📜

(၁၇) ၂။ အာဃာတဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမအာဃာတပဋိဝိနယသုတ္တံ

၁၆၁။ ‘‘ပဉ္စိမေ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဃာတပဋိဝိနယာ ယတ္ထ ဘိက္ခုနော ဥပ္ပန္နော အာဃာတော သဗ္ဗသော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော။ ကတမေ ပဉ္စ? ယသ္မိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ဇာယေထ၊ မေတ္တာ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ဘာဝေတဗ္ဗာ၊ ဧဝံ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော။ ယသ္မိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ဇာယေထ၊ ကရုဏာ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ဘာဝေတဗ္ဗာ၊ ဧဝံ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော။ ယသ္မိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ဇာယေထ၊ ဥပေက္ခာ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ဘာဝေတဗ္ဗာ၊ ဧဝံ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော။ ယသ္မိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ဇာယေထ၊ အသတိအမနသိကာရော တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗော၊ ဧဝံ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော။ ယသ္မိံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ဇာယေထ၊ ကမ္မဿကတာ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ – ‘ကမ္မဿကော အယမာယသ္မာ ကမ္မဒါယာဒေါ ကမ္မယောနိ ကမ္မဗန္ဓု ကမ္မပ္ပဋိသရဏော၊ ယံ ကမ္မံ ကရိဿတိ ကလျာဏံ ဝါ ပါပကံ ဝါ တဿ ဒါယာဒေါ ဘဝိဿတီ’တိ၊ ဧဝံ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စ အာဃာတပဋိဝိနယာ၊ ယတ္ထ ဘိက္ခုနော ဥပ္ပန္နော အာဃာတော သဗ္ဗသော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ ဒုတိယအာဃာတပဋိဝိနယသုတ္တံ

၁၆၂။ တတြ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘အာဝုသော ဘိက္ခဝေ’’တိ။ ‘‘အာဝုသော’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ပစ္စဿောသုံ။ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဧတဒဝေါစ –

‘‘ပဉ္စိမေ၊ အာဝုသော၊ အာဃာတပဋိဝိနယာ ယတ္ထ ဘိက္ခုနော ဥပ္ပန္နော အာဃာတော သဗ္ဗသော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော။ ကတမေ ပဉ္စ? ဣဓာဝုသော၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရော ဟောတိ ပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရော၊ ဧဝရူပေပိ၊ အာဝုသော၊ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော။ ဣဓ ပနာဝုသော၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရော ဟောတိ ပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရော၊ ဧဝရူပေပိ၊ အာဝုသော၊ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော။ ဣဓ ပနာဝုသော၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရော ဟောတိ အပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရော၊ လဘတိ စ ကာလေန ကာလံ စေတသော ဝိဝရံ စေတသော ပသာဒံ၊ ဧဝရူပေပိ၊ အာဝုသော၊ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော။ ဣဓ ပနာဝုသော၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရော ဟောတိ အပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရော၊ န စ လဘတိ ကာလေန ကာလံ စေတသော ဝိဝရံ စေတသော ပသာဒံ၊ ဧဝရူပေပိ၊ အာဝုသော၊ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော။ ဣဓ ပနာဝုသော၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရော ပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရော၊ လဘတိ စ ကာလေန ဝါ ကာလံ စေတသော ဝိဝရံ စေတသော ပသာဒံ၊ ဧဝရူပေပိ၊ အာဝုသော၊ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော။

‘‘တတြာဝုသော၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော အပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရော ပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရော၊ ကထံ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော? သေယျထာပိ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု ပံသုကူလိကော ရထိယာယ နန္တကံ ဒိသွာ ဝါမေန ပါဒေန နိဂ္ဂဏှိတွာ ဒက္ခိဏေန ပါဒေန ပတ္ထရိတွာ [ဝိတ္ထာရေတွာ (သီ။ ပီ။)]၊ ယော တတ္ထ သာရော တံ ပရိပါတေတွာ အာဒါယ ပက္ကမေယျ၊ ဧဝမေဝံ ခွာဝုသော၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော အပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရော ပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရော၊ ယာဿ အပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရတာ န သာဿ တသ္မိံ သမယေ မနသိ ကာတဗ္ဗာ၊ ယာ စ ခွာဿ ပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရတာ သာဿ တသ္မိံ သမယေ မနသိ ကာတဗ္ဗာ။ ဧဝံ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော။

‘‘တတြာဝုသော၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော အပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရော ပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရော၊ ကထံ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော? သေယျထာပိ၊ အာဝုသော၊ ပေါက္ခရဏီ သေဝါလပဏကပရိယောနဒ္ဓါ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဃမ္မာဘိတတ္တော ဃမ္မပရေတော ကိလန္တော တသိတော ပိပါသိတော။ သော တံ ပေါက္ခရဏိံ ဩဂါဟေတွာ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ဣတိစိတိ စ သေဝါလပဏကံ အပဝိယူဟိတွာ အဉ္ဇလိနာ ပိဝိတွာ ပက္ကမေယျ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ အာဝုသော ၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော အပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရော ပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရော၊ ယာဿ အပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရတာ န သာဿ တသ္မိံ သမယေ မနသိ ကာတဗ္ဗာ၊ ယာ စ ခွာဿ ပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရတာ သာဿ တသ္မိံ သမယေ မနသိ ကာတဗ္ဗာ။ ဧဝံ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော။

‘‘တတြာဝုသော၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော အပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရော အပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရော လဘတိ စ ကာလေန ကာလံ စေတသော ဝိဝရံ စေတသော ပသာဒံ၊ ကထံ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော? သေယျထာပိ၊ အာဝုသော၊ ပရိတ္တံ ဂေါပဒေ [ဂေါပဒကေ (သီ။ သျာ။)] ဥဒကံ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဃမ္မာဘိတတ္တော ဃမ္မပရေတော ကိလန္တော တသိတော ပိပါသိတော။ တဿ ဧဝမဿ – ‘ဣဒံ ခေါ ပရိတ္တံ ဂေါပဒေ ဥဒကံ။ သစာဟံ အဉ္ဇလိနာ ဝါ ပိဝိဿာမိ ဘာဇနေန ဝါ ခေါဘေဿာမိပိ တံ လောဠေဿာမိပိ တံ အပေယျမ္ပိ တံ ကရိဿာမိ။ ယံနူနာဟံ စတုက္ကုဏ္ဍိကော [စတုဂုဏ္ဍိကော (သီ။)၊ စတုကုဏ္ဍိကော (သျာ။ ကံ။ ပီ။)၊ စတုကောဏ္ဍိကော (ဒီ။ နိ။ ၃။၇)] နိပတိတွာ ဂေါပီတကံ ပိဝိတွာ ပက္ကမေယျ’န္တိ။ သော စတုက္ကုဏ္ဍိကော နိပတိတွာ ဂေါပီတကံ ပိဝိတွာ ပက္ကမေယျ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော အပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရော အပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရော လဘတိ စ ကာလေန ကာလံ စေတသော ဝိဝရံ စေတသော ပသာဒံ၊ ယာဿ အပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရတာ န သာဿ တသ္မိံ သမယေ မနသိ ကာတဗ္ဗာ၊ ယာပိဿ အပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရတာ န သာပိဿ တသ္မိံ သမယေ မနသိ ကာတဗ္ဗာ။ ယဉ္စ ခေါ သော လဘတိ ကာလေန ကာလံ စေတသော ဝိဝရံ စေတသော ပသာဒံ၊ တမေဝဿ [တဒေဝဿ (သီ။ သျာ။)] တသ္မိံ သမယေ မနသိ ကာတဗ္ဗံ။ ဧဝံ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော။

‘‘တတြာဝုသော ၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော အပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရော အပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရော န စ လဘတိ ကာလေန ကာလံ စေတသော ဝိဝရံ စေတသော ပသာဒံ၊ ကထံ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော? သေယျထာပိ၊ အာဝုသော၊ ပုရိသော အာဗာဓိကော ဒုက္ခိတော ဗာဠှဂိလာနော အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော။ တဿ ပုရတောပိဿ ဒူရေ ဂါမော ပစ္ဆတောပိဿ ဒူရေ ဂါမော။ သော န လဘေယျ သပ္ပာယာနိ ဘောဇနာနိ၊ န လဘေယျ သပ္ပာယာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ၊ န လဘေယျ ပတိရူပံ ဥပဋ္ဌာကံ၊ န လဘေယျ ဂါမန္တနာယကံ။ တမေနံ အညတရော ပုရိသော ပဿေယျ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော။ သော တသ္မိံ ပုရိသေ ကာရုညံယေဝ ဥပဋ္ဌာပေယျ၊ အနုဒ္ဒယံယေဝ ဥပဋ္ဌာပေယျ၊ အနုကမ္ပံယေဝ ဥပဋ္ဌာပေယျ – ‘အဟော ဝတာယံ ပုရိသော လဘေယျ သပ္ပာယာနိ ဘောဇနာနိ၊ လဘေယျ သပ္ပာယာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ၊ လဘေယျ ပတိရူပံ ဥပဋ္ဌာကံ၊ လဘေယျ ဂါမန္တနာယကံ! တံ ကိဿ ဟေတု? မာယံ [အယံ (က။)] ပုရိသော ဣဓေဝ အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇီ’တိ [အာပဇ္ဇေယျ (က။)]! ဧဝမေဝံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော အပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရော အပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရော န စ လဘတိ ကာလေန ကာလံ စေတသော ဝိဝရံ စေတသော ပသာဒံ၊ ဧဝရူပေပိ [ဧဝရူပေ (ပီ။)]၊ အာဝုသော၊ ပုဂ္ဂလေ ကာရုညံယေဝ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ အနုဒ္ဒယာယေဝ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ အနုကမ္ပာယေဝ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ – ‘အဟော ဝတ အယမာယသ္မာ ကာယဒုစ္စရိတံ ပဟာယ ကာယသုစရိတံ ဘာဝေယျ၊ ဝစီဒုစ္စရိတံ ပဟာယ ဝစီသုစရိတံ ဘာဝေယျ၊ မနောဒုစ္စရိတံ ပဟာယ မနောသုစရိတံ ဘာဝေယျ ! တံ ကိဿ ဟေတု? မာယံ အာယသ္မာ [အယမာယသ္မာ (က။)] ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇီ’တိ [ဥပပဇ္ဇတီတိ (က။)]! ဧဝံ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော။

‘‘တတြာဝုသော ၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော ပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရော ပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရော လဘတိ စ ကာလေန ကာလံ စေတသော ဝိဝရံ စေတသော ပသာဒံ၊ ကထံ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော? သေယျထာပိ၊ အာဝုသော၊ ပေါက္ခရဏီ အစ္ဆောဒကာ သာတောဒကာ သီတောဒကာ [အစ္ဆောဒိကာ သာတောဒိကာ သီတောဒိကာ (သီ။)] သေတကာ [သေတောဒကာ (က။)] သုပတိတ္ထာ ရမဏီယာ နာနာရုက္ခေဟိ သဉ္ဆန္နာ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဃမ္မာဘိတတ္တော ဃမ္မပရေတော ကိလန္တော တသိတော ပိပါသိတော ။ သော တံ ပေါက္ခရဏိံ ဩဂါဟေတွာ နှာတွာ စ ပိဝိတွာ စ ပစ္စုတ္တရိတွာ တတ္ထေဝ ရုက္ခစ္ဆာယာယ နိသီဒေယျ ဝါ နိပဇ္ဇေယျ ဝါ။

ဧဝမေဝံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော ပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရော ပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရော လဘတိ စ ကာလေန ကာလံ စေတသော ဝိဝရံ စေတသော ပသာဒံ၊ ယာပိဿ ပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရတာ သာပိဿ တသ္မိံ သမယေ မနသိ ကာတဗ္ဗာ၊ ယာပိဿ ပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရတာ သာပိဿ တသ္မိံ သမယေ မနသိ ကာတဗ္ဗာ၊ ယမ္ပိ လဘတိ ကာလေန ကာလံ စေတသော ဝိဝရံ စေတသော ပသာဒံ၊ တမ္ပိဿ တသ္မိံ သမယေ မနသိ ကာတဗ္ဗံ။ ဧဝံ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော။ သမန္တပါသာဒိကံ၊ အာဝုသော၊ ပုဂ္ဂလံ အာဂမ္မ စိတ္တံ ပသီဒတိ။

‘‘ဣမေ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ပဉ္စ အာဃာတပဋိဝိနယာ၊ ယတ္ထ ဘိက္ခုနော ဥပ္ပန္နော အာဃာတော သဗ္ဗသော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ သာကစ္ဆသုတ္တံ

၁၆၃။ တတြ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘အာဝုသော ဘိက္ခဝေ’’တိ။ ‘‘အာဝုသော’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ပစ္စဿောသုံ။ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဧတဒဝေါစ –

[အ။ နိ။ ၅။၆၅-၆၆] ‘‘ပဉ္စဟာဝုသော ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အလံ သာကစ္ဆော သဗြဟ္မစာရီနံ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခု အတ္တနာ စ သီလသမ္ပန္နော ဟောတိ၊ သီလသမ္ပဒါကထာယ စ အာဂတံ ပဉှံ ဗျာကတ္တာ ဟောတိ၊ အတ္တနာ စ သမာဓိသမ္ပန္နော ဟောတိ၊ သမာဓိသမ္ပဒါကထာယ စ အာဂတံ ပဉှံ ဗျာကတ္တာ ဟောတိ၊ အတ္တနာ စ ပညာသမ္ပန္နော ဟောတိ၊ ပညာသမ္ပဒါကထာယ စ အာဂတံ ပဉှံ ဗျာကတ္တာ ဟောတိ၊ အတ္တနာ စ ဝိမုတ္တိသမ္ပန္နော ဟောတိ၊ ဝိမုတ္တိသမ္ပဒါကထာယ စ အာဂတံ ပဉှံ ဗျာကတ္တာ ဟောတိ၊ အတ္တနာ စ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနသမ္ပန္နော ဟောတိ၊ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနသမ္ပဒါကထာယ စ အာဂတံ ပဉှံ ဗျာကတ္တာ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အလံ သာကစ္ဆော သဗြဟ္မစာရီန’’န္တိ။ တတိယံ။

၄။ သာဇီဝသုတ္တံ

၁၆၄။ [အ။ နိ။ ၅။၆၅] တတြ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ…ပေ… ‘‘ပဉ္စဟိ၊ အာဝုသော၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အလံသာဇီဝေါ သဗြဟ္မစာရီနံ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခု အတ္တနာ စ သီလသမ္ပန္နော ဟောတိ ၊ သီလသမ္ပဒါကထာယ စ အာဂတံ ပဉှံ ဗျာကတ္တာ ဟောတိ၊ အတ္တနာ စ သမာဓိသမ္ပန္နော ဟောတိ၊ သမာဓိသမ္ပဒါကထာယ စ အာဂတံ ပဉှံ ဗျာကတ္တာ ဟောတိ၊ အတ္တနာ စ ပညာသမ္ပန္နော ဟောတိ၊ ပညာသမ္ပဒါကထာယ စ အာဂတံ ပဉှံ ဗျာကတ္တာ ဟောတိ၊ အတ္တနာ စ ဝိမုတ္တိသမ္ပန္နော ဟောတိ၊ ဝိမုတ္တိသမ္ပဒါကထာယ စ အာဂတံ ပဉှံ ဗျာကတ္တာ ဟောတိ၊ အတ္တနာ စ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနသမ္ပန္နော ဟောတိ၊ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနသမ္ပဒါကထာယ စ အာဂတံ ပဉှံ ဗျာကတ္တာ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အလံသာဇီဝေါ သဗြဟ္မစာရီန’’န္တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ပဉှပုစ္ဆာသုတ္တံ

၁၆၅။ တတြ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ…ပေ… ‘‘ယော ဟိ ကောစိ၊ အာဝုသော၊ ပရံ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ၊ သဗ္ဗော သော ပဉ္စဟိ ဌာနေဟိ၊ ဧတေသံ ဝါ အညတရေန။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? မန္ဒတ္တာ မောမူဟတ္တာ [မောမုဟတ္တာ (သီ။)] ပရံ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ၊ ပါပိစ္ဆော ဣစ္ဆာပကတော ပရံ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ၊ ပရိဘဝံ ပရံ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ၊ အညာတုကာမော ပရံ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ၊ အထ ဝါ ပနေဝံစိတ္တော [အထ ဝါ ပကုပ္ပန္တော (သီ။ ပီ။)] ပရံ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ – ‘သစေ မေ ပဉှံ ပုဋ္ဌော သမ္မဒေဝ ဗျာကရိဿတိ ဣစ္စေတံ ကုသလံ၊ နော စေ [နော စ (သျာ။)] မေ ပဉှံ ပုဋ္ဌော သမ္မဒေဝ ဗျာကရိဿတိ အဟမဿ သမ္မဒေဝ ဗျာကရိဿာမီ’တိ။ ယော ဟိ ကောစိ၊ အာဝုသော၊ ပရံ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ၊ သဗ္ဗော သော ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ဌာနေဟိ၊ ဧတေသံ ဝါ အညတရေန။ အဟံ ခေါ ပနာဝုသော၊ ဧဝံစိတ္တော ပရံ ပဉှံ ပုစ္ဆာမိ – ‘သစေ မေ ပဉှံ ပုဋ္ဌော သမ္မဒေဝ ဗျာကရိဿတိ ဣစ္စေတံ ကုသလံ၊ နော စေ မေ ပဉှံ ပုဋ္ဌော သမ္မဒေဝ ဗျာကရိဿတိ၊ အဟမဿ သမ္မဒေဝ ဗျာကရိဿာမီ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ နိရောဓသုတ္တံ

၁၆၆။ တတြ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ…ပေ… ‘‘ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခု သီလသမ္ပန္နော သမာဓိသမ္ပန္နော ပညာသမ္ပန္နော သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပဇ္ဇေယျာပိ ဝုဋ္ဌဟေယျာပိ [သမာပဇ္ဇေယျပိ ဝုဋ္ဌဟေယျပိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] – အတ္ထေတံ ဌာနံ။ နော စေ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အညံ အာရာဓေယျ၊ အတိက္ကမ္မေဝ ကဗဠီကာရာဟာရဘက္ခာနံ [ကဗဠိံကာရာဟာရဘက္ခာနံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဒေဝါနံ သဟဗျတံ အညတရံ မနောမယံ ကာယံ ဥပပန္နော သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပဇ္ဇေယျာပိ ဝုဋ္ဌဟေယျာပိ – အတ္ထေတံ ဌာန’’န္တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ အာယသ္မာ ဥဒါယီ အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဋ္ဌာနံ ခေါ ဧတံ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ အနဝကာသော ယံ သော ဘိက္ခု အတိက္ကမ္မေဝ ကဗဠီကာရာဟာရဘက္ခာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ အညတရံ မနောမယံ ကာယံ ဥပပန္နော သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပဇ္ဇေယျာပိ ဝုဋ္ဌဟေယျာပိ – နတ္ထေတံ ဌာန’’န္တိ။

ဒုတိယမ္ပိ ခေါ…ပေ… တတိယမ္ပိ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခု သီလသမ္ပန္နော သမာဓိသမ္ပန္နော ပညာသမ္ပန္နော သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပဇ္ဇေယျာပိ ဝုဋ္ဌဟေယျာပိ – အတ္ထေတံ ဌာနံ။ နော စေ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အညံ အာရာဓေယျ၊ အတိက္ကမ္မေဝ ကဗဠီကာရာဟာရဘက္ခာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ အညတရံ မနောမယံ ကာယံ ဥပပန္နော သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပဇ္ဇေယျာပိ ဝုဋ္ဌဟေယျာပိ – အတ္ထေတံ ဌာန’’န္တိ။

တတိယမ္ပိ ခေါ အာယသ္မာ ဥဒါယီ အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဋ္ဌာနံ ခေါ ဧတံ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ ၊ အနဝကာသော ယံ သော ဘိက္ခု အတိက္ကမ္မေဝ ကဗဠီကာရာဟာရဘက္ခာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ အညတရံ မနောမယံ ကာယံ ဥပပန္နော သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပဇ္ဇေယျာပိ ဝုဋ္ဌဟေယျာပိ – နတ္ထေတံ ဌာန’’န္တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ယာဝတတိယကမ္ပိ [ယာဝတတိယမ္ပိ (သီ။ သျာ။ ပီ။)] ခေါ မေ အာယသ္မာ ဥဒါယီ ပဋိက္ကောသတိ၊ န စ မေ ကောစိ ဘိက္ခု အနုမောဒတိ။ ယံနူနာဟံ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမေယျ’’န္တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခု သီလသမ္ပန္နော သမာဓိသမ္ပန္နော ပညာသမ္ပန္နော သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပဇ္ဇေယျာပိ ဝုဋ္ဌဟေယျာပိ – အတ္ထေတံ ဌာနံ။ နော စေ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အညံ အာရာဓေယျ၊ အတိက္ကမ္မေဝ ကဗဠီကာရာဟာရဘက္ခာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ အညတရံ မနောမယံ ကာယံ ဥပပန္နော သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပဇ္ဇေယျာပိ ဝုဋ္ဌဟေယျာပိ – အတ္ထေတံ ဌာန’’န္တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ အာယသ္မာ ဥဒါယီ အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဋ္ဌာနံ ခေါ ဧတံ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ အနဝကာသော ယံ သော ဘိက္ခု အတိက္ကမ္မေဝ ကဗဠီကာရာဟာရဘက္ခာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ အညတရံ မနောမယံ ကာယံ ဥပပန္နော သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပဇ္ဇေယျာပိ ဝုဋ္ဌဟေယျာပိ – နတ္ထေတံ ဌာန’’န္တိ။

ဒုတိယမ္ပိ ခေါ…ပေ… တတိယမ္ပိ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခု သီလသမ္ပန္နော သမာဓိသမ္ပန္နော ပညာသမ္ပန္နော သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပဇ္ဇေယျာပိ ဝုဋ္ဌဟေယျာပိ – အတ္ထေတံ ဌာနံ ။ နော စေ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အညံ အာရာဓေယျ၊ အတိက္ကမ္မေဝ ကဗဠီကာရာဟာရဘက္ခာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ အညတရံ မနောမယံ ကာယံ ဥပပန္နော သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပဇ္ဇေယျာပိ ဝုဋ္ဌဟေယျာပိ – အတ္ထေတံ ဌာန’’န္တိ။

တတိယမ္ပိ ခေါ အာယသ္မာ ဥဒါယီ အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဋ္ဌာနံ ခေါ ဧတံ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ အနဝကာသော ယံ သော ဘိက္ခု အတိက္ကမ္မေဝ ကဗဠီကာရာဟာရဘက္ခာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ အညတရံ မနောမယံ ကာယံ ဥပပန္နော သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပဇ္ဇေယျာပိ ဝုဋ္ဌဟေယျာပိ – နတ္ထေတံ ဌာန’’န္တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဘဂဝတောပိ ခေါ မေ သမ္မုခါ အာယသ္မာ ဥဒါယီ ယာဝတတိယကံ ပဋိက္ကောသတိ၊ န စ မေ ကောစိ ဘိက္ခု အနုမောဒတိ။ ယံနူနာဟံ တုဏှီ အဿ’’န္တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တုဏှီ အဟောသိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ ဥဒါယိံ အာမန္တေသိ – ‘‘ကံ ပန တွံ၊ ဥဒါယိ၊ မနောမယံ ကာယံ ပစ္စေသီ’’တိ? ‘‘ယေ တေ၊ ဘန္တေ၊ ဒေဝါ အရူပိနော သညာမယာ’’တိ။ ‘‘ကိံ နု ခေါ တုယှံ၊ ဥဒါယိ၊ ဗာလဿ အဗျတ္တဿ ဘဏိတေန! တွမ္ပိ နာမ ဘဏိတဗ္ဗံ မညသီ’’တိ! အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ – ‘‘အတ္ထိ နာမ၊ အာနန္ဒ၊ ထေရံ ဘိက္ခုံ ဝိဟေသိယမာနံ အဇ္ဈုပေက္ခိဿထ ။ န ဟိ နာမ၊ အာနန္ဒ၊ ကာရုညမ္ပိ ဘဝိဿတိ ထေရမှိ [ဗျတ္တမှိ (သျာ။ ကံ။ က။)] ဘိက္ခုမှိ ဝိဟေသိယမာနမှီ’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သီလသမ္ပန္နော သမာဓိသမ္ပန္နော ပညာသမ္ပန္နော သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပဇ္ဇေယျာပိ ဝုဋ္ဌဟေယျာပိ – အတ္ထေတံ ဌာနံ။ နော စေ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အညံ အာရာဓေယျ ၊ အတိက္ကမ္မေဝ ကဗဠီကာရာဟာရဘက္ခာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ အညတရံ မနောမယံ ကာယံ ဥပပန္နော သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပဇ္ဇေယျာပိ ဝုဋ္ဌဟေယျာပိ – အတ္ထေတံ ဌာန’’န္တိ။ ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ ဣဒံ ဝတွာန သုဂတော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပါဝိသိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော အစိရပက္ကန္တဿ ဘဂဝတော ယေနာယသ္မာ ဥပဝါဏော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ ဥပဝါဏံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဓာဝုသော ဥပဝါဏ၊ အညေ ထေရေ ဘိက္ခူ ဝိဟေသေန္တိ။ မယံ တေန န မုစ္စာမ။ အနစ္ဆရိယံ ခေါ၊ ပနေတံ အာဝုသော ဥပဝါဏ၊ ယံ ဘဂဝါ သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ဧတဒေဝ အာရဗ္ဘ ဥဒါဟရေယျ ယထာ အာယသ္မန္တံယေဝေတ္ထ ဥပဝါဏံ ပဋိဘာသေယျ။ ဣဒါနေဝ အမှာကံ သာရဇ္ဇံ ဩက္ကန္တ’’န္တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ယေန ဥပဋ္ဌာနသာလာ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ နိသဇ္ဇ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ ဥပဝါဏံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ကတီဟိ နု ခေါ၊ ဥပဝါဏ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ထေရော ဘိက္ခု သဗြဟ္မစာရီနံ ပိယော စ ဟောတိ မနာပေါ စ ဂရု စ ဘာဝနီယော စာ’’တိ? ‘‘ပဉ္စဟိ၊ ဘန္တေ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ထေရော ဘိက္ခု သဗြဟ္မစာရီနံ ပိယော စ ဟောတိ မနာပေါ စ ဂရု စ ဘာဝနီယော စ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? ဣဓ၊ ဘန္တေ၊ ထေရော ဘိက္ခု သီလဝါ ဟောတိ…ပေ… သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသု၊ ဗဟုဿုတော ဟောတိ…ပေ… ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ၊ ကလျာဏဝါစော ဟောတိ ကလျာဏဝါက္ကရဏော ပေါရိယာ ဝါစာယ သမန္နာဂတော ဝိဿဋ္ဌာယ အနေလဂလာယ [အနေလဂဠာယ (သျာ။ ကံ။)] အတ္ထဿ ဝိညာပနိယာ၊ စတုန္နံ ဈာနာနံ အာဘိစေတသိကာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနံ နိကာမလာဘီ ဟောတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ၊ အာသဝါနံ ခယာ…ပေ… သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ထေရော ဘိက္ခု သဗြဟ္မစာရီနံ ပိယော စ ဟောတိ မနာပေါ စ ဂရု စ ဘာဝနီယော စာ’’တိ။

‘‘သာဓု သာဓု၊ ဥပဝါဏ! ဣမေဟိ ခေါ၊ ဥပဝါဏ၊ ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ထေရော ဘိက္ခု သဗြဟ္မစာရီနံ ပိယော စ ဟောတိ မနာပေါ စ ဂရု စ ဘာဝနီယော စ။ ဣမေ စေ၊ ဥပဝါဏ၊ ပဉ္စ ဓမ္မာ ထေရဿ ဘိက္ခုနော န သံဝိဇ္ဇေယျုံ၊ တံ သဗြဟ္မစာရီ န သက္ကရေယျုံ န ဂရုံ ကရေယျုံ န မာနေယျုံ န ပူဇေယျုံ ခဏ္ဍိစ္စေန ပါလိစ္စေန ဝလိတ္တစတာယ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ ဥပဝါဏ၊ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ထေရဿ ဘိက္ခုနော သံဝိဇ္ဇန္တိ၊ တသ္မာ တံ သဗြဟ္မစာရီ သက္ကရောန္တိ ဂရုံ ကရောန္တိ မာနေန္တိ ပူဇေန္တီ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ စောဒနာသုတ္တံ

၁၆၇။ တတြ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘စောဒကေန၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခုနာ ပရံ စောဒေတုကာမေန ပဉ္စ ဓမ္မေ အဇ္ဈတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတွာ ပရော စောဒေတဗ္ဗော’’။

‘‘ကတမေ ပဉ္စ? ကာလေန ဝက္ခာမိ၊ နော အကာလေန၊ ဘူတေန ဝက္ခာမိ၊ နော အဘူတေန၊ သဏှေန ဝက္ခာမိ၊ နော ဖရုသေန၊ အတ္ထသံဟိတေန ဝက္ခာမိ၊ နော အနတ္ထသံဟိတေန၊ မေတ္တစိတ္တော [မေတ္တစိတ္တေန (သီ။ ပီ။ က။) စူဠဝ။ ၄၀၀ ပဿိတဗ္ဗံ] ဝက္ခာမိ၊ နော ဒေါသန္တရော [ဒေါသန္တရေန (သီ။ ပီ။ က။)]။ စောဒကေန၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခုနာ ပရံ စောဒေတုကာမေန ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မေ အဇ္ဈတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတွာ ပရော စောဒေတဗ္ဗော။

‘‘ဣဓာဟံ ၊ အာဝုသော၊ ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ပဿာမိ အကာလေန စောဒိယမာနံ နော ကာလေန ကုပိတံ၊ အဘူတေန စောဒိယမာနံ နော ဘူတေန ကုပိတံ၊ ဖရုသေန စောဒိယမာနံ နော သဏှေန ကုပိတံ၊ အနတ္ထသံဟိတေန စောဒိယမာနံ နော အတ္ထသံဟိတေန ကုပိတံ၊ ဒေါသန္တရေန စောဒိယမာနံ နော မေတ္တစိတ္တေန ကုပိတံ။

‘‘အဓမ္မစုဒိတဿ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခုနော ပဉ္စဟာကာရေဟိ အဝိပ္ပဋိသာရော ဥပဒဟာတဗ္ဗော [ဥပဒဟိတဗ္ဗော (သီ။ သျာ။ ပီ။)] – ‘အကာလေနာယသ္မာ စုဒိတော နော ကာလေန ၊ အလံ တေ အဝိပ္ပဋိသာရာယ၊ အဘူတေနာယသ္မာ စုဒိတော နော ဘူတေန ၊ အလံ တေ အဝိပ္ပဋိသာရာယ၊ ဖရုသေနာယသ္မာ စုဒိတော နော သဏှေန၊ အလံ တေ အဝိပ္ပဋိသာရာယ ၊ အနတ္ထသံဟိတေနာယသ္မာ စုဒိတော နော အတ္ထသံဟိတေန၊ အလံ တေ အဝိပ္ပဋိသာရာယ၊ ဒေါသန္တရေနာယသ္မာ စုဒိတော နော မေတ္တစိတ္တေန၊ အလံ တေ အဝိပ္ပဋိသာရာယာ’တိ။ အဓမ္မစုဒိတဿ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခုနော ဣမေဟိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ အဝိပ္ပဋိသာရော ဥပဒဟာတဗ္ဗော။

‘‘အဓမ္မစောဒကဿ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခုနော ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဝိပ္ပဋိသာရော ဥပဒဟာတဗ္ဗော – ‘အကာလေန တေ၊ အာဝုသော၊ စောဒိတော [စုဒိတော (သီ။ သျာ။ ပီ။)] နော ကာလေန၊ အလံ တေ ဝိပ္ပဋိသာရာယ၊ အဘူတေန တေ၊ အာဝုသော၊ စောဒိတော နော ဘူတေန၊ အလံ တေ ဝိပ္ပဋိသာရာယ၊ ဖရုသေန တေ၊ အာဝုသော၊ စောဒိတော နော သဏှေန၊ အလံ တေ ဝိပ္ပဋိသာရာယ၊ အနတ္ထသံဟိတေန တေ၊ အာဝုသော၊ စောဒိတော နော အတ္ထသံဟိတေန၊ အလံ တေ ဝိပ္ပဋိသာရာယ၊ ဒေါသန္တရေန တေ၊ အာဝုသော၊ စောဒိတော နော မေတ္တစိတ္တေန၊ အလံ တေ ဝိပ္ပဋိသာရာယာ’တိ။ အဓမ္မစောဒကဿ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခုနော ဣမေဟိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဝိပ္ပဋိသာရော ဥပဒဟာတဗ္ဗော။ တံ ကိဿ ဟေတု? ယထာ န အညောပိ ဘိက္ခု အဘူတေန စောဒေတဗ္ဗံ မညေယျာတိ။

‘‘ဣဓ ပနာဟံ၊ အာဝုသော၊ ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ပဿာမိ ကာလေန စောဒိယမာနံ နော အကာလေန ကုပိတံ၊ ဘူတေန စောဒိယမာနံ နော အဘူတေန ကုပိတံ၊ သဏှေန စောဒိယမာနံ နော ဖရုသေန ကုပိတံ၊ အတ္ထသံဟိတေန စောဒိယမာနံ နော အနတ္ထသံဟိတေန ကုပိတံ၊ မေတ္တစိတ္တေန စောဒိယမာနံ နော ဒေါသန္တရေန ကုပိတံ။

‘‘ဓမ္မစုဒိတဿ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခုနော ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဝိပ္ပဋိသာရော ဥပဒဟာတဗ္ဗော – ‘ကာလေနာယသ္မာ စုဒိတော နော အကာလေန၊ အလံ တေ ဝိပ္ပဋိသာရာယ၊ ဘူတေနာယသ္မာ စုဒိတော နော အဘူတေန၊ အလံ တေ ဝိပ္ပဋိသာရာယ၊ သဏှေနာယသ္မာ စုဒိတော နော ဖရုသေန၊ အလံ တေ ဝိပ္ပဋိသာရာယ၊ အတ္ထသံဟိတေနာယသ္မာ စုဒိတော နော အနတ္ထသံဟိတေန၊ အလံ တေ ဝိပ္ပဋိသာရာယ၊ မေတ္တစိတ္တေနာယသ္မာ စုဒိတော နော ဒေါသန္တရေန၊ အလံ တေ ဝိပ္ပဋိသာရာယာ’တိ။ ဓမ္မစုဒိတဿ ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခုနော ဣမေဟိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဝိပ္ပဋိသာရော ဥပဒဟာတဗ္ဗော။

‘‘ဓမ္မစောဒကဿ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခုနော ပဉ္စဟာကာရေဟိ အဝိပ္ပဋိသာရော ဥပဒဟာတဗ္ဗော – ‘ကာလေန တေ၊ အာဝုသော၊ စောဒိတော နော အကာလေန၊ အလံ တေ အဝိပ္ပဋိသာရာယ၊ ဘူတေန တေ၊ အာဝုသော၊ စောဒိတော နော အဘူတေန၊ အလံ တေ အဝိပ္ပဋိသာရာယ၊ သဏှေန တေ၊ အာဝုသော၊ စောဒိတော နော ဖရုသေန၊ အလံ တေ အဝိပ္ပဋိသာရာယ၊ အတ္ထသံဟိတေန တေ၊ အာဝုသော၊ စောဒိတော နော အနတ္ထသံဟိတေန၊ အလံ တေ အဝိပ္ပဋိသာရာယ၊ မေတ္တစိတ္တေန တေ၊ အာဝုသော၊ စောဒိတော နော ဒေါသန္တရေန၊ အလံ တေ အဝိပ္ပဋိသာရာယာ’တိ။ ဓမ္မစောဒကဿ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခုနော ဣမေဟိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ အဝိပ္ပဋိသာရော ဥပဒဟာတဗ္ဗော။ တံ ကိဿ ဟေတု? ယထာ အညောပိ ဘိက္ခု ဘူတေန စောဒိတဗ္ဗံ မညေယျာတိ။

‘‘စုဒိတေန၊ အာဝုသော၊ ပုဂ္ဂလေန ဒွီသု ဓမ္မေသု ပတိဋ္ဌာတဗ္ဗံ – သစ္စေ စ၊ အကုပ္ပေ စ။ မံ စေပိ [ပဉ္စဟိ (သျာ။ က။)]၊ အာဝုသော၊ ပရေ စောဒေယျုံ ကာလေန ဝါ အကာလေန ဝါ ဘူတေန ဝါ အဘူတေန ဝါ သဏှေန ဝါ ဖရုသေန ဝါ အတ္ထသံဟိတေန ဝါ အနတ္ထသံဟိတေန ဝါ မေတ္တစိတ္တာ [မေတ္တစိတ္တေန (သီ။ ပီ။ က။) မ။ နိ။ ၁။၂၂၇ ပဿိတဗ္ဗံ] ဝါ ဒေါသန္တရာ [ဒေါသန္တရေန (သီ။ ပီ။ က။)] ဝါ၊ အဟမ္ပိ ဒွီသုယေဝ ဓမ္မေသု ပတိဋ္ဌဟေယျံ – သစ္စေ စ၊ အကုပ္ပေ စ။ သစေ ဇာနေယျံ – ‘အတ္ထေသော မယိ ဓမ္မော’တိ၊ ‘အတ္ထီ’တိ နံ ဝဒေယျံ – ‘သံဝိဇ္ဇတေသော မယိ ဓမ္မော’တိ။ သစေ ဇာနေယျံ – ‘နတ္ထေသော မယိ ဓမ္မော’တိ၊ ‘နတ္ထီ’တိ နံ ဝဒေယျံ – ‘နေသော ဓမ္မော မယိ သံဝိဇ္ဇတီ’တိ။

‘‘ဧဝမ္ပိ ခေါ တေ [ဧဝမ္ပိ ခေါ (က။)]၊ သာရိပုတ္တ၊ ဝုစ္စမာနာ အထ စ ပနိဓေကစ္စေ မောဃပုရိသာ န ပဒက္ခိဏံ ဂဏှန္တီ’’တိ။

‘‘ယေ တေ၊ ဘန္တေ၊ ပုဂ္ဂလာ အဿဒ္ဓါ ဇီဝိကတ္ထာ န သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာ သဌာ မာယာဝိနော ကေတဗိနော [ကေဋုဘိနော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဥဒ္ဓတာ ဥန္နဠာ စပလာ မုခရာ ဝိကိဏ္ဏဝါစာ ဣန္ဒြိယေသု အဂုတ္တဒွါရာ ဘောဇနေ အမတ္တညုနော ဇာဂရိယံ အနနုယုတ္တာ သာမညေ အနပေက္ခဝန္တော သိက္ခာယ န တိဗ္ဗဂါရဝါ ဗာဟုလိကာ သာထလိကာ ဩက္ကမနေ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ ပဝိဝေကေ နိက္ခိတ္တဓုရာ ကုသီတာ ဟီနဝီရိယာ မုဋ္ဌဿတိနော အသမ္ပဇာနာ အသမာဟိတာ ဝိဗ္ဘန္တစိတ္တာ ဒုပ္ပညာ ဧဠမူဂါ၊ တေ မယာ ဧဝံ ဝုစ္စမာနာ န ပဒက္ခိဏံ ဂဏှန္တိ။

‘‘ယေ ပန တေ၊ ဘန္တေ၊ ကုလပုတ္တာ သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာ အသဌာ အမာယာဝိနော အကေတဗိနော အနုဒ္ဓတာ အနုန္နဠာ အစပလာ အမုခရာ အဝိကိဏ္ဏဝါစာ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရာ ဘောဇနေ မတ္တညုနော ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တာ သာမညေ အပေက္ခဝန္တော သိက္ခာယ တိဗ္ဗဂါရဝါ န ဗာဟုလိကာ န သာထလိကာ ဩက္ကမနေ နိက္ခိတ္တဓုရာ ပဝိဝေကေ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ အာရဒ္ဓဝီရိယာ ပဟိတတ္တာ ဥပဋ္ဌိတဿတိနော သမ္ပဇာနာ သမာဟိတာ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ ပညဝန္တော အနေဠမူဂါ၊ တေ မယာ ဧဝံ ဝုစ္စမာနာ ပဒက္ခိဏံ ဂဏှန္တီတိ။

‘‘ယေ တေ၊ သာရိပုတ္တ၊ ပုဂ္ဂလာ အဿဒ္ဓါ ဇီဝိကတ္ထာ န သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာ သဌာ မာယာဝိနော ကေတဗိနော ဥဒ္ဓတာ ဥန္နဠာ စပလာ မုခရာ ဝိကိဏ္ဏဝါစာ ဣန္ဒြိယေသု အဂုတ္တဒွါရာ ဘောဇနေ အမတ္တညုနော ဇာဂရိယံ အနနုယုတ္တာ သာမညေ အနပေက္ခဝန္တော သိက္ခာယ န တိဗ္ဗဂါရဝါ ဗာဟုလိကာ သာထလိကာ ဩက္ကမနေ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ ပဝိဝေကေ နိက္ခိတ္တဓုရာ ကုသီတာ ဟီနဝီရိယာ မုဋ္ဌဿတိနော အသမ္ပဇာနာ အသမာဟိတာ ဝိဗ္ဘန္တစိတ္တာ ဒုပ္ပညာ ဧဠမူဂါ၊ တိဋ္ဌန္တု တေ။

‘‘ယေ ပန၊ တေ သာရိပုတ္တ၊ ကုလပုတ္တာ သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာ အသဌာ အမာယာဝိနော အကေတဗိနော အနုဒ္ဓတာ အနုန္နဠာ အစပလာ အမုခရာ အဝိကိဏ္ဏဝါစာ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရာ ဘောဇနေ မတ္တညုနော ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တာ သာမညေ အပေက္ခဝန္တော သိက္ခာယ တိဗ္ဗဂါရဝါ န ဗာဟုလိကာ န သာထလိကာ ဩက္ကမနေ နိက္ခိတ္တဓုရာ ပဝိဝေကေ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ အာရဒ္ဓဝီရိယာ ပဟိတတ္တာ ဥပဋ္ဌိတဿတိနော သမ္ပဇာနာ သမာဟိတာ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ ပညဝန္တော အနေဠမူဂါ၊ တေ တွံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဝဒေယျာသိ ။ ဩဝဒ၊ သာရိပုတ္တ ၊ သဗြဟ္မစာရီ၊ အနုသာသ၊ သာရိပုတ္တ၊ သဗြဟ္မစာရီ – ‘အသဒ္ဓမ္မာ ဝုဋ္ဌာပေတွာ သဒ္ဓမ္မေ ပတိဋ္ဌာပေဿာမိ သဗြဟ္မစာရီ’တိ။ ဧဝဉှိ တေ၊ သာရိပုတ္တ၊ သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ သတ္တမံ။

၈။ သီလသုတ္တံ

၁၆၈။ တတြ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဒုဿီလဿ၊ အာဝုသော၊ သီလဝိပန္နဿ ဟတူပနိသော ဟောတိ သမ္မာသမာဓိ၊ သမ္မာသမာဓိမှိ အသတိ သမ္မာသမာဓိဝိပန္နဿ ဟတူပနိသံ ဟောတိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနံ၊ ယထာဘူတဉာဏဒဿနေ အသတိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနဝိပန္နဿ ဟတူပနိသော ဟောတိ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂေါ၊ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂေ အသတိ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂဝိပန္နဿ ဟတူပနိသံ ဟောတိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ။ သေယျထာပိ၊ အာဝုသော၊ ရုက္ခော သာခါပလာသဝိပန္နော။ တဿ ပပဋိကာပိ န ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ၊ တစောပိ …ပေ… ဖေဂ္ဂုပိ… သာရောပိ န ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဒုဿီလဿ သီလဝိပန္နဿ ဟတူပနိသော ဟောတိ သမ္မာသမာဓိ၊ သမ္မာသမာဓိမှိ အသတိ သမ္မာသမာဓိဝိပန္နဿ ဟတူပနိသံ ဟောတိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနံ၊ ယထာဘူတဉာဏဒဿနေ အသတိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနဝိပန္နဿ ဟတူပနိသော ဟောတိ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂေါ၊ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂေ အသတိ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂဝိပန္နဿ ဟတူပနိသံ ဟောတိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ။

‘‘သီလဝတော၊ အာဝုသော၊ သီလသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နော ဟောတိ သမ္မာသမာဓိ၊ သမ္မာသမာဓိမှိ သတိ သမ္မာသမာဓိသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နံ ဟောတိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနံ၊ ယထာဘူတဉာဏဒဿနေ သတိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နော ဟောတိ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂေါ၊ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂေ သတိ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နံ ဟောတိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ။ သေယျထာပိ၊ အာဝုသော၊ ရုက္ခော၊ သာခါပလာသသမ္ပန္နော။ တဿ ပပဋိကာပိ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ၊ တစောပိ…ပေ… ဖေဂ္ဂုပိ… သာရောပိ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ သီလဝတော သီလသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နော ဟောတိ သမ္မာသမာဓိ၊ သမ္မာသမာဓိမှိ သတိ သမ္မာသမာဓိသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နံ ဟောတိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနံ၊ ယထာဘူတဉာဏဒဿနေ သတိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နော ဟောတိ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂေါ၊ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂေ သတိ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နံ ဟောတိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿန’’န္တိ [အ။ နိ။ ၅။၁၆၈၊ ၆။၅၀၊ ၇။၆၅]။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ခိပ္ပနိသန္တိသုတ္တံ

၁၆၉။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယေနာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ သာရိပုတ္တေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ [သာရာဏီယံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ ဘိက္ခု ခိပ္ပနိသန္တိ စ ဟောတိ၊ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သုဂ္ဂဟိတဂ္ဂါဟီ စ၊ ဗဟုဉ္စ ဂဏှာတိ၊ ဂဟိတဉ္စဿ နပ္ပမုဿတီ’’တိ? ‘‘အာယသ္မာ ခေါ အာနန္ဒော ဗဟုဿုတော။ ပဋိဘာတု အာယသ္မန္တံယေဝ အာနန္ဒ’’န္တိ။ ‘‘တေနဟာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ သုဏာဟိ၊ သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ၊ ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပစ္စဿောသိ။ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဣဓာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ ဘိက္ခု အတ္ထကုသလော စ ဟောတိ၊ ဓမ္မကုသလော စ၊ ဗျဉ္ဇနကုသလော စ ၊ နိရုတ္တိကုသလော စ၊ ပုဗ္ဗာပရကုသလော စ။ ဧတ္တာဝတာ ခေါ ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ ဘိက္ခု ခိပ္ပနိသန္တိ စ ဟောတိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု၊ သုဂ္ဂဟိတဂ္ဂါဟီ စ၊ ဗဟုဉ္စ ဂဏှာတိ၊ ဂဟိတဉ္စဿ နပ္ပမုဿတီ’’တိ။ ‘‘အစ္ဆရိယံ၊ အာဝုသော! အဗ္ဘုတံ၊ အာဝုသော!! ယာဝ သုဘာသိတံ စိဒံ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန။ ဣမေဟိ စ မယံ ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတံ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဓာရေမ – ‘အာယသ္မာ အာနန္ဒော အတ္ထကုသလော ဓမ္မကုသလော ဗျဉ္ဇနကုသလော နိရုတ္တိကုသလော ပုဗ္ဗာပရကုသလော’’’တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဘဒ္ဒဇိသုတ္တံ

၁၇၀။ ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ကောသမ္ဗိယံ ဝိဟရတိ ဃောသိတာရာမေ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဘဒ္ဒဇိ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ အာယသ္မန္တံ ဘဒ္ဒဇိံ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ အာဝုသော ဘဒ္ဒဇိ၊ ဒဿနာနံ အဂ္ဂံ၊ ကိံ သဝနာနံ အဂ္ဂံ၊ ကိံ သုခါနံ အဂ္ဂံ၊ ကိံ သညာနံ အဂ္ဂံ၊ ကိံ ဘဝါနံ အဂ္ဂ’’န္တိ?

‘‘အတ္ထာဝုသော၊ ဗြဟ္မာ အဘိဘူ အနဘိဘူတော အညဒတ္ထုဒသော ဝသဝတ္တီ၊ ယော တံ ဗြဟ္မာနံ ပဿတိ၊ ဣဒံ ဒဿနာနံ အဂ္ဂံ။ အတ္ထာဝုသော၊ အာဘဿရာ နာမ ဒေဝါ သုခေန အဘိသန္နာ ပရိသန္နာ။ တေ ကဒါစိ ကရဟစိ ဥဒါနံ ဥဒါနေန္တိ – ‘အဟော သုခံ၊ အဟော သုခ’န္တိ! ယော တံ သဒ္ဒံ သုဏာတိ၊ ဣဒံ သဝနာနံ အဂ္ဂံ။ အတ္ထာဝုသော၊ သုဘကိဏှာ နာမ ဒေဝါ။ တေ သန္တံယေဝ တုသိတာ သုခံ ပဋိဝေဒေန္တိ၊ ဣဒံ သုခါနံ အဂ္ဂံ။ အတ္ထာဝုသော၊ အာကိဉ္စညာယတနူပဂါ ဒေဝါ၊ ဣဒံ သညာနံ အဂ္ဂံ။ အတ္ထာဝုသော၊ နေဝသညာနာသညာယတနူပဂါ ဒေဝါ၊ ဣဒံ ဘဝါနံ အဂ္ဂ’’န္တိ။ ‘‘သမေတိ ခေါ ဣဒံ အာယသ္မတော ဘဒ္ဒဇိဿ၊ ယဒိဒံ ဗဟုနာ ဇနေနာ’’တိ?

‘‘အာယသ္မာ ခေါ၊ အာနန္ဒော၊ ဗဟုဿုတော။ ပဋိဘာတု အာယသ္မန္တံယေဝ အာနန္ဒ’’န္တိ။ ‘‘တေနဟာဝုသော ဘဒ္ဒဇိ၊ သုဏာဟိ၊ သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ၊ ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခေါ အာယသ္မာ ဘဒ္ဒဇိ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပစ္စဿောသိ။ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဧတဒဝေါစ –

‘‘ယထာ ပဿတော ခေါ၊ အာဝုသော၊ အနန္တရာ အာသဝါနံ ခယော ဟောတိ၊ ဣဒံ ဒဿနာနံ အဂ္ဂံ။ ယထာ သုဏတော အနန္တရာ အာသဝါနံ ခယော ဟောတိ၊ ဣဒံ သဝနာနံ အဂ္ဂံ။ ယထာ သုခိတဿ အနန္တရာ အာသဝါနံ ခယော ဟောတိ၊ ဣဒံ သုခါနံ အဂ္ဂံ။ ယထာ သညိဿ အနန္တရာ အာသဝါနံ ခယော ဟောတိ၊ ဣဒံ သညာနံ အဂ္ဂံ။ ယထာ ဘူတဿ အနန္တရာ အာသဝါနံ ခယော ဟောတိ၊ ဣဒံ ဘဝါနံ အဂ္ဂ’’န္တိ။ ဒသမံ။

အာဃာတဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဒွေ အာဃာတဝိနယာ၊ သာကစ္ဆာ သာဇီဝတော ပဉှံ၊

ပုစ္ဆာ နိရောဓော စောဒနာ၊ သီလံ နိသန္တိ ဘဒ္ဒဇီတိ။