📜

၄။ သုမနဝဂ္ဂေါ

၁။ သုမနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၁။ စတုတ္ထဿ ပဌမေ သတက္ကကူတိ သတသိခရော၊ အနေကကူဋောတိ အတ္ထော။ ဣဒံ တဿ မဟာမေဃဘာဝဒဿနံ။ သော ဟိ မဟာဝဿံ ဝဿတိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဣတော စိတော စ ဥဋ္ဌိတေန ဝလာဟကကူဋသတေန သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော’’တိ။ ဒဿနသမ္ပန္နောတိ ဧတ္ထ ဒဿနံ နာမ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ။ သော ဟိ ပဌမံ နိဗ္ဗာနဒဿနတော ‘‘ဒဿန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ယဒိပိ တံ ဂေါတြဘု ပဌမတရံ ပဿတိ၊ ဒိသွာ ပန ကတ္တဗ္ဗကိစ္စဿ ကိလေသပ္ပဟာနဿ အကရဏတော န တံ ‘‘ဒဿန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အာဝဇ္ဇနဋ္ဌာနိယဉှိ တံ ဉာဏံ။ မဂ္ဂဿ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏတာသာမညေန စေတံ ဝုတ္တံ၊ န နိဗ္ဗာနပ္ပဋိဝိဇ္ဈနေန၊ တသ္မာ ဓမ္မစက္ခုံ ပုနပ္ပုနံ နိဗ္ဗတ္တနေန ဘာဝနံ အပ္ပတ္တံ ဒဿနံ၊ ဓမ္မစက္ခုဉ္စ ပရိညာဒိကိစ္စကရဏေန စတုသစ္စဓမ္မဒဿနံ တဒဘိသမယောတိ နတ္ထေတ္ထ ဂေါတြဘုဿ ဒဿနဘာဝါပတ္တိ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။

သုမနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ စုန္ဒီသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၂။ ဒုတိယေ ‘‘အရိယကန္တေဟိ သီလေဟိ သမန္နာဂတော’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၅။၁၇၉) အရိယကန္တာနီတိ ပဉ္စသီလာနိ အာဂတာနိ။ အရိယကန္တာနိ ဟိ ပဉ္စသီလာနိ အရိယာနံ ကန္တာနိ ပိယာနိ၊ ဘဝန္တရဂတာပိ အရိယာ တာနိ န ဝိဇဟန္တိ။ ဣဓ ပန ‘‘ယာဝတာ၊ စုန္ဒ၊ သီလာနိ အရိယကန္တာနိ သီလာနိ၊ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ…ပေ… အဂ္ဂေ တေ ပရိပူရကာရိနော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ မဂ္ဂဖလာနိ သီလာနိ အဓိပ္ပေတာနီတိ အာဟ ‘‘အရိယကန္တာနိ သီလာနီတိ မဂ္ဂဖလသမ္ပယုတ္တာနိ သီလာနီ’’တိ။

စုန္ဒီသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဥဂ္ဂဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၃။ တတိယေ သဗ္ဗပဌမံ ဥဋ္ဌာနသီလာတိ ရတ္တိယာ ဝိဘာယနဝေလာယ သာမိကေ ပရိဇနေ သေယျာယ အဝုဋ္ဌိတေ သဗ္ဗပဌမံ ဥဋ္ဌာနသီလာ။ သာမိကံ ဒိသွာ နိသိန္နာသနတော အဂ္ဂိဒဍ္ဎာ ဝိယ ပဌမမေဝ ဝုဋ္ဌဟန္တီတိ ဝါ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယိနိယော။ ကိံကာရန္တိ ကိံကရဏီယံ၊ ကိံကရဏဘာဝေန ပုစ္ဆိတွာ ကာတဗ္ဗဝေယျာဝစ္စန္တိ အတ္ထော။ တံ ပဋိဿုဏန္တာ ဝိစရန္တီတိ ကိံကာရပ္ပဋိဿာဝိနိယော။ မနာပံယေဝ ကိရိယံ ကရောန္တိ သီလေနာတိ မနာပစာရိနိယော။ ပိယမေဝ ဝဒန္တိ သီလေနာတိ ပိယဝါဒိနိယော။

တတြုပါယာယာတိ တတြ ကမ္မေ သာဓေတဗ္ဗဥပါယဘူတာယ ဝီမံသာယ။ တေနာဟ ‘‘တသ္မိံ ဥဏ္ဏာကပ္ပာသသံဝိဓာနေ’’တိအာဒိ။ အလံ ကာတုန္တိ ကာတုံ သမတ္ထာ။ အလံ သံဝိဓာတုန္တိ ဝိစာရေတုံ သမတ္ထာ။ တေနာဟ ‘‘အလံ ကာတုံ အလံ သံဝိဓာတုန္တိ အတ္တနာ ကာတုမ္ပိ ပရေဟိ ကာရာပေတုမ္ပီ’’တိအာဒိ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။

ဥဂ္ဂဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄-၅။ သီဟသေနာပတိသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၄-၃၅။ စတုတ္ထေ သန္ဒိဋ္ဌိကန္တိ အသမ္ပရာယိကတာယ သာမံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သယံ အနုဘဝိတဗ္ဗံ အတ္တပစ္စက္ခံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကန္တိ အတ္ထော။ န သဒ္ဓါမတ္တကေနေဝ တိဋ္ဌတီတိ ‘‘ဒါနံ နာမ သာဓု သုန္ဒရံ၊ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ ပသတ္ထ’’န္တိ ဧဝံ သဒ္ဓါမတ္တကေနေဝ န တိဋ္ဌတိ။ ယံ ဒါနံ ဒေတီတိ ယံ ဒေယျဓမ္မံ ပရဿ ဒေတိ။ တဿ ပတိ ဟုတွာတိ တဗ္ဗိသယံ လောဘံ သုဋ္ဌု အဘိဘဝန္တော တဿ အဓိပတိ ဟုတွာ ဒေတိ။ တေန အနဓိဘဝနီယတ္တာ န ဒါသော န သဟာယောတိ။ တတ္ထ တဒုဘယံ အနွယတော ဗျတိရေကတော စ ဒဿေတုံ ‘‘ယော ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒါသော ဟုတွာ ဒေတိ တဏှာဒါသဗျဿ ဥပဂတတ္တာ။ သဟာယော ဟုတွာ ဒေတိ တဿ ပိယဘာဝါဝိဿဇ္ဇနတော။ သာမီ ဟုတွာ ဒေတိ တတ္ထ တဏှာဒါသဗျတော အတ္တာနံ မောစေတွာ အဘိဘုယျ ပဝတ္တနတော။ အထ ဝါ ယော ဒါနသီလတာယ ဒါယကော ပုဂ္ဂလော၊ သော ဒါနေ ပဝတ္တိဘေဒေန ဒါနဒါသော၊ ဒါနသဟာယော၊ ဒါနပတီတိ တိပ္ပကာရော ဟောတိ။ တဒဿ တိပ္ပကာရတံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ယော ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒါတဗ္ဗဋ္ဌေန ဒါနံ၊ အန္နပါနာဒိ။

တတ္ထ ယံ အတ္တနာ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ တဏှာဓိပန္နတာယ တဿ ဝသေန ဝတ္တနတော ဒါသော ဝိယ ဟောတိ။ ယံ ပရေသံ ဒီယတိ၊ တတ္ထာပိ အန္နပါနသာမညေန ဣဒံ ဝုတ္တံ ‘‘ဒါနသင်္ခါတဿ ဒေယျဓမ္မဿ ဒါသော ဟုတွာ’’တိ။ သဟာယော ဟုတွာ ဒေတိ အတ္တနာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဿ ပရေသံ ဒါတဗ္ဗဿ စ သမသမံ ဌပနတော။ ပတိ ဟုတွာ ဒေတိ သယံ ဒေယျဓမ္မဿ ဝသေ အဝတ္တိတွာ တဿ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တာပနတော။ အပရော နယော – ယော အတ္တနာ ပဏီတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ပရေသံ နိဟီနံ ဒေတိ၊ သော ဒါနဒါသော နာမ တန္နိမိတ္တနိဟီနဘာဝါပတ္တိတော။ ယော ယာဒိသံ အတ္တနာ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ တာဒိသမေဝ ပရေသံ ဒေတိ၊ သော ဒါနသဟာယော နာမ တန္နိမိတ္တဟီနာဓိကဘာဝဝိဝဇ္ဇနေန သဒိသဘာဝါပတ္တိတော။ ယော အတ္တနာ နိဟီနံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ပရေသံ ပဏီတံ ဒေတိ၊ သော ဒါနပတိ နာမ တန္နိမိတ္တသေဋ္ဌဘာဝါပတ္တိတော။

နိတ္တေဇဘူတော တေဇဟာနိပ္ပတ္တိယာ။ သဟ ဗျတိ ဂစ္ဆတီတိ သဟဗျော၊ သဟပဝတ္တနကော၊ တဿ ဘာဝေါ သဟဗျတာ၊ သဟပဝတ္တီတိ အာဟ ‘‘သဟဘာဝံ ဧကီဘာဝံ ဂတာ’’တိ။ အသိတဿာတိ ဝါ အဗန္ဓဿ၊ တဏှာဗန္ဓနေန အဗန္ဓဿာတိ အတ္ထော။ ပဉ္စမံ ဥတ္တာနမေဝ။

သီဟသေနာပတိသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆-၇။ ကာလဒါနသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၆-၃၇။ ဆဋ္ဌေ အာရာမတောတိ ဖလာရာမတော။ ပဌမုပ္ပန္နာနီတိ သဗ္ဗပဌမံ သုဇာတာနိ။ ဘာသိတညူတိ ဘိက္ခူ ဃရဒွါရေ ဌိတာ ကိဉ္စာပိ တုဏှီ ဟောန္တိ၊ အတ္ထတော ပန ‘‘ဘိက္ခံ ဒေထာ’’တိ ဝဒန္တိ နာမ အရိယာယ ယာစနာယ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ဥဒ္ဓိဿ အရိယာ တိဋ္ဌန္တိ၊ ဧသာ အရိယာနံ ယာစနာ’’တိ။ တတြ ယေ ‘‘မယံ ပစာမ၊ ဣမေ န ပစန္တိ၊ ပစမာနေ ပတွာ အလဘန္တာ ကုဟိံ လဘိဿန္တီ’’တိ ဒေယျဓမ္မံ သံဝိဘဇန္တိ၊ တေ ဘာသိတညူ နာမ ဉတွာ ကတ္တဗ္ဗဿ ကရဏတော။ ယုတ္တပ္ပတ္တကာလေတိ ဒါတုံ ယုတ္တပ္ပတ္တကာလေ။ အပ္ပဋိဝါနစိတ္တောတိ အနိဝတ္တနစိတ္တော။ သတ္တမံ ဥတ္တာနမေဝ။

ကာလဒါနသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ သဒ္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၈။ အဋ္ဌမေ အနုကမ္ပန္တီတိ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ သုခီ ဟောန္တု အဝေရာ အဗျာပဇ္ဇာ’’တိ ဧဝံ ဟိတဖရဏေန အနုဂ္ဂဏှန္တိ။ အပိစ ဥပဋ္ဌာကာနံ ဂေဟံ အညေ သီလဝန္တေ သဗြဟ္မစာရိနော ဂဟေတွာ ပဝိသန္တာပိ အနုဂ္ဂဏှန္တိ နာမ။ နီစဝုတ္တိန္တိ ပဏိပါတသီလံ။ ကောဓမာနထဒ္ဓတာယ ရဟိတန္တိ ကောဓမာနဝသေန ဥပ္ပန္နော ယော ထဒ္ဓဘာဝေါ စိတ္တဿ ဥဒ္ဓုမာတလက္ခဏော၊ တေန ဝိရဟိတန္တိ အတ္ထော။ သောရစ္စေနာတိ ‘‘တတ္ထ ကတမံ သောရစ္စံ? ယော ကာယိကော အဝီတိက္ကမော၊ ဝါစသိကော အဝီတိက္ကမော၊ ကာယိကဝါစသိကော အဝီတိက္ကမော၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ သောရစ္စံ။ သဗ္ဗောပိ သီလသံဝရော သောရစ္စ’’န္တိ ဧဝမာဂတေန သီလသံဝရသင်္ခါတေန သောရတဘာဝေန။ သခိလန္တိ ‘‘တတ္ထ ကတမံ သာခလျံ? ယာ သာ ဝါစာ ထဒ္ဓကာ ကက္ကသာ ဖရုသာ ကဋုကာ အဘိသဇ္ဇနီ ကောဓသာမန္တာ အသမာဓိသံဝတ္တနိကာ၊ တထာရူပိံ ဝါစံ ပဟာယ ယာ သာ ဝါစာ နေလာ ကဏ္ဏသုခါ ပေမနီယာ ဟဒယင်္ဂမာ ပေါရီ ဗဟုဇနကန္တာ ဗဟုဇနမနာပါ၊ တထာရူပိံ ဝါစံ ဘာသိတာ ဟောတိ။ ယာ တတ္ထ သဏှဝါစတာ သခိလဝါစတာ အဖရုသဝါစတာ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ သာခလျ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၅၀) ဧဝံ ဝုတ္တေန သမ္မောဒကမုဒုဘာဝေန သမန္နာဂတံ။ တေနာဟ ‘‘သခိလန္တိ သမ္မောဒက’’န္တိ။

သဒ္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉-၁၀။ ပုတ္တသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၉-၄၀။ နဝမေ ဘတောတိ ပေါသိတော။ တံ ပန ဘရဏံ ဇာတကာလတော ပဋ္ဌာယ သုခပစ္စယူပဟရဏေန ဒုက္ခပစ္စယာပဟရဏေန စ ပဝတ္တိတန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘အမှေဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဟတ္ထပါဒဝဍ္ဎနာဒီဟီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန မုခေန သိင်္ဃာနိကာပနယနနဟာပနမဏ္ဍနာဒိဉ္စ သင်္ဂဏှာတိ။ မာတာပိတူနံ သန္တကံ ခေတ္တာဒိံ အဝိနာသေတွာ ရက္ခိတံ တေသံ ပရမ္ပရာယ ဌိတိယာ ကာရဏံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အမှာကံ သန္တကံ…ပေ… ကုလဝံသော စိရံ ဌဿတီ’’တိ။ သလာကဘတ္တာဒီနိ အနုပစ္ဆိန္ဒိတွာတိ သလာကဘတ္တာဒီနိ အဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ။ ယသ္မာ ဒါယဇ္ဇပ္ပဋိလာဘဿ ယောဂျဘာဝေန ဝတ္တမာနောယေဝ ဒါယဿ ပဋိပဇ္ဇိဿတိ၊ န ဣတရောတိ အာဟ ‘‘ကုလဝံသာနုရူပါယ ပဋိပတ္တိယာ’’တိအာဒိ ။ အတ္တနာ ဒါယဇ္ဇာရဟံ ကရောန္တောတိ အတ္တာနံ ဒါယဇ္ဇာရဟံ ကရောန္တော။ မာတာပိတရော ဟိ အတ္တနော ဩဝါဒေ အဝတ္တမာနေ မိစ္ဆာပဋိပန္နေ ဒါရကေ ဝိနိစ္ဆယံ ဂန္တွာ အပုတ္တေ ကရောန္တိ၊ တေ ဒါယဇ္ဇာရဟာ န ဟောန္တိ။ ဩဝါဒေ ဝတ္တမာနေ ပန ကုလသန္တကဿ သာမိကေ ကရောန္တိ။ တတိယဒိဝသတော ပဋ္ဌာယာတိ မတဒိဝသတော တတိယဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။ ဒသမံ ဥတ္တာနမေဝ။

ပုတ္တသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သုမနဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။