📜

၄။ စက္ကဝဂ္ဂေါ

၁။ စက္ကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၁။ စတုတ္ထဿ ပဌမေ စတ္တာရိ စက္ကာနီတိ ဧတ္ထ စက္ကံ နာမ ဒါရုစက္ကံ၊ ရတနစက္ကံ၊ ဓမ္မစက္ကံ၊ ဣရိယာပထစက္ကံ၊ သမ္ပတ္တိစက္ကန္တိ ပဉ္စဝိဓံ။ တတ္ထ ‘‘ယံ ပနိဒံ၊ သမ္မ၊ ရထကာရစက္ကံ ဆဟိ မာသေဟိ နိဋ္ဌိတံ ဆာရတ္တူနေဟီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၅) ဣဒံ ဒါရုစက္ကံ။ ‘‘ပိတရာ ပဝတ္တိတံ စက္ကံ အနုဝတ္တေတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၁၅) ဣဒံ ရတနစက္ကံ။ ‘‘မယာ ပဝတ္တိတံ စက္က’’န္တိ (သု။ နိ။ ၅၆၂၊ ဗု။ ဝံ။ ၂၇။၁၇၊ ဇာ။ ၁။၁။၁၀၄၊ ၁။၅။၁၀၀၊ ၁၀၃) ဣဒံ ဓမ္မစက္ကံ။ ‘‘စတုစက္ကံ နဝဒွါရ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၉၊ ၁၀၉) ဣဒံ ဣရိယာပထစက္ကံ။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ကာနိ ယေဟိ သမန္နာဂတာနံ ဒေဝမနုဿာနံ စတုစက္ကံ ပဝတ္တတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၁) ဣဒံ သမ္ပတ္တိစက္ကံ။ ဣဓာပိ ဧတဒေဝ အဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘စတ္တာရိ သမ္ပတ္တိစက္ကာနိ ဝတ္တန္တီ’’တိ။ အနုစ္ဆဝိကေ ဒေသေတိ ပုညကိရိယာယ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ အနုရူပဒေသေ။ သေဝနံ ကာလေန ကာလံ ဥပသင်္ကမနံ။ ဘဇနံ ဘတ္တိဝသေန ပယိရုပါသနံ။ အတ္တနော သမ္မာ ဌပနန္တိ အတ္တနော စိတ္တသန္တာနဿ ယောနိသော ဌပနံ။ သဒ္ဓါဒီသု နိဝေသနန္တိ အာဟ ‘‘သစေ’’တိအာဒိ။ ဣဒမေဝ စေတ္ထ ပမာဏန္တိ ဣဒမေဝ ပုဗ္ဗေကတပုညတာသင်္ခါတံ သမ္ပတ္တိစက္ကံ ဧဝ ဧတေသု သမ္ပတ္တိစက္ကေသု ပမာဏဘူတံ ဣတရေသံ ကာရဏဘာဝတော ။ တေနာဟ ‘‘ယေန ဟီ’’တိအာဒိ။ သော ဧဝ စ ကတပုညော ပုဂ္ဂလော အတ္တာနံ သမ္မာ ဌပေတိ အကတပုညဿ တဒဘာဝတော။

စက္ကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ သင်္ဂဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၂။ ဒုတိယေ တဿ ဒါနမေဝ ဒါတဗ္ဗန္တိ ပဗ္ဗဇိတဿ ပဗ္ဗဇိတပရိက္ခာရံ ပတ္တစီဝရာဒိ၊ ဂိဟိနော ဂိဟိပရိက္ခာရံ ဝတ္ထာဝုဓယာနသယနာဒိ ဒါတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗံ ဥပကာရံ။ မက္ခေတွာ နာသေတိ မက္ခိဘာဝေ ဌတွာ။ တေလေန ဝိယ မက္ခေတီတိ သတဓောတတေလေန မက္ခေတိ ဝိယ။ အတ္ထဝဍ္ဎနကထာတိ ဟိတာဝဟကထာ။ ကထာဂဟဏဉ္စေတ္ထ နိဒဿနမတ္တံ၊ ပရေသံ ဟိတာဝဟော ကာယပ္ပယောဂေါပိ အတ္ထစရိယာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဝစိပ္ပယောဂဝသေနေဝ အတ္ထစရိယာ ဝုတ္တာ။ သမာနတ္တတာတိ သဒိသဘာဝေါ၊ သမာနဋ္ဌာနေ ဌပနံ၊ တံ ပနဿ သမာနဋ္ဌပနံ အတ္တသဒိသတာကရဏမုခေန ဧကသမ္ဘောဂတာ။ အတ္တနော သုခုပ္ပတ္တိယံ တဿ စ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိယံ တေန ဒုက္ခေန အတ္တနာ ဧကသမ္ဘောဂတာတိ အာဟ ‘‘သမာနသုခဒုက္ခဘာဝေါ’’တိ။ သာ စ သမာနသုခဒုက္ခတာ ဧကတော နိသဇ္ဇာဒိနာ ပါကဋာ ဟောတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧကာသနေ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ဇာတိယာ ဟီနော ဘောဂေန အဓိကော ဒုဿင်္ဂဟော ဟောတိ။ န ဟိ သက္ကာ တေန သဒ္ဓိံ ဧကပရိဘောဂေါ ကာတုံ ဇာတိယာ ဟီနတ္တာ။ တဿ တထာ အကရိယမာနေ စ သော ကုဇ္ဈတိ ဘောဂေန အဓိကတ္တာ၊ တသ္မာ သော ဒုဿင်္ဂဟော။ ဘောဂေန ဟီနော ဇာတိယာ အဓိကောပိ ဒုဿင်္ဂဟော ဟောတိ။ သော ဟိ ‘‘အဟံ ဇာတိမာ’’တိ ဘောဂသမ္ပန္နေန သဒ္ဓိ ဧကပရိဘောဂံ ဣစ္ဆတိ၊ တသ္မိံ အကရိယမာနေ ကုဇ္ဈတိ။ ဥဘောဟိပိ ဟီနော သုသင်္ဂဟော ဟောတိ။ န ဟိ သော ဣတရေန သဒ္ဓိံ ဧကပရိဘောဂံ ဣစ္ဆတိ ဇာတိယာ ဟီနဘာဝတော၊ န အကရိယမာနော ကုဇ္ဈတိ ဘောဂေန ဟီနဘာဝတော။ ဥဘောဟိ သဒိသောပိ သုသင်္ဂဟောယေဝ။ သဒိသဘာဝေနေဝ ဣတရေန သဟ ဧကပရိဘောဂဿ ပစ္စာသီသာယ၊ အကရဏေ စ တဿ ကုဇ္ဈနဿ အဘာဝတော။ ဘိက္ခု ဒုဿီလော ဒုဿင်္ဂဟော ဟောတိ။ န ဟိ သက္ကာ တေန သဒ္ဓိံ ဧကပရိဘောဂံ ကာတုံ၊ အကရိယမာနေ စ ကုဇ္ဈတိ။ သီလဝါ ပန သုသင်္ဂဟော ဟောတိ။ သီလဝါ ဟိ အဒီယမာနေပိ ကိသ္မိဉ္စိ အာမိသေ အကရိယမာနေပိ သင်္ဂဟေ န ကုဇ္ဈတိ၊ အညံ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂံ အကရောန္တမ္ပိ န ပါပကေန စိတ္တေန ပဿတိ ပေသလဘာဝတော။ တတော ဧဝ ပရိဘောဂေါပိ အနေန သဒ္ဓိံ သုကရော ဟောတိ၊ တသ္မာ ဂိဟိ စေ၊ ဥဘောဟိ သဒိသော။ ပဗ္ဗဇိတော စေ၊ သီလဝါ ပုဂ္ဂလော ။ ဧဝံ သမာနတ္တတာယ သင်္ဂဟေတဗ္ဗော။ တေနေဝါဟ ‘‘သော သစေ ဂဟဋ္ဌဿ ဇာတိယာ ပဗ္ဗဇိတဿ သီလေန သဒိသော ဟောတိ၊ တဿာယံ သမာနတ္တတာ ကာတဗ္ဗာ’’တိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

သင်္ဂဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ သီဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၃။ တတိယေ သီဟောတိ ပရိဿယသဟနတော ပဋိပက္ခဟနနတော စ ‘‘သီဟော’’တိ လဒ္ဓနာမော မိဂါဓိပတိ။ စတ္တာရောတိ သမာနေပိ သီဟဇာတိဘာဝေ ဝဏ္ဏဝိသေသာဒိသိဒ္ဓေန ဝိသေသေန စတ္တာရော သီဟာ။ တေ ဣဒါနိ နာမတော ဝဏ္ဏတော အာဟာရတော ဒဿေတွာ ဣဓာဓိပ္ပေတသီဟံ နာနပ္ပကာရတော ဝိဘာဝေတုံ ‘‘တိဏသီဟော’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တိဏဘက္ခော သီဟော တိဏသီဟော ပုရိမပဒေ ဥတ္တရပဒလောပေန ယထာ ‘‘သာကပတ္ထိဝေါ’’တိ (ပါဏိနိ ၂။၁။၆၀)။ ကာဠဝဏ္ဏတာယ ကာဠသီဟော။ တထာ ပဏ္ဍုသီဟော။ တေနာဟ ‘‘ကာဠဂါဝိသဒိသော၊ ပဏ္ဍုပလာသဝဏ္ဏဂါဝိသဒိသော’’တိ စ။ ရတ္တကမ္ဗလဿ ဝိယ ကေသရော ကေသရကလောမော ဧတဿ အတ္ထီတိ ကေသရီ။ လာခါပရိကမ္မကတေဟိ ဝိယ ပါဒပရိယန္တေဟီတိ စ ယောဇနာ။

ကမ္မာနုဘာဝသိဒ္ဓအဓိပစ္စမဟေသက္ခတာဟိ သဗ္ဗမိဂဂဏဿ ရာဇာ။ သုဝဏ္ဏဂုဟတော ဝါတိအာဒိ ‘‘သီဟဿ ဝိဟာရော ကိရိယာ ဧဝံ ဟောတီ’’တိ ကတွာ ဝုတ္တံ။

သမံ ပတိဋ္ဌာပေတွာတိ သဗ္ဗဘာဂေဟိ သမမေဝ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ။ အာကဍ္ဎိတွာတိ ပုရတော အာကဍ္ဎိတွာ။ အဘိဟရိတွာတိ အဘိမုခံ ဟရိတွာ။ သင်္ဃာတန္တိ ဝိနာသံ။ ဝီသတိယဋ္ဌိကံ ဌာနံ ဥသဘံ။

သမသီဟောတိ သမဇာတိကော သမပ္ပဘာဝေါ စ သီဟော။ သမာနောသ္မီတိ ဒေသနာမတ္တံ၊ သမပ္ပဘာဝတာယ ဧဝ န ဘာယတိ။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိဗလဝတာယာတိ ‘‘ကေ အညေ အမှေဟိ ဥတ္တရိတရာ၊ အထ ခေါ မယမေဝ မဟာဗလာ’’တိ ဧဝံ ဗလာတိမာနနိမိတ္တာယ အဟံကာရဟေတုဘူတာယ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ဗလဝဘာဝေန။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ပဟီနတ္တာတိ နိရဟံကာရတ္တာ အတ္တသိနေဟဿ သုဋ္ဌု သမုဂ္ဃာတတ္တာ န ဘာယတိ။

တထာတထာတိ သီဟသဒိသတာဒိနာ တေန တေန ပကာရေန အတ္တာနံ ကထေသီတိ ဝတွာ တမတ္ထံ ဝိဝရိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘သီဟောတိ ခေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ကတမဟာဘိနီဟာရဿ လောကနာထဿ ဗောဓိယာ နိယတဘာဝပ္ပတ္တိယာ ဧကန္တဘာဝီ ဗုဒ္ဓဘာဝေါတိ ကတွာ ‘‘တီသု ပါသာဒေသု နိဝါသကာလော ၊ မဂဓရညော ပဋိညာဒါနကာလော၊ ပါယာသဿ ပရိဘုတ္တကာလော’’တိအာဒိနာ အဘိသမ္ဗောဓိတော ပုရိမာဝတ္ထာပိ သီဟသဒိသာ ကတွာ ဒဿိတာ။ ဘာဝိနိ ဘူတူပစာရောပိ ဟိ လောကဝေါဟာရော။ ဝိဇ္ဇာဘာဝသာမညတော ဒွိဝိဇ္ဇံ ဣတရဝိဇ္ဇမ္ပိ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒသမ္မသနတော တံ ပုရေတရသိဒ္ဓံ ဝိယ ကတွာ အာဟ ‘‘တိဿော ဝိဇ္ဇာ သောဓေတွာ’’တိ။ အနုလောမပဋိလောမတော ပဝတ္တဉာဏဿ ဝသေန ‘‘ယမကဉာဏမန္ထနေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ဝိဟရန္တဿာတိ အဇပါလနိဂြောဓမူလေ ဝိဟရန္တဿ။ ဧကာဒသမေ ဒိဝသေတိ သတ္တသတ္တာဟတော ပရံ ဧကာဒသမေ ဒိဝသေ။ အစလပလ္လင်္ကေတိ ဣသိပတနေ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနတ္ထံ နိသိန္နပလ္လင်္ကေ။ တမ္ပိ ဟိ ကေနစိ အပ္ပဋိဝတ္တိယံ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနတ္ထံ နိသဇ္ဇာတိ ကတွာ ဝဇိရာသနံ ဝိယ အစလပလ္လင်္ကံ ဝုစ္စတိ။ ဣမသ္မိဉ္စ ပန ပဒေတိ ‘‘ဒွေမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အန္တာ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တေ စ ဣမသ္မိံ သဒ္ဓမ္မကောဋ္ဌာသေ။ ဓမ္မဃောသော…ပေ… ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ပဋိစ္ဆာဒေသိ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ ဌိတာ သုဏန္တူ’’တိ အဓိဋ္ဌာနေန။ သောဠသဟာကာရေဟီတိ ဒုက္ခပရိညာ၊ သမုဒယပ္ပဟာနံ၊ နိရောဓသစ္ဆိကိရိယာ၊ မဂ္ဂဘာဝနာတိ ဧကေကသ္မိံ မဂ္ဂေ စတ္တာရိ စတ္တာရိ ကတွာ သောဠသဟိ အာကာရေဟိ။

ပဌမေန နယေန အဘိသမ္ဗောဓိတော ပုရိမတရာဝတ္ထာပိ အဝဿံဘာဝိတာယ ဂဟေတွာ သီဟသဒိသတံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါဝတ္ထာသု ဧဝ သီဟသဒိသတံ ဒဿေတုံ ‘‘အပရော နယော’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟီတိ ‘‘တထာ အာဂတောတိ တထာဂတော၊ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော၊ တထလက္ခဏံ အာဂတောတိ တထာဂတော၊ တထဓမ္မေ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တထာဂတော၊ တထဒဿိတာယ တထာဂတော၊ တထဝါဒိတာယ တထာဂတော၊ တထာကာရိတာယ တထာဂတော၊ အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတော’’တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၂၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃။၇၈၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၇၀၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၁၈၊ ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၃၈၊ ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၊ ဗု။ ဝံ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂ နိဒါနကထာ၊ မဟာနိ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၃၇) ဧဝံ ဝုတ္တေဟိ အဋ္ဌဟိ တထာဂတသာဓကေဟိ ကာရဏေဟိ။ ယဒိပိ ဘဂဝါ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ နိသိန္နမတ္တေဝ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ န ဇာတော၊ တထာပိ တာယ နိသဇ္ဇာယ နိသိန္နောဝ ပနုဇ္ဇ သဗ္ဗံ ပရိဿယံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဇာတော။ တထာ ဟိ တံ ‘‘အပရာဇိတပလ္လင်္က’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ ‘‘ယာဝ ဗောဓိပလ္လင်္ကာ ဝါ’’တိ ဝတွာ တေန အပရိတုဿန္တော ‘‘ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏာ ဝါ’’တိ အာဟ။

ဣတိသက္ကာယောတိ ဧတ္ထ ဣတိသဒ္ဒေါ နိဒဿနတ္ထော။ တေန သက္ကာယော သရူပတော ပရိမာဏတော ပရိစ္ဆေဒတော စ ဒဿိတောတိ အာဟ ‘‘အယံ သက္ကာယော’’တိအာဒိ။ ‘‘အယံ သက္ကာယော’’တိ ဣမိနာ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ သရူပတော ဒဿိတာ။ ‘‘ဧတ္တကော သက္ကာယော’’တိ ဣမိနာ တေ ပရိမာဏတော ဒဿိတာ။ တဿ စ ပရိမာဏဿ ဧကန္တိကဘာဝံ ဒဿေန္တေန ‘‘န ဣတော ဘိယျော သက္ကာယော အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သဘာဝတောတိ သလက္ခဏတော။ သရသတောတိ သကိစ္စတော။ ပရိယန္တတောတိ ပရိမာဏပရိယန္တတော။ ပရိစ္ဆေဒတောတိ ယတ္တကေ ဌာနေ တဿ ပဝတ္တိတဿ ပရိစ္ဆိန္ဒနတော။ ပရိဝဋုမတောတိ ပရိယောသာနပ္ပဝတ္တိတော။ သဗ္ဗေပိ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဒဿိတာ ဟောန္တိ ယထာဝုတ္တေန ဝိဘာဂေန။ အယံ သက္ကာယဿ သမုဒယော နာမာတိ အယံ အာဟာရာဒိသက္ကာယဿ သမုဒယော နာမ။ တေနာဟ ‘‘ဧတ္တာဝတာ’’တိအာဒိ။ အတ္ထင်္ဂမောတိ နိရောဓော။ ‘‘အာဟာရသမုဒယာ အာဟာရနိရောဓာ’’တိ စ အသာဓာရဏမေဝ တံ ဂဟေတွာ သေသေသု အာဒိ-သဒ္ဒေန သင်္ဂဏှာတိ။

ပဏ္ဏာသလက္ခဏပဋိမဏ္ဍိတန္တိ ပဏ္ဏာသဥဒယဝယလက္ခဏဝိဘူသိတံ သမုဒယတ္ထင်္ဂမဂ္ဂဟဏတော။ ခီဏာသဝတ္တာတိ အနဝသေသံ သာဝသေသဉ္စ အာသဝါနံ ပရိက္ခီဏတ္တာ။ အနာဂါမီနမ္ပိ ဟိ ဘယံ စိတ္တုတြာသဉ္စ န ဟောတီတိ။ ဉာဏသံဝေဂေါ ဘယတုပဋ္ဌာနပညာ။ ဣတရာသံ ပန ဒေဝတာနန္တိ အခီဏာသဝဒေဝေ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဘောတိ ဓမ္မာလပနမတ္တန္တိ သဘာဝကထနမတ္တံ။

စက္ကန္တိ သတ္ထု အာဏာစက္ကံ။ တံ ပန ဓမ္မတော အာဂတန္တိ ဓမ္မစက္ကံ။ တတ္ထ အရိယသာဝကာနံ ပဋိဝေဓဓမ္မတော အာဂတန္တိ ဓမ္မစက္ကံ။ ဣတရေသံ ဒေသနာဓမ္မတော အာဂတန္တိ ဓမ္မစက္ကံ။ ဒုဝိဓေပိ ဉာဏံ ပဓာနန္တိ ဉာဏသီသေန ဝုတ္တံ ‘‘ပဋိဝေဓဉာဏမ္ပိ ဒေသနာဉာဏမ္ပီ’’တိ။ ဣဒါနိ တံ ဉာဏံ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘ပဋိဝေဓဉာဏံ နာမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ တဿ ဉာဏဿ ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ ဘဂဝါ တာနိ သဋ္ဌိ နယသဟဿာနိ ဝေနေယျာနံ ဒဿေတုံ သမတ္ထော အဟောသိ၊ တသ္မာ တာနိ သဋ္ဌိ နယသဟဿာနိ တေန ဉာဏေန သဒ္ဓိံယေဝ သိဒ္ဓါနီတိ ကတွာ ဒဿေန္တော ‘‘သဋ္ဌိယာ စ နယသဟဿေဟိ ပဋိဝိဇ္ဈီ’’တိ အာဟ။ တိပရိဝဋ္ဋန္တိ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ စ ‘‘ပရိညေယျ’’န္တိ စ ‘‘ပရိညာတ’’န္တိ စ ဧဝံ တိပရိဝဋ္ဋံ၊ တံယေဝ ဒွါဒသာကာရံ။ တန္တိ ဒေသနာဉာဏံ။ ဧသ ဘဂဝါ။ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလောတိ ပဋိနိဓိဘူတပုဂ္ဂလရဟိတော။ ဧကသဒိသဿာတိ နိဗ္ဗိကာရဿ။

သီဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ အဂ္ဂပသာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၄။ စတုတ္ထေ အဂ္ဂေသု ပသာဒါတိ သေဋ္ဌေသု ပသာဒါ။ အဂ္ဂါ ဝါ ပသာဒါတိ သေဋ္ဌဘူတာ ပသာဒါ။ သေဋ္ဌဝစနော ဟေတ္ထ အဂ္ဂသဒ္ဒေါ။ ပုရိမသ္မိံ အတ္ထဝိကပ္ပေ အဂ္ဂသဒ္ဒေန ဗုဒ္ဓါဒိရတနတ္တယံ ဝုစ္စတိ။ တေသု ဘဂဝါ တာဝ အသဒိသဋ္ဌေန၊ ဂုဏဝိသိဋ္ဌဋ္ဌေန၊ အသမသမဋ္ဌေန စ အဂ္ဂေါ။ သော ဟိ မဟာဘိနီဟာရံ ဒသန္နံ ပါရမီနံ ပဝိစယဉ္စ အာဒိံ ကတွာ ဗောဓိသမ္ဘာရဂုဏေဟိ စေဝ ဗုဒ္ဓဂုဏေဟိ စ ပယောဇနေဟိ စ သေသဇနေဟိ အသဒိသောတိ အသဒိသဋ္ဌေနပိ အဂ္ဂေါ။ ယေ စဿ တေ ဂုဏာ မဟာကရုဏာဒယော၊ တေဟိ သေသသတ္တာနံ ဂုဏေဟိ ဝိသိဋ္ဌဋ္ဌေနပိ သဗ္ဗသတ္တုတ္တမတာယ အဂ္ဂေါ။ ယေ ပန ပုရိမကာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ သဗ္ဗသတ္တေဟိ အသမာ၊ တေဟိ သဒ္ဓိံ အယမေဝ ရူပကာယဂုဏေဟိ စေဝ ဓမ္မကာယဂုဏေဟိ စ သမောတိ အသမသမဋ္ဌေနပိ အဂ္ဂေါ။ တထာ ဒုလ္လဘပါတုဘာဝတော အစ္ဆရိယမနုဿဘာဝတော ဗဟုဇနဟိတသုခါဝဟတော အဒုတိယအသဟာယာဒိဘာဝတော စ ဘဂဝါ လောကေ အဂ္ဂေါတိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ –

‘‘ဧကပုဂ္ဂလဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါတုဘာဝေါ ဒုလ္လဘော လောကသ္မိံ။ ကတမဿ ဧကပုဂ္ဂလဿ? တထာဂတဿ အရဟတော သမ္မာသမ္မုဒ္ဓဿ။ ဧကပုဂ္ဂလော၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ အစ္ဆရိယမနုဿော။ ဧကပုဂ္ဂလော၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဗဟုဇန…ပေ… သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ ဧကပုဂ္ဂလော၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဒုတိယော အသဟာယော အပ္ပဋိမော အပ္ပဋိဘာဂေါ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော အသမော အသမသမော ဒွိပဒါနံ အဂ္ဂေါ။ ကတမော ဧကပုဂ္ဂလော? တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၇၁-၁၇၃)။

ဓမ္မသင်္ဃာ အညဓမ္မသင်္ဃေဟိ အသဒိသဋ္ဌေန ဝိသိဋ္ဌဂုဏတာယ ဒုလ္လဘပါတုဘာဝါဒိနာ စ အဂ္ဂါ။ တထာ ဟိ တေသံ သွာက္ခာတတာဒိသုပ္ပဋိပန္နတာဒိဂုဏဝိသေသေဟိ အညေ ဓမ္မသင်္ဃသဒိသာ အပ္ပတရံ နိဟီနာ ဝါ နတ္ထိ၊ ကုတော သေဋ္ဌာ။ သယမေဝ တေဟိ ဝိသိဋ္ဌဂုဏတာယ သေဋ္ဌာ။ တထာ ဒုလ္လဘုပ္ပာဒအစ္ဆရိယဘာဝဗဟုဇနဟိတသုခါဝဟအဒုတိယာသဟာယာဒိသဘာဝါ စ တေ။ ယဒဂ္ဂေန ဟိ ဘဂဝါ ဒုလ္လဘပါတုဘာဝေါ၊ တဒဂ္ဂေန ဓမ္မသင်္ဃာပီတိ။ အစ္ဆရိယာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝံ အဂ္ဂေသု သေဋ္ဌေသု ဥတ္တမေသု ပဝရေသု ဂုဏဝိသိဋ္ဌေသု ပသာဒါတိ အဂ္ဂပ္ပသဒါ။

ဒုတိယသ္မိံ ပနတ္ထေ ယထာဝုတ္တေသု အဂ္ဂေသု ဗုဒ္ဓါဒီသု ဥပ္ပတ္တိယာ အဂ္ဂဘူတာ ပသာဒါ အဂ္ဂပ္ပသာဒါ။ ယေ ပန အရိယမဂ္ဂေန အာဂတာ အဝေစ္စပ္ပသာဒါ၊ တေ ဧကန္တေနေဝ အဂ္ဂဘူတာ ပသာဒါတိ အဂ္ဂပ္ပသာဒါ။ ယထာဟ – ‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယသာဝကော ဗုဒ္ဓေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတော ဟောတီ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၃၇-၁၀၃၈)။ အဂ္ဂဝိပါကတ္တာပိ စေတေ အဂ္ဂပ္ပသာဒါ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘အဂ္ဂေ ခေါ ပန ပသန္နာနံ အဂ္ဂေါ ဝိပါကော’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၄၊ ဣတိဝု။ ၉၀)။

အပဒါ ဝါတိအာဒီသု ဝါ-သဒ္ဒေါ သမုစ္စယတ္ထော၊ န ဝိကပ္ပတ္ထော။ ယထာ ‘‘အနုပ္ပန္နော ဝါ ကာမာသဝေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပန္နော ဝါ ကာမာသဝေါ ပဝဍ္ဎတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၇) ဧတ္ထ အနုပ္ပန္နော စ ဥပ္ပန္နော စာတိ အတ္ထော။ ယထာ စ ‘‘ဘူတာနံ ဝါ သတ္တာနံ ဌိတိယာ သမ္ဘဝေသီနံ ဝါ အနုဂ္ဂဟာယာ’’တိ ဧတ္ထ ဘူတာနဉ္စ သမ္ဘဝေသီနဉ္စာတိ အတ္ထော။ ယထာ စ ‘‘အဂ္ဂိတော ဝါ ဥဒကတော ဝါ မိထုဘေဒတော ဝါ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၅၂) ဧတ္ထ အဂ္ဂိတော စ ဥဒကတော စ မိထုဘေဒတော စာတိ အတ္ထော၊ ဧဝံ ‘‘အပဒါ ဝါ…ပေ… အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၄၊ ဣတိဝု။ ၉၀) ဧတ္ထာပိ အပဒါ စ ဒွိပဒါ စာတိ သမ္ပိဏ္ဍနဝသေန အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဝါ-သဒ္ဒေါ သမုစ္စယတ္ထော၊ န ဝိကပ္ပတ္ထော’’တိ။

ရူပိနောတိ ရူပဝန္တော။ န ရူပိနောတိ အရူပိနော။ သညိနောတိ သညဝန္တော။ န သညိနောတိ အသညိနော။ ‘‘အပဒါ ဝါ’’တိအာဒိသဗ္ဗပဒေဟိ ကာမဘဝေါ၊ ရူပဘဝေါ၊ အရူပဘဝေါ၊ ဧကဝေါကာရဘဝေါ၊ စတုဝေါကာရဘဝေါ၊ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေါ၊ သညိဘဝေါ၊ အသညိဘဝေါ၊ နေဝသညိနာသညိဘဝေါတိ နဝဝိဓေပိ ဘဝေ သတ္တေပိ အနဝသေသတော ပရိယာဒိယိတွာ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထ ဟိ ရူပိဂ္ဂဟဏေန ကာမဘဝေါ၊ ရူပဘဝေါ၊ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေါ၊ ဧကဝေါကာရဘဝေါ စ ဒဿိတော၊ အရူပိဂ္ဂဟဏေန အရူပဘဝေါ၊ စတုဝေါကာရဘဝေါ စ ဒဿိတော၊ သညိဘဝါဒယော ပန သရူပေနေဝ ဒဿိတာ။ အပဒါဒိဂ္ဂဟဏေန ကာမဘဝပဉ္စဝေါကာရဘဝသညိဘဝါနံ ဧကဒေသောဝ ဒဿိတော။

ကသ္မာ ပနေတ္ထ ယထာ အဒုတိယသုတ္တေ ‘‘ဒွိပဒါနံ အဂ္ဂေါ’’တိ ဒွိပဒါ ဧဝ ဂဟိတာ၊ ဧဝံ ဒွိပဒဂ္ဂဟဏမေဝ အကတွာ အပဒါဒိဂ္ဂဟဏံ ကတန္တိ? ဝုစ္စတေ – အဒုတိယသုတ္တေ တာဝ သေဋ္ဌတရဝသေန ဒွိပဒဂ္ဂဟဏမေဝ ကတံ။ ဣမသ္မိဉှိ လောကေ သေဋ္ဌော နာမ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော အပဒစတုပ္ပဒဗဟုပဒေသု န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဒွိပဒေသုယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကတရေသု ဒွိပဒေသု? မနုဿေသု စေဝ ဒေဝေသု စ။ မနုဿေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနော သကလလောကံ ဝသေ ဝတ္တေတုံ သမတ္ထော ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဒေဝေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဝသေ ဝတ္တနကော မဟာဗြဟ္မာ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သော တဿ ကပ္ပိယကာရကော ဝါ အာရာမိကော ဝါ သမ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ တတောပိ သေဋ္ဌတရဝသေနေသ ဒွိပဒါနံ အဂ္ဂေါတိ တတ္ထ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန အနဝသေသပရိယာဒါနဝသေန ဧဝံ ဝုတ္တံ ‘‘ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာ အပဒါ ဝါ…ပေ… နေဝသညိနာသညိနော ဝါ၊ တထာဂတော တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိ ။ နိဒ္ဓါရဏေ စေတံ သာမိဝစနံ။ မ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော၊ အဂ္ဂေါ အက္ခာယတီတိ ပဒဝိဘာဂေါ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဂုဏေဟိ အဂ္ဂေါ’’တိအာဒိ။

အဂ္ဂေါ ဝိပါကော ဟောတီတိ အဂ္ဂေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ပသန္နာနံ ယော ပသာဒေါ အဂ္ဂေါ သေဋ္ဌော ဥတ္တမကောဋိဘူတော ဝါ၊ တသ္မာ တဿ ဝိပါကောပိ အဂ္ဂေါ သေဋ္ဌော ဥတ္တမကောဋိဘူတော ဥဠာရတမော ပဏီတတမော ဟောတိ။ သော ပန ပသာဒေါ ဒုဝိဓော လောကိယလောကုတ္တရဘေဒတော။ တေသု လောကိယဿ တာဝ –

‘‘ယေ ကေစိ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတာသေ၊

န တေ ဂမိဿန္တိ အပါယဘူမိံ၊

ပဟာယ မာနုသံ ဒေဟံ၊

ဒေဝကာယံ ပရိပူရေဿန္တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၃၂၊ ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၉၀၊ သံ။ နိ။ ၁။၃၇)၊

‘‘ဗုဒ္ဓါတိ ကိတ္တယန္တဿ၊ ကာယေ ဘဝတိ ယာ ပီတိ၊

ဝရမေဝ ဟိ သာ ပီတိ၊ ကသိဏေနပိ ဇမ္ဗုဒီပဿ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၊ ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၉၀)၊

‘‘သတံ ဟတ္ထီ သတံ အဿာ၊ သတံ အဿတရီရထာ၊

သတံ ကညာသဟဿာနိ၊ အာမုက္ကမဏိကုဏ္ဍလာ၊

ဧကဿ ပဒဝီတိဟာရဿ၊ ကလံ နာဂ္ဃန္တိ သောဠသိံ’’။ (စူဠဝ။ ၃၀၅)၊

‘‘သာဓု ခေါ၊ ဒေဝါနမိန္ဒ၊ ဗုဒ္ဓံ သရဏဂမနံ ဟောတိ၊ ဗုဒ္ဓံ သရဏဂမနဟေတု ခေါ၊ ဒေဝါနမိန္ဒ၊ ဧဝမိဓေကစ္စေ သတ္တာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇန္တိ။ တေ အညေ ဒေဝေ ဒသဟိ ဌာနေဟိ အဓိဂ္ဂဏှန္တိ ဒိဗ္ဗေန အာယုနာ၊ ဒိဗ္ဗေန ဝဏ္ဏေန၊ ဒိဗ္ဗေန သုခေန၊ ဒိဗ္ဗေန ယသေန၊ ဒိဗ္ဗေန အာဓိပတေယျေန၊ ဒိဗ္ဗေဟိ ရူပေဟိ၊ ဒိဗ္ဗေဟိ သဒ္ဒေဟိ၊ ဒိဗ္ဗေဟိ ဂန္ဓေဟိ၊ ဒိဗ္ဗေဟိ ရသေဟိ၊ ဒိဗ္ဗေဟိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေဟီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၃၄၁) –

ဧဝမာဒီနံ သုတ္တပဒါနံ ဝသေန ပသာဒဖလဝိသေသယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ တသ္မာ သော အပါယဒုက္ခဝိနိဝတ္တနေန သဒ္ဓိံ သမ္ပတ္တိဘဝေသု သုခဝိသေသဒါယကောဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

လောကုတ္တရော ပန သာမညဖလဝိပါကဒါယကော ဝဋ္ဋဒုက္ခဝိနိဝတ္တကော။ သဗ္ဗောပိ စာယံ ပသာဒေါ ပရမ္ပရာယ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ ဝိနိဝတ္တေတိယေဝ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ယသ္မိံ သမယေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယသာဝကော အတ္တနော သဒ္ဓံ အနုဿရတိ၊ နေဝဿ တသ္မိံ သမယေ ရာဂပရိယုဋ္ဌိတံ စိတ္တံ ဟောတိ၊ န ဒေါသပရိယုဋ္ဌိတံ…ပေ… န မောဟပရိယုဋ္ဌိတံ စိတ္တံ ဟောတိ၊ ဥဇုဂတမေဝဿ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ ဟောတိ၊ ဥဇုဂတစိတ္တဿ ပါမောဇ္ဇံ ဇာယတိ၊ ပမုဒိတဿ ပီတိ ဇာယတိ…ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ။

ဓမ္မာတိ သဘာဝဓမ္မာ။ သင်္ခတာတိ သမေစ္စ သမ္ဘူယ ပစ္စယေဟိ ကတာတိ သင်္ခတာ၊ သပစ္စယာ ဓမ္မာ။ ဟေတူဟိ ပစ္စယေဟိ စ န ကေဟိစိ ကတာ သင်္ခတာတိ အသင်္ခတာ၊ အပစ္စယော နိဗ္ဗာနံ။ သင်္ခတာနံ ပရိယောသိတဘာဝေန ‘‘အသင်္ခတာ’’တိ ပုထုဝစနံ။ ဝိရာဂေါ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတီတိ တေသံ သင်္ခတာသင်္ခတဓမ္မာနံ ယော ဝိရာဂသင်္ခါတော အသင်္ခတဓမ္မော၊ သော သဘာဝေနေဝ သဏှသုခုမဘာဝတော သန္တတရပဏီတတရဘာဝတော ဂမ္ဘီရာဒိဘာဝတော မဒနိမ္မဒနာဒိဘာဝတော အဂ္ဂံ သေဋ္ဌံ ဥတ္တမံ ပဝရန္တိ ဝုစ္စတိ။ ယဒိဒန္တိ နိပါတော၊ ယော အယန္တိ အတ္ထော။ မဒနိမ္မဒနောတိအာဒီနိ သဗ္ဗာနိ နိဗ္ဗာနဝေဝစနာနိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဝိရာဂေါတိအာဒီနိ နိဗ္ဗာနဿေဝ နာမာနီ’’တိ။ ရာဂမဒါဒယောတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန မာနမဒပုရိသမဒါဒိကေ သင်္ဂဏှာတိ ။ သဗ္ဗာ ပိပါသာတိ ကာမပိပါသာဒိကာ သဗ္ဗာ ပိပါသာ။ သဗ္ဗေ အာလယာ သမုဂ္ဃာတံ ဂစ္ဆန္တီတိ ကာမာလယာဒိကာ သဗ္ဗေပိ အာလယာ သမုဂ္ဃာတံ ယန္တိ။ ဝဋ္ဋာနီတိ ကမ္မဝဋ္ဋဝိပါကဝဋ္ဋာနိ။ တဏှာတိ အဋ္ဌသတပ္ပဘေဒါ သဗ္ဗာပိ တဏှာ။

အဂ္ဂေါ ဝိပါကော ဟောတီတိ ဧတ္ထာပိ –

‘‘ယေ ကေစိ ဓမ္မံ သရဏံ ဂတာသေ…ပေ…’’။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၃၂၊ သံ နိ။ ၁။၃၇)၊

‘‘ဓမ္မောတိ ကိတ္တယန္တဿ၊ ကာယေ ဘဝတိ ယာ ပီတိ…ပေ…’’။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၊ ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၉၀)၊

‘‘သာဓု ခေါ၊ ဒေဝါနမိန္ဒ၊ ဓမ္မံ သရဏဂမနံ ဟောတိ၊ ဓမ္မံ သရဏဂမနဟေတု ခေါ၊ ဒေဝါနမိန္ဒ၊ ဧဝမိဓေကစ္စေ…ပေ… ဒိဗ္ဗေဟိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေဟီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၃၄၁) –

ဧဝမာဒီနံ သုတ္တပဒါနံ ဝသေန ဓမ္မေ ပသာဒဿ ဖလဝိသေသယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

သင်္ဃာ ဝါ ဂဏာ ဝါတိ ဇနသမူဟသင်္ခါတာ ယာဝတာ လောကေ သင်္ဃာ ဝါ ဂဏာ ဝါ။ တထာဂတသာဝကသင်္ဃောတိ အဋ္ဌအရိယပုဂ္ဂလသမူဟသင်္ခါတော ဒိဋ္ဌိသီလသာမညေန သံဟတော တထာဂတဿ သာဝကသင်္ဃော။ အဂ္ဂမက္ခာယတီတိ အတ္တနော သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိအာဒိဂုဏဝိသေသေန တေသံ သင်္ဃာနံ အဂ္ဂေါ သေဋ္ဌော ဥတ္တမော ပဝရောတိ ဝုစ္စတိ။ ယဒိဒန္တိ ယာနိ ဣမာနိ။ စတ္တာရိ ပုရိသယုဂါနိ ယုဂဠဝသေန၊ ပဌမမဂ္ဂဋ္ဌော ပဌမဖလဋ္ဌောတိ ဣဒမေကံ ယုဂဠံ၊ ယာဝ စတုတ္ထမဂ္ဂဋ္ဌော စတုတ္ထဖလဋ္ဌောတိ ဣဒမေကံ ယုဂဠန္တိ ဧဝံ စတ္တာရိ ပုရိသယုဂါနိ။ အဋ္ဌ ပုရိသပုဂ္ဂလာတိ ပုရိသပုဂ္ဂလဝသေန ဧကော ပဌမမဂ္ဂဋ္ဌော၊ ဧကော ပဌမဖလဋ္ဌောတိ ဣမိနာ နယေန အဋ္ဌ ပုရိသပုဂ္ဂလာ။ ဧတ္ထ စ ပုရိသောတိ ဝါ ပုဂ္ဂလောတိ ဝါ ဧကတ္ထာနိ ဧတာနိ ပဒါနိ၊ ဝေနေယျဝသေန ပနေဝံ ဝုတ္တံ။ ဧသ ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃောတိ ယာနိမာနိ ယုဂဠဝသေန စတ္တာရိ ယုဂါနိ ပါဋိယေက္ကတော အဋ္ဌ ပုရိသပုဂ္ဂလာ၊ ဧသ ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃော။ အာဟုနေယျောတိအာဒီနိ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ ဣဓာပိ –

‘‘ယေ ကေစိ သင်္ဃံ သရဏံ ဂတာသေ…ပေ…’’။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၃၂၊ သံ။ နိ။ ၁။၃၇)၊

‘‘သင်္ဃောတိ ကိတ္တယန္တဿ၊ ကာယေ ဘဝတိ ယာ ပီတိ…ပေ…’’။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၊ ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၉၀)၊

‘‘သာဓု ခေါ၊ ဒေဝါနမိန္ဒ၊ သင်္ဃံ သရဏဂမနံ ဟောတိ၊ သင်္ဃံ သရဏဂမနဟေတု ခေါ၊ ဒေဝါနမိန္ဒ…ပေ… ဒိဗ္ဗေဟိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေဟီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၃၄၁) –

အာဒီနံ သုတ္တပဒါနံ ဝသေန သင်္ဃေ ပသာဒဿ ဖလဝိသေသယောဂေါ တဿ အဂ္ဂဝိပါကတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တထာ အနုတ္တရိယပဋိလာဘော သတ္တမဘဝါဒိတော ပဋ္ဌာယ ဝဋ္ဋဒုက္ခသမုစ္ဆေဒေါ အနုတ္တရသုခါဓိဂမောတိ ဧဝမာဒိဥဠာရဖလနိပ္ဖာဒနဝသေန အဂ္ဂဝိပါကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဂါထာသု အဂ္ဂတောတိ အဂ္ဂေ ရတနတ္တယေ၊ အဂ္ဂဘာဝတော ဝါ ပသန္နာနံ။ အဂ္ဂံ ဓမ္မန္တိ အဂ္ဂသဘာဝံ ဗုဒ္ဓသုဗောဓိံ ဓမ္မသုဓမ္မတံ သင်္ဃသုပ္ပဋိပတ္တိံ၊ ရတနတ္တယဿ အနညသာဓာရဏံ ဥတ္တမသဘာဝံ၊ ဒသဗလာဒိသွာက္ခာတတာဒိသုပ္ပဋိပန္နတာဒိဂုဏသဘာဝံ ဝါ။ ဝိဇာနတန္တိ ဝိဇာနန္တာနံ။ ဧဝံ သာဓာရဏတော အဂ္ဂပ္ပသာဒဝတ္ထုံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အသာဓာရဏတော တံ ဝိဘာဂေန ဒဿေတုံ ‘‘အဂ္ဂေ ဗုဒ္ဓေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပသန္နာနန္တိ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန စ ဣတရပ္ပသာဒေန စ ပသန္နာနံ အဓိမုတ္တာနံ။ ဝိရာဂူပသမေတိ ဝိရာဂေ ဥပသမေ စ၊ သဗ္ဗဿ ရာဂဿ သဗ္ဗေသံ ကိလေသာနံ အစ္စန္တဝိရာဂဟေတုဘူတေ အစ္စန္တဥပသမဟေတုဘူတေ စာတိ အတ္ထော။ သုခေတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခက္ခယဘာဝေန သင်္ခါရူပသမသုခဘာဝေန သုခေ။

အဂ္ဂသ္မိံ ဒါနံ ဒဒတန္တိ အဂ္ဂေ ရတနတ္တယေ ဒါနံ ဒဒန္တာနံ ဒေယျဓမ္မံ ပရိစ္စဇန္တာနံ။ တတ္ထ ဓရမာနံ ဘဂဝန္တံ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟန္တာ ပူဇေန္တာ သက္ကရောန္တာ၊ ပရိနိဗ္ဗုတံ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ ဓာတုစေတိယာဒိကေ ဥပဋ္ဌဟန္တာ ပူဇေန္တာ သက္ကရောန္တာ ဗုဒ္ဓေ ဒါနံ ဒဒန္တိ နာမ။ ‘‘ဓမ္မံ ပူဇေဿာမာ’’တိ ဓမ္မဓရေ ပုဂ္ဂလေ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟန္တာ ပူဇေန္တာ သက္ကရောန္တာ ဓမ္မဉ္စ စိရဋ္ဌိတိကံ ကရောန္တာ ဓမ္မေ ဒါနံ ဒဒန္တိ နာမ။ တထာ အရိယသင်္ဃံ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟန္တာ ပူဇေန္တာ သက္ကရောန္တာ တံ ဥဒ္ဒိဿ ဣတရသ္မိမ္ပိ တထာ ပဋိပဇ္ဇန္တာ သင်္ဃေ ဒါနံ ဒဒန္တိ နာမ။ အဂ္ဂံ ပုညံ ပဝဍ္ဎတီတိ ဧဝံ ရတနတ္တယေ ပသန္နေန စေတသာ ဥဠာရံ ပရိစ္စာဂံ ဥဠာရဉ္စ ပူဇာသက္ကာရံ ပဝတ္တေန္တာနံ ဒိဝသေ ဒိဝသေ အဂ္ဂံ ဥဠာရံ ကုသလံ ဥပစီယတိ။ ဣဒါနိ တဿ ပုညဿ အဂ္ဂဝိပါကတာယ အဂ္ဂဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘အဂ္ဂံ အာယူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာယူတိ ဒိဗ္ဗံ ဝါ မာနုသံ ဝါ အဂ္ဂံ ဥဠာရံ ပရမံ အာယု ပဝဍ္ဎတိ ဥပရူပရိ ဗြူဟတိ။ ဝဏ္ဏောတိ ရူပသမ္ပဒါ။ ယသောတိ ပရိဝါရသမ္ပဒါ။ ကိတ္တီတိ ထုတိဃောသော။ သုခန္တိ ကာယိကံ စေတသိကဉ္စ သုခံ။ ဗလန္တိ ကာယဗလဉ္စေဝ ဉာဏဗလဉ္စ။

အဂ္ဂဿ ရတနတ္တယဿ ဒါနံ ဒါတာ။ အထ ဝါ အဂ္ဂဿ ဒေယျဓမ္မဿ ဒါနံ ဥဠာရံ ကတွာ တတ္ထ ပုညံ ပဝတ္တေတာ။ အဂ္ဂဓမ္မသမာဟိတောတိ အဂ္ဂေန ပသာဒဓမ္မေန ဒါနာဒိဓမ္မေန စ သံဟိတော သမန္နာဂတော အစလပ္ပသာဒယုတ္တော၊ တဿ ဝါ ဝိပါကဘူတေဟိ ဗဟုဇနဿ ပိယမနာပတာဒိဓမ္မေဟိ ယုတ္တော။ အဂ္ဂပ္ပတ္တော ပမောဒတီတိ ယတ္ထ ယတ္ထ သတ္တနိကာယေ ဥပ္ပန္နော၊ တတ္ထ တတ္ထ အဂ္ဂဘာဝံ သေဋ္ဌဘာဝံ အဓိဂတော၊ အဂ္ဂဘာဝံ ဝါ လောကုတ္တရမဂ္ဂဖလံ အဓိဂတော ပမောဒတိ အဘိရမတိ ပရိတုဿတီတိ။

အဂ္ဂပသာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဝဿကာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၅။ ပဉ္စမေ အရိယေ ဉာယေတိ သံကိလေသတော အာရကတ္တာ အရိယေ နိဒ္ဒေါသေ ပရိသုဒ္ဓေ နိယျာနိကဓမ္မဘာဝတော ဉာယေ ကာရဏေတိ အတ္ထော။ ဉာယတိ နိစ္ဆယေန ကမတိ နိဗ္ဗာနံ၊ တံ ဝါ ဉာယတိ ပဋိဝိဇ္ဈီယတိ ဧတေနာတီ ဉာယော၊ အရိယမဂ္ဂေါ။ သော ဧဝ စ သမ္ပာပကဟေတုဘာဝတော ကာရဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဓ ပန သဟ ဝိပဿနာယ အရိယမဂ္ဂေါ အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘သဟဝိပဿနကေ မဂ္ဂေ’’တိ။ ဂါထာသု ‘‘ဉာယံ ဓမ္မ’’န္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။

ဝဿကာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဒေါဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၆။ ဆဋ္ဌေ ဥက္ကာဟိ ဓာရိယမာနာဟီတိ ဒီပိကာဟိ ဓာရိယမာနာဟိ၊ ဒဏ္ဍဒီပိကာသု ဇာလေတွာ ဓာရိယမာနာသု မာပိတတ္တာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တဉှိ နဂရံ ‘‘မင်္ဂလဒိဝသေ သုခဏေ သုနက္ခတ္တံ မာ အတိက္ကမီ’’တိ ရတ္တိမ္ပိ ဥက္ကာသု ဓာရိယမာနာသု မာပိတံ။ ဥက္ကာသု ဌာတိ ဥက္ကဋ္ဌာ၊ ဥက္ကာသု ဝိဇ္ဇောတယန္တီသု ဌိတာ ပတိဋ္ဌိတာတိ မူလဝိဘူဇာဒိပက္ခေပေန (ပါဏိနိ ၃။၂။၅) သဒ္ဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နိရုတ္တိနယေန ဝါ ဥက္ကာသု ဌိတာသု ဌိတာ အာသီတိ ဥက္ကဋ္ဌာ။ အပရေ ပန ဘဏန္တိ ‘‘ဘူမိဘာဂသမ္ပတ္တိယာ မနုဿသမ္ပတ္တိယာ ဥပကရဏသမ္ပတ္တိယာ စ သာ နဂရီ ဥက္ကဋ္ဌဂုဏယောဂတော ဥက္ကဋ္ဌာတိ နာမံ လဘတီ’’တိ။ သေတဗျန္တိ တဿ နဂရဿ နာမံ။ တံ ပန ကဿပဒသဗလဿ ဇာတနဂရန္တိ အာဟ ‘‘အတီတေ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဇာတနဂရ’’န္တိ။

ဝိဇ္ဇန္တရိကာယာတိ ဝိဇ္ဇုနိစ္ဆရဏက္ခဏေ။ အန္တရတောတိ ဟဒယေ။ အန္တရာတိ အာရမ္ဘနိဗ္ဗတ္တီနံ ဝေမဇ္ဈေ။ အန္တရိကာယာတိ အန္တရာဠေ။ ဧတ္ထ စ ‘‘တဒန္တရံ ကော ဇာနေယျ (အ။ နိ။ ၆။၄၄၊ ၁၀။၇၅)၊ ဧတေသံ အန္တရာ ကပ္ပာ ဂဏနတော အသင်္ချေယျာ (ဗု။ ဝံ။ ၂၈။၃)၊ အန္တရန္တရာ ကထံ ဩပပါတေတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၄၂၆) စ အာဒီသု ဝိယ ကာရဏဝေမဇ္ဈေသု ဝတ္တမာနာ အန္တရာသဒ္ဒါ ဧဝ ဥဒါဟရိတဗ္ဗာ သိယုံ၊ န ပန စိတ္တက္ခဏဝိဝရေသု ဝတ္တမာနာ အန္တရအန္တရိကသဒ္ဒါ။ အန္တရာသဒ္ဒဿ ဟိ အယမတ္ထုဒ္ဓါရောတိ။

အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော သိယာ – ယေသု အန္တရာသဒ္ဒေါ ဝတ္တတိ၊ တေသု အန္တရသဒ္ဒေါပိ ဝတ္တတီတိ သမာနတ္ထတ္တာ အန္တရာသဒ္ဒတ္ထေ ဝတ္တမာနော အန္တရသဒ္ဒေါ ဥဒါဟဋော။ အန္တရာသဒ္ဒေါ ဧဝ ဝါ ‘‘ယဿန္တရတော’’တိ ဧတ္ထ ဂါထာသုခတ္ထံ ရဿံ ကတွာ ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အန္တရာသဒ္ဒေါ ဧဝ ပန ဣကသဒ္ဒေန ပဒံ ဝဍ္ဎေတွာ ‘‘အန္တရိကာ’’တိ ဝုတ္တောတိ ဧဝမေတ္ထ ဥဒါဟရဏောဒါဟရိတဗ္ဗာနံ ဝိရောဓာဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အယောဇိယမာနေ ဥပယောဂဝစနံ န ပါပုဏာတိ သာမိဝစနဿ ပသင်္ဂေ အန္တရာသဒ္ဒယောဂေန ဥပယောဂဝစနဿ ဣစ္ဆိတတ္တာ။ တေနေဝါဟ ‘‘အန္တရာသဒ္ဒေန ပန ယုတ္တတ္တာ ဥပယောဂဝစနံ ကတ’’န္တိ။

သကလဇမ္ဗုဒီပေ ဥပ္ပန္နံ မဟာကလဟံ ဝူပသမေတွာတိ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ ဓာတူနံ အတ္ထာယ ကုသိနာရနဂရံ ပရိဝါရေတွာ ဌိတေဟိ သေသရာဇူဟိ ‘‘အမှာကံ ဓာတုယော ဝါ ဒေန္တု ယုဒ္ဓံ ဝါ’’တိအာဒိနာ ကောသိနာရကေဟိ မလ္လေဟိ သဒ္ဓိံ ကတံ ဝိဝါဒံ ဝူပသမေတွာ။ သော ကိရ ဗြာဟ္မဏော တေသံ ဝိဝါဒံ သုတွာ ‘‘ဧတေ ရာဇာနော ဘဂဝတော ပရိနိဗ္ဗုတဋ္ဌာနေ ဝိဝါဒံ ကရောန္တိ၊ န ခေါ ပနေတံ ပတိရူပံ၊ အလံ ဣမိနာ ကလဟေန၊ ဝူပသမေဿာမိ န’’န္တိ ဂန္တွာ ဥန္နတေ ပဒေသေ ဌတွာ ဒွေဘာဏဝါရပရိမာဏံ ဒေါဏဂဇ္ဇိတံ နာမ အဝေါစ။ တတ္ထ ပဌမဘာဏဝါရေ တာဝ ဧကပဒမ္ပိ တေ န ဇာနိံသု။ ဒုတိယဘာဏဝါရပရိယောသာနေ စ ‘‘အာစရိယဿ ဝိယ ဘော သဒ္ဒေါ၊ အာစရိယဿ ဝိယ ဘော သဒ္ဒေါ’’တိ သဗ္ဗေ နိရဝါ အဟေသုံ။ ဇမ္ဗုဒီပတလေ ကိရ ကုလဃရေ ဇာတော ယေဘုယျေန တဿ န-အန္တေဝါသိကော နာမ နတ္ထိ၊ အထ ခေါ သော အတ္တနော ဝစနံ သုတွာ နိရဝေ တုဏှီဘူတေ ဝိဒိတွာ ပုန –

‘‘သုဏန္တု ဘောန္တော မမ ဧကဝါစံ၊

အမှာက ဗုဒ္ဓါ အဟု ခန္တိဝါဒေါ၊

န ဟိ သာဓုယံ ဥတ္တမပုဂ္ဂလဿ၊

သရီရဘာဂေ သိယာ သမ္ပဟာရော။

‘‘သဗ္ဗေဝ ဘောန္တော သဟိတာ သမဂ္ဂါ၊

သမ္မောဒမာနာ ကရောမဋ္ဌဘာဂေ၊

ဝိတ္ထာရိကာ ဟောန္တု ဒိသာသု ထူပါ၊

ဗဟူ ဇနာ စက္ခုမတော ပသန္နာ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၃၇) –

ဣမံ ဂါထာဒွယံ ဝတွာ တံ ကလဟံ ဝူပသမေတွာ ဓာတုယော အဋ္ဌဓာ ဘာဇေတွာ အဒါသိ၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ ‘‘သကလဇမ္ဗုဒီပေ ဥပ္ပန္နံ မဟာကလဟံ ဝူပသမေတွာ ဓာတုယော ဘာဇေဿတီ’’တိ။ လက္ခဏစက္ကာနီတိ ဒွီသု ပါဒတလေသု ဒွေ လက္ခဏစက္ကာနိ။

အာသဝေနာတိ ကမ္မကိလေသကာရဏေန အာသဝေန။ ဧတ္ထ ဟိ တေဘူမကဉ္စ ကမ္မံ၊ အဝသေသာ စ အကုသလာ ဓမ္မာ ‘‘အာသဝါ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဒေဝူပပတ္တီတိ ဒေဝေသု ဥပ္ပတ္တိ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဧတ္ထ စ ယက္ခဂန္ဓဗ္ဗတာယ ဝိနိမုတ္တာ သဗ္ဗေ ဒေဝါ ဒေဝဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတာ။ ဂန္ဓဗ္ဗော ဝါ ဝိဟင်္ဂမော အာကာသစာရီ။ အဟန္တိ ဝိဘတ္တိဝိပရိဏာမေန ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဒေါဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ အပရိဟာနိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၇။ သတ္တမေ နိဗ္ဗာနသန္တိကေယေဝ စရတီတိ ကိလေသနိဗ္ဗာနဿ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနဿ စ သန္တိကေယေဝ စရတိ ‘‘န စိရဿေဝ အဓိဂမိဿတီ’’တိ ကတွာ ။ ဂါထာယ အပ္ပမာဒရတောတိ သမထဝိပဿနာယ အပ္ပမဇ္ဇနေ ရတော အဘိရတော၊ အပ္ပမာဒေနေဝ ရတ္တိန္ဒိဝံ ဝီတိနာမေန္တောတိ အတ္ထော။ ပမာဒံ ဘယတော ပဿန္တောတိ နိရယူပပတ္တိအာဒိဘယဟေတုတော ပမာဒံ ဘယတော ပဿန္တော။ အဘဗ္ဗော ပရိဟာနာယာတိ သော ဧဝရူပေါ သမထဝိပဿနာဓမ္မေဟိ မဂ္ဂဖလေဟိ ဝါ ပရိဟာနာယ အဘဗ္ဗော။ သမထဝိပဿနာတော ဟိ သမ္ပတ္တတော န ပရိဟာယတိ၊ ဣတရာနိ စ အပ္ပတ္တာနိ ပါပုဏာတီတိ။

အပရိဟာနိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ပတိလီနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၈။ အဋ္ဌမေ အန္တဝါ လောကောတိ ဧကပဿေန ဝဍ္ဎိတံ ကသိဏနိမိတ္တံ ‘‘လောကော’’တိ ဂါဟေန ဝါ တက္ကေန ဝါ ဥပ္ပန္နဒိဋ္ဌိ။ လာဘီ ဟိ ဈာနစက္ခုနာ ပဿိတွာ ဂဏှာတိ၊ ဣတရော တက္ကမတ္တေန။ အနန္တဝါတိ သမန္တတော ဝဍ္ဎိတံ အပ္ပမာဏံ ကသိဏနိမိတ္တံ ‘‘လောကော’’တိ ဂါဟေန ဝါ တက္ကေန ဝါ ဥပ္ပန္နဒိဋ္ဌိ။ တံ ဇီဝံ တံ သရီရန္တိ ဇီဝေါ သရီရဉ္စ ဧကမေဝ ဝတ္ထူတိ ဥပ္ပန္နဒိဋ္ဌိ။ ဝိဿဋ္ဌာနီတိ သကပရိစ္စဇနဝသေန နိဿဋ္ဌာနိ။ ဝန္တာနီတိ ဣဒံ ပုန အနာဒိယနဘာဝဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ။ စတ္တမ္ပိ ဟိ ကေစိ ဂဏှန္တိ၊ နယိဒမေဝန္တိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဝန္တာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ န ဟိ ယံ ယေန ဝန္တံ၊ န သော တံ ပုန အာဒီယတိ။ ဝန္တမ္ပိ ကိဉ္စိ သသန္တတိလဂ္ဂံ သိယာ၊ နယိဒမေဝန္တိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘မုတ္တာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဆိန္နဗန္ဓနာနိ ကတာနီ’’တိ၊ သန္တတိတော ဝိနိမောစနဝသေန ဆိန္နဗန္ဓနာနိ ကတာနီတိ အတ္ထော။ မုတ္တမ္ပိ ကိဉ္စိ မုတ္တဗန္ဓနံ ဝိယ ဖလံ ကုဟိဉ္စိ တိဋ္ဌတိ၊ န ဧဝမိဒန္တိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ပဟီနာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ကိဉ္စိ ဒုန္နိဿဋ္ဌံ ပုန အာဒါယ သမ္မဒေဝ နိဿဋ္ဌံ ‘‘ပဋိနိဿဋ္ဌ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ဝိပဿနာယ နိဿဋ္ဌာနိ အာဒိန္နသဒိသာနိ မဂ္ဂေန ပဟီနာနိ ပဋိနိဿဋ္ဌာနိ နာမ ဟောန္တီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ပဋိနိဿဋ္ဌာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ယထာ န ပုန စိတ္တံ အာရောဟန္တိ၊ ဧဝံ ပဋိနိဿဇ္ဇိတာနီ’’တိ။

ကာမေသနာတိ ကာမာနံ ဧသနာ၊ ကာမသင်္ခါတာ ဝါ ဧသနာ ကာမေသနာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ကာမေသနာ? ယော ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော ကာမရာဂေါ ကာမနန္ဒီ ကာမပိပါသာ ကာမမုစ္ဆာ ကာမဇ္ဈောသာနံ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ကာမေသနာ’’တိ၊ တသ္မာ ကာမရာဂေါ ‘‘ကာမေသနာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနေဝါဟ ‘‘ကာမေသနာ…ပေ… အနာဂါမိမဂ္ဂေန ပဟီနာ’’တိ။ ဘဝါနံ ဧသနာ ဘဝေသနာ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဘဝေသနာ? ယော ဘဝေသု ဘဝစ္ဆန္ဒော…ပေ… ဘဝဇ္ဈောသာနံ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဘဝေသနာ’’တိ၊ တသ္မာ ဘဝေသနရာဂေါ ရူပါရူပဘဝပတ္ထနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနေဝါဟ ‘‘ဘဝေသနာ ပန အရဟတ္တမဂ္ဂေန ပဟီယတီ’’တိ။

ဗြဟ္မစရိယဿ ဧသနာ ဗြဟ္မစရိယေသနာ။ သာ စ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ၊ ဒိဋ္ဌိဂတိကသမ္မတဗြဟ္မစရိယဿ စ ဂဝေသနဝသေန ဒွိပ္ပကာရာတိ အာဟ ‘‘ဗြဟ္မစရိယံ ဧသိဿာမီ’’တိအာဒိ။ ဒိဋ္ဌိဂတိကသမ္မတဿ ဗြဟ္မစရိယဿ ဧသနာပိ ဟိ ဗြဟ္မစရိယေသနာတိ ဝုစ္စတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘တတ္ထ ကတမာ ဗြဟ္မစရိယေသနာ? သဿတော လောကောတိ ဝါ၊ အသဿတော လောကောတိ ဝါ၊ အန္တဝါ လောကောတိ ဝါ၊ အနန္တဝါ လောကောတိ ဝါ၊ တံ ဇီဝံ တံ သရီရန္တိ ဝါ၊ အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရန္တိ ဝါ၊ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ဝါ၊ န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ဝါ၊ ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ဝါ၊ နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ဝါ၊ ယာ ဧဝရူပါ ဒိဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဒိဋ္ဌိဂဟနံ ဒိဋ္ဌိကန္တာရံ ဒိဋ္ဌိဝိသူကာယိကံ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ဖန္ဒိတံ ဒိဋ္ဌိသံယောဇနံ ဂါဟော ပတိဋ္ဌာဟော အဘိနိဝေသော ပရာမာသော ကုမ္မဂ္ဂေါ မိစ္ဆာပထော မိစ္ဆတ္တံ တိတ္ထာယတနံ ဝိပရိယေသဂ္ဂါဟော၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဗြဟ္မစရိယေသနာ’’တိ (ဝိဘ။ ၉၁၉)။

တသ္မာ ဒိဋ္ဌိဂတိကသမ္မတဿ ဗြဟ္မစရိယဿ ဧသနာ ဒိဋ္ဌဗြဟ္မစရိယေသနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဒိဋ္ဌိဗြဟ္မစရိယေသနာ ပန သောတာပတ္တိမဂ္ဂေနေဝ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီ’’တိ။ ဧတ္တာဝတာ စ ရာဂဒိဋ္ဌိယော ဧသနာတိ ဒဿိတံ ဟောတိ။ န ကေဝလဉ္စ ရာဂဒိဋ္ဌိယော ဧဝ ဧသနာ၊ တဒေကဋ္ဌံ ကမ္မမ္ပိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘တတ္ထ ကတမာ ကာမေသနာ? ကာမရာဂေါ တဒေကဋ္ဌံ အကုသလံ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မံ မနောကမ္မံ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ကာမေသနာ။ တတ္ထ ကတမာ ဘဝေသနာ? ဘဝရာဂေါ တဒေကဋ္ဌံ အကုသလံ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မံ မနောကမ္မံ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဘဝေသနာ။ တတ္ထ ကတမာ ဗြဟ္မစရိယေသနာ? အန္တဂ္ဂါဟိကာ ဒိဋ္ဌိ တဒေကဋ္ဌံ အကုသလံ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မံ မနောကမ္မံ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဗြဟ္မစရိယေသနာ’’တိ (ဝိဘ။ ၉၁၉)။

နဝဝိဓမာနောတိ ‘‘သေယျဿ သေယျောဟမသ္မီ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၄။၁၀၈၊ ဓ။ သ။ ၁၁၂၁၊ ဝိဘ။ ၈၆၆၊ မဟာနိ။ ၂၁) အာဂတော နဝဝိဓမာနော။

‘‘ကာမေသနာ’’တိအာဒိဂါထာယ ပန ဗြဟ္မစရိယေသနာ သဟာတိ ဗြဟ္မစရိယေသနာယ သဒ္ဓိံ။ ဝိဘတ္တိလောပေန ဟိ အယံ နိဒ္ဒေသော။ ကရဏတ္ထေ ဝါ ဧတံ ပစ္စတ္တဝစနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘ဗြဟ္မစရိယေသနာယ သဒ္ဓိံ ကာမေသနာ ဘဝေသနာတိ တိဿော ဧသနာ’’တိ။ တာသု ဗြဟ္မစရိယေသနံ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘ဣတိသစ္စပရာမာသော၊ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာ သမုဿယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော – ဣတိ ဧဝံ သစ္စန္တိ ပရာမာသော ဣတိသစ္စပရာမာသော။ ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ ဒိဋ္ဌိယာ ပဝတ္တိအာကာရံ ဒဿေတိ။ ဒိဋ္ဌိယော ဧဝ သဗ္ဗာနတ္ထဟေတုဘာဝတော ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပရမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဇ္ဇံ ဝဒါမီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၃၁၀)။ တာ ဧဝ စ ဥပရူပရိ ဝုဒ္ဓိယာ မာနလောဘာဒိကိလေသသမုဿယနေန ဝဋ္ဋဒုက္ခသမုဿယနေန စ သမုဿယာ၊ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’န္တိ မိစ္ဆာဘိနိဝိသမာနာ သဗ္ဗာနတ္ထဟေတုကာ ကိလေသဒုက္ခူပစယတော ဟေတုဘူတာ စ ဒိဋ္ဌိယော ဗြဟ္မစရိယေသနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတေန ပဝတ္တိအာကာရတော နိဗ္ဗတ္တိတော စ ဗြဟ္မစရိယေသနာ ဒဿိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သဗ္ဗရာဂဝိရတ္တဿာတိ သဗ္ဗေဟိ ကာမဘဝရာဂေဟိ ဝိရတ္တဿ။ တတော ဧဝ တဏှာက္ခယသင်္ခါတေ နိဗ္ဗာနေ ဝိမုတ္တတ္တာ တဏှာက္ခယဝိမုတ္တိနော အရဟတော။ ဧသနာ ပဋိနိဿဋ္ဌာတိ ကာမေသနာ၊ ဘဝေသနာ သဗ္ဗသော နိဿဋ္ဌာ ပဟီနာ။ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာ သမူဟတာတိ ဗြဟ္မစရိယေသနာသင်္ခါတာ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာ စ ပဌမမဂ္ဂေနေဝ သမုဂ္ဃာတိတာ။ ဧဝမ္ပိ ဣမိဿာ ဂါထာယ အတ္ထဝဏ္ဏနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ပတိလီနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဥဇ္ဇယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၉။ နဝမေ အနုကုလယညန္တိ အနုကုလံ ကုလာနုက္ကမံ ဥပါဒါယ ဒါတဗ္ဗဒါနံ။ တေနာဟ ‘‘အမှာကံ…ပေ… ကုလာနုကုလဝသေန ယဇိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဝံသပရမ္ပရာယ ပစ္ဆာ ဒုဂ္ဂတပုရိသေဟိ ပဒါတဗ္ဗဒါနံ။ ဧဝရူပံ ကုလံ သီလဝန္တေ ဥဒ္ဒိဿ နိဗဒ္ဓဒါနံ၊ တသ္မိံ ကုလေ ဒလိဒ္ဒါနိပိ န ဥပစ္ဆိန္ဒန္တိ။ တတြိဒံ ဝတ္ထု – အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဃရေ ပဉ္စ သလာကဘတ္တသတာနိ ဒီယိံသု။ ဒန္တမယသလာကာနံ ပဉ္စသတာနိ အဟေသုံ။ အထ တံ ကုလံ အနုက္ကမေန ဒါလိဒ္ဒိယေန အဘိဘူတံ။ ဧကာ တသ္မိံ ကုလေ ဒါရိကာ ဧကသလာကတော ဥဒ္ဓံ ဒါတုံ နာသက္ခိ။ သာပိ ပစ္ဆာ သာတဝါဟနံ ရဋ္ဌံ ဂန္တွာ ခလံ သောဓေတွာ လဒ္ဓဓညေန တံ သလာကံ အဒါသိ။ ဧကော ထေရော ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ တံ အာနေတွာ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သာ တတော ပဋ္ဌာယ ပုန ပဉ္စပိ သလာကသတာနိ ပဝတ္တေသိ။

အဿမေဓန္တိအာဒီသု ပေါရာဏကရာဇကာလေ ကိရ သဿမေဓံ၊ ပုရိသမေဓံ၊ သမ္မာပါသံ၊ ဝါစာပေယျန္တိ စတ္တာရိ သင်္ဂဟဝတ္ထူနိ အဟေသုံ၊ ယေဟိ ရာဇာနော လောကံ သင်္ဂဏှိံသု။ တတ္ထ နိပ္ဖန္နသဿတော ဒသမဘာဂဂ္ဂဟဏံ သဿမေဓံ နာမ၊ သဿသမ္ပာဒနေ မေဓာဝိတာတိ အတ္ထော။ မဟာယောဓာနံ ဆမာသိကဘတ္တဝေတနာနုပ္ပဒါနံ ပုရိသမေဓံ နာမ၊ ပုရိသသင်္ဂဏှနေ မေဓာဝိတာတိ အတ္ထော။ ဒလိဒ္ဒမနုဿာနံ ဟတ္ထေ လေခံ ဂဟေတွာ တီဏိ ဝဿာနိ ဝိနာ ဝဍ္ဎိယာ သဟဿဒွိသဟဿမတ္တဓနာနုပ္ပဒါနံ သမ္မာပါသံ နာမ။ တဉှိ သမ္မာ မနုဿေ ပါသေတိ ဟဒယေ ဗန္ဓိတွာ ဝိယ ဌပေတိ၊ တသ္မာ သမ္မာပါသန္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘တာတ၊ မာတုလာ’’တိအာဒိနာ ပန သဏှဝါစာဘဏနံ ဝါစာပေယျံ နာမ၊ ပေယျဝဇ္ဇံ ပိယဝစနတာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ စတူဟိ ဝတ္ထူဟိ သင်္ဂဟိတံ ရဋ္ဌံ ဣဒ္ဓဉ္စေဝ ဟောတိ ဖီတဉ္စ ပဟူတအန္နပါနံ ခေမံ နိရဗ္ဗုဒံ၊ မနုဿာ မုဒါ မောဒနာ ဥရေ ပုတ္တေ နစ္စေန္တာ အပါရုတဃရဒွါရာ ဝိဟရန္တိ။ ဣဒံ ဃရဒွါရေသု အဂ္ဂဠာနံ အဘာဝတော နိရဂ္ဂဠန္တိ ဝုစ္စတိ။ အယံ ပေါရာဏိကာ ပဝေဏီ။ အပရဘာဂေ ပန ဩက္ကာကရာဇကာလေ ဗြာဟ္မဏာ ဣမာနိ စတ္တာရိ သင်္ဂဟဝတ္ထူနိ ဣမဉ္စ ရဋ္ဌသမ္ပတ္တိံ ပရိဝတ္တေန္တာ ဥမ္မူလံ ကတွာ အဿမေဓံ ပုရိသမေဓန္တိအာဒိကေ ပဉ္စ ယညေ နာမ အကံသု။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ဗြာဟ္မဏဓမ္မိယသုတ္တေ –

‘‘တေသံ အာသိ ဝိပလ္လာသော၊ ဒိသွာန အဏုတော အဏုံ…ပေ…၊

တေ တတ္ထ မန္တေ ဂန္ထေတွာ၊ ဩက္ကာကံ တဒုပါဂမု’’န္တိ။ (သု။ နိ။ ၃၀၁-၃၀၄)၊

ဣဒါနိ တေဟိ ပရိဝတ္တေတွာ ဌပိတမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘အဿမေဓ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မေဓန္တီတိ ဝဓေန္တိ။ ဒွီဟိ ပရိယညေဟီတိ မဟာယညဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ ပစ္ဆာ စ ပဝတ္တေတဗ္ဗေဟိ ဒွီဟိ ပရိဝါရယညေဟိ။ သတ္တနဝုတိပဉ္စပသုသတဃာတဘိံသနဿာတိ သတ္တနဝုတာဓိကာနံ ပဉ္စန္နံ ပသုသတာနံ မာရဏေန ဘေရဝဿ ပါပဘီရုကာနံ ဘယာဝဟဿ။ တထာ ဟိ ဝဒန္တိ –

‘‘ဆသတာနိ နိယုဇ္ဇန္တိ၊ ပသူနံ မဇ္ဈိမေ ဟနိ၊

အဿမေဓဿ ယညဿ၊ ဦနာနိ ပသူဟိ တီဟီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁။၁၂၀)၊

သမ္မန္တိ ယုဂစ္ဆိဒ္ဒေ ပက္ခိပိတဗ္ဗဒဏ္ဍကံ။ ပါသန္တီတိ ခိပန္တိ။ သံဟာရိမေဟီတိ သကဋေဟိ ဝဟိတဗ္ဗေဟိ။ ပုဗ္ဗေ ကိရ ဧကော ရာဇာ သမ္မာပါသံ ယဇန္တော သရဿတိနဒိတီရေ ပထဝိယာ ဝိဝရေ ဒိန္နေ နိမုဂ္ဂေါယေဝ အဟောသိ၊ အန္ဓဗာလဗြာဟ္မဏာ ဂတာနုဂတိဂတာ ‘‘အယံ တဿ သဂ္ဂဂမနမဂ္ဂေါ’’တိ သညာယ တတ္ထ သမ္မာပါသယညံ ပဋ္ဌပေန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘နိမုဂ္ဂေါကာသတော ပဘုတီ’’တိ။ အယူပေါ အပ္ပကဒိဝသော ယာဂေါ၊ သယူပေါ ဗဟုဒိဝသံ နေယျော သတြယာဂေါတိ။ မန္တပဒါဘိသင်္ခတာနံ သပ္ပိမဓူနံ ဝါဇမိတိ သမညာ။ ဟိရညသုဝဏ္ဏဂေါမဟိံသာဒိ သတ္တရသကဒက္ခိဏဿ။ သာရဂဗ္ဘကောဋ္ဌာဂါရာဒီသု နတ္ထိ ဧတ္ထ အဂ္ဂဠန္တိ နိရဂ္ဂဠော။ တတ္ထ ကိရ ယညေ အတ္တနော သာပတေယျံ အနဝသေသတော အနိဂူဟိတွာ နိယျာတီယတိ။

မဟာရမ္ဘာတိ ဗဟုပသုဃာတကမ္မာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဝိဝိဓာ ယတ္ထ ဟညရေ’’တိ ဝက္ခမာနတ္တာ ‘‘မဟာကိစ္စာ မဟာကရဏီယာ’’တိ ပဌမော အတ္ထဝိကပ္ပော ဝုတ္တော။ ဒုတိယော ပန အတ္ထဝိကပ္ပော ‘‘မဟာရမ္ဘာတိ ပပဉ္စဝသေန အဇေဠကာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိနာ အာရဒ္ဓါ။ နိရာရမ္ဘာတိ ဧတ္ထာပိ ဝုတ္တနယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ နနု စ ပါဏာတိပါတာဒိအကုသလကမ္မဿ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ဖလံ နုပလဗ္ဘတိ၊ တသ္မာ တဿ နိပ္ဖလဘာဝံ အဝတွာ ‘‘န တေ ဟောန္တိ မဟပ္ဖလာ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘နိရဝသေသတ္ထေ’’တိအာဒိ။ အနုဂတံ ကုလန္တိ အနုကုလံ၊ ကုလာနုဂတန္တိ အတ္ထော။ ယေ နိစ္စဘတ္တာဒိံ ပုဗ္ဗပုရိသေဟိ ပဋ္ဌပိတံ အပရာပရံ အနုပစ္ဆိန္ဒန္တာ မနုဿာ ဒဒန္တိ၊ တေ အနုကုလံ ယဇန္တိ နာမ။ တေနေဝါဟ ‘‘ယေ အညေ အနုကုလံ ယဇန္တီ’’တိအာဒိ။

ဥဇ္ဇယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဥဒါယိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၀။ ဒသမေ ပါဏသမာရမ္ဘရဟိတန္တိ ပါဏဃာတရဟိတံ။ အဗျာဗဇ္ဈံ သုခံ လောကံ၊ ပဏ္ဍိတော ဥပပဇ္ဇတီတိ ကာမစ္ဆန္ဒာဒိဗျာပါဒဝိရဟိတတ္တာ အဗျာဗဇ္ဈံ နိဒ္ဒုက္ခံ။ ပရပီဠာဘာဝေ ပန ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ။ ဈာနသမာပတ္တိဝသေန သုခဗဟုလတ္တာ သုခံ ဧကန္တသုခံ ဗြဟ္မလောကံ ဈာနပုညေန၊ ဣတရပုညေန ပန တဒညသမ္ပတ္တိဘဝသင်္ခါတံ သုခံ လောကံ ပဏ္ဍိတော သပ္ပညော ဥပေတိ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။

ဥဒါယိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စက္ကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။