📜

၆။ အဗျာကတဝဂ္ဂေါ

၁-၂။ အဗျာကတသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၅၄-၅၅။ ဆဋ္ဌဝဂ္ဂဿ ပဌမံ သုဝိညေယျမေဝ။ ဒုတိယေ အတီတေ အတ္တဘာဝေ နိဗ္ဗတ္တကံ ကမ္မန္တိ ‘‘ပုရိမကမ္မဘဝသ္မိံ မောဟော အဝိဇ္ဇာ၊ အာယူဟနာ သင်္ခါရာ၊ နိကန္တိ တဏှာ၊ ဥပဂမနံ ဥပါဒါနံ၊ စေတနာ ဘဝေါ’’တိ ဧဝမာဂတံ သပရိက္ခာရံ ပဉ္စဝိဓံ ကမ္မဝဋ္ဋမာဟ။ ဧတရဟိ မေ အတ္တဘာဝေါ န သိယာတိ ဝိညာဏနာမရူပသဠာယတနဖဿဝေဒနာသဟိတံ ပစ္စုပ္ပန္နံ ပဉ္စဝိဓံ ဝိပါကဝဋ္ဋမာဟ။ ယံ အတ္ထိကန္တိ ယံ ပရမတ္ထတော ဝိဇ္ဇမာနကံ။ တေနာဟ ‘‘ဘူတ’’န္တိ။ တဉှိ ပစ္စယနိဗ္ဗတ္တတာယ ‘‘ဘူတ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တံ ပဇဟာမီတိ တပ္ပဋိဗဒ္ဓစ္ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနေန တတော ဧဝ အာယတိံ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတာပါဒနဝသေန ပဇဟာမိ ပရိစ္စဇာမိ။ ဟရိတန္တန္တိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၀၃) ဟရိတမေဝ။ အန္တ-သဒ္ဒေန ပဒဝဍ္ဎနံ ကတံ ယထာ ‘‘ဝနန္တံ သုတ္တန္တ’’န္တိ၊ အလ္လတိဏာဒီနိ အာဂမ္မ နိဗ္ဗာယတီတိ အတ္ထော။ ပထန္တန္တိ မဟာမဂ္ဂံ။ သေလန္တန္တိ ပဗ္ဗတံ။ ဥဒကန္တန္တိ ဥဒကံ။ ရမဏီယံ ဝါ ဘူမိဘာဂန္တိ တိဏဂုမ္ဗာဒိရဟိတံ ဝိဝိတ္တံ အဗ္ဘောကာသဘူမိဘာဂံ။ အနာဟာရာတိ အပစ္စယာ နိရုပါဒါနာ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

အဗျာကတသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ တိဿဗြဟ္မာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၆။ တတိယေ ဝိဝိတ္တာနိ တာဒိသာနိ ပန ပရိယန္တာနိ အတိဒူရာနိ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘အန္တိမပရိယန္တိမာနီ’’တိ။ အန္တေ ဘဝါနိ အန္တိမာနိ၊ အန္တိမာနိယေဝ ပရိယန္တိမာနိ။ ဥဘယေနပိ အတိဒူရတံ ဒဿေတိ။ သမန္နာဟာရေ ဌပယမာနောတိ ဣန္ဒြိယံ သမာကာရေန ဝတ္တေန္တော ဣန္ဒြိယသမတံ ပဋိပါဒေန္တော နာမ ဟောတိ။ ဝိပဿနာစိတ္တသမ္ပယုတ္တော သမာဓိ၊ သတိပိ သင်္ခါရနိမိတ္တာဝိရဟေ နိစ္စနိမိတ္တာဒိဝိရဟတော ‘‘အနိမိတ္တော’’တိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘အနိမိတ္တန္တိ ဗလဝဝိပဿနာသမာဓိ’’န္တိ။

တိဿဗြဟ္မာသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄-၇။ သီဟသေနာပတိသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၅၇-၆၀။ စတုတ္ထေ ကုစ္ဆိတော အရိယော ကဒရိယော။ ထဒ္ဓမစ္ဆရိယသဒိသံ ဟိ ကုစ္ဆိတံ သဗ္ဗနိဟီနံ နတ္ထိ သဗ္ဗကုသလာနံ အာဒိဘူတဿ နိသေဓနတော။ သေသမေတ္ထ ပဉ္စမာဒီနိ စ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

သီဟသေနာပတိသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ပစလာယမာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၁။ အဋ္ဌမေ အာလောကသညံ မနသိ ကရေယျာသီတိ ဒိဝါ ဝါ ရတ္တိံ ဝါ သူရိယပဇ္ဇောတစန္ဒမဏိအာဒီနံ အာလောကံ ‘‘အာလောကော’’တိ မနသိ ကရေယျာသိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သူရိယစန္ဒာလောကာဒိံ ဒိဝါ ရတ္တိဉ္စ ဥပလဒ္ဓံ ယထာလဒ္ဓဝသေနေဝ မနသိ ကရေယျာသိ၊ စိတ္တေ ဌပေယျာသိ။ ယထာ တေ သုဘာဝိတာလောကကသိဏဿ ဝိယ ကသိဏာလောကော ယဒိစ္ဆကံ ယာဝဒိစ္ဆကဉ္စ သော အာလောကော ရတ္တိယံ ဥပတိဋ္ဌတိ၊ ယေန တတ္ထ ဒိဝါသညံ ဌပေယျာသိ၊ ဒိဝါ ဝိယ ဝိဂတထိနမိဒ္ဓါဝ ဘဝေယျာသီတိ။ တေနာဟ ‘‘ယထာ ဒိဝါ တထာ ရတ္တိ’’န္တိ။ ဣတိ ဝိဝဋေန စေတသာတိ ဧဝံ အပိဟိတေန စိတ္တေန ထိနမိဒ္ဓပိဓာနေန အပိဟိတတ္တာ။ အပရိယောနဒ္ဓေနာတိ သမန္တတော အနောနဒ္ဓေန အသဉ္ဆာဒိတေန။ သဟောဘာသန္တိ သဉာဏောဘာသံ။ ထိနမိဒ္ဓဝိနောဒနအာလောကောပိ ဝါ ဟောတု ကသိဏာလောကောပိ ဝါ ပရိကမ္မာလောကောပိ ဝါ၊ ဥပက္ကိလေသာလောကော ဝိယ သဗ္ဗောယံ အာလောကော ဉာဏသမုဋ္ဌာနောဝါတိ။ ယေသံ အကရဏေ ပုဂ္ဂလော မဟာဇာနိယော ဟောတိ၊ တာနိ အဝဿံ ကာတဗ္ဗာနိ။ ယာနိ အကာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋန္တိ၊ သတိ သမဝါယေ ကာတဗ္ဗတော တာနိ ကရဏီယာနီတိ အာဟ ‘‘ဣတရာနိ ကရဏီယာနီ’’တိ။ အထ ဝါ ကတ္တဗ္ဗာနိ ကမ္မာနိ ကရဏံ အရဟန္တီတိ ကရဏီယာနိ။ ဣတရာနိ ကိစ္စာနီတိပိ ဝဒန္တိ။

အာဒိနယပ္ပဝတ္တာ ဝိဂ္ဂါဟိကကထာတိ ‘‘န တွံ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ အာဇာနာသိ၊ အဟံ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ အာဇာနာမိ၊ ကိံ တွံ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ အာဇာနိဿသိ၊ မိစ္ဆာပဋိပန္နော တွမသိ၊ အဟမသ္မိ သမ္မာပဋိပန္နော၊ သဟိတံ မေ၊ အသဟိတံ တေ၊ ပုရေဝစနီယံ ပစ္ဆာ အဝစ၊ ပစ္ဆာဝစနီယံ ပုရေ အဝစ၊ အဓိစိဏ္ဏံ တေ ဝိပရာဝတ္တံ၊ အာရောပိတော တေ ဝါဒေါ၊ နိဂ္ဂဟိတော တွမသိ။ စရ ဝါဒပ္ပမောက္ခာယ၊ နိဗ္ဗေဌေဟိ ဝါ သစေ ပဟောသီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၈၊ မ။ နိ။ ၃။၄၁) ဧဝံပဝတ္တာ ကထာ။ တတ္ထ သဟိတံ မေတိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၈) မယှံ ဝစနံ သဟိတံ သိလိဋ္ဌံ၊ အတ္ထယုတ္တံ ကာရဏယုတ္တန္တိ အတ္ထော။ သဟိတန္တိ ဝါ ပုဗ္ဗာပရာဝိရုဒ္ဓံ။ အသဟိတံ တေတိ တုယှံ ဝစနံ အသဟိတံ အသိလိဋ္ဌံ။ အဓိစိဏ္ဏံ တေ ဝိပရာဝတ္တန္တိ ယံ တုယှံ ဒီဃရတ္တာစိဏ္ဏဝသေန သုပ္ပဂုဏံ၊ တံ မယှံ ဧကဝစနေနေဝ ဝိပရာဝတ္တံ ပရိဝတ္တိတွာ ဌိတံ၊ န ကိဉ္စိ ဇာနာသီတိ အတ္ထော။ အာရောပိတော တေ ဝါဒေါတိ မယာ တဝ ဝါဒေ ဒေါသော အာရောပိတော။ စရ ဝါဒပ္ပမောက္ခာယာတိ ဒေါသမောစနတ္ထံ စရ ဝိစရ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာ သိက္ခာတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗေဌေဟိ ဝါ သစေ ပဟောသီတိ အထ သယံ ပဟောသိ၊ ဣဒါနိ ဧဝ နိဗ္ဗေဌေဟီတိ အတ္ထော။

တဏှာ သဗ္ဗသော ခီယန္တိ ဧတ္ထာတိ တဏှာသင်္ခယော၊ တသ္မိံ။ တဏှာသင်္ခယေတိ စ ဣဒံ ဝိသယေ ဘုမ္မန္တိ အာဟ ‘‘တံ အာရမ္မဏံ ကတွာ’’တိ။ ဝိမုတ္တစိတ္တတာယာတိ သဗ္ဗသံကိလေသေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တတာယ။ အပရဘာဂေ ပဋိပဒါ နာမ အရိယသစ္စာဘိသမယော။ သာ သာသနစာရိဂေါစရာ ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗတောတိ အာဟ ‘‘ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိပဒံ သံခိတ္တေန ဒေသေထာတိ ပုစ္ဆတီ’’တိ။ အကုပ္ပဓမ္မတာယ ခယဝယသင်္ခါတံ အန္တံ အတီတာတိ အစ္စန္တာ၊ သော ဧဝ အပရိဟာယနသဘာဝတ္တာ အစ္စန္တာ နိဋ္ဌာ အဿာတိ အစ္စန္တနိဋ္ဌာ။ တေနာဟ ‘‘ဧကန္တနိဋ္ဌော သတတနိဋ္ဌောတိ အတ္ထော’’တိ။ န ဟိ ပဋိဝိဒ္ဓဿ လောကုတ္တရဓမ္မဿ ဒဿန္နံ ကုပ္ပန္နံ နာမ အတ္ထိ။ အစ္စန္တမေဝ စတူဟိ ယောဂေဟိ ခေမော ဧတဿ အတ္ထီတိ အစ္စန္တယောဂက္ခေမီ။ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ ဝုသိတတ္တာ တဿ စ အပရိဟာယနသဘာဝတ္တာ အစ္စန္တံ ဗြဟ္မစာရီတိ အစ္စန္တဗြဟ္မစာရီ။ တေနာဟ ‘‘နိစ္စဗြဟ္မစာရီတိ အတ္ထော’’တိ။ ပရိယောသာနန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယပရိယပရိယောသာနံ ဝဋ္ဋဒုက္ခပရိယောသာနဉ္စ။

ပဉ္စက္ခန္ဓာတိ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ။ သက္ကာယသဗ္ဗဉှိ သန္ဓာယ ဣဓ ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ’’တိ ဝုတ္တံ ဝိပဿနာဝိသယဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ တသ္မာ အာယတနဓာတုယောပိ တဂ္ဂတိကာ ဧဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘နာလံ အဘိနိဝေသာယာ’’တိ။ န ယုတ္တာ အဘိနိဝေသာယ ‘‘ဧတံ မမ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’တိ အဇ္ဈောသာနာယ။ ‘‘အလမေဝ နိဗ္ဗိန္ဒိတုံ အလံ ဝိရဇ္ဇိတု’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၇၂၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၂၄၊ ၁၂၈၊ ၁၃၄၊ ၁၄၃) ဝိယ အလံ-သဒ္ဒေါ ယုတ္တတ္ထောပိ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘န ယုတ္တာ’’တိ။ သမ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဘဝန္တိ။ ယဒိပိ ‘‘တတိယာ စတုတ္ထီ’’တိ ဣဒံ ဝိသုဒ္ဓိဒွယံ အဘိညာပညာ၊ တဿ ပန သပစ္စယနာမရူပဒဿနဘာဝတော သတိ စ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေ သပစ္စယတ္တာ အနိစ္စန္တိ၊ နာမရူပဿ အနိစ္စတာယ ဒုက္ခံ၊ ဒုက္ခဉ္စ အနတ္တာတိ အတ္ထတော လက္ခဏတ္တယံ သုပါကဋမေဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ ဉာတပရိညာယ အဘိဇာနာတီ’’တိ။ တထေဝ တီရဏပရိညာယာတိ ဣမိနာ အနိစ္စာဒိဘာဝေန နာလံ အဘိနိဝေသာယာတိ နာမရူပဿ ဥပသံဟရတိ၊ န အဘိညာပညာနံ သမ္ဘာရဓမ္မာနံ။ ပုရိမာယ ဟိ အတ္ထတော အာပန္နံ လက္ခဏတ္တယံ ဂဏှာတိ သလက္ခဏသလ္လက္ခဏပရတ္တာ တဿာ။ ဒုတိယာယ သရူပတော တဿာ လက္ခဏတ္တယာရောပနဝသေန သမ္မသနဘာဝတော။ ဧကစိတ္တက္ခဏိကတာယ အဘိနိပါတမတ္တတာယ စ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ။ ရူပပရိဂ္ဂဟဿ ဩဠာရိကဘာဝတော အရူပပရိဂ္ဂဟံ ဒဿေတိ။ ဒဿေန္တော စ ဝေဒနာယ အာသန္နဘာဝတော၊ ဝိသေသတော သုခသာရာဂိတာယ၊ ဘဝဿာဒဂဓိတမာနသတာယ စ ထေရဿ ဝေဒနာဝသေန နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဒဿေတိ။

ခယဝိရာဂေါတိ ခယသင်္ခါတော ဝိရာဂေါ သင်္ခါရာနံ ပလုဇ္ဇနာ။ ယံ အာဂမ္မ သဗ္ဗသော သင်္ခါရေဟိ ဝိရဇ္ဇနာ ဟောတိ၊ တံ နိဗ္ဗာနံ အစ္စန္တဝိရာဂေါ။ နိရောဓာနုပဿိမှိပီတိ နိရောဓာနုပဿိပဒေပိ။ ဧသေဝ နယောတိ အတိဒိသိတွာ တံ ဧကဒေသေန ဝိဝရန္တော ‘‘နိရောဓောပိ ဟိ…ပေ… ဒုဝိဓောယေဝါ’’တိ အာဟ။ ခန္ဓာနံ ပရိစ္စဇနံ တပ္ပဋိဗဒ္ဓကိလေသပ္ပဟာနဝသေနာတိ ယေနာကာရေန ဝိပဿနာ ကိလေသေ ပဇဟတိ၊ တေနာကာရေန တံနိမိတ္တက္ခန္ဓေ စ ပဇဟတီတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတီတိ အာဟ ‘‘သာ ဟိ…ပေ… ဝေါဿဇ္ဇတီ’’တိ။ အာရမ္မဏတောတိ ကိစ္စသာဓနဝသေန အာရမ္မဏကရဏတော။ ဧဝဉှိ မဂ္ဂတော အညေသံ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏာနံ ပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂါဘာဝေါ သိဒ္ဓါဝ ဟောတိ။ ပရိစ္စဇနေန ပက္ခန္ဒနေန စာတိ ဒွီဟိပိ ဝါ ကာရဏေဟိ။ သောတိ မဂ္ဂေါ။ သဗ္ဗေသံ ခန္ဓာနံ ဝေါဿဇ္ဇနံ တပ္ပဋိဗဒ္ဓသံကိလေသပ္ပဟာနေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယသ္မာ ဝါ ဝိပဿနာစိတ္တံ ပက္ခန္ဒတီတိ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တစိတ္တံ သန္ဓာယာဟ။ မဂ္ဂေါ စ သမုစ္ဆေဒဝသေန ကိလေသေ ခန္ဓေ စ ပရိစ္စဇတိ၊ တသ္မာ ယထာက္ကမံ ဝိပဿနာမဂ္ဂါနဉ္စ ဝသေန ပက္ခန္ဒနပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂါပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တဒုဘယသမင်္ဂီတိ ဝိပဿနာသမင်္ဂီ မဂ္ဂသမင်္ဂီ စ။ ‘‘အနိစ္စာနုပဿနာယ နိစ္စသညံ ပဇဟတီ’’တိအာဒိဝစနတော (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၂) ဟိ ယထာ ဝိပဿနာယ ကိလေသာနံ ပရိစ္စာဂပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေါ လဗ္ဘတိ၊ ဧဝံ အာယတိံ တေဟိ ကိလေသေဟိ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗက္ခန္ဓာနမ္ပိ ပရိစ္စာဂပဋိနိဿဂ္ဂေါ ဝတ္တဗ္ဗော။ ပက္ခန္ဒနပဋိနိဿဂ္ဂေါ ပန မဂ္ဂေ လဗ္ဘမာနာယ ဧကန္တကာရဏဘူတာယ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာယ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ မဂ္ဂေ ပန တဒုဘယမ္ပိ ဉာယာဂတမေဝ နိပ္ပရိယာယတောဝ လဗ္ဘမာနတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘တဒုဘယသမင်္ဂီပုဂ္ဂလော’’တိအာဒိ။ ပုစ္ဆန္တဿ အဇ္ဈာသယဝသေန ‘‘န ကိဉ္စိ လောကေ ဥပါဒိယတီ’’တိ ဧတ္ထ ကာမုပါဒါနဝသေန ဥပါဒိယနံ ပဋိက္ခိပတီတိ အာဟ ‘‘တဏှာဝသေန န ဥပါဒိယတီ’’တိ။ တဏှာဝသေန ဝါ အသတိ ဥပါဒိယနေ ဒိဋ္ဌိဝသေန ဥပါဒိယနံ အနဝကာသမေဝါတိ ‘‘တဏှာဝသေန’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ န ပရာမသတီတိ နာဒိယတိ။ ဒိဋ္ဌိပရာမာသဝသေန ဝါ ‘‘နိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ န ပရာမသတိ။ သံခိတ္တေနေဝ ကထေသီတိ တဿ အဇ္ဈာသယဝသေန ပပဉ္စံ အကတွာ ကထေသိ။

ပစလာယမာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ မေတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၂။ နဝမေ မာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုညာနန္တိ (ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၆၂) ဧတ္ထ မာတိ ပဋိသေဓေ နိပါတော။ ပုည-သဒ္ဒေါ ‘‘ကုသလာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာနံ သမာဒါနဟေတု ဧဝမိဒံ ပုညံ ပဝဍ္ဎတီ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၈၀) ပုညဖလေ အာဂတော။ ‘‘အဝိဇ္ဇာဂတောယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသပုဂ္ဂလော ပုညဉ္စေ သင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၂။၅၁) ကာမရူပါဝစရသုစရိတေသု။ ‘‘ပုညူပဂံ ဟောတိ ဝိညာဏ’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၂။၅၁) သုဂတိဝိသေသဘူတေ ဥပပတ္တိဘဝေ။ ‘‘တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုညကိရိယဝတ္ထူနိ ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု၊ သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု၊ ဘာဝနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထူ’’တိအာဒီသု (ဣတိဝု။ ၆၀၊ ဒီ။ နိ။ ၃။၃၀၅၊ အ။ နိ။ ၈။၃၆) ကုသလစေတနာယံ။ ဣဓ ပန တေဘူမကကုသလဓမ္မေ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဘာယိတ္ထာတိ ဧတ္ထ ဒုဝိဓံ ဘယံ ဉာဏဘယံ၊ သာရဇ္ဇဘယန္တိ။ တတ္ထ ‘‘ယေပိ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝါ ဒီဃာယုကာ ဝဏ္ဏဝန္တော သုခဗဟုလာ ဥစ္စေသု ဝိမာနေသု စိရဋ္ဌိတိကာ၊ တေပိ တထာဂတဿ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ယေဘုယျေန ဘယံ သံဝေဂံ သန္တာသံ အာပဇ္ဇန္တီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၃) အာဂတံ ဉာဏဘယံ။ ‘‘အဟုဒေဝ ဘယံ၊ အဟု ဆမ္ဘိတတ္တံ၊ အဟု လောမဟံသော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၁၈) အာဂတံ သာရဇ္ဇဘယံ။ ဣဓာပိ သာရဇ္ဇဘယမေဝ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ဘိက္ခဝေ၊ ဒီဃရတ္တံ ကာယဝစီသံယမော ဝတ္တပ္ပဋိဝတ္တပူရဏံ ဧကာသနံ ဧကသေယျံ ဣန္ဒြိယဒမော ဓုတဓမ္မေဟိ စိတ္တဿ နိဂ္ဂဟော သတိသမ္ပဇညံ ကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂဝသေန ဝီရိယာရမ္ဘောတိ ဧဝမာဒီနိ ယာနိ ဘိက္ခုနာ နိရန္တရံ ပဝတ္တေတဗ္ဗာနိ ပုညာနိ၊ တေဟိ မာ ဘာယိတ္ထ၊ မာ ဘယံ သန္တာသံ အာပဇ္ဇိတ္ထ။ ဧကစ္စဿ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဿ ဥပရောဓဘယေန သမ္ပရာယိကနိဗ္ဗာနသုခဒါယကေဟိ ပုညေဟိ မာ ဘာယိတ္ထာတိ။ နိဿက္ကေ ဣဒံ သာမိဝစနံ။

ဣဒါနိ တတော အဘာယိတဗ္ဗဘာဝေ ကာရဏံ ဒဿေန္တော ‘‘သုခဿေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုခ-သဒ္ဒေါ ‘‘သုခေါ ဗုဒ္ဓါနမုပ္ပာဒေါ၊ သုခါ ဝိရာဂတာ လောကေ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၉၄) သုခမူလေ အာဂတော။ ‘‘ယသ္မာ စ ခေါ၊ မဟာလိ၊ ရူပံ သုခံ သုခါနုပတိတံ သုခါဝက္ကန္တ’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၃။၆၀) သုခါရမ္မဏေ။ ‘‘ယာဝဉ္စိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ န သုကရံ အက္ခာနေန ပါပုဏိတုံ ယာဝ သုခါ သဂ္ဂါ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၂၅၅) သုခပစ္စယဋ္ဌာနေ။ ‘‘သုခေါ ပုညဿ ဥစ္စယော’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၁၈) သုခဟေတုမှိ။ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာ ဧတေ ဓမ္မာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၈၂) အဗျာပဇ္ဇေ။ ‘‘နိဗ္ဗာနံ ပရမံ သုခ’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၂၁၅၊ ဓ။ ပ။ ၂၀၃၊ ၂၀၄) နိဗ္ဗာနေ။ ‘‘သုခဿ စ ပဟာနာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၃၂၊ မ။ နိ။ ၁။၂၇၁၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၅၂) သုခဝေဒနာယံ။ ‘‘အဒုက္ခမသုခံ သန္တံ၊ သုခမိစ္စေဝ ဘာသိတ’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၄။၂၅၃၊ ဣတိဝု။ ၅၃) ဥပေက္ခာဝေဒနာယံ။ ‘‘ဒွေပိ မယာ၊ အာနန္ဒ၊ ဝေဒနာ ဝုတ္တာ ပရိယာယေန သုခါ ဝေဒနာ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၈၉) ဣဋ္ဌသုခေသု။ ‘‘သုခေါ ဝိပါကော ပုညာန’’န္တိအာဒီသု (ပေဋကော။ ၂၃) ဣဋ္ဌဝိပါကေ။ ဣဓာပိ ဣဋ္ဌဝိပါကေ ဧဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣဋ္ဌဿာတိအာဒီသု ဣစ္ဆိတဗ္ဗတော စေဝ အနိဋ္ဌပ္ပဋိပက္ခတော စ ဣဋ္ဌဿ။ ကမနီယတော မနသ္မိဉ္စ ကမနတော ပဝိသနတော ကန္တဿ။ ပိယာယိတဗ္ဗတော သန္တပ္ပနတော စ ပိယဿ။ မနနီယတော မနဿ ဝဍ္ဎနတော စ မနာပဿာတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဒိဒံ ပုညာနီတိ ပုညာနီတိ ယဒိဒံ ဝစနံ၊ ဧတံ သုခဿ ဣဋ္ဌဿ ဝိပါကဿ အဓိဝစနံ နာမံ။ သုခဿေတံ ယဒိဒံ ပုညာနီတိ ဖလေန ကာရဏဿ အဘေဒေါပစာရံ ဝဒတိ။ တေန ကတူပစိတာနံ ပုညာနံ အဝဿံဘာဝိဖလံ သုတွာ အပ္ပမတ္တေန သက္ကစ္စံ ပုညာနိ ကတ္တဗ္ဗာနီတိ ပုညကိရိယာယံ နိယောဇေတိ၊ အာဒရဉ္စ နေသံ တတ္ထ ဥပ္ပာဒေတိ။

ဣဒါနိ အတ္တနာ သုနေတ္တကာလေ ကတေန ပုညကမ္မေန ဒီဃရတ္တံ ပစ္စနုဘူတံ ဘဝန္တရပ္ပဋိစ္ဆန္နံ ဥဠာရတရံ ပုညဝိပါကံ ဥဒါဟရိတွာ တမတ္ထံ ပါကဋတရံ ကရောန္တော ‘‘အဘိဇာနာမိ ခေါ ပနာဟ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဘိဇာနာမီတိ အဘိဝိသိဋ္ဌေန ဉာဏေန ဇာနာမိ၊ ပစ္စက္ခတော ဗုဇ္ဈာမိ။ ဒီဃရတ္တန္တိ စိရကာလံ။ ပုညာနန္တိ ဒါနာဒီနံ ကုသလဓမ္မာနံ။ သတ္တ ဝဿာနီတိ သတ္တ သံဝစ္ဆရာနိ။ မေတ္တစိတ္တန္တိ မိဇ္ဇတီတိ မေတ္တာ၊ သိနိယှတီတိ အတ္ထော။ မိတ္တေ ဘဝါ၊ မိတ္တဿ ဝါ ဧသာ ပဝတ္တီတိပိ မေတ္တာ။ လက္ခဏာဒိတော ပန ဟိတာကာရပ္ပဝတ္တိလက္ခဏာ၊ ဟိတူပသံဟာရရသာ၊ အာဃာတဝိနယပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ သတ္တာနံ မနာပဘာဝဒဿနပဒဋ္ဌာနာ။ ဗျာပါဒူပသမော ဧတိဿာ သမ္ပတ္တိ၊ သိနေဟသမ္ဘဝေါ ဝိပတ္တိ။ မေတ္တစိတ္တံ ဘာဝေတွာတိ မေတ္တာသဟဂတံ စိတ္တံ၊ စိတ္တသီသေန သမာဓိ ဝုတ္တောတိ မေတ္တာသမာဓိံ မေတာဗြဟ္မဝိဟာရံ ဥပ္ပာဒေတွာ စေဝ ဝဍ္ဎေတွာ စ။

သတ္တ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေတိ သတ္တ မဟာကပ္ပေ။ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋဂ္ဂဟဏေနေဝ ဟိ သံဝဋ္ဋဋ္ဌာယိဝိဝဋ္ဋဋ္ဌာယိနောပိ ဂဟိတာ။ ဣမံ လောကန္တိ ကာမလောကံ။ သံဝဋ္ဋမာနေ သုဒန္တိ သံဝဋ္ဋမာနေ၊ သုဒန္တိ နိပါတမတ္တံ၊ ဝိပဇ္ဇမာနေတိ အတ္ထော။ ‘‘ဝရသံဝတ္တဋ္ဌာနေ သုဒ’’န္တိပိ ပဌန္တိ။ ကပ္ပေတိ ကာလေ။ ကပ္ပသီသေန ဟိ ကာလော ဝုတ္တော၊ ကာလေ ခီယမာနေ သဗ္ဗောပိ ခီယတေဝ။ ယထာဟ – ‘‘ကာလော ဃသတိ ဘူတာနိ၊ သဗ္ဗာနေဝ သဟတ္တနာ’’တိ (ဇာ။ ၁။၂။၁၉၀)။ ‘‘အာဘဿရူပဂေါ ဟောမီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ တေဇောသံဝဋ္ဋဝသေနေတ္ထ ကပ္ပဝုဋ္ဌာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာဘဿရူပဂေါတိ တတ္ထ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန အာဘဿရဗြဟ္မလောကံ ဥပဂစ္ဆာမီတိ အာဘဿရူပဂေါ ဟောမိ။ ဝိဝဋ္ဋမာနေတိ သဏ္ဌဟမာနေတိ အတ္ထော။ သုညံ ဗြဟ္မဝိမာနံ ဥပပဇ္ဇာမီတိ ကဿစိ သတ္တဿ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တဿ အဘာဝတော သုညံ ယံ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိသင်္ခါတံ ဗြဟ္မဝိမာနံ အာဒိတော နိဗ္ဗတ္တတိ၊ တံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန ဥပပဇ္ဇာမိ ဥပေမိ။

ဗြဟ္မာတိ ကာမာဝစရသတ္တေဟိ ဝိသိဋ္ဌဋ္ဌေန တထာ တထာ ဗြူဟိတဂုဏတာယ ဗြဟ္မဝိဟာရတော နိဗ္ဗတ္တနဋ္ဌေန စ ဗြဟ္မာ။ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇဗြဟ္မပုရောဟိတေဟိ မဟန္တော ဗြဟ္မာတိ မဟာဗြဟ္မာ၊ တတော ဧဝ တေ အဘိဘဝိတွာ ဌိတတ္တာ အဘိဘူ။ တေဟိ န ကေနစိပိ ဂုဏေန အဘိဘူတောတိ အနဘိဘူတော။ အညဒတ္ထူတိ ဧကံသဝစနေ နိပါတော။ ဒဿနတော ဒသော၊ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ဒဿနသမတ္ထော အဘိညာဉာဏေန ပဿိတဗ္ဗံ ပဿာမီတိ အတ္ထော။ သေသဗြဟ္မာနံ ဣဒ္ဓိပါဒဘာဝနာဗလေန အတ္တနော စိတ္တဉ္စ မမ ဝသေ ဝတ္တေမီတိ ဝသဝတ္တီ ဟောမီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တဒါ ကိရ ဗောဓိသတ္တော အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီပိ သမာနော တထာ သတ္တဟိတံ အတ္တနော ပါရမိပူရဏဉ္စ ဩလောကေန္တော တာသု ဧဝ ဒွီသု ဈာနဘူမီသု နိကန္တိ ဥပ္ပာဒေတွာ မေတ္တာဗြဟ္မဝိဟာရဝသေန အပရာပရံ သံသရိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သတ္တ ဝဿာနိ…ပေ… ဝသဝတ္တီ’’တိ။

ဧဝံ ဘဂဝါ ရူပါဝစရပုညဿ ဝိပါကမဟန္တတံ ပကာသေတွာ ဣဒါနိ ကာမာဝစရပုညဿပိ ဝိပါကံ ဒဿေန္တော ‘‘ဆတ္တိံသက္ခတ္တု’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သက္ကော အဟောသိန္တိ ဆတ္တိံသက္ခတ္တုံ ဆတ္တိံသဝါရေ အညတ္ထ အနုပပဇ္ဇိတွာ နိရန္တရံ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော တာဝတိံသဒေဝရာဇာ အဟောသိံ။ ရာဇာ အဟောသိန္တိအာဒီသု စတူဟိ အစ္ဆရိယဓမ္မေဟိ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ စ လောကံ ရဉ္ဇေတီတိ ရာဇာ။ စက္ကရတနံ ဝတ္တေတိ၊ စတူဟိ သမ္ပတ္တိစက္ကေဟိ ဝတ္တတိ၊ တေဟိ စ ပရံ ဝတ္တေတိ၊ ပရဟိတာယ စ ဣရိယာပထစက္ကာနံ ဝတ္တော ဧတသ္မိံ အတ္ထီတိ စက္ကဝတ္တီ။ ‘‘ရာဇာ’’တိ စေတ္ထ သာမညံ၊ ‘‘စက္ကဝတ္တီ’’တိ ဝိသေသံ။ ဓမ္မေန စရတီတိ ဓမ္မိကော၊ ဉာယေန သမေန ဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ ဓမ္မေနေဝ ရဇ္ဇံ လဘိတွာ ရာဇာ ဇာတောတိ ဓမ္မရာဇာ၊ ဒသဝိဓေ ကုသလဓမ္မေ အဂရဟိတေ စ ရာဇဓမ္မေ နိယုတ္တောတိ ဓမ္မိကော။ တေန စ ဓမ္မေန သကလံ လောကံ ရဉ္ဇေတီတိ ဓမ္မရာဇာ။ ပရဟိတဓမ္မကရဏေန ဝါ ဓမ္မိကော၊ အတ္တဟိတဓမ္မကရဏေန ဓမ္မရာဇာ။ ယသ္မာ စက္ကဝတ္တီ ဓမ္မေန ဉာယေန ရဇ္ဇံ အဓိဂစ္ဆတိ၊ န အဓမ္မေန၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဓမ္မေန လဒ္ဓရဇ္ဇတ္တာ ဓမ္မရာဇာ’’တိ။

စတူသု ဒိသာသု သမုဒ္ဒပရိယောသာနတာယ စာတုရန္တာ နာမ တတ္ထ တတ္ထ ဒီပေ မဟာပထဝီတိ အာဟ ‘‘ပုရတ္ထိမ…ပေ… ဣဿရော’’တိ။ ဝိဇိတာဝီတိ ဝိဇေတဗ္ဗဿ ဝိဇိတဝါ၊ ကာမကောဓာဒိကဿ အဗ္ဘန္တရဿ ပဋိရာဇဘူတဿ ဗာဟိရဿ စ အရိဂဏဿ ဝိဇယီ ဝိဇိနိတွာ ဌိတောတိ အတ္ထော။ ကာမံ စက္ကဝတ္တိနော ကေနစိ ယုဒ္ဓံ နာမ နတ္ထိ၊ ယုဒ္ဓေန ပန သာဓေတဗ္ဗဿ ဝိဇယဿ သိဒ္ဓိယာ ‘‘ဝိဇိတသင်္ဂါမော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဇနပဒေါ ဝါ စတုဗ္ဗိဓအစ္ဆရိယဓမ္မေန သမန္နာဂတော အသ္မိံ ရာဇိနိ ထာဝရိယံ ကေနစိ အသံဟာရိယံ ဒဠှဘတ္တိဘာဝံ ပတ္တော၊ ဇနပဒေ ဝါ အတ္တနော ဓမ္မိကာယ ပဋိပတ္တိယာ ထာဝရိယံ ထိရဘာဝံ ပတ္တောတိ ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တော။ စဏ္ဍဿ ဟိ ရညော ဗလိဒဏ္ဍာဒီဟိ လောကံ ပီဠယတော မနုဿာ မဇ္ဈိမဇနပဒံ ဆဍ္ဍေတွာ ပဗ္ဗတသမုဒ္ဒတီရကန္ဒရာဒီနိ နိဿာယ ပစ္စန္တေ ဝါသံ ကပ္ပေန္တိ။ အတိမုဒုကဿ ရညော စောရေဟိ သာဟသိကဓနဝိလောပပီဠိတာ မနုဿာ ပစ္စန္တံ ပဟာယ ဇနပဒမဇ္ဈေ ဝါသံ ကပ္ပေန္တိ။ ဣတိ ဧဝရူပေ ရာဇိနိ ဇနပဒေါ ထိရဘာဝံ န ပါပုဏာတိ။

သတ္တရတနသမန္နာဂတောတိ စက္ကရတနာဒီဟိ သတ္တဟိ ရတနေဟိ သမုပေတော။ တေသု ဟိ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ စက္ကရတနေန အဇိတံ ဇိနာတိ၊ ဟတ္ထိအဿရတနေဟိ ဝိဇိတေ သုခေနေဝ အနုဝိစရတိ၊ ပရိဏာယကရတနေန ဝိဇိတမနုရက္ခတိ၊ အဝသေသေဟိ ဥပဘောဂသုခမနုဘဝတိ။ ပဌမေန စဿ ဥဿာဟသတ္တိယောဂေါ၊ ပစ္ဆိမေန မန္တသတ္တိယောဂေါ၊ ဟတ္ထိအဿဂဟပတိရတနေဟိ ပဘုသတ္တိယောဂေါ သုပရိပုဏ္ဏော ဟောတိ။ ဣတ္ထိမဏိရတနေဟိ ဥပဘောဂသုခမနုဘဝတိ၊ သေသေဟိ ဣဿရိယသုခံ။ ဝိသေသတော စဿ ပုရိမာနိ တီဏိ အဒေါသကုသလမူလဇနိတကမ္မာနုဘာဝေန သမ္ပဇ္ဇန္တိ၊ မဇ္ဈိမာနိ အလောဘကုသလမူလဇနိတကမ္မာနုဘာဝေန၊ ပစ္ဆိမမေကံ အမောဟကုသလမူလဇနိတကမ္မာနုဘာဝေနာတိ။

သူရာတိ သတ္တိဝန္တော၊ နိဗ္ဘယာတိ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အဘီရုနော’’တိ။ အင်္ဂန္တိ ကာရဏံ။ ယေန ကာရဏေန ‘‘ဝီရာ’’တိ ဝုစ္စေယျုံ၊ တံ ဝီရင်္ဂံ။ တေနာဟ ‘‘ဝီရိယဿေတံ နာမ’’န္တိ။ ယာဝ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတာ စက္ကဿ ဝတ္တနတော ‘‘စက္ကဝါဠပဗ္ဗတံ သီမံ ကတွာ ဌိတသမုဒ္ဒပရိယန္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အဒဏ္ဍေနာတိ ဣမိနာ ဓနဒဏ္ဍဿ သရီရဒဏ္ဍဿ စ အကရဏံ ဝုတ္တံ။ အသတ္ထေနာတိ ဣမိနာ ပန သေနာယ ယုဇ္ဈနဿာတိ တဒုဘယံ ဒဿေတုံ ‘‘န ဒဏ္ဍေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယေ ကတာပရာဓေ သတ္တေ သတမ္ပိ သဟဿမ္ပိ ဂဏှန္တိ၊ တေ ဓနဒဏ္ဍေန ရဇ္ဇံ ကာရေန္တိ။ ယေ ဆေဇ္ဇဘေဇ္ဇံ အနုသာသန္တိ၊ တေ သတ္ထဒဏ္ဍေန။ အဟံ ပန ဒုဝိဓမ္ပိ ဒဏ္ဍံ ပဟာယ အဒဏ္ဍေန အဇ္ဈာဝသိံ။ ယေ ဧကတောဓာရာဒိနာ သတ္ထေန ပရံ ဝိဟေဌေန္တိ၊ တေ သတ္ထေန ရဇ္ဇံ ကာရေန္တိ နာမ။ အဟံ ပန သတ္ထေန ခုဒ္ဒကမက္ခိကာယ ပိဝနမတ္တမ္ပိ လောဟိတံ ကဿစိ အနုပ္ပာဒေတွာ ဓမ္မေနေဝ ‘‘ဧဟိ ခေါ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ဧဝံ ပဋိရာဇူဟိ သမ္ပဋိစ္ဆိတာဂမနော ဝုတ္တပ္ပကာရံ ပထဝိံ အဘိဇိနိတွာ အဇ္ဈာဝသိံ၊ အဘိဝိဇိနိတွာ သာမီ ဟုတွာ ဝသိန္တိ။

ဣတိ ဘဂဝါ အတ္တာနံ ကာယသက္ခိံ ကတွာ ပုညာနံ ဝိပါကမဟန္တတံ ပကာသေတွာ ဣဒါနိ တမေဝတ္ထံ ဂါထာဗန္ဓနေန ဒဿေန္တော ‘‘ပဿ၊ ပုညာနံ ဝိပါက’’န္တိအာဒိမာဟ။ သုခေသိနောတိ အာလပနဝစနမေတံ၊ တေန သုခပရိယေသကေ သတ္တေ အာမန္တေတိ။ ပါဠိယံ ပန ‘‘ပဿထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ပဿာ’’တိ ဝစနဗျတ္တယော ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ မနုဿာနံ ဥရေ သတ္ထံ ဌပေတွာ ဣစ္ဆိတဓနဟရဏာဒိနာ ဝါ သာဟသကာရိတာယ သာဟသိကာ၊ တေသံ ကမ္မံ သာဟသိကကမ္မံ။ ပထဝိယာ ဣဿရော ပထဗျောတိ အာဟ ‘‘ပုထဝိသာမိကော’’တိ။

မေတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဘရိယာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၃။ ဒသမေ ဥစ္စာသဒ္ဒါ မဟာသဒ္ဒါ ဥဒ္ဓံ ဥဂ္ဂတတ္တာ ဥစ္စံ ပတ္ထဋတ္တာ မဟန္တံ အဝိနိဗ္ဘောဂံ ဝိနိဘုဉ္ဇိတွာ ဂဟေတုံ အသက္ကုဏေယျံ သဒ္ဒံ ကရောန္တာ ဝဒန္တိ။ ဝစီဃောသောပိ ဟိ ဗဟူဟိ ဧကဇ္ဈံ ပဝတ္တိတော အတ္ထတော စ သဒ္ဒတော စ ဒုရဝဗောဓော ကေဝလံ မဟာနိဂ္ဃောသော ဧဝ ဟုတွာ သောတပထမာဂစ္ဆတိ။ မစ္ဆဝိလောပေတိ မစ္ဆေ ဝိလုမ္ပိတွာ ဝိယ ဂဟဏေ၊ မစ္ဆာနံ ဝါ ဝိလုမ္ပနေ။ ကေဝဋ္ဋာနဉှိ မစ္ဆပစ္ဆိဋ္ဌပိတဋ္ဌာနေ မဟာဇနော သန္နိပတိတွာ ‘‘ဣဓ အညံ ဧကံ မစ္ဆံ ဒေဟိ၊ ဧကံ မစ္ဆဖာလံ ဒေဟိ၊ ဧတဿ တေ မဟာ ဒိန္နော၊ မယှံ ခုဒ္ဒကော’’တိ ဧဝံ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒံ ကရောန္တိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ ‘‘ကေဝဋ္ဋာနံ မစ္ဆပစ္ဆိံ ဩတာရေတွာ ဌိတဋ္ဌာနေ’’တိ။ မစ္ဆဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဇာလေ ပက္ခိတ္တေပိ တသ္မိံ ဌာနေ ကေဝဋ္ဋာ စေဝ အညေ စ ‘‘ပဝိဋ္ဌော န ပဝိဋ္ဌော ၊ ဂဟိတော န ဂဟိတော’’တိ မဟာသဒ္ဒံ ကရောန္တိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ ‘‘ဇာလေ ဝါ…ပေ… မဟာသဒ္ဒေါ ဟောတီ’’တိ။ ကတ္တဗ္ဗဝတ္တန္တိ ပါဒပရိကမ္မာဒိကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ။ ခရာတိ စိတ္တေန ဝါစာယ စ ကက္ခဠာ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

ဘရိယာသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ ကောဓနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၄။ ဧကာဒသမေ သပတ္တကရဏာတိ ဝါ သပတ္တေဟိ ကာတဗ္ဗာ။ ကောဓနန္တိ ကုဇ္ဈနသီလံ။ ကောဓနောယန္တိ ကုဇ္ဈနော အယံ။ အယန္တိ စ နိပါတမတ္တံ။ ကောဓပရေတောတိ ကောဓေန အနုဂတော၊ ပရာဘိဘူတော ဝါ။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏောဝ ဟောတီတိ ပကတိယာ ဝဏ္ဏဝါပိ အလင်္ကတပ္ပဋိယတ္တောပိ မုခဝိကာရာဒိဝသေန ဝိရူပေါ ဧဝ ဟောတိ။ ဧတရဟိ အာယတိဉ္စာတိ ကောဓာဘိဘူတဿ ဧကန္တမိဒံ ဖလန္တိ ဒီပေတုံ ‘‘ဒုဗ္ဗဏ္ဏောဝါ’’တိ အဝဓာရဏံ ကတွာ ပုန ‘‘ကောဓာဘိဘူတော’’တိ ဝုတ္တံ။

အယသဘာဝန္တိ အကိတ္တိမဘာဝံ။ အတ္တနော ပရေသဉ္စ အနတ္ထံ ဇနေတီတိ အနတ္ထဇနနော။ အန္တရတောတိ အဗ္ဘန္တရတော၊ စိတ္တတော ဝါ။ တံ ဇနော နာဝဗုဇ္ဈတီတိ ကောဓသင်္ခါတံ အန္တရတော အဗ္ဘန္တရေ အတ္တနော စိတ္တေယေဝ ဇာတံ အနတ္ထဇနနစိတ္တပ္ပကောပနာဒိဘယံ ဘယဟေတုံ အယံ ဗာလမဟာဇနော န ဇာနာတိ။ ယန္တိ ယတ္ထ။ ဘုမ္မတ္ထေ ဟိ ဧတံ ပစ္စတ္တဝစနံ။ ယသ္မိံ ကာလေ ကောဓော သဟတေ နရံ၊ အန္ဓတမံ တဒါ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယန္တိ ဝါ ကာရဏဝစနံ၊ ယသ္မာ ကောဓော ဥပ္ပဇ္ဇမာနော နရံ သဟတေ အဘိဘဝတိ၊ တသ္မာ အန္ဓတမံ တဒါ ဟောတိ၊ ယဒါ ကုဒ္ဓါတိ အတ္ထော ယံ-တံ-သဒ္ဒါနံ ဧကန္တသမ္ဗန္ဓဘာဝတော။ အထ ဝါ ယန္တိ ကိရိယာပရာမသနံ။ သဟတေတိ ယဒေတံ ကောဓဿ သဟနံ အဘိဘဝနံ၊ ဧတံ အန္ဓတမံ ဘဝနန္တိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ယံ နရံ ကောဓော သဟတေ အဘိဘဝတိ၊ တဿ အန္ဓတမံ တဒါ ဟောတိ။ တတော စ ကုဒ္ဓါ အတ္ထံ န ဇာနာတိ၊ ကုဒ္ဓါ ဓမ္မံ န ပဿတီတိ။

ဘူနံ ဝုစ္စတိ ဝုဒ္ဓိ၊ တဿ ဟနနံ ဃာတော ဧတေသန္တိ ဘူနဟစ္စာနိ။ တေနာဟ ‘‘ဟတဝုဒ္ဓီနီ’’တိ။ ဒမ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ ပညာဝီရိယေန ဒိဋ္ဌိယာတိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ကတရေန ဒမေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ အနေကတ္ထော ဟိ ဒမ-သဒ္ဒေါ။ ‘‘သစ္စေန ဒန္တော ဒမသာ ဥပေတော၊ ဝေဒန္တဂူ ဝုသိတဗြဟ္မစရိယော’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၉၅၊ သု။ နိ။ ၄၆၇) ဧတ္ထ ဟိ ဣန္ဒြိယသံဝရော ဒမောတိ ဝုတ္တော ‘‘မနစ္ဆဋ္ဌာနိ ဣန္ဒြိယာနိ ဒမေတီ’’တိ ကတွာ။ ‘‘ယဒိ သစ္စာ ဒမာ စာဂါ၊ ခန္တျာ ဘိယျောဓ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၆၊ သု။ နိ။ ၁၉၁) ဧတ္ထ ပညာ ဒမော ‘‘သံကိလေသံ ဒမေတိ ပဇဟတီ’’တိ ကတွာ။ ‘‘ဒါနေန ဒမေန သံယမေန သစ္စဝဇ္ဇေန အတ္ထိ ပုညံ၊ အတ္ထိ ပုညဿ အာဂမော’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၃၆၅) ဧတ္ထ ဥပေါသထကမ္မံ ဒမော ‘‘ဥပဝသနဝသေန ကာယကမ္မာဒီနိ ဒမေတီ’’တိ ကတွာ။ ‘‘သက္ခိဿသိ ခေါ တွံ၊ ပုဏ္ဏ၊ ဣမိနာ ဒမူပသမေန သမန္နာဂတော သုနာပရန္တသ္မိံ ဇနပဒန္တရေ ဝိဟရိတု’’န္တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၉၆၊ သံ။ နိ။ ၄။၈၈) ဧတ္ထ အဓိဝါသနက္ခန္တိ ဒမော ‘‘ကောဓူပနာဟမက္ခာဒိကေ ဒမေတိ ဝိနောဒေတီ’’တိ ကတွာ။ ‘‘န မာနကာမဿ ဒမော ဣဓတ္ထိ၊ န မောနမတ္ထိ အသမာဟိတဿာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၉) ဧတ္ထ အဘိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါဒိကော သမာဓိပက္ခိကော ဓမ္မော ဒမော ‘‘ဒမ္မတိ စိတ္တံ ဧတေနာ’’တိ ကတွာ။ ဣဓာပိ ‘‘တံ ဒမေန သမုစ္ဆိန္ဒေ၊ ပညာဝီရိယေန ဒိဋ္ဌိယာ’’တိ ဝစနတော ဒမ-သဒ္ဒေန ပညာဝီရိယဒိဋ္ဌိယော ဝုတ္တာ။

ကောဓနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဗျာကတဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။