📜

(၂၀) ၅။ ဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂေါ

၁။ သောဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၉၁။ ပဉ္စမဿ ပဌမေ သမ္ပိယေနေဝါတိ အညမညပေမေနေဝ ကာယေန စ စိတ္တေန စ မိဿီဘူတာ သင်္ဃဋ္ဋိတာ သံသဋ္ဌာ ဟုတွာ သံဝါသံ ဝတ္တေန္တိ၊ န အပ္ပိယေန နိဂ္ဂဟေန ဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ပိယ’’န္တိအာဒိ။ ဥဒရံ အဝဒိဟတိ ဥပစိနောတိ ပူရေတီတိ ဥဒရာဝဒေဟကံ။ ဘာဝနပုံသကဉ္စေတံ၊ ဥဒရာဝဒေဟကံ ကတွာ ဥဒရံ ပူရေတွာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဥဒရံ အဝဒိဟိတွာ’’တိအာဒိ။

သောဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒေါဏဗြာဟ္မဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၉၂။ ဒုတိယေ ပဝတ္တာရောတိ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၂၈၅) ပါဝစနဘာဝေန ဝတ္တာရော။ ယသ္မာ တေ တေသံ မန္တာနံ ပဝတ္တနကာ၊ တသ္မာ အာဟ ‘‘ပဝတ္တယိတာရော’’တိ။ သုဒ္ဒေ ဗဟိ ကတွာ ရဟောဘာသိတဗ္ဗဋ္ဌေန မန္တာ ဧဝ တံတံအတ္ထပ္ပဋိပတ္တိဟေတုတာယ မန္တပဒံ။ အနုပနီတာသာဓာရဏတာယ ရဟဿဘာဝေန ဝတ္တဗ္ဗကိရိယာယ အဓိဂမူပါယံ။ သဇ္ဈာယိတန္တိ ဂါယနဝသေန သဇ္ဈာယိတံ။ တံ ပန ဥဒတ္တာနုဒတ္တာဒီနံ သရာနံ သမ္ပဒါဝသေနေဝ ဣစ္ဆိတန္တိ အာဟ ‘‘သရသမ္ပတ္တိဝသေနာ’’တိ။ အညေသံ ဝုတ္တန္တိ ပါဝစနဘာဝေန အညေသံ ဝုတ္တံ။ သမုပဗျူဠှန္တိ သင်္ဂဟေတွာ ဥပရူပရိ သညူဠှံ။ ရာသိကတန္တိ ဣရုဝေဒယဇုဝေဒသာမဝေဒါဒိဝသေန၊ တတ္ထာပိ ပစ္စေကံ မန္တဗြဟ္မာဒိဝသေန၊ အဇ္ဈာယာနုဝါကာဒိဝသေန စ ရာသိကတံ။ တေသန္တိ မန္တာနံ ကတ္တူနံ။ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဩလောကေတွာတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုပရိဘဏ္ဍေန ယထာကမ္မူပဂဉာဏေန သတ္တာနံ ကမ္မဿကတာဒိံ၊ ပစ္စက္ခတော ဒဿနဋ္ဌေန ဒိဗ္ဗစက္ခုသဒိသေန ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏေန အတီတကပ္ပေ ဗြာဟ္မဏာနံ မန္တဇ္ဈေနဝိဓိဉ္စ ဩလောကေတွာ။ ပါဝစနေန သဟ သံသန္ဒေတွာတိ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ယံ ဝစနံ ဝဋ္ဋသန္နိဿိတံ၊ တေန သဟ အဝိရုဒ္ဓံ ကတွာ။ န ဟိ တေသံ ဝိဝဋ္ဋသန္နိဿိတော အတ္ထော ပစ္စက္ခော ဟောတိ။ အပရာပရေတိ အဋ္ဌကာဒီဟိ အပရာပရေ ပစ္ဆိမာ ဩက္ကာကရာဇကာလာဒီသု ဥပ္ပန္နာ။ ပက္ခိပိတွာတိ အဋ္ဌကာဒီဟိ ဂန္ထိတမန္တပဒေသု ကိလေသသန္နိဿိတပဒါနံ တတ္ထ တတ္ထ ပဒေ ပက္ခိပနံ ကတွာ။ ဝိရုဒ္ဓေ အကံသူတိ ဗြာဟ္မဏဓမ္မိကသုတ္တာဒီသု (သု။ နိ။ ဗြာဟ္မဏဓမ္မိကသုတ္တံ ၂၈၆ အာဒယော) အာဂတနယေန သံကိလေသတ္ထဒီပနတော ပစ္စနီကဘူတေ အကံသု။

ဥသူနံ အသနကမ္မံ ဣဿတ္ထံ၊ ဓနုသိပ္ပေန ဇီဝိကာ။ ဣဓ ပန ဣဿတ္ထံ ဝိယာတိ ဣဿတ္ထံ၊ သဗ္ဗအာဝုဓဇီဝိကာတိ အာဟ ‘‘ယောဓာဇီဝကမ္မေနာ’’တိ၊ အာဝုဓံ ဂဟေတွာ ဥပဋ္ဌာနကမ္မေနာတိ အတ္ထော။ ရာဇပေါရိသံ နာမ ဝိနာ အာဝုဓေန ပေါရောဟေစ္စာမစ္စကမ္မာဒိရာဇကမ္မံ ကတွာ ရာဇုပဋ္ဌာနံ။ သိပ္ပညတရေနာတိ ဂဟိတာဝသေသေန ဟတ္ထိအဿသိပ္ပာဒိနာ။ ကုမာရဘာဝတော ပဘုတိ စရဏေန ကောမာရဗြဟ္မစရိယံ။

ဥဒကံ ပါတေတွာ ဒေန္တီတိ ဒွါရေ ဌိတဿေဝ ဗြာဟ္မဏဿ ဟတ္ထေ ဥဒကံ အာသိဉ္စန္တာ ‘‘ဣဒံ တေ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဘရိယံ ပေါသာပနတ္ထာယ ဒေမာ’’တိ ဝတွာ ဒေန္တိ။ ကသ္မာ ပန တေ ဧဝံ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတွာပိ ဒါရံ ပရိယေသန္တိ၊ န ယာဝဇီဝံ ဗြဟ္မစာရိနော ဟောန္တီတိ? မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဝသေန။ တေသဉှီ ဧဝံ ဒိဋ္ဌိ ဟောတိ ‘‘ယော ပုတ္တံ န ဥပ္ပာဒေတိ၊ သော ကုလဝံသစ္ဆေဒကရော ဟောတိ၊ တတော နိရယေ ပစ္စတီ’’တိ။ စတ္တာရော ကိရ အဘာယိတဗ္ဗံ ဘာယန္တိ ဂဏ္ဍုပ္ပာဒကော၊ ကိကီ၊ ကောန္တိနီ၊ ဗြာဟ္မဏောတိ။ ဂဏ္ဍုပ္ပာဒါ ကိရ မဟာပထဝိယာ ခယနဘယေန မတ္တဘောဇနာ ဟောန္တိ၊ န ဗဟုံ မတ္တိကံ ခါဒန္တိ။ ကိကီ သကုဏိကာ အာကာသပတနဘယေန အဏ္ဍဿ ဥပရိ ဥတ္တာနာ သေတိ။ ကောန္တိနီ သကုဏီ ပထဝီကမ္ပနဘယေန ပါဒေဟိ ဘူမိံ န သုဋ္ဌု အက္ကမတိ။ ဗြာဟ္မဏာ ကုလဝံသူပစ္ဆေဒဘယေန ဒါရံ ပရိယေသန္တိ။ အာဟု စေတ္ထ –

‘‘ဂဏ္ဍုပ္ပာဒေါ ကိကီ စေဝ၊ ကောန္တီ ဗြာဟ္မဏဓမ္မိကော၊

ဧတေ အဘယံ ဘာယန္တိ၊ သမ္မူဠှာ စတုရော ဇနာ’’တိ။ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၉၃)၊

သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

ဒေါဏဗြာဟ္မဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ သင်္ဂါရဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၉၃။ တတိယေ (သံ။ နိ။ ဋီ။ ၂။၅။၂၃၆) ပဌမညေဝါတိ ပုရေတရံယေဝ၊ အသဇ္ဈာယကတာနံ မန္တာနံ အပ္ပဋိဘာနံ ပဂေဝ ပဌမံယေဝ သိဒ္ဓံ၊ တတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ ပရိယုဋ္ဌာနံ နာမ အဘိဘဝေါ ဂဟဏန္တိ အာဟ ‘‘ကာမရာဂပရိယုဋ္ဌိတေနာတိ ကာမရာဂဂ္ဂဟိတေနာ’’တိ။ ဝိက္ခမ္ဘေတိ အပနေတီတိ ဝိက္ခမ္ဘနံ၊ ပဋိပက္ခတော နိဿရတိ ဧတေနာတိ နိဿရဏံ။ ဝိက္ခမ္ဘနဉ္စ တံ နိဿရဏဉ္စာတိ ဝိက္ခမ္ဘနနိဿရဏံ။ တေနာဟ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ အတ္တနာ အရဏီယော ပတ္တဗ္ဗော အတ္ထော အတ္တတ္ထော။ တထာ ပရတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘အနိစ္စတော အနုပဿန္တော နိစ္စသညံ ပဇဟတီ’’တိအာဒီသု (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၂) ဗျာပါဒါဒီနံ အနာဂတတ္တာ ဗျာပါဒဝါရေ တဒင်္ဂနိဿရဏံ န ဂဟိတံ။ ကိဉ္စာပိ န ဂဟိတံ၊ ပဋိသင်္ခါနဝသေန တဿ ဝိနောဒေတဗ္ဗတာယ တဒင်္ဂနိဿရဏမ္ပိ လဗ္ဘတေဝါတိ သက္ကာ ဝိညာတုံ။ အာလောကသညာ ဥပစာရပ္ပတ္တာ ဝါ အပ္ပနာပ္ပတ္တာ ဝါ။ ယော ကောစိ ကသိဏဇ္ဈာနာဒိဘေဒေါ သမထော။ ဓမ္မဝဝတ္ထာနံ ဥပစာရပ္ပနာပ္ပတ္တဝသေန ဂဟေတဗ္ဗံ။

ကုဓိတောတိ တတ္တော။ ဥဿူရကဇာတောတိ တဿေဝ ကုဓိတဘာဝဿ ဥဿူရကံ အစ္စုဏှတံ ပတ္တော။ တေနာဟ ‘‘ဥသုမကဇာတော’’တိ။ တိလဗီဇကာဒိဘေဒေနာတိ တိလဗီဇကဏ္ဏိကကေသရာဒိဘေဒေန သေဝါလေန။ ပဏကေနာတိ ဥဒကပိစ္ဆိလ္လေန။ အပ္ပသန္နော အာကုလတာယ။ အသန္နိသိန္နော ကလလုပ္ပတ္တိယာ။ အနာလောကဋ္ဌာနေတိ အာလောကရဟိတေ ဌာနေ။

သင်္ဂါရဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ကာရဏပါလီသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၉၄။ စတုတ္ထေ ပဏ္ဍိတော မညေတိ ဧတ္ထ မညေတိ ဣဒံ ‘‘မညတီ’’တိ ဣမိနာ သမာနတ္ထံ နိပါတပဒံ။ တဿ ဣတိ-သဒ္ဒံ အာနေတွာ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ပဏ္ဍိတောတိ မညတီ’’တိ အာဟ။ အနုမတိပုစ္ဆာဝသေန စေတံ ဝုတ္တံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဥဒါဟု နော’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညတိ ဘဝံ ပိင်္ဂိယာနီ သမဏဿ ဂေါတမဿ ပညာဝေယျတ္တိယ’’န္တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပုန ဂဏှန္တော ‘‘ပဏ္ဍိတော မညေ’’တိ အာဟ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဘဝံ ပိင်္ဂိယာနီ သမဏံ ဂေါတမံ ပဏ္ဍိတောတိ မညတိ ဥဒါဟု နော’’တိ၊ ယထာ တေ ခမေယျ၊ တထာ နံ ကထေဟီတိ အဓိပ္ပာယော။ အဟံ ကော နာမ၊ မမ အဝိသယော ဧသောတိ ဒဿေတိ။ ကော စာတိ ဟေတုနိဿက္ကေ ပစ္စတ္တဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ကုတော စာ’’တိ။ တထာ စာဟ ‘‘ကေန ကာရဏေန ဇာနိဿာမီ’’တိ၊ ယေန ကာရဏေန သမဏဿ ဂေါတမဿ ပညာဝေယျတ္တိယံ ဇာနေယျံ ၊ တံ ကာရဏံ မယိ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဗုဒ္ဓါယေဝ ဘဝေယျ အဗုဒ္ဓဿ သဗ္ဗထာ ဗုဒ္ဓဉာဏာနုဘာဝံ ဇာနိတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘အပ္ပမတ္တကံ ပနေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဩရမတ္တကံ သီလမတ္တကံ၊ ယေန ပုထုဇ္ဇနော တထာဂတဿ ဝဏ္ဏံ ဝဒမာနော ဝဒေယျ (ဒီ။ နိ။ ၁။၇)။ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညေဝ ဓမ္မာ ဂမ္ဘီရာ ဒုဒ္ဒသာ ဒုရနုဗောဓာ…ပေ… ယေဟိ တထာဂတဿ ယထာဘူတံ ဝဏ္ဏံ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၈) စ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘သောပိ နူနဿ တာဒိသော’’တိ ဧတသ္မိံ ပဒေ။

ပသတ္ထပ္ပသတ္ထောတိ ပသတ္ထေဟိ ပါသံသေဟိ အတ္တနော ဂုဏေဟေဝ သော ပသတ္ထော၊ န တဿ ကိတ္တိနာ၊ ပသံသာသဘာဝေနေဝ ပါသံသောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗဂုဏာန’’န္တိအာဒိ။ မဏိရတနန္တိ စက္ကဝတ္တိနော မဏိရတနံ။

သဒေဝကေ ပါသံသာနမ္ပိ ပါသံသောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ပသတ္ထေဟိ ဝါ’’တိ ဒုတိယဝိကပ္ပော ဂဟိတော။ အရဏီယတော အတ္ထော၊ သော ဧဝ ဝသတီတိ ဝသောတိ အတ္ထဝသော။ တဿ တဿ ပယောဂဿ အာနိသံသဘူတံ ဖလန္တိ အာဟ ‘‘အတ္ထဝသန္တိ အတ္ထာနိသံသ’’န္တိ။ အတ္ထော ဝါ ဖလံ တဒဓီနဝုတ္တိတာယ ဝသော ဧတဿာတိ အတ္ထဝသော၊ ကာရဏံ။

ခုဒ္ဒကမဓူတိ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာဟိ ကတဒဏ္ဍကမဓု။ အနေဠကန္တိ နိဒ္ဒေါသံ အပဂတမက္ခိကဏ္ဍကံ။

ဥဒါဟရီယတိ ဥဗ္ဗေဂပီတိဝသေနာတိ ဥဒါနံ၊ တထာ ဝါ ဥဒါဟရဏံ ဥဒါနံ။ တေနာဟ ‘‘ဥဒါဟာရံ ဥဒါဟရီ’’တိ။ ယထာ ပန တံ ဝစနံ ဥဒါနန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ကာရဏပါလီသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပိင်္ဂိယာနီသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၉၅။ ပဉ္စမေ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကန္တိ သရီရဂတဿ စေဝ ဝတ္ထာလင်္ကာရဂတဿ စာတိ သဗ္ဗဿ နီလဘာဝဿ သင်္ဂါဟကဝစနံ။ တဿေဝါတိ နီလာဒိသဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝသေန ဝုတ္တအတ္ထဿေဝ။ ဝိဘာဂဒဿနန္တိ ပဘေဒဒဿနံ။ ယထာ တေ လိစ္ဆဝိရာဇာနော အပီတာဒိဝဏ္ဏာ ဧဝ ကေစိ ကေစိ ဝိလေပနဝသေန ပီတာဒိဝဏ္ဏာ ခါယိံသု၊ ဧဝံ အနီလာဒိဝဏ္ဏာ ဧဝ ကေစိ ဝိလေပနဝသေန နီလာဒိဝဏ္ဏာ ခါယိံသု။ တေ ကိရ သုဝဏ္ဏဝိစိတ္တေဟိ မဏိဩဘာသေဟိ ဧကနီလာ ဝိယ ခါယန္တိ။

ကောကနဒန္တိ ဝါ ပဒုမဝိသေသနံ ယထာ ‘‘ကောကာသက’’န္တိ။ တံ ကိရ ဗဟုပတ္တံ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နံ အတိဝိယ သုဂန္ဓဉ္စ ဟောတိ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ယထာ ကောကနဒသင်္ခါတံ ပဒုမံ ပါတော သူရိယုဂ္ဂမနဝေလာယ ဖုလ္လံ ဝိကသိတံ အဝီတဂန္ဓံ သိယာ ဝိရောစမာနံ၊ ဧဝံ သရီရဂန္ဓေန ဂုဏဂန္ဓေန စ သုဂန္ဓံ၊ သရဒကာလေ အန္တလိက္ခေ အာဒိစ္စမိဝ အတ္တနော တေဇသာ တပန္တံ၊ အင်္ဂေဟိ နိစ္ဆရန္တဇုတိတာယ အင်္ဂီရသံ သမ္ဗုဒ္ဓံ ပဿာတိ။

ပိင်္ဂိယာနီသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ မဟာသုပိနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၉၆။ ဆဋ္ဌေ ဓာတုက္ခောဘကရဏပစ္စယော နာမ ဝိသဘာဂဘေသဇ္ဇသေနာသနာဟာရာဒိပစ္စယော။ အတ္ထကာမတာယ ဝါ အနတ္ထကာမတာယ ဝါတိ ပသန္နာ အတ္ထကာမတာယ၊ ကုဒ္ဓါ အနတ္ထကာမတာယ။ အတ္ထာယ ဝါ အနတ္ထာယ ဝါတိ သဘာဝတော ဘဝိတဗ္ဗာယ အတ္ထာယ ဝါ အနတ္ထာယ ဝါ။ ဥပသံဟရန္တီတိ အတ္တနော ဒေဝါနုဘာဝေန ဥပနေန္တိ။ ဗောဓိသတ္တမာတာ ဝိယ ပုတ္တပဋိလာဘနိမိတ္တန္တိ တဒါ ကိရ ပုရေ ပုဏ္ဏမာယ သတ္တမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဝိဂတသုရာပါနံ မာလာဂန္ဓာဒိဝိဘူတိသမ္ပန္နံ နက္ခတ္တကီဠံ အနုဘဝမာနာ ဗောဓိသတ္တမာတာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ပါတောဝ ဥဋ္ဌာယ ဂန္ဓောဒကေန နဟာယိတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရဘူသိတာ ဝရဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဥပေါသထင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌာယ သိရိဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ သိရိသယနေ နိပန္နာ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမမာနာ ဣမံ သုပိနံ အဒ္ဒသ – စတ္တာရော ကိရ နံ မဟာရာဇာနော သယနေနေဝ သဒ္ဓိံ ဥက္ခိပိတွာ အနောတတ္တဒဟံ နေတွာ နဟာပေတွာ ဒိဗ္ဗဝတ္ထံ နိဝါသေတွာ ဒိဗ္ဗဂန္ဓေဟိ ဝိလိမ္ပေတွာ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖာနိ ပိဠန္ဓေတွာ တတော အဝိဒူရေ ရဇတပဗ္ဗတော၊ တဿ အန္တော ကနကဝိမာနံ အတ္ထိ၊ တသ္မိံ ပါစီနတော သီသံ ကတွာ နိပဇ္ဇာပေသုံ။ အထ ဗောဓိသတ္တော သေတဝရဝါရဏော ဟုတွာ တတော အဝိဒူရေ ဧကော သုဝဏ္ဏပဗ္ဗတော၊ တတ္ထ စရိတွာ တတော ဩရုယှ ရဇတပဗ္ဗတံ အာရုဟိတွာ ကနကဝိမာနံ ပဝိသိတွာ မာတရံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဒက္ခိဏပဿံ ဖာလေတွာ ကုစ္ဆိံ ပဝိဋ္ဌသဒိသော အဟောသိ။ ဣမံ သုပိနံ သန္ဓာယ ဧတံ ဝုတ္တံ ‘‘ဗောဓိသတ္တမာတာ ဝိယ ပုတ္တပဋိလာဘနိမိတ္တ’’န္တိ။

ကောသလရာဇာဝိယ သောဠသ သုပိနေတိ –

‘‘ဥသဘာ ရုက္ခာ ဂါဝိယော ဂဝါ စ၊

အဿော ကံသော သိင်္ဂါလီ စ ကုမ္ဘော၊

ပေါက္ခရဏီ စ အပါကစန္ဒနံ၊

လာဗူနိ သီဒန္တိ သိလာပ္လဝန္တိ။

‘‘မဏ္ဍူကိယော ကဏှသပ္ပေ ဂိလန္တိ၊

ကာကံ သုဝဏ္ဏာ ပရိဝါရယန္တိ၊

တသာ ဝကာ ဧဠကာနံ ဘယာ ဟီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၇၇) –

ဣမေ သောဠသ သုပိနေ ပဿန္တော ကောသလရာဇာ ဝိယ။

၁။ ဧကဒိဝသံ ကိရ ကောသလမဟာရာဇာ ရတ္တိံ နိဒ္ဒူပဂတော ပစ္ဆိမယာမေ သောဠသ မဟာသုပိနေ ပဿိ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၇၆ မဟာသုပိနဇာတကဝဏ္ဏနာ)။ တတ္ထ စတ္တာရော အဉ္ဇနဝဏ္ဏာ ကာဠဥသဘာ ‘‘ယုဇ္ဈိဿာမာ’’တိ စတူဟိ ဒိသာဟိ ရာဇင်္ဂဏံ အာဂန္တွာ ‘‘ဥသဘယုဒ္ဓံ ပဿိဿာမာ’’တိ မဟာဇနေ သန္နိပတိတေ ယုဇ္ဈနာကာရံ ဒဿေတွာ နဒိတွာ ဂဇ္ဇိတွာ အယုဇ္ဈိတွာဝ ပဋိက္ကန္တာ။ ဣမံ ပဌမံ သုပိနံ အဒ္ဒသ။

၂။ ခုဒ္ဒကာ ရုက္ခာ စေဝ ဂစ္ဆာ စ ပထဝိံ ဘိန္ဒိတွာ ဝိဒတ္ထိမတ္တမ္ပိ ရတနမတ္တမ္ပိ အနုဂ္ဂန္တွာဝ ပုပ္ဖန္တိ စေဝ ဖလန္တိ စ။ ဣမံ ဒုတိယံ အဒ္ဒသ။

၃။ ဂါဝိယော တဒဟုဇာတာနံ ဝစ္ဆာနံ ခီရံ ပိဝန္တိယော အဒ္ဒသ။ အယံ တတိယော သုပိနော။

၄။ ဓုရဝါဟေ အာရောဟပရိဏာဟသမ္ပန္နေ မဟာဂေါဏေ ယုဂပရမ္ပရာယ အယောဇေတွာ တရုဏေ ဂေါဒမ္မေ ဓုရေ ယောဇေန္တေ အဒ္ဒသ။ တေ ဓုရံ ဝဟိတုံ အသက္ကောန္တာ ဆဍ္ဍေတွာ အဋ္ဌံသု၊ သကဋာနိ နပ္ပဝတ္တိံသု။ အယံ စတုတ္ထော သုပိနော။

၅။ ဧကံ ဥဘတောမုခံ အဿံ အဒ္ဒသ။ တဿ ဥဘောသု ပဿေသု ယဝသံ ဒေန္တိ၊ သော ဒွီဟိပိ မုခေဟိ ခါဒတိ။ အယံ ပဉ္စမော သုပိနော။

၆။ မဟာဇနော သတသဟဿဂ္ဃနိကံ သုဝဏ္ဏပါတိံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ‘‘ဣဓ ပဿာဝံ ကရောဟီ’’တိ ဧကဿ ဇရသိင်္ဂါလဿ ဥပနာမေသိ။ တံ တတ္ထ ပဿာဝံ ကရောန္တံ အဒ္ဒသ။ အယံ ဆဋ္ဌော သုပိနော။

၇။ ဧကော ပုရိသော ရဇ္ဇုံ ဝဋ္ဋေတွာ ပါဒမူလေ နိက္ခိပတိ။ တေန နိသိန္နပီဌဿ ဟေဋ္ဌာ သယိတာ ဆာတသိင်္ဂါလီ တဿ အဇာနန္တဿေဝ တံ ခါဒတိ။ ဣမံ သတ္တမံ သုပိနံ အဒ္ဒသ။

၈။ ရာဇဒွါရေ ဗဟူဟိ တုစ္ဆကုမ္ဘေဟိ ပရိဝါရေတွာ ဌပိတံ ဧကံ မဟန္တံ ပူရိတကုမ္ဘံ အဒ္ဒသ။ စတ္တာရောပိ ပန ဝဏ္ဏာ စတူဟိ ဒိသာဟိ စတူဟိ အနုဒိသာဟိ စ ဃဋေဟိ ဥဒကံ အာနေတွာ ပူရိတကုမ္ဘမေဝ ပူရေန္တိ၊ ပူရိတံ ပူရိတံ ဥဒကံ ဥတ္တရိတွာ ပလာယတိ။ တေပိ ပုနပ္ပုနံ တတ္ထေဝ ဥဒကံ အာသိဉ္စန္တိ၊ တုစ္ဆကုမ္ဘေ ဩလောကေန္တာပိ နတ္ထိ။ အယံ အဋ္ဌမော သုပိနော။

၉။ ဧကံ ပဉ္စပဒုမသဉ္ဆန္နံ ဂမ္ဘီရံ သဗ္ဗတောတိတ္ထံ ပေါက္ခရဏိံ အဒ္ဒသ။ သမန္တတော ဒွိပဒစတုပ္ပဒါ ဩတရိတွာ တတ္ထ ပါနီယံ ပိဝန္တိ။ တဿ မဇ္ဈေ ဂမ္ဘီရဋ္ဌာနေ ဥဒကံ အာဝိလံ၊ တီရပ္ပဒေသေ ဒွိပဒစတုပ္ပဒါနံ အက္ကမနဋ္ဌာနေ အစ္ဆံ ဝိပ္ပသန္နမနာဝိလံ။ အယံ နဝမော သုပိနော။

၁၀။ ဧကိဿာယေဝ ကုမ္ဘိယာ ပစ္စမာနံ ဩဒနံ အပါကံ အဒ္ဒသ။ ‘‘အပါက’’န္တိ ဝိစာရေတွာ ဝိဘဇိတွာ ဌပိတံ ဝိယ တီဟာကာရေဟိ ပစ္စမာနံ ဧကသ္မိံ ပဿေ အတိကိလိန္နော ဟောတိ၊ ဧကသ္မိံ ဥတ္တဏ္ဍုလော၊ ဧကသ္မိံ သုပက္ကောတိ။ အယံ ဒသမော သုပိနော။

၁၁။ သတသဟဿဂ္ဃနကံ စန္ဒနသာရံ ပူတိတက္ကေန ဝိက္ကိဏန္တေ အဒ္ဒသ။ အယံ ဧကာဒသမော သုပိနော။

၁၂။ တုစ္ဆလာဗူနိ ဥဒကေ သီဒန္တာနိ အဒ္ဒသ။ အယံ ဒွါဒသမော သုပိနော။

၁၃။ မဟန္တမဟန္တာ ကူဋာဂါရပ္ပမာဏာ ဃနသိလာ နာဝါ ဝိယ ဥဒကေ ပ္လဝမာနာ အဒ္ဒသ။ အယံ တေရသမော သုပိနော။

၁၄။ ခုဒ္ဒကမဓုကပုပ္ဖပ္ပမာဏာ မဏ္ဍူကိယော မဟန္တေ ကဏှသပ္ပေ ဝေဂေန အနုဗန္ဓိတွာ ဥပ္ပလနာဠေ ဝိယ ဆိန္ဒိတွာ မံသံ ခါဒိတွာ ဂိလန္တိယော အဒ္ဒသ။ အယံ စုဒ္ဒသမော သုပိနော။

၁၅။ ဒသဟိ အသဒ္ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတံ ဂါမဂေါစရံ ကာကံ ကဉ္စနဝဏ္ဏဝဏ္ဏတာယ ‘‘သုဝဏ္ဏာ’’တိ လဒ္ဓနာမေ သုဝဏ္ဏရာဇဟံသေ ပရိဝါရေန္တေ အဒ္ဒသ။ အယံ ပန္နရသမော သုပိနော။

၁၆။ ပုဗ္ဗေ ဒီပိနော ဧဠကေ ခါဒန္တိ။ တေ ပန ဧဠကေ ဒီပိနော အနုဗန္ဓိတွာ မုရမုရာတိ ခါဒန္တေ အဒ္ဒသ။ အထညေ တသာ ဝကာ ဧဠကေ ဒူရတောဝ ဒိသွာ တသိတာ တာသပ္ပတ္တာ ဟုတွာ ဧဠကာနံ ဘယာ ပလာယိတွာ ဂုမ္ဗဂဟနာနိ ပဝိသိတွာ နိလီယိံသု။ အယံ သောဠသမော သုပိနော။

၁။ တတ္ထ အဓမ္မိကာနံ ရာဇူနံ၊ အဓမ္မိကာနဉ္စ မနုဿာနံ ကာလေ လောကေ ဝိပရိဝတ္တမာနေ ကုသလေ ဩသန္နေ အကုသလေ ဥဿန္နေ လောကဿ ပရိဟာနကာလေ ဒေဝေါ န သမ္မာ ဝသိဿတိ၊ မေဃပါဒါ ပစ္ဆိဇ္ဇိဿန္တိ၊ သဿာနိ မိလာယိဿန္တိ၊ ဒုဗ္ဘိက္ခံ ဘဝိဿတိ၊ ဝဿိတုကာမာ ဝိယ စတူဟိ ဒိသာဟိ မေဃာ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဣတ္ထိကာဟိ အာတပေ ပတ္ထဋာနံ ဝီဟိအာဒီနံ တေမနဘယေန အန္တောပဝေသိတကာလေ ပုရိသေသု ကုဒါလပိဋကေ အာဒါယ အာဠိဗန္ဓနတ္ထာယ နိက္ခန္တေသု ဝဿနာကာရံ ဒဿေတွာ ဂဇ္ဇိတွာ ဝိဇ္ဇုလတာ နိစ္ဆာရေတွာ ဥသဘာ ဝိယ အယုဇ္ဈိတွာ အဝဿိတွာဝ ပလာယိဿန္တိ။ အယံ ပဌမဿ ဝိပါကော။

၂။ လောကဿ ပရိဟီနကာလေ မနုဿာနံ ပရိတ္တာယုကကာလေ သတ္တာ တိဗ္ဗရာဂါ ဘဝိဿန္တိ၊ အသမ္ပတ္တဝယာဝ ကုမာရိယော ပုရိသန္တရံ ဂန္တွာ ဥတုနိယော စေဝ ဂဗ္ဘိနိယော စ ဟုတွာ ပုတ္တဓီတာဟိ ဝဍ္ဎိဿန္တိ။ ခုဒ္ဒကရုက္ခာနံ ပုပ္ဖံ ဝိယ ဟိ တာသံ ဥတုနိဘာဝေါ၊ ဖလံ ဝိယ စ ပုတ္တဓီတရော ဘဝိဿန္တိ။ အယံ ဒုတိယဿ ဝိပါကော။

၃။ မနုဿာနံ ဇေဋ္ဌာပစာယိကကမ္မဿ နဋ္ဌကာလေ သတ္တာ မာတာပိတူသု ဝါ သဿုသသုရေသု ဝါ လဇ္ဇံ အနုပဋ္ဌပေတွာ သယမေဝ ကုဋုမ္ဗံ သံဝိဒဟန္တာဝ ဃာသစ္ဆာဒနမတ္တမ္ပိ မဟလ္လကာနံ ဒါတုကာမာ ဒဿန္တိ၊ အဒါတုကာမာ န ဒဿန္တိ။ မဟလ္လကာ အနာထာ ဟုတွာ အသယံဝသီ ဒါရကေ အာရာဓေတွာ ဇီဝိဿန္တိ တဒဟုဇာတာနံ ဝစ္ဆကာနံ ခီရံ ပိဝန္တိယော မဟာဂါဝိယော ဝိယ။ အယံ တတိယဿ ဝိပါကော။

၄။ အဓမ္မိကရာဇူနံ ကာလေ အဓမ္မိကရာဇာနော ပဏ္ဍိတာနံ ပဝေဏိကုသလာနံ ကမ္မနိတ္ထရဏသမတ္ထာနံ မဟာမတ္တာနံ ယသံ န ဒဿန္တိ၊ ဓမ္မသဘာယံ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေပိ ပဏ္ဍိတေ ဝေါဟာရကုသလေ မဟလ္လကေ အမစ္စေ န ဌပေဿန္တိ၊ တဗ္ဗိပရီတာနံ ပန တရုဏတရုဏာနံ ယသံ ဒဿန္တိ၊ တထာရူပေ ဧဝ စ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေ ဌပေဿန္တိ။ တေ ရာဇကမ္မာနိ စေဝ ယုတ္တာယုတ္တဉ္စ အဇာနန္တာ နေဝ တံ ယသံ ဥက္ခိပိတုံ သက္ခိဿန္တိ၊ န ရာဇကမ္မာနိ နိတ္ထရိတုံ။ တေ အသက္ကောန္တာ ကမ္မဓုရံ ဆဍ္ဍေဿန္တိ၊ မဟလ္လကာပိ ပဏ္ဍိတာမစ္စာ ယသံ အလဘန္တာ ကိစ္စာနိ နိတ္ထရိတုံ သမတ္ထာပိ ‘‘ကိံ အမှာကံ ဧတေဟိ၊ မယံ ဗာဟိရကာ ဇာတာ၊ အဗ္ဘန္တရိကာ တရုဏဒါရကာ ဇာနိဿန္တီ’’တိ ဥပ္ပန္နာနိ ကမ္မာနိ န ကရိဿန္တိ။ ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ တေသံ ရာဇူနံ ဟာနိယေဝ ဘဝိဿတိ၊ ဓုရံ ဝဟိတုံ အသမတ္ထာနံ ဝစ္ဆဒမ္မာနံ ဓုရေ ယောဇိတကာလော ဝိယ ဒူရဝါဟာနဉ္စ မဟာဂေါဏာနံ ယုဂပရမ္ပရာယ အယောဇိတကာလော ဝိယ ဘဝိဿတိ။ အယံ စတုတ္ထဿ ဝိပါကော။

၅။ အဓမ္မိကရာဇကာလေယေဝ အဓမ္မိကဗာလရာဇာနော အဓမ္မိကေ လောလမနုဿေ ဝိနိစ္ဆယေ ဌပေဿန္တိ၊ တေ ပါပပုညေသု အနာဒရာ ဗာလာ သဘာယံ နိသီဒိတွာ ဝိနိစ္ဆယံ ဒေန္တာ ဥဘိန္နမ္ပိ အတ္ထပစ္စတ္ထိကာနံ ဟတ္ထတော လဉ္ဇံ ဂဟေတွာ ခါဒိဿန္တိ အဿော ဝိယ ဒွီဟိ မုခေဟိ ယဝသံ။ အယံ ပဉ္စမဿ ဝိပါကော။

၆။ အဓမ္မိကာယေဝ ဝိဇာတိရာဇာနော ဇာတိသမ္ပန္နာနံ ကုလပုတ္တာနံ အာသင်္ကာယ ယသံ န ဒဿန္တိ၊ အကုလီနာနံယေဝ ဒဿန္တိ။ ဧဝံ မဟာကုလာနိ ဒုဂ္ဂတာနိ ဘဝိဿန္တိ၊ လာမကကုလာနိ ဣဿရာနိ။ တေ စ ကုလီနပုရိသာ ဇီဝိတုံ အသက္ကောန္တာ ‘‘ဣမေ နိဿာယ ဇီဝိဿာမာ’’တိ အကုလီနာနံ ဓီတရော ဒဿန္တိ၊ ဣတိ တာသံ ကုလဓီတာနံ အကုလီနေဟိ သဒ္ဓိံ သံဝါသော ဇရသိင်္ဂါလဿ သုဝဏ္ဏပါတိယံ ပဿာဝကရဏသဒိသော ဘဝိဿတိ။ အယံ ဆဋ္ဌဿ ဝိပါကော။

၇။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ဣတ္ထိယော ပုရိသလောလာ သုရာလောလာ အလင်္ကာရလောလာ ဝိသိခါလောလာ အာမိသလောလာ ဘဝိဿန္တိ ဒုဿီလာ ဒုရာစာရာ။ တာ သာမိကေဟိ ကသိဂေါရက္ခာဒီနိ ကမ္မာနိ ကတွာ ကိစ္ဆေန ကသိရေန သမ္ဘတံ ဓနံ ဇာရေဟိ သဒ္ဓိံ သုရံ ပိဝန္တိယော မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ ဓာရယမာနာ အန္တောဂေဟေ အစ္စာယိကမ္ပိ ကိစ္စံ အနောလောကေတွာ ဂေဟပရိက္ခေပဿ ဥပရိဘာဂေနပိ ဆိဒ္ဒဋ္ဌာနေဟိပိ ဇာရေ ဥပဓာရယမာနာ သွေ ဝပိတဗ္ဗယုတ္တကံ ဗီဇမ္ပိ ကောဋ္ဋေတွာ ယာဂုဘတ္တခဇ္ဇကာနိ ပစိတွာ ခါဒမာနာ ဝိလုမ္ပိဿန္တိ ဟေဋ္ဌာပီဌကေ နိပန္နဆာတသိင်္ဂါလီ ဝိယ ဝဋ္ဋေတွာ ဝဋ္ဋေတွာ ပါဒမူလေ နိက္ခိတ္တရဇ္ဇုံ။ အယံ သတ္တမဿ ဝိပါကော။

၈။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ လောကော ပရိဟာယိဿတိ၊ ရဋ္ဌံ နိရောဇံ ဘဝိဿတိ၊ ရာဇာနော ဒုဂ္ဂတာ ကပဏာ ဘဝိဿန္တိ။ ယော ဣဿရော ဘဝိဿတိ၊ တဿ ဘဏ္ဍာဂါရေ သတသဟဿမတ္တာ ဘဝိဿန္တိ။ တေ ဧဝံဒုဂ္ဂတာ သဗ္ဗေ ဇာနပဒေ အတ္တနောဝ ကမ္မံ ကာရေဿန္တိ၊ ဥပဒ္ဒုတာ မနုဿာ သကေ ကမ္မန္တေ ဆဍ္ဍေတွာ ရာဇူနံယေဝ အတ္ထာယ ပုဗ္ဗဏ္ဏာပရဏ္ဏာနိ ဝပန္တာ ရက္ခန္တာ လာယန္တာ မဒ္ဒန္တာ ပဝေသေန္တာ ဥစ္ဆုက္ခေတ္တာနိ ကရောန္တာ ယန္တာနိ ဝါဟေန္တာ ဖာဏိတာဒီနိ ပစန္တာ ပုပ္ဖာရာမေ ဖလာရာမေ စ ကရောန္တာ တတ္ထ တတ္ထ နိပ္ဖန္နာနိ ပုဗ္ဗဏ္ဏာဒီနိ အာဟရိတွာ ရညော ကောဋ္ဌာဂါရမေဝ ပူရေဿန္တိ။ အတ္တနော ဂေဟေသု တုစ္ဆကောဋ္ဌေ ဩလောကေန္တာပိ န ဘဝိဿန္တိ၊ တုစ္ဆကုမ္ဘေ အနောလောကေတွာ ပူရိတကုမ္ဘပူရဏသဒိသမေဝ ဘဝိဿတိ။ အယံ အဋ္ဌမဿ ဝိပါကော။

၉။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ရာဇာနော အဓမ္မိကာ ဘဝိဿန္တိ၊ ဆန္ဒာဒိဝသေန အဂတိံ ဂစ္ဆန္တာ ရဇ္ဇံ ကာရေဿန္တိ၊ ဓမ္မေန ဝိနိစ္ဆယံ နာမ န ဒဿန္တိ လဉ္ဇဝိတ္တကာ ဘဝိဿန္တိ ဓနလောလာ၊ ရဋ္ဌဝါသိကေသု တေသံ ခန္တိမေတ္တာနုဒ္ဒယာ နာမ န ဘဝိဿန္တိ၊ ကက္ခဠာ ဖရုသာ ဥစ္ဆုယန္တေ ဥစ္ဆုဘဏ္ဍိကာ ဝိယ မနုဿေ ပီဠေန္တာ နာနပ္ပကာရံ ဗလိံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဓနံ ဂဏှိဿန္တိ။ မနုဿာ ဗလိပီဠိတာ ကိဉ္စိ ဒါတုံ အသက္ကောန္တာ ဂါမနိဂမာဒယော ဆဍ္ဍေတွာ ပစ္စန္တံ ဂန္တွာ ဝါသံ ကပ္ပေဿန္တိ။ မဇ္ဈိမဇနပဒေါ သုညော ဘဝိဿတိ၊ ပစ္စန္တော ဃနဝါသော သေယျထာပိ ပေါက္ခရဏိယာ မဇ္ဈေ ဥဒကံ အာဝိလံ ပရိယန္တေ ဝိပ္ပသန္နံ။ အယံ နဝမဿ ဝိပါကော။

၁၀။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ရာဇာနော အဓမ္မိကာ ဘဝိဿန္တိ၊ တေသု အဓမ္မိကေသု ရာဇယုတ္တာပိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာပိ နေဂမဇာနပဒါပီတိ သမဏဗြာဟ္မဏေ ဥပါဒါယ သဗ္ဗေ မနုဿာ အဓမ္မိကာ ဘဝိဿန္တိ။ တတော တေသံ အာရက္ခဒေဝတာ၊ ဗလိပဋိဂ္ဂါဟိကဒေဝတာ၊ ရုက္ခဒေဝတာ၊ အာကာသဋ္ဌဒေဝတာတိ ဧဝံ ဒေဝတာပိ အဓမ္မိကာ ဘဝိဿန္တိ။ အဓမ္မိကရာဇူနံ ရဇ္ဇေ ဝါတာ ဝိသမာ ခရာ ဝါယိဿန္တိ၊ တေ အာကာသဋ္ဌကဝိမာနာနိ ကမ္ပေဿန္တိ။ တေသု ကမ္ပိတေသု ဒေဝတာ ကုပိတာ ဒေဝံ ဝဿိတုံ န ဒဿန္တိ။ ဝဿမာနောပိ သကလရဋ္ဌေ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ န ဝဿိဿတိ၊ ဝဿမာနောပိ သဗ္ဗတ္ထ ကသိကမ္မဿ ဝါ ဝပ္ပကမ္မဿ ဝါ ဥပကာရော ဟုတွာ န ဝဿိဿတိ။ ယထာ စ ရဋ္ဌေ၊ ဧဝံ ဇနပဒေပိ ဂါမေပိ ဧကတဠာကသရေပိ ဧကပ္ပဟာရေန န ဝဿိဿတိ၊ တဠာကဿ ဥပရိဘာဂေ ဝဿန္တော ဟေဋ္ဌာဘာဂေ န ဝဿိဿတိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဝဿန္တော ဥပရိ န ဝဿိဿတိ။ ဧကသ္မိံ ဘာဂေ သဿံ အတိဝဿေန နဿိဿတိ၊ ဧကသ္မိံ အဝဿနေန မိလာယိဿတိ၊ ဧကသ္မိံ သမ္မာ ဝဿမာနော သမ္ပာဒေဿတိ။ ဧဝံ ဧကဿ ရညော ရဇ္ဇေ ဝုတ္တသဿာ ဝိပါကော။ တိပ္ပကာရာ ဘဝိဿန္တိ ဧကကုမ္ဘိယာ ဩဒနော ဝိယ။ အယံ ဒသမဿ ဝိပါကော။

၁၁။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေယေဝ ကာလေ သာသနေ ပရိဟာယန္တေ ပစ္စယလောလာ အလဇ္ဇိကာ ဗဟူ ဘိက္ခူ ဘဝိဿန္တိ။ တေ ဘဂဝတာ ပစ္စယလောလုပ္ပံ နိမ္မထေတွာ ကထိတဓမ္မဒေသနံ စီဝရာဒိစတုပစ္စယဟေတု ပရေသံ ဒေသေဿန္တိ။ ပစ္စယေဟိ မုစ္ဆိတွာ နိတ္ထရဏပက္ခေ ဌိတာ နိဗ္ဗာနာဘိမုခံ ကတွာ ဒေသေတုံ န သက္ခိဿန္တိ။ ကေဝလံ ‘‘ပဒဗျဉ္ဇနသမ္ပတ္တိဉ္စေဝ မဓုရသဒ္ဒဉ္စ သုတွာ မဟဂ္ဃာနိ စီဝရာဒီနိ ဒဿန္တိ’’ဣစ္စေဝံ ဒေသေဿန္တိ။ အပရေ အန္တရဝီထိစတုက္ကရာဇဒွါရာဒီသု နိသီဒိတွာ ကဟာပဏအဍ္ဎကဟာပဏပါဒမာသကရူပါဒီနိပိ နိဿာယ ဒေသေဿန္တိ။ ဣတိ ဘဂဝတာ နိဗ္ဗာနဂ္ဃနကံ ကတွာ ဒေသိတံ ဓမ္မံ စတုပစ္စယတ္ထာယ စေဝ ကဟာပဏာဒိအတ္ထာယ စ ဝိက္ကိဏိတွာ ဒေသေန္တာ သတသဟဿဂ္ဃနကံ စန္ဒနသာရံ ပူတိတက္ကေန ဝိက္ကိဏန္တာ ဝိယ ဘဝိဿန္တိ။ အယံ ဧကာဒသမဿ ဝိပါကော။

၁၂။ အဓမ္မိကရာဇကာလေ လောကေ ဝိပရိဝတ္တန္တေယေဝ ရာဇာနော ဇာတိသမ္ပန္နာနံ ကုလပုတ္တာနံ ယသံ န ဒဿန္တိ၊ အကုလီနာနညေဝ ဒဿန္တိ။ တေ ဣဿရာ ဘဝိဿန္တိ၊ ဣတရာ ဒလိဒ္ဒါ။ ရာဇသမ္မုခေပိ ရာဇဒွါရေပိ အမစ္စသမ္မုခေပိ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေပိ တုစ္ဆလာဗုသဒိသာနံ အကုလီနာနံယေဝ ကထာ ဩသီဒိတွာ ဌိတာ ဝိယ နိစ္စလာ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာ ဘဝိဿတိ။ သင်္ဃသန္နိပါတေပိ သင်္ဃကမ္မဂဏကမ္မဋ္ဌာနေသု စေဝ ပတ္တစီဝရပရိဝေဏာဒိဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေသု စ ဒုဿီလာနံ ပါပပုဂ္ဂလာနံယေဝ ကထာ နိယျာနိကာ ဘဝိဿတိ၊ န လဇ္ဇိဘိက္ခူနန္တိ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထာပိ တုစ္ဆလာဗူနံ သီဒနကာလော ဝိယ ဘဝိဿတိ။ အယံ ဒွါဒသမဿ ဝိပါကော။

၁၃။ တာဒိသေယေဝ ကာလေ အဓမ္မိကရာဇာနော အကုလီနာနံ ယသံ ဒဿန္တိ။ တေ ဣဿရာ ဘဝိဿန္တိ၊ ကုလီနာ ဒုဂ္ဂတာ။ တေသု န ကေစိ ဂါရဝံ ကရိဿန္တိ၊ ဣတရေသုယေဝ ကရိဿန္တိ။ ရာဇသမ္မုခေ ဝါ အမစ္စသမ္မုခေ ဝါ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေ ဝါ ဝိနိစ္ဆယကုသလာနံ ဃနသိလာသဒိသာနံ ကုလပုတ္တာနံ ကထာ န ဩဂါဟိတွာ ပတိဋ္ဌဟိဿတိ။ တေသု ကထေန္တေသု ‘‘ကိံ ဣမေ ကထေန္တီ’’တိ ဣတရေ ပရိဟာသမေဝ ကရိဿန္တိ။ ဘိက္ခုသန္နိပါတေပိ ဝုတ္တပ္ပကာရေသု ဌာနေသု နေဝ ပေသလေ ဘိက္ခူ ဂရုကာတဗ္ဗေ မညိဿန္တိ၊ နာပိ နေသံ ကထာ ပရိယောဂါဟိတွာ ပတိဋ္ဌဟိဿတိ၊ သိလာနံ ပ္လဝနကာလော ဝိယ ဘဝိဿတိ။ အယံ တေရသမဿ ဝိပါကော။

၁၄။ လောကေ ပရိဟာယန္တေယေဝ မနုဿာ တိဗ္ဗရာဂါဒိဇာတိကာ ကိလေသာနုဝတ္တကာ ဟုတွာ တရုဏာနံ အတ္တနော ဘရိယာနံ ဝသေ ဝတ္တိဿန္တိ။ ဂေဟေ ဒါသကမ္မကာရာဒယောပိ ဂေါမဟိံသာဒယောပိ ဟိရညသုဝဏ္ဏမ္ပိ သဗ္ဗံ တာသံယေဝ အာယတ္တံ ဘဝိဿတိ။ ‘‘အသုကံ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ ဝါ ပရိစ္ဆဒါဒိဇာတံ ဝါ ကဟ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ယတ္ထ ဝါ တတ္ထ ဝါ ဟောတု၊ ကိံ တုယှိမိနာ ဗျာပါရေန၊ တွံ မယှံ ဃရေ သန္တံ ဝါ အသန္တံ ဝါ ဇာနိတုကာမော ဇာတော’’တိ ဝတွာ နာနပ္ပကာရေဟိ အက္ကောသိတွာ မုခသတ္တီဟိ ကောဋ္ဋေတွာ ဒါသစေဋကေ ဝိယ ဝသေ ကတွာ အတ္တနော ဣဿရိယံ ပဝတ္တေဿန္တိ။ ဧဝံ မဓုကပုပ္ဖပ္ပမာဏာနံ မဏ္ဍူကီနံ အာသိဝိသေ ကဏှသပ္ပေ ဂိလနကာလော ဝိယ ဘဝိဿတိ။ အယံ စုဒ္ဒသမဿ ဝိပါကော။

၁၅။ ဒုဗ္ဗလရာဇကာလေ ပန ရာဇာနော ဟတ္ထိသိပ္ပာဒီသု အကုသလာ ယုဒ္ဓေသု အဝိသာရဒါ ဘဝိဿန္တိ။ တေ အတ္တနော ရာဇာဓိပစ္စံ အာသင်္ကမာနာ သမာနဇာတိကာနံ ကုလပုတ္တာနံ ဣဿရိယံ အဒတွာ အတ္တနော ပါဒမူလိကနဟာပနကပ္ပကာဒီနံ ဒဿန္တိ။ ဇာတိဂေါတ္တသမ္ပန္နာ ကုလပုတ္တာ ရာဇကုလေ ပတိဋ္ဌံ အလဘမာနာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတုံ အသမတ္ထာ ဟုတွာ ဣဿရိယေ ဌိတေ ဇာတိဂေါတ္တဟီနေ အကုလီနေ ဥပဋ္ဌဟန္တာ ဝိစရိဿန္တိ၊ သုဝဏ္ဏရာဇဟံသေဟိ ကာကဿ ပရိဝါရိတကာလော ဝိယ ဘဝိဿတိ။ အယံ ပန္နရသမဿ ဝိပါကော။

၁၆။ အဓမ္မိကရာဇကာလေယေဝ စ အကုလီနာဝ ရာဇဝလ္လဘာ ဣဿရာ ဘဝိဿန္တိ၊ ကုလီနာ အပညာတာ ဒုဂ္ဂတာ။ တေ ရာဇာနံ အတ္တနော ကထံ ဂါဟာပေတွာ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနာဒီသု ဗလဝန္တော ဟုတွာ ဒုဗ္ဗလာနံ ပဝေဏိအာဂတာနိ ခေတ္တဝတ္ထာဒီနိ ‘‘အမှာကံ သန္တကာနီ’’တိ အဘိယုဉ္ဇိတွာ တေ ‘‘န တုမှာကံ၊ အမှာက’’န္တိ အာဂန္တွာ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနာဒီသု ဝိဝဒန္တေ ဝေတ္တလတာဒီဟိ ပဟရာပေတွာ ဂီဝါယံ ဂဟေတွာ အပကဍ္ဎာပေတွာ ‘‘အတ္တနော ပမာဏံ န ဇာနာထ၊ အမှေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဝဒထ၊ ဣဒါနိ ဝေါ ပဟရာပေတွာ ရညော ကထေတွာ ဟတ္ထပါဒစ္ဆေဒါဒီနိ ကာရေဿာမာ’’တိ သန္တဇ္ဇေဿန္တိ။ တေ တေသံ ဘယေန အတ္တနော သန္တကာနိ ဝတ္ထူနိ ‘‘တုမှာကံယေဝ တာနိ၊ ဂဏှထာ’’တိ နိယျာတေတွာ အတ္တနော ဂေဟာနိ ပဝိသိတွာ ဘီတာ နိပဇ္ဇိဿန္တိ။ ပါပဘိက္ခူပိ ပေသလေ ဘိက္ခူ ယထာရုစိ ဝိဟေဌေဿန္တိ။ ပေသလာ ဘိက္ခူ ပဋိသရဏံ အလဘမာနာ အရညံ ပဝိသိတွာ ဂဟနဋ္ဌာနေသု နိလီယိဿန္တိ။ ဧဝံ ဟီနဇစ္စေဟိ စေဝ ပါပဘိက္ခူဟိ စ ဥပဒ္ဒုတာနံ ဇာတိမန္တကုလပုတ္တာနဉ္စေဝ ပေသလဘိက္ခူနဉ္စ ဧဠကာနံ ဘယေန တသဝကာနံ ပလာယနကာလော ဝိယ ဘဝိဿတိ။ အယံ သောဠသမဿ ဝိပါကော။ ဧဝံ တဿ တဿ အနတ္ထဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘူတေ သောဠသ မဟာသုပိနေ ပဿိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ကောသလရာဇာ ဝိယ သောဠသ သုပိနေ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ပုဗ္ဗနိမိတ္တတော အတ္တနော အတ္ထာနတ္ထနိမိတ္တံ သုပိနံ ပဿန္တော အတ္တနော ကမ္မာနုဘာဝေန ပဿတိ။ ကောသလရာဇာ ဝိယ လောကဿ အတ္ထာနတ္ထနိမိတ္တံ သုပိနံ ပဿန္တော ပန သဗ္ဗသတ္တသာဓာရဏကမ္မာနုဘာဝေန ပဿတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကုဒ္ဓါ ဟိ ဒေဝတာတိ မဟာနာဂဝိဟာရေ မဟာထေရဿ ကုဒ္ဓါ ဒေဝတာ ဝိယ။ ရောဟဏေ ကိရ မဟာနာဂဝိဟာရေ မဟာထေရော ဘိက္ခုသင်္ဃံ အနပလောကေတွာဝ ဧကံ နာဂရုက္ခံ ဆိန္ဒာပေသိ။ ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ထေရဿ ကုဒ္ဓါ ပဌမမေဝ နံ သစ္စသုပိနေန ပလောဘေတွာ ပစ္ဆာ ‘‘ဣတော တေ သတ္တဒိဝသမတ္ထကေ ဥပဋ္ဌာကော ရာဇာ မရိဿတီ’’တိ သုပိနေ အာရောစေသိ။ ထေရော တံ ကထံ အာဟရိတွာ ရာဇောရောဓာနံ အာစိက္ခိ။ တာ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ မဟာဝိရဝံ ဝိရဝိံသု။ ရာဇာ ‘‘ကိံ ဧတ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ တာ ‘‘ဧဝံ ထေရေန ဝုတ္တ’’န္တိ အာရောစယိံသု။ ရာဇာ ဒိဝသံ ဂဏာပေတွာ သတ္တာဟေ ဝီတိဝတ္တေ ထေရဿ ဟတ္ထပါဒေ ဆိန္ဒာပေသိ။ ဧကန္တံ သစ္စမေဝ ဟောတီတိ ဖလဿ သစ္စဘာဝတော ဝုတ္တံ၊ ဒဿနံ ပန ဝိပလ္လတ္ထမေဝ ။ တေနေဝ ပဟီနဝိပလ္လာသာ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘူတမ္ပိ သုပိနံ န ပဿန္တိ။ ဒွီဟိ တီဟိပိ ကာရဏေဟိ ကဒါစိ သုပိနံ ပဿတီတိ အာဟ ‘‘သံသဂ္ဂဘေဒတော’’တိ။ ‘‘အသေခါ န ပဿန္တိ ပဟီနဝိပလ္လာသတ္တာ’’တိ ဝစနတော စတုန္နမ္ပိ ကာရဏာနံ ဝိပလ္လာသာ ဧဝ မူလကာရဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တန္တိ သုပိနကာလေ ပဝတ္တံ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ။ ရူပနိမိတ္တာဒိအာရမ္မဏန္တိ ကမ္မကမ္မနိမိတ္တဂတိနိမိတ္တတော အညံ ရူပနိမိတ္တာဒိအာရမ္မဏံ န ဟောတိ။ ဤဒိသာနီတိ ပစ္စက္ခတော အနုဘူတပုဗ္ဗပရိကပ္ပိတရူပါဒိအာရမ္မဏာနိ စေဝ ရာဂါဒိသမ္ပယုတ္တာနိ စ။ သဗ္ဗောဟာရိကစိတ္တေနာတိ ပကတိစိတ္တေန။

ဒွီဟိ အန္တေဟိ မုတ္တောတိ ကုသလာကုသလသင်္ခါတေဟိ ဒွီဟိ အန္တေဟိ မုတ္တော။ အာဝဇ္ဇနတဒါရမ္မဏက္ခဏေတိ ဣဒံ ယာဝ တဒါရမ္မဏုပ္ပတ္တိ၊ တာဝ ပဝတ္တစိတ္တဝါရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘သုပိနေနေဝ ဒိဋ္ဌံ ဝိယ မေ၊ သုတံ ဝိယ မေတိ ကထနကာလေ ပန အဗျာကတောယေဝ အာဝဇ္ဇနမတ္တဿေဝ ဥပ္ပဇ္ဇနတော’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ ဝဒန္တေဟိ ပဉ္စဒွါရေ ဒုတိယမောဃဝါရေ ဝိယ မနောဒွါရေပိ အာဝဇ္ဇနံ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဇဝနဋ္ဌာနေ ဌတွာ ဘဝင်္ဂံ ဩတရတီတိ အဓိပ္ပေတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဧကစိတ္တက္ခဏိကဿ အာဝဇ္ဇနဿ ဥပ္ပတ္တိယံ ‘‘ဒိဋ္ဌံ ဝိယ မေ၊ သုတံ ဝိယ မေ’’တိ ကပ္ပနာယ အသမ္ဘဝတော။ ဧတ္ထ စ ‘‘သုပိနန္တေပိ တဒါရမ္မဏဝစနတော ပစ္စုပ္ပန္နဝသေန အတီတဝသေန ဝါ သဘာဝဓမ္မာ သုပိနန္တေ အာရမ္မဏံ ဟောန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ယဒိပိ သုပိနန္တေ ဝိဘူတံ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌိတေ ရူပါဒိဝတ္ထုမှိ တဒါရမ္မဏံ ဝုတ္တံ၊ တထာပိ သုပိနန္တေ ဥပဋ္ဌိတနိမိတ္တဿ ပရိကပ္ပဝသေန ဂဟေတဗ္ဗတာယ ဒုဗ္ဗလဘာဝတော ဒုဗ္ဗလဝတ္ထုကတ္တာတိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘ကရဇကာယဿ နိရုဿာဟသန္တဘာဝပ္ပတ္တိတော တန္နိဿိတဟဒယဝတ္ထု န သုပ္ပသန္နံ ဟောတိ၊ တတော တန္နိဿိတာပိ စိတ္တပ္ပဝတ္တိ န သုပ္ပသန္နာ အသုပ္ပသန္နဝဋ္ဋိနိဿိတဒီပပ္ပဘာ ဝိယ၊ တသ္မာ ဒုဗ္ဗလဝတ္ထုကတ္တာတိ ဧတ္ထ ဒုဗ္ဗလဟဒယဝတ္ထုကတ္တာ’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ဝီမံသိတွာ ယုတ္တတရံ ဂဟေတဗ္ဗံ။

သုပိနန္တစေတနာတိ မနောဒွါရိကဇဝနဝသေန ပဝတ္တာ သုပိနန္တစေတနာ။ သုပိနဉှိ ပဿန္တော မနောဒွါရိကေနေဝ ဇဝနေန ပဿတိ၊ န ပဉ္စဒွါရိကေန။ ပဋိဗုဇ္ဈန္တော စ မနောဒွါရိကေနေဝ ပဋိဗုဇ္ဈတိ၊ န ပဉ္စဒွါရိကေန။ နိဒ္ဒါယန္တဿ ဟိ မဟာဝဋ္ဋိံ ဇာလေတွာ ဒီပေ စက္ခုသမီပံ ဥပနီတေ ပဌမံ စက္ခုဒွါရိကံ အာဝဇ္ဇနံ ဘဝင်္ဂံ န အာဝဋ္ဋေတိ၊ မနောဒွါရိကမေဝ အာဝဋ္ဋေတိ။ အထ ဇဝနံ ဇဝိတွာ ဘဝင်္ဂံ ဩတရတိ။ ဒုတိယဝါရေ စက္ခုဒွါရိကအာဝဇ္ဇနံ ဘဝင်္ဂံ အာဝဋ္ဋေတိ ၊ တတော စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ ဇဝနပရိယောသာနာနိ ပဝတ္တန္တိ၊ တဒနန္တရံ ဘဝင်္ဂံ ပဝတ္တတိ။ တတိယဝါရေ မနောဒွါရိကအာဝဇ္ဇနေန ဘဝင်္ဂေ အာဝဋ္ဋိတေ မနောဒွါရိကဇဝနံ ဇဝတိ။ တေန စိတ္တေန ‘‘ကိံ အယံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အာလောကော’’တိ ဇာနာတိ။ တထာ နိဒ္ဒါယန္တဿ ကဏ္ဏသမီပေ တူရိယေသု ပဂ္ဂဟိတေသု ၊ ဃာနသမီပေ သုဂန္ဓေသု ဝါ ဒုဂ္ဂန္ဓေသု ဝါ ပုပ္ဖေသု ဥပနီတေသု၊ မုခေ သပ္ပိမှိ ဝါ ဖာဏိတေ ဝါ ပက္ခိတ္တေ၊ ပိဋ္ဌိယံ ပါဏိနာ ပဟာရေ ဒိန္နေ ပဌမံ သောတဒွါရိကာဒီနိ အာဝဇ္ဇနာနိ ဘဝင်္ဂံ န အာဝဋ္ဋေန္တိ၊ မနောဒွါရိကမေဝ အာဝဋ္ဋေတိ၊ အထ ဇဝနံ ဇဝိတွာ ဘဝင်္ဂံ ဩတရတိ။ ဒုတိယဝါရေ သောတဒွါရိကာဒီနိ အာဝဇ္ဇနာနိ ဘဝင်္ဂံ အာဝဋ္ဋေန္တိ၊ တတော သောတဃာနဇိဝှာကာယဝိညာဏာဒီနိ ဇဝနပရိယောသာနာနိ ပဝတ္တန္တိ၊ တဒနန္တရံ ဘဝင်္ဂံ ဝတ္တတိ။ တတိယဝါရေ မနောဒွါရိကအာဝဇ္ဇနေန ဘဝင်္ဂေ အာဝဋ္ဋိတေ မနောဒွါရိကဇဝနံ ဇဝတိ၊ တေန စိတ္တေန ဉတွာ ‘‘ကိံ အယံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ သဒ္ဒေါ၊ သင်္ခသဒ္ဒေါ ဘေရိသဒ္ဒေါ’’တိ ဝါ ‘‘ကိံ အယံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဂန္ဓော၊ မူလဂန္ဓော’’တိ ဝါ ‘‘ကိံ ဣဒံ မယှံ မုခံ ပက္ခိတ္တံ၊ သပ္ပီတိ ဝါ ဖာဏိတ’’န္တိ ဝါ ‘‘ကေနမှိ ပိဋ္ဌိယံ ပဟဋော၊ အတိဗဒ္ဓါ မေ ပဟာရော’’တိ ဝါ ဝတ္တာ ဟောတိ။ ဧဝံ မနောဒွါရိကဇဝနေနေဝ ပဋိဗုဇ္ဈတိ၊ န ပဉ္စဒွါရိကေန။ သုပိနမ္ပိ တေနေဝ ပဿတိ၊ န ပဉ္စဒွါရိကေန။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။

မဟာသုပိနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဝဿသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၉၇။ သတ္တမေ ဥတုသမုဋ္ဌာနန္တိ ဝဿိကေ စတ္တာရော မာသေ ဥပ္ပန္နံ။ အကာလေပီတိ စိတ္တဝေသာခမာသေသုပိ။ ဝဿဝလာဟကဒေဝပုတ္တာနဉှိ အတ္တနော ရတိယာ ကီဠိတုကာမတာစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ အကာလေပိ ဒေဝေါ ဝဿတိ။ တတြိဒံ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ ဝဿဝလာဟကဒေဝပုတ္တော ဝါကရကုဋကဝါသိခီဏာသဝတ္ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ။ ထေရော ‘‘ကောသိ တွ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဝဿဝလာဟကဒေဝပုတ္တောတိ။ တုမှာကံ ကိရ စိတ္တေန ဒေဝေါ ဝဿတီတိ။ အာမ၊ ဘန္တေတိ။ ပဿိတုကာမာ မယန္တိ။ တေမိဿထ၊ ဘန္တေတိ။ မေဃသီသံ ဝါ ဂဇ္ဇိတံ ဝါ န ပညာယတိ၊ ကထံ တေမိဿာမာတိ။ ဘန္တေ၊ အမှာကံ စိတ္တေန ဒေဝေါ ဝဿတိ၊ တုမှေ ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသထာတိ။ ‘‘သာဓု၊ ဒေဝပုတ္တာ’’တိ ပါဒေ ဓောဝိတွာ ပဏ္ဏသာလံ ပါဝိသိ။ ဒေဝပုတ္တော တသ္မိံ ပဝိသန္တေယေဝ ဧကံ ဂီတံ ဂါယိတွာ ဟတ္ထံ ဥက္ခိပိ၊ သမန္တာ တိယောဇနဋ္ဌာနံ ဧကမေဃံ အဟောသိ။ ထေရော အဒ္ဓတိန္တော ပဏ္ဏသာလံ ပဝိဋ္ဌောတိ။

ဝဿသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈-၉။ ဝါစာသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၉၈-၉။ အဋ္ဌမေ အင်္ဂေဟီတိ ကာရဏေဟိ။ အင်္ဂီယန္တိ ဟေတုဘာဝေန ဉာယန္တီတိ အင်္ဂါနိ၊ ကာရဏာနိ။ ကာရဏတ္ထေ စ အင်္ဂ-သဒ္ဒေါ။ ပဉ္စဟီတိ ဟေတုမှိ နိဿက္ကဝစနံ။ သမန္နာဂတာတိ သမနုအာဂတာ ပဝတ္တာ ယုတ္တာ စ။ ဝါစာတိ သမုလ္လပန-ဝါစာ။ ယာ ‘‘ဝါစာ ဂိရာ ဗျပ္ပထော’’တိ (ဓ။ သ။ ၆၃၆) စ၊ ‘‘နေလာ ကဏ္ဏသုခါ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၉) စ အာဂစ္ဆတိ။ ယာ ပန ‘‘ဝါစာယ စေ ကတံ ကမ္မ’’န္တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁ ကာယကမ္မဒွါရ) ဧဝံ ဝိညတ္တိ စ၊ ‘‘ယာ စတူဟိ ဝစီဒုစ္စရိတေဟိ အာရတိ…ပေ… အယံ ဝုစ္စတိ သမ္မာဝါစာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၂၉၉) ဧဝံ ဝိရတိ စ၊ ‘‘ဖရုသဝါစာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာသေဝိတာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ နိရယသံဝတ္တနိကာ ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၈။၄၀) ဧဝံ စေတနာ စ ဝါစာတိ အာဂတာ၊ န သာ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။ ကသ္မာ? အဘာသိတဗ္ဗတော။ ‘‘သုဘာသိတာ ဟောတိ၊ နော ဒုဗ္ဘာသိတာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ သုဘာသိတာတိ သုဋ္ဌု ဘာသိတာ။ တေနဿာ အတ္ထာဝဟတံ ဒီပေတိ။ အနဝဇ္ဇာတိ ရာဂါဒိအဝဇ္ဇရဟိတာ။ ဣမိနာဿ ကာရဏသုဒ္ဓိံ အဂတိဂမနာဒိပ္ပဝတ္တဒေါသာဘာဝဉ္စ ဒီပေတိ။ ရာဂဒေါသာဒိဝိမုတ္တဉှိ ယံ ဘာသတော အနုရောဓဝိဝဇ္ဇနတော အဂတိဂမနံ ဒုရသမုဿိတမေဝါတိ။ အနနုဝဇ္ဇာတိ အနုဝါဒဝိမုတ္တာ။ ဣမိနာဿာ သဗ္ဗာကာရသမ္ပတ္တိံ ဒီပေတိ။ သတိ ဟိ သဗ္ဗာကာရသမ္ပတ္တိယံ အနနုဝဇ္ဇတာတိ။ ဝိညူနန္တိ ပဏ္ဍိတာနံ။ တေန နိန္ဒာပသံသာသု ဗာလာ အပ္ပမာဏာတိ ဒီပေတိ။

ဣမေဟိ ခေါတိအာဒီနိ တာနိ အင်္ဂါနိ ပစ္စက္ခတော ဒဿေန္တော တံ ဝါစံ နိဂမေတိ။ ယဉ္စ အညေ ပဋိညာဒီဟိ အဝယဝေဟိ၊ နာမာဒီဟိ ပဒေဟိ၊ လိင်္ဂဝစနဝိဘတ္တိကာလကာရကသမ္ပတ္တီဟိ စ သမန္နာဂတံ မုသာဝါဒါဒိဝါစမ္ပိ သုဘာသိတန္တိ မညန္တိ၊ တံ ပဋိသေဓေတိ။ အဝယဝါဒိသမန္နာဂတာပိ ဟိ တထာရူပီ ဝါစာ ဒုဗ္ဘာသိတာဝ ဟောတိ အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ အနတ္ထာဝဟတ္တာ။ ဣမေဟိ ပန ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတာ သစေပိ မိလက္ခုဘာသာပရိယာပန္နာ ဃဋစေဋိကာဂီတိကပရိယာပန္နာပိ ဟောတိ၊ တထာပိ သုဘာသိတာဝ လောကိယလောကုတ္တရဟိတသုခါဝဟတ္တာ။ တထာ ဟိ မဂ္ဂပဿေ သဿံ ရက္ခန္တိယာ သီဟဠစေဋိကာယ သီဟဠကေနေဝ ဇာတိဇရာမရဏယုတ္တံ ဂီတိကံ ဂါယန္တိယာ သဒ္ဒံ သုတွာ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တာ သဋ္ဌိမတ္တာ ဝိပဿကဘိက္ခူ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။

တထာ တိဿော နာမ အာရဒ္ဓဝိပဿကော ဘိက္ခု ပဒုမဿရသမီပေန ဂစ္ဆန္တော ပဒုမဿရေ ပဒုမာနိ ဘဉ္ဇိတွာ –

‘‘ပါတောဝ ဖုလ္လိတကောကနဒံ၊

သူရိယာလောကေန ဘိဇ္ဇိယတေ၊

ဧဝံ မနုဿတ္တံ ဂတာ သတ္တာ၊

ဇရာဘိဝေဂေန မဒ္ဒီယန္တီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၁၃၊ သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၅၂ သုဘာသိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ) –

ဣမံ ဂီတိံ ဂါယန္တိယာ စေဋိကာယ သုတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော။

ဗုဒ္ဓန္တရေပိ အညတရော ပုရိသော သတ္တဟိ ပုတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ အဋဝိတော အာဂမ္မ အညတရာယ ဣတ္ထိယာ မုသလေန တဏ္ဍုလေ ကောဋ္ဋေန္တိယာ –

‘‘ဇရာယ ပရိမဒ္ဒိတံ ဧတံ၊ မိလာတစမ္မနိဿိတံ၊

မရဏေန ဘိဇ္ဇတိ ဧတံ၊ မစ္စုဿ ဃာသမာမိသံ။

‘‘ကိမီနံ အာလယံ ဧတံ၊ နာနာကုဏပေန ပူရိတံ၊

အသုစိဘာဇနံ ဧတံ၊ တဒလိက္ခန္ဓသမံ ဣဒ’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၁၃၊ သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၅၂ သုဘာသိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ) –

ဣမံ ဂီတံ သုတွာ ပစ္စဝေက္ခန္တော သဟ ပုတ္တေဟိ ပစ္စေကဗောဓိံ ပတ္တော။ ဧဝံ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတာ ဝါစာ သစေပိ မိလက္ခုဘာသာယ ပရိယာပန္နာ ဃဋစေဋိကာဂီတိကပရိယာပန္နာ ဝါစာ ဟောတိ၊ တထာပိ သုဘာသိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သုဘာသိတာ ဧဝ အနဝဇ္ဇာ အနနုဝဇ္ဇာ စ ဝိညူနံ အတ္ထတ္ထိကာနံ ကုလပုတ္တာနံ အတ္ထပ္ပဋိသရဏာနံ၊ နော ဗျဉ္ဇနပ္ပဋိသရဏာနန္တိ။ နဝမံ ဥတ္တာနမေဝ။

ဝါစာသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ နိဿာရဏီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၀၀။ ဒသမေ နိဿရန္တီတိ နိဿရဏီယာတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဒီဃံ ကတွာ နိဒ္ဒေသော။ ကတ္တရိ ဟေသ အနီယ-သဒ္ဒေါ ယထာ ‘‘နိယျာနိယာ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘နိဿဋာ’’တိ။ ကုတော ပန နိဿဋာ? ယထာသကံ ပဋိပက္ခတော။ နိဇ္ဇီဝဋ္ဌေန ဓာတုယောတိ အာဟ ‘‘အတ္တသုညသဘာဝါ’’တိ။ အတ္ထတော ပန ဓမ္မဓာတုမနောဝိညာဏဓာတုဝိသေသော ။ တာဒိသဿ ဘိက္ခုနော ကိလေသဝသေန ကာမေသု မနသိကာရော နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ဝီမံသနတ္ထ’’န္တိ၊ ‘‘နေက္ခမ္မနိယတံ ဣဒါနိ မေ စိတ္တံ၊ ကိံ နု ခေါ ကာမဝိတက္ကောပိ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဝီမံသန္တဿာတိ အတ္ထော။ ပက္ခန္ဒနံ နာမ အနုပ္ပဝေသော။ သော ပန တတ္ထ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘နပ္ပဝိသတီ’’တိ။ ပသီဒနံ နာမ အဘိရုစိ။ သန္တိဋ္ဌနံ ပတိဋ္ဌာနံ။ ဝိမုစ္စနံ အဓိမုစ္စနန္တိ။ တံ သဗ္ဗံ ပဋိက္ခိပန္တော ဝဒတိ ‘‘ပသာဒံ နာပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ။ ဧဝံဘူတံ ပနဿ စိတ္တံ တဿ ကထံ တိဋ္ဌတီတိ အာဟ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ။

တန္တိ ပဌမဇ္ဈာနံ။ အဿာတိ ဘိက္ခုနော။ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတီတိ ပရိကမ္မစိတ္တေန သဒ္ဓိံ ဈာနစိတ္တံ ဧကတ္တဝသေန ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ဝဒတိ။ ဂေါစရေ ဂတတ္တာတိ အတ္တနော အာရမ္မဏေ ဧဝ ပဝတ္တတ္တာ။ အဟာနဘာဂိယတ္တာတိ ဌိတိဘာဂိယတ္တာ။ သုဋ္ဌု ဝိမုတ္တန္တိ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိယာ သမ္မဒေဝ ဝိမုတ္တံ။ စိတ္တဿ စ ကာယဿ စ ဝိဟနနတော ဝိဃာတော။ ဒုက္ခံ ပရိဒဟနတော ပရိဠာဟော။ ကာမဝေဒနံ န ဝေဒိယတိ အနုပ္ပဇ္ဇနတော။ နိဿရန္တိ တတောတိ နိဿရဏံ။ ကေ နိဿရန္တိ? ကာမာ။ ဧဝဉ္စ ကာမာနန္တိ ကတ္တုသာမိဝစနံ သုဋ္ဌု ယုဇ္ဇတိ။ ယဒဂ္ဂေန ကာမာ တတော နိဿဋာတိ ဝုစ္စန္တိ၊ တဒဂ္ဂေန ဈာနမ္ပိ ကာမတော နိဿဋန္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ကာမေဟိ နိဿဋတ္တာ’’တိ။ ဧဝံ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ကာမနိဿရဏံ ဝတွာ ဣဒါနိ သမုစ္ဆေဒဝသေန အစ္စန္တတော နိဿရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ယော ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သေသပဒေသူတိ သေသကောဋ္ဌာသေသု။

အယံ ပန ဝိသေသောတိ ဝိသေသံ ဝဒန္တေန တံ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာတိအာဒိကော အဝိသေသောတိ ကတွာ ဒုတိယတတိယဝါရေသု သဗ္ဗသော အနာမဋ္ဌော၊ စတုတ္ထဝါရေ ပန အယမ္ပိ ဝိသေသောတိ ဒဿေတုံ ‘‘အစ္စန္တနိဿရဏဉ္စေတ္ထ အရဟတ္တဖလံ ယောဇေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ အရူပဇ္ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ အဂ္ဂမဂ္ဂံ အဓိဂန္တွာ အရဟတ္တေ ဌိတဿ စိတ္တံ သဗ္ဗသော ရူပေဟိ နိဿဋံ နာမ ဟောတိ။ တဿ ဟိ ဖလသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ဝီမံသနတ္ထံ ရူပါဘိမုခံ စိတ္တံ ပေသေန္တဿ။ ဣဒမက္ခာတန္တိ သမထယာနိကာနံ ဝသေန ဟေဋ္ဌာ စတ္တာရော ဝါရာ ဂဟိတာ။ ဣဒံ ပန သုက္ခဝိပဿကဿ ဝသေနာတိ အာဟ ‘‘သုဒ္ဓသင်္ခါရေ’’တိအာဒိ။ ‘‘ပုန သက္ကာယော နတ္ထီ’’တိ ဥပ္ပန္နန္တိ ‘‘ဣဒါနိ မေ သက္ကာယပ္ပဗန္ဓော နတ္ထီ’’တိ ဝီမံသန္တဿ ဥပ္ပန္နံ။

နိဿာရဏီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတုတ္ထပဏ္ဏာသကံ နိဋ္ဌိတံ။

၅။ ပဉ္စမပဏ္ဏာသကံ