📜

(၆) ၁။ ဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမဒွေဗြာဟ္မဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၂။ ဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဇရာဇိဏ္ဏာတိ ဇရာဝသေန ဇိဏ္ဏာ၊ န ဗျာဓိအာဒီနံ ဝသေန ဇိဏ္ဏသဒိသတ္တာ ဇိဏ္ဏာ။ ဝယောဝုဒ္ဓါတိ ဝယသော ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တိယာ ဝုဒ္ဓါ၊ န သီလာဒိဝုဒ္ဓိယာ။ ဇာတိမဟလ္လကာတိ ဇာတိယာ မဟန္တတာယ စိရရတ္တညုတာယ ဇာတိမဟလ္လကာ။ တယော အဒ္ဓေ အတိက္ကန္တာတိ ပဌမော၊ မဇ္ဈိမော၊ ပစ္ဆိမောတိ တယော အဒ္ဓေ အတီတာ။ တတိယံ ဝယံ အနုပ္ပတ္တာတိ တတော ဧဝ ပစ္ဆိမံ ဝယံ အနုပ္ပတ္တာ။ အကတဘယပရိတ္တာဏာတိ ဧတ္ထ ဘယပရိတ္တာဏန္တိ ဒုဂ္ဂတိဘယတော ပရိတ္တာယကံ ပုညံ၊ တံ အကတံ ဧတေဟီတိ အကတဘယပရိတ္တာဏာ။ ပတိဋ္ဌာကမ္မန္တိ သုဂတိသင်္ခါတပ္ပတိဋ္ဌာဝဟံ ကမ္မံ။ ဥပသံဟရီယတီတိ သမ္ပာပီယတိ။ ‘‘ဥပနီယတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ကိံ ကေန ဥပနီယတီတိ အာဟ ‘‘အယဉှိ ဇာတိယာ ဇရံ ဥပနီယတီ’’တိအာဒိ။ အယန္တိ လောကော။ ဇာတော န ဇာတဘာဝေနေဝ တိဋ္ဌတိ၊ အထ ခေါ တတော ပရံ ဇရံ ပါပီယတိ၊ ဇရာယ ဗျာဓိံ ပါပီယတိ။ ဧဝံ ပရတော ပရံ ဒုက္ခမေဝ ဥပနီယတိ။

တာယနဋ္ဌေနာတိ ရက္ခနဋ္ဌေန။ နိလီယနဋ္ဌေနာတိ နိလီနဋ္ဌာနဘာဝေန။ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေနာတိ ပတိဋ္ဌာနဘာဝေန။ အဝဿယနဋ္ဌေနာတိ အဝဿယိတဗ္ဗဘာဝေန။ ဥတ္တမဂတိဝသေနာတိ ပရမဂတိဘာဝေန။

ပဌမဒွေဗြာဟ္မဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယဒွေဗြာဟ္မဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၃။ ဒုတိယေ ဘဇိတဗ္ဗဋ္ဌေန ပရေသံ ဘာဇိတဗ္ဗဋ္ဌေန ဘာဇနံ၊ ဘဏ္ဍကံ။

ဒုတိယဒွေဗြာဟ္မဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃-၄။ အညတရဗြာဟ္မဏသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၅၄-၅၅။ တတိယေ ယေသံ ရာဂါဒီနံ အပ္ပဟာနေန ပုရိသဿ အတ္တဗျာဗာဓာဒီနံ သမ္ဘဝေါ၊ ပဟာနေန အသမ္ဘဝေါတိ ဧဝံ ရာဂါဒီနံ ပဟာယကော အရိယဓမ္မော မဟာနုဘာဝတာယ မဟာနိသံသတာယ စ သာမံ ပဿိတဗ္ဗောတိ သန္ဒိဋ္ဌိကော။ ဣမိနာ နယေန သေသေသု ပဒေသုပိ ယထာရဟံ နီဟရိတွာ ဝတ္တဗ္ဗော။ သဒ္ဒတ္ထော ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာသု (ဝိသုဒ္ဓိ။ မဟာဋီ။ ၁။၁၄၇) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ စတုတ္ထံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

အညတရဗြာဟ္မဏသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ နိဗ္ဗုတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၆။ ပဉ္စမေ န ကာလန္တရေ ပတ္တဗ္ဗန္တိ ယဒါ သစ္စပ္ပဋိဝေဓော၊ တဒါ ဧဝ လဒ္ဓဗ္ဗတ္တာ န ကာလန္တရေ ပတ္တဗ္ဗံ။ မဂ္ဂဉာဏေန ဥပနေတဗ္ဗတ္တာ ဥပနေယျံ။ ဥပနေယျမေဝ ဩပနေယျိကန္တိ အာဟ ‘‘ပဋိပတ္တိယာ ဥပဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ။

နိဗ္ဗုတသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ပလောကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၇။ ဆဋ္ဌေ အာစရိယပါစရိယာနန္တိ အာစရိယာနမ္ပိ အာစရိယာနံ။ နိရန္တရဖုဋော နေရယိကသတ္တေဟိ နိရယဂါမိကမ္မဿ ကာရကာနံ ဗဟုဘာဝါ။ ဥဘယမ္ပေတန္တိ ယထာဝုတ္တံ အတ္ထဒွယံ။ ဃနနိဝါသတန္တိ ဂါမာနံ ဃနသန္နိဝါသတံ။ ဧကန္တေနေဝ အဓမ္မောတိ အယောနိသောမနသိကာရဟေတုကတ္တာ အနတ္ထဟေတုတာယ စ နိယမေနေဝ အဓမ္မော။ န အဓမ္မရာဂေါတိ အဓိပ္ပေတောတိ ပရပရိက္ခာရေသု ရာဂေါ ဝိယ န မဟာသာဝဇ္ဇောတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ သကသကပရိက္ခာရဝိသယော ရာဂေါ ဝိသမလောဘော ဝိယ န ဧကန္တတော အပါယုပ္ပတ္တိဇနကော။ ပရပရိက္ခာရေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနဿ မဟာသာဝဇ္ဇတာယ အဓမ္မရာဂတာ။ လောဘဿ သမကာလော နာမ နတ္ထိ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနံ ဝိယ အယောနိသောမနသိကာရသမုဋ္ဌာနတ္တာ။ ဧသာတိ ဧသော ပါပဓမ္မော။ သမလောဘော ဝိသမလက္ခဏာဘာဝတော။ တထာ ဟိ တံသမုဋ္ဌာနော ပယောဂေါ မိစ္ဆာစာရောတိ န ဝုစ္စတိ။ အဝတ္ထုပဋိသေဝနသင်္ခါတေနာတိ ယံ လောကိယသာဓုသမနုညာတံ ရာဂဿ ဝတ္ထုဋ္ဌာနံ၊ တတော အညသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ပဋိသေဝနသင်္ခါတေန။

ဝိဝိဓသဿာနန္တိ သာလိဝီဟိအာဒိနာနပ္ပကာရသဿာနံ။ ဒုဿဿန္တိ ပစ္စယဒူသေန ဒူသိတံ သဿံ။ သမ္ပဇ္ဇမာနေတိ နိပ္ဖဇ္ဇနတော ပဂေဝ ဂဗ္ဘပရိဝုဒ္ဓိကာလေ။ ပါဏကာတိ သလဘာဒိပါဏကာ။ ပတန္တီတိ သဿာနံ မတ္ထကေ ပတန္တိ။ သလာကာမတ္တမေဝ သမ္ပဇ္ဇတီတိ ဝဍ္ဎိတွာ ဂဗ္ဘံ ဂဟေတုံ အသမတ္ထံ သမ္ပဇ္ဇတိ။ တေတိ ဝါဠအမနုဿာ။ လဒ္ဓါကာသာတိ ယက္ခာဓိပတီဟိ အနုညာတတ္တာ လဒ္ဓါကာသာ။

ပလောကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဝစ္ဆဂေါတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၈။ သတ္တမေ မဟာဝိပါကန္တိ ဥဠာရဖလံ ဗဟုဝိပါကံ။ ဓမ္မော နာမ ကထိတကထာ ‘‘အတ္ထံ ဒဟတိ ဝိဒဟတီ’’တိ ကတွာ။ အနုဓမ္မော နာမ ပဋိကထနံ ‘‘တံ အနုဂတော ဓမ္မော’’တိ ကတွာ။ သဟ ဓမ္မေနာတိ သဟဓမ္မော၊ သော ဧဝ သဟဓမ္မိကော။ ဓမ္မသဒ္ဒေါ စေတ္ထ ကာရဏပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘သကာရဏော’’တိ။ ဝါဒဿာတိ ဝစနဿ။ အနုပါတော အနုပစ္ဆာ ပဝတ္တိ။

ပရိပန္ထေ တိဋ္ဌတီတိ ပါရိပန္ထိကော။ ပန္ထေ ဌတွာ ပရေသံ သာပတေယျံ ဆိန္ဒနတော ပန္ထဒူဟနစောရော။ ယဒိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ၊ ကထံ တံ အသေက္ခန္တိ အာဟ ‘‘အသေက္ခဿ ပဝတ္တတ္တာ’’တိ။ ဣတရာနီတိ သီလက္ခန္ဓာဒီနိ။ သယမ္ပီတိ ပိ-သဒ္ဒေါ ‘‘အသေက္ခဿ ပဝတ္တာ စာ’’တိ ဣမမတ္ထံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။

နိဗ္ဗိသေဝနောတိ ဝိသေဝနရဟိတော ဝိဂတဝိလောမဘာဝေါ။ န ဥပပရိက္ခန္တီတိ န ဝိစာရေန္တိ။ ဇာတိံ နိဗ္ဗတ္တိံ ယာတိ ဥပဂစ္ဆတီတိ ဇာတိယော၊ ဇာတောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ယတ္ထ ကတ္ထစိ ကုလဇာတေ’’တိ။

ကေဝလီတိ ကေဝလဝါ၊ ပါရိပူရိမာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ပရိပုဏ္ဏဘာဝေန ယုတ္တော’’တိ။ ဧတံ ကေဝလီတိ ပဒံ။ အဘိညာပါရန္တိ အဘိဇာနဿ ပါရံ။ ပရိယန္တံ ဂတတ္တာ ပါရဂူ။ ဧသ နယော သေသပဒေသုပိ။ ခေတ္တဝိနိစ္ဆယသဝနေနာတိ ‘‘ဣမေဟိ သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နာ သဒေဝကေ လောကေ ပုညဿ ခေတ္တံ၊ တဒညော န ခေတ္တ’’န္တိ ဧဝံ ခေတ္တဝိနိစ္ဆယသဝနေန ရဟိတာ။

ဝစ္ဆဂေါတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ တိကဏ္ဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၉။ အဋ္ဌမေ ဒုရာသဒါတိ ဒုရုပသင်္ကမနာ။ ဂရဟာ မုစ္စိဿတီတိ မယိ ဧဝံ ကထေန္တေ သမဏော ဂေါတမော ကိဉ္စိ ကထေဿတိ၊ ဧဝံ မေ ဝစနမတ္တမ္ပိ န လဒ္ဓန္တိ အယံ ဂရဟာ မုစ္စိဿတီတိ။ ပဏ္ဍိတာတိ ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတာ။ ဓီရာတိ ဓိတိသမ္ပန္နာ။ ဗျတ္တာတိ ပရဝါဒမဒ္ဒနသမတ္ထေန ဝေယျတ္တိယေန သမန္နာဂတာ။ ဗဟုဿုတာတိ ဗာဟုသစ္စဝန္တော။ ဝါဒိနောတိ ဝါဒိမဂ္ဂကုသလာ။ သမ္မတာတိ ဗဟုနော ဇနဿ သာဓုသမ္မတာ။ ပဏ္ဍိတာဒိအာကာရပရိစ္ဆေဒန္တိ တေသံ တေဝိဇ္ဇာနံ ပဏ္ဍိတာကာရာဒိအာကာရပရိစ္ဆေဒံ။ အာကာရသဒ္ဒေါ ကာရဏပရိယာယော၊ ပရိစ္ဆေဒသဒ္ဒေါ ပရိမာဏတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဧတ္တကေန ကာရဏေနာ’’တိ။

ယထာတိ ယေနာကာရေန၊ ယေန ကာရဏေနာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ယထာတိ ကာရဏဝစန’’န္တိ။ ‘‘ဒွီဟိပိ ပက္ခေဟီ’’တိ ဝတွာ တေ ပက္ခေ သရူပတော ဒဿေန္တော ‘‘မာတိတော စ ပိတိတော စာ’’တိ အာဟ။ တေသံ ပက္ခာနံ ဝသေနဿ သုဇာတတံ ဒဿေတုံ ‘‘ယဿ မာတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဇနကဇနိကာဘာဝေန ဝိနာပိ လောကေ မာတာပိတုသမညာ ဒိဿတိ၊ ဣဓ ပန သာ ဩရသပုတ္တဝသေနေဝ ဣစ္ဆိတာတိ ဒဿေတုံ ‘‘သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာတိ ဓာရေတီတိ ဂဟဏီ၊ ဂဗ္ဘာသယသညိတော မာတုကုစ္ဆိပ္ပဒေသော။ ယထာဘုတ္တဿ အာဟာရဿ ဝိပါစနဝသေန ဂဏှနတော အဆဍ္ဍနတော ဂဟဏီ၊ ကမ္မဇတေဇောဓာတု။

ပိတာ စ မာတာ စ ပိတရော၊ ပိတူနံ ပိတရော ပိတာမဟာ၊ တေသံ ယုဂေါ ပိတာမဟယုဂေါ၊ တသ္မာ ‘‘ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ ပိတာမဟဒွန္ဒာ’’တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဒွန္ဒံ အဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ယုဂန္တိ အာယုပ္ပမာဏံ ဝုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယုဂ-သဒ္ဒဿ စ အတ္ထကထာ ဒဿိတာ ‘‘ပိတာမဟောယေဝပိတာမဟယုဂ’’န္တိ။ ပုဗ္ဗပုရိသာတိ ပုရိသဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသဝသေန ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ ‘‘မာတိတော’’တိ ပါဠိဝစနံ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။ အက္ခိတ္တောတိ အက္ခေပေါ။ အနဝက္ခိတ္တောတိ သဒ္ဓထာလိပါကာဒီသု အနဝက္ခိတ္တော န ဆဍ္ဍိတော။ ဇာတိဝါဒေနာတိ ဟေတုမှိ ကရဏဝစနန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ကေန ကာရဏေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဥဘတော…ပေ… ပိတာမဟယုဂါ’’တိ ဧတေန ဗြာဟ္မဏဿ ယောနိဒေါသာဘာဝေါ ဒဿိတော သံသုဒ္ဓဂဟဏိကတာကိတ္တနတော။ ‘‘အက္ခိတ္တော’’တိ ဣမိနာ ကိရိယာပရာဓာဘာဝေါ။ သံသုဒ္ဓဇာတိကာပိ ဟိ သတ္တာ ကိရိယာပရာဓေန ခေပံ ပါပုဏန္တိ။ ‘‘အနုပက္ကုဋ္ဌော’’တိ ဣမိနာ အယုတ္တသံသဂ္ဂါဘာဝေါ။ အယုတ္တသံသဂ္ဂဉှိ ပဋိစ္စ သတ္တာ သုဒ္ဓဇာတိကာ ကိရိယာပရာဓရဟိတာပိ အက္ကောသံ လဘန္တိ။

တန္တိ ဂရဟာဝစနံ။ မန္တေ ပရိဝတ္တေတီတိ ဝေဒေ သဇ္ဈာယတိ၊ ပရိယာပုဏာတီတိ အတ္ထော။ မန္တေ ဓာရေတီတိ ယထာအဓီတေ မန္တေ အသမ္မုဋ္ဌေ ကတွာ ဟဒယေ ဌပေတိ။

ဩဋ္ဌပဟတကရဏဝသေနာတိ အတ္ထာဝဓာရဏဝသေန။ သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘာနန္တိ ဧတ္ထ ဝစနီယဝါစကဘာဝေန အတ္ထံ သဒ္ဒဉ္စ ခဏ္ဍတိ ဘိန္ဒတိ ဝိဘဇ္ဇ ဒဿေတီတိ နိခဏ္ဍု၊ သော ဧဝ ဣဓ ခ-ကာရဿ ဃ-ကာရံ ကတွာ ‘‘နိဃဏ္ဍူ’’တိ ဝုတ္တော။ ကိဋတိ ဂမေတိ ကိရိယာဒိဝိဘာဂံ၊ တံ ဝါ အနဝသေသပရိယာဒါနတော ဂမေန္တော ပူရေတီတိ ကေဋုဘံ။ ဝေဝစနပ္ပကာသကန္တိ ပရိယာယသဒ္ဒဒီပကံ၊ ဧကေကဿ အတ္ထဿ အနေကပရိယာယဝစနဝိဘာဝကန္တိ အတ္ထော။ နိဒဿနမတ္တဉ္စေတံ အနေကေသမ္ပိ အတ္ထာနံ ဧကသဒ္ဒဝစနီယတာဝိဘာဝနဝသေနပိ တဿ ဂန္ထဿ ပဝတ္တတ္တာ။ ဝစီဘေဒါဒိလက္ခဏာ ကိရိယာ ကပ္ပီယတိ ဝိကပ္ပီယတိ ဧတေနာတိ ကိရိယာကပ္ပော၊ သော ပန ဝဏ္ဏပဒသမ္ဗန္ဓပဒတ္ထာဒိဝိဘာဂတော ဗဟုကပ္ပောတိ အာဟ ‘‘ကိရိယာကပ္ပဝိကပ္ပော’’တိ။ ဣဒဉ္စ မူလကိရိယာကပ္ပဂန္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သော ဟိ မဟာဝိသယော သတသဟဿပရိမာဏော နမာစရိယာဒိပ္ပကရဏံ။ ဌာနကရဏာဒိဝိဘာဂတော နိဗ္ဗစနဝိဘာဂတော စ အက္ခရာ ပဘေဒီယန္တိ ဧတေဟီတိ အက္ခရပ္ပဘေဒါ၊ သိက္ခာနိရုတ္တိယော။ ဧတေသန္တိ စတုန္နံ ဝေဒါနံ။

ပဒန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ၊ ပဉ္စဝိဓံ ဝါ ပဒံ၊ တံ ပဒံ ကာယတီတိ ပဒကော၊ တေယေဝ ဝါ ဝေဒေ ပဒသော ကာယတီတိ ပဒကော။ တဒဝသေသန္တိ ဝုတ္တာဝသေသံ ဝါကျံ။ ဧတ္တာဝတာ သဒ္ဒဗျာကရဏံ ဝတွာ ပုန ‘‘ဗျာကရဏ’’န္တိ အတ္ထဗျာကရဏမာဟ။ တံ တံ သဒ္ဒံ တဒတ္ထဉ္စ ဗျာကရောတိ ဗျာစိက္ခတိ ဧတေနာတိ ဗျာကရဏံ၊ သဒ္ဒသတ္ထံ။ အာယတိံ ဟိတံ တေန လောကော န ယတတိ န ဤဟတီတိ လောကာယတံ။ တဉှိ ဂန္ထံ နိဿာယ သတ္တာ ပုညကိရိယာယ စိတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပာဒေန္တိ။

အသီတိ မဟာသာဝကာတိ အညာသိကောဏ္ဍညော၊ ဝပ္ပော၊ ဘဒ္ဒိယော၊ မဟာနာမော၊ အဿဇိ၊ နာဠကော၊ ယသော၊ ဝိမလော၊ သုဗာဟု၊ ပုဏ္ဏဇိ၊ ဂဝမ္ပတိ၊ ဥရုဝေလကဿပေါ၊ နဒီကဿပေါ၊ ဂယာကဿပေါ၊ သာရိပုတ္တော၊ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော၊ မဟာကဿပေါ၊ မဟာကစ္စာနော၊ မဟာကောဋ္ဌိကော၊ မဟာကပ္ပိနော၊ မဟာစုန္ဒော၊ အနုရုဒ္ဓါ၊ ကင်္ခါရေဝတော၊ အာနန္ဒော၊ နန္ဒကော၊ ဘဂု၊ နန္ဒိယော၊ ကိမိလော၊ ဘဒ္ဒိယော၊ ရာဟုလော၊ သီဝလိ၊ ဥပါလိ၊ ဒဗ္ဗော၊ ဥပသေနော၊ ခဒိရဝနိယရေဝတော၊ ပုဏ္ဏော မန္တာနိပုတ္တော၊ ပုဏ္ဏော သုနာပရန္တကော၊ သောဏော ကုဋိကဏ္ဏော၊ သောဏော ကောဠိဝိသော၊ ရာဓော၊ သုဘူတိ၊ အင်္ဂုလိမာလော၊ ဝက္ကလိ၊ ကာဠုဒါယီ၊ မဟာဥဒါယီ၊ ပိလိန္ဒဝစ္ဆော၊ သောဘိတော၊ ကုမာရကဿပေါ၊ ရဋ္ဌပါလော၊ ဝင်္ဂီသော၊ သဘိယော၊ သေလော၊ ဥပဝါဏော၊ မေဃိယော၊ သာဂတော၊ နာဂိတော၊ လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယော၊ ပိဏ္ဍောလော ဘာရဒွါဇော၊ မဟာပန္ထကော၊ စူဠပန္ထကော၊ ဗာကုလော၊ ကုဏ္ဍဓာနော၊ ဒါရုစီရိယော၊ ယသောဇော၊ အဇိတော ၊ တိဿမေတ္တေယျော၊ ပုဏ္ဏကော၊ မေတ္တဂု၊ ဓောတကော၊ ဥပသီဝေါ၊ နန္ဒော၊ ဟေမကော၊ တောဒေယျော၊ ကပ္ပော၊ ဇတုကဏ္ဏီ၊ ဘဒြာဝုဓော၊ ဥဒယော၊ ပေါသလော၊ မောဃရာဇာ၊ ပိင်္ဂိယောတိ ဧတေ အသီတိ မဟာသာဝကာ နာမ။

ကသ္မာ ပနေတေ ဧဝ ထေရာ ‘‘မဟာသာဝကာ’’တိ ဝုစ္စန္တီတိ? အဘိနီဟာရဿ မဟန္တဘာဝတော။ တထာ ဟိ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာပိ မဟာသာဝကေသု အန္တောဂဓာ။ တေ ဟိ သာဝကပါရမိဉာဏဿ မတ္ထကပ္ပတ္တိယာ သာဝကေသု အဂ္ဂဓမ္မာဓိဂမေန အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌိတာပိ အဘိနီဟာရမဟန္တတာသာမညေန ‘‘မဟာသာဝကာ’’တိပိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဣတရေ ပန ပကတိသာဝကေဟိ သာတိသယံ မဟာဘိနီဟာရာ။ တထာ ဟိ တေ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကတပဏိဓာနာ၊ တတော ဧဝ သာတိသယံ အဘိညာသမာပတ္တီသု ဝသိနော ပဘိန္နပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ စ။ ကာမံ သဗ္ဗေပိ အရဟန္တော သီလဝိသုဒ္ဓိအာဒိကေ သမ္ပာဒေတွာ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တာ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ယထာဘူတံ ဘာဝေတွာ မဂ္ဂပ္ပဋိပါဋိယာ အနဝသေသတော ကိလေသေ ခေပေတွာ အဂ္ဂဖလေ ပတိဋ္ဌဟန္တိ၊ တထာပိ ယထာ သဒ္ဓါဝိမုတ္တတော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တဿ၊ ပညာဝိမုတ္တတော စ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တဿ ပုဗ္ဗဘာဂဘာဝနာဝိသေသသိဒ္ဓါ မဂ္ဂဘာဝနာဝိသေသော၊ ဧဝံ အဘိနီဟာရမဟန္တတ္တပုဗ္ဗယောဂမဟန္တတ္တာ ဟိ သသန္တာနေ သာတိသယဿ ဂုဏဝိသေသဿ နိပ္ဖာဒိတတ္တာ သီလာဒီဟိ ဂုဏေဟိ မဟန္တာ သာဝကာတိ မဟာသာဝကာ။ တေသုယေဝ ပန ယေ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေသု ပါမောက္ခဘာဝေန ဓုရဘူတာနံ သမ္မာဒိဋ္ဌိသင်္ကပ္ပာဒီနံ သာတိသယံ ကိစ္စာနုဘာဝနိပ္ဖတ္တိယာ ကာရဏဘူတာယ တဇ္ဇာဘိနီဟာရာဘိနီဟဋာယ သက္ကစ္စံ နိရန္တရံ စိရကာလသမ္ဘာဝိတာယ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ ယထာက္ကမံ ပညာယ သမာဓိသ္မိဉ္စ ဥက္ကဋ္ဌပါရမိပ္ပတ္တိယာ သဝိသေသံ သဗ္ဗဂုဏေဟိ အဂ္ဂဘာဝေ ဌိတာ၊ တေ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ။ ဣတရေ အဋ္ဌသတ္တတိ ထေရာ သာဝကပါရမိယာ မတ္ထကေ သဗ္ဗသာဝကာနံ အဂ္ဂဘာဝေန အဋ္ဌိတတ္တာ ‘‘မဟာသာဝကာ’’ဣစ္စေဝ ဝုစ္စန္တိ။ ပကတိသာဝကာ ပန အဘိနီဟာရမဟန္တတ္တာဘာဝတော ပုဗ္ဗယောဂမဟန္တတ္တာဘာဝတော စ ‘‘သတ္ထုသာဝကာ’’ဣစ္စေဝ ဝုစ္စန္တိ။ တေ ပန အဂ္ဂသာဝကာ ဝိယ မဟာသာဝကာ ဝိယ စ န ပရိမိတာ၊ အထ ခေါ အနေကသတာ အနေကသဟဿာ။

ဝယတီတိ ဝယော၊ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနေသု ကတ္ထစိ အပရိကိလမန္တော အဝိတ္ထာယန္တော တေ ဂန္ထေ သန္တာနေတိ ပဏေတီတိ အတ္ထော။ ဒွေ ပဋိသေဓာ ပကတိံ ဂမေန္တီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အဝယော န ဟောတီ’’တိ ဝတွာ တတ္ထ အဝယံ ဒဿေတုံ ‘‘အဝယော နာမ…ပေ… န သက္ကောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ။ ဧတန္တိ ‘‘ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီ’’တိအာဒိဝစနံ။ တတိယဝိဇ္ဇာဓိဂမာယ ပဋိပတ္တိက္ကမော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၇၀) သာတိသယံ ဝိတ္ထာရိတော၊ တထာ ဣဓ အဝတ္တုကာမတာယ ဘယဘေရဝသုတ္တာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၄ အာဒယော) ဝိယ သင်္ခေပတော စ ဝတ္တုကာမတာယ ‘‘ဒွိန္နံ ဝိဇ္ဇာန’’မိစ္စေဝ ဝုတ္တံ။

ဝိဇ္ဇာတိ ပုဗ္ဗေနိဝါသပ္ပဋိစ္ဆာဒကဿ မောဟက္ခန္ဓဿ ဝိဇ္ဇနဋ္ဌေနပိ ဝိဇ္ဇာ။ မောဟော ပဋိစ္ဆာဒကဋ္ဌေန တမောတိ ဝုစ္စတိ တမော ဝိယာတိ ကတွာ။ ကာတဗ္ဗတော ကရဏံ၊ ဩဘာသောဝ ကရဏံ ဩဘာသကရဏံ၊ အတ္တနော ပစ္စယေဟိ ဩဘာသဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗဋ္ဌေနာတိ အတ္ထော။ အယံ အတ္ထောတိ အယမေဝ အဓိပ္ပေတတ္ထော။ ပသံသာဝစနန္တိ တဿေဝ အတ္ထဿ ထောမနာဝစနံ ပဋိပက္ခဝိဓမနပဝတ္တိဝိသေသာနံ ဗောဓနတော။ ယောဇနာတိ ပသံသာဝသေန ဝုတ္တပဒါနံ အတ္ထဒဿနဝသေန ဝုတ္တပဒဿ စ ယောဇနာ။ အဝိဇ္ဇာ ဝိဟတာတိ ဧတေန ဝိဇ္ဇနဋ္ဌေန ဝိဇ္ဇာတိ အယမ္ပိ အတ္ထော ဒီပိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယသ္မာ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပန္နာတိ ဧတေန ဝိဇ္ဇာပဋိပက္ခာ အဝိဇ္ဇာ၊ ပဋိပက္ခတာ စဿာ ပဟာတဗ္ဗဘာဝေန ဝိဇ္ဇာယ စ ပဟာယကဘာဝေနာတိ ဒဿေတိ။ ဣတရသ္မိမ္ပိ ပဒဒွယေတိ ‘‘တမော ဝိဟတော၊ အာလောကော ဥပ္ပန္နော’’တိ ပဒဒွယေပိ။ ဧသေဝ နယောတိ ယထာဝုတ္တယောဇနံ အတိဒိသတိ။ တတ္ထာယံ ယောဇနာ – ဧဝံ အဓိဂတဝိဇ္ဇဿ တမော ဝိဟတော ဝိဒ္ဓသ္တော။ ကသ္မာ? ယသ္မာ အာလောကော ဥပ္ပန္နော ဉာဏာလောကော ပါတုဘူတောတိ။ ပေသိတတ္တဿာတိ ယထာဓိပ္ပေတတ္ထသိဒ္ဓိပ္ပတ္တိံ ဝိဿဋ္ဌစိတ္တဿ၊ ပဌမဝိဇ္ဇာဓိဂမာယ ပေသိတစိတ္တဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဝိပဿနာပါဒကန္တိ ဣမိနာ တဿ ဈာနစိတ္တဿ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယတမာဟ။ ဝိပဿနာ တိဝိဓာ ဝိပဿကပုဂ္ဂလဘေဒေန။ မဟာဗောဓိသတ္တာနဉှိ ပစ္စေကဗောဓိသတ္တာနဉ္စ ဝိပဿနာ စိန္တာမယဉာဏသံဝဍ္ဎိတတ္တာ သယမ္ဘုဉာဏဘူတာ၊ ဣတရေသံ သုတမယဉာဏသံဝဍ္ဎိတတ္တာ ပရောပဒေသသမ္ဘူတာ။ သာ ‘‘ဌပေတွာ နေဝသညာနာသညာယတနံ အဝသေသရူပါရူပဇ္ဈာနာနံ အညတရတော ဝုဋ္ဌာယာ’’တိအာဒိနာ အနေကဓာ အရူပမုခဝသေန စတုဓာတုဝဝတ္ထာနေ ဝုတ္တာနံ တေသံ တေသံ ဓာတုပရိဂ္ဂဟမုခါနံ အညတရမုခဝသေန စ အနေကဓာဝ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၃၀၆) နာနာနယတော ဝိဘာဝိတာ။ မဟာဗောဓိသတ္တာနံ ပန စတုဝီသတိကောဋိသတသဟဿမုခေန ပဘေဒဂမနတော နာနာနယံ သဗ္ဗညုတညာဏသန္နိဿယဿ အရိယမဂ္ဂဉာဏဿ အဓိဋ္ဌာနဘူတံ ပုဗ္ဗဘာဂဉာဏဂဗ္ဘံ ဂဏှာပေန္တံ ပရိပါကံ ဂစ္ဆန္တံ ပရမဂမ္ဘီရံ သဏှသုခုမတရံ အနညသာဓာရဏံ ဝိပဿနာဉာဏံ ဟောတိ၊ ယံ အဋ္ဌကထာသု ‘‘မဟာဝဇိရဉာဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ယဿ စ ပဝတ္တိဝိဘာဂေန စတုဝီသတိကောဋိသတသဟဿပ္ပဘေဒဿ ပါဒကဘာဝေန သမာပဇ္ဇိယမာနာ စတုဝီသတိကောဋိသတသဟဿသင်္ခါ ဒေဝသိကံ သတ္ထု ဝဠဉ္ဇနကသမာပတ္တိယော ဝုစ္စန္တိ၊ သွာယံ ဗုဒ္ဓါနံ ဝိပဿနာစာရော ပရမတ္ထမဉ္ဇူသာယံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာယံ (ဝိသုဒ္ဓိ။ မဟာဋီ။ ၁။၁၄၄) ဒဿိတော၊ အတ္ထိကေဟိ တတော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။ ဣဓ ပန သာဝကာနံ ဝိပဿနာစာရံ သန္ဓာယ ‘‘ဝိပဿနာပါဒက’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ကာမံ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂဉာဏာနိပိ အာသဝါနံ ခေပနဉာဏာနိ ဧဝ၊ အနဝသေသတော ပန တေသံ ခေပနံ အဂ္ဂမဂ္ဂဉာဏေနေဝါတိ အာဟ ‘‘အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏတ္ထာယာ’’တိ။ အာသဝဝိနာသနတောတိ အာသဝါနံ နိဿေသံ သမုစ္ဆိန္ဒနတော။ အာသဝါနံ ခယေ ဉာဏံ အာသဝက္ခယဉာဏန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘တတြ စေတံ ဉာဏ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘ခယေ’’တိ အာဓာရေ ဘုမ္မံ၊ န ဝိသယေတိ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထ ပရိယာပန္နတ္တာ’’တိ အာဟ။ အဘိနီဟရတီတိ အဘိမုခံ နီဟရတိ၊ ယထာ မဂ္ဂါဘိသမယော ဟောတိ၊ သဝနံ တဒဘိမုခံ ပဝတ္တေတိ။ ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ဒုက္ခဿ အရိယသစ္စဿ တဒါ ဘိက္ခုနာ ပစ္စက္ခတော ဂဟိတဘာဝဒဿနံ။ ဧတ္တကံ ဒုက္ခန္တိ တဿ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဂဟိတဘာဝဒဿနံ။ န ဣတော ဘိယျောတိ တဿ အနဝသေသတော ဂဟိတဘာဝဒဿနံ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗမ္ပိ ဒုက္ခသစ္စ’’န္တိအာဒိ။ သရသလက္ခဏပဋိဝေဓေနာတိ သဘာဝသင်္ခါတဿ လက္ခဏဿ အသမ္မောဟတော ပဋိဝိဇ္ဈနေန။ အသမ္မောဟပဋိဝေဓောတိ စ ယထာ တသ္မိံ ဉာဏေ ပဝတ္တေ ပစ္ဆာ ဒုက္ခသစ္စဿ သရူပါဒိပရိစ္ဆေဒေ သမ္မောဟော န ဟောတိ၊ တထာ ပဝတ္တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိ။ ဒုက္ခံ သမုဒေတိ ဧတသ္မာတိ ဒုက္ခသမုဒယော။ ယံ ဌာနံ ပတွာတိ ယံ နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂဿ အာရမ္မဏပစ္စယဋ္ဌေန ကာရဏဘူတံ အာဂမ္မ။ ပတွာတိ စ တဒုဘယဝတော ပုဂ္ဂလဿ ပဝတ္တိယာတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ပတွာတိ ဝါ ပါပုဏနဟေတု။ အပ္ပဝတ္တိန္တိ အပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တံ။ တေ ဝါ န ပဝတ္တန္တိ ဧတ္ထာတိ အပ္ပဝတ္တိ၊ နိဗ္ဗာနံ။ တဿာတိ ဒုက္ခနိရောဓဿ။ သမ္ပာပကန္တိ သစ္ဆိကိရိယာဝသေန သမ္မဒေဝ ပါပကံ။

ကိလေသဝသေနာတိ အာသဝသင်္ခါတကိလေသဝသေန။ ယသ္မာ အာသဝါနံ ဒုက္ခသစ္စပရိယာယော တပ္ပရိယာပန္နတ္တာ သေသသစ္စာနဉ္စ တံသမုဒယာဒိပရိယာယော အတ္ထိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ပရိယာယတော’’တိ။ ဒဿေန္တော သစ္စာနီတိ ယောဇနာ။ အာသဝါနဉ္စေတ္ထ ဂဟဏံ ‘‘အာသဝါနံ ခယဉာဏာယာ’’တိ အာရဒ္ဓတ္တာ။ တထာ ဟိ ‘‘ကာမာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတီ’’တိအာဒိနာ အာသဝဝိမုတ္တိသီသေနေဝ သဗ္ဗကိလေသဝိမုတ္တိ ဝုတ္တာ။ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိအာဒိနာ မိဿကမဂ္ဂေါ ဣဓ ကထိတောတိ ‘‘သဟ ဝိပဿနာယ ကောဋိပ္ပတ္တံ မဂ္ဂံ ကထေသီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဇာနတော ပဿတောတိ ဣမိနာ ပရိညာသစ္ဆိကိရိယာဘာဝနာဘိသမယာ ဝုတ္တာ။ ဝိမုစ္စတီတိ ဣမိနာ ပဟာနာဘိသမယော ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘ဣမိနာ မဂ္ဂက္ခဏံ ဒဿေတီ’’တိ။ ဇာနတောပဿတောတိ ဝါ ဟေတုနိဒ္ဒေသော။ ယံ ဇာနနဟေတု ကာမာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတီတိ ယောဇနာ။ ဓမ္မာနဉှိ သမာနကာလိကာနမ္ပိ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နတာ သဟဇာတကောဋိယာ လဗ္ဘတိ။ ဘဝါသဝဂ္ဂဟဏေနေဝ ဧတ္ထ ဘဝရာဂဿ ဝိယ ဘဝဒိဋ္ဌိယာပိ သမဝရောဓောတိ ဒိဋ္ဌာသဝဿပိ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ခီဏာ ဇာတီတိအာဒီဟိ ပဒေဟိ။ တဿာတိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဿ။ ဘူမိန္တိ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ။ ယေနာဓိပ္ပာယေန ‘‘ကတမာ ပနဿာ’’တိအာဒိနာ စောဒနာ ကတာ၊ တံ ဝိဝရန္တော ‘‘န တာဝဿာ’’တိအာဒိမာဟ ။ တတ္ထ န တာဝဿ အတီတာ ဇာတိ ခီဏာ မဂ္ဂဘာဝနာယာတိ အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ပုဗ္ဗေဝ ခီဏတ္တာ’’တိ။ န အနာဂတာ အဿ ဇာတိ ခီဏာတိ ယောဇနာ။ န အနာဂတာတိ စ အနာဂတဘာဝသာမညံ ဂဟေတွာ လေသေန စောဒေတိ။ တေနာဟ ‘‘အနာဂတေ ဝါယာမာဘာဝတော’’တိ။ အနာဂတဝိသေသော ပနေတ္ထ အဓိပ္ပေတော၊ တဿ ခေပနေ ဝါယာမော လဗ္ဘတေဝ။ တေနာဟ ‘‘ယာ ပန မဂ္ဂဿာ’’တိအာဒိ။ ဧကစတုပဉ္စဝေါကာရဘဝေသူတိ ဘဝတ္တယဂ္ဂဟဏံ ဝုတ္တနယေန အနဝသေသတော ဇာတိယာ ခီဏဘာဝဒဿနတ္ထံ။ တန္တိ ယထာဝုတ္တံ ဇာတိံ။ သောတိ ခီဏာသဝေါ ဘိက္ခု။

ဗြဟ္မစရိယဝါသော နာမ ဣဓ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ နိဗ္ဗတ္တနမေဝါတိ အာဟ ‘‘ပရိဝုတ္ထ’’န္တိ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ စတူသု သစ္စေသု ပရိညာဒိကိစ္စသာဓနဝသေန ပဝတ္တမာနာယ သမ္မာသင်္ကပ္ပာဒီနမ္ပိ ဒုက္ခသစ္စေ ပရိညာဘိသမယာနုဂုဏာ ပဝတ္တိ၊ ဣတရေသု စ သစ္စေသု နေသံ ပဟာနာဘိသမယာဒိဝသေန ပဝတ္တိ ပါကဋာ ဧဝ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘စတူသု သစ္စေသု စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ပရိညာပဟာနသစ္ဆိကိရိယာဘာဝနာဘိသမယဝသေနာ’’တိ။ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကာဒယောတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သတ္တသေခံ သင်္ဂဏှာတိ။

ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣမေ ပကာရာ ဣတ္ထံ၊ တဗ္ဘာဝေါ ဣတ္ထတ္တံ၊ တဒတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေ ပန ပကာရာ အရိယမဂ္ဂဗျာပါရဘူတာ ပရိညာဒယော ဣဓာဓိပ္ပေတာတိ အာဟ ‘‘ဧဝံသောဠသဝိဓကိစ္စဘာဝါယာ’’တိ။ တေ ဟိ မဂ္ဂံ ပစ္စဝေက္ခတော မဂ္ဂါနုဘာဝေန ပါကဋာ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ ပရိညာဒီသု စ ပဟာနမေဝ ပဓာနံ တဒတ္ထတ္တာ ဣတရေသန္တိ အာဟ ‘‘ကိလေသက္ခယာယ ဝါ’’တိ။ ပဟီနကိလေသပစ္စဝေက္ခဏဝသေန ဝါ ဧတံ ဝုတ္တံ။ ဒုတိယဝိကပ္ပေ ဣတ္ထတ္တာယာတိ နိဿက္ကေ သမ္ပဒါနဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဣတ္ထဘာဝတော’’တိ ။ အပရန္တိ အနာဂတံ။ ဣမေ ပန စရိမကတ္တဘာဝသင်္ခါတာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ။ ပရိညာတာ တိဋ္ဌန္တီတိ ဧတေန တေသံ အပ္ပတိဋ္ဌတံ ဒဿေတိ။ အပရိညာမူလကာ ဟိ ပတိဋ္ဌာ။ ယထာဟ ‘‘ကဗဠီကာရေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဟာရေ အတ္ထိ ရာဂေါ၊ အတ္ထိ နန္ဒီ၊ အတ္ထိ တဏှာ၊ ပတိဋ္ဌိတံ တတ္ထ ဝိညာဏံ ဝိရုဠှ’’န္တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၂။၆၄၊ ကထာ။ ၂၉၆၊ မဟာနိ။ ၇)။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဆိန္နမူလကာ ရုက္ခာ ဝိယာ’’တိအာဒိ။

ယဿာတိ ပုထုဇ္ဇနဿ။ တဿ ဟိ သီလံ ကဒါစိ ဝဍ္ဎတိ၊ ကဒါစိ ဟာယတိ။ သေက္ခာပိ ပန သီလေသု ပရိပူရကာရိနောဝ၊ အသေက္ခေသု ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ တေနာဟ ‘‘ခီဏာသဝဿာ’’တိအာဒိ။ ဝသိပ္ပတ္တန္တိ ဝသီဘာဝပ္ပတ္တံ။ သုဋ္ဌု သမာဟိတန္တိ အဂ္ဂဖလသမာဓိနာ သမ္မဒေဝ သမာဟိတံ။ ဓိတိသမ္ပန္နန္တိ အဂ္ဂဖလဓိတိယာ သမန္နာဂတံ။ မစ္စုံ ဇဟိတွာ ဌိတန္တိ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘာဝတော ဝုတ္တံ။ ကထံ ပုနဗ္ဘဝါဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗေ ပါပဓမ္မေ ပဇဟိတွာ ဌိတ’’န္တိ။ သဗ္ဗဿပိ ဉေယျဓမ္မဿ စတုသစ္စန္တောဂဓတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဗုဒ္ဓန္တိ စတုသစ္စဗုဒ္ဓ’’န္တိ။ ဗုဒ္ဓသာဝကာတိ သာဝကဗုဒ္ဓါ နမဿန္တိ၊ ပဂေဝ ဣတရာ ပဇာ။ ဣတရာ ဟိ ပဇာ သာဝကေပိ နမဿန္တိ။ ဣတိ ဧတ္တကေန ဌာနေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဝသေန ဂါထာနံ အတ္ထံ ဝတွာ ဣဒါနိ သာဝကဿပိ ဝသေန အတ္ထံ ယောဇေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သာဝကောပိ ဂေါတမော မုခနိဗ္ဗတ္တေန သမ္ပတ္တေန သမ္ဗန္ဓေန၊ ယတော သဗ္ဗေပိ အရိယသာဝကာ ဘဂဝတော ဩရသပုတ္တာတိ ဝုစ္စန္တီတိ။

နိဝုဿတီတိ နိဝါသော၊ နိဝုတ္ထော ခန္ဓသန္တာနောတိ အာဟ ‘‘နိဝုတ္ထက္ခန္ဓပရမ္ပရ’’န္တိ။ အဝေတိ၊ အဝေဒီတိ ပါဌဒွယေနပိ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏဿ ကိစ္စသိဒ္ဓိံယေဝ ဒဿေတိ။ ဧကတ္တကာယဧကတ္တသညိဘာဝသာမညတော ဝေဟပ္ဖလာပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တီတိ ‘‘ဆ ကာမာဝစရေ၊ နဝ ဗြဟ္မလောကေ’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ ဣတရေ ပန အပစုရဘာဝတော န ဝုတ္တာ။ ဧကစ္စာနံ အဝိသယဘာဝတော စ အဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဇာတိ ခီယတိ ဧတေနာတိ ဇာတိက္ခယော၊ အရဟတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အရဟတ္တံ ပတ္တော’’တိ။ ‘‘အဘိညာယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ယကာရလောပေန ‘‘အဘိညာ’’တိ နိဒ္ဒေသော ကတောတိ အာဟ ‘‘ဇာနိတွာ’’တိ။ ကိစ္စဝေါသာနေနာတိ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ကတ္တဗ္ဗဿ သောဠသဝိဓဿ ကိစ္စဿ ပရိယောသာနေန။ ဝေါသိတောတိ ပရိယောသိတော၊ နိဋ္ဌိတောတိ အတ္ထော။ မောနေယျေန သမန္နာဂတောတိ ကာယမောနေယျာဒီဟိ သမန္နာဂတော။ လပိတံ လပတီတိ လပိတလာပနော။ အတ္တပစ္စက္ခတော ဉတွာတိ ဣမိနာ တေသံ ဝိဇ္ဇာနံ ပဋိလဒ္ဓဘာဝံ ဒီပေတိ။

တိကဏ္ဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဇာဏုဿောဏိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၀။ နဝမေ ဒေယျဓမ္မဿေတံ နာမန္တိ ယာဂံ ကရောန္တေန ဒါတဗ္ဗဒေယျဓမ္မံ သန္ဓာယ ဝဒတိ တဒညဿ ပါဠိယံ ဒေယျဓမ္မဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတတ္တာ။ မတကဘတ္တန္တိ မတကေ ဥဒ္ဒိဿ ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ၊ ပိတုပိဏ္ဍန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝရပုရိသာနန္တိ ဝိသိဋ္ဌပုရိသာနံ၊ ဥတ္တမပုရိသာနန္တိ အတ္ထော။ သဗ္ဗမေတံ ဒါနန္တိ ယထာဝုတ္တဘေဒံ ယညသဒ္ဓါဒိဒါနံ။

ဇာဏုဿောဏိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ သင်္ဂါရဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၁။ ဒသမေ ဇိဏ္ဏာနံ ဟတ္ထိသာလာဒီနံ ပဋိသင်္ခရဏံ ပုန ပါကတိကကရဏံ ဇိဏ္ဏပဋိသင်္ခရဏံ ၊ တဿ ကာရကော ဇိဏ္ဏပဋိသင်္ခရဏကာရကော။ ဗာဟိရသမယေတိ သတ္ထုသာသနတော ဗာဟိရေ အညတိတ္ထိယသမယေ။ သဗ္ဗစတုက္ကေနာတိအာဒီသု သဗ္ဗေသု ဒွိပဒစတုပ္ပဒါဒိဘေဒေသု ပါဏေသု ဧကေကသ္မိံ စတ္တာရော စတ္တာရော ပါဏေ ဝဓိတွာ ယဇိတဗ္ဗံ ယညံ သဗ္ဗစတုက္ကံ နာမ။ သေသေသုပိ ဣမိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဿ ဝါ တဿ ဝါတိ နိဿက္ကေ သာမိဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ယသ္မာ ဝါ တသ္မာ ဝါ’’တိ။ ဧဝမဿာယန္တိ ဧတ္ထ အဿူတိ နိပါတမတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဧဝံ သန္တေပိ အယ’’န္တိ။

ဝဍ္ဎေန္တောတိ ပဋ္ဌပေန္တော။ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ ဩဂဓံ မူလံ ပတိဋ္ဌာဘူတံ ဗြဟ္မစရိယောဂဓံ။ တေနာဟ ‘‘အရဟတ္တမဂ္ဂသင်္ခါတဿာ’’တိအာဒိ။ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန စေတ္ထ အရဟတ္တမဂ္ဂဿေဝ ဂဟဏံ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥတ္တမံ ပတိဋ္ဌာဘူတံ အာရမ္မဏူပနိဿယဘာဝေန။

အပ္ပေဟိ ဝေယျာဝစ္စကရာဒီဟိ အတ္ထော ဧတိဿာတိ အပ္ပဋ္ဌာ တ္ထ-ကာရဿ ဋ္ဌ-ကာရံ ကတွာ။ တေနာဟ ‘‘ယတ္ထ ဗဟူ’’တိအာဒိ။ ယတ္ထာတိ ယဿံ ပဋိပဒါယံ ။ အပ္ပော သမာရမ္ဘော ဧတဿာတိ အပ္ပသမာရမ္ဘော။ ပါသံသာတိ ပသံသာရဟာ။ ဧတံ ယေဝ ကထာပေဿာမီတိ ဧတေနေဝ ဗြာဟ္မဏေန ကထာပေဿာမိ။

သောပ္ပေနာတိ နိဒ္ဒါယ။ ပမာဒေနာတိ ဇာဂရိယာဒီသု အနနုယုဉ္ဇနတော သတိဝိပ္ပဝါသလက္ခဏေန ပမာဒေန။ ပစ္စနီကပဋိဟရဏဝသေနာတိ ပဋိပက္ခာပနယနဝသေန။ တထာ ဟိ ဘဂဝတော စ သာသနဿ စ ပဋိပက္ခာ တိတ္ထိယာ၊ တေသံ ဟရဏတော ပဋိဟာရိယံ။ တေ ဟိ ဒိဋ္ဌိဟရဏဝသေန ဒိဋ္ဌိပ္ပကာသနေ အသမတ္ထဘာဝေန စ ဣဒ္ဓိအာဒေသနာနုသာသနီဟိ ဟရိတာ အပနီတာ ဟောန္တီတိ။ ‘‘ပဋီ’’တိ ဝါ အယံ သဒ္ဒေါ ‘‘ပစ္ဆာ’’တိ ဧတဿ အတ္ထံ ဗောဓေတိ ‘‘တသ္မိံ ပဋိပဝိဋ္ဌသ္မိံ၊ အညော အာဂဉ္ဆိ ဗြာဟ္မဏော’’တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၉၈၅၊ စူဠနိ။ ဝတ္ထုဂါထာ ၄) ဝိယ၊ တသ္မာ သမာဟိတေ စိတ္တေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ ကတကိစ္စေန ပစ္ဆာ ဟရိတဗ္ဗံ ပဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ ပဋိဟာရိယံ၊ အတ္တနော ဝါ ဥပက္ကိလေသေသု စတုတ္ထဇ္ဈာနမဂ္ဂေဟိ ဟရိတေသု ပစ္ဆာဟရဏံ ပဋိဟာရိယံ၊ ဣဒ္ဓိအာဒေသနာနုသာသနိယော စ ဝိဂတူပက္ကိလေသေန ကတကိစ္စေန စ သတ္တဟိတတ္ထံ ပုန ပဝတ္တေတဗ္ဗာ၊ ဟရိတေသု စ အတ္တနော ဥပက္ကိလေသေသု ပရသတ္တာနံ ဥပက္ကိလေသဟရဏာနိ ဟောန္တီတိ ပဋိဟာရိယာနိ ဘဝန္တိ၊ ပဋိဟာရိယမေဝ ပါဋိဟာရိယံ။ ပဋိဟာရိယေ ဝါ ဣဒ္ဓိအာဒေသနာနုသာသနိသမုဒါယေ ဘဝံ ဧကေကံ ပါဋိဟာရိယန္တိ ဝုစ္စတိ။ ပဋိဟာရိယံ ဝါ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ မဂ္ဂေါ စ ပဋိပက္ခဟရဏတော၊ တတ္ထ ဇာတံ နိမိတ္တဘူတေ၊ တတော ဝါ အာဂတန္တိ ပါဋိဟာရိယံ။

အာဂတနိမိတ္တေနာတိ အာဂတာကာရသလ္လက္ခဏဝသေန။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ဧကော ရာဇာတိ ဒက္ခိဏမဓုရာဓိပတိ ဧကော ပဏ္ဍုရာဇာ။ ဧဝမ္ပိ တေ မနောတိ ဣမိနာ အာကာရေန တဝ မနော ပဝတ္တောတိ အတ္ထော။ တေန ပကာရေန ပဝတ္တောတိ အာဟ ‘‘သောမနဿိတော ဝါ’’တိအာဒိ။ သာမညဇောတနာ ဝိသေသေ အဝတိဋ္ဌတီတိ အဓိပ္ပာယေနေဝံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဧဝံ တဝ မနော’’တိ ဣဒဉ္စ မနသော သောမနဿိတတာဒိမတ္တဒဿနံ၊ န ပန ယေန သော သောမနဿိတော ဝါ ဒေါမနဿိတော ဝါ၊ တံဒဿနံ။ သောမနဿဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ တဒေကဋ္ဌာ ရာဂါဒယော သဒ္ဓါဒယော စ ဒဿိတာ ဟောန္တိ၊ ဒေါမနဿဂ္ဂဟဏေန ဒေါသာဒယော။ ဒုတိယန္တိ ‘‘ဣတ္ထမ္ပိ တေ မနော’’တိ ပဒံ။ ဣတိပီတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ နိဒဿနတ္ထော ‘‘အတ္ထီတိ ခေါ၊ ကစ္စာန၊ အယမေကော အန္တော’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၂။၁၅၊ ၃။၉၀) ဝိယ။ တေနာဟ ‘‘ဣမဉ္စ ဣမဉ္စ အတ္ထံ စိန္တယမာန’’န္တိ။ ပိ-သဒ္ဒေါ ဝုတ္တတ္ထသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။

ကထေန္တာနံ သုတွာတိ ကထေန္တာနံ သဒ္ဒံ သုတွာ။ တဿ ဝသေနာတိ တဿ ဝိတက္ကိတဿ ဝသေန။ အဋ္ဋကာရကေနာတိ ဝိနိစ္ဆယကာရကေန။

န အရိယာနန္တိ အရိယာနံ မဂ္ဂဖလစိတ္တံ န ဇာနာတီတိ အတ္ထော။ တဉှိ တေန အနဓိဂတတ္တာ စေတောပရိယဉာဏေနပိ န သက္ကာ ဝိညာတုံ၊ အညံ ပန စိတ္တံ ဇာနာတိယေဝ။ ဟေဋ္ဌိမော ဥပရိမဿ စိတ္တံ န ဇာနာတီတိအာဒီနိပိ မဂ္ဂဖလစိတ္တမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သောတာပန္နာဒယောပိ ဟိ အတ္တနာ အဓိဂတမေဝ မဂ္ဂဖလံ ပရေဟိ ဥပ္ပာဒိတံ သမ္မာ စေတောပရိယဉာဏေန ဇာနိတုံ သက္ကောန္တိ၊ န အတ္တနာ အနဓိဂတံ။ သဗ္ဗေပိ အရိယာ အတ္တနော ဖလံ သမာပဇ္ဇန္တိ အဓိဂတတ္တာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧတေသု စာ’’တိအာဒိမာဟ။ ယဒိ အရိယာ အတ္တနာ အဓိဂတဖလံ သမာပဇ္ဇန္တိ၊ ဥပရိမာပိ ဟေဋ္ဌိမံ ဖလံ သမာပဇ္ဇန္တိ အဓိဂတတ္တာ လောကိယသမာပတ္တိယော ဝိယာတိ ကဿစိ အာသင်္ကာ သိယာ၊ တန္နိဝတ္တနတ္ထမာဟ ‘‘ဥပရိမော ဟေဋ္ဌိမံ န သမာပဇ္ဇတီ’’တိ။

ဥပရိမောတိ သကဒါဂါမိအာဒိအရိယပုဂ္ဂလော။ ဟေဋ္ဌိမန္တိ သောတာပတ္တိဖလာဒိံ။ န သမာပဇ္ဇတီတိ သတိပိ အဓိဂတတ္တေ န သမာပဇ္ဇတိ။ ကသ္မာတိ စေ? ကာရဏမာဟ ‘‘တေသဉှီ’’တိအာဒိ၊ တေသံ သကဒါဂါမိအာဒီနံ ဟေဋ္ဌိမာ ဟေဋ္ဌိမာ ဖလသမာပတ္တိ တေသု တေသုယေဝ ဟေဋ္ဌိမေသု အရိယပုဂ္ဂလေသု ပဝတ္တတိ၊ န ဥပရိမေသူတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ ဟေဋ္ဌိမံ ဖလစိတ္တံ ဥပရိမဿ န ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဒဿေတိ။ ကသ္မာတိ စေ? ပုဂ္ဂလန္တရဘာဝူပဂမနေန ပဋိပ္ပဿဒ္ဓတ္တာ။ ဧတေန ဥပရိမော အရိယော ဟေဋ္ဌိမံ ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ အတ္တနာ အဓိဂတတ္တာ ယထာ တံ လောကိယသမာပတ္တိန္တိ ဧဝံ ပဝတ္တော ဟေတု ဗျဘိစာရိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ လောကိယဇ္ဈာနေသု ပုဂ္ဂလန္တရဘာဝူပဂမနံ နာမ အတ္ထိ ဝိသေသာဘာဝတော၊ ဣဓ ပန အသမုဂ္ဃာဋိတကမ္မကိလေသနိရောဓနေန ပုထုဇ္ဇနေဟိ ဝိယ သောတာပန္နဿ သောတာပန္နာဒီဟိ သကဒါဂါမိအာဒီနံ ပုဂ္ဂလန္တရဘာဝူပဂမနံ အတ္ထိ။ ယတော ဟေဋ္ဌိမာ ဟေဋ္ဌိမာ ဖလဓမ္မာ ဥပရူပရိမဂ္ဂဓမ္မေဟိ နိဝတ္တိတာ ပဋိပက္ခေဟိ ဝိယ အဘိဘူတာ အပ္ပဝတ္တိဓမ္မတံယေဝ အာပန္နာ။ တေနေဝ ဝုတ္တံ ‘‘ပဋိပ္ပဿဒ္ဓတ္တာ’’တိ။

အပိစ ကုသလကိရိယပ္ပဝတ္တိ နာမ အညာ၊ ဝိပါကပ္ပဝတ္တိ စ အညာတိ အနန္တရဖလတ္တာ စ လောကုတ္တရကုသလာနံ ဟေဋ္ဌိမတော ဥပရိမော ဘဝန္တရဂတော ဝိယ ဟောတိ။ တံတံဖလဝသေနေဝ ဟိ အရိယာနံ သောတာပန္နာဒိနာမလာဘော။ တေ သစေ အညဖလသမင်္ဂိနောပိ ဟောန္တိ၊ သောတာပန္နာဒိနာမမ္ပိ တေသံ အဝဝတ္ထိတံ သိယာ။ တဿ တဿ ဝါ အရိယဿ တံ တံ ဖလံ သဒိသန္တိ ကတွာ န ဥပရိမဿ ဟေဋ္ဌိမဖလသမင်္ဂိတာယ လေသောပိ သမ္ဘဝတိ၊ ကုတော တဿာ သမာပဇ္ဇနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဟေဋ္ဌိမာ စ သောတာပန္နာဒယော ဥပရိမံ သကဒါဂါမိဖလာဒိံ န သမာပဇ္ဇန္တိ အနဓိဂတတ္တာ။ န ဟိ အနဓိဂတံ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတုံ သက္ကာ၊ တသ္မာ သဗ္ဗေပိ အရိယာ အတ္တနောယေဝ ဖလံ သမာပဇ္ဇန္တီတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။

ပဝတ္တေန္တာတိ ပဝတ္တကာ ဟုတွာ၊ ပဝတ္တနဝသေနာတိ အတ္ထော။ ဧဝန္တိ ယထာနုသိဋ္ဌာယ အနုသာသနိယာ ဝိဓိဝသေန ပဋိသေဓဝသေန စ ပဝတ္တိတာကာရပရာမသနံ။ သာ စ သမ္မာဝိတက္ကာ နာမ မိစ္ဆာဝိတက္ကာနဉ္စ ပဝတ္တိအာကာရဒဿနဝသေန ပဝတ္တတိ။ တတ္ထ အာနိသံသဿ အာဒီနဝဿ စ ဝိဘာဝနတ္ထံ အနိစ္စသညမေဝ၊ န နိစ္စသညန္တိ အတ္ထော။ ပဋိယောဂိနိဝတ္တနတ္ထဉှိ ဧဝ-ကာရဂ္ဂဟဏံ။ ဣဓာပိ ဧဝသဒ္ဒဂ္ဂဟဏဿ အတ္ထော ပယောဇနဉ္စ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ-ဂဟဏေပိ ဧသေဝ နယော။ ပဉ္စကာမဂုဏရာဂန္တိ နိဒဿနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ တဒညရာဂဿ ဒေါသာဒီနဉ္စ ပဟာနဿ ဣစ္ဆိတတ္တာ တပ္ပဟာနဿ စ တဒညရာဂါဒိခေပဿ ဥပါယဘာဝတော။ တထာ ဝုတ္တံ ဒုဋ္ဌလောဟိတဝိမောစနဿ ပုဗ္ဗဒုဋ္ဌမံသခေပနူပါယတာ ဝိယ။ လောကုတ္တရဓမ္မမေဝါတိ အဝဓာရဏံ ပဋိက္ခေပဘာဝတော သာဝဇ္ဇဓမ္မနိဝတ္တနပရံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ တဿ အဓိဂမူပါယာနိသံသဘူတာနံ တဒညေသံ အနဝဇ္ဇဓမ္မာနံ နာနန္တရိယဘာဝတော။

စိန္တာမဏိကဝိဇ္ဇာသရိက္ခကတန္တိ ဣမိနာ ‘‘စိန္တာမဏီ’’တိ ဧဝံ လဒ္ဓနာမာ လောကေ ဧကာ ဝိဇ္ဇာ အတ္ထိ၊ ယာယ ပရေသံ စိတ္တံ ဝိဇာနန္တီတိ ဒီပေတိ။ ‘‘တဿာ ကိရ ဝိဇ္ဇာယ သာဓကော ပုဂ္ဂလော တာဒိသေ ဒေသကာလေ မန္တံ ပရိဇပ္ပိတွာ ယဿ စိတ္တံ ဇာနိတုကာမော၊ တဿ ဒိဋ္ဌဟတ္ထာဒိဝိသေသသဉ္ဇာနနမုခေန စိတ္တာစာရံ အနုမိနန္တော ကထေတီ’’တိ ကေစိ။ အပရေ ‘‘ဝါစံ နိစ္ဆရာပေတွာ တတ္ထ အက္ခရသလ္လက္ခဏဝသေနာ’’တိ ဝဒန္တိ။

ဣဒဉ္စပန သဗ္ဗန္တိ ‘‘ဘဝံ ဂေါတမော အနေကဝိဟိတံ ဣဒ္ဓိဝိဓံ ပစ္စနုဘောတီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ သဗ္ဗမ္ပိ။

သင်္ဂါရဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။