📜

(၁၄) ၄။ ရာဇဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမစက္ကာနုဝတ္တနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃၁။ စတုတ္ထဿ ပဌမေ အတ္ထညူတိ ဟိတညူ။ ဟိတပရိယာယော ဟေတ္ထ အတ္ထ-သဒ္ဒေါ ‘‘အတ္တတ္ထော ပရတ္ထော’’တိအာဒီသု (မဟာနိ။ ၆၉၊ စူဠနိ။ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော ၈၅၊ ပဋိ။ မ။ ၃။၅) ဝိယ။ ယသ္မာ စေသ ပရေသံ ဟိတံ ဇာနန္တော တေ အတ္တနိ ရဉ္ဇေတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ရဉ္ဇိတုံ ဇာနာတီ’’တိ။ ဒဏ္ဍေတိ အပရာဓာနုရူပေ ဒဏ္ဍနေ။ ဗလမှီတိ ဗလကာယေ။ ပဉ္စ အတ္ထေတိ အတ္တတ္ထော၊ ပရတ္ထော၊ ဥဘယတ္ထော၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကော အတ္ထော၊ သမ္ပရာယိကော အတ္ထောတိ ဧဝံ ပဉ္စပ္ပဘေဒေ အတ္ထေ။ စတ္တာရော ဓမ္မေတိ စတုသစ္စဓမ္မေ၊ ကာမရူပါရူပလောကုတ္တရဘေဒေ ဝါ စတ္တာရော ဓမ္မေ။ ပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂမတ္တညုတာယ ဧဝ ပရိယေသနဝိဿဇ္ဇနမတ္တညုတာပိ ဗောဓိတာ ဟောန္တီတိ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂမတ္တံ ဇာနာတိ’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။

ဥတ္တရတိ အတိက္ကမတိ၊ အဘိဘဝတီတိ ဝါ ဥတ္တရံ၊ နတ္ထိ ဧတ္ထ ဥတ္တရန္တိ အနုတ္တရံ။ အနတိသယံ၊ အပ္ပဋိဘာဂံ ဝါ အနေကာသု ဒေဝမနုဿပရိသာသု အနေကသတက္ခတ္တုံ တေသံ အရိယသစ္စပ္ပဋိဝေဓသမ္ပာဒနဝသေန ပဝတ္တာ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာ ဓမ္မစက္ကံ။ အပိစ သဗ္ဗပဌမံ အညာတကောဏ္ဍညပ္ပမုခါယ အဋ္ဌာရသပရိသဂဏာယ ဗြဟ္မကောဋိယာ စတုသစ္စဿ ပဋိဝေဓဝိဓာယိနီ ယာ ဓမ္မဒေသနာ၊ တဿာ သာတိသယာ ဓမ္မစက္ကသမညာ။ တတ္ထ သတိပဋ္ဌာနာတိဓမ္မော ဧဝ ပဝတ္တနဋ္ဌေန စက္ကန္တိ ဓမ္မစက္ကံ။ စက္ကန္တိ ဝါ အာဏာ ဓမ္မတော အနပေတတ္တာ၊ ဓမ္မဉ္စ တံ စက္ကဉ္စာတိ ဓမ္မစက္ကံ။ ဓမ္မေန ဉာယေန စက္ကန္တိပိ ဓမ္မစက္ကံ။ ယထာဟ ‘‘ဓမ္မဉ္စ ပဝတ္တေတိ စက္ကဉ္စာတိ ဓမ္မစက္ကံ၊ စက္ကဉ္စ ပဝတ္တေတိ ဓမ္မဉ္စာတိ ဓမ္မစက္ကံ၊ ဓမ္မေန ပဝတ္တေတီတိ ဓမ္မစက္က’’န္တိအာဒိ (ပဋိ။ မ။ ၂။၄၀-၄၁)။ အပ္ပဋိဝတ္တိယန္တိ ဓမ္မိဿရဿ ဘဂဝတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဓမ္မစက္ကဿ အနုတ္တရဘာဝတော အပ္ပဋိသေဓနီယံ။ ကေဟိ ပန အပ္ပဋိဝတ္တိယန္တိ အာဟ – ‘‘သမဏေန ဝါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သမဏေနာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပဂတေန။ ဗြာဟ္မဏေနာတိ ဇာတိဗြာဟ္မဏေန။ သာသနပရမတ္ထသမဏဗြာဟ္မဏာနဉှိ ပဋိလောမစိတ္တံယေဝ နတ္ထိ။ ဒေဝေနာတိ ကာမာဝစရဒေဝေန။ ကေနစီတိ ယေန ကေနစိ အဝသိဋ္ဌပါရိသဇ္ဇေန။ ဧတ္တာဝတာ အဋ္ဌန္နမ္ပိ ပရိသာနံ အနဝသေသပရိယာဒါနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ လောကသ္မိန္တိ သတ္တလောကေ။

ပဌမစက္ကာနုဝတ္တနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယစက္ကာနုဝတ္တနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃၂။ ဒုတိယေ စက္ကဝတ္တိဝတ္တန္တိ ဒသဝိဓံ၊ ဒွါဒသဝိဓံ ဝါ စက္ကဝတ္တိဘာဝါဝဟံ ဝတ္တံ။ တတ္ထ အန္တောဇနသ္မိံ ဗလကာယေ ဓမ္မိကာယေဝ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိယာ သံဝိဓာနံ၊ ခတ္တိယေသု၊ အနုယန္တေသု၊ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသု၊ နေဂမဇာနပဒေသု၊ သမဏဗြာဟ္မဏေသု၊ မိဂပက္ခီသု၊ အဓမ္မိကပဋိက္ခေပေါ၊ အဓနာနံ ဓနာနုပ္ပဒါနံ၊ သမဏဗြာဟ္မဏေ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှပုစ္ဆနန္တိ ဣဒံ ဒသဝိဓံ စက္ကဝတ္တိဝတ္တံ။ ဣဒမေဝ စ ဂဟပတိကေ ပက္ခိဇာတေ စ ဝိသုံ ကတွာ ဂဟဏဝသေန ဒွါဒသဝိဓံ။ ပိတရာ ပဝတ္တိတမေဝ အနုပ္ပဝတ္တေတီတိ ဒသဝိဓံ ဝါ ဒွါဒသဝိဓံ ဝါ စက္ကဝတ္တိဝတ္တံ ပူရေတွာ နိသိန္နဿ ပုတ္တဿ အညံ ပါတုဘဝတိ၊ သော တံ ပဝတ္တေတိ။ ရတနမယတ္တာ ပန သဒိသဋ္ဌေန တဒေဝေတန္တိ ကတွာ ‘‘ပိတရာ ပဝတ္တိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ဝါ သော ‘‘အပ္ပောဿုက္ကော၊ တွံ ဒေဝ၊ ဟောဟိ၊ အဟမနုသာသိဿာမီ’’တိ အာဟ။ တသ္မာ ပိတရာ ပဝတ္တိတံ အာဏာစက္ကံ အနုပ္ပဝတ္တေတိ နာမာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယဉှိ အတ္တနော ပုညာနုဘာဝသိဒ္ဓံ စက္ကရတနံ၊ တံ နိပ္ပရိယာယတော တေန ပဝတ္တိတံ နာမ၊ နေတရန္တိ ပဌမနယော ဝုတ္တော။ ယသ္မာ ပဝတ္တိတဿေဝ အနုဝတ္တနံ၊ ပဌမနယော စ တံသဒိသေ တဗ္ဗောဟာရဝသေန ဝုတ္တောတိ တံ အနာဒိယိတွာ ဒုတိယနယော ဝုတ္တော။

ဒုတိယစက္ကာနုဝတ္တနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ယဿံဒိသံသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃၄။ စတုတ္ထေ ‘‘ဥဘတော သုဇာတော’’တိ ဧတ္တကေ ဝုတ္တေ ယေဟိ ကေဟိစိ ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ သုဇာတတာ ပညာပေယျ၊ သုဇာတ-သဒ္ဒေါ စ ‘‘သုဇာတော စာရုဒဿနော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၃၉၉၊ သု။ နိ။ ၅၅၃၊ ထေရဂါ။ ၈၁၈) အာရောဟသမ္ပတ္တိပရိယာယောတိ ဇာတိဝသေန သုဇာတတံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘မာတိတော စ ပိတိတော စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အနောရသပုတ္တဝသေနပိ လောကေ မာတုပိတုသမညာ ဒိဿတိ၊ ဣဓ ပန သာ ဩရသပုတ္တဝသေန ဣစ္ဆိတာတိ ဒဿေတုံ ‘‘သံသုဒ္ဓဂ္ဂဟဏိကော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာတိ ဓာရေတီတိ ဂဟဏီ၊ ဂဗ္ဘာသယသညိတော မာတုကုစ္ဆိပ္ပဒေသော။ တေနာဟ ‘‘သံသုဒ္ဓါယ မာတုကုစ္ဆိယာ သမန္နာဂတော’’တိ။ ယထာဘုတ္တဿ အာဟာရဿ ဝိပါစနဝသေန ဂဏှနတော အဆဍ္ဍနတော ဂဟဏီ၊ တေဇောဓာတု။ ပိတာ စ မာတာ စ ပိတရော။ ပိတူနံ ပိတရော ပိတာမဟာ။ တေသံ ယုဂေါ ပိတာမဟယုဂေါ၊ တသ္မာ ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ၊ ပိတာမဟဒွန္ဒာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝဉှိ ပိတာမဟဂ္ဂဟဏေနေဝ မာတာမဟောပိ ဂဟိတောတိ သော အဋ္ဌကထာယံ ဝိသုံ န ဥဒ္ဓတော။ ယုဂ-သဒ္ဒေါ စေတ္ထ ဧကသေသနယေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော ‘‘ယုဂေါ စ ယုဂေါ စ ယုဂေါ’’တိ။ ဧဝဉှိ တတ္ထ တတ္ထ ဒွိန္နံ ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘တတော ဥဒ္ဓံ သဗ္ဗေပိ ပုဗ္ဗပုရိသာ ပိတာမဟဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတာ’’တိ။ ပုရိသဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသဝသေန ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ ‘‘မာတိတော’’တိ ပါဠိဝစနံ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။

အက္ခိတ္တောတိ အပ္ပတ္တက္ခေပေါ။ အနဝက္ခိတ္တောတိ သမ္ပတ္တဝိဝါဒါဒီသု န အဝက္ခိတ္တော န ဆဍ္ဍိတော။ ဇာတိဝါဒေနာတိ ဟေတုမှိ ကရဏဝစနန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ကေန ကာရဏေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဥဘတော…ပေ… ပိတာမဟယုဂါ’’တိ ဧတေန ခတ္တိယဿ ယောနိဒေါသာဘာဝေါ ဒဿိတော သံသုဒ္ဓဂ္ဂဟဏိကဘာဝကိတ္တနတော။ ‘‘အက္ခိတ္တော’’တိ ဣမိနာ ကိရိယာပရာဓာဘာဝေါ။ ကိရိယာပရာဓေန ဟိ သတ္တာ ခေပံ ပါပုဏန္တိ။ ‘‘အနုပက္ကုဋ္ဌော’’တိ ဣမိနာ အယုတ္တသံသဂ္ဂါဘာဝေါ။ အယုတ္တသံသဂ္ဂဉှိ ပဋိစ္စ သတ္တာ အက္ကောသံ လဘန္တိ။

အဍ္ဎတာ နာမ ဝိဘဝသမ္ပန္နတာ၊ သာ တံ တံ ဥပါဒါယုပါဒါယ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ယော ကောစိ အတ္တနော သန္တကေန ဝိဘဝေန အဍ္ဎော ဟောတီ’’တိ။ တထာ မဟဒ္ဓနတာပီတိ တံ ဥက္ကံသဂတံ ဒဿေတုံ ‘‘မဟတာ အပရိမာဏသင်္ခေန ဓနေန သမန္နာဂတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ဝိသေသတော ကာမာ ဘောဂါ နာမာတိ အာဟ ‘‘ပဉ္စကာမဂုဏဝသေနာ’’တိ။ ကောဋ္ဌံ ဝုစ္စတိ ဓညဿ အာဝသနဋ္ဌာနံ၊ ကောဋ္ဌဘူတံ အဂါရံ ကောဋ္ဌာဂါရံ။ တေနာဟ ‘‘ဓညေန စ ပရိပုဏ္ဏကောဋ္ဌာဂါရော’’တိ။ ဧဝံ သာရဂဗ္ဘံ ကောသော၊ ဓညပရိဋ္ဌပနဋ္ဌာနဉ္စ ကောဋ္ဌာဂါရန္တိ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တတော အညထာ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယထာ အသိနော တိက္ခဘာဝပရိဟာရကော ပဋိစ္ဆဒေါ ‘‘ကောသော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ရညော တိက္ခဘာဝပရိဟာရံ ကတွာ စတုရင်္ဂိနီ သေနာ ကောသောတိ အာဟ ‘‘စတုဗ္ဗိဓော ကောသော ဟတ္ထီ အဿာ ရထာ ပတ္တီ’’တိ။ ဝတ္ထကောဋ္ဌာဂါရဂ္ဂဟဏေနေဝ သဗ္ဗဿပိ ဘဏ္ဍဋ္ဌပနဋ္ဌာနဿ ဂဟိတတ္တာ ‘‘တိဝိဓံ ကောဋ္ဌာဂါရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ယဿာ ပညာယ ဝသေန ပုရိသော ‘‘ပဏ္ဍိတော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ပဏ္ဍိစ္စန္တိ အာဟ ‘‘ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတော’’တိ။ တံတံဣတိကတ္တဗ္ဗတာသု ဆေကဘာဝေါ ဗျတ္တဘာဝေါ ဝေယျတ္တိယံ။ သမ္မောဟံ ဟိံသတိ ဝိဓမတီတိ မေဓာ၊ သာ ဧတဿ အတ္ထီတိ မေဓာဝီ။ ဌာနေ ဌာနေ ဥပ္ပတ္တိ ဧတိဿာ အတ္ထီတိ ဌာနုပ္ပတ္တိ၊ ဌာနသော ဥပ္ပဇ္ဇနပညာ။ ဝဍ္ဎိအတ္ထေတိ ဝဍ္ဎိသင်္ခါတေ အတ္ထေ။

ယဿံဒိသံသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅-၉။ ပတ္ထနာသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၃၅-၉။ ပဉ္စမေ ဟတ္ထိသ္မိန္တိ ဟတ္ထိသိပ္ပေ။ ဟတ္ထီတိ ဟိ ဟတ္ထိဝိသယတ္တာ ဟတ္ထိသန္နိဿိတတ္တာ စ ဟတ္ထိသိပ္ပံ ဂဟိတံ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဝယတီတိ ဝယော၊ သောဘနေသု ကတ္ထစိ အပက္ခလန္တော အဝိတ္ထာယန္တော တာနိ သန္ဓာရေတုံ သက္ကောတီတိ အတ္ထော။ န ဝယော အဝယော၊ တာနိ အတ္ထတော သဒ္ဒတော စ သန္ဓာရေတုံ န သက္ကောတိ။ အဝယော န ဟောတီတိ အနဝယော။ ဒွေ ပဋိသေဓာ ပကတိံ ဂမေန္တီတိ အာဟ ‘‘အနဝယောတိ သမတ္ထော’’တိ။ ဆဋ္ဌာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

ပတ္ထနာသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ သောတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၄၀။ ဒသမေ တိဗ္ဗာနန္တိ တိက္ခာနံ။ ခရာနန္တိ ကက္ကသာနံ။ ကဋုကာနန္တိ ဒါရုဏာနံ။ အသာတာနန္တိ နသာတာနံ အပ္ပိယာနံ။ န တာသု မနော အပ္ပေတိ၊ န တာ မနံ အပ္ပာယန္တိ ဝဍ္ဎေန္တီတိ အမနာပါ။

သောတသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရာဇဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။