📜

၃။ မဟာဝဂ္ဂေါ

၁။ သီဟနာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၁။ တတိယဿ ပဌမေ ဝိသမဂတေတိ ဝိသမဋ္ဌာနေသု ဂေါစရေသု ဂတေ။ သင်္ဃာတံ အာပါဒေသိန္တိ ဃာတံ ဝဓံ ပါပေသိံ။ တဿ ဟိ ဥဿန္နတေဇတာယ ခုဒ္ဒကေသု ပါဏေသု အနုကမ္ပာ ဟောတိ။ တသ္မာ ယေ ပဋိသတ္တုဘာဝေန သဏ္ဌာတုံ သက္ခိဿန္တိ၊ ယေ ဒုဗ္ဗလာ ပလာယိတုကာမာ ဘဝိဿန္တိ၊ တေ ပလာယိဿန္တီတိ သီဟနာဒံ နဒိတွာဝ ဂေါစရာယ ပက္ကမတိ။ တထာဂတဿေတံ အဓိဝစနန္တိ ယဒိ ဟိ သဟနတာယ ဟနနတာယ စ သီဟော၊ တထာဂတော ဟိ သဗ္ဗာနိ စ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာနိ သဟတိ၊ သဗ္ဗပရပ္ပဝါဒိနော စ ဝါဒါနံ နိမ္မထနေန ဟနတိ။ ဣဒမဿ ဟောတိ သီဟနာဒသ္မိန္တိ အယမဿ သီဟနာဒေါ။

တထာဂတဗလာနီတိ အညေဟိ အသာဓာရဏာနိ တထာဂတဿေဝ ဗလာနိ။ ယထာ ဝါ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ဗလာနိ ပုညသမ္ပတ္တိယာ အာဂတာနိ၊ တထာ အာဂတဗလာနီတိပိ အတ္ထော။ တတ္ထ ဒုဝိဓံ တထာဂတဿ ဗလံ ကာယဗလံ ဉာဏဗလံ။ တေသု ကာယဗလံ ဟတ္ထိကုလာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပေါရာဏေဟိ –

‘‘ကာလာဝကဉ္စ ဂင်္ဂေယျံ၊ ပဏ္ဍရံ တမ္ဗပိင်္ဂလံ၊

ဂန္ဓမင်္ဂလဟေမဉ္စ၊ ဥပေါသထဆဒ္ဒန္တိမေ ဒသာ’’တိ။

ဣမာနိ ဒသ ဟတ္ထိကုလာနိ။ တတ္ထ ကာလာဝကန္တိ ပကတိဟတ္ထိကုလံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယံ ဒသန္နံ ပုရိသာနံ ကာယဗလံ၊ တံ ဧကဿ ကာလာဝကဿ ဟတ္ထိနော။ ယံ ဒသန္နံ ကာလာဝကာနံ ဗလံ၊ တံ ဧကဿ ဂင်္ဂေယျဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဂင်္ဂေယျာနံ၊ တံ ဧကဿ ပဏ္ဍရဿ။ ယံ ဒသန္နံ ပဏ္ဍရာနံ၊ တံ ဧကဿ တမ္ဗဿ။ ယံ ဒသန္နံ တမ္ဗာနံ၊ တံ ဧကဿ ပိင်္ဂလဿ။ ယံ ဒသန္နံ ပိင်္ဂလာနံ၊ တံ ဧကဿ ဂန္ဓဟတ္ထိနော။ ယံ ဒသန္နံ ဂန္ဓဟတ္ထီနံ၊ တံ ဧကဿ မင်္ဂလဿ။ ယံ ဒသန္နံ မင်္ဂလာနံ၊ တံ ဧကဿ ဟေမဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဟေမာနံ၊ တံ ဧကဿ ဥပေါသထဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဥပေါသထာနံ၊ တံ ဧကဿ ဆဒ္ဒန္တဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဆဒ္ဒန္တာနံ၊ တံ ဧကဿ တထာဂတဿ။ နာရာယနသင်္ဃာတဗလန္တိပိ ဣဒမေဝ ဝုစ္စတိ ။ တဒေတံ ပကတိဟတ္ထိဂဏနာယ ဟတ္ထီနံ ကောဋိသဟဿာနံ၊ ပုရိသဂဏနာယ ဒသန္နံ ပုရိသကောဋိသဟဿာနံ ဗလံ ဟောတိ။ ဣဒံ တာဝ တထာဂတဿ ကာယဗလံ။

ဉာဏဗလံ ပန ပါဠိယံ တာဝ အာဂတမေဝ။ ဒသဗလဉာဏံ၊ မဇ္ဈိမေ အာဂတံ စတုဝေသာရဇ္ဇဉာဏံ၊ အဋ္ဌသု ပရိသာသု အကမ္ပနဉာဏံ၊ စတုယောနိပရိစ္ဆေဒဉာဏံ၊ ပဉ္စဂတိပရိစ္ဆေဒဉာဏံ၊ သံယုတ္တကေ (သံ။ နိ။ ၂။၃၃) အာဂတာနိ တေသတ္တတိ ဉာဏာနိ သတ္တသတ္တတိ ဉာဏာနီတိ၊ ဧဝံ အညာနိပိ အနေကာနိ ဉာဏဗလံ နာမ။ ဣဓာပိ ဉာဏဗလမေဝ အဓိပ္ပေတံ။ ဉာဏဉှိ အကမ္ပိယဋ္ဌေန ဥပတ္ထမ္ဘနဋ္ဌေန စ ဗလန္တိ ဝုတ္တံ။

အာသဘံဌာနန္တိ သေဋ္ဌဋ္ဌာနံ ဥတ္တမဋ္ဌာနံ။ အာသဘာ ဝါ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓါ၊ တေသံ ဌာနန္တိ အတ္ထော။ အပိစ ဂဝသတဇေဋ္ဌကော ဥသဘော၊ ဂဝသဟဿဇေဋ္ဌကော ဝသဘော။ ဝဇသတဇေဋ္ဌကော ဝါ ဥသဘော၊ ဝဇသဟဿဇေဋ္ဌကော ဝသဘော။ သဗ္ဗဂဝသေဋ္ဌော သဗ္ဗပရိဿယသဟော သေတော ပါသာဒိကော မဟာဘာရဝဟော အသနိသတသဒ္ဒေဟိပိ အသမ္ပကမ္ပိယော နိသဘော၊ သော ဣဓ ဥသဘောတိ အဓိပ္ပေတော။ ဣဒမ္ပိ ဟိ တဿ ပရိယာယဝစနံ။ ဥသဘဿ ဣဒန္တိ အာသဘံ။ ဌာနန္တိ စတူဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိံ ဥပ္ပီဠေတွာ အစလဋ္ဌာနံ။ ဣဒံ ပန အာသဘံ ဝိယာတိ အာသဘံ။ ယထေဝ ဟိ နိသဘသင်္ခါတော ဥသဘော ဥသဘဗလေန သမန္နာဂတော စတူဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိံ ဥပ္ပီဠေတွာ အစလဋ္ဌာနေန တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝံ တထာဂတောပိ ဒသဟိ တထာဂတဗလေဟိ သမန္နာဂတော စတူဟိ ဝေသာရဇ္ဇပါဒေဟိ အဋ္ဌပရိသပထဝိံ ဥပ္ပီဠေတွာ သဒေဝကေ လောကေ ကေနစိ ပစ္စတ္ထိကေန ပစ္စာမိတ္တေန အကမ္ပိယော အစလဋ္ဌာနေန တိဋ္ဌတိ။ ဧဝံ တိဋ္ဌမာနော စ တံ အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ ဥပဂစ္ဆတိ န ပစ္စက္ခာတိ အတ္တနိ အာရောပေတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတီ’’တိ။

ပရိသာသူတိ အဋ္ဌသု ပရိသာသု။ သီဟနာဒံ နဒတီတိ သေဋ္ဌနာဒံ နဒတိ၊ အဘီတနာဒံ နဒတိ၊ သီဟနာဒသဒိသံ ဝါ နာဒံ နဒတိ။ တတြာယံ ဥပမာ – ယထာ သီဟော သီဟဗလေန သမန္နာဂတော သဗ္ဗတ္ထ ဝိသာရဒေါ ဝိဂတလောမဟံသော သီဟနာဒံ နဒတိ၊ ဧဝံ တထာဂတသီဟောပိ တထာဂတဗလေဟိ သမန္နာဂတော အဋ္ဌသု ပရိသာသု ဝိသာရဒေါ ဝိဂတလောမဟံသော ‘‘ဣတိ သက္ကာယော’’တိအာဒိနာ နယေန နာနာဝိဓဒေသနာဝိလာသသမ္ပန္နံ သီဟနာဒံ နဒတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပရိသာသု သီဟနာဒံ နဒတီ’’တိ။

ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတီတိ ဧတ္ထ ဗြဟ္မန္တိ သေဋ္ဌံ ဥတ္တမံ ဝိသိဋ္ဌံ။ စက္ကန္တိ ဓမ္မစက္ကံ။ တံ ပနေတံ ဒုဝိဓံ ဟောတိ ပဋိဝေဓဉာဏဉ္စေဝ ဒေသနာဉာဏဉ္စ။ တတ္ထ ပညာပဘာဝိတံ အတ္တနော အရိယဖလာဝဟံ ပဋိဝေဓဉာဏံ၊ ကရုဏာပဘာဝိတံ သာဝကာနံ အရိယဖလာဝဟံ ဒေသနာဉာဏံ။ တတ္ထ ပဋိဝေဓဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဥပ္ပန္နန္တိ ဒုဝိဓံ။ တဉှိ အဘိနိက္ခမနတော ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ၊ ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမ။ တုသိတဘဝနတော ဝါ ယာဝ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကေ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ၊ ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမ။ ဒီပင်္ကရတော ဝါ ပဋ္ဌာယ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ၊ ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမ။ ဒေသနာဉာဏမ္ပိ ပဝတ္တမာနံ ပဝတ္တန္တိ ဒုဝိဓံ။ တဉှိ ယာဝ အညာသိကောဏ္ဍညဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂါ ပဝတ္တမာနံ၊ ဖလက္ခဏေ ပဝတ္တံ နာမ။ တေသု ပဋိဝေဓဉာဏံ လောကုတ္တရံ၊ ဒေသနာဉာဏံ လောကိယံ။ ဥဘယမ္ပိ ပနေတံ အညေဟိ အသာဓာရဏံ၊ ဗုဒ္ဓါနံယေဝ ဩရသဉာဏံ။

ဣဒါနိ ယေဟိ ဒသဟိ ဗလေဟိ သမန္နာဂတော တထာဂတော အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ၊ တာနိ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ကတမာနိ ဒသ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော ဌာနဉ္စ ဌာနတောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဌာနဉ္စ ဌာနတောတိ ကာရဏဉ္စ ကာရဏတော။ ကာရဏဉှိ ယသ္မာ တတ္ထ ဖလံ တိဋ္ဌတိ၊ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေဝ ပဝတ္တတိ စ၊ တသ္မာ ဌာနန္တိ ဝုစ္စတိ။ တံ ဘဂဝါ ‘‘ယေ ယေ ဓမ္မာ ယေသံ ယေသံ ဓမ္မာနံ ဟေတူ ပစ္စယာ ဥပ္ပာဒါယ၊ တံ တံ ဌာနံ။ ယေ ယေ ဓမ္မာ ယေသံ ယေသံ ဓမ္မာနံ န ဟေတူ န ပစ္စယာ ဥပ္ပာဒါယ၊ တံ တံ အဋ္ဌာန’’န္တိ ပဇာနန္တော ဌာနဉ္စ ဌာနတော အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ အဘိဓမ္မေ ပနေတံ ‘‘တတ္ထ ကတမံ တထာဂတဿ ဌာနဉ္စ ဌာနတော အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော ယထာဘူတံ ဉာဏ’’န္တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၈၀၉) နယေန ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ယမ္ပီတိ ယေန ဉာဏေန။ ဣဒမ္ပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတဿာတိ ဣဒမ္ပိ ဌာနာဋ္ဌာနဉာဏံ တထာဂတဿ တထာဂတဗလံ နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကမ္မသမာဒါနာနန္တိ သမာဒိယိတွာ ကတာနံ ကုသလာကုသလကမ္မာနံ၊ ကမ္မမေဝ ဝါ ကမ္မသမာဒါနံ။ ဌာနသော ဟေတုသောတိ ပစ္စယတော စေဝ ဟေတုတော စ။ တတ္ထ ဂတိဥပဓိကာလပယောဂါ ဝိပါကဿ ဌာနံ၊ ကမ္မံ ဟေတု။ ဣမဿ ပန ဉာဏဿ ဝိတ္ထာရကထာ ‘‘အတ္ထေကစ္စာနိ ပါပကာနိ ကမ္မသမာဒါနာနိ ဂတိသမ္ပတ္တိပဋိဗာဠှာနိ န ဝိပစ္စန္တီ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၈၁၀) နယေန အဘိဓမ္မေ အာဂတာယေဝ။

သဗ္ဗတ္ထဂါမိနိန္တိ သဗ္ဗဂတိဂါမိနိဉ္စ အဂတိဂါမိနိဉ္စ။ ပဋိပဒန္တိ မဂ္ဂံ။ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီတိ ဗဟူသုပိ မနုဿေသု ဧကမေဝ ပါဏံ ဃာတေန္တေသု ‘‘ဣမဿ စေတနာ နိရယဂါမိနီ ဘဝိဿတိ၊ ဣမဿ တိရစ္ဆာနယောနိဂါမိနီ’’တိ ဣမိနာ နယေန ဧကဝတ္ထုသ္မိမ္ပိ ကုသလာကုသလစေတနာသင်္ခါတာနံ ပဋိပတ္တီနံ အဝိပရီတတော သဘာဝံ ဇာနာတိ။ ဣမဿပိ စ ဉာဏဿ ဝိတ္ထာရကထာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ တထာဂတဿ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနိံ ပဋိပဒံ ယထာဘူတံ ဉာဏံ? ဣဓ တထာဂတော အယံ မဂ္ဂေါ အယံ ပဋိပဒါ နိရယဂါမိနီတိ ပဇာနာတီ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၈၁၁) နယေန အဘိဓမ္မေ အာဂတာယေဝ။

အနေကဓာတုန္တိ စက္ခုဓာတုအာဒီဟိ ကာမဓာတုအာဒီဟိ ဝါ ဓာတူဟိ ဗဟုဓာတုံ။ နာနာဓာတုန္တိ တာသံယေဝ ဓာတူနံ ဝိလက္ခဏတာယ နာနပ္ပကာရဓာတုံ။ လောကန္တိ ခန္ဓာယတနဓာတုလောကံ။ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီတိ တာသံ ဓာတူနံ အဝိပရီတတော သဘာဝံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ ဣဒမ္ပိ ဉာဏံ ‘‘တတ္ထ ကတမံ တထာဂတဿ အနေကဓာတုနာနာဓာတုလောကံ ယထာဘူတံ ဉာဏံ? ဣဓ တထာဂတော ခန္ဓနာနတ္တံ ပဇာနာတီ’’တိအာဒိနာ နယေန အဘိဓမ္မေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။

နာနာဓိမုတ္တိကတန္တိ ဟီနာဒီဟိ အဓိမုတ္တီဟိ နာနာဓိမုတ္တိကဘာဝံ။ ဣဒမ္ပိ ဉာဏံ ‘‘တတ္ထ ကတမံ တထာဂတဿ သတ္တာနံ နာနာဓိမုတ္တိကတံ ယထာဘူတံ ဉာဏံ? ဣဓ တထာဂတော ပဇာနာတိ သန္တိ သတ္တာ ဟီနာဓိမုတ္တိကာ’’တိအာဒိနာ နယေန အဘိဓမ္မေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။

ပရသတ္တာနန္တိ ပဓာနသတ္တာနံ။ ပရပုဂ္ဂလာနန္တိ တတော အညေသံ ဟီနသတ္တာနံ။ ဧကတ္ထမေဝ ဝါ ဧတံ ပဒဒွယံ၊ ဝေနေယျဝသေန ဒွိဓာ ဝုတ္တံ။ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တန္တိ သဒ္ဓါဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ ပရဘာဝဉ္စ အပရဘာဝဉ္စ၊ ဝုဒ္ဓိဉ္စ ဟာနိဉ္စာတိ အတ္ထော။ ဣမဿာပိ ဉာဏဿ ဝိတ္ထာရကထာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ တထာဂတဿ ပရသတ္တာနံ ပရပုဂ္ဂလာနံ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တံ ယထာဘူတံ ဉာဏံ ? ဣဓ တထာဂတော သတ္တာနံ အာသယံ ပဇာနာတီ’’တိ (ဝိဘ။ ၈၁၄) အာဒိနာ နယေန အဘိဓမ္မေ အာဂတာယေဝ။

ဈာနဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တီနန္တိ ပဌမာဒီနံ စတုန္နံ ဈာနာနံ၊ ‘‘ရူပီ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိအာဒီနံ အဋ္ဌန္နံ ဝိမောက္ခာနံ၊ သဝိတက္ကသဝိစာရာဒီနံ တိဏ္ဏံ သမာဓီနံ၊ ပဌမဇ္ဈာနသမာပတ္တိအာဒီနဉ္စ နဝန္နံ အနုပုဗ္ဗသမာပတ္တီနံ။ သံကိလေသန္တိ ဟာနဘာဂိယဓမ္မံ။ ဝေါဒါနန္တိ ဝိသေသဘာဂိယဓမ္မံ။ ဝုဋ္ဌာနန္တိ ‘‘ဝေါဒါနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာနံ၊ တမှာ တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌာနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ (ဝိဘ။ ၈၂၈) ဧဝံ ဝုတ္တံ ပဂုဏဇ္ဈာနဉ္စေဝ ဘဝင်္ဂဖလသမာပတ္တိယော စ။ ဟေဋ္ဌိမံ ဟေဋ္ဌိမဉှိ ပဂုဏဇ္ဈာနံ ဥပရိမဿ ဥပရိမဿ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဝေါဒါနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဘဝင်္ဂေန ပန သဗ္ဗဇ္ဈာနေဟိ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ ဖလသမာပတ္တိယာ နိရောဓသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယ စ ‘‘တမှာ တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌာနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒမ္ပိ ဉာဏံ ‘‘တတ္ထ ကတမံ တထာဂတဿ ဈာနဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တီနံ သံကိလေသံ ဝေါဒါနံ ဝုဋ္ဌာနံ ယထာဘူတံ ဉာဏံ? ဈာယီတိ စတ္တာရော ဈာယီ၊ အတ္ထေကစ္စော ဈာယီ သမ္ပတ္တိံယေဝ သမာနံ ဝိပတ္တီတိ ပစ္စေတီ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၈၂၈) နယေန အဘိဓမ္မေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ သဗ္ဗဉာဏာနံ ဝိတ္ထာရကထာယ ဝိနိစ္ဆယော သမ္မောဟဝိနောဒနိယာ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယ ဝုတ္တော၊ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတာ၊ အာသဝက္ခယကထာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာယေဝါတိ။

တတ္ထ ပရဝါဒီကထာ ဟောတိ ‘‘ဒသဗလဉာဏံ နာမ ပါဋိယေက္ကံ ဉာဏံ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗညုတညာဏဿေဝါယံ ပဘေဒေါ’’တိ။ တံ န တထာ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အညမေဝ ဟိ ဒသဗလဉာဏံ၊ အညံ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ ဒသဗလဉာဏဉှိ သကသကကိစ္စမေဝ ဇာနာတိ၊ သဗ္ဗညုတညာဏံ တမ္ပိ တတော အဝသေသမ္ပိ ဇာနာတိ။ ဒသဗလဉာဏေသု ဟိ ပဌမံ ကာရဏာကာရဏမေဝ ဇာနာတိ၊ ဒုတိယံ ကမ္မဝိပါကန္တရမေဝ၊ တတိယံ ကမ္မပရိစ္ဆေဒမေဝ၊ စတုတ္ထံ ဓာတုနာနတ္တကာရဏမေဝ၊ ပဉ္စမံ သတ္တာနံ အဇ္ဈာသယာဓိမုတ္တိမေဝ၊ ဆဋ္ဌံ ဣန္ဒြိယာနံ တိက္ခမုဒုဘာဝမေဝ၊ သတ္တမံ ဈာနာဒီဟိ သဒ္ဓိံ တေသံ သံကိလေသာဒိမေဝ၊ အဋ္ဌမံ ပုဗ္ဗေနိဝုတ္ထက္ခန္ဓသန္တတိမေဝ၊ နဝမံ သတ္တာနံ စုတိပဋိသန္ဓိမေဝ၊ ဒသမံ သစ္စပရိစ္ဆေဒမေဝ။ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပန ဧတေဟိ ဇာနိတဗ္ဗဉ္စ တတော ဥတ္တရိဉ္စ ပဇာနာတိ၊ ဧတေသံ ပန ကိစ္စံ န သဗ္ဗံ ကရောတိ။ တဉှိ ဈာနံ ဟုတွာ အပ္ပေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဣဒ္ဓိ ဟုတွာ ဝိကုဗ္ဗိတုံ န သက္ကောတိ၊ မဂ္ဂေါ ဟုတွာ ကိလေသေ ခေပေတုံ န သက္ကောတိ။

အပိစ ပရဝါဒီ ဧဝံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ‘‘ဒသဗလဉာဏံ နာမေတံ သဝိတက္ကသဝိစာရံ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တံ အဝိတက္ကအဝိစာရံ၊ ကာမာဝစရံ ရူပါဝစရံ အရူပါဝစရံ၊ လောကိယံ လောကုတ္တရ’’န္တိ။ ဇာနန္တော ‘‘ပဋိပါဋိယာ သတ္တ ဉာဏာနိ သဝိတက္ကသဝိစာရာနီ’’တိ ဝက္ခတိ၊ ‘‘တတော ပရာနိ ဒွေ အဝိတက္ကအဝိစာရာနီ’’တိ ဝက္ခတိ။ ‘‘အာသဝက္ခယဉာဏံ သိယာ သဝိတက္ကသဝိစာရံ သိယာ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တံ၊ သိယာ အဝိတက္ကအဝိစာရ’’န္တိ ဝက္ခတိ ။ တထာ ‘‘ပဋိပါဋိယာ သတ္တ ကာမာဝစရာနိ၊ တတော ဒွေ ရူပါဝစရာနိ၊ အဝသာနေ ဧကံ လောကုတ္တရ’’န္တိ ဝက္ခတိ။ ‘‘သဗ္ဗညုတညာဏံ ပန သဝိတက္ကသဝိစာရမေဝ လောကိယမေဝါ’’တိ ဝက္ခတိ။

ဧဝမေတ္ထ အနုပဒဝဏ္ဏနံ ဉတွာ ဣဒါနိ ယသ္မာ တထာဂတော ပဌမံယေဝ ဌာနာဋ္ဌာနဉာဏေန ဝေနေယျသတ္တာနံ အာသဝက္ခယာဓိဂမဿ စေဝ အနဓိဂမဿ စ ဌာနာဋ္ဌာနဘူတံ ကိလေသာဝရဏာဘာဝံ ပဿတိ လောကိယသမ္မာဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာဒိဒဿနတော နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာဘာဝဒဿနတော စ။ အထ နေသံ ကမ္မဝိပါကဉာဏေန ဝိပါကာဝရဏာဘာဝံ ပဿတိ တိဟေတုကပ္ပဋိသန္ဓိဒဿနတော၊ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနိပဋိပဒါဉာဏေန ကမ္မာဝရဏာဘာဝံ ပဿတိ အာနန္တရိယကမ္မာဘာဝဒဿနတော။ ဧဝမနာဝရဏာနံ အနေကဓာတုနာနာဓာတုဉာဏေန အနုကူလဓမ္မဒေသနတ္ထံ စရိယာဝိသေသံ ပဿတိ ဓာတုဝေမတ္တဒဿနတော။ အထ နေသံ နာနာဓိမုတ္တိကတဉာဏေန အဓိမုတ္တိံ ပဿတိ ပယောဂံ အနာဒိယိတွာပိ အဓိမုတ္တိဝသေန ဓမ္မဒေသနတ္ထံ။ အထေဝံ ဒိဋ္ဌာဓိမုတ္တီနံ ယထာသတ္တိ ယထာဗလံ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တိဉာဏေန ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တံ ပဿတိ သဒ္ဓါဒီနံ တိက္ခမုဒုဘာဝဒဿနတော။ ဧဝံ ပရိညာတိန္ဒြိယပရောပရိယတ္တာ ပန တေ သစေ ဒူရေ ဟောန္တိ၊ အထ ဈာနာဒိဉာဏေန ဈာနာဒီသု ဝသီဘူတတ္တာ ဣဒ္ဓိဝိသေသေန တေ ခိပ္ပံ ဥပဂစ္ဆတိ။ ဥပဂန္တွာ စ နေသံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏေန ပုဗ္ဗဇာတိဘဝံ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခာနုဘာဝတော ပတ္တဗ္ဗေန စေတောပရိယဉာဏေန သမ္ပတိ စိတ္တဝိသေသံ ပဿန္တော အာသဝက္ခယဉာဏာနုဘာဝေန အာသဝက္ခယဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ ဝိဂတသမ္မောဟတ္တာ အာသဝက္ခယာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တသ္မာ ဣမိနာနုက္ကမေန ဣမာနိ ဗလာနိ ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

၂။ အဓိဝုတ္တိပဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၂။ ဒုတိယေ ယေ တေ ဓမ္မာတိ ယေ တေ ဒသဗလဉာဏံ သဗ္ဗညုတညာဏဓမ္မာ။ အဓိဝုတ္တိပဒါနန္တိ အဓိဝစနပဒါနံ၊ ခန္ဓာယတနဓာတုဓမ္မာနန္တိ အတ္ထော။ အဓိဝုတ္တိယောတိ ဟိ အဓိဝစနာနိ ဝုစ္စန္တိ၊ တေသံ ယေ ပဒဘူတာ ဒေသနာယ ပဒဋ္ဌာနတ္တာ။ အတီတာ ဗုဒ္ဓါပိ ဟိ ဧတေ ဓမ္မေ ကထယိံသု၊ အနာဂတာပိ ဧတေဝ ကထယိဿန္တိ။ တသ္မာ ခန္ဓာဒယော အဓိဝုတ္တိပဒါနိ နာမ။ တေသံ အဓိဝုတ္တိပဒါနံ။ အထ ဝါ ဘူတမတ္ထံ အဘိဘဝိတွာ ယထာသဘာဝတော အဂ္ဂဟေတွာ ဝတ္တနတော အဓိဝုတ္တိယောတိ ဒိဋ္ဌိယော ဝုစ္စန္တိ၊ အဓိဝုတ္တီနံ ပဒါနိ အဓိဝုတ္တိပဒါနိ၊ ဒိဋ္ဌိဒီပကာနိ ဝစနာနီတိ အတ္ထော။ တေသံ အဓိဝုတ္တိပဒါနံ ဒိဋ္ဌိဝေါဟာရာနံ။ အဘိညာ သစ္ဆိကိရိယာယာတိ ဇာနိတွာ ပစ္စက္ခကရဏတ္ထာယ။ ဝိသာရဒေါတိ ဉာဏသောမနဿပ္ပတ္တော။ တတ္ထာတိ တေသု ဓမ္မေသု တေသံ တေသံ တထာ တထာ ဓမ္မံ ဒေသေတုန္တိ တေသံ တေသံ ဒိဋ္ဌိဂတိကာနံ ဝါ ဣတရေသံ ဝါ အာသယံ ဉတွာ တထာ တထာ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ။ ဟီနံ ဝါ ဟီနန္တိ ဉဿတီတိ ဟီနံ ဝါ ဓမ္မံ ‘‘ဟီနော ဓမ္မော’’တိ ဇာနိဿတိ။ ဉာတေယျန္တိ ဉာတဗ္ဗံ။ ဒဋ္ဌေယျန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သစ္ဆိကရေယျန္တိ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ။ တတ္ထတတ္ထ ယထာဘူတဉာဏန္တိ တေသု တေသု ဓမ္မေသု ယထာသဘာဝဉာဏံ။ ဣမိနာ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဒဿေတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဒဿေတွာ ပုန ဒသဗလဉာဏံ ဒဿေန္တော ဒသယိမာနီတိအာဒိမာဟ။ ဒသဗလဉာဏမ္ပိ ဟိ တတ္ထ တတ္ထ ယထာဘူတဉာဏမေဝါတိ။

၃။ ကာယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၃။ တတိယေ အာပန္နော ဟောတိ ကဉ္စိဒေဝ ဒေသန္တိ ကဉ္စိ အာပတ္တိကောဋ္ဌာသံ အာပန္နော ဟောတိ။ အနုဝိစ္စာတိ အနုပဝိသိတွာ ပရိယောဂါဟေတွာ။ ကာယဒုစ္စရိတန္တိ တိဝိဓံ ကာယဒုစ္စရိတံ။ ဝစီဒုစ္စရိတန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ ဝစီဒုစ္စရိတံ။ ပါပိကာ ဣဿာတိ လာမိကာ ဥသူယာ။ ပညာယ ဒိသွာတိ သဟဝိပဿနာယ မဂ္ဂပညာယ ပဿိတွာ ပဿိတွာ ပဟာတဗ္ဗာ။ ဣဇ္ဈတီတိ သမိဇ္ဈတိ။ ဥပဝါသဿာတိ နိဿာယ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝသန္တဿ။ အဘိဘုယျာတိ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ မဒ္ဒိတွာ။ ဣရီယတီတိ ဝတ္တတိ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ သဟဝိပဿနာယ မဂ္ဂေါ ကထိတော။

၄။ မဟာစုန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၄။ စတုတ္ထေ ဇာနာမိမံ ဓမ္မန္တိ ဣမိနာ ဉာဏဝါဒဿ ဝဒနာကာရော ဝုတ္တော။ ဘာဝိတကာယောမှီတိအာဒီဟိ ဘာဝနာဝါဒဿ။ တတိယဝါရေ ဒွေပိ ဝါဒါ ဧကတော ဝုတ္တာ၊ တယောပိ စေတေ အရဟတ္တမေဝ ပဋိဇာနန္တိ။ အဍ္ဎဝါဒံ ဝဒေယျာတိ အဍ္ဎောဟမသ္မီတိ ဝါဒံ ဝဒေယျ။ ဥပနီဟာတုန္တိ နီဟရိတွာ ဒါတုံ။

၅။ ကသိဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၅။ ပဉ္စမေ သကလဋ္ဌေန ကသိဏာနိ၊ တဒါရမ္မဏာနံ ဓမ္မာနံ ခေတ္တဋ္ဌေန အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ဝါ အာယတနာနီတိ ကသိဏာယတနာနိ။ ဥဒ္ဓန္တိ ဥပရိ ဂဂဏတလာဘိမုခံ။ အဓောတိ ဟေဋ္ဌာ ဘူမိတလာဘိမုခံ။ တိရိယန္တိ ခေတ္တမဏ္ဍလံ ဝိယ သမန္တာ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ။ ဧကစ္စော ဟိ ဥဒ္ဓမေဝ ကသိဏံ ဝဍ္ဎေတိ၊ ဧကစ္စော အဓော၊ ဧကစ္စော သမန္တတော။ တေန တေန ဝါ ကာရဏေန ဧဝံ ပသာရေတိ အာလောကမိဝ ရူပဒဿနကာမော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပထဝီကသိဏမေကော သဉ္ဇာနာတိ ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယ’’န္တိ။ အဒွယန္တိ ဣဒံ ပန ဧကဿ အညဘာဝါနုပဂမနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ယထာ ဟိ ဥဒကံ ပဝိဋ္ဌဿ သဗ္ဗဒိသာသု ဥဒကမေဝ ဟောတိ န အညံ၊ ဧဝမေဝ ပထဝီကသိဏံ ပထဝီကသိဏမေဝ ဟောတိ။ နတ္ထိ တဿ အညကသိဏသမ္ဘေဒေါတိ။ ဧသေဝ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ အပ္ပမာဏန္တိ ဣဒံ တဿ တဿ ဖရဏအပ္ပမာဏဝသေန ဝုတ္တံ။ တဉှိ စေတသာ ဖရန္တော သကလမေဝ ဖရတိ၊ ‘‘အယမဿ အာဒိ၊ ဣဒံ မဇ္ဈ’’န္တိ ပမာဏံ န ဂဏှာတိ။ ဝိညာဏကသိဏန္တိ စေတ္ထ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသေ ပဝတ္တဝိညာဏံ။ တတ္ထ ကသိဏဝသေန ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသေ၊ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသဝသေန တတ္ထ ပဝတ္တဝိညာဏေ ဥဒ္ဓံအဓောတိရိယတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာနယေန ပနေတာနိ ပထဝီကသိဏာဒီနိ ဝိတ္ထာရတော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၅၁ အာဒယော) ဝုတ္တာနေဝ။

၆။ ကာဠီသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၆။ ဆဋ္ဌေ ကုမာရိပဉှေသူတိ ကုမာရီနံ မာရဓီတာနံ ပုစ္ဆာသု။ အတ္ထဿပတ္တိံ ဟဒယဿ သန္တိန္တိ ဒွီဟိပိ ပဒေဟိ အရဟတ္တမေဝ ကထိတံ။ သေနန္တိ ရာဂါဒိကိလေသသေနံ။ ပိယသာတရူပန္တိ ပိယဇာတိကေသု စ သာတဇာတိကေသု စ ဝတ္ထူသု ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဧဝံလဒ္ဓနာမံ။ ဧကောဟံ ဈာယံ သုခမနုဗောဓိန္တိ ဧဝံ ကိလေသသေနံ ဇိနိတွာ အဟံ ဧကကောဝ ဈာယန္တော သုခံ အနုဗုဇ္ဈိံ သစ္ဆိအကာသိံ။ သက္ခိန္တိ သက္ခိဘာဝပ္ပတ္တံ ဓမ္မသက္ခိံ။ န သမ္ပဇ္ဇတိ ကေနစိ မေတိ မယှံ ကေနစိ သဒ္ဓိံ မိတ္တဓမ္မော နာမ နတ္ထိ။ ပထဝီကသိဏသမာပတ္တိပရမာ ခေါ၊ ဘဂိနိ၊ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ အတ္ထောတိ အဘိနိဗ္ဗတ္တေသုန္တိ ပထဝီကသိဏသမာပတ္တိပရမော ဥတ္တမော အတ္ထောတိ ဂဟေတွာ အဘိနိဗ္ဗတ္တေသုံ။ ယာဝတာ ခေါ၊ ဘဂိနိ၊ ပထဝီကသိဏသမာပတ္တိပရမတာတိ ယတ္တကာ ပထဝီကသိဏသမာပတ္တိယာ ဥတ္တမကောဋိ။ တဒဘိညာသိ ဘဂဝါတိ တံ ဘဂဝါ အဘိညာပညာယ အဘိညာသိ။ အဿာဒမဒ္ဒသာတိ သမုဒယသစ္စံ အဒ္ဒသ။ အာဒီနဝမဒ္ဒသာတိ ဒုက္ခသစ္စံ အဒ္ဒသ။ နိဿရဏမဒ္ဒသာတိ နိရောဓသစ္စံ အဒ္ဒသ။ မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနမဒ္ဒသာတိ မဂ္ဂသစ္စံ အဒ္ဒသ။ အတ္ထဿ ပတ္တီတိ ဧတေသံ စတုန္နံ သစ္စာနံ ဒိဋ္ဌတ္တာ အရဟတ္တသင်္ခါတဿ အတ္ထဿ ပတ္တိ၊ သဗ္ဗဒရထပရိဠာဟဝူပသန္တတာယ ဟဒယဿ သန္တီတိ။

၇။ ပဌမမဟာပဉှသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၇။ သတ္တမေ အဘိဇာနာထာတိ အဘိဇာနိတွာ ပစ္စက္ခံ ကတွာ ဝိဟရထ။ အဘိညာယာတိ အဘိဇာနိတွာ။ ဣဓာတိ ဣမာယ။ ဓမ္မဒေသနာယ ဝါ ဓမ္မဒေသနန္တိ ယဒိဒံ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဓမ္မဒေသနာယ သဒ္ဓိံ အမှာကံ ဓမ္မဒေသနံ၊ အမှာကံ ဝါ ဓမ္မဒေသနာယ သဒ္ဓိံ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဓမ္မဒေသနံ အာရဗ္ဘ နာနာကရဏံ ဝုစ္စေထ၊ တံ ကိံ နာမာတိ ဝဒန္တိ။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ဣတိ တေ မဇ္ဈေ ဘိန္နသုဝဏ္ဏံ ဝိယ သာသနေန သဒ္ဓိံ အတ္တနော လဒ္ဓိံ ဝစနမတ္တေန သမဓုရံ ဌပယိံသု။ နေဝ အဘိနန္ဒိံသူတိ ‘‘ဧဝမေတ’’န္တိ န သမ္ပဋိစ္ဆိံသု။ နပ္ပဋိက္ကောသိံသူတိ ‘‘န ဣဒံ ဧဝ’’န္တိ နပ္ပဋိသေဓေသုံ။ ကသ္မာ? တေ ကိရ ‘‘တိတ္ထိယာ နာမ အန္ဓသဒိသာ ဇာနိတွာ ဝါ အဇာနိတွာ ဝါ ကထေယျု’’န္တိ နာဘိနန္ဒိံသု။

နသမ္ပာယိဿန္တီတိ သမ္ပာဒေတွာ ကထေတုံ န သက္ခိဿန္တိ။ ဥတ္တရိ စ ဝိဃာတန္တိ အသမ္ပာဒနတော ဥတ္တရိမ္ပိ ဒုက္ခံ အာပဇ္ဇိဿန္တိ။ သမ္ပာဒေတွာ ကထေတုံ အသက္ကောန္တာနဉှိ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယထာ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝိသယသ္မိန္တိ ဧတ္ထ စ တန္တိ နိပါတမတ္တံ။ ယထာတိ ကာရဏဝစနံ၊ ယသ္မာ အဝိသယေ ပဉှံ ပုစ္ဆိတာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ဣတော ဝါ ပန သုတွာတိ ဣတော ဝါ ပန မမ သာသနတော သုတွာ။ ဣတောတိ တထာဂတတောပိ တထာဂတသာဝကတောပိ။ အာရာဓေယျာတိ ပရိတောသေယျ၊ အညထာ အာရာဓနံ နာမ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။

ဧကဓမ္မေတိ ဧကသ္မိံ ဓမ္မေ။ ဣမိနာ ဥဒ္ဒေသော ဒဿိတော။ ပရတော ကတမသ္မိံ ဧကဓမ္မေတိ ဣမိနာ ပဉှော ဒဿိတော။ သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာတိ ဣဒံ ပနေတ္ထ ဝေယျာကရဏံ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သမ္မာ နိဗ္ဗိန္ဒမာနောတိအာဒီသု ပန သမ္မာ ဟေတုနာ နယေန နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာယ နိဗ္ဗိန္ဒန္တော ဥက္ကဏ္ဌန္တော၊ ဝိရာဂါနုပဿနာယ ဝိရဇ္ဇန္တော၊ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာယ မုစ္စနဿ ဥပါယံ ကတွာ ဝိမုစ္စမာနော၊ အဓိမောက္ခဝသေန ဝါ ဝိမုစ္စမာနော သန္နိဋ္ဌာနံ ကုရုမာနောတိ အတ္ထော။ ဥဒယဗ္ဗယေဟိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တဒဿနေန သမ္မာ ပရိယန္တဒဿာဝီ။ သမ္မဒတ္ထံ အဘိသမေစ္စာတိ သမ္မာ သဘာဂတ္ထံ ဉာဏေန အဘိသမာဂန္တွာ။ ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတီတိ သကလဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ပရိယန္တံ ပရိဝဋုမံ ကရော ဟောတိ။

သဗ္ဗေ သတ္တာတိ ကာမဘဝါဒီသု ဧကဝေါကာရဘဝါဒီသု စ သဗ္ဗဘဝေသု သဗ္ဗေ သတ္တာ။ အာဟာရဋ္ဌိတိကာတိ အာဟာရတော ဌိတိ ဧတေသန္တိ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ။ ဣတိ သဗ္ဗသတ္တာနမ္ပိ ဌိတိဟေတု အာဟာရော နာမ ဧကော ဓမ္မော၊ တသ္မိံ ဧကဓမ္မေ။ နနု စ ဧဝံ သန္တေ ယံ ဝုတ္တံ – ‘‘အသညသတ္တာ ဒေဝါ အဟေတုကာ အနာဟာရာ အဖဿကာ’’တိအာဒိ (ဝိဘ။ ၁၀၁၇)၊ တံ ဝိရုဇ္ဈတီတိ။ န ဝိရုဇ္ဈတိ။ တေသဉှိ ဈာနံ အာဟာရော ဟောတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဟာရာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၁) ဣဒံ ဝိရုဇ္ဈတီတိ။ ဣဒမ္ပိ န ဝိရုဇ္ဈတိ။ ဧတသ္မိဉှိ သုတ္တေ နိပ္ပရိယာယေန အာဟာရလက္ခဏာ ဓမ္မာ အာဟာရာတိ ဝုတ္တာ၊ ဣဓ ပန ပရိယာယေန ပစ္စယော အာဟာရောတိ ဝုတ္တော။ သဗ္ဗဓမ္မာနဉှိ ပစ္စယော လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ။ သော စ ယံ ယံ ဖလံ ဇနေတိ၊ တံ တံ အာဟရတိ နာမ။ တသ္မာ အာဟာရောတိ ဝုစ္စတိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘အဝိဇ္ဇမ္ပာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာဟာရံ ဝဒါမိ၊ နော အနာဟာရံ။ ကော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝိဇ္ဇာယ အာဟာရော? ပဉ္စ နီဝရဏာတိဿ ဝစနီယ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၆၁)။ အယံ ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ ဧတသ္မိဉှိ ပစ္စယာဟာရေ ဂဟိတေ ပရိယာယာဟာရောပိ နိပ္ပရိယာယာဟာရောပိ သဗ္ဗော ဂဟိတောဝ ဟောတိ။

တတ္ထ အသညီဘဝေ ပစ္စယာဟာရော လဗ္ဘတိ။ အနုပ္ပန္နေ ဟိ ဗုဒ္ဓေ တိတ္ထာယတနေ ပဗ္ဗဇိတာ ဝါယောကသိဏေ ပရိကမ္မံ ကတွာ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ တတော ဝုဋ္ဌာယ ‘‘ဓိ စိတ္တံ၊ ဓိ ဝတေတံ စိတ္တံ၊ စိတ္တဿ နာမ အဘာဝေါယေဝ သာဓု။ စိတ္တဉှိ နိဿာယ ဝဓဗန္ဓာဒိပစ္စယံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ စိတ္တေ အသတိ နတ္ထေတ’’န္တိ ခန္တိံ ရုစိံ ဥပ္ပာဒေတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနာ ကာလံ ကတွာ အသညီဘဝေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ ယော ယဿ ဣရိယာပထော မနုဿလောကေ ပဏိဟိတော အဟောသိ၊ သော တေန ဣရိယာပထေန နိဗ္ဗတ္တိတွာ စိတ္တရူပသဒိသော ဟုတွာ ပဉ္စ ကပ္ပသတာနိ တိဋ္ဌတိ။ ဧတ္တကံ အဒ္ဓါနံ သယိတော ဝိယ ဟောတိ။ ဧဝရူပါနမ္ပိ သတ္တာနံ ပစ္စယာဟာရော လဗ္ဘတိ။ တေ ဟိ ယံ ဈာနံ ဘာဝေတွာ နိဗ္ဗတ္တာ၊ တဒေဝ နေသံ ပစ္စယော ဟောတိ။ ယထာ ဇိယာဝေဂေန ခိတ္တသရော ယာဝ ဇိယာဝေဂေါ အတ္ထိ၊ တာဝ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ ယာဝ ဈာနပစ္စယော အတ္ထိ၊ တာဝ တိဋ္ဌန္တိ။ တသ္မိံ နိဋ္ဌိတေ ခီဏဝေဂေါ ဝိယ သရော ပတန္တိ။ စဝနကာလေ စ တေသံ သော ရူပကာယော အန္တရဓာယတိ၊ ကာမာဝစရသညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေန သညုပ္ပာဒေန တေ ဒေဝါ တမှာ ကာယာ စုတာတိ ပညာယန္တိ။

ယေ ပန တေ နေရယိကာ နေဝ ဝုဋ္ဌာနဖလူပဇီဝီ၊ န ပုညဖလူပဇီဝီတိ ဝုတ္တာ၊ တေသံ ကော အာဟာရောတိ? တေသံ ကမ္မမေဝ အာဟာရော ။ ကိံ ပဉ္စ အာဟာရာ အတ္ထီတိ? ပဉ္စ၊ န ပဉ္စာတိ ဣဒံ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ နနု ‘‘ပစ္စယော အာဟာရော’’တိ ဝုတ္တမေတံ။ တသ္မာ ယေန ကမ္မေန နိရယေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ တဒေဝ တေသံ ဌိတိပစ္စယတ္တာ အာဟာရော ဟောတိ။ ယံ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ – ‘‘န စ တာဝ ကာလံ ကရောတိ၊ ယာဝ န တံ ပါပကမ္မံ ဗျန္တီ ဟောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၅၀၊ ၂၆၈၊ အ။ နိ။ ၃။၃၆)။

ကဗဠီကာရာဟာရံ အာရဗ္ဘာပိ စေတ္ထ ဝိဝါဒေါ န ကာတဗ္ဗော။ မုခေ ဥပ္ပဇ္ဇနခေဠောပိ ဟိ တေသံ အာဟာရကိစ္စံ သာဓေတိ။ ခေဠော ဟိ နိရယေ ဒုက္ခဝေဒနီယော ဟုတွာ ပစ္စယော ဟောတိ၊ သဂ္ဂေ သုခဝေဒနိယော။ ဣတိ ကာမဘဝေ နိပ္ပရိယာယေန စတ္တာရော အာဟာရာ၊ ရူပါရူပဘဝေသု ဌပေတွာ အသညေ သေသာနံ တယော၊ အသညာနဉ္စေဝ အဝသေသာနဉ္စ ပစ္စယာဟာရောတိ ဣမိနာ အာကာရေန သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ စတ္တာရော အာဟာရော ယော ဝါ ပန ကောစိ ပစ္စယာဟာရော ဒုက္ခသစ္စံ၊ အာဟာရသမုဋ္ဌာပိကာ ပုရိမတဏှာ သမုဒယသစ္စံ၊ ဥဘိန္နံ အပ္ပဝတ္တိ နိရောဓသစ္စံ၊ နိရောဓပ္ပဇာနနာ ပညာ မဂ္ဂသစ္စန္တိ ဧဝံ စတုသစ္စဝသေန သဗ္ဗဝါရေသု ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

၈။ ဒုတိယမဟာပဉှသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၈။ အဋ္ဌမေ ကဇင်္ဂလာယန္တိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ ကဇင်္ဂလာတိ ကဇင်္ဂလာဝါသိနော။ မဟာပဉှေသူတိ မဟန္တအတ္ထပရိဂ္ဂါဟကေသု ပဉှေသု။ ယထာ မေတ္ထ ခါယတီတိ ယထာ မေ ဧတ္ထ ဥပဋ္ဌာတိ။ သမ္မာ သုဘာဝိတစိတ္တောတိ ဟေတုနာ နယေန သုဋ္ဌု ဘာဝိတစိတ္တော။ ဧသော စေဝ တဿ အတ္ထောတိ ကိဉ္စာပိ ဘဂဝတာ ‘‘စတ္တာရော ဓမ္မာ’’တိအာဒယော ပဉှာ ‘‘စတ္တာရော အာဟာရာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိဿဇ္ဇိတာ၊ ယသ္မာ ပန စတူသု အာဟာရေသု ပရိညာတေသု စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝိတာ ဟောန္တိ၊ တေသု စ ဘာဝိတေသု စတ္တာရော အာဟာရာ ပရိညာတာဝ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ဒေသနာဝိလာသေန ဗျဉ္ဇနမေဝေတ္ထ နာနံ၊ အတ္ထော ပန ဧကောယေဝ။ ဣန္ဒြိယာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧသော စေဝ တဿ အတ္ထော’’တိ။ အတ္ထတော ဟိ ဥဘယမ္ပေတံ မဇ္ဈေ ဘိန္နသုဝဏ္ဏမိဝ ဟောတိ။

၉။ ပဌမကောသလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၉။ နဝမေ ယာဝတာတိ ယတ္တကာ။ ကာသိကောသလာတိ ကာသိကောသလဇနပဒါ။ အတ္ထေဝ အညထတ္တန္တိ ဌိတဿ အညထတ္တံ အတ္ထိယေဝ။ အတ္ထိ ဝိပရိဏာမောတိ မရဏမ္ပိ အတ္ထိယေဝ။ တသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတီတိ တသ္မိမ္ပိ သမ္ပတ္တိဇာတေ ဥက္ကဏ္ဌတိ။ အဂ္ဂေ ဝိရဇ္ဇတီတိ သမ္ပတ္တိယာ အဂ္ဂေ ကောသလရာဇဘာဝေ ဝိရဇ္ဇတိ။ ပဂေဝ ဟီနသ္မိန္တိ ပဌမတရံယေဝ ဟီနေ ဣတ္တရမနုဿာနံ ပဉ္စ ကာမဂုဏဇာတေ။

မနောမယာတိ ဈာနမနေန နိဗ္ဗတ္တာ။ ဗာရာဏသေယျကန္တိ ဗာရာဏသိယံ ဥပ္ပန္နံ။ တတ္ထ ကိရ ကပ္ပာသောပိ မုဒု၊ သုတ္တကန္တိကာယောပိ တန္တဝါယာပိ ဆေကာ၊ ဥဒကမ္ပိ သုစိ သိနိဒ္ဓံ။ ဥဘတောဘာဂဝိမဋ္ဌန္တိ ဒွီသုပိ ပဿေသု မဋ္ဌံ မုဒု သိနိဒ္ဓံ ခါယတိ။ စတဿော ပဋိပဒါ လောကိယလောကုတ္တရမိဿိကာ ကထိတာ။ သညာသု ပဌမာ ကာမာဝစရသညာ၊ ဒုတိယာ ရူပါဝစရသညာ၊ တတိယာ လောကုတ္တရသညာ၊ စတုတ္ထာ အာကိဉ္စညာယတနသညာ။ ယသ္မာ ပန သာ သညာ အဂ္ဂါတိ အာဂတာ၊ တတော ပရံ သညာပညတ္တိ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ အဂ္ဂန္တိ ဝုတ္တာ။

ဗာဟိရကာနန္တိ သာသနတော ဗဟိဒ္ဓါ ပဝတ္တာနံ။ နောစဿံ နော စ မေ သိယာတိ သစေ အဟံ အတီတေ န ဘဝိဿံ၊ ဧတရဟိပိ မေ အယံ အတ္တဘာဝေါ န သိယာ။ န ဘဝိဿာမိ န မေ ဘဝိဿတီတိ သစေပိ အနာဂတေ န ဘဝိဿာမိ၊ န စ မေ ကိဉ္စိ ပလိဗောဓဇာတံ ဘဝိဿတိ။ အဂ္ဂေ ဝိရဇ္ဇတီတိ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယံ ဝိရဇ္ဇတိ။ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ ဟိ ဣဓ နိဗ္ဗာနဿ သန္တတာယ အဂ္ဂန္တိ ဇာတာ။

ပရမတ္ထဝိသုဒ္ဓိန္တိ ဥတ္တမတ္ထဝိသုဒ္ဓိံ။ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ အာကိဉ္စညာယတနဉှိ ဝိပဿနာပဒဋ္ဌာနတ္တာ အဂ္ဂံ နာမ ဇာတံ၊ နေဝသညာနာသညာယတနံ ဒီဃာယုကတ္တာ။ ပရမဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနန္တိ ဣမသ္မိညေဝ အတ္တဘာဝေ ပရမနိဗ္ဗာနံ။ အနုပါဒါ ဝိမောက္ခောတိ စတူဟိ ဥပါဒါနေဟိ အဂ္ဂဟေတွာ စိတ္တဿ ဝိမောက္ခော။ အရဟတ္တဿေတံ နာမံ။ ပရိညန္တိ သမတိက္ကမံ။ တတ္ထ ဘဂဝါ ပဌမဇ္ဈာနေန ကာမာနံ ပရိညံ ပညာပေတိ၊ အရူပါဝစရေဟိ ရူပါနံ ပရိညံ ပညာပေတိ၊ အနုပါဒါနိဗ္ဗာနေန ဝေဒနာနံ ပရိညံ ပညာပေတိ။ နိဗ္ဗာနဉှိ သဗ္ဗဝေဒယိတပ္ပဟာနတ္တာ ဝေဒနာနံ ပရိညာ နာမ။ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနန္တိ အပစ္စယပရိနိဗ္ဗာနံ။ ဣဒံ ပန သုတ္တံ ကထေန္တော ဘဂဝါ အနဘိရတိပီဠိတာနိ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ ဒိသွာ တေသံ အနဘိရတိဝိနောဒနတ္ထံ ကထေသိ။ တေပိ အနဘိရတိံ ဝိနောဒေတွာ ဒေသနာနုသာရေန ဉာဏံ ပေသေတွာ သောတာပန္နာ ဟုတွာ အပရဘာဂေ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသူတိ။

၁၀။ ဒုတိယကောသလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၀။ ဒသမေ ဥယျောဓိကာ နိဝတ္တော ဟောတီတိ ယုဒ္ဓတော နိဝတ္တော ဟောတိ။ လဒ္ဓါဓိပ္ပာယောတိ မဟာကောသလရညာ ကိရ ဗိမ္ဗိသာရဿ ဓီတရံ ဒေန္တေန ဒွိန္နံ ရဇ္ဇာနံ အန္တရေ သတသဟဿုဋ္ဌာနော ကာသိဂါမော နာမ ဓီတု ဒိန္နော ။ အဇာတသတ္တုနာ ပိတရိ မာရိတေ မာတာပိဿ ရညော ဝိယောဂသောကေန နစိရဿေဝ မတာ။ တတော ရာဇာ ပသေနဒိကောသလော ‘‘အဇာတသတ္တုနာ မာတာပိတရော မာရိတာ၊ မမ ပိတု သန္တကော ဂါမော’’တိ တဿတ္ထာယ အဋ္ဋံ ကရောတိ၊ အဇာတသတ္တုပိ ‘‘မမ မာတု သန္တကော’’တိ တဿ ဂါမဿတ္ထာယ။ ဒွေပိ မာတုလဘာဂိနေယျာ စတုရင်္ဂိနိံ သေနံ သန္နယှိတွာ ယုဇ္ဈိံသု။ တတ္ထ ပသေနဒိကောသလော ဒွေ ဝါရေ အဇာတသတ္တုနာ ပရာဇိတော နဂရမေဝ ပါဝိသိ။ တတိယဝါရေ ‘‘ကထံ နု ခေါ မေ ဇယော ဘဝေယျာ’’တိ ဥပဿုတိဝသေန ယုဇ္ဈိတဗ္ဗာကာရံ ဉတွာ ဗျူဟံ ရစယိတွာ ဥဘောဟိ ပဿေဟိ ပရိက္ခိပိတွာ အဇာတသတ္တုံ ဂဏှိ။ တာဝဒေဝ ဇယာဓိပ္ပာယဿ လဒ္ဓတ္တာ လဒ္ဓါဓိပ္ပာယော နာမ အဟောသိ။

ယေနအာရာမော တေန ပါယာသီတိ ဗဟိနဂရေ ဇယခန္ဓာဝါရံ နိဝေသေတွာ ‘‘ယာဝ နဂရံ အလင်္ကရောန္တိ၊ တာဝ ဒသဗလံ ဝန္ဒိဿာမိ။ နဂရံ ပဝိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ ဟိ ပပဉ္စော ဟောတီ’’တိ အမစ္စဂဏပရိဝုတော ယေနာရာမော တေန ပါယာသိ၊ အာရာမံ ပါဝိသိ။ ကသ္မိံ ကာလေ ပါဝိသီတိ? ပိဏ္ဍပါတပ္ပဋိက္ကန္တာနံ ဘိက္ခူနံ ဩဝါဒံ ဒတွာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိဋ္ဌေ ဘိက္ခုသင်္ဃေ စ ဩဝါဒံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အတ္တနော အတ္တနော ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနာနိ ဂတေ။ စင်္ကမန္တီတိ ကသ္မိံ သမယေ စင်္ကမန္တိ? ပဏီတဘောဇနပစ္စယဿ ထိနမိဒ္ဓဿ ဝိနောဒနတ္ထံ၊ ဒိဝါ ပဓာနိကာ ဝါ တေ။ တာဒိသာနဉှိ ပစ္ဆာဘတ္တံ စင်္ကမိတွာ နှတွာ သရီရံ ဥတုံ ဂါဟာပေတွာ နိသဇ္ဇ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တာနံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ။ ယေ တေ ဘိက္ခူတိ သော ကိရ ‘‘ကဟံ သတ္ထာ ကဟံ သုဂတောတိ ပရိဝေဏေန ပရိဝေဏံ အာဂန္တွာ ပုစ္ဆိတွာဝ ပဝိသိဿာမီ’’တိ ဝိလောကေန္တော အရညဟတ္ထီ ဝိယ မဟာစင်္ကမေ စင်္ကမမာနေ ပံသုကူလိကေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ တေသံ သန္တိကံ အဂမာသိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဒဿနကာမာတိ ပဿိတုကာမာ။ ဝိဟာရောတိ ဂန္ဓကုဋိံ သန္ဓာယ အာဟံသု။ အတရမာနောတိ အတုရိတော၊ သဏိကံ ပဒပမာဏဋ္ဌာနေ ပဒံ နိက္ခိပန္တော ဝတ္တံ ကတွာ သုသမ္မဋ္ဌံ မုတ္တဇာလသိန္ဒုဝါရသဒိသံ ဝါလုကံ အဝိနာသေန္တောတိ အတ္ထော။ အာလိန္ဒန္တိ ပမုခံ။ အဂ္ဂဠန္တိ ကဝါဋံ။ ဥက္ကာသိတွာတိ ဥက္ကာသိတသဒ္ဒံ ကတွာ။ အာကောဋေဟီတိ အဂ္ဂနခေန ဤသကံ ကုဉ္စိကာဆိဒ္ဒသမီပေ ကောဋေဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒွါရံ ကိရ အတိဥပရိ အမနုဿာ၊ အတိဟေဋ္ဌာ ဒီဃဇာတိကာ ကောဋေန္တိ။ တထာ အကောဋေတွာ မဇ္ဈေ ဆိဒ္ဒသမီပေ ကောဋေတဗ္ဗန္တိ ဣဒံ ဒွါရကောဋနဝတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။ ဝိဝရိ ဘဂဝါ ဒွါရန္တိ န ဘဂဝါ ဥဋ္ဌာယ ဒွါရံ ဝိဝရတိ၊ ဝိဝရတူတိ ပန ဟတ္ထံ ပသာရေတိ။ တတော ‘‘ဘဂဝါ တုမှေဟိ အနေကကပ္ပကောဋီသု ဒါနံ ဒဒမာနေဟိ န သဟတ္ထာ ဒွါရဝိဝရဏကမ္မံ ကတ’’န္တိ သယမေဝ ဒွါရံ ဝိဝဋံ။ တံ ပန ယသ္မာ ဘဂဝတော မနေန ဝိဝဋံ၊ တသ္မာ ‘‘ဝိဝရိ ဘဂဝါ ဒွါရ’’န္တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

မေတ္တူပဟာရန္တိ မေတ္တာသမ္ပယုတ္တံ ကာယိကဝါစသိကဥပဟာရံ။ ကတညုတန္တိ အယဉှိ ရာဇာ ပုဗ္ဗေ ထူလသရီရော အဟောသိ၊ ဒေါဏပါကံ ဘုဉ္ဇတိ။ အထဿ ဘဂဝါ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ထောကံ ထောကံ ဟာပနတ္ထာယ –

‘‘မနုဇဿ သဒါ သတီမတော၊

မတ္တံ ဇာနတော လဒ္ဓဘောဇနေ၊

တနုကဿ ဘဝန္တိ ဝေဒနာ၊

သဏိကံ ဇီရတိ အာယုပါလယ’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၄) –

ဣမံ ဩဝါဒံ အဒါသိ။ သော ဣမသ္မိံ ဩဝါဒေ ဌတွာ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ထောကံ ထောကံ ဟာပေတွာ အနုက္ကမေန နာဠိကောဒနပရမတာယ သဏ္ဌာသိ၊ ဂတ္တာနိပိဿ တနူနိ ထိရာနိ ဇာတာနိ။ တံ ဘဂဝတာ ကတံ ဥပကာရံ သန္ဓာယ ‘‘ကတညုတံ ခေါ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ကတဝေဒိတံ သမ္ပဿမာနော’’တိ အာဟ။ အရိယေ ဉာယေတိ သဟဝိပဿနကေ မဂ္ဂေ။ ဝုဒ္ဓသီလောတိ ဝဍ္ဎိတသီလော။ အရိယသီလောတိ အပေါထုဇ္ဇနိကေဟိ သီလေဟိ သမန္နာဂတော။ ကုသလသီလောတိ အနဝဇ္ဇေဟိ သီလေဟိ သမန္နာဂတော။ အာရညကောတိ ဇာယမာနောပိ အရညေ ဇာတော၊ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈမာနောပိ အရညေ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ဒေဝဝိမာနကပ္ပာယ ဂန္ဓကုဋိယာ ဝသန္တောပိ အရညေယေဝ ဝသီတိ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

မဟာဝဂ္ဂေါ တတိယော။