📜

၁။ ဘဏ္ဍဂါမဝဂ္ဂေါ

၁-၂။ အနုဗုဒ္ဓသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁-၂။ စတုက္ကနိပါတဿ ပဌမေ အနုဗောဓော ပုဗ္ဗဘာဂိယံ ဉာဏံ၊ ပဋိဝေဓော အနုဗောဓေန အဘိသမယော။ တတ္ထ ယသ္မာ အနုဗောဓပုဗ္ဗကော ပဋိဝေဓော အနုဗောဓေန ဝိနာ န ဟောတိ။ အနုဗောဓော ဟိ ဧကစ္စော ပဋိဝေဓသမ္ဗဒ္ဓါ၊ တဒုဘယာဘာဝဟေတုကဉ္စ ဝဋ္ဋေ သံသရဏံ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ပါဠိယံ ‘‘အနနုဗောဓာ…ပေ… တုမှာကဉ္စာ’’တိ။ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန ဘဝတော ဘဝန္တရူပဂမနံ သန္ဓာဝနံ၊ အပရာပရံ စဝနူပပဇ္ဇနဝသေန သဉ္စရဏံ သံသရဏန္တိ အာဟ ‘‘ဘဝတော’’တိအာဒိ။ သန္ဓာဝိတသံသရိတပဒါနံ ကမ္မသာဓနတံ သန္ဓာယာဟ ‘‘မယာ စ တုမှေဟိ စာ’’တိ ပဌမဝိကပ္ပေ။ ဒုတိယဝိကပ္ပေ ပန ဘာဝသာဓနတံ ဟဒယေ ကတွာ ‘‘မမဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စာ’’တိ ယထာရုတဝသေနေဝ ဝုတ္တံ ။ ဒီဃရဇ္ဇုနာ ဗဒ္ဓသကုဏံ ဝိယ ရဇ္ဇုဟတ္ထော ပုရိသော ဒေသန္တရံ တဏှာရဇ္ဇုနာ ဗဒ္ဓံ သတ္တသန္တာနံ အဘိသင်္ခါရော ဘဝန္တရံ နေတိ ဧတာယာတိ ဘဝနေတ္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဘဝရဇ္ဇူ’’တိအာဒီ။

ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ အန္တကရောတိ သကလဝဋ္ဋဒုက္ခဿ သကသန္တာနေ ပရသန္တာနေ စ ဝိနာသကရော အဘာဝကရော။ ဗုဒ္ဓစက္ခုဓမ္မစက္ခုဒိဗ္ဗစက္ခုမံသစက္ခုသမန္တစက္ခုသင်္ခါတေဟိ ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ စက္ခုမာ။ သဝါသနာနံ ကိလေသာနံ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ သာတိသယံ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗုတော။ ဒုတိယံ ဥတ္တာနမေဝ။

အနုဗုဒ္ဓသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃-၄။ ပဌမခတသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃-၄။ တတိယေ ကလိန္တိ အပရာဓံ။ ဝိစိနာတီတိ အာစိနောတိ ပသဝတိ။ တေန စ ကလိနာ သုခံ န ပဋိလဘတီတိ တေန အပရာဓေန သုခံ န ဝိန္ဒတိ။ နိန္ဒိယပ္ပသံသာယ ဟိ ပသံသိယနိန္ဒာယ စ သမကောဝ ဝိပါကော။ ပသံသိယနိန္ဒာတိ စ သမ္ပန္နဂုဏပရိဓံသနဝသေန ပဝတ္တိယာ မဟာသာဝဇ္ဇတာယ ကဋုကတရဝိပါကာ။ နိန္ဒိယပ္ပသံသာ ပန ကထံ တာယ သမဝိပါကာတိ စေ? တသ္မိံ အဝိဇ္ဇမာနဂုဏသမာရောပနေန အတ္တနော ပရေသဉ္စ မိစ္ဆာပဋိပတ္တိဟေတုဘာဝတော ပသံသိယေန တဿ သဗ္ဘာဝကရဏတော စ။ လောကေပိ ဟိ အသူရံ သူရေန သမံ ကရောန္တော ဂါရယှော ဟောတိ၊ ပဂေဝ ဒုပ္ပဋိပန္နံ သုပ္ပဋိပန္နေန သမံ ကရောန္တောတိ။ သကေန ဓနေနာတိ အတ္တနော သာပတေယျေန။ အပ္ပမတ္တကောဝ ကလီတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကတ္တာ သပ္ပဋိကာရတ္တာ စ အပ္ပမတ္တကော အပရာဓော။ အယံ…ပေ… မဟန္တတရော ကလိ ကတူပစိတတ္တာ သမ္ပရာယိကတ္တာ အပ္ပဋိကာရတ္တာ စ။

နိရဗ္ဗုဒေါတိ ဂဏနာဝိသေသော ဧသောတိ အာဟ ‘‘နိရဗ္ဗုဒဂဏနာယာ’’တိ၊ သတသဟဿံ နိရဗ္ဗုဒါတိ အတ္ထော။ နိရဗ္ဗုဒပရိမာဏံ ပန ဝဿဂဏနာယ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထေဝ ဟိ သတံ သတသဟဿာနံ ကောဋိ ဟောတိ၊ ဧဝံ သတံ သတသဟဿာနံ ကောဋိယော ပကောဋိ နာမ ဟောတိ၊ သတံ သတသဟဿာနံ ပကောဋိယော ကောဋိပကောဋိ၊ သတံ သတသဟဿကောဋိပကောဋိယော နဟုတံ၊ သတံ သတသဟဿနဟုတာနိ နိန္နဟုတံ၊ သတံ သတသဟဿနိန္နဟုတာနိ ဧကံ အဗ္ဗုဒံ၊ တတော ဝီသတိဂုဏိတံ နိရဗ္ဗုဒံ။ ယံ အရိယေ ဂရဟန္တော နိရယံ ဥပပဇ္ဇတီတိ အရိယေ ဂရဟန္တော ယံ နိရဗ္ဗုဒသင်္ခါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ၊ နိရဗ္ဗုဒေါတိ စ ပါဋိယေက္ကော နိရယော နတ္ထိ၊ အဝီစိမှိယေဝ ပန နိရဗ္ဗုဒဂဏနာယ ပစ္စိတဗ္ဗဋ္ဌာနဿေတံ နာမံ။ စတုတ္ထံ ဥတ္တာနမေဝ။

ပဌမခတသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ အနုသောတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅။ ပဉ္စမေ အနုသောတံ ဂစ္ဆတီတိ သံသာရသောတဿ အနုကူလဘာဝေန ဂစ္ဆတိ။ ပစ္စနီကပဋိပတ္တိယာတိ သံသာရသောတဿ ပဋိကူလဝသေန ပဝတ္တနိဗ္ဗိဒါနုပဿနာဒိပဋိပတ္တိယာ ။ ဌိတသဘာဝေါတိ အစလပ္ပသာဒါဒိသမန္နာဂမေန ဌိတသဘာဝေါ။ အနာဂါမီ ဟိ အဿဒ္ဓိယေဟိ ကာမရာဂဗျာပါဒေဟိ အကမ္ပနိယစိတ္တတာယ တမှာ လောကာ အနာဝတ္တိဓမ္မတာယ စ ဌိတသဘာဝေါ နာမ။ ဩဃံ တရိတွာတိ ကာမောဃာဒိစတုဗ္ဗိဓံ ဩဃံ အတိက္ကမိတွာ။ ပရတီရံ ဂတောတိ နိဗ္ဗာနပါရံ ဂတော။ ဗြာဟ္မဏောတိ ဗာဟိတပါပတာယ ဗြာဟ္မဏောတိ သင်္ခံ ဂတော ခီဏာသဝေါ။ တေနာဟ ‘‘သေဋ္ဌော နိဒ္ဒေါသော’’တိ။ ပဉ္စဝေရကမ္မန္တိ ပါဏာတိပါတာဒိပဉ္စဒုစ္စရိတံ။ သဟာပိ ဒုက္ခေန သဟာပိ ဒေါမနဿေနာတိ ကိလေသပရိယုဋ္ဌာနေ သတိ ဥပ္ပန္နေန ဒုက္ခဒေါမနဿေန သဒ္ဓိမ္ပိ။ ပရိပုဏ္ဏန္တိ တိဿန္နံ သိက္ခာနံ ဧကာယပိ အနူနံ။ ပရိသုဒ္ဓန္တိ နိရုပက္ကိလေသံ။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ သေဋ္ဌစရိယံ။ ဣမိနာ ဝါရေန သောတာပန္နသကဒါဂါမိနော ကထိတာ။ ကိံ ပန တေ ရုဒန္တာ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တီတိ? အာမ၊ ကိလေသရောဒနေန ရောဒန္တာ စရန္တိ နာမ၊ သီလသမ္ပန္နော ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခု ဧတ္ထေဝ သင်္ဂဟိတော။

စေတောဝိမုတ္တိန္တိ ဖလသမာဓိံ။ ပညာဝိမုတ္တိန္တိ ဖလဉာဏံ။ ဆဟာကာရေဟိ ပါရဂတောတိ အဘိညာပါရဂူ၊ ပရိညာပါရဂူ၊ ဘာဝနာပါရဂူ၊ ပဟာနပါရဂူ၊ သစ္ဆိကိရိယာပါရဂူ၊ သမာပတ္တိပါရဂူတိ ဧဝံ ဆဟိ အာကာရေဟိ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ပါရံ ပရိယောသာနံ ဂတော။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။

အနုသောတသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ အပ္ပဿုတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆။ ဆဋ္ဌေ အပ္ပကံ သုတံ ဟောတီတိ နဝင်္ဂသတ္ထုသာသနေ ကိဉ္စိဒေဝ သုတံ ဟောတိ။ တဒေဝ နဝင်္ဂသတ္ထုသာသနံ ဒဿေတုံ ‘‘သုတ္တံ ဂေယျ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သုတ္တာဒီနိ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ဥဘတောဝိဘင်္ဂနိဒ္ဒေသက္ခန္ဓကပရိဝါရာ’’တိအာဒိမာဟ။ ကထံ ပနာယံ ဝိဘာဂေါ ယုဇ္ဇေယျ။ သဂါထကဉှိ သုတ္တံ ဂေယျံ၊ နိဂ္ဂါထကံ သုတ္တံ ဝေယျာကရဏံ။ တဒုဘယဝိနိမုတ္တဉ္စ သုတ္တံ ဥဒါနာဒိဝိသေသသညာရဟိတံ နတ္ထိ၊ ယံ သုတ္တင်္ဂံ သိယာ။ မင်္ဂလသုတ္တာဒီနဉ္စ (ခု။ ပါ။ ၅။၁ အာဒယော၊ သု။ နိ။ ၂၆၁ အာဒယော) သုတ္တင်္ဂသင်္ဂဟော န သိယာ ဂါထာဘာဝတော ဓမ္မပဒါဒီနံ ဝိယ ။ ဂေယျင်္ဂသင်္ဂဟော ဝါ သိယာ သဂါထကတ္တာ သဂါထာဝဂ္ဂဿ ဝိယ။ တထာ ဥဘတောဝိဘင်္ဂါဒီသု သဂါထကပ္ပဒေသာနန္တိ? ဝုစ္စတေ –

‘‘သုတ္တန္တိ သာမညဝိဓိ၊ ဝိသေသဝိဓယော ပရေ၊

သနိမိတ္တာ နိရုဠှတ္တာ၊ သဟတာညေန နာညတော’’။ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ သင်္ဂဟဝါရဝဏ္ဏနာ၊ ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာဝဏ္ဏနာ၊ သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာဝဏ္ဏနာ)

သဗ္ဗဿပိ ဟိ ဗုဒ္ဓဝစနဿ သုတ္တန္တိ အယံ သာမညဝိဓိ။ တေနေဝါဟ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော နေတ္တိယံ (နေတ္တိ။ သင်္ဂဟဝါရော) ‘‘နဝဝိဓသုတ္တန္တပရိယေဋ္ဌီ’’တိ။ ဧတ္တကံ တဿ ဘဂဝတော သုတ္တာဂတံ သုတ္တပရိယာပန္နံ (ပါစိ။ ၆၅၅၊ ၁၂၄၂) သကဝါဒေ ပဉ္စ သုတ္တသတာနီတိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ၊ ကထာ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ) ဧဝမာဒိ စ ဧတဿ အတ္ထဿ သာဓကံ။ ဝိသေသဝိဓယော ပရေ သနိမိတ္တာ တဒေကဒေသေသု ဂေယျာဒယော ဝိသေသဝိဓယော တေန တေန နိမိတ္တေန ပတိဋ္ဌိတာ။ တထာ ဟိ ဂေယျဿ သဂါထကတ္တံ တဗ္ဘာဝနိမိတ္တံ။ လောကေပိ ဟိ သသိလောကံ သဂါထကံ ဝါ စုဏ္ဏိယဂန္ထံ ‘‘ဂေယျ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဂါထာဝိရဟေ ပန သတိ ပုစ္ဆံ ကတွာ ဝိဿဇ္ဇနဘာဝေါ ဝေယျာကရဏဿ တဗ္ဘာဝနိမိတ္တံ။ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနဉှိ ‘‘ဗျာကရဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဗျာကရဏမေဝ ဝေယျာကရဏံ။ ဧဝံ သန္တေ သဂါထကာဒီနမ္ပိ ပုစ္ဆံ ကတွာ ဝိဿဇ္ဇနဝသေန ပဝတ္တာနံ ဝေယျာကရဏဘာဝေါ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ ဂေယျာဒိသညာနံ အနောကာသဘာဝတော၊ ‘‘ဂါထာဝိရဟေ သတီ’’တိ ဝိသေသိတတ္တာ စ။ တထာ ဟိ ဓမ္မပဒါဒီသု ကေဝလံ ဂါထာဗန္ဓေသု သဂါထကတ္တေပိ သောမနဿဉာဏမယိကဂါထာယုတ္တေသု ‘‘ဝုတ္တံ ဟေတ’’န္တိအာဒီဝစနသမ္ဗန္ဓေသု အဗ္ဘုတဓမ္မပ္ပဋိသံယုတ္တေသု စ သုတ္တဝိသေသေသု ယထာက္ကမံ ဂါထာဥဒါနဣတိဝုတ္တကအဗ္ဘုတဓမ္မသညာ ပတိဋ္ဌိတာ၊ တထာ သတိပိ ဂါထာဗန္ဓဘာဝေ ဘဂဝတော အတီတာသု ဇာတီသု စရိယာနုဘာဝပ္ပကာသကေသု ဇာတကသညာ၊ သတိပိ ပဉှဝိဿဇ္ဇနဘာဝေ သဂါထကတ္တေ စ ကေသုစိ သုတ္တန္တေသု ဝေဒဿ လဘာပနတော ဝေဒလ္လသညာ ပတိဋ္ဌိတာတိ ဧဝံ တေန တေန သဂါထကတ္တာဒိနာ နိမိတ္တေန တေသု တေသု သုတ္တဝိသေသေသု ဂေယျာဒိသညာ ပတိဋ္ဌိတာတိ ဝိသေသဝိဓယော သုတ္တင်္ဂတော ပရေ ဂေယျာဒယော။ ယံ ပနေတ္ထ ဂေယျင်္ဂါဒိနိမိတ္တရဟိတံ၊ တံ သုတ္တင်္ဂံ ဝိသေသသညာပရိဟာရေန သာမညသညာယ ပဝတ္တနတော။ နနု စ သဂါထကံ သုတ္တံ ဂေယျံ၊ နိဂ္ဂါထကံ သုတ္တံ ဝေယျာကရဏန္တိ သုတ္တင်္ဂံ န သမ္ဘဝတီတိ စောဒနာ တဒဝတ္ထာဝါတိ? န တဒဝတ္ထာ သောဓိတတ္တာ။ သောဓိတဉှိ ပုဗ္ဗေ ‘‘ဂါထာဝိရဟေ သတိ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနဘာဝေါ ဝေယျာကရဏဿ တဗ္ဘာဝနိမိတ္တ’’န္တိ။

ယဉ္စ ဝုတ္တံ – ‘‘ဂါထာဘာဝတော မင်္ဂလသုတ္တာဒီနံ သုတ္တင်္ဂသင်္ဂဟော န သိယာ’’တိ၊ တံ န၊ နိရုဠှတ္တာ။ နိရုဠှော ဟိ မင်္ဂလသုတ္တာဒီနံ သုတ္တဘာဝေါ။ န ဟိ တာနိ ဓမ္မပဒဗုဒ္ဓဝံသာဒယော ဝိယ ဂါထာဘာဝေန ပညာတာနိ၊ အထ ခေါ သုတ္တဘာဝေနေဝ၊ တေနေဝ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သုတ္တနာမက’’န္တိ နာမဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ ယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘သဂါထကတ္တာ ဂေယျင်္ဂသင်္ဂဟော သိယာ’’တိ၊ တဒပိ နတ္ထိ၊ ယသ္မာ သဟတာညေန။ သဟ ဂါထာဟီတိ ဟိ သဂါထကံ။ သဟဘာဝေါ နာမ အတ္ထတော အညေန ဟောတိ၊ န စ မင်္ဂလသုတ္တာဒီသု ဂါထာဝိနိမုတ္တော ကောစိ သုတ္တပ္ပဒေသော အတ္ထိ၊ ယော ‘‘သဟ ဂါထာဟီ’’တိ ဝုစ္စေယျ၊ န စ သမုဒါယော နာမ ကောစိ အတ္ထိ။ ယဒပိ ဝုတ္တံ – ‘‘ဥဘတောဝိဘင်္ဂါဒီသု သဂါထကပ္ပဒေသာနံ ဂေယျင်္ဂသင်္ဂဟော သိယာ’’တိ၊ တဒပိ န၊ အညတော။ အညာ ဧဝ ဟိ တာ ဂါထာ ဇာတကာဒိပရိယာပန္နတ္တာ။ အတော န တာဟိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂါဒီနံ ဂေယျင်္ဂဘာဝေါတိ။ ဧဝံ သုတ္တာဒီနံ အင်္ဂါနံ အညမညံ သင်္ကရာဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ သာရတ္ထဒီပနိယာ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာဝဏ္ဏနာ) အမှေဟိ ပကာသိတော၊ ဣစ္ဆန္တေဟိ တတောယေဝ ဂဟေတဗ္ဗော။

န အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော ဟောတီတိ အဋ္ဌကထာဉ္စ ပါဠိဉ္စ ဇာနိတွာ လောကုတ္တရဓမ္မဿ အနုရူပဓမ္မံ ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိပဒံ ပဋိပန္နော န ဟောတီတိ ဧဝမေတ္ထ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနေဝါဟ ‘‘န အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယာတိ အဋ္ဌကထဉ္စ ပါဠိဉ္စ ဇာနိတွာ…ပေ… န ပဋိပန္နော ဟောတီ’’တိ။

အပ္ပဿုတသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ သောဘနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇။ သတ္တမေ ပညာဝေယျတ္တိယေနာတိ သစ္စသမ္ပဋိဝေဓာဒိပညာဝေယျတ္တိယေန။ ဝိနယံ ဥပေတာတိ တဒင်္ဂါဒိဝသေန ကိလေသာနံ ဝိနယံ ဥပေတာ။ ဝေသာရဇ္ဇေနာတိ သာရဇ္ဇကရာနံ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာဒိပါပဓမ္မာနံ ဝိဂမနတော ဝေသာရဇ္ဇေန၊ သာရဇ္ဇရဟိတေနာတိ အတ္ထော။ တေပိဋကဝသေန ဗဟု သုတံ ဧတေသန္တိ ဗဟုဿုတာ။ တမေဝ ပရိယတ္တိဓမ္မံ ဓာရေန္တိ သုဝဏ္ဏဘာဇနေ ပက္ခိတ္တသီဟဝသံ ဝိယ ဝိနဿန္တံ အကတွာ သုပ္ပဂုဏသုပ္ပဝတ္တိဘာဝေန ဟဒယေ ဌပေန္တီတိ ဓမ္မဓရာ။ ဧဒိသာ စ အတ္တနာ သုတဿ ဓမ္မဿ အာဓာရဘူတာ နာမ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘သုတဓမ္မာနံ အာဓာရဘူတာ’’တိ။

သောဘနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဝေသာရဇ္ဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈။ အဋ္ဌမေ ဗျာမောဟဝသေန သရဏပရိယေသနံ သာရဇ္ဇနံ သာရဒေါ၊ ဗျာမောဟဘယံ။ ဝိဂတော သာရဒေါ ဧတဿာတိ ဝိသာရဒေါ၊ တဿ ဘာဝေါ ဝေသာရဇ္ဇံ။ တံ ပန ဉာဏသမ္ပဒံ၊ ပဟာနသမ္ပဒံ၊ ဒေသနာဝိသေသသမ္ပဒံ ခေမဉ္စ နိဿာယ ပဝတ္တံ စတုဗ္ဗိဓပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ။ တေနာဟ ‘‘စတူသု ဌာနေသူ’’တိအာဒိ။ ဥသဘဿ ဣဒန္တိ အာသဘံ၊ သေဋ္ဌဋ္ဌာနံ။ သဗ္ဗညုတပဋိဇာနနဝသေန အဘိမုခံ ဂစ္ဆန္တိ၊ အဋ္ဌ ဝါ ပရိသာ ဥပသင်္ကမန္တီတိ အာသဘာ၊ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓါ။ ဣဒံ ပနာတိ ဗုဒ္ဓါနံ ဌာနံ သဗ္ဗညုတမေဝ ဝဒတိ။ တိဋ္ဌမာနောဝါတိ အဝဒန္တောပိ တိဋ္ဌမာနောဝ ပဋိဇာနာတိ နာမာတိ အတ္ထော။ ဥပဂစ္ဆတီတိ အနုဇာနာတိ။

အဋ္ဌသု ပရိသာသူတိ ‘‘အဘိဇာနာမိ ခေါ ပနာဟံ၊ သာရိပုတ္တ၊ အနေကသတံ ခတ္တိယပရိသံ ဥပသင်္ကမိတာ…ပေ… ဗြာဟ္မဏပရိသံ ဂဟပတိပရိသံ၊ သမဏပရိသံ၊ စာတုမဟာရာဇိကပရိသံ၊ တာဝတိံသပရိသံ၊ မာရပရိသံ၊ ဗြဟ္မပရိသံ ဥပသင်္ကမိတာ၊ တတြပိ မယာ သန္နိသိန္နပုဗ္ဗဉ္စေဝ သလ္လပိတပုဗ္ဗဉ္စ သာကစ္ဆာ စ သမာပဇ္ဇိတပုဗ္ဗာ။ တတြ ဝတ မံ ‘ဘယံ ဝါ သာရဇ္ဇံ ဝါ ဩက္ကမိဿတီ’တိ နိမိတ္တမေတံ၊ သာရိပုတ္တ၊ န သမနုပဿာမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၅၁) ဧဝံ ဝုတ္တပရိသာသု။ အဘီတနာဒံ နဒတီတိ ပရတော ဒဿိတဉာဏယောဂေန ဝိသာရဒေါ အဟန္တိ အဘီတနာဒံ နဒတိ။ သီဟနာဒသုတ္တေနာတိ ခန္ဓဝဂ္ဂေ အာဂတေန သီဟနာဒသုတ္တေန။

‘‘ဒေဝမနုဿာနံ စတုစက္ကံ ဝတ္တတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၁) သုတ္တသေသေန သပ္ပုရိသူပနိဿယာဒိဖလသမ္ပတ္တိပဝတ္တိ ဝုတ္တာ၊ ပုရိမသပ္ပုရိသူပနိဿယာဒိဥပနိဿယာ ပစ္ဆိမသပ္ပုရိသူပနိဿယာဒိသမ္ပတ္တိပဝတ္တိ ဝါ ဝုတ္တာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန တတ္ထ စ စက္ကသဒ္ဒဿ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိစက္ကသဏ္ဌာနာ အသနိ ဧဝ အသနိဝိစက္ကံ။ ဥရစက္ကာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အာဏာသမူဟာဒီသုပိ စက္ကသဒ္ဒဿ ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘သင်္ဃဘေဒံ ကရိဿာမ စက္ကဘေဒ’’န္တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၄၀၉၊ စူဠဝ။ ၃၄၃) ဟိ အာဏာ ‘‘စက္က’’န္တိ ဝုတ္တာ။ ‘‘ဒေဝစက္ကံ အသုရစက္က’’န္တိအာဒီသု သမူဟောတိ။

ပဋိဝေဓနိဋ္ဌတ္တာ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏံ ပဋိဝေဓောတိ ‘‘ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေန ပဋိလဒ္ဓဿပိ ဒေသနာဉာဏဿ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိ ပရဿ ဗုဇ္ဈနမတ္တေန ဟောတီတိ ‘‘အညာသိကောဏ္ဍညဿ သောတာပတ္တိ…ပေ… ဖလက္ခဏေ ပဝတ္တံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတော ပရံ ပန ယာဝ ပရိနိဗ္ဗာနာ ဒေသနာဉာဏပ္ပဝတ္တိ တဿေဝ ပဝတ္တိတဿ ဓမ္မစက္ကဿ ဌာနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဒဿိတဓမ္မေသူတိ ဝုတ္တဓမ္မေသု။ ဝစနမတ္တမေဝ ဟိ တေသံ၊ န ပန ဒဿနံ တာဒိသဿေဝ ဓမ္မဿ အဘာဝတော။ ဘဂဝတော ဧဝ ဝါ ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ ပရဿ ဝစနဝသေန ဒဿိတဓမ္မေသု။ ‘‘ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၇၁၈-၇၂၁) ဝိယ ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ ဟေတုပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘သဟဓမ္မေနာတိ သဟေတုနာ’’တိ။ ဟေတူတိ စ ဥပပတ္တိသာဓနဟေတု ဝေဒိတဗ္ဗော၊ န ကာရကော၊ သမ္ပာပကော ဝါ။ နိမိတ္တန္တိ စောဒနာယ ကာရဏံ။ တတ္ထ စောဒကော စောဒနံ ကရောတီတိ ကာရဏံ၊ ဓမ္မော စောဒနံ ကရောတိ ဧတေနာတိ ကာရဏံ။ တေနာဟ ‘‘ပုဂ္ဂလောပီ’’တိအာဒိ။ ခေမန္တိ ကေနစိ အပ္ပဋိဗာဟိယဘာဝေန အနုပဒ္ဒုတံ။

အန္တရာယော ဧတေသံ အတ္ထိ၊ အန္တရာယေ ဝါ နိယုတ္တာတိ အန္တရာယိကာ။ ဧဝံဘူတာ ပန တေ ယသ္မာ အန္တရာယကရာ နာမ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ အာဟ ‘‘အန္တရာယံ ကရောန္တီတိ အန္တရာယိကာ’’တိ။ အသဉ္စိစ္စ ဝီတိက္ကမေ နာတိသာဝဇ္ဇာတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘သဉ္စိစ္စ ဝီတိက္ကန္တာ’’တိ။ သတ္တ အာပတ္တိက္ခန္ဓာတိအာဒိ နိဒဿနမတ္တံ ဣတရေသမ္ပိ စတုန္နံ ‘‘အန္တရာယိကာ’’တိ ဝုတ္တဓမ္မာနံ တဗ္ဘာဝေ ဗျဘိစာရာဘာဝတော။ ဣဓ ပန မေထုနဓမ္မော အဓိပ္ပေတောတိ ဣဒံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဝသေန ဝုတ္တံ အရိဋ္ဌသိက္ခာပဒံ (ပါစိ။ ၄၁၇) ဝိယ။ ယသ္မာ တံခဏမ္ပိ ကာမာနံ အာဒီနဝံ ဒိသွာ ဝိရတော ဟောတိ စေ၊ ဝိသေသံ အဓိဂစ္ဆတိ၊ န ကာမေသု အာသတ္တော၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘မေထုန…ပေ…အန္တရာယော ဟောတီ’’တိ။ တတ္ထ ယဿ ကဿစီတိ န ကေဝလံ ပဗ္ဗဇိတဿေဝ၊ အထ ခေါ ယဿ ကဿစိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘မေထုနမနုယုတ္တဿ၊ မုဿတေဝါပိ သာသန’’န္တိ (သု။ နိ။ ၈၂၀)။

တသ္မိံ အနိယျာနိကဓမ္မေတိ တသ္မိံ ပရေဟိ ပရိကပ္ပိတအနိယျာနိကဓမ္မနိမိတ္တံ။ နိမိတ္တတ္ထေ ဟိ ဣဒံ ကမ္မသံယောဂေ ဘုမ္မံ။

ဥပနိဗဒ္ဓါတိ ဝိရစိတာ။ တေနာဟ ‘‘အဘိသင်္ခတာ’’တိ။ ပုထုဘာဝန္တိ ဗဟုဘာဝံ။ ပုထူဟိ ဝါ သိတာတိ ဗဟူဟိ သမဏဗြာဟ္မဏေဟိ သိတာ ဥပနိဗဒ္ဓါ။

ဝေသာရဇ္ဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ တဏှုပ္ပာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၉။ နဝမေ ဘဝတိ ဧတေန အာရောဂျန္တိ ဘဝေါ၊ ဂိလာနပစ္စယော။ ပရိဝုဒ္ဓါ ဘဝေါ အဘဝေါ။ ဝုဒ္ဓိအတ္ထော ဟိ အယမကာရော ယထာ ‘‘သံဝရာသံဝရော၊ ဖလာဖလ’’န္တိ စ။ သပ္ပိနဝနီတာဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန တေလမဓုဖာဏိတာဒီနံ ဂဟဏံ။ သပ္ပိနဝနီတာဒိဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ နိဒဿနမတ္တံ၊ သဗ္ဗဿပိ ဂိလာနပစ္စယဿ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘဝါဘဝေါတိ ဝါ ခုဒ္ဒကော စေဝ မဟန္တော စ ဥပပတ္တိဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနေဝါဟ ‘‘သမ္ပတ္တိဘဝေသူ’’တိအာဒိ။ ဘဝေါတိ ဝါ သမ္ပတ္တိ၊ အဘဝေါတိ ဝိပတ္တိ။ ဘဝေါတိ ဝုဒ္ဓိ၊ အဘဝေါတိ ဟာနိ။ တံနိမိတ္တဉ္စ တဏှာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဘဝါဘဝဟေတု ဝါ’’တိ။

တဏှာဒုတိယောတိ တဏှာသဟာယော။ တဏှာ ဟိ နိရုဒကကန္တာရေ မရီစိကာယ ဥဒကသညာ ဝိယ ပိပါသာဘိဘူတံ တသိတံ သတ္တံ အဿာသဒဿနဝသေန သဟာယကိစ္စံ ကရောန္တီ ဘဝါဒီသု အနိဗ္ဗိန္နံ ကတွာ ပရိဗ္ဘမာပေတိ။ တထာ ဟိ တံ ပပါတကံ အစိန္တေတွာ မဓုဂ္ဂဏှနကလုဒ္ဒကာ ဝိယ အနေကာဒီနဝါကုလေသု ဘဝေသု အာနိသံသမေဝ ဒဿေန္တီ အနတ္ထဇာလေ သာ ပရိဗ္ဘမာပေတိ၊ တသ္မာ တဏှာ ‘‘ပုရိသဿ ဒုတိယာ’’တိ ဝုတ္တာ။ နနု စ အညေပိ ကိလေသာဒယော ဘဝနိဗ္ဗတ္တိပစ္စယာတိ? သစ္စမေတံ၊ န ပန တထာ ဝိသေသပစ္စယော၊ ယထာ တဏှာ။ တထာ ဟိ သာ ကုသလေဟိ ဝိနာ အကုသလေဟိ၊ ကာမာဝစရာဒိကုသလေဟိ စ ဝိနာ ရူပါဝစရာဒိကုသလေဟိ ဘဝနိဗ္ဗတ္တိယာ ဝိသေသပစ္စယော။ ယတော သမုဒယသစ္စန္တိ ဝုစ္စတီတိ။ ဣတ္ထဘာဝညထာဘာဝန္တိ ဣတ္ထဘာဝေါ စ အညထာဘာဝေါ စ ဣတ္ထဘာဝညထာဘာဝေါ၊ သော ဧတဿ အတ္ထီတိ ဣတ္ထဘာဝညထာဘာဝေါ၊ သံသာရော၊ တံ ဣတ္ထဘာဝညထာဘာဝံ။ တတ္ထ ဣတ္ထဘာဝေါ မနုဿတ္တံ၊ အညထာဘာဝေါ တတော အဝသိဋ္ဌသတ္တာဝါသာ။ ဣတ္ထဘာဝေါ ဝါ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ ပစ္စုပ္ပန္နော အတ္တဘာဝေါ၊ အညထာဘာဝေါ အနာဂတတ္တဘာဝေါ။ ဧဝရူပေါ ဝါ အညောပိ အတ္တဘာဝေါ ဣတ္ထဘာဝေါ၊ န ဧဝရူပေါ အညထာဘာဝေါ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဣတ္ထဘာဝညထာဘာဝန္တိ ဧတ္ထ ဣတ္ထဘာဝေါ နာမ အယံ အတ္တဘာဝေါ’’တိအာဒိ။ သံသရဏံ သံသာရော။

‘‘ခန္ဓာနဉ္စ ပဋိပါဋိ၊ ဓာတုအာယတနာန စ၊

အဗ္ဗောစ္ဆိန္နံ ဝတ္တမာနာ၊ သံသာရောတိ ပဝုစ္စတိ’’။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၁၉၊ ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၉၅ အပသာဒနာဝဏ္ဏနာ၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၆၀၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄။၁၉၉၊ ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၆ သင်္ခါရပဒနိဒ္ဒေသော၊ သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၂၃၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၃၉၊ ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၁၄)၊

တေနာဟ ‘‘ခန္ဓဓာတုအာယတနာနံ ပဋိပါဋိ’’န္တိ၊ ခန္ဓဓာတုအာယတနာနံ ဟေတုဖလဘာဝေန အပရာပရပ္ပဝတ္တိန္တိ အတ္ထော။

ဧဝမာဒီနဝံဉတွာတိ ဧတ္ထ ဧတမာဒီနဝံ ဉတွာတိပိ ပဌန္တိ၊ ဧတံ သကလဝဋ္ဋဒုက္ခဿ သမ္ဘဝံ သမုဒယံ တဏှံ အာဒီနဝံ ဉတွာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဧဝမာဒီနဝံ ဉတွာတိ ဧတံ ယထာဝုတ္တံ သံသာရာနတိဝတ္တနအာဒီနဝံ ဒေါသံ ဉတွာ။ နိဂ္ဂဟဏောတိ စတုရူပါဒါနသင်္ခါတဿ သဗ္ဗဿ ဂဟဏဿ ပဋိနိဿဇ္ဇနေန နိဂ္ဂဟဏော၊ ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနေန သင်္ခါရပ္ပဝတ္တိတော အပဂစ္ဆေယျာတိ ဧဝံ ဝါ ဧတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

တဏှုပ္ပာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ယောဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၀။ ဒသမေ ယောဇေန္တီတိ ကမ္မံ ဝိပါကေန ဘဝါဒိံ၊ ဘဝန္တရာဒီဟိ ဒုက္ခေန သတ္တံ ယောဇေန္တိ ဃဋေန္တီတိ ယောဂါ။ ကာမနဋ္ဌေန ကာမော စ သော ယထာဝုတ္တေနတ္ထေန ယောဂေါ စာတိ ကာမယောဂေါ။ ဘဝယောဂေါ နာမ ဘဝရာဂေါတိ ဒဿေတုံ ‘‘ရူပါရူပဘဝေသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပဌမော ဥပပတ္တိဘဝေသု ရာဂေါ၊ ဒုတိယော ကမ္မဘဝေသု၊ တတိယော ဘဝဒိဋ္ဌိသဟဂတော ယထာ ရဇ္ဇနဋ္ဌေန ရာဂေါ၊ ဧဝံ ယုဇ္ဇနဋ္ဌေန ယောဂေါတိ ဝုတ္တော။ စတူသု သစ္စေသု အညာဏန္တိ ဣဒံ သုတ္တန္တနယံ နိဿာယ ဝုတ္တံ။ သုတ္တန္တသံဝဏ္ဏနာ ဟေသာတိ၊ တဒန္တောဂဓတ္တာ ဝါ ပုဗ္ဗန္တာဒီနံ။

သမုဒယန္တိ ဒွေ သမုဒယာ ခဏိကသမုဒယော ပစ္စယသမုဒယော စ။ ဥပ္ပာဒက္ခဏော ခဏိကသမုဒယော၊ ပစ္စယောဝ ပစ္စယသမုဒယော။ သမုဒယတေ သမုဒယနံ သမုဒယော၊ သမုဒေတိ ဧတသ္မာတိ သမုဒယောတိ ဧဝံ ဥဘိန္နံ သမုဒယာနံ သဒ္ဒတ္ထတောပိ ဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပစ္စယသမုဒယံ ပဇာနန္တောပိ ဘိက္ခု ခဏိကသမုဒယံ ပဇာနာတိ၊ ခဏိကသမုဒယံ ပဇာနန္တောပိ ပစ္စယသမုဒယံ ပဇာနာတိ။ ပစ္စယတော ဟိ သင်္ခါရာနံ ဥဒယံ ပဿတော ခဏတော စ နေသံ ဥဒယဒဿနံ သုခံ ဟောတိ၊ ခဏတော စ နေသံ ဥဒယံ ပဿတော ပဂေဝ ပစ္စယာနံ သုဂ္ဂဟိတတ္တာ ပစ္စယတော ဒဿနံ သုခေန ဣဇ္ဈတိ။ ဣဓ ပန ခဏိကသမုဒယံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သမုဒယန္တိ ဥပ္ပတ္တိ’’န္တိ။

အတ္ထင်္ဂမောပိ ဒုဝိဓော အစ္စန္တတ္ထင်္ဂမော၊ ဘေဒတ္ထင်္ဂမောတိ။ အစ္စန္တတ္ထင်္ဂမော အပ္ပဝတ္တိနိရောဓော၊ နိဗ္ဗာနန္တိ ကေစိ။ ဘေဒတ္ထင်္ဂမော ခဏိကနိရောဓော။ တဒုဘယံ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဒိဝသေန ပဿတော အညတရဒဿနေန ဣတရဒဿနမ္ပိ သိဒ္ဓမေဝ ဟောတိ။ ပုဗ္ဗဘာဂေယေဝ အာရမ္မဏဝသေန ခယတော ဝယတော သမ္မသနာဒိကာလေ ဘေဒတ္ထင်္ဂမံ ပဿန္တော ဗျတိရေကဝသေန အနုဿဝါဒိတော အစ္စန္တတ္ထင်္ဂမံ ပဿတိ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန အာရမ္မဏတော အစ္စန္တတ္ထင်္ဂမံ ပဿန္တော အသမ္မောဟတော ဣတရမ္ပိ ပဿတိ။ ဣဓ ပန ဘေဒတ္ထင်္ဂမံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အတ္ထင်္ဂမန္တိ ဘေဒ’’န္တိ။ ကာမာနံ ဥပ္ပတ္တိဘေဒဂ္ဂဟဏေနေဝ စေတ္ထ ယထာ ကာမာနံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နတာ ဝိဘာဝိတာ၊ ဧဝံ ကာမဝတ္ထုနောပီတိ ဥဘယေသမ္ပိ အနိစ္စတာ ဒုက္ခတာ အနတ္တတာ စ ဝိဘာဝိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ မဓုရဘာဝန္တိ ဣမိနာ ကာမသန္နိဿိတံ သုခံ သောမနဿံ ဒဿေတိ။ ‘‘ယံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ၊ အယံ ကာမာနံ အဿာဒေါ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၆၆) ဟိ ဝုတ္တံ။ အမဓုရဘာဝန္တိ ဣမိနာ ပန ကာမဟေတုကံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ဒဿေတိ။

ဖဿာယတနာနန္တိ ဆဒွါရိကဿ ဖဿဿ ကာရဏဘူတာနံ စက္ခာဒိအာယတနာနံ။ တေနာဟ ‘‘စက္ခာဒီနံ စက္ခုသမ္ဖဿာဒိကာရဏာန’’န္တိ။ ပုနဗ္ဘဝကရဏံ ပုနောဘဝေါ ဥတ္တရပဒလောပေန၊ မနော-သဒ္ဒဿ ဝိယ စ ပုရိမပဒဿ ဩကာရန္တတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ပုနောဘဝေါ သီလမေတေသန္တိ ပေါနောဘဝိကာ။ အထ ဝါ သီလတ္ထေန ဣကသဒ္ဒေန ဂမိတတ္ထတ္တာ ကိရိယာဝါစကသဒ္ဒဿ အဒဿနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ယထာ အပူပဘက္ခနသီလော အာပူပိကော။ အထ ဝါ ပုနဗ္ဘဝံ ဒေန္တိ၊ ပုနဗ္ဘဝါယ သံဝတ္တန္တိ၊ ပုနပ္ပုနဗ္ဘဝေ နိဗ္ဗတ္တေန္တီတိ ပေါနောဘဝိကာ။ ‘‘တဒ္ဓိတာ’’တိ ဟိ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသာ ဝိစိတ္တတ္တာ ဝါ တဒ္ဓိတာနံ အဘိဓာနလက္ခဏတ္တာ ဝါ ‘‘ပုနဗ္ဘဝံ ဒေန္တီ’’တိအာဒီသုပိ အတ္ထေသု ပေါနောဘဝိကသဒ္ဒသိဒ္ဓိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ဝိသံယောဇေန္တိ ပဋိပန္နံ ပုဂ္ဂလံ ကာမယောဂါဒိတော ဝိယောဇေန္တီတိ ဝိသံယောဂါ၊ အသုဘဇ္ဈာနာဒီနိ ဝိသံယောဇနကာရဏာနိ။ တေနာဟ ‘‘ဝိသံယောဂါတိ ဝိသံယောဇနကာရဏာနီ’’တိအာဒိ။

ယောဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘဏ္ဍဂါမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။