နိဗ္ဗုတသဗ္ဗပရိဠာဟတ္တာ။ အာသတ္တိယော ဝုစ္စန္တိ တဏှာယော တတ္ထ တတ္ထ အာသဉ္ဇနဋ္ဌေန။ ဒရထန္တိ ပရိဠာဟဇာတံ။ စေတသောတိ သာမိဝစနံ။

ဟတ္ထကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဒေဝဒူတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၆။ ဆဋ္ဌေ ဒေဝဒူတာနီတိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသံ ကတွာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဒေဝဒူတာ’’တိ၊ ဥဘယလိင်္ဂံ ဝါ ဧတံ ပဒံ၊ တသ္မာ နပုံသကလိင်္ဂဝသေန ပါဠိယံ ဝုတ္တဿ ပုလ္လိင်္ဂဝသေန အတ္ထဒဿနံ ကတံ။ ဒေဝေါတိ မစ္စူတိ အဘိဘဝနဋ္ဌေန သတ္တာနံ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တာပနတော မစ္စုရာဇာ ‘‘ဒေဝေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာ ဟိ ဒေဝေါ ပကတိသတ္တေ အဘိဘဝတိ၊ ဧဝံ မစ္စု သဗ္ဗသတ္တေ အဘိဘဝတိ၊ တသ္မာ ဒေဝေါ ဝိယာတိ ဒေဝေါ။ ‘‘တဿ ဒူတာ’’တိ ဝတွာ ဣဒါနိဿ ဒူတေ တေသံ ဒူတဘာဝဉ္စ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ဇိဏ္ဏဗျာဓိမတာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန စောဒနတ္ထေန ဒေဝဿ ဒူတာ ဝိယာတိ ဒေဝဒူတာတိ ဒဿေတိ။ ‘‘အဟံ အသုကံ ပမဒ္ဒိတုံ အာဂမိဿာမိ၊ တုဝံ တဿ ကေသေ ဂဟေတွာ မာ ဝိဿဇ္ဇေဟီ’’တိ မစ္စုဒေဝဿ အာဏာကရာ ဒူတာ ဝိယာတိ ဟိ ဒူတာတိ ဝုစ္စန္တိ။

ဣဒါနိ သဒ္ဓါတဗ္ဗဋ္ဌေန ဒေဝါ ဝိယ ဒူတာတိ ဒေဝဒူတာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဒေဝါ ဝိယ ဒူတာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အလင်္ကတပ္ပဋိယတ္တာယာတိ ဣဒံ အတ္တနော ဒိဗ္ဗာနုဘာဝံ အာဝိကတွာ ဌိတာယာတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဒေဝတာယ ဗျာကရဏသဒိသမေဝ ဟောတိ န စိရဿေဝ ဇရာဗျာဓိမရဏဿ သမ္ဘဝတော။ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါနန္တိ ခီဏာသဝဗြဟ္မာနံ။ တေ ဟိ စရိမဘဝေ ဗောဓိသတ္တာနံ ဇိဏ္ဏာဒိဘေဒံ ဒဿေန္တိ၊ တသ္မာ အန္တိမဘဝိကဗောဓိသတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝေဟိ ဥပဋ္ဌာပိတဘာဝံ ဥပါဒါယ တဒညေသမ္ပိ တေဟိ အနုပဋ္ဌာပိတာနမ္ပိ တထာ ဝေါဟရိတဗ္ဗတာ ပရိယာယသိဒ္ဓါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒိသွာဝါတိ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝေဟိ ဒဿိတေ ဒိသွာဝ။ တတောယေဝ ဟိ တေ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါနံ ဒူတာ ဝုတ္တာ။

ကသ္မာ အာရဒ္ဓန္တိ ကေဝလံ ဒေဝဒူတေ ဧဝ သရူပတော အဒဿေတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒေဝါနံ ဒူတာနံ ဒဿနူပါယတ္တာ တထာ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ဒေဝဒူတာ…ပေ… သမနုယုဉ္ဇတီ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ဒေဝဒူတာ…ပေ… ဒဿနတ္ထန္တိ ဒေဝဒူတာနံ အနုယုဉ္ဇနဋ္ဌာနူပဂဿ ကမ္မဿ ဒဿနတ္ထံ။

ဧကစ္စေ ထေရာတိ အန္ဓကာဒိကေ ဝိညာဏဝါဒိနော စ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ နေရယိကေ နိရယေ ပါလေန္တိ တတော နိဂ္ဂန္တုံ အပ္ပဒါနဝသေန ရက္ခန္တီတိ နိရယပါလာ။ အထ ဝါ နိရယပါလတာယ နေရယိကာနံ နိရယဒုက္ခေန ပရိယောနဒ္ဓါယ အလံ သမတ္ထာတိ နိရယပါလာ။ တန္တိ ‘‘နတ္ထိ နိရယပါလာ’’တိ ဝစနံ။ ပဋိသေဓိတမေဝါတိ ‘‘အတ္ထိ နိရယေသု နိရယပါလာ အတ္ထိ စ ကာရဏိကာ’’တိအာဒိနာ နယေန အဘိဓမ္မေ (ကထာ။ ၈၆၆) ပဋိသေဓိတမေဝ။ ယဒိ နိရယပါလာ နာမ န သိယုံ၊ ကမ္မကာရဏာပိ န ဘဝေယျ။ သတိ ဟိ ကာရဏိကေ ကမ္မကာရဏာယ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထာဟ – ‘‘ကိံ ပနေတေ နိရယပါလာ နေရယိကာ၊ ဥဒါဟု အနေရယိကာ’’တိ။ ကိဉ္စေတ္ထ – ယဒိ တာဝ နေရယိကာ နိရယသံဝတ္တနိယေန ကမ္မေန နိဗ္ဗတ္တာ၊ သယမ္ပိ နိရယဒုက္ခံ ပစ္စနုဘဝေယျုံ၊ တထာ သတိ အညေသံ နေရယိကာနံ ဃာတနာယ အသမတ္ထာ သိယုံ၊ ‘‘ဣမေ နေရယိကာ ဣမေ နိရယပါလာ’’တိ ဝဝတ္ထာနဉ္စ န သိယာ။ ယေ စ ယေ ဃာတေန္တိ၊ တေဟိ သမာနရူပဗလပ္ပမာဏေဟိ ဣတရေသံ ဘယသန္တာသာ န သိယုံ။ အထ အနေရယိကာ၊ နေသံ တတ္ထ ကထံ သမ္ဘဝေါတိ? ဝုစ္စတေ – အနေရယိကာ နိရယပါလာ အနိရယဂတိသံဝတ္တနိယကမ္မနိဗ္ဗတ္တိတော။ နိရယူပပတ္တိသံဝတ္တနိယကမ္မတော ဟိ အညေနေဝ ကမ္မုနာ တေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ ရက္ခသဇာတိကတ္တာ။ တထာ ဟိ ဝဒန္တိ သဗ္ဗတ္ထိဝါဒိနော –

‘‘ကောဓာ ကုရူရကမ္မန္တာ၊ ပါပါဘိရုစိနော တထာ၊

ဒုက္ခိတေသု စ နန္ဒန္တိ၊ ဇာယန္တိ ယမရက္ခသာ’’တိ။

တတ္ထ ယဒေကေ ဝဒန္တိ ‘‘ယာတနာဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေယျုံ၊ အထ ဝါ အညမညံ ဃာတေယျု’’န္တိအာဒိ၊ တယိဒံ အသာရံ နိရယပါလာနံ နေရယိကဘာဝဿေဝ အဘာဝတော။ ယဒိပိ အနေရယိကာ နိရယပါလာ၊ အယောမယာယ ပန အာဒိတ္တာယ သမ္ပဇ္ဇလိတာယ သဇောတိဘူတာယ နိရယဘူမိယာ ပရိက္ကမမာနာ ကထံ ဒါဟဒုက္ခံ နာနုဘဝန္တီတိ? ကမ္မာနုဘာဝတော။ ယထာ ဟိ ဣဒ္ဓိမန္တော စေတောဝသိပ္ပတ္တာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနာဒယော နေရယိကေ အနုကမ္ပန္တာ ဣဒ္ဓိဗလေန နိရယဘူမိံ ဥပဂတာ ဒါဟဒုက္ခေန န ဗာဓီယန္တိ၊ ဧဝံ သမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဣဒ္ဓိဝိသယဿ အစိန္တေယျဘာဝတောတိ စေ? ဣဒမ္ပိ တံသမာနံ ကမ္မဝိပါကဿ အစိန္တေယျဘာဝတော။ တထာရူပေန ဟိ ကမ္မုနာ တေ နိဗ္ဗတ္တာ ယထာ နိရယဒုက္ခေန အဗာဓိတာ ဧဝ ဟုတွာ နေရယိကေ ဃာတေန္တိ၊ န စေတ္တကေန ဗာဟိရဝိသယာဘာဝေါ ယုဇ္ဇတိ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌတာယ ပစ္စေကံ ဒွါရပုရိသေသုပိ ဝိဘတ္တသဘာဝတ္တာ။ တထာ ဟိ ဧကစ္စဿ ဒွါရဿ ပုရိသဿ စ ဣဋ္ဌံ ဧကစ္စဿ အနိဋ္ဌံ၊ ဧကစ္စဿ စ အနိဋ္ဌံ ဧကစ္စဿ ဣဋ္ဌံ ဟောတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ယဒေကေ ဝဒန္တိ ‘‘နတ္ထိ ကမ္မဝသေန တေဇသာ ပရူပတာပန’’န္တိအာဒိ၊ တဒပါဟတံ ဟောတိ။ ယံ ပန ဝဒန္တိ ‘‘အနေရယိကာနံ တေသံ ကထံ တတ္ထ သမ္ဘဝေါ’’တိ နိရယေ နေရယိကာနံ ယာတနာသဗ္ဘာဝဘာဝတော။ နေရယိကသတ္တယာတနာယောဂ္ဂဉှိ အတ္တဘာဝံ နိဗ္ဗတ္တေန္တံ ကမ္မံ တာဒိသနိကန္တိ ဝိနာမိတံ နိရယဋ္ဌာနေ ဧဝ နိဗ္ဗတ္တေတိ။ တေ ဟိ နေရယိကေဟိ အဓိကတရဗလာရောဟပရိဏာဟာ အတိဝိယ ဘယာနကဒဿနာ ကုရူရတရပယောဂါ စ ဟောန္တိ။ ဧတေနေဝ တတ္ထ နေရယိကာနံ ဝိဗာဓကကာကသုနခါဒီနမ္ပိ နိဗ္ဗတ္တိယာ အတ္ထိဘာဝေါ သံဝဏ္ဏိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ကထမညဂတိကေဟိ အညဂတိကဗာဓနန္တိ စ န ဝတ္တဗ္ဗံ အညတ္ထာပိ တထာ ဒဿနတော။ ယံ ပနေကေ ဝဒန္တိ ‘‘အသတ္တသဘာဝါ ဧဝ နိရယေ နိရယပါလာ နိရယေ သုနခါဒယော စာ’’တိ၊ တမ္ပေတေသံ မတိမတ္တံ အညတ္ထ တထာ အဒဿနတော။ န ဟိ ကာစိ အတ္ထိ တာဒိသီ ဓမ္မပ္ပဝတ္တိ၊ ယာ အသတ္တသဘာဝါ၊ သမ္ပတိသတ္တေဟိ အပ္ပယောဇိတာ စ အတ္ထကိစ္စံ သာဓေန္တီ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ။ ပေတာနံ ပါနီယနိဝါရကာနံ ဒဏ္ဍာဒိဟတ္ထာနဉ္စ ပုရိသာနံ သဗ္ဘာဝေ အသတ္တဘာဝေ စ ဝိသေသကာရဏံ နတ္ထီတိ တာဒိသာနံ သဗ္ဘာဝေ ကိံ ပါပကာနံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သုပိနောပဃာတောပိ အတ္ထကိစ္စသမတ္ထတာယ အပ္ပမာဏံ ဒဿနာဒိမတ္တေနပိ တဒတ္ထသိဒ္ဓိတော။ တထာ ဟိ သုပိနေ အာဟာရူပဘောဂါဒိနာ န အတ္ထသိဒ္ဓိ၊ ဣဒ္ဓိနိမ္မာနရူပံ ပနေတ္ထ လဒ္ဓပရိဟာရံ ဣဒ္ဓိဝိသယဿ အစိန္တေယျဘာဝတော။ ဣဓာပိ ကမ္မဝိပါကဿ အစိန္တေယျဘာဝတောတိ စေ? တံ န၊ အသိဒ္ဓတ္တာ။ နေရယိကာနံ ကမ္မဝိပါကော နိရယပါလာတိ သိဒ္ဓမေတ္တံ၊ ဝုတ္တနယေန ပါဠိတော စ တေသံ သတ္တဘာဝေါ ဧဝ သိဒ္ဓါ။ သက္ကာ ဟိ ဝတ္တုံ သတ္တသင်္ခါတာ နိရယပါလသညိတာ ဓမ္မပ္ပဝတ္တိ သာဘိသန္ဓိကပရူပဃာတိ အတ္ထကိစ္စသဗ္ဘာဝတော ဩဇာဟာရာဒိ ရက္ခသသန္တတိ ဝိယ။ အဘိသန္ဓိပုဗ္ဗကတာ စေတ္ထ န သက္ကာ ပဋိက္ခိပိတုံ တထာ တထာ အဘိသန္ဓိယာ ဃာတနတော။ တတော ဧဝ န သင်္ဃာတပဗ္ဗတေဟိ အနေကန္တိကတာ။ ယေ ပန ဝဒန္တိ ‘‘ဘူတဝိသေသာ ဧဝ တေ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒိဝိသေသဝန္တော ဘေရဝါကာရာ နရကပါလာတိ သမညံ လဘန္တီ’’တိ၊ တဒသိဒ္ဓံ ဥဇုကမေဝ ပါဠိယံ ‘‘အတ္ထိ နိရယေ နိရယပါလာ’’တိ ဝါဒဿ ပတိဋ္ဌာပိတတ္တာ။

အပိစ ယထာ အရိယဝိနယေ နရကပါလာနံ ဘူတမတ္တတာ အသိဒ္ဓါ၊ တထာ ပညတ္တိမတ္တဝါဒိနောပိ ဘူတမတ္တတာ အသိဒ္ဓါ သဗ္ဗသော ရူပဓမ္မာနံ အတ္ထိဘာဝဿေဝ အပ္ပဋိဇာနနတော။ န ဟိ တဿ ဘူတာနိ နာမ ပရမတ္ထတော သန္တိ။ ယဒိ ပရမတ္ထံ ဂဟေတွာ ဝေါဟရတိ၊ အထ ကသ္မာ စက္ခုရူပါဒီနိ ပဋိက္ခိပတီတိ? တိဋ္ဌတေသာ အနဝဋ္ဌိတတက္ကာနံ အပ္ပဟီနဝိပလ္လာသာနံ ဝါဒဝီမံသာ။ ဧဝံ အတ္ထေဝ နိရယေ နိရယပါလာတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ သတိ စ နေသံ သဗ္ဘာဝေ အသတိပိ ဗာဟိရေ ဝိသယေ နရကေ ဝိယ ဒေသာဒိနိယမော ဟောတီတိ ဝါဒေါ န သိဇ္ဈတိ၊ သတိ ဧဝ ပန ဗာဟိရေ ဝိသယေ ဒေသာဒိနိယမောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဒေဝဒူတသရာပနဝသေန သတ္တေ ယထူပစိတေ ပုညကမ္မေ ယမေတိ နိယမေတီတိ ယမော။ တဿ ယမဿ ဝေမာနိကပေတာနံ ရာဇဘာဝတော ရညော။ တေနာဟ ‘‘ယမရာဇာ နာမ ဝေမာနိကပေတရာဇာ’’တိ။ ကမ္မဝိပါကန္တိ အကုသလကမ္မဝိပါကံ။ ဝေမာနိကပေတာ ဟိ ကဏှသုက္ကဝသေန မိဿကံ ကမ္မံ ကတွာ ဝိနိပါတိကဒေဝတာ ဝိယ သုက္ကေန ကမ္မုနာ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှန္တိ။ တထာ ဟိ မဂ္ဂဖလဘာဂိနောပိ ဟောန္တိ၊ ပဝတ္တိယံ ပန ကမ္မာနုရူပံ ကဒါစိ ပုညဖလံ၊ ကဒါစိ အပုညဖလံ ပစ္စနုဘဝန္တိ။ ယေသံ ပန အရိယမဂ္ဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေသံ မဂ္ဂါဓိဂမတော ပဋ္ဌာယ ပုညဖလမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အပုညဖလံ ပုဗ္ဗေ ဝိယ ကဋုကံ န ဟောတိ၊ မနုဿတ္တဘာဝေ ဌိတာနံ ဝိယ မုဒုကမေဝ ဟောတီတိ အပရေ။ ဓမ္မိကော ရာဇာတိ ဧတ္ထ တဿ ဓမ္မိကဘာဝေါ ဓမ္မဒေဝပုတ္တဿ ဝိယ ဥပ္ပတ္တိနိယတော ဓမ္မတာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒွါရေသူတိ အဝီစိမဟာနရကဿ စတူသု ဒွါရေသု။ ခီဏာသဝါ ဗြာဟ္မဏာ နာမ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန။

အနုယောဂဝတ္တန္တိ အနုယောဂေ ကတေ ဝတ္တိတဗ္ဗဝတ္တံ။ အာရောပေန္တောတိ ကာရာပေန္တော၊ အတ္တနော ပုစ္ဆံ ဥဒ္ဒိဿ ပဋိဝစနံ ဒါပေန္တော ပုစ္ဆတိ။ ပရဿ ဟိ အဓိပ္ပာယံ ဉာတုံ ဣစ္ဆန္တော တဒုပဂံ ပယောဂံ ကရောန္တော ပုစ္ဆတိ နာမ။ လဒ္ဓိန္တိ ဂါဟံ။ ပတိဋ္ဌာပေန္တောတိ တတ္ထ နိစ္စကာလံ ကာရာပေန္တော။ ကာရဏံ ပုစ္ဆန္တောတိ ယုတ္တိံ ပုစ္ဆန္တော။ သမနုဘာသတီတိ ယထာနုယုတ္တမတ္ထံ ဝိဘူတံ ကတွာ ကထေတိ။

ဇိဏ္ဏန္တိ ဇရာပတ္တိယာ ဇိဏ္ဏံ။ ဧကစ္စော ဒဟရကာလတော ပဋ္ဌာယ ပဏ္ဍုရောဂါဒိနာ အဘိဘူတကာယတာယ ဇိဏ္ဏသဒိသော ဟောတိ၊ အယံ န တထာ ဇရာပတ္တိယာ ဇိဏ္ဏောတိ ဒဿေတိ။ ဂေါပါနသီ ဝိယ ဝင်္ကန္တိ ဝင်္ကဂေါပါနသီ ဝိယ ဝင်္ကံ။ န ဟိ ဝင်္ကဘာဝဿ နိဒဿနတ္ထံ အဝင်္ကဂေါပါနသီ ဂယှတိ။ ဘဂ္ဂန္တိ ဘဂ္ဂသရီရံ ကဋိယံ ဘဂ္ဂကာယတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ဣမိနာပိဿ ဝင်္ကဘာဝမေဝ ဒီပေတီ’’တိ။ ဒဏ္ဍပဋိသရဏန္တိ ဌာနဂမနေသု ဒဏ္ဍော ပဋိသရဏံ ဧတဿာတိ ဒဏ္ဍပဋိသရဏံ တေန ဝိနာ ဝတ္တိတုံ အသမတ္ထတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ဒဏ္ဍဒုတိယ’’န္တိ။ ဇရာတုရန္တိ ဇရာယ ပတ္ထတသံကိလန္တကာယံ။ သဗ္ဗသော ကိမိဟတံ ဝိယ မဟာခလ္လာဋံ သီသမဿာတိ မဟာခလ္လာဋသီသံ။ သဉ္ဇာတဝလိန္တိ သမန္တတော ဇာတဝလိကံ။ ဇရာဓမ္မောတိ ဇရာပကတိကော။ တေနာဟ ‘‘ဇရာသဘာဝေါ’’တိ။ သဘာဝေါ စ နာမ တေဇောဓာတုယာ ဥဏှတာ ဝိယ န ကဒါစိ ဝိဂစ္ဆတီတိ အာဟ ‘‘အပရိမုတ္တော ဇရာယာ’’တိအာဒိ။

အတ္ထတော ဧဝံ ဝဒတိ နာမ၊ ဝါစာယ အဝဒန္တောပိ အတ္ထာပတ္တိတော ဧဝံ ဝဒန္တော ဝိယ ဟောတိ ဝိညူနန္တိ အတ္ထော။ တရုဏော အဟောသိံ ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတော။ ဦရူနံ ဗလံ ဧတဿ အတ္ထီတိ ဦရုဗလီ။ တေန ဒူရေပိ ဂမနာဂမနလင်္ဃနာဒိသမတ္ထတံ ဒဿေတိ၊ ဗာဟုဗလီတိ ပန ဣမိနာ ဟတ္ထေဟိ ကာတဗ္ဗကိစ္စသမတ္ထတံ၊ ဇဝဂ္ဂဟဏေန ဝေဂသာ ပဝတ္တိသမတ္ထတံ။ အန္တရဟိတာတိ နဋ္ဌာ။ ဧတ္ထ စ န ခေါ ပနာဟန္တိအာဒိ ဇရာယ ဒေဝဒူတဘာဝဒဿနံ။ တေနာဟ ‘‘တေနေသ ဒေဝဒူတော နာမ ဇာတော’’တိ။ အာဗာဓဿ အတ္ထိတာယ အာဗာဓိကံ။ ဝိဝိဓံ ဒုက္ခံ အာဒဟတီတိ ဗျာဓိ၊ ဝိသေသေန ဝါ အာဓိယတိ ဧတေနာတိ ဗျာဓိ၊ ဗျာဓိ သံဇာတော ဧတဿာတိ ဗျာဓိတံ။ ဧသ နယော ဒုက္ခိတန္တိ ဧတ္ထာပိ။

ဒုတိယံ ဒေဝဒူတန္တိ ဧတ္ထာပိ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဗျာဓိနာ အဘိဟတောတိ ဗျာဓိနာ ဗာဓိတော၊ ဥပဒ္ဒုတောတိ အတ္ထော။

ဝိပရိဘိန္နဝဏ္ဏောတိ ဝိပရိဘိန္နနီလဝဏ္ဏော။ တဉှိ ယတ္ထ ယတ္ထ ဂဟိတပုဗ္ဗကံ၊ တတ္ထ တတ္ထ ပဏ္ဍုဝဏ္ဏံ၊ မံသုဿဒဋ္ဌာနေ ရတ္တဝဏ္ဏံ၊ ယေဘုယျေန စ နီလသာဋကပါရုတံ ဝိယ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဝိပရိဘိန္နနီလဝဏ္ဏော’’တိ။

‘‘ကောလဘတိ၊ ကော န လဘတီ’’တိ နိရယုပဂဿေဝ ဝသေနာယံ ဝိစာရဏာတိ ‘‘ယေန တာဝ ဗဟု ပါပံ ကတ’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဗဟု ပါပံ ကတန္တိ ဗဟုသော ပါပံ ကတံ။ တေန ပါပဿ ဗဟုလီကရဏမာဟ။ ဗဟူတိ ဝါ မဟန္တံ။ မဟတ္ထောပိ ဟိ ဗဟုသဒ္ဒေါ ဒိဿတိ ‘‘ဗဟု ဝတ ကတံ အဿာ’’တိအာဒီသု၊ ဂရုကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သော ဂရုကံ ဗဟုလံ ဝါ ပါပံ ကတွာ ဌိတော နိရယေ နိဗ္ဗတ္တတိယေဝ၊ န ယမပုရိသေဟိ ယမဿ သန္တိကံ နီယတီတိ။ ပရိတ္တန္တိ ပမာဏပရိတ္တတာယ ကာလပရိတ္တတာယ စ ပရိတ္တံ။ ပုရိမသ္မိံ အတ္ထေ အဂရူတိ အတ္ထော၊ ဒုတိယသ္မိံ အဗဟုလန္တိ။ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ဥပမာယ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကတ္တဗ္ဗမေဝ ကရောန္တီတိ ဒဏ္ဍမေဝ ကရောန္တိ။ အနုဝိဇ္ဇိတွာတိ ဝီမံသိတွာ။ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနန္တိ အဋ္ဋကရဏဋ္ဌာနံ။ ပရိတ္တပါပကမ္မာတိ ဒုဗ္ဗလပါပကမ္မာ။ အတ္တနော ဓမ္မတာယာတိ ပရေဟိ အသာရိယမာနေပိ အတ္တနော ဓမ္မတာယ သရန္တိ။ တေ ဟိ ပါပကမ္မဿ ဒုဗ္ဗလဘာဝတော ကတူပစိတဿ စ ဩကာသာရဟကုသလကမ္မဿ ဗလဝဘာဝတော အတ္တနော ဓမ္မတာယပိ သရန္တိ။ သာရိယမာနာပီတိ ‘‘ဣဒံ နာမ တယာ ကတံ ပုညကမ္မ’’န္တိ ပရေဟိ သာရိယမာနာပိ။

အာကာသစေတိယန္တိ ဂိရိသိခရေ အဗ္ဘောကာသေ ဝိဝဋင်္ဂဏေ ကတစေတိယံ။ ရတ္တပဋေနာတိ ရတ္တဝဏ္ဏေန ပဋေန ပူဇေသိ ပဋာကံ ကတွာ။ အဂ္ဂိဇာလသဒ္ဒန္တိ ပဋပဋာယန္တံ နရကေ အဂ္ဂိဇာလသဒ္ဒံ သုတွာဝ။ အတ္တနာ ပူဇိတပဋံ အနုဿရီတိ တဒါ ပဋာကာယ ဝါတပ္ပဟာရသဒ္ဒေ နိမိတ္တဿ ဂဟိတတ္တာ ‘‘မယာ တဒါ အာကာသစေတိယေ ပူဇိတရတ္တပဋသဒ္ဒေါ ဝိယာ’’တိ အတ္တနာ ပူဇိတပဋံ အနုဿရိ။

သုမနပုပ္ဖကုမ္ဘေနာတိ ကုမ္ဘပရိမာဏေန သုမနပုပ္ဖရာသိနာ။ ‘‘ဒသာဓိကံ နာဠိသဟဿကုမ္ဘ’’န္တိ ကေစိ၊ ‘‘ပဉ္စအမ္ဗဏ’’န္တိ အပရေ။ တီဟိပိန သရတိ ဗလဝတော ပါပကမ္မေန ဗျာမောဟိတော။ တုဏှီ အဟောသီတိ ‘‘ကမ္မာရဟော အယ’’န္တိ တတ္ထ ပဋိကာရံ အပဿန္တော တုဏှီ အဟောသိ။

ဧကပက္ခစ္ဆဒနမတ္တာဟီတိ မဇ္ဈိမပ္ပမာဏဿ ဂေဟဿ ဧကစ္ဆဒနပ္ပမာဏေဟိ။ သုတ္တာဟတံ ကရိတွာတိ ကာဠသုတ္တံ ပါတေတွာ။ ယထာ ရထော သဗ္ဗသော ပဇ္ဇလိတော ဟောတိ အယောမယော၊ ဧဝံ ယုဂါဒယောပိဿ ပဇ္ဇလိတာ သဇောတိဘူတာ ဧဝ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘သဒ္ဓိံ…ပေ… ရထေ ယောဇေတွာ’’တိ။ မဟာကူဋာဂါရပ္ပမာဏန္တိ သတ္တဘူမကမဟာကူဋာဂါရပ္ပမာဏံ။

ဝိဘတ္တောတိ သတ္တာနံ သာဓာရဏေန ပါပကမ္မုနာ ဝိဘတ္တော။ ဟီနံ ကာယန္တိ ဟီနံ သတ္တနိကာယံ၊ ဟီနံ ဝါ အတ္တဘာဝံ။ ဥပါဒါနေတိ စတုဗ္ဗိဓေ ဥပါဒါနေ။ အတ္ထတော ပန တဏှာဒိဋ္ဌိဂ္ဂါဟောတိ အာဟ ‘‘တဏှာဒိဋ္ဌိဂ္ဂဟဏေ’’တိ ။ သမ္ဘဝတိ ဇရာမရဏံ ဧတေနာတိ သမ္ဘဝေါ၊ ဥပါဒါနန္တိ အာဟ ‘‘ဇာတိယာ စ မရဏဿ ဆ ကာရဏဘူတေ’’တိ။ အနုပါဒါတိ အနုပါဒါယ။ တေနာဟ ‘‘အနုပါဒိယိတွာ’’တိ။ သကလဝဋ္ဋဒုက္ခံ အတိက္ကန္တာတိ စရိမစိတ္တနိရောဓေန ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ကိလေသာနမ္ပိ အသမ္ဘဝတော သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ အတိက္ကန္တာ။

ဒေဝဒူတသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ စတုမဟာရာဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၇။ သတ္တမေ အမာ သဟ ဝတ္တန္တိ တသ္မိံ တသ္မိံ ကိစ္စေတိ အမစ္စာ၊ သဟိတာ။ ပရိသတိ ဘဝါတိ ပါရိသဇ္ဇာ၊ ပရိဝါရဋ္ဌာနိယာ ပရိသာပရိယာပန္နာ။ တေနာဟ ‘‘ပရိစာရိကဒေဝတာ’’တိ။ တာတာတိ အာလပနံ။ ဧဝန္တိ ‘‘ကစ္စိ ဗဟူ မနုဿာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာကာရေန။ အဋ္ဌ ဝါရေတိ ဧကသ္မိံ အဍ္ဎမာသေ စတုက္ခတ္တုံ တထာ ဣတရသ္မိန္တိ ဧဝံ အဋ္ဌ ဝါရေ။ အဓိဋ္ဌဟန္တီတိ အဓိတိဋ္ဌန္တိ။ ပဋိဇာဂရောန္တီတိ ပဋိ ပဋိ ဇာဂရောန္တိ။ ပုညံ ကရောန္တာ ဟိ သတ္တာ ဇာဂရောန္တိ နာမ ကာတဗ္ဗကိစ္စပ္ပသုတတ္တာ၊ ဣတရေ ပန သုပန္တိ နာမ သဟိတပရဟိတဝိမုတ္တတ္တာ။ စာတုဒ္ဒသိဥပေါသထဿ အနုဂမနံ ဝိယ ပန္နရသိဥပေါသထဿ ပစ္စုဂ္ဂမနံ န လဗ္ဘတိ ဒိဝသာဘာဝတော။

တတောတိ တတော တတော။ တံ ဥပနိဿာယာတိ တာ တာ ဂါမနိဂမရာဇဓာနိယော ဥပနိဿာယ။ အဓိဝတ္ထာတိ အာရာမဝနရုက္ခာဒီသု အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ။ တေတိ တေ ဒေဝါ။ သန္ဓာယ ကထေတီတိ ဘဂဝါ ကထေတိ။ ဝုတ္တန္တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။

နိစ္စံ နိဗဒ္ဓံ ဥပေါသထော သံဝစ္ဆရေ သံဝစ္ဆရေ ပဋိ ပဋိ ဟရိတဗ္ဗတော ပဝတ္တေတဗ္ဗတော ပါဋိဟာရိယပက္ခော နာမ။ ဂုဏင်္ဂေဟီတိ ဥပေါသထင်္ဂေဟိ။

ဝုတ္ထဝါသောတိ ဝုသိတဗြဟ္မစရိယဝါသော။ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စန္တိ ဒုက္ခာဒီသု ပရိညာတာဒိကိစ္စံ။ ဩတာရေတွာတိ ဆဍ္ဍေတွာ။ ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနောတိ သဗ္ဗသော ခီဏဘဝဗန္ဓနော။ ကာရဏေန ဇာနိတွာတိ ဝိပဿနာပညာသဟိတာယ မဂ္ဂပညာယ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ဇာနိတွာ။

ဇာနန္တောတိ ‘‘အရဟန္တာနံ အနုကရဏပ္ပဋိပတ္တိ ဧသာ၊ ယဒိဒံ သမ္မဒေဝ ဥပေါသထာနုဋ္ဌာန’’န္တိ ဧဝံ ဥပေါသထကမ္မဿ ဂုဏံ ဇာနန္တော။ ဧဝရူပေနာတိ ယာဒိသော ဘဂဝတော ဥပေါသထဘာဝေါ ဝိဟိတော၊ ဧဝရူပေန အရဟန္တာနုကရဏေန ဥပေါသထကမ္မေန။ သက္ကာ ပဟိတတ္တော ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ ခီဏာသဝသမ္ပတ္တိံ ပါပုဏိတုံ။ အဋ္ဌမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ သတ္တမေ ဝုတ္တနယတ္တာ။

စတုမဟာရာဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ သုခုမာလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၉။ နဝမေ နိဒ္ဒုက္ခောတိ ကာယိကစေတသိကဒုက္ခဝိရဟိတော။ သဒုက္ခေ ဟိ သဝိဃာတေ သုခုမာလတ္တာ အနဝသရာ၊ တသ္မာ သုခိတော နိဒ္ဒုက္ခတာယ သုခုမာလော နာမ။ ယာဝဿ သုခုမာလတ္တာ ပရမုက္ကံသဂတာတိ အာဟ ‘‘ပရမသုခုမာလော’’တိ။ အတိဝိယ သုခုမာလောတိ အတ္ထော။ အန္တမတီတံ အစ္စန္တံ။ သဗ္ဗဒါ သုခုမာလောတိ အာဟ ‘‘သတတနိဒ္ဒုက္ခော’’တိ။ စရိယကာလေတိ ဗောဓိစရိယာယ စရဏကာလေ။ တေနာတိ ဗောဓိသတ္တေန။ အညတ္ထ ပန ပဒုမန္တိ ရတ္တံ ကမလံ။ ပုဏ္ဍရီကန္တိ သေတံ ဝုစ္စတိ။ ဣတရာတိ ဣတရပေါက္ခရဏိယော။ ‘‘ဗောဓိသတ္တဿ ကိရာ’’တိအာဒိကံ ပေါက္ခရဏီနံ ဥပ္ပတ္တိဒဿနံ။ ကုဒ္ဒါလကမ္မကာရေတိ ခဏကေ။ ပေါက္ခရဏိဋ္ဌာနာနီတိ ပေါက္ခရဏိခဏနယောဂ္ဂဋ္ဌာနာနိ။ ဂဏှာပေသီတိ ခဏာပေသိ။ ပေါက္ခရဏိသဒ္ဒေါ စေတ္ထ တာဒိသေ ဇလာသယေ နိရုဠှော ဒဋ္ဌဗ္ဗော ပင်္ကဇာဒိသဒ္ဒါ ဝိယ။ သောပါနဗာဟုကာနံ မတ္ထကဋ္ဌာနံ ဥဏှီသန္တိ အဓိပ္ပေတံ။ ဥဒကသေစနနာဠိကာတိ ဥဒကစ္ဆဋာဝိဿဇ္ဇနနာဠိယန္တာနိ။ ပဉ္စဝိဓာတိ ဝဏ္ဏဝသေန ဇာတိဝသေန စ။

ခေါ ပနဿာတိ နိပါတမတ္တံ။ ကာသိက-သဒ္ဒေါ အတိဝိယ သဏှေ သုခုမေ မဟဂ္ဃဝတ္ထေ နိရုဠှော၊ အညသ္မိမ္ပိ တထာဇာတိကေ ရုဠှိဝသေန ပဝတ္တတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘အကာသိကံ စန္ဒန’’န္တိ။ ဟေမန္တေ ဝါသော ဟေမန္တံ၊ ဟေမန္တံ အရဟတီတိ ဟေမန္တိကော၊ ပါသာဒေါ။ ‘‘ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော’’တိ ဝတွာ တဒေဝ နေသံ အရဟတံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ဟေမန္တိကော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သဇာလာနီတိ သဇာလဝါတပါနာနိ၊ ဥဒကယန္တာနီတိ ဥဒကဓာရာဝိဿန္ဒနကယန္တာနိ။ ပါသာဒမတ္ထကေတိ ပါသာဒဿ ဥပရိအာကာသတလေ။ ဗန္ဓိတွာတိ ပယောဇိတယန္တေ သုက္ခမဟိံသစမ္မံ ဗန္ဓိတွာ။ ယန္တံ ပရိဝတ္တေတွာတိ ယထာပယောဇိတံ ယန္တံ ပါသာဏာရောပနတ္ထဉ္စေဝ ပုန တေသံ ဝိဿဇ္ဇနတ္ထဉ္စ ပရိဝတ္တေတွာ။ တသ္မိံ ဝိဿဇ္ဇေန္တီတိ ဆဒနပိဋ္ဌေ ဗဒ္ဓသုက္ခမဟိံသစမ္မေ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ။

သဟဿထာမန္တိ ပုရိသသဟဿဗလံ၊ ပုရိသသဟဿေန ဝဟိတဗ္ဗဘာရဝဟံ။ ပလ္လင်္ကေ နိသိန္နောဝါတိ ရတနမယပလ္လင်္ကေ ယထာနိသိန္နော ဧဝ။ ဥပ္ပတနာကာရပတ္တန္တိ ဥပ္ပတိတွာ ဌိတံ ဝိယ။ ဇိယံ ပေါထေန္တဿာတိ ဇိယာဃာတံ ကရောန္တဿ။ ဇိယပ္ပဟာရသဒ္ဒေါတိ ဇိယာဃာတသဒ္ဒေါ။ ယန္တေ ဗဒ္ဓန္တိ ယန္တဗဒ္ဓံ ကတွာ ဌပိတံ။ သဒ္ဒန္တရေတိ ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ သဒ္ဒသဝနဋ္ဌာနေ။ ဂါဝုတဿ စတုတ္ထော ဘာဂေါ ကောသောတိပိ ဝုစ္စတိ ဒွိသဟဿဒဏ္ဍပ္ပမာဏဋ္ဌာနံ။

သဗ္ဗဋ္ဌာနာနီတိ မဟာပုရိသဿ တာနိ တာနိ သဗ္ဗာနိ ဝသနဋ္ဌာနာနိ။ သိခါဗဒ္ဓါတိ ပုရိသသဘာဝဿေဝ ဝိသေသတော ဒဿနမေတံ။ န ဥပ္ပိလာဝိတဘာဝတ္ထန္တိ ဥပ္ပိလာဝိတဘာဝသင်္ခါတံ အတ္ထံ န ကထေသီတိ အတ္ထော။ တဿ ဟိ ဗောဓိမူလေယေဝ သေတုဃာတော။ တေနေဝါတိ အပ္ပမာဒလက္ခဏဿ ဒီပနတော ဧဝ။ အတ္တာနံ အတိက္ကမိတွာတိ အတ္တနော ဇရာပတ္တိံ အစိန္တေတွာ အဋ္ဋီယတိ။ န ပနေသ မဂ္ဂေန ပဟီနော တဒါ မဂ္ဂဿ အနဓိဂတတ္တာ။ သိက္ခံ ပဋိက္ခိပိတွာတိ ယထာသမာဒိန္နသိက္ခံ ပဟာယ။

အဝိပရီတဗျာဓိအာဒိသဘာဝါဝါတိ ဧကန္တေန ဗျာဓိအာဒိသဘာဝါ ဧဝ။ ဧဝံ ဇိဂုစ္ဆာဝိဟာရေနာတိ ဧဝံ သကလဿေဝ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ဇိဂုစ္ဆနဝိဟာရေန ဝိဟရန္တဿ။ ဧဝံ ဇိဂုစ္ဆနန္တိ ဧဝံ ပရဿ ဇိဂုစ္ဆနံ။ ပရံ အဇိဂုစ္ဆမာနောတိ ကရုဏာယနေန ဧဝံ ပရံ အဇိဂုစ္ဆန္တော။ အဘိဘောသ္မီတိ အဘိဘဝိတာ အသ္မိ။ ဥဿာဟော အဟူတိ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ ဝီရိယမေဝ စတုဗ္ဗိဓသမ္မပ္ပဓာနဝီရိယဉ္စ အဟောသိ၊ ယေန မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယပရာယဏော ဇာတော။

သုခုမာလသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ အာဓိပတေယျသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၀။ ဒသမေ အဘိဘဝိတွာ ပဝတ္တနဋ္ဌေန အဓိပတိ ယံ ကိဉ္စိ ဇေဋ္ဌကံ န ကာရကံ အတ္တာနံ အဓိပတီတိ ကတွာ အတ္တာ ဧဝ အဓိပတိ၊ တတော အာဂတံ အတ္တာဓိပတေယျံ။ တေနာဟ ‘‘အတ္တာန’’န္တိအာဒိ။ လောကန္တိ သတ္တလောကံ။ သော စ ခေါ ဣဒ္ဓိဝိဓာဒိဂုဏဝိသေသယုတ္တော အဓိပ္ပေတော အဓိပတိဘာဝဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ နဝဝိဓံ လောကုတ္တရဓမ္မန္တိ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန ဝုတ္တံ။ ဣတိ ဘဝေါတိ ဧဝံ သမ္ပတ္တိဘဝေါ၊ တတ္ထ ဧဝံ အဘိဝုဒ္ဓီတိ။ သမ္ပတ္တိဘဝဿ ဟေတူတိ တံတံသမ္ပတ္တိဘဝဿ တတ္ထ စ အဘိဝုဒ္ဓိယာ ဟေတု။ ဇာတိနိမိတ္တဿ ကမ္မဘဝဿ ကတူပစိတတ္တာ ဇာတိ အန္တောပဝိဋ္ဌာ။ ဇရာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော ဟေတုသိဒ္ဓိယာ ဖလသိဒ္ဓိတော။

အသလ္လီနန္တိ န သင်္ကောစပ္ပတ္တံ။ ဥပဋ္ဌိတာတိ ကာယာဒိသဘာဝသလ္လက္ခဏဝသေန ဥပဋ္ဌိတာ။ အသမ္မုဋ္ဌာ သမ္မောသာဘာဝတော။ အသာရဒ္ဓါတိ သာရမ္ဘဿ သာရမ္ဘဟေတူနဉ္စ ဝိက္ခမ္ဘနေန အသာရဒ္ဓါ။ ဧကဂ္ဂံ အနေကဂ္ဂဘာဝဿ ဒူရသမုဿာပိတတ္တာ။ နိမ္မလံ ကတွာတိ ရာဂါဒိမလာနံ အပနယနေန မလရဟိတံ ကတွာ။ ဂေါပါယတီတိ သံကိလေသာနတ္ထတော ရက္ခတိ။ အယန္တိ ဧဝံပဋိပန္နော ဘိက္ခု။ သုဒ္ဓမတ္တာနံ ပရိဟရတိ အသုဒ္ဓဘာဝဿ ကိလေသဿပိ အဘာဝတော။

အတိက္ကမိတွာမညသီတိ အသက္ခိံ ကတွာ မညသိ။ တာယ တဏှာယ နိဗ္ဗတ္တောတိ တမ္မယော၊ တဏှာဝသိကော။ တဿ ဘာဝေါ တမ္မယတာ၊ တဿာ တမ္မယတာယ အဘာဝေန။ န ဟာယတိ ပညာဒိဂုဏဝေပုလ္လပ္ပတ္တိယာ။

အာဓိပတေယျသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒေဝဒူတဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။