📜

၅။ မဟာယညဝဂ္ဂေါ

၁။ သတ္တဝိညာဏဋ္ဌိတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၄။ ပဉ္စမဿ ပဌမေ ယသ္မာ နိဒဿနတ္ထေ နိပါတော (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၂။၁၂၇) တသ္မာ သေယျထာပိ မနုဿာတိ ယထာ မနုဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိသေသော ဟောတိယေဝ သတိပိ ဗာဟိရဿ ကာရဏဿ အဘေဒေ အဇ္ဈတ္တိကဿ ဘိန္နတ္တာ။ နာနတ္တံ ကာယေ ဧတေသံ၊ နာနတ္တော ဝါ ကာယော ဧတေသန္တိ နာနတ္တကာယာ။ ဣမိနာ နယေန သေသပဒေသုပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ နေသန္တိ မနုဿာနံ။ နာနတ္တာ သညာ ဧတေသံ အတ္ထီတိ နာနတ္တသညိနော။ သုခသမုဿယတော ဝိနိပါတော ဧတေသံ အတ္ထီတိ ဝိနိပါတိကာ သတိပိ ဒေဝဘာဝေ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိယာ အဘာဝတော။ အပါယေသု ဝါ ဂတော နတ္ထိ နိပါတော ဧတေသန္တိ ဝိနိပါတိကာ။ တေနာဟ ‘‘စတုအပါယဝိနိမုတ္တာ’’တိ။ ပိယင်္ကရမာတာဒီနံ ဝိယာတိ ပိယင်္ကရမာတာ ကိရ ယက္ခိနီ ပစ္စူသသမယေ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဿ ဓမ္မံ သဇ္ဈာယတော သုတွာ –

‘‘မာ သဒ္ဒမကရီ ပိယင်္ကရ၊ ဘိက္ခု ဓမ္မပဒါနိ ဘာသတိ၊

အပိ ဓမ္မပဒံ ဝိဇာနိယ၊ ပဋိပဇ္ဇေမ ဟိတာယ နော သိယာ။

‘‘ပါဏေသု စ သံယမာမသေ၊ သမ္ပဇာနမုသာ န ဘဏာမသေ၊

သိက္ခေမ သုသီလျမတ္တနော၊ အပိ မုစ္စေမ ပိသာစယောနိယာ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၀) –

ဧဝံ ပုတ္တကံ သညာပေတွာ တံ ဒိဝသံ သောတာပတ္တိဖလံ ပတ္တာ။ ဥတ္တရမာတာ ပန ဘဂဝတော ဓမ္မံ သုတွာဝ သောတာပန္နာ ဇာတာ။

ဗြဟ္မကာယေ ပဌမဇ္ဈာနနိဗ္ဗတ္တေ ဗြဟ္မသမူဟေ၊ ဗြဟ္မနိကာယေ ဝါ ဘဝါတိ ဗြဟ္မကာယိကာ။ မဟာဗြဟ္မုနော ပရိသာယ ဘဝါတိ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာ တဿ ပရိစာရကဋ္ဌာနေ ဌိတတ္တာ။ မဟာဗြဟ္မုနော ပုရောဟိတဋ္ဌာနေ ဌိတာတိ ဗြဟ္မပုရောဟိတာ။ အာယုဝဏ္ဏာဒီဟိ မဟန္တာ ဗြဟ္မာနောတိ မဟာဗြဟ္မာနော။ သတိပိ တေသံ တိဝိဓာနမ္ပိ ပဌမေန ဈာနေန ဂန္တွာ နိဗ္ဗတ္တဘာဝေ ဈာနဿ ပန ပဝတ္တိဘေဒေန အယံ ဝိသေသောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပရိတ္တေနာတိ ဟီနေန။ သာ စဿ ဟီနတာ ဆန္ဒာဒီနံ ဟီနတာယ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပဋိလဒ္ဓမတ္တံ ဝါ ဟီနံ။ ကပ္ပဿာတိ အသင်္ချေယျကပ္ပဿ ။ ဟီနပဏီတာနံ မဇ္ဈေ ဘဝတ္တာ မဇ္ဈိမံ။ သာ စဿ မဇ္ဈိမတာ ဆန္ဒာဒီနံ မဇ္ဈိမတာယ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပဋိလဘိတွာ နာတိသုဘာဝိတံ ဝါ မဇ္ဈိမံ။ ဥပဍ္ဎကပ္ပောတိ အသင်္ချေယျကပ္ပဿ ဥပဍ္ဎကပ္ပော။ ဝိပ္ဖာရိကတရောတိ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇေဟိ ပမာဏတော ဝိပုလတရော သဘာဝတော ဥဠာရတရော စ ဟောတိ။ သဘာဝေနပိ ဟိ ဥဠာရတမောဝ။ တံ ပနေတ္ထ အပ္ပမာဏံ။ တဿ ဟိ ပရိတ္တာဘာဒီနံ ပရိတ္တသုဘာဒီနဉ္စ ကာယေ သတိပိ သဘာဝဝေမတ္တေ ဧကတ္တဝသေနေဝ ဝဝတ္ထပီယတီတိ ‘‘ဧကတ္တကာယာ’’တွေဝ တေ ဝုစ္စန္တိ။ ပဏီတေနာတိ ဥက္ကဋ္ဌေန။ သာ စဿ ဥက္ကဋ္ဌတာ ဆန္ဒာဒီနံ ဥက္ကဋ္ဌတာယ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သုဘာဝိတံ ဝါ၊ သမ္မဒေဝ၊ ဝသိဘာဝံ ပါပိတံ ပဏီတံ ‘‘ပဓာနဘာဝံ နီတ’’န္တိ ကတွာ။ ဣဓာပိ ကပ္ပော အသင်္ချေယျကပ္ပဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော ပရိပုဏ္ဏမဟာကပ္ပဿ အသမ္ဘဝတော။ ဣတီတိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန။ တေတိ ‘‘ဗြဟ္မကာယိကာ’’တိ ဝုတ္တာ တိဝိဓာပိ ဗြဟ္မာနော။ သညာယ ဧကတ္တာတိ တိဟေတုကဘာဝေန ဧကသဘာဝတ္တာ။ န ဟိ တဿာ သမ္ပယုတ္တဓမ္မဝသေန အညောပိ ကောစိ ဘေဒေါ အတ္ထိ။ ဧဝန္တိ ဣမိနာ နာနတ္တကာယာ ဧကတ္တသညိနော ဂဟိတာတိ ဒဿေတိ။

ဒဏ္ဍဥက္ကာယာတိ ဒဏ္ဍဒီပိကာယ။ သရတိ ဓာဝတိ၊ ဝိဿရတိ ဝိပ္ပကိဏ္ဏာ ဝိယ ဓာဝတိ။ ဒွေ ကပ္ပာတိ ဒွေ မဟာကပ္ပာ။ ဣတော ပရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ။ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒဝသေန အာဘဿရဂ္ဂဟဏေနေဝ သဗ္ဗေပိ တေ ပရိတ္တာဘာအပ္ပမာဏာဘာပိ ဂဟိတာ။

သုန္ဒရာ ပဘာ သုဘာ၊ တာယ ကိဏ္ဏာ သုဘာကိဏ္ဏာတိ ဝတ္တဗ္ဗေ။ ဘာ-သဒ္ဒဿ ရဿတ္တံ အန္တိမ-ဏ-ကာရဿ ဟ-ကာရဉ္စ ကတွာ ‘‘သုဘကိဏှာ’’တိ ဝုတ္တာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန နိစ္စလာယ ဧကဂ္ဃနာယ ပဘာယ သုဘောတိ ပရိယာယဝစနန္တိ ‘‘သုဘေန ဩကိဏ္ဏာ ဝိကိဏ္ဏာ’’တိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ ဧတ္ထာပိ အန္တိမ-ဏ-ကာရဿ ဟ-ကာရကရဏံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗမေဝ။ န ဆိဇ္ဇိတွာ ပဘာ ဂစ္ဆတိ ဧကဂ္ဃနတ္တာ။ စတုတ္ထဝိညာဏဋ္ဌိတိမေဝ ဘဇန္တိ ကာယဿ သညာယ စ ဧကရူပတ္တာ။ ဝိပုလသန္တသုခါယုဝဏ္ဏာဒိဖလတ္တာ ဝေဟပ္ဖလာ။ ဧတ္ထာတိ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယံ။

ဝိဝဋ္ဋပက္ခေ ဌိတာ အပုနရာဝတ္တနတော။ ‘‘န သဗ္ဗကာလိကာ’’တိ ဝတွာ တမေဝ အသဗ္ဗကာလိကတ္တံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ကပ္ပသတသဟဿမ္ပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သောဠသကပ္ပသဟဿစ္စယေန ဥပ္ပန္နာနံ သုဒ္ဓါဝါသဗြဟ္မာနံ ပရိနိဗ္ဗာယနတော အညေသဉ္စ တတ္ထ အနုပ္ပဇ္ဇနတော ဗုဒ္ဓသုညေ လောကေ သုညံ တံ ဌာနံ ဟောတိ၊ တသ္မာ သုဒ္ဓါဝါသာ န သဗ္ဗကာလိကာ။ ခန္ဓာဝါရဋ္ဌာနသဒိသာ ဟောန္တိ သုဒ္ဓါဝါသဘူမိယော။ ဣမိနာ သုတ္တေန သုဒ္ဓါဝါသာနံ သတ္တာဝါသဘာဝဒီပနေနေဝ ဝိညာဏဋ္ဌိတိဘာဝေါပိ ဒီပိတော ဟောတိ၊ တသ္မာ သုဒ္ဓါဝါသာပိ သတ္တသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု စတုတ္ထဝိညာဏဋ္ဌိတိံ၊ နဝသု သတ္တာဝါသေသု စတုတ္ထသတ္တာဝါသဉ္စ ဘဇန္တိ။

သုခုမတ္တာတိ သင်္ခါရာဝသေသသုခုမဘာဝပ္ပတ္တတ္တာ။ ပရိဗျတ္တဝိညာဏကိစ္စာဘာဝတော နေဝ ဝိညာဏံ၊ န သဗ္ဗသော အဝိညာဏံ ဟောတီတိ နာဝိညာဏံ၊ တသ္မာ ပရိပ္ဖုတဝိညာဏကိစ္စဝန္တီသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု န ဝုတ္တံ။

သတ္တဝိညာဏဋ္ဌိတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ သမာဓိပရိက္ခာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၅။ ဒုတိယေ သမာဓိပရိက္ခာရာတိ ဧတ္ထ တယော ပရိက္ခာရာ။ ‘‘ရထော သီလပရိက္ခာရော၊ ဈာနက္ခော စက္ကဝီရိယော’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၄) ဟိ ဧတ္ထ အလင်္ကာရော ပရိက္ခာရော နာမ။ ‘‘သတ္တဟိ နဂရပရိက္ခာရေဟိ သုပရိက္ခတံ ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၇။၆၇) ဧတ္ထ ပရိဝါရော ပရိက္ခာရော နာမ။ ‘‘ဂိလာနပစ္စယ…ပေ… ဇီဝိတပရိက္ခာရာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၉၁-၁၉၂) ဧတ္ထ သမ္ဘာရော ပရိက္ခာရော နာမ။ သော ဣဓ အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘မဂ္ဂသမာဓိဿ သမ္ဘာရာ’’တိ။ ပရိဝါရပရိက္ခာရောပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ပရိဝါရော ဟိ သမ္မာဒိဋ္ဌာဒယော မဂ္ဂဓမ္မာ သမ္မာသမာဓိဿ သဟဇာတာဒိပစ္စယဘာဝေန ပရိကရဏတော အဘိသင်္ခရဏတော။ ပရိက္ခတာတိ ပရိဝါရိတာ။ အယံ ဝုစ္စတိ အရိယော သမ္မာသမာဓီတိ အယံ သတ္တဟိ ရတနေဟိ ပရိဝုတော စက္ကဝတ္တီ ဝိယ သတ္တဟိ အင်္ဂေဟိ ပရိဝုတော အရိယော သမ္မာသမာဓီတိ ဝုစ္စတိ။ ဥပေစ္စ နိဿီယတီတိ ဥပနိသာ၊ သဟ ဥပနိသာယာတိ သဥပနိသော၊ သဥပနိဿယော အတ္ထော၊ သပရိဝါရောယေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သဟကာရိကာရဏဘူတော ဟိ ဓမ္မသမူဟော ဣဓ ‘‘ဥပနိသော’’တိ အဓိပ္ပေတော။

သမာဓိပရိက္ခာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ပဌမအဂ္ဂိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၆။ တတိယေ အနုဍဟနဋ္ဌေနာတိ ကာမံ အာဟုနေယျဂ္ဂိအာဒယော တယော အဂ္ဂီ ဗြာဟ္မဏေဟိပိ ဣစ္ဆိတာ သန္တိ။ တေ ပန တေဟိ ဣစ္ဆိတမတ္တာဝ၊ န သတ္တာနံ တာဒိသာ အတ္ထသာဓကာ။ ယေ ပန သတ္တာနံ အတ္ထသာဓကာ၊ တေ ဒဿေတုံ ‘‘အာဟုနံ ဝုစ္စတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာနေတွာ ဟုနနံ ပူဇနံ ‘‘အာဟုန’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ အာဟုနံ အရဟန္တီ မာတာပိတရော။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘အာဟုနေယျာတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာတာပိတူနံ ဧတံ အဓိဝစန’’န္တိ (ဣတိဝု။ ၁၀၆)။ ယဒဂ္ဂေန စ တေ ပုတ္တာနံ ဗဟူပကာရတာယ အာဟုနေယျာတိ၊ တေသု သမ္မာပဋိပတ္တိ နေသံ ဟိတသုခါဝဟာ၊ တဒဂ္ဂေန တေသု မိစ္ဆာပဋိပတ္တိ အဟိတဒုက္ခာဝဟာတိ အာဟ ‘‘တေသု…ပေ… နိဗ္ဗတ္တန္တီ’’တိ။

သွာယမတ္ထော (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၀၅) မိတ္တဝိန္ဒကဝတ္ထုနာ ဝေဒိတဗ္ဗော။ မိတ္တဝိန္ဒကော ဟိ မာတရာ၊ ‘‘တာတ၊ အဇ္ဇ ဥပေါသထိကော ဟုတွာ ဝိဟာရေ သဗ္ဗရတ္တိံ ဓမ္မဿဝနံ သုဏောဟိ၊ သဟဿံ တေ ဒဿာမီ’’တိ ဝုတ္တော ဓနလောဘေန ဥပေါသထံ သမာဒါယ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ‘‘ဣဒံ ဌာနံ အကုတောဘယ’’န္တိ သလ္လက္ခေတွာ ဓမ္မာသနဿ ဟေဋ္ဌာ နိပန္နော သဗ္ဗရတ္တိံ နိဒ္ဒါယိတွာ ဃရံ အဂမာသိ။ မာတာ ပါတောဝ ယာဂုံ ပစိတွာ ဥပနာမေသိ။ သော သဟဿံ ဂဟေတွာဝ ပိဝိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ ‘‘ဓနံ သံဟရိဿာမီ’’တိ။ သော နာဝါယ သမုဒ္ဒံ ပက္ခန္ဒိတုကာမော အဟောသိ။ အထ နံ မာတာ၊ ‘‘တာတ၊ ဣမသ္မိံ ကုလေ စတ္တာလီသကောဋိဓနံ အတ္ထိ၊ အလံ ဂမနေနာ’’တိ နိဝါရေတိ။ သော တဿာ ဝစနံ အနာဒိယိတွာ ဂစ္ဆတိ ဧဝ။ သာ ပုရတော အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ ကုဇ္ဈိတွာ ‘‘အယံ မယှံ ပုရတော တိဋ္ဌတီ’’တိ ပါဒေန ပဟရိတွာ ပတိတံ အန္တရံ ကတွာ အဂမာသိ။

မာတာ ဥဋ္ဌဟိတွာ ‘‘မာဒိသာယ မာတရိ ဧဝရူပံ ကမ္မံ ကတွာ ဂတဿ တေ ဂတဋ္ဌာနေ သုခံ ဘဝိဿတီတိ ဧဝံသညီ နာမ တွံ ပုတ္တာ’’တိ အာဟ။ တဿ နာဝံ အာရုယှ ဂစ္ဆတော သတ္တမေ ဒိဝသေ နာဝါ အဋ္ဌာသိ။ အထ တေ မနုဿာ ‘‘အဒ္ဓါ ဧတ္ထ ပါပပုဂ္ဂလော အတ္ထိ၊ သလာကံ ဒေထာ’’တိ အာဟံသု။ သလာကာ ဒီယမာနာ တဿေဝ တိက္ခတ္တုံ ပါပုဏိ။ တေ တဿ ဥဠုမ္ပံ ဒတွာ တံ သမုဒ္ဒေ ပက္ခိပိံသု။ သော ဧကံ ဒီပံ ဂန္တွာ ဝိမာနပေတီဟိ သဒ္ဓိံ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တော တာဟိ ‘‘ပုရတော ပုရတော မာ အဂမာသီ’’တိ ဝုစ္စမာနောပိ တဒ္ဒိဂုဏံ တဒ္ဒိဂုဏံ သမ္ပတ္တိံ ပဿန္တော အနုပုဗ္ဗေန ခုရစက္ကဓရံ ဧကံ အဒ္ဒသ။ တံ စက္ကံ ပဒုမပုပ္ဖံ ဝိယ ဥပဋ္ဌာသိ။ သော တံ အာဟ၊ ‘‘အမ္ဘော၊ ဣဒံ တယာ ပိဠန္ဓိတံ ပဒုမံ မယှံ ဒေဟီ’’တိ။ န ဣဒံ၊ သာမိ၊ ပဒုမံ၊ ခုရစက္ကံ ဧတန္တိ။ သော ‘‘ဝဉ္စေသိ မံ တွံ၊ ကိံ မယာ ပဒုမံ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘တွံ လောဟိတစန္ဒနံ ဝိလိမ္ပိတွာ ပိဠန္ဓနံ ပဒုမပုပ္ဖံ မယှံ န ဒါတုကာမော’’တိ အာဟ။ သော စိန္တေသိ ‘‘အယမ္ပိ မယာ ကတသဒိသံ ကမ္မံ ကတွာ တဿ ဖလံ အနုဘဝိတုကာမော’’တိ။ အထ နံ ‘‘ဂဏှ၊ ရေ’’တိ ဝတွာ တဿ မတ္ထကေ စက္ကံ ခိပိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘စတုဗ္ဘိ အဋ္ဌဇ္ဈဂမာ၊ အဋ္ဌာဟိ ပိစ သောဠသ၊

သောဠသာဟိ စ ဗာတ္တိံသ၊ အတြိစ္ဆံ စက္ကမာသဒေါ၊

ဣစ္ဆာဟတဿ ပေါသဿ၊ စက္ကံ ဘမတိ မတ္ထကေ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၁၀၄၊ ၁။၅။၁၀၃)၊

သောတိ ဂေဟသာမိကော ဘတ္တာ။ ပုရိမနယေနေဝါတိ အနုဍဟနဿ ပစ္စယတာယ။ တတြိဒံ ဝတ္ထု – ကဿပဗုဒ္ဓကာလေ သောတာပန္နဿ ဥပါသကဿ ဘရိယာ အတိစာရံ စရတိ။ သော တံ ပစ္စက္ခတော ဒိသွာ ‘‘ကသ္မာ ဧဝံ ကရောသီ’’တိ အာဟ။ သာ ‘‘သစာဟံ ဧဝရူပံ ကရောမိ၊ အယံ မေ သုနခေါ ဝိလုပ္ပမာနော ခါဒတူ’’တိ ဝတွာ ကာလကတာ ကဏ္ဏမုဏ္ဍကဒဟေ ဝေမာနိကပေတီ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တာ ဒိဝါ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝတိ၊ ရတ္တိံ ဒုက္ခံ။ တဒါ ဗာရာဏသိရာဇာ မိဂဝံ စရန္တော အရညံ ပဝိသိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ကဏ္ဏမုဏ္ဍကဒဟံ သမ္ပတ္တော တာယ သဒ္ဓိံ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝတိ။ သာ တံ ဝဉ္စေတွာ ရတ္တိံ ဒုက္ခံ အနုဘဝတိ။ သော ဉတွာ ‘‘ကတ္ထ နု ခေါ ဂစ္ဆတီ’’တိ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော ဂန္တွာ အဝိဒူရေ ဌိတော ကဏ္ဏမုဏ္ဍကဒဟတော နိက္ခမိတွာ တံ ‘‘ပဋပဋ’’န္တိ ခါဒမာနံ ဧကံ သုနခံ ဒိသွာ အသိနာ ဒွိဓာ ဆိန္ဒိ၊ ဒွေ အဟေသုံ။ ပုန ဆိန္နေ စတ္တာရော၊ ပုန ဆိန္နေ အဋ္ဌ၊ ပုန ဆိန္နေ သောဠသ အဟေသုံ။ သာ ‘‘ကိံ ကရောသိ၊ သာမီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘ကိံ ဣဒ’’န္တိ အာဟ။ သာ ‘‘ဧဝံ အကတွာ ခေဠပိဏ္ဍံ ဘူမိယံ နိဋ္ဌုဘိတွာ ပါဒေန ဃံသာဟီ’’တိ အာဟ။ သော တထာ အကာသိ။ သုနခါ အန္တရဓာယိံသု။ မုဋ္ဌိယောဂေါ ကိရာယံ တဿ သုနခန္တရဓာနဿ၊ ယဒိဒံ ခေဠပိဏ္ဍံ ဘူမိယံ နိဋ္ဌုဘိတွာ ပါဒေန ဃံသနံ၊ တံ ဒိဝသံ တဿာ ကမ္မံ ခီဏံ။ ရာဇာ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတွာ ဂန္တုံ အာရဒ္ဓါ။ သာ ‘‘မယှံ၊ သာမိ၊ ကမ္မံ ခီဏံ၊ မာ အဂမာသီ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ အဿုတွာဝ ဂတော။

ဒက္ခိဏာတိ စတ္တာရော ပစ္စယာ ဒီယမာနာ ဒက္ခန္တိ ဧတေဟိ ဟိတသုခါနီတိ၊ တံ ဒက္ခိဏံ အရဟတီတိ ဒက္ခိဏေယျော၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော။

ပဌမအဂ္ဂိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄-၅။ ဒုတိယအဂ္ဂိသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၄၇-၄၈။ စတုတ္ထေ ယညဝါဋံ သမ္ပာဒေတွာ မဟာယညံ ဥဒ္ဒိဿ သဝိညာဏကာနိ အဝိညာဏကာနိ စ ယညူပကရဏာနိ သဇ္ဇိတာနီတိ အာဟ ပါဠိယံ ‘‘မဟာယညော ဥပက္ခဋော’’တိ။ တံ ဥပကရဏံ တေသံ တထာသဇ္ဇနန္တိ အာဟ ‘‘ဥပက္ခဋောတိ ပစ္စုပဋ္ဌိတော’’တိ။ ဝစ္ဆတရသတာနီတိ ယုဝဘာဝပ္ပတ္တာနိ နာတိဗလဝဝစ္ဆသတာနိ။ တေ ပန ဝစ္ဆာ ဧဝ ဟောန္တိ၊ န ဒမ္မာ၊ ဗလီဗဒ္ဒါ ဝါ။ ဥရဗ္ဘာတိ တရုဏမေဏ္ဍကာ ဝုစ္စန္တိ။ ဥပနီတာနီတိ ဌပနတ္ထာယ ဥပနီတာနိ။ ဝိဟိံသဋ္ဌေနာတိ ဟိံသနဋ္ဌေန။ ဥပဝါယတူတိ ဥပဂန္တွာ သရီရဒရထံ နိဗ္ဗာပေန္တော သဏှသီတလာ ဝါတော ဝါယတု။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။ ပဉ္စမေ နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

ဒုတိယအဂ္ဂိသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဒုတိယသညာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၉။ ဆဋ္ဌေ နှာရုဝိလေခနန္တိ စမ္မံ လိခန္တာနံ စမ္မံ လိခိတွာ ဆဍ္ဍိတကသဋံ။ ‘‘ဧသောဟမသ္မီ’’တိအာဒိနာ အဟံကရဏံ အဟင်္ကာရော။ ‘‘ဧတံ မမာ’’တိ မမံကရဏံ မမင်္ကာရော။ တေနာဟ ‘‘အဟင်္ကာရဒိဋ္ဌိတော’’တိအာဒိ။ တိဿော ဝိဓာတိ သေယျသဒိသဟီနဝသေန တယော မာနာ။ ‘‘ဧကဝိဓေန ရူပသင်္ဂဟော’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၅၈၄) ကောဋ္ဌာသော ‘‘ဝိဓာ’’တိ ဝုတ္တော။ ‘‘ကထံဝိဓံ သီလဝန္တံ ဝဒန္တိ၊ ကထံဝိဓံ ပညဝန္တံ ဝဒန္တီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၉၅) ပကာရော။ ‘‘တိဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိဓာ။ ကတမာ တိဿော? သေယျောဟမသ္မီတိ ဝိဓာ’’တိ (ဝိဘ။ ၉၂၀) ဧတ္ထ မာနော ‘‘ဝိဓာ’’တိ ဝုတ္တော။ ဣဓာပိ မာနောဝ အဓိပ္ပေတော။ မာနော ဟိ ဝိဒဟနတော ဟီနာဒိဝသေန တိဝိဓာ။ တေနာကာရေန ဒဟနတော ဥပဒဟနတော ‘‘ဝိဓာ’’တိ ဝုစ္စတိ။

ဒုတိယသညာသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇-၈။ မေထုနသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၅၀-၅၁။ သတ္တမေ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ လောကေ။ ဧကစ္စောတိ ဧကော။ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာမတ္တေန သမဏော ဝါ၊ ဇာတိမတ္တေန ဗြာဟ္မဏော ဝါ။ ဒွယံဒွယသမာပတ္တိန္တိ ဒွီဟိ ဒွီဟိ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ မေထုနန္တိ အတ္ထော။ န ဟေဝ ခေါ သမာပဇ္ဇတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥစ္ဆာဒနံ ဥဗ္ဗဋ္ဋနံ။ သမ္ဗာဟနံ ပရိမဒ္ဒနံ။ သာဒိယတီတိ အဓိဝါသေတိ။ တဒဿာဒေတီတိ ဥစ္ဆာဒနာဒိံ အဘိရမတိ။ နိကာမေတီတိ ဣစ္ဆတိ။ ဝိတ္တိန္တိ တုဋ္ဌိံ။ ဣဒမ္ပိ ခေါတိ ဧတ္ထ ဣဒန္တိ ယထာဝုတ္တံ သာဒိယနာဒိံ ခဏ္ဍာဒိဘာဝဝသေန ဧကံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ပိ-သဒ္ဒေါ ဝက္ခမာနံ ဥပါဒါယ သမုစ္စယတ္ထော၊ ခေါ-သဒ္ဒေါ အဝဓာရဏတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယဒေတံ ဗြဟ္မစာရိပဋိညဿ အသတိပိ ဒွယံဒွယသမာပတ္တိယံ မာတုဂါမဿ ဥစ္ဆာဒနနဟာပနသမ္ဗာဟနသာဒိယနာဒိ။ ဣဒမ္ပိ ဧကံသေန တဿ ဗြဟ္မစရိယဿ ခဏ္ဍာဒိဘာဝါပါဒနတော ခဏ္ဍမ္ပိ ဆိဒ္ဒမ္ပိ သဗလမ္ပိ ကမ္မာသမ္ပီတိ။ ဧဝံ ပန ခဏ္ဍာဒိဘာဝါပတ္တိယာ သော အပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ စရတိ၊ န ပရိသုဒ္ဓံ၊ သံယုတ္တော မေထုနသံယောဂေန၊ န ဝိသံယုတ္တော။ တတော စဿ န ဇာတိအာဒီဟိ ပရိမုတ္တီတိ ဒဿေန္တော ‘‘အယံ ဝုစ္စတီ’’တိအာဒိမာဟ။

သဉ္ဇဂ္ဃတီတိ ကိလေသဝသေန မဟာဟသိတံ ဟသတိ။ သံကီဠတီတိ ကာယသံသဂ္ဂဝသေန ကီဠတိ။ သံကေလာယတီတိ သဗ္ဗသော မာတုဂါမံ ကေလာယန္တော ဝိဟရတိ။ စက္ခုနာတိ အတ္တနော စက္ခုနာ။ စက္ခုန္တိ မာတုဂါမဿ စက္ခုံ။ ဥပနိဇ္ဈာယတီတိ ဥပေစ္စ နိဇ္ဈာယတိ ဩလောကေတိ။ တိရောကုဋ္ဋန္တိ ကုဋ္ဋဿ ပရတော။ တထာ တိရောပါကာရံ၊ ‘‘မတ္တိကာမယာ ဘိတ္တိ ကုဋ္ဋံ၊ ဣဋ္ဌကာမယာ ပါကာရော’’တိ ဝဒန္တိ။ ယာ ကာစိ ဝါ ဘိတ္တိ ပေါရိသကာ ဒိယဍ္ဎရတနပ္ပမာဏာ ကုဋ္ဋံ၊ တတော အဓိကော ပါကာရော။ အဿာတိ ဗြဟ္မစာရိပဋိညဿ။ ပုဗ္ဗေတိ ဝတသမာဒါနတော ပုဗ္ဗေ။ ကာမဂုဏေဟီတိ ကာမကောဋ္ဌာသေဟိ။ သမပ္ပိတန္တိ သုဋ္ဌု အပ္ပိတံ သဟိတံ။ သမင်္ဂိဘူတန္တိ သမန္နာဂတံ။ ပရိစာရယမာနန္တိ ကီဠန္တံ၊ ဥပဋ္ဌဟိယမာနံ ဝါ။ ပဏိဓာယာတိ ပတ္ထေတွာ။ သီလေနာတိအာဒီသု ယမနိယမာဒိသမာဒါနဝသေန သီလံ၊ အဝီတိက္ကမဝသေန ဝတံ။ ဥဘယမ္ပိ ဝါ သီလံ၊ ဒုက္ကရစရိယဝသေန ပဝတ္တိတံ ဝတံ။ တံတံအကိစ္စသမ္မတတော ဝါ နိဝတ္တိလက္ခဏံ သီလံ၊ တံတံသမာဒါနဝတော ဝေသဘောဇနကိစ္စကရဏာဒိဝိသေသပ္ပဋိပတ္တိ ဝတံ။ သဗ္ဗထာပိ ဒုက္ကရစရိယာ တပေါ။ မေထုနာ ဝိရတိ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဧဝမ္ပေတ္ထ ပါဠိဝဏ္ဏနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဋ္ဌမံ ဥတ္တာနမေဝ။

မေထုနသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဒါနမဟပ္ဖလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၂။ နဝမေ ‘‘သာဟု ဒါန’’န္တိ ဒါနံ ဒေတီတိ ‘‘ဒါနံ နာမ သာဓု သုန္ဒရ’’န္တိ ဒါနံ ဒေတီတိ အတ္ထော။ ဒါနဉှိ ဒတွာ တံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ပါမောဇ္ဇပီတိသောမနဿာဒယော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ လောဘဒေါသဣဿာမစ္ဆေရာဒယော ဝိဒူရီဘဝန္တိ။ ဣဒါနိ ဒါနံ အနုကူလဓမ္မပရိဗြူဟနေန ပစ္စနီကဓမ္မဝိဒူရီကရဏေန စ ဘာဝနာစိတ္တဿ ဥပသောဘနာယ စ ပရိက္ခာရာယ စ ဟောတီတိ ‘‘အလင်္ကာရဘူတဉ္စေဝ ပရိဝါရဘူတဉ္စ ဒေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဈာနာနာဂါမီ နာမ ဟောတိ ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗြဟ္မလောကူပပန္နာနံ အရိယာနံ ဟေဋ္ဌာ အနုပ္ပဇ္ဇနတော။ ဣမံ ပေစ္စ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သာပေက္ခဿ ဒါနံ ပရလောကဖလာသာယ သာတိသယာယ စ ပုဗ္ဗာစာရဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနာယ အနုဘဝတ္တာ တဏှုတ္တရံ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပဌမံ တဏှုတ္တရိယဒါန’’န္တိ။ ဒါနံ နာမ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ပသတ္ထန္တိ ဂရုံ စိတ္တီကာရံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ဒါတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒုတိယံ စိတ္တီကာရဒါန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပုဗ္ဗကေဟိ ပိတုပိတာမဟေဟိ ဒိန္နပုဗ္ဗံ ကတပုဗ္ဗံ ဇဟာပေတုံ နာမ နာနုစ္ဆဝိကန္တိ အတ္တဘာဝသဘာဂဝသေန ဟိရောတ္တပ္ပံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ ဒါတဗ္ဗတော ‘‘တတိယံ ဟိရောတ္တပ္ပဒါန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အဟံ ပစာမိ၊ န ဣမေ ပစန္တိ၊ နာရဟာမိ ပစန္တော အပစန္တာနံ ဒါနံ အဒါတု’’န္တိ ဧဝံသညီ ဟုတွာ ဒေန္တော နိရဝသေသံ ကတွာ ဒေတီတိ အာဟ ‘‘စတုတ္ထံ နိရဝသေသဒါန’’န္တိ။ ‘‘ယထာ တေသံ ပုဗ္ဗကာနံ ဣသီနံ တာနိ မဟာယညကာနိ အဟေသုံ၊ ဧဝံ မေ အယံ ဒါနပရိဘောဂေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝံသညိနော ဒါနံ ဒက္ခိဏံ အရဟေသု ဒါတဗ္ဗတော ‘‘ပဉ္စမံ ဒက္ခိဏေယျဒါန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣမံ မေ ဒါနံ ဒဒတော စိတ္တံ ပသီဒတီ’’တိအာဒိနာ ပီတိသောမနဿံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဒေန္တဿ ဒါနံ သောမနဿဗာဟုလ္လပ္ပတ္တိယာ သောမနဿုပစာရံ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဆဋ္ဌံ သောမနဿုပဝိစာရဒါန’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဒါနမဟပ္ဖလသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ နန္ဒမာတာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၃။ ဒသမေ ‘‘ဝုတ္ထဝဿော ပဝါရေတွာ…ပေ… နိက္ခမီ’’တိ အင်္ဂုတ္တရဘာဏကာနံ မတေနေတံ ဝုတ္တံ။ မဇ္ဈိမဘာဏကာ ပန ဝဒန္တိ ‘‘ဘဂဝါ ဥပကဋ္ဌာယ ဝဿူပနာယိကာယ ဇေတဝနတော ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော စာရိကံ နိက္ခမိ။ တေနေဝ စ အကာလေ နိက္ခန္တတ္တာ ကောသလရာဇာဒယော ဝါရေတုံ အာရဘိံသု။ ပဝါရေတွာ ဟိ စရဏံ ဗုဒ္ဓါစိဏ္ဏ’’န္တိ။ ပုဏ္ဏာယ သမ္မာပဋိပတ္တိံ ပစ္စာသီသန္တော ဘဂဝါ ‘‘မမ နိဝတ္တနပစ္စယာ တွံ ကိံ ကရိဿသီ’’တိ အာဟ။ ပုဏ္ဏာပိ…ပေ… ပဗ္ဗဇီတိ ဧတ္ထ သေဋ္ဌိ ‘‘ပုဏ္ဏာယ ဘဂဝါ နိဝတ္တိတော’’တိ သုတွာ တံ ဘုဇိဿံ ကတွာ ဓီတုဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိတွာ ပဗ္ဗဇိ၊ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနံ အာရဘိ။ အထဿာ သတ္ထာ အာရဒ္ဓဝိပဿကဘာဝံ ဉတွာ ဣမံ ဩဘာသဂါထံ ဝိဿဇ္ဇေသိ –

‘‘ပုဏ္ဏေ ပူရဿု သဒ္ဓမ္မံ၊ စန္ဒော ပန္နရသော ယထာ၊

ပရိပုဏ္ဏာယ ပညာယ၊ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿသီ’’တိ။ (ထေရီဂါ။ ၃)၊

သာ ဂါထာပရိယောသာနေ အရဟတ္တံ ပတွာ အဘိညာတာ သာဝိကာ အဟောသိ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။

နန္ဒမာတာသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မဟာယညဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဌမပဏ္ဏာသကံ နိဋ္ဌိတံ။