📜

၆။ မဟာဝဂ္ဂေါ

၁။ သောဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၅။ ဆဋ္ဌဿ ပဌမေ သောဏောတိ သုခုမာလသောဏတ္ထေရော။ သီတဝနေတိ ဧဝံနာမကေ သုသာနေ။ တသ္မိံ ကိရ ပဋိပါဋိယာ ပဉ္စ စင်္ကမနပဏ္ဏသာလာသတာနိ မာပိတာနိ၊ တေသု ထေရော အတ္တနော သပ္ပာယစင်္ကမနံ ဂဟေတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောတိ။ တဿ အာရဒ္ဓဝီရိယဿ ဟုတွာ စင်္ကမတော ပါဒတလာနိ ဘိဇ္ဇိံသု၊ ဇာဏူဟိ စင်္ကမတော ဇာဏုကာနိပိ ဟတ္ထတလာနိပိ ဘိဇ္ဇိံသု၊ ဆိဒ္ဒါနိ အဟေသုံ။ ဧဝံ အာရဒ္ဓဝီရိယော ဝိဟရန္တော ဩဘာသနိမိတ္တမတ္တကမ္ပိ ဒဿေတုံ နာသက္ခိ။ တဿ ဝီရိယေန ကိလမိတကာယဿ ကောဋိယံ ပါသာဏဖလကေ နိသိန္နဿ ယော ဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ၊ တံ ဒဿေတုံ အထ ခေါ အာယသ္မတောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာရဒ္ဓဝီရိယာတိ ပရိပုဏ္ဏပဂ္ဂဟိတဝီရိယာ။ န အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတီတိ သစေ ဟိ အဟံ ဥဂ္ဃဋိတညူ ဝါ အဿံ ဝိပဉ္စိတညူ ဝါ နေယျော ဝါ၊ နူန မေ စိတ္တံ ဝိမုစ္စေယျ။ အဒ္ဓါ ပနသ္မိ ပဒပရမော၊ ယေန မေ စိတ္တံ န ဝိမုစ္စတီတိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ သံဝိဇ္ဇန္တိ ခေါ ပနာတိအာဒီနိ စိန္တေသိ။ တတ္ထ ဘောဂါတိ ဥပယောဂတ္ထေ ပစ္စတ္တံ။

ပါတုရဟောသီတိ ထေရဿ စိတ္တာစာရံ ဉတွာ ‘‘အယံ သောဏော အဇ္ဇ သီတဝနေ ပဓာနဘူမိယံ နိသိန္နော ဣမံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေတိ၊ ဂန္တွာဿ ဝိတက္ကံ သဟောတ္ထံ ဂဏှိတွာ ဝီဏောပမံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေဿာမီ’’တိ ပမုခေ ပါကဋော အဟောသိ။ ပညတ္တေ အာသနေတိ ပဓာနိကဘိက္ခူ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ ဩဝဒိတုံ အာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော နိသီဒနတ္ထံ ယထာလာဘေန အာသနံ ပညာပေတွာဝ ပဓာနံ ကရောန္တိ၊ အညံ အလဘမာနာ ပုရာဏပဏ္ဏာနိပိ သန္ထရိတွာ ဥပရိ သင်္ဃာဋိံ ပညပေန္တိ။ ထေရောပိ အာသနံ ပညာပေတွာ ပဓာနံ အကာသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ပညတ္တေ အာသနေ’’တိ။

တံ ကိံ မညသီတိ သတ္ထာ ‘‘ဣမဿ ဘိက္ခုနော အဝသေသကမ္မဋ္ဌာနေဟိ အတ္ထော နတ္ထိ၊ အယံ ဂန္ဓဗ္ဗသိပ္ပေ ဆေကော စိဏ္ဏဝသီ၊ အတ္တနော ဝိသယေ ကထိယမာနံ ခိပ္ပမေဝ သလ္လက္ခေဿတီ’’တိ ဝီဏောပမံ ကထေတုံ ‘‘တံ ကိံ မညသီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဝီဏာယ တန္တိဿရေ ကုသလတာ နာမ ဝီဏာယ ဝါဒနကုသလတာ၊ သော စ တတ္ထ ကုသလော။ မာတာပိတရော ဟိဿ ‘‘အမှာကံ ပုတ္တော အညံ သိပ္ပံ သိက္ခန္တော ကာယေန ကိလမိဿတိ၊ ဣဒံ ပန သယနေ နိသိန္နေနေဝ သက္ကာ ဥဂ္ဂဏှိတု’’န္တိ ဂန္ဓဗ္ဗသိပ္ပမေဝ ဥဂ္ဂဏှာပေသုံ။ တဿ –

‘‘သတ္တ သရာ တယော ဂါမာ၊ မုစ္ဆနာ ဧကဝီသတိ၊

ဌာနာ ဧကူနပညာသ၊ ဣစ္စေတေ သရမဏ္ဍလာ’’တိ။ –

အာဒိကံ ဂန္ဓဗ္ဗသိပ္ပံ သဗ္ဗမေဝ ပဂုဏံ အဟောသိ။ အစ္စာယတာတိ အတိအာယတာ ခရမုစ္ဆနာ။ သရဝတီတိ သရသမ္ပန္နာ။ ကမ္မညာတိ ကမ္မက္ခမာ ကမ္မယောဂ္ဂါ။ အတိသိထိလာတိ မန္ဒမုစ္ဆနာ။ သမေ ဂုဏေ ပတိဋ္ဌိတာတိ မဇ္ဈိမေ သရေ ဌပေတွာ မုစ္ဆိတာ။

အစ္စာရဒ္ဓန္တိ အတိဂါဠှံ။ ဥဒ္ဓစ္စာယ သံဝတ္တတီတိ ဥဒ္ဓတဘာဝါယ သံဝတ္တတိ။ အတိလီနန္တိ အတိသိထိလံ။ ကောသဇ္ဇာယာတိ ကုသီတဘာဝတ္ထာယ။ ဝီရိယသမထံ အဓိဋ္ဌဟာတိ ဝီရိယသမ္ပယုတ္တံ သမထံ အဓိဋ္ဌဟ၊ ဝီရိယံ သမထေန ယောဇေဟီတိ အတ္ထော။ ဣန္ဒြိယာနဉ္စ သမတံ ပဋိဝိဇ္ဈာတိ သဒ္ဓါဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ သမတံ သမဘာဝံ အဓိဋ္ဌာဟိ။ တတ္ထ သဒ္ဓံ ပညာယ၊ ပညဉ္စ သဒ္ဓါယ၊ ဝီရိယံ သမာဓိနာ၊ သမာဓိဉ္စ ဝီရိယေန ယောဇယတာ ဣန္ဒြိယာနံ သမတာ အဓိဋ္ဌိတာ နာမ ဟောတိ။ သတိ ပန သဗ္ဗတ္ထိကာ၊ သာ သဒါ ဗလဝတီယေဝ ဝဋ္ဋတိ။ တဉ္စ ပန တေသံ ယောဇနာဝိဓာနံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၆၀-၆၂) ပကာသိတမေဝ။ တတ္ထ စ နိမိတ္တံ ဂဏှာဟီတိ တသ္မိဉ္စ သမဘာဝေ သတိ ယေန အာဒါသေ မုခဗိမ္ဗေနေဝ နိမိတ္တေန ဥပ္ပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ တံ သမထနိမိတ္တံ ဝိပဿနာနိမိတ္တံ မဂ္ဂနိမိတ္တံ ဖလနိမိတ္တဉ္စ ဂဏှာဟိ နိဗ္ဗတ္တေဟီတိ ဧဝမဿ သတ္ထာ အရဟတ္တေ ပက္ခိပိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေသိ။

တတ္ထ စ နိမိတ္တံ အဂ္ဂဟေသီတိ သမထနိမိတ္တဉ္စ ဝိပဿနာနိမိတ္တဉ္စ အဂ္ဂဟေသိ။ ဆ ဌာနာနီတိ ဆ ကာရဏာနိ။ အဓိမုတ္တော ဟောတီတိ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ပစ္စက္ခံ ကတွာ ဌိတော ဟောတိ။ နေက္ခမ္မာဓိမုတ္တောတိအာဒိ သဗ္ဗံ အရဟတ္တဝသေနေဝ ဝုတ္တံ။ အရဟတ္တဉှိ သဗ္ဗကိလေသေဟိ နိက္ခန္တတ္တာ နေက္ခမ္မံ၊ တေဟေဝ ပဝိဝိတ္တတ္တာ ပဝိဝေကော၊ ဗျာပဇ္ဈာဘာဝတော အဗျာပဇ္ဈံ၊ တဏှာက္ခယန္တေ ဥပ္ပန္နတ္တာ တဏှာက္ခယော၊ ဥပါဒါနက္ခယန္တေ ဥပ္ပန္နတ္တာ ဥပါဒါနက္ခယော၊ သမ္မောဟာဘာဝတော အသမ္မောဟောတိ ဝုစ္စတိ။

ကေဝလံ သဒ္ဓါမတ္တကန္တိ ပဋိဝေဓရဟိတံ ကေဝလံ ပဋိဝေဓပညာယ အသမ္မိဿကံ သဒ္ဓါမတ္တကံ။ ပဋိစယန္တိ ပုနပ္ပုနံ ကရဏေန ဝဍ္ဎိံ။ ဝီတရာဂတ္တာတိ မဂ္ဂပဋိဝေဓေန ရာဂဿ ဝိဂတတ္တာယေဝ နေက္ခမ္မသင်္ခါတံ အရဟတ္တံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ သစ္ဆိကတွာ ဌိတော ဟောတိ၊ ဖလသမာပတ္တိဝိဟာရေန ဝိဟရတိ၊ တန္နိန္နမာနသောယေဝ စ ဟောတီတိ အတ္ထော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။

လာဘသက္ကာရသိလောကန္တိ စတုပစ္စယလာဘဉ္စ တေသညေဝ သုကတဘာဝဉ္စ ဝဏ္ဏဘဏနဉ္စ။ နိကာမယမာနောတိ ဣစ္ဆမာနော ပတ္ထယမာနော။ ပဝိဝေကာဓိမုတ္တောတိ ပဝိဝေကေ အဓိမုတ္တော အရဟန္တိ ဧဝံ အရဟတ္တံ ဗျာကရောတီတိ အတ္ထော။

သီလဗ္ဗတပရာမာသန္တိ သီလဉ္စ ဝတဉ္စ ပရာမသိတွာ ဂဟိတံ ဂဟဏမတ္တံ။ သာရတောပစ္စာဂစ္ဆန္တောတိ သာရဘာဝေန ဇာနန္တော။ အဗျာပဇ္ဈာဓိမုတ္တောတိ အဗျာပဇ္ဈံ အရဟတ္တံ ဗျာကရောတိ။ ဣမိနာဝ နယေန သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အပိစေတ္ထ ‘‘နေက္ခမ္မာဓိမုတ္တောတိ ဣမသ္မိံယေဝ အရဟတ္တံ ကထိတံ၊ သေသေသု ပဉ္စသု နိဗ္ဗာန’’န္တိ ဧကေ ဝဒန္တိ။ အပရေ ‘‘အသမ္မောဟာဓိမုတ္တောတိ ဧတ္ထေဝ နိဗ္ဗာနံ ကထိတံ၊ သေသေသု အရဟတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ အယံ ပနေတ္ထ သာရော – သဗ္ဗေသွေဝ တေသု အရဟတ္တမ္ပိ နိဗ္ဗာနမ္ပိ ကထိတမေဝါတိ။

ဘုသာတိ ဗလဝန္တော ဒိဗ္ဗရူပသဒိသာ။ နေဝဿ စိတ္တံ ပရိယာဒိယန္တီတိ ဧတဿ ခီဏာသဝဿ စိတ္တံ ဂဟေတွာ ဌာတုံ န သက္ကောန္တိ။ ကိလေသာ ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ စိတ္တံ ဂဏှန္တိ နာမ။ အမိဿီကတန္တိ ကိလေသာ ဟိ အာရမ္မဏေန သဒ္ဓိံ စိတ္တံ မိဿံ ကရောန္တိ၊ တေသံ အဘာဝါ အမိဿီကတံ။ ဌိတန္တိ ပတိဋ္ဌိတံ။ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တန္တိ အစလပ္ပတ္တံ။ ဝယဉ္စဿာနုပဿတီတိ တဿ စေသ စိတ္တဿ ဥပ္ပာဒမ္ပိ ဝယမ္ပိ ပဿတိ။ ဘုသာ ဝါတဝုဋ္ဌီတိ ဗလဝါ ဝါတက္ခန္ဓော။ နေဝ သမ္ပကမ္ပေယျာတိ ဧကဘာဂေန စာလေတုံ န သက္ကုဏေယျ။ န သမ္ပကမ္ပေယျာတိ ထူဏံ ဝိယ သဗ္ဗဘာဂတော ကမ္ပေတုံ န သက္ကုဏေယျ။ န သမ္ပဝေဓေယျာတိ ဝေဓေတွာ ပဝေဓေတွာ ပါတေတုံ န သက္ကုဏေယျ။

နေက္ခမ္မံအဓိမုတ္တဿာတိ အရဟတ္တံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတဿ ခီဏာသဝဿ။ သေသပဒေသုပိ အရဟတ္တမေဝ ကထိတံ။ ဥပါဒါနက္ခယဿ စာတိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ။ အသမ္မောဟဉ္စ စေတသောတိ စိတ္တဿ စ အသမ္မောဟံ အဓိမုတ္တဿ။ ဒိသွာ အာယတနုပ္ပာဒန္တိ အာယတနာနံ ဥပ္ပာဒဉ္စ ဝယဉ္စ ဒိသွာ။ သမ္မာ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတီတိ သမ္မာ ဟေတုနာ နယေန ဣမာယ ဝိပဿနာပဋိပတ္တိယာ ဖလသမာပတ္တိဝသေန စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ၊ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏေ အဓိမုစ္စတိ။ အထ ဝါ ဣမိနာ ခီဏာသဝဿ ပဋိပဒါ ကထိတာ။ တဿ ဟိ အာယတနုပ္ပာဒံ ဒိသွာ ဣမာယ ဝိပဿနာယ အဓိဂတဿ အရိယမဂ္ဂဿာနုဘာဝေန သဗ္ဗကိလေသေဟိ သမ္မာ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။ ဧဝံ တဿ သမ္မာ ဝိမုတ္တဿ…ပေ… န ဝိဇ္ဇတိ။ တတ္ထ သန္တစိတ္တဿာတိ နိဗ္ဗုတစိတ္တဿ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

၂။ ဖဂ္ဂုနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၆။ ဒုတိယေ သမဓောသီတိ ဥဋ္ဌာနာကာရံ ဒဿေသိ။ ပဋိက္ကမန္တီတိ ပရိဟာယန္တိ။ နော အဘိက္ကမန္တီတိ န ဝဍ္ဎန္တိ။ သီသဝေဌနံ ဒဒေယျာတိ သီသံ ဝေဌေတွာ ဒဏ္ဍကေန သမ္ပရိဝတ္တကံ ဗန္ဓေယျ။ ဣန္ဒြိယာနိ ဝိပ္ပသီဒိံသူတိ တသ္မိံ မရဏသမယေ ဆ ဣန္ဒြိယာနိ ဝိပ္ပသန္နာနိ အဟေသုံ။ အတ္ထုပပရိက္ခာယာတိ အတ္ထာနတ္ထံ ကာရဏာကာရဏံ ဥပပရိက္ခနေ။ အနုတ္တရေ ဥပဓိသင်္ခယေတိ နိဗ္ဗာနေ။ အဝိမုတ္တံ ဟောတီတိ အရဟတ္တဖလေန အဓိမုတ္တံ ဟောတိ။

၃။ ဆဠဘိဇာတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၇။ တတိယေ ဆဠဘိဇာတိယောတိ ဆ ဇာတိယော။ တတြိဒန္တိ တတြာယံ။ လုဒ္ဒါတိ ဒါရုဏာ။ ဘိက္ခူကဏ္ဋကဝုတ္တိကာတိ သမဏာ နာမေတေ။ ဧကသာဋကာတိ ဧကေနေဝ ပိလောတိကခဏ္ဍေန ပုရတော ပဋိစ္ဆာဒနကာ။ အကာမကဿ ဗိလံ ဩလဂ္ဂေယျုန္တိ သတ္ထေ ဂစ္ဆမာနေ ဂေါဏမှိ မတေ ဂေါမံသမူလံ ဥပ္ပာဒနတ္ထာယ ဝိဘဇိတွာ ခါဒမာနာ ဧကဿ ဂေါမံသံ အနိစ္ဆန္တဿေဝ ကောဋ္ဌာသံ ကတွာ ‘‘အယဉ္စ တေ ခါဒိတဗ္ဗော၊ မူလဉ္စ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ တံ ကောဋ္ဌာသသင်္ခါတံ ဗိလံ ဩလဂ္ဂေယျုံ၊ ဗလက္ကာရေန ဟတ္ထေ ဌပေယျုန္တိ အတ္ထော။ အခေတ္တညုနာတိ အဘိဇာတိပညတ္တိယာ ခေတ္တံ အဇာနန္တေန။ တံ သုဏာဟီတိ တံ မမ ပညတ္တိံ သုဏာဟိ။ ကဏှာဘိဇာတိကောတိ ကာဠကဇာတိကော။ ကဏှံ ဓမ္မံ အဘိဇာယတီတိ ကဏှသဘာဝေါ ဟုတွာ ဇာယတိ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ ကဏှာဘိဇာတိယံ ဝါ ဇာယတိ။ နိဗ္ဗာနံအဘိဇာယတီတိ နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏာတိ၊ အရိယဘူမိသင်္ခါတာယ ဝါ နိဗ္ဗာနဇာတိယာ ဇာယတိ။

၄။ အာသဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၈။ စတုတ္ထေ သံဝရာ ပဟာတဗ္ဗာတိ သံဝရေန ပဟာတဗ္ဗာ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ ပဋိသင်္ခါတိ ပဋိသဉ္ဇာနိတွာ၊ ပစ္စဝေက္ခိတွာတိ အတ္ထော။ ယောနိသောတိ ဥပါယေန ပထေန။ ဧတ္ထ စ အသံဝရေ အာဒီနဝပဋိသင်္ခါ ယောနိသော ပဋိသင်္ခါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာ စာယံ ‘‘ဝရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တတ္တာယ အယောသလာကာယ အာဒိတ္တာယ သမ္ပဇ္ဇလိတာယ သဇောတိဘူတာယ စက္ခုန္ဒြိယံ သမ္ပလိမဋ္ဌံ၊ န တွေဝ စက္ခုဝိညေယျေသု ရူပေသု အနုဗျဉ္ဇနသော နိမိတ္တဂ္ဂါဟော’’တိအာဒိနာ အာဒိတ္တပရိယာယေန (သံ။ နိ။ ၄။၂၃၅) ဝေဒိတဗ္ဗာ။ စက္ခုန္ဒြိယသံဝရသံဝုတောဝိဟရတီတိ ဧတ္ထ စက္ခုမေဝ ဣန္ဒြိယံ စက္ခုန္ဒြိယံ၊ သံဝရဏတော သံဝရော၊ ပိဒဟနတော ထကနတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရော စက္ခုန္ဒြိယသံဝရော။ ဇဝနေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောပိ ဟေသ တသ္မိံ ဒွါရေ ကိလေသာနံ ဥပ္ပတ္တိဝါရဏတော စက္ခုန္ဒြိယသံဝရောတိ ဝုစ္စတိ။ သံဝုတောတိ တေန သံဝရေန ဥပေတော။ တထာ ဟိ ‘‘ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော’’တိ ဣမဿ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘ဣမိနာ ပါတိမောက္ခသံဝရေန ဥပေတော ဟောတိ…ပေ… သမန္နာဂတော’’တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ သံဝရီတိ သံဝုတော၊ ထကေသိ ပိဒဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ စက္ခုန္ဒြိယသံဝရသံဝုတောတိ စက္ခုန္ဒြိယသံဝရသင်္ခါတံ သတိကဝါဋံ စက္ခုဒွါရေ ဃရဒွါရေ ကဝါဋံ ဝိယ သံဝရိ ထကေသိ ပိဒဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အယမေဝေတ္ထ အတ္ထော သုန္ဒရတရော။ တထာ ဟိ ‘‘စက္ခုန္ဒြိယသံဝရံ အသံဝုတဿ ဝိဟရတော၊ သံဝုတဿ ဝိဟရတော’’တိ ဧတေသု ပဒေသု အယမေဝတ္ထော ဒိဿတီတိ။

ယံ ဟိဿာတိအာဒိမှိ ယံ စက္ခုန္ဒြိယသံဝရံ အဿ ဘိက္ခုနော အသံဝုတဿ အထကေတွာ အပိဒဟိတွာ ဝိဟရန္တဿာတိ အတ္ထော။ ယေကာရဿ ဝါ ဧသ ယန္တိ အာဒေသော၊ ယေ အဿာတိ အတ္ထော။ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာတိ စတ္တာရော အာသဝါ စ အညေ စ ဝိဃာတကရာ ကိလေသပရိဠာဟာ ဝိပါကပရိဠာဟာ ဝါ။ စက္ခုဒွါရသ္မိဉှိ ဣဋ္ဌာရမ္မဏံ အာပါထဂတံ ကာမဿာဒဝသေန အဿာဒယတော အဘိနန္ဒတော ကာမာသဝေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ‘‘ဤဒိသံ အညသ္မိမ္ပိ သုဂတိဘဝေ လဘိဿာမီ’’တိ ဘဝပတ္ထနာယ အဿာဒယတော ဘဝါသဝေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သတ္တောတိ ဝါ သတ္တဿာတိ ဝါ ဂဏှတော ဒိဋ္ဌာသဝေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သဗ္ဗေဟေဝ သဟဇာတံ အညာဏံ အဝိဇ္ဇာသဝေါတိ စတ္တာရော အာသဝါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ။ ဧတေဟိ သမ္ပယုတ္တာ အပရေ ကိလေသာ ဝိဃာတပရိဠာဟာ အာယတိံ ဝါ တေသံ ဝိပါကာ တေဟိပိ အသံဝုတဿေဝ ဝိဟရတော ဥပ္ပဇ္ဇေယျုန္တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဧဝံသတေတိ ဧဝံ အဿ တေ၊ ဧတေနုပါယေန န ဟောန္တိ၊ နော အညထာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော သောတိန္ဒြိယသံဝရသံဝုတောတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ အာသဝါ သံဝရာ ပဟာတဗ္ဗာတိ ဣမေသု ဆသု ဒွါရေသု စတ္တာရော စတ္တာရော ကတွာ စတုဝီသတိ အာသဝါ သံဝရေန ပဟာတဗ္ဗာတိ ဝုစ္စန္တိ။

ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော စီဝရန္တိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ သဗ္ဗံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၈) သီလကထာယ ဝုတ္တမေဝ။ ယံ ဟိဿာတိ ယဉှိ စီဝရံ ပိဏ္ဍပါတာဒီသု ဝါ အညတရံ အဿ။ အပ္ပဋိသေဝတောတိ ဧဝံ ယောနိသော အပ္ပဋိသေဝန္တဿ။ ဣမသ္မိံ ဝါရေ အလဒ္ဓံ စီဝရာဒိံ ပတ္ထယတော လဒ္ဓံ ဝါ အဿာဒယတော ကာမာသဝဿ ဥပ္ပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဤဒိသံ အညသ္မိမ္ပိ သုဂတိဘဝေ လဘိဿာမီတိ ဘဝပတ္ထနာယ အဿာဒယတော ဘဝါသဝဿ၊ အဟံ လဘာမိ န လဘာမီတိ ဝါ မယှံ ဝါ ဣဒန္တိ အတ္တသညံ အဓိဋ္ဌဟတော ဒိဋ္ဌာသဝဿ၊ သဗ္ဗေဟေဝ ပန သဟဇာတော အဝိဇ္ဇာသဝေါတိ ဧဝံ စတုန္နံ အာသဝါနံ ဥပ္ပတ္တိ ဝိဃာတပရိဠာဟာဝ နဝဝေဒနုပ္ပာဒနတောပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာသဝါ ပဋိသေဝနာ ပဟာတဗ္ဗာတိ ဣမေ ဧကမေကသ္မိံ ပစ္စယေ စတ္တာရော စတ္တာရော ကတွာ သောဠသ အာသဝါ ဣမိနာ ဉာဏသံဝရသင်္ခါတေန ပစ္စဝေက္ခဏပဋိသေဝနေန ပဟာတဗ္ဗာတိ ဝုစ္စန္တိ။

ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော ခမော ဟောတိ သီတဿာတိ ဥပါယေန ပထေန ပစ္စဝေက္ခိတွာ ခန္တာ ဟောတိ သီတဿ၊ သီတံ ခမတိ သဟတိ၊ န အဝီရပုရိသော ဝိယ အပ္ပမတ္တကေနပိ သီတေန စလတိ ကမ္ပတိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတိ။ ဥဏှာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ ဝစနမေဝ ဝစနပထောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒုက္ခာနန္တိအာဒီသု ဒုက္ခမနဋ္ဌေန ဒုက္ခာ၊ ဗဟလဋ္ဌေန တိဗ္ဗာ၊ ဖရုသဋ္ဌေန ခရာ၊ တိခိဏဋ္ဌေန ကဋုကာ၊ အဿာဒဝိရဟတော အသာတာ၊ မနံ အဝဍ္ဎနတော အမနာပါ၊ ပါဏဟရဏသမတ္ထတာယ ပါဏဟရာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယံ ဟိဿာတိ သီတာဒီသု ယံကိဉ္စိ ဧကဓမ္မမ္ပိ အဿ။ အနဓိဝါသတောတိ အနဓိဝါသေန္တဿ အက္ခမန္တဿ ။ အာသဝုပ္ပတ္တိ ပနေတ္ထ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ – သီတေန ဖုဋ္ဌဿ ဥဏှံ ပတ္ထယတော ကာမာသဝေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။ ‘‘နတ္ထိ သုဂတိဘဝေ သီတံ ဝါ ဥဏှံ ဝါ’’တိ ဘဝံ ပတ္ထေန္တဿ ဘဝါသဝေါ၊ မယှံ သီတံ ဥဏှန္တိ ဂါဟော ဒိဋ္ဌာသဝေါ၊ သဗ္ဗေဟေဝ သမ္ပယုတ္တော အဝိဇ္ဇာသဝေါတိ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တီတိ ဣမေ သီတာဒီသု ဧကမေကဿ ဝသေန စတ္တာရော စတ္တာရော ကတွာ အနေကေ အာသဝါ ဣမာယ ခန္တိသံဝရသင်္ခါတာယ အဓိဝါသနာယ ပဟာတဗ္ဗာတိ ဝုစ္စန္တီတိ အတ္ထော။

ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော စဏ္ဍံ ဟတ္ထိံ ပရိဝဇ္ဇေတီတိ အဟံ သမဏောတိ န စဏ္ဍဿ ဟတ္ထိဿ အာသန္နေ ဌာတဗ္ဗံ။ တတောနိဒါနဉှိ မရဏမ္ပိ မရဏမတ္တမ္ပိ ဒုက္ခံ ဘဝေယျာတိ ဧဝံ ဥပါယေန ပထေန ပစ္စဝေက္ခိတွာ စဏ္ဍံ ဟတ္ထိံ ပရိဝဇ္ဇေတိ ပဋိက္ကမတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ စဏ္ဍန္တိ ဒုဋ္ဌံ ဝါဠံ။ ခါဏုန္တိ ခဒိရခါဏုကာဒိံ။ ကဏ္ဋကဋ္ဌာနန္တိ ယတ္ထ ကဏ္ဋကာ ဝိဇ္ဈန္တိ၊ တံ ဩကာသံ။ သောဗ္ဘန္တိ သဗ္ဗတော ဆိန္နတဋံ။ ပပါတန္တိ ဧကတော ဆိန္နတဋံ။ စန္ဒနိကန္တိ ဥစ္ဆိဋ္ဌောဒကဂဗ္ဘမလာဒီနံ ဆဍ္ဍနဋ္ဌာနံ။ ဩဠိဂလ္လန္တိ တေသံယေဝ ကဒ္ဒမာဒီနံ သန္ဒနောကာသံ။ တံ ဇဏ္ဏုမတ္တမ္ပိ အသုစိဘရိတံ ဟောတိ။ ဒွေပိ စေတာနိ ဌာနာနိ အမနုဿုဿဒဋ္ဌာနာနိ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာနိ။ အနာသနေတိ ဧတ္ထ အယုတ္တံ အာသနံ အနာသနံ၊ တံ အတ္ထတော အနိယတဝတ္ထုဘူတံ ရဟောပဋိစ္ဆန္နာသနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဂေါစရေတိ ဧတ္ထပိ အယုတ္တော ဂေါစရော အဂေါစရော။ သော ဝေသိယာဒိဘေဒတော ပဉ္စဝိဓော။ ပါပကေ မိတ္တေတိ လာမကေ ဒုဿီလေ မိတ္တပတိရူပကေ အမိတ္တေ။ ပါပကေသူတိ လာမကေသု။ ဩကပ္ပေယျုန္တိ သဒ္ဒဟေယျုံ အဓိမုစ္စေယျုံ ‘‘အဒ္ဓါ အယမာယသ္မာ အကာသိ ဝါ ကရိဿတိ ဝါ’’တိ။ ယံ ဟိဿာတိ ဟတ္ထိအာဒီသု ယံကိဉ္စိ ဧကမ္ပိ အဿ။ အာသဝုပ္ပတ္တိ ပနေတ္ထ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ဟတ္ထိအာဒိနိဒါနေန ဒုက္ခေန ဖုဋ္ဌဿ သုခံ ပတ္ထယတော ကာမာသဝေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ‘‘နတ္ထိ သုဂတိဘဝေ ဤဒိသံ ဒုက္ခ’’န္တိ ဘဝံ ပတ္ထေန္တဿ ဘဝါသဝေါ၊ မံ ဟတ္ထီ မဒ္ဒတိ မံ အဿောတိ ဂါဟော ဒိဋ္ဌာသဝေါ၊ သဗ္ဗေဟေဝ သမ္ပယုတ္တော အဝိဇ္ဇာသဝေါတိ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တီတိ ဣမေ ဟတ္ထိအာဒီသု ဧကေကဿ ဝသေန စတ္တာရော စတ္တာရော ကတွာ အနေကေ အာသဝါ ဣမိနာ သီလသံဝရသင်္ခါတေန ပရိဝဇ္ဇနေန ပဟာတဗ္ဗာတိ ဝုစ္စန္တိ။

ပဋိသင်္ခါယောနိသော ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝါသေတီတိ ‘‘ဣတိပါယံ ဝိတက္ကော အကုသလော၊ ဣတိပိ သာဝဇ္ဇော၊ ဣတိပိ ဒုက္ခဝိပါကော၊ သော စ ခေါ အတ္တဗျာဗာဓာယ သံဝတ္တတီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၀၇-၂၀၈) နယေန ယောနိသော ကာမဝိတက္ကေ အာဒီနဝံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ တသ္မိံ တသ္မိံ အာရမ္မဏေ ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝါသေတိ၊ စိတ္တံ အာရောပေတွာ န ဝါသေတိ၊ အဗ္ဘန္တရေ ဝါ န ဝါသေတီတိ အတ္ထော။ အနဓိဝါသေန္တော ကိံ ကရောတီတိ? ပဇဟတိ။ ကိံ ကစဝရံ ဝိယ ပိဋကေနာတိ? န ဟိ၊ အပိ စ ခေါ နံ ဝိနောဒေတိ တုဒတိ ဝိဇ္ဈတိ နီဟရတိ။ ကိံ ဗလိဗဒ္ဒံ ဝိယ ပတောဒေနာတိ? န ဟိ၊ အထ ခေါ နံ ဗျန္တီကရောတိ ဝိဂတန္တံ ကရောတိ၊ ယထာဿ အန္တောပိ နာဝသိဿတိ အန္တမသော ဘင်္ဂမတ္တမ္ပိ၊ တထာ နံ ကရောတိ။ ကထံ ပန နံ တထာ ကရောတီတိ? အနဘာဝံ ဂမေတိ အနု အနု အဘာဝံ ဂမေတိ၊ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနေန ယထာ သုဝိက္ခမ္ဘိတော ဟောတိ၊ တထာ ကရောတိ။ သေသဝိတက္ကဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နေတိ ဥပ္ပန္နေ ဥပ္ပန္နေ၊ ဥပ္ပန္နမတ္တေယေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သကိံ ဝါ ဥပ္ပန္နေ ဝိနောဒေတွာ ဒုတိယေ ဝါရေ အဇ္ဈုပေက္ခိတာ န ဟောတိ၊ သတက္ခတ္တုမ္ပိ ဥပ္ပန္နေ ဥပ္ပန္နေ ဝိနောဒေတိယေဝ။ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေတိ တေယေဝ ကာမဝိတက္ကာဒယော၊ သဗ္ဗေပိ ဝါ နဝ မဟာဝိတက္ကေ။ တတ္ထ တယော ဝုတ္တာ၊ အဝသေသာ ‘‘ဉာတိဝိတက္ကော၊ ဇနပဒဝိတက္ကော၊ အမရာဝိတက္ကော၊ ပရာနုဒ္ဒယတာပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော၊ လာဘသက္ကာရသိလောကပ္ပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော၊ အနဝညတ္တိပ္ပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော’’တိ (မဟာနိ။ ၂၀၇) ဣမေ ဆ။ ယံ ဟိဿာတိ ဧတေသု ဝိတက္ကေသု ယံကိဉ္စိ အဿ။ ကာမဝိတက္ကော ပနေတ္ထ ကာမာသဝေါ ဧဝ၊ တဗ္ဗိသေသော ဘဝါသဝေါ၊ တံသမ္ပယုတ္တော ဒိဋ္ဌာသဝေါ၊ သဗ္ဗဝိတက္ကေသု အဝိဇ္ဇာ အဝိဇ္ဇာသဝေါတိ ဧဝံ အာသဝုပ္ပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမေဝုစ္စန္တီတိ ဣမေ ကာမဝိတက္ကာဒိဝသေန ဝုတ္တပ္ပကာရာ အာသဝါ ဣမိနာ တသ္မိံ တသ္မိံ ဝိတက္ကေ အာဒီနဝပစ္စဝေက္ခဏသဟိတေန ဝီရိယသံဝရသင်္ခါတေန ဝိနောဒနေန ပဟာတဗ္ဗာတိ ဝုစ္စန္တိ။

ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတီတိ အဘာဝနာယ အာဒီနဝံ ဘာဝနာယ စ အာနိသံသံ ဥပါယေန ပထေန ပစ္စဝေက္ခိတွာ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ။ ဧသေဝ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ ဘာဝနာ ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရိတာဝ။ ယံ ဟိဿာတိ ဧတေသု ဗောဇ္ဈင်္ဂေသု ယံကိဉ္စိ အဿ။ အာသဝုပ္ပတ္တိယံ ပနေတ္ထ ဣမေသံ အရိယမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာနံ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ အဘာဝိတတ္တာ ယေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ ကာမာသဝါဒယော အာသဝါ၊ ဘာဝယတော ဧဝံသ တေ န ဟောန္တီတိ အယံ နယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမေ ဝုစ္စန္တီတိ ဣမေ ကာမာသဝါဒယော အာသဝါ ဣမာယ လောကုတ္တရာယ ဗောဇ္ဈင်္ဂဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဣမေဟိ ဆဟာကာရေဟိ ပဟီနာသဝံ ဘိက္ခုံ ထောမေန္တော ယတော ခေါ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယတောတိ သာမိဝစနေ တော-ကာရော၊ ယဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပေါရာဏာ ပန ယမှိ ကာလေတိ ဝဏ္ဏယန္တိ။ ယေ အာသဝါ သံဝရာ ပဟာတဗ္ဗာ၊ တေ သံဝရာ ပဟီနာ ဟောန္တီတိ ယေ အာသဝါ သံဝရေန ပဟာတဗ္ဗာ၊ တေ သံဝရေနေဝ ပဟီနာ ဟောန္တိ၊ န အပ္ပဟီနေသုယေဝ ပဟီနသညီ ဟောတီတိ။

၅။ ဒါရုကမ္မိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၉။ ပဉ္စမေ ဒါရုကမ္မိကောတိ ဒါရုဝိက္ကယေန ပဝတ္တိတာဇီဝေါ ဧကော ဥပါသကော။ ကာသိကစန္ဒနန္တိ သဏှစန္ဒနံ။ အင်္ဂေနာတိ အဂုဏင်္ဂေန၊ သုက္ကပက္ခေ ဂုဏင်္ဂေန။ နေမန္တနိကောတိ နိမန္တနံ ဂဏှနကော။ သင်္ဃေ ဒါနံ ဒဿာမီတိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဒဿာမိ။ သော ဧဝံ ဝတွာ သတ္ထာရံ အဘိဝါဒေတွာ ပက္ကာမိ။ အထဿ အပရဘာဂေ ပဉ္စသတာ ကုလူပကာ ဘိက္ခူ ဂိဟိဘာဝံ ပါပုဏိံသု။ သော ‘‘ကုလူပကဘိက္ခူ တေ ဝိဗ္ဘန္တာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကိံ ဧတ္ထ မယှ’’န္တိ ဝတွာ စိတ္တုပ္ပာဒဝေမတ္တမတ္တမ္ပိ န အကာသိ။ ဣဒံ သန္ဓာယ သတ္ထာ သင်္ဃေ တေ ဒါနံ ဒဒတော စိတ္တံ ပသီဒိဿတီတိ အာဟ။

၆။ ဟတ္ထိသာရိပုတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၀။ ဆဋ္ဌေ အဘိဓမ္မကထန္တိ အဘိဓမ္မမိဿကံ ကထံ။ ကထံ ဩပါတေတီတိ တေသံ ကထံ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ အတ္တနော ကထံ ကထေတိ။ ထေရာနံ ဘိက္ခူနန္တိ ကရဏတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ ထေရေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိန္တိ အတ္ထော။ ယာ စ ထေရာနံ အဘိဓမ္မကထာ၊ တံ အယမ္ပိ ကထေတုံ သက္ကောတီတိ အတ္ထော။ စေတောပရိယာယန္တိ စိတ္တဝါရံ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ လောကေ။ သောရတသောရတောတိ သူရတော ဝိယ သူရတော၊ သောရစ္စသမန္နာဂတော ဝိယာတိ အတ္ထော။ နိဝါတနိဝါတောတိ နိဝါတော ဝိယ နိဝါတော၊ နိဝါတဝုတ္တိ ဝိယာတိ အတ္ထော။ ဥပသန္တုပသန္တောတိ ဥပသန္တော ဝိယ ဥပသန္တော ။ ဝပကဿတေဝ သတ္ထာရာတိ သတ္ထု သန္တိကာ အပဂစ္ဆတိ။ သံသဋ္ဌဿာတိ ပဉ္စဟိ သံသဂ္ဂေဟိ သံသဋ္ဌဿ။ ဝိဿဋ္ဌဿာတိ ဝိဿဇ္ဇိတဿ။ ပါကတဿာတိ ပါကတိန္ဒြိယဿ။

ကိဋ္ဌာဒေါတိ ကိဋ္ဌခါဒကော။ အန္တရဓာပေယျာတိ နာသေယျ။ ဂေါပသူတိ ဂါဝေါ စ အဇိကာ စ။ သိပ္ပိသမ္ဗုကန္တိ သိပ္ပိယော စ သမ္ဗုကာ စ။ သက္ခရကဌလန္တိ သက္ခရာ စ ကဌလာနိ စ။ အာဘိဒေါသိကန္တိ အဘိညာတဒေါသံ ကုဒြူသကဘောဇနံ။ နစ္ဆာဒေယျာတိ န ရုစ္စေယျ။ တတ္ထ ယဒေတံ ပုရိသံ ဘုတ္တာဝိန္တိ ဥပယောဂဝစနံ၊ တံ သာမိအတ္ထေ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အမုံ ဟာဝုသော၊ ပုရိသန္တိ၊ အာဝုသော၊ အမုံ ပုရိသံ။

သဗ္ဗနိမိတ္တာနန္တိ သဗ္ဗေသံ နိစ္စနိမိတ္တာဒီနံ နိမိတ္တာနံ။ အနိမိတ္တံ စေတောသမာဓိန္တိ ဗလဝဝိပဿနာသမာဓိံ။ စီရိကသဒ္ဒေါတိ ဈလ္လိကသဒ္ဒေါ။ သရိဿတိ နေက္ခမ္မဿာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဂုဏံ သရိဿတိ။ အရဟတံ အဟောသီတိ ဘဂဝတော သာဝကာနံ အရဟန္တာနံ အန္တရေ ဧကော အရဟာ အဟောသိ။ အယဉှိ ထေရော သတ္တ ဝါရေ ဂိဟီ ဟုတွာ သတ္တ ဝါရေ ပဗ္ဗဇိ။ ကိံ ကာရဏာ? ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ကိရေသ ဧကဿ ဘိက္ခုနော ဂိဟိဘာဝေ ဝဏ္ဏံ ကထေသိ။ သော တေနေဝ ကမ္မေန အရဟတ္တဿ ဥပနိဿယေ ဝိဇ္ဇမာနေယေဝ သတ္တ ဝါရေ ဂိဟိဘာဝေ စ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ စ သဉ္စရန္တော သတ္တမေ ဝါရေ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏီတိ။

၇။ မဇ္ဈေသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၁။ သတ္တမေ ပါရာယနေ မေတ္တေယျပဉှေတိ ပါရာယနသမာဂမမှိ မေတ္တေယျမာဏဝဿ ပဉှေ။ ဥဘောန္တေ ဝိဒိတွာနာတိ ဒွေ အန္တေ ဒွေ ကောဋ္ဌာသေ ဇာနိတွာ။ မဇ္ဈေ မန္တာ န လိပ္ပတီတိ မန္တာ ဝုစ္စတိ ပညာ၊ တာယ ဥဘော အန္တေ ဝိဒိတွာ မဇ္ဈေ န လိပ္ပတိ၊ ဝေမဇ္ဈေဋ္ဌာနေ န လိပ္ပတိ။ သိဗ္ဗနိမစ္စဂါတိ သိဗ္ဗနိသင်္ခါတံ တဏှံ အတီတော။ ဖဿောတိ ဖဿဝသေန နိဗ္ဗတ္တတ္တာ အယံ အတ္တဘာဝေါ။ ဧကော အန္တောတိ အယမေကော ကောဋ္ဌာသော။ ဖဿသမုဒယောတိ ဖဿော သမုဒယော အဿာတိ ဖဿသမုဒယော၊ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ကတကမ္မဖဿပစ္စယာ နိဗ္ဗတ္တော အနာဂတတ္တဘာဝေါ။ ဒုတိယော အန္တောတိ ဒုတိယော ကောဋ္ဌာသော။ ဖဿနိရောဓောတိ နိဗ္ဗာနံ။ မဇ္ဈေတိ သိဗ္ဗိနိတဏှံ ဆေတွာ ဒွိဓာကရဏဋ္ဌေန နိဗ္ဗာနံ မဇ္ဈေ နာမ ဟောတိ။ တဏှာ ဟိနံ သိဗ္ဗတီတိ တဏှာ နံ အတ္တဘာဝဒွယသင်္ခါတံ ဖဿဉ္စ ဖဿသမုဒယဉ္စ သိဗ္ဗတိ ဃဋ္ဋေတိ။ ကိံ ကာရဏာ? တဿ တဿေဝ ဘဝဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိယာ။ ယဒိ ဟိ တဏှာ န သိဗ္ဗေယျ၊ တဿ တဿ ဘဝဿ နိဗ္ဗတ္တိ န ဘဝေယျ။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ကောဋိမဇ္ဈိကူပမံ ဂဏှန္တိ။ ဒွိန္နဉှိ ကဏ္ဍာနံ ဧကတော ကတွာ မဇ္ဈေ သုတ္တေန သံသိဗ္ဗိတာနံ ကောဋိ မဇ္ဈန္တိ ဝုစ္စတိ။ သုတ္တေ ဆိန္နေ ဥဘော ကဏ္ဍာနိ ဥဘတော ပတန္တိ။ ဧဝမေတ္ထ ကဏ္ဍဒွယံ ဝိယ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဒွေ အန္တာ၊ သိဗ္ဗိတွာ ဌိတသုတ္တံ ဝိယ တဏှာ၊ သုတ္တေ ဆိန္နေ ကဏ္ဍဒွယဿ ဥဘတောပတနံ ဝိယ တဏှာယ နိရုဒ္ဓါယ အန္တဒွယံ နိရုဒ္ဓမေဝ ဟောတိ။ ဧတ္တာဝတာတိ ဧတ္တကေန ဣမိနာ ဥဘော အန္တေ ဝိဒိတွာ တဏှာယ မဇ္ဈေ အနုပလိတ္တဘာဝေန အဘိညေယျံ စတုသစ္စဓမ္မံ အဘိဇာနာတိ နာမ၊ တီရဏပရိညာယ စ ပဟာနပရိညာယ စ ပရိဇာနိတဗ္ဗံ လောကိယသစ္စဒွယံ ပရိဇာနာတိ နာမ။ ဒိဋ္ဌေဝဓမ္မေတိ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ။ ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတီတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ကောဋိကရော ပရိစ္ဆေဒပရိဝဋုမကရော ဟောတိ နာမ။

ဒုတိယဝါရေ တိဏ္ဏံ ကဏ္ဍာနံ ဝသေန ဥပမာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တိဏ္ဏဉှိ ကဏ္ဍာနံ သုတ္တေန သံသိဗ္ဗိတာနံ သုတ္တေ ဆိန္နေ တီဏိ ကဏ္ဍာနိ တီသု ဌာနေသု ပတန္တိ၊ ဧဝမေတ္ထ ကဏ္ဍတ္တယံ ဝိယ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာ ခန္ဓာ၊ သုတ္တံ ဝိယ တဏှာ။ သာ ဟိ အတီတံ ပစ္စုပ္ပန္နေန၊ ပစ္စုပ္ပန္နဉ္စ အနာဂတေန သဒ္ဓိံ သံသိဗ္ဗတိ။ သုတ္တေ ဆိန္နေ ကဏ္ဍတ္တယဿ တီသု ဌာနေသု ပတနံ ဝိယ တဏှာယ နိရုဒ္ဓါယ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာ ခန္ဓာ နိရုဒ္ဓါဝ ဟောန္တိ။

တတိယဝါရေ အဒုက္ခမသုခါ မဇ္ဈေတိ ဒွိန္နံ ဝေဒနာနံ အန္တရဋ္ဌကဘာဝေန မဇ္ဈေ။ သုခဉှိ ဒုက္ခဿ၊ ဒုက္ခံ ဝါ သုခဿ အန္တရံ နာမ နတ္ထိ။ တဏှာ သိဗ္ဗိနီတိ ဝေဒနာသု နန္ဒိရာဂေါ ဝေဒနာနံ ဥပစ္ဆေဒံ နိဝါရေတီတိ တာ သိဗ္ဗတိ နာမ။

စတုတ္ထဝါရေ ဝိညာဏံ မဇ္ဈေတိ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏမ္ပိ သေသဝိညာဏမ္ပိ နာမရူပပစ္စယသမုဒါဂတတ္တာ နာမရူပါနံ မဇ္ဈေ နာမ။

ပဉ္စမဝါရေ ဝိညာဏံ မဇ္ဈေတိ ကမ္မဝိညာဏံ မဇ္ဈေ၊ အဇ္ဈတ္တိကာယတနေသု ဝါ မနာယတနေန ကမ္မဿ ဂဟိတတ္တာ ဣဓ ယံကိဉ္စိ ဝိညာဏံ မဇ္ဈေ နာမ၊ မနောဒွါရေ ဝါ အာဝဇ္ဇနဿ အဇ္ဈတ္တိကာယတနနိဿိတတ္တာ ဇဝနဝိညာဏံ မဇ္ဈေ နာမ။

ဆဋ္ဌဝါရေ သက္ကာယောတိ တေဘူမကဝဋ္ဋံ။ သက္ကာယသမုဒယောတိ သမုဒယသစ္စံ။ သက္ကာယနိရောဓောတိ နိရောဓသစ္စံ။ ပရိယာယေနာတိ တေန တေန ကာရဏေနေဝ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၈။ ပုရိသိန္ဒြိယဉာဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၂။ အဋ္ဌမေ အညတရောတိ ဒေဝဒတ္တပက္ခိကော ဧကော။ သမန္နာဟရိတွာတိ အာဝဇ္ဇိတွာ။ ဣဒံ သော ‘‘ကိံ နု ခေါ ဘဂဝတာ ဇာနိတွာ ကထိတံ၊ ဥဒါဟု အဇာနိတွာ၊ ဧကံသိကံ ဝါ ကထိတံ ဥဒါဟု ဝိဘဇ္ဇကထိတ’’န္တိ အဓိပ္ပာယေန ပုစ္ဆတိ။ အာပါယိကောတိ အပါယေ နိဗ္ဗတ္တနကော။ နေရယိကောတိ နိရယဂါမီ။ ကပ္ပဋ္ဌောတိ ကပ္ပဋ္ဌိယကမ္မဿ ကတတ္တာ ကပ္ပံ ဌဿတိ။ အတေကိစ္ဆောတိ န သက္ကာ တိကိစ္ဆိတုံ။ ဒွေဇ္ဈန္တိ ဒွိဓာဘာဝံ။ ဝါလဂ္ဂကောဋိနိတ္တုဒနမတ္တန္တိ ဝါလဿ အဂ္ဂကောဋိယာ ဒဿေတဗ္ဗမတ္တကံ၊ ဝါလဂ္ဂကောဋိနိပါတမတ္တကံ ဝါ။ ပုရိသိန္ဒြိယဉာဏာနီတိ ပုရိသပုဂ္ဂလာနံ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏာနိ၊ ဣန္ဒြိယာနံ တိက္ခမုဒုဘာဝဇာနနဉာဏာနီတိ အတ္ထော။

ဝိဇ္ဇမာနာ ကုသလာပိ ဓမ္မာ အကုသလာပိ ဓမ္မာတိ ဧတ္တကာ ကုသလာ ဓမ္မာ ဝိဇ္ဇန္တိ၊ ဧတ္တကာ အကုသလာ ဓမ္မာတိ ဇာနာမိ။ အန္တရဟိတာတိ အဒဿနံ ဂတာ။ သမ္မုခီဘူတာတိ သမုဒါစာရဝသေန ပါကဋာ ဇာတာ။ ကုသလမူလန္တိ ကုသလဇ္ဈာသယော။ ကုသလာ ကုသလန္တိ တမှာ ကုသလဇ္ဈာသယာ အညမ္ပိ ကုသလံ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ။ သာရဒါနီတိ သာရာဒါနိ ဂဟိတသာရာနိ၊ သရဒမာသေ ဝါ နိဗ္ဗတ္တာနိ။ သုခသယိတာနီတိ သုခသန္နိစိတာနိ။ သုခေတ္တေတိ မဏ္ဍခေတ္တေ။ နိက္ခိတ္တာနီတိ ဝုတ္တာနိ။ သပ္ပဋိဘာဂါတိ သရိက္ခကာ။ အဘိဒေါ အဒ္ဓရတ္တန္တိ အဘိအဒ္ဓရတ္တံ အဒ္ဓရတ္တေ အဘိမုခီဘူတေ။ ဘတ္တကာလသမယေတိ ရာဇကုလာနံ ဘတ္တကာလသင်္ခါတေ သမယေ။ ပရိဟာနဓမ္မောတိ ကော ဧဝံ ဘဂဝတာ ဉာတောတိ? အဇာတသတ္တုရာဇာ။ သော ဟိ ပါပမိတ္တံ နိဿာယ မဂ္ဂဖလေဟိ ပရိဟီနော။ အပရေပိ သုပ္ပဗုဒ္ဓသုနက္ခတ္တာဒယော ဘဂဝတာ ဉာတာဝ။ အပရိဟာနဓမ္မောတိ ဧဝံ ဘဂဝတာ ကော ဉာတော? သုသီမော ပရိဗ္ဗာဇကော အညေ စ ဧဝရူပါ။ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတီတိ ဧဝံ ကော ဉာတော ဘဂဝတာတိ? သန္တတိမဟာမတ္တော အညေ စ ဧဝရူပါ။

၉။ နိဗ္ဗေဓိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၃။ နဝမေ အနိဗ္ဗိဒ္ဓပုဗ္ဗေ အပ္ပဒါလိတပုဗ္ဗေ လောဘက္ခန္ဓာဒယော နိဗ္ဗိဇ္ဈတိ ပဒါလေတီတိ နိဗ္ဗေဓိကပရိယာယော၊ နိဗ္ဗိဇ္ဈနကာရဏန္တိ အတ္ထော။ နိဒါနသမ္ဘဝေါတိ ကာမေ နိဒေတိ ဥပ္ပာဒနသမတ္ထတာယ နိယျာဒေတီတိ နိဒါနံ။ သမ္ဘဝတိ တတောတိ သမ္ဘဝေါ၊ နိဒါနမေဝ သမ္ဘဝေါ နိဒါနသမ္ဘဝေါ။ ဝေမတ္တတာတိ နာနာကရဏံ။

ကာမဂုဏာတိ ကာမယိတဗ္ဗဋ္ဌေန ကာမာ၊ ဗန္ဓနဋ္ဌေန ဂုဏာ ‘‘အန္တဂုဏ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ။ စက္ခုဝိညေယျာတိ စက္ခုဝိညာဏေန ပဿိတဗ္ဗာ။ ဣဋ္ဌာတိ ပရိယိဋ္ဌာ ဝါ ဟောန္တု မာ ဝါ၊ ဣဋ္ဌာရမ္မဏဘူတာတိ အတ္ထော။ ကန္တာတိ ကမနီယာ။ မနာပါတိ မနဝဍ္ဎနကာ။ ပိယရူပါတိ ပိယဇာတိကာ။ ကာမူပသဉှိတာတိ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေန ကာမေန ဥပသဉှိတာ။ ရဇနီယာတိ ရာဂုပ္ပတ္တိကာရဏဘူတာ။ နေတေ ကာမာတိ န ဧတေ ကမနဋ္ဌေန ကာမာ နာမ ဟောန္တိ။ သင်္ကပ္ပရာဂေါတိ သင်္ကပ္ပဝသေန ဥပ္ပန္နရာဂေါ။ ကာမောတိ အယံ ကာမပ္ပဟာနာယ ပဋိပန္နေဟိ ပဟာတဗ္ဗော။ ကမနဋ္ဌေန ကာမာ နာမ။ စိတြာနီတိ စိတြဝိစိတြာရမ္မဏာနိ။

ဖဿောတိ သဟဇာတဖဿော။ ကာမယမာနောတိ ကာမံ ကာမယမာနော။ တဇ္ဇံ တဇ္ဇန္တိ တဇ္ဇာတိကံ တဇ္ဇာတိကံ။ ပုညဘာဂိယန္တိ ဒိဗ္ဗေ ကာမေ ပတ္ထေတွာ သုစရိတပါရိပူရိယာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တဿ အတ္တဘာဝေါ ပုညဘာဂိယော နာမ၊ ဒုစ္စရိတပါရိပူရိယာ အပါယေ နိဗ္ဗတ္တဿ အတ္တဘာဝေါ အပုညဘာဂိယော နာမ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာမာနံ ဝိပါကောတိ အယံ ဒုဝိဓောပိ ကာမပတ္ထနံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နတ္တာ ကာမာနံ ဝိပါကောတိ ဝုစ္စတိ။ သော ဣမံ နိဗ္ဗေဓိကန္တိ သော ဘိက္ခု ဣမံ ဆတ္တိံသဋ္ဌာနေသု နိဗ္ဗိဇ္ဈနကံ သေဋ္ဌစရိယံ ဇာနာတိ။ ကာမနိရောဓန္တိ ကာမာနံ နိရောဓနေ ဧဝံ လဒ္ဓနာမံ။ ဣမသ္မိဉှိ ဌာနေ ဗြဟ္မစရိယသင်္ခါတော မဂ္ဂေါဝ ကာမနိရောဓောတိ ဝုတ္တော။

သာမိသာတိ ကိလေသာမိသသမ္ပယုတ္တာ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗဌာနေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အပိစေတ္ထ ဝေါဟာရဝေပက္ကန္တိ ဝေါဟာရဝိပါကံ။ ကထာသင်္ခါတော ဟိ ဝေါဟာရော သညာယ ဝိပါကော နာမ။ ယထာယထာ နန္တိ ဧတ္ထ နံ-ဣတိ နိပါတမတ္တမေဝ။ ဣတိ ယသ္မာ ယထာ ယထာ သဉ္ဇာနာတိ၊ တထာ တထာ ဧဝံသညီ အဟောသိန္တိ ကထေတိ၊ တသ္မာ ဝေါဟာရဝေပက္ကာတိ အတ္ထော။

အဝိဇ္ဇာတိ အဋ္ဌသု ဌာနေသု အညာဏဘူတာ ဗဟလအဝိဇ္ဇာ။ နိရယံ ဂမေန္တီတိ နိရယဂမနီယာ၊ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တိပစ္စယာတိ အတ္ထော။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ စေတနာဟန္တိ စေတနံ အဟံ။ ဣဓ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကာ သံဝိဒဟနစေတနာ ဂဟိတာ။ စေတယိတွာတိ ဒွါရပ္ပဝတ္တစေတနာ။ မနသာတိ စေတနာသမ္ပယုတ္တစိတ္တေန။ နိရယဝေဒနီယန္တိ နိရယေ ဝိပါကဒါယကံ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အဓိမတ္တန္တိ ဗလဝဒုက္ခံ။ ဒန္ဓဝိရာဂီတိ ဂရုကံ န ခိပ္ပံ သဏိကံ ဝိဂစ္ဆနကဒုက္ခံ။ ဥရတ္တာဠိံ ကန္ဒတီတိ ဥရံ တာဠေတွာ ရောဒတိ။ ပရိယေဋ္ဌိန္တိ ပရိယေသနံ။ ဧကပဒံ ဒွိပဒန္တိ ဧကပဒမန္တံ ဝါ ဒွိပဒမန္တံ ဝါ၊ ကော မန္တံ ဇာနာတီတိ အတ္ထော။ သမ္မောဟဝေပက္ကန္တိ သမ္မောဟဝိပါကံ။ ဒုက္ခဿ ဟိ သမ္မောဟော နိဿန္ဒဝိပါကော နာမ။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ပရိယေသနာပိ ဟိ တဿ နိဿန္ဒဝိပါကောတိ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋံ ကထိတံ။

၁၀။ သီဟနာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၄။ ဒသမေ အာသဘံ ဌာနန္တိ သေဋ္ဌံ နိစ္စလဋ္ဌာနံ။ သီဟနာဒန္တိ အဘီတနာဒံ ပမုခနာဒံ။ ဗြဟ္မစက္ကန္တိ သေဋ္ဌဉာဏစက္ကံ ပဋိဝေဓဉာဏဉ္စေဝ ဒေသနာဉာဏဉ္စ။ ဌာနဉ္စ ဌာနတောတိ ကာရဏဉ္စ ကာရဏတော။ ယမ္ပီတိ ယေန ဉာဏေန။ ဣဒမ္ပိ တထာဂတဿာတိ ဣဒမ္ပိ ဌာနာဋ္ဌာနဉာဏံ တထာဂတဿ တထာဂတဗလံ နာမ ဟောတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကမ္မသမာဒါနာနန္တိ သမာဒိယိတွာ ကတာနံ ကုသလာကုသလကမ္မာနံ၊ ကမ္မမေဝ ဝါ ကမ္မသမာဒါနံ။ ဌာနသော ဟေတုသောတိ ပစ္စယတော စေဝ ဟေတုတော စ။ တတ္ထ ဂတိဥပဓိကာလပယောဂါ ဝိပါကဿ ဌာနံ၊ ကမ္မံ ဟေတု။ ဈာနဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တီနန္တိ စတုန္နံ ဈာနာနံ အဋ္ဌန္နံ ဝိမောက္ခာနံ တိဏ္ဏံ သမာဓီနံ နဝန္နံ အနုပုဗ္ဗသမာပတ္တီနဉ္စ။ သံကိလေသန္တိ ဟာနဘာဂိယံ ဓမ္မံ။ ဝေါဒါနန္တိ ဝိသေသဘာဂိယံ ဓမ္မံ။ ဝုဋ္ဌာနန္တိ ‘‘ဝေါဒါနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာနံ၊ တမှာ တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌာနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ (ဝိဘ။ ၈၂၈) ဧဝံ ဝုတ္တံ ပဂုဏဇ္ဈာနဉ္စေဝ ဘဝင်္ဂနဖလသမာပတ္တိယော စ။ ဟေဋ္ဌိမံ ဟေဋ္ဌိမဉှိ ပဂုဏဇ္ဈာနံ ဥပရိမဿ ဥပရိမဿ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဝေါဒါနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဘဝင်္ဂေန ပန သဗ္ဗဇ္ဈာနေဟိ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ ဖလသမာပတ္တိယာ နိရောဓသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘တမှာ တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌာနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အနေကဝိဟိတန္တိအာဒီနိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၀၂) ဝဏ္ဏိတာနိ။ အာသဝက္ခယဉာဏံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ ပုရိမဿာပိ ဉာဏတ္တယဿ ဝိတ္ထာရကထံ ဣစ္ဆန္တေန မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာယ မဟာသီဟနာဒဝဏ္ဏနာ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၄၆ အာဒယော) ဩလောကေတဗ္ဗာ။ သမာဟိတဿာတိ ဧကဂ္ဂစိတ္တဿ။ သမာဓိ မဂ္ဂေါတိ သမာဓိ ဧတေသံ ဉာဏာနံ အဓိဂမာယ ဥပါယော။ အသမာဓီတိ အနေကဂ္ဂဘာဝေါ။ ကုမ္မဂ္ဂေါတိ မိစ္ဆာမဂ္ဂေါ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ တထာဂတဿ ဉာဏဗလံ ကထိတန္တိ။

မဟာဝဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌော။