📜

(၆) ၁။ နီဝရဏဝဂ္ဂေါ

၁-၂။ အာဝရဏသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၅၁-၅၂။ ဒုတိယဿ ပဌမေ အာဝရန္တီတိ အာဝရဏာ၊ နီဝါရယန္တီတိ နီဝရဏာ။ ဧတ္ထ စ အာဝရန္တီတိ ကုသလဓမ္မုပ္ပတ္တိံ အာဒိတော ပရိဝါရေန္တိ။ နီဝါရယန္တီတိ နိရဝသေသတော ဝါရယန္တီတိ အတ္ထော၊ တသ္မာ အာဝရဏဝသေနာတိ အာဒိတော ကုသလုပ္ပတ္တိဝါရဏဝသေန။ နီဝရဏဝသေနာတိ နိရဝသေသတော ဝါရဏဝသေနာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယသ္မာ ပဉ္စ နီဝရဏာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အနုပ္ပန္နာယ လောကိယလောကုတ္တရာယ ပညာယ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ န ဒေန္တိ၊ ဥပ္ပန္နာပိ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ပဉ္စ ဝါ အဘိညာ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ ပါတေန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဥပစ္ဆိန္ဒနံ ပါတနဉ္စေတ္ထ တာသံ ပညာနံ အနုပ္ပန္နာနံ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ အပ္ပဒါနမေဝ။ ဣတိ မဟဂ္ဂတာနုတ္တရပညာနံ ဧကစ္စာယ စ ပရိတ္တပညာယ အနုပ္ပတ္တိဟေတုဘူတာ နီဝရဏဓမ္မာ ဣတရာသံ သမတ္ထတံ ဝိဟနန္တိယေဝါတိ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏာ ဝုတ္တာ။ ဘာဝနာမနသိကာရေန ဝိနာ ပကတိယာ မနုဿေဟိ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗော ဓမ္မောတိ မနုဿဓမ္မော၊ မနုဿတ္တဘာဝါဝဟော ဝါ ဓမ္မော မနုဿဓမ္မော၊ အနုဠာရံ ပရိတ္တကုသလံ။ ယံ အသတိပိ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ဝတ္တတိ၊ ယဉ္စ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဟီနေန ဗြဟ္မစရိယေန၊ ခတ္တိယေ ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ (ဇာ။ ၁။၈။၇၅)။ အလံ အရိယာယ အရိယဘာဝါယာတိ အလမရိယော၊ အရိယဘာဝါယ သမတ္ထောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဉာဏဒဿနမေဝ ဉာဏဒဿနဝိသေသော၊ အလမရိယော စ သော ဉာဏဒဿနဝိသေသော စာတိ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသော။

ဉာဏဒဿနန္တိ စ ဒိဗ္ဗစက္ခုပိ ဝိပဿနာပိ မဂ္ဂေါပိ ဖလမ္ပိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏမ္ပိ သဗ္ဗညုတညာဏမ္ပိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘အပ္ပမတ္တော သမာနော ဉာဏဒဿနံ အာရာဓေတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၁၁) ဟိ ဧတ္ထ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဉာဏဒဿနံ နာမ။ ‘‘ဉာဏဒဿနာယ စိတ္တံ အဘိနီဟရတိ အဘိနိန္နာမေတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၃၄) ဧတ္ထ ဝိပဿနာဉာဏံ။ ‘‘အဘဗ္ဗာ တေ ဉာဏာယ ဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယာ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၉၆) ဧတ္ထ မဂ္ဂေါ။ ‘‘အယမညော ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသော အဓိဂတော ဖာသုဝိဟာရော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၂၈) ဧတ္ထ ဖလံ။ ‘‘ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒိ၊ အကုပ္ပာ မေ ဝိမုတ္တိ၊ အယမန္တိမာ ဇာတိ၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ မဟာဝ။ ၁၆၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၃၀) ဧတ္ထ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ။ ‘‘ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒိ ‘သတ္တာဟကာလကတော အာဠာရော ကာလာမော’’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၄၊ ၂။၃၄၀) ဧတ္ထ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ ဣဓ ပန လောကုတ္တရဓမ္မော အဓိပ္ပေတော။ ဧတ္ထ စ ရူပါယတနံ ဇာနာတိ စက္ခုဝိညာဏံ ဝိယ ပဿတိ စာတိ ဉာဏဒဿနံ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခု။ သမ္မသနူပစာရေ စ ဓမ္မလက္ခဏတ္တယဉ္စ တထာ ဇာနာတိ ပဿတိ စာတိ ဉာဏဒဿနံ၊ ဝိပဿနာ။ နိဗ္ဗာနံ စတ္တာရိ ဝါ သစ္စာနိ အသမ္မောဟပ္ပဋိဝေဓတော ဇာနာတိ ပဿတိ စာတိ ဉာဏဒဿနံ၊ မဂ္ဂေါ။ ဖလံ ပန နိဗ္ဗာနဝသေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ပစ္စဝေက္ခဏာ မဂ္ဂါဓိဂတဿ အတ္ထဿ သဗ္ဗသော ဇောတနဋ္ဌေန ဉာဏဒဿနံ။ သဗ္ဗညုတာ အနာဝရဏတာယ သမန္တစက္ခုတာယ စ ဉာဏဒဿနံ။ ဗျာဒိဏ္ဏကာလောတိ ပရိယာဒိန္နကာလော။ ဒုတိယံ ဥတ္တာနမေဝ။

အာဝရဏသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃-၄။ ပဓာနိယင်္ဂသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၅၃-၅၄။ တတိယေ ပဒဟတီတိ ပဒဟနော၊ ဘာဝနမနုယုတ္တော ယောဂီ၊ တဿ ဘာဝေါ ဘာဝနာနုယောဂေါ ပဒဟနဘာဝေါ။ ပဓာနမဿ အတ္ထီတိ ပဓာနိကော၊ က-ကာရဿ ယ-ကာရံ ကတွာ ‘‘ပဓာနိယော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ အာဂတတ္တာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပစ္စေကဗောဓိသတ္တသာဝကဗောဓိသတ္တာနမ္ပိ ပဏိဓာနတော ပဘုတိ အာဂတသဒ္ဓါ အာဂမနသဒ္ဒါ ဧဝ၊ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန ပန ‘‘သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အဓိဂမတော သမုဒါဂတတ္တာ အဂ္ဂမဂ္ဂဖလသမ္ပယုတ္တာ စာပိ အဓိဂမသဒ္ဓါ နာမ၊ ယာ သောတာပန္နဿ အင်္ဂဘာဝေန ဝုတ္တာ။ အစလဘာဝေနာတိ ပဋိပက္ခေန အနဓိဘဝနီယတ္တာ နိစ္စလဘာဝေန။ ဩကပ္ပနန္တိ ဩက္ကန္ဒိတွာ အဓိမုစ္စနံ၊ ပသာဒုပ္ပတ္တိယာ ပသာဒနီယဝတ္ထုသ္မိံ ပသီဒနမေဝ။ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓန္တိ သုဋ္ဌု ပဋိဝိဒ္ဓံ။ ယထာ တေန ပဋိဝိဒ္ဓေန သဗ္ဗညုတညာဏံ ဟတ္ထဂတံ အဟောသိ၊ တထာ ပဋိဝိဒ္ဓံ။ ယဿ ဗုဒ္ဓသုဗုဒ္ဓတာယ သဒ္ဓါ အစလာ အသမ္ပဝေဓိ၊ တဿ ဓမ္မသုဓမ္မတာယ သင်္ဃသုပ္ပဋိပန္နတာယ တေန ပဋိဝေဓေန သဒ္ဓါ န တထာတိ အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗုဒ္ဓေ ပသန္နော ဓမ္မေ ပသန္နော သင်္ဃေ ပသန္နော’’တိအာဒိ။ ပဓာနဝီရိယံ ဣဇ္ဈတိ ‘‘အဒ္ဓါ ဣမာယ ပဋိပဒါယ ဇရာမရဏတော မုစ္စိဿာမီ’’တိ သက္ကစ္စံ ပဒဟနတော။

အပ္ပ-သဒ္ဒေါ အဘာဝတ္ထော ‘‘အပ္ပသဒ္ဒဿ…ပေ… ခေါ ပနာ’’တိအာဒီသု ဝိယာတိ အာဟ ‘‘အရောဂေါ’’တိ။ သမဝေပါကိနိယာတိ ယထာဘုတ္တမာဟာရံ သမာကာရေနေဝ ပစနသီလာယ။ ဒဠှံ ကတွာ ပစန္တီ ဟိ ဂဟဏီ ဃောရဘာဝေန ပိတ္တဝိကာရာဒိဝသေန ရောဂံ ဇနေတိ၊ သိထိလံ ကတွာ ပစန္တီ မန္ဒဘာဝေန ဝါတဝိကာရာဒိဝသေန တေနာဟ ‘‘နာတိသီတာယ နာစ္စုဏှာယာ’’တိ။ ဂဟဏိတေဇဿ မန္ဒပဋုတာဝသေန သတ္တာနံ ယထာက္ကမံ သီတုဏှသဟတာတိ အာဟ ‘‘အတိသီတလဂ္ဂဟဏိကော’’တိအာဒိ။ ယာထာဝတော အစ္စယဒေသနာ အတ္တနော အာဝိကရဏံ နာမာတိ အာဟ ‘‘ယထာဘူတံ အတ္တနော အဂုဏံ ပကာသေတာ’’တိ။ ဥဒယတ္ထဂါမိနိယာတိ သင်္ခါရာနံ ဥဒယဉ္စ ဝယဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိယာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဥဒယဉ္စာ’’တိအာဒိ။ ပရိသုဒ္ဓါယာတိ နိရုပက္ကိလေသာယ။ နိဗ္ဗိဇ္ဈိတုံ သမတ္ထာယာတိ တဒင်္ဂဝသေန သဝိသေသံ ပဇဟိတုံ သမတ္ထာယ။ တဿ ဒုက္ခဿ ခယဂါမိနိယာတိ ယံ ဒုက္ခံ ဣမသ္မိံ ဉာဏေ အနဓိဂတေ ပဝတ္တိရဟံ၊ အဓိဂတေ န ပဝတ္တိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တထာဟေသ ယောဂါဝစရော ‘‘စူဠသောတာပန္နော’’တိ ဝုစ္စတိ။ စတုတ္ထံ ဥတ္တာနမေဝ။

ပဓာနိယင်္ဂသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ မာတာပုတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၅။ ပဉ္စမေ ဝိဿာသောတိ ဝိသစ္ဆာယသန္တာနော ဘာဝေါ။ ဩတာရောတိ တတ္ထ စိတ္တဿ အနုပ္ပဝေသော။ ဂဟေတွာတိ အတ္တနော ဧဝ ဩကာသံ ဂဟေတွာ။ ခေပေတွာတိ ကုသလဝါရံ ခေပေတွာ။

ဃဋ္ဋေယျာတိ အက္ကမနာဒိဝသေန ဗာဓေယျ။ တီဟိ ပရိညာဟီတိ ဉာတတီရဏပ္ပဟာနသင်္ခါတာဟိ တီဟိ ပရိညာဟိ။ နတ္ထိ ဧတေသံ ကုတောစိ ဘယန္တိ အကုတောဘယာ၊ နိဗ္ဘယာတိ အတ္ထော။ စတုန္နံ ဩဃာနံ၊ သံသာရမဟောဃဿေဝ ဝါ ပါရံ ပရိယန္တံ ဂတာ။ တေနာဟ ‘‘ပါရံ ဝုစ္စတိ နိဗ္ဗာန’’န္တိအာဒိ။

မာတာပုတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဥပဇ္ဈာယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၆။ ဆဋ္ဌေ မဓုရကဘာဝေါ နာမ သရီရဿ ထမ္ဘိတတ္တံ၊ တံ ပန ဂရုဘာဝပုဗ္ဗကန္တိ အာဟ ‘‘သဉ္ဇာတဂရုဘာဝေါ’’တိ ။ န ပက္ခာယန္တီတိ နပ္ပကာသေန္တိ၊ နာနာကာရဏတော န ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ တေနာဟ ‘‘စတဿော ဒိသာ စ အနုဒိသာ စ မယှံ န ဥပဋ္ဌဟန္တီ’’တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

ဥပဇ္ဈာယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ အဘိဏှပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗဋ္ဌာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၇။ သတ္တမေ ဇရာဓမ္မောတိ ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ ‘‘အသမ္မောသဓမ္မော နိဗ္ဗာန’’န္တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၇၆၃) ဝိယ ပကတိပရိယာယော၊ တသ္မာ ဇရာပကတိကော ဇိဏ္ဏသဘာဝေါတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဇရာသဘာဝေါ’’တိအာဒိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ကမ္မုနာ ဒါတဗ္ဗံ အာဒိယတီတိ ကမ္မဒါယာဒေါ၊ အတ္တနာ ယထူပစိတကမ္မဖလဘာဂီတိ အတ္ထော။ တံ ပန ဒါယဇ္ဇံ ကာရဏူပစာရေန ဝဒန္တော ‘‘ကမ္မံ မယှံ ဒါယဇ္ဇံ သန္တကန္တိ အတ္ထော’’တိ အာဟ ယထာ ‘‘ကုသလာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာနံ သမာဒါနဟေတု၊ ဧဝမိဒံ ပုညံ ဝဍ္ဎတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၈၀)။ ယောနီဟိ ဖလံ သဘာဝတော ဘိန္နမ္ပိ အဘိန္နံ ဝိယ မိဿိတံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ကမ္မံ မယှံ ယောနိ ကာရဏ’’န္တိ။ မမတ္တဝသေန ဗဇ္ဈန္တီတိ ဗန္ဓူ၊ ဉာတိ သာလောဟိတော စ၊ ကမ္မံ ပန ဧကန္တသမ္ဗန္ဓဝါတိ အာဟ ‘‘ကမ္မံ မယှံ ဗန္ဓူ’’တိ။ ပတိဋ္ဌာတိ အဝဿယော။ ကမ္မသဒိသော ဟိ သတ္တာနံ အဝဿယော နတ္ထိ။

ယောဗ္ဗနံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နမဒေါတိ ‘‘မဟလ္လကကာလေ ပုညံ ကရိဿာမ၊ ဒဟရမှ တာဝါ’’တိ ယောဗ္ဗနံ အပဿာယ မာနကရဏံ။ ‘‘အဟံ နိရောဂေါ သဋ္ဌိ ဝါ သတ္တတိ ဝါ ဝဿာနိ အတိက္ကန္တာနိ၊ န မေ ဟရီတကခဏ္ဍမ္ပိ ခါဒိတဗ္ဗံ၊ ဣမေ ပနညေ ‘အသုကံ နော ဌာနံ ရုဇ္ဇတိ၊ ဘေသဇ္ဇံ ခါဒါမာ’တိ ဝိစရန္တိ၊ ကော အညော မယာ သဒိသော နိရောဂေါ နာမာ’’တိ ဧဝံ မာနကရဏံ အာရောဂျမဒေါ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဇီဝိတံ နာမ ပဘင်္ဂုရံ ဒုက္ခာနုဗန္ဓဉ္စ၊ တဒုဘယံ အနောလောကေတွာ ပဗန္ဓဋ္ဌိတိံ ပစ္စယသုလဘတဉ္စ နိဿာယ ‘‘စိရံ ဇီဝိံ၊ စိရံ ဇီဝါမိ၊ စိရံ ဇီဝိဿာမိ၊ သုခံ ဇီဝိံ၊ သုခံ ဇီဝါမိ၊ သုခံ ဇီဝိဿာမီ’’တိ ဧဝံ မာနကရဏံ ဇီဝိတမဒေါ။

ဥပဓိရဟိတန္တိ ကာမူပဓိရဟိတံ။ စတ္တာရော ဟိ ဥပဓီ – ကာမူပဓိ၊ ခန္ဓူပဓိ၊ ကိလေသူပဓိ၊ အဘိသင်္ခါရူပဓီတိ။ ကာမာပိ ‘‘ယံ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ၊ အယံ ကာမာနံ အဿာဒေါ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၆၆) ဧဝံ ဝုတ္တဿ သုခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော ‘‘ဥပဓိယတိ ဧတ္ထ သုခ’’န္တိ ဣမိနာ ဝစနတ္ထေန ‘‘ဥပဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ခန္ဓာပိ ခန္ဓမူလကဿ ဒုက္ခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော၊ ကိလေသာပိ အပါယဒုက္ခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော၊ အဘိသင်္ခါရာပိ ဘဝဒုက္ခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

အဘိဏှပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗဋ္ဌာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈-၁၀။ လိစ္ဆဝိကုမာရကသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၅၈-၆၀။ အဋ္ဌမေ သာပတေယျန္တိ ဧတ္ထ သံ ဝုစ္စတိ ဓနံ၊ တဿ ပတီတိ သပတိ၊ ဓနသာမိကော။ တဿ ဟိတာဝဟတ္တာ သာပတေယျံ၊ ဒြဗျံ၊ ဓနန္တိ အတ္ထော။ အတ္တနော ရုစိဝသေန ဂါမကိစ္စံ နေတီတိ ဂါမနိယော၊ ဂါမနိယောယေဝ ဂါမဏိကော။

အနွာယ ဥပနိဿာယ ဇီဝနသီလာ အနုဇီဝိနောတိ အာဟ ‘‘ယေ စ ဧတံ ဥပနိဿာယ ဇီဝန္တီ’’တိ။ ဧကံ မဟာကုလံ နိဿာယ ပဏ္ဏာသမ္ပိ သဋ္ဌိပိ ကုလာနိ ဇီဝန္တိ၊ တေ မနုဿေ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။ နဝမာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

လိစ္ဆဝိကုမာရကသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နီဝရဏဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။