📜

၃။ သတ္တာဝါသဝဂ္ဂေါ

၁။ တိဌာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၁။ တတိယဿ ပဌမေ အမမာတိ ဝတ္ထာဘရဏပါနဘောဇနာဒီသုပိ မမတ္တဝိရဟိတာ။ အပရိဂ္ဂဟာတိ ဣတ္ထိပရိဂ္ဂဟေန အပရိဂ္ဂဟာ။ တေသံ ကိရ ‘‘အယံ မယှံ ဘရိယာ’’တိ မမတ္တံ န ဟောတိ၊ မာတရံ ဝါ ဘဂိနိံ ဝါ ဒိသွာ ဆန္ဒရာဂေါ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဓမ္မတာသိဒ္ဓဿ သီလဿ အာနုဘာဝေန ပုတ္တေ ဒိဋ္ဌမတ္တေ ဧဝ မာတုထနတော ထညံ ပဂ္ဃရတိ၊ တေန သညာဏေန နေသံ မာတရိ ပုတ္တဿ မာတုသညာ၊ မာတု စ ပုတ္တေ ပုတ္တသညာ ပစ္စုပဋ္ဌိတာတိ ကေစိ။

အပိစေတ္ထ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။၁ ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ) ဥတ္တရကုရုကာနံ ပုညာနုဘာဝသိဒ္ဓါ အယမ္ပိ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ကိရ တေသု တေသု ပဒေသေသု ဃနနိစိတပတ္တသဉ္ဆန္နသာခါပသာခါ ကူဋာဂါရသမာ မနောရမာ ရုက္ခာ တေသံ မနုဿာနံ နိဝေသနကိစ္စံ သာဓေန္တိ။ ယတ္ထ သုခံ နိဝသန္တိ၊ အညေပိ တတ္ထ ရုက္ခာ သုဇာတာ သဗ္ဗဒါပိ ပုပ္ဖိတဂ္ဂါ တိဋ္ဌန္တိ။ ဇလာသယာပိ ဝိကသိတကမလကုဝလယပုဏ္ဍရီကသောဂန္ဓိကာဒိပုပ္ဖသဉ္ဆန္နာ သဗ္ဗကာလံ ပရမသုဂန္ဓံ သမန္တတော ပဝါယန္တာ တိဋ္ဌန္တိ။ သရီရမ္ပိ တေသံ အတိဒီဃာဒိဒေါသရဟိတံ အာရောဟပရိဏာဟသမ္ပန္နံ ဇရာယ အနဘိဘူတတ္တာ ဝလိတပလိတာဒိဒေါသဝိရဟိတံ ယာဝတာယုကံ အပရိက္ခီဏဇဝဗလပရက္ကမသောဘမေဝ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။ အနုဋ္ဌာနဖလူပဇီဝိတာယ န စ နေသံ ကသိဝဏိဇ္ဇာဒိဝသေန အာဟာရပရိယေဋ္ဌိဝသေန ဒုက္ခံ အတ္ထိ၊ တတော ဧဝ န ဒါသဒါသိကမ္မကရာဒိပရိဂ္ဂဟော အတ္ထိ၊ န စ တတ္ထ သီတုဏှဍံသမကသဝါတာတပသရီသပဝါဠာဒိပရိဿယော အတ္ထိ။ ယထာ နာမေတ္ထ ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမေ မာသေ ပစ္စူသဝေလာယံ သမသီတုဏှော ဥတု ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ သဗ္ဗကာလံ တတ္ထ သမသီတုဏှောဝ ဥတု ဟောတိ၊ န စ နေသံ ကောစိ ဥပဃာတော ဝိဟေသာ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အကဋ္ဌပါကိမေဝ သာလိံ အကဏံ အထုသံ သုဒ္ဓံ သုဂန္ဓံ တဏ္ဍုလပ္ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ တံ ဘုဉ္ဇန္တာနံ နေသံ ကုဋ္ဌံ၊ ဂဏ္ဍော၊ ကိလာသော၊ သောသော၊ ကာသော၊ သာသော၊ အပမာရော၊ ဇရောတိ ဧဝမာဒိကော န ကောစိ ရောဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န စ တေ ခုဇ္ဇာ ဝါ ဝါမနာ ဝါ ကာဏာ ဝါ ကုဏီ ဝါ ခဉ္ဇာ ဝါ ပက္ခဟတာ ဝါ ဝိကလင်္ဂါ ဝါ ဝိကလိန္ဒြိယာ ဝါ ဟောန္တိ။

ဣတ္ထိယောပိ တတ္ထ နာတိဒီဃာ၊ နာတိရဿာ၊ နာတိကိသာ၊ နာတိထူလာ၊ နာတိကာဠာ၊ နစ္စောဒါတာ၊ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တရူပါ ဟောန္တိ။ တထာ ဟိ ဒီဃင်္ဂုလီ၊ တမ္ဗနခါ၊ အလမ္ဗထနာ၊ တနုမဇ္ဈာ၊ ပုဏ္ဏစန္ဒမုခီ၊ ဝိသာလက္ခီ၊ မုဒုဂတ္တာ၊ သဟိတောရူ၊ ဩဒါတဒန္တာ၊ ဂမ္ဘီရနာဘီ၊ တနုဇင်္ဃာ၊ ဒီဃနီလဝေလ္လိတကေသီ၊ ပုထုလသုဿောဏီ၊ နာတိလောမာ၊ နာလောမာ၊ သုဘဂါ၊ ဥတုသုခသမ္ဖဿာ၊ သဏှာ၊ သခိလာ၊ သုခသမ္ဘာသာ၊ နာနာဘရဏဝိဘူသိတာ ဝိစရန္တိ။ သဗ္ဗဒါပိ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကာ ဝိယ ဟောန္တိ၊ ပုရိသာ စ ပဉ္စဝီသတိဝဿုဒ္ဒေသိကာ ဝိယ။ န ပုတ္တဒါရေသု ရဇ္ဇန္တိ။ အယံ တတ္ထ ဓမ္မတာ။

သတ္တာဟိကမေဝ စ တတ္ထ ဣတ္ထိပုရိသာ ကာမရတိယာ ဝိဟရန္တိ။ တတော ဝီတရာဂါ ဝိယ ယထာသကံ ဂစ္ဆန္တိ၊ န တတ္ထ ဣဓ ဝိယ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိမူလကံ၊ ဂဗ္ဘပရိဟရဏမူလကံ၊ ဝိဇာယနမူလကံ ဝါ ဒုက္ခံ ဟောတိ။ ရတ္တကဉ္စုကတော ကဉ္စနပဋိမာ ဝိယ ဒါရကာ မာတုကုစ္ဆိတော အမက္ခိတာ ဧဝ သေမှာဒိနာ သုခေနေဝ နိက္ခမန္တိ။ အယံ တတ္ထ ဓမ္မတာ။

မာတာ ပန ပုတ္တံ ဝါ ဓီတရံ ဝါ ဝိဇာယိတွာ တေ ဝိစရဏကပ္ပဒေသေ ဌပေတွာ အနပေက္ခာ ယထာရုစိ ဂစ္ဆတိ။ တေသံ တတ္ထ သယိတာနံ ယေ ပဿန္တိ ပုရိသာ ဝါ ဣတ္ထိယော ဝါ၊ တေ အတ္တနော အင်္ဂုလိယော ဥပနာမေန္တိ။ တေသံ ကမ္မဗလေန တတော ခီရံ ပဝတ္တတိ၊ တေန တေ ဒါရကာ ယာပေန္တိ။ ဧဝံ ပန ဝဍ္ဎေန္တာ ကတိပယဒိဝသေဟေဝ လဒ္ဓဗလာ ဟုတွာ ဒါရိကာ ဣတ္ထိယော ဥပဂစ္ဆန္တိ၊ ဒါရကာ ပုရိသေ။ ကပ္ပရုက္ခတော ဧဝ စ တေသံ တတ္ထ ဝတ္ထာဘရဏာနိ နိပ္ဖဇ္ဇန္တိ။ နာနာဝိရာဂဝဏ္ဏဝိစိတ္တာနိ ဟိ သုခုမာနိ မုဒုသုခသမ္ဖဿာနိ ဝတ္ထာနိ တတ္ထ တတ္ထ ကပ္ပရုက္ခေသု ဩလမ္ဗန္တာနိ တိဋ္ဌန္တိ။ နာနာဝိဓရသ္မိဇာလသမုဇ္ဇလဝိဝိဓဝဏ္ဏရတနဝိနဒ္ဓါနိ အနေကဝိဓမာလာကမ္မလတာကမ္မဘိတ္တိကမ္မဝိစိတ္တာနိ သီသူပဂဂီဝူပဂဟတ္ထူပဂကဋူပဂပါဒူပဂါနိ သောဝဏ္ဏမယာနိ အာဘရဏာနိ ကပ္ပရုက္ခတော ဩလမ္ဗန္တိ။ တထာ ဝီဏာမုဒိင်္ဂပဏဝသမ္မတာဠသင်္ခဝံသဝေတာဠပရိဝါဒိနီဝလ္လကီပဘုတိကာ တူရိယဘဏ္ဍာပိ တတော တတော ဩလမ္ဗန္တိ။ တတ္ထ ဗဟူ ဖလရုက္ခာ ကုမ္ဘမတ္တာနိ ဖလာနိ ဖလန္တိ မဓုရရသာနိ၊ ယာနိ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ တေ သတ္တာဟမ္ပိ ခုပ္ပိပါသာဟိ န ဗာဓီယန္တိ။

နဇ္ဇောပိ တတ္ထ သုဝိသုဒ္ဓဇလာ သုပ္ပတိတ္ထာ ရမဏီယာ အကဒ္ဒမာ ဝါလုကတလာ နာတိသီတာ နစ္စုဏှာ သုရဘိဂန္ဓီဟိ ဇလဇပုပ္ဖေဟိ သဉ္ဆန္နာ သဗ္ဗကာလံ သုရဘီ ဝါယန္တိယော သန္ဒန္တိ၊ န တတ္ထ ကဏ္ဋကိကာ ကက္ခဠဂစ္ဆလတာ ဟောန္တိ၊ အကဏ္ဋကာ ပုပ္ဖဖလသမ္ပန္နာ ဧဝ ဟောန္တိ၊ စန္ဒနနာဂရုက္ခာ သယမေဝ ရသံ ပဂ္ဃရန္တိ၊ နဟာယိတုကာမာ စ နဒိတိတ္ထေ ဧကဇ္ဈံ ဝတ္ထာဘရဏာနိ ဌပေတွာ နဒိံ ဩတရိတွာ နှတွာ ဥတ္တိဏ္ဏုတ္တိဏ္ဏာ ဥပရိဋ္ဌိမံ ဥပရိဋ္ဌိမံ ဝတ္ထာဘရဏံ ဂဏှန္တိ၊ န တေသံ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘ဣဒံ မမ၊ ဣဒံ ပရဿာ’’တိ။ တတော ဧဝ န တေသံ ကောစိ ဝိဂ္ဂဟော ဝါ ဝိဝါဒေါ ဝါ။ သတ္တာဟိကာ ဧဝ စ နေသံ ကာမရတိကီဠာ ဟောတိ၊ တတော ဝီတရာဂါ ဝိယ ဝိစရန္တိ။ ယတ္ထ စ ရုက္ခေ သယိတုကာမာ ဟောန္တိ၊ တတ္ထေဝ သယနံ ဥပလဗ္ဘတိ။ မတေ စ သတ္တေ ဒိသွာ န ရောဒန္တိ န သောစန္တိ။ တဉ္စ မဏ္ဍယိတွာ နိက္ခိပန္တိ။ တာဝဒေဝ စ နေသံ တထာရူပါ သကုဏာ ဥပဂန္တွာ မတံ ဒီပန္တရံ နေန္တိ၊ တသ္မာ သုသာနံ ဝါ အသုစိဋ္ဌာနံ ဝါ တတ္ထ နတ္ထိ၊ န စ တတော မတာ နိရယံ ဝါ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဝါ ပေတ္တိဝိသယံ ဝါ ဥပပဇ္ဇန္တိ။ ဓမ္မတာသိဒ္ဓဿ ပဉ္စသီလဿ အာနုဘာဝေန တေ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တန္တီတိ ဝဒန္တိ။ ဝဿသဟဿမေဝ စ နေသံ သဗ္ဗကာလံ အာယုပ္ပမာဏံ၊ သဗ္ဗမေတံ တေသံ ပဉ္စသီလံ ဝိယ ဓမ္မတာသိဒ္ဓမေဝါတိ။

တိဌာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ တဏှာမူလကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၃။ တတိယေ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၂။၁၀၃) ဧသနတဏှာတိ ဘောဂါနံ ပရိယေသနဝသေန ပဝတ္တာ တဏှာ။ ဧသိတတဏှာတိ ပရိယိဋ္ဌေသု ဘောဂေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနတဏှာ။ ပရိတဿနဝသေန ပရိယေသတိ ဧတာယာတိ ပရိယေသနာ၊ အာသယတော ပယောဂတော စ ပရိယေသနာ တထာပဝတ္တော စိတ္တုပ္ပာဒေါ။ တေနာဟ ‘‘တဏှာယ သတိ ဟောတီ’’တိ။ ရူပါဒိအာရမ္မဏပ္ပဋိလာဘောတိ သဝတ္ထုကာနံ ရူပါဒိအာရမ္မဏာနံ ဂဝေသနဝသေန ပဋိလာဘော။ ယံ ပန အပရိယိဋ္ဌံယေဝ လဗ္ဘတိ၊ တမ္ပိ အတ္ထတော ပရိယေသနာယ လဒ္ဓမေဝ နာမ တထာရူပဿ ကမ္မဿ ပုဗ္ဗေကတတ္တာ ဧဝ လဗ္ဘနတော။ တေနာဟ ‘‘သော ဟိ ပရိယေသနာယ သတိ ဟောတီ’’တိ။

သုခဝိနိစ္ဆယန္တိ သုခံ ဝိသေသတော နိစ္ဆိနောတီတိ သုခဝိနိစ္ဆယော။ သုခံ သဘာဝတော သမုဒယတော အတ္ထင်္ဂမတော အာဒီနဝတော နိဿရဏတော စ ယာထာဝတော ဇာနိတွာ ပဝတ္တဉာဏံဝ သုခဝိနိစ္ဆယံ။ ဇညာတိ ဇာနေယျ။ ‘‘သုဘံ သုခ’’န္တိအာဒိကံ အာရမ္မဏေ အဘူတာကာရံ ဝိဝိဓံ နိန္နဘာဝေန စိနောတိ အာရောပေတီတိ ဝိနိစ္ဆယော၊ အဿာဒါနုပဿနာ တဏှာ။ ဒိဋ္ဌိယာပိ ဧဝမေဝ ဝိနိစ္ဆယဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ ဝိတက္ကောယေဝ အာဂတောတိ ယောဇနာ။ ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေတိ သက္ကပဉှသုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၅၈)။ တတ္ထ ဟိ ‘‘ဆန္ဒော ခေါ၊ ဒေဝါနမိန္ဒ၊ ဝိတက္ကနိဒါနော’’တိ အာဂတံ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ။ ဝိတက္ကေနေဝ ဝိနိစ္ဆိနန္တီတိ ဧတေန ‘‘ဝိနိစ္ဆိနတိ ဧတေနာတိ ဝိနိစ္ဆယော’’တိ ဝိနိစ္ဆယသဒ္ဒဿ ကရဏသာဓနမာဟ။ ဧတ္တကန္တိအာဒိ ဝိနိစ္ဆယနာကာရဒဿနံ။

ဆန္ဒနဋ္ဌေန ဆန္ဒော၊ ဧဝံ ရဉ္ဇနဋ္ဌေန ရာဂေါတိ ဆန္ဒရာဂေါ။ သွာယံ အနာသေဝနတာယ မန္ဒော ဟုတွာ ပဝတ္တော ဣဓာဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ဒုဗ္ဗလရာဂဿာဓိဝစန’’န္တိ။ အဇ္ဈောသာနန္တိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန အဘိနိဝေသနံ။ ‘‘မယှံ ဣဒ’’န္တိ ဟိ တဏှာဂါဟော ယေဘုယျေန အတ္တဂ္ဂါဟသန္နိဿယောဝ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘အဟံ မမန္တီ’’တိ။ ဗလဝသန္နိဋ္ဌာနန္တိ စ တေသံ ဂါဟာနံ ထိရဘာဝပ္ပတ္တိမာဟ။ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန ပရိဂ္ဂဟကရဏန္တိ အဟံ မမန္တိ ဗလဝသန္နိဋ္ဌာနဝသေန အဘိနိဝိဋ္ဌဿ အတ္တတ္တနိယဂ္ဂါဟဝတ္ထုနော အညာသာဓာရဏံ ဝိယ ကတွာ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဌာနံ၊ တထာပဝတ္တော လောဘသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒေါ။ အတ္တနာ ပရိဂ္ဂဟိတဿ ဝတ္ထုနော ယဿ ဝသေန ပရေဟိ သာဓာရဏဘာဝဿ အသဟမာနော ဟောတိ ပုဂ္ဂလော၊ သော ဓမ္မော အသဟနတာ။ ဧဝံ ဝစနတ္ထံ ဝဒန္တိ နိရုတ္တိနယေန။ သဒ္ဒလက္ခဏေန ပန ယဿ ဓမ္မဿ ဝသေန မစ္ဆရိယယောဂတော ပုဂ္ဂလော မစ္ဆရော ၊ တဿ ဘာဝေါ၊ ကမ္မံ ဝါ မစ္ဆရိယံ၊ မစ္ဆရော ဓမ္မော။ မစ္ဆရိယဿ ဗလဝဘာဝတော အာဒရေန ရက္ခဏံ အာရက္ခောတိ အာဟ ‘‘ဒွါရ…ပေ… သုဋ္ဌု ရက္ခဏ’’န္တိ။

အတ္တနော ဖလံ ကရောတီတိ ကရဏံ၊ ယံ ကိဉ္စိ ကာရဏံ။ အဓိကံ ကရဏန္တိ အဓိကရဏံ၊ ဝိသေသကာရဏံ။ ဝိသေသကာရဏဉ္စ ဘောဂါနံ အာရက္ခဒဏ္ဍာဒါနာဒိအနတ္ထသမ္ဘဝဿာတိ ဝုတ္တံ ‘‘အာရက္ခာဓိကရဏ’’န္တိအာဒိ။ ပရနိသေဓနတ္ထန္တိ မာရဏာဒိနာ ပရေသံ ဝိဗာဓနတ္ထံ။ အာဒိယန္တိ ဧတေနာတိ အာဒါနံ၊ ဒဏ္ဍဿ အာဒါနံ ဒဏ္ဍာဒါနံ၊ ဒဏ္ဍံ အာဟရိတွာ ပရဝိဟေဌနစိတ္တုပ္ပာဒေါ။ သတ္ထာဒါနေပိ ဧသေဝ နယော။ ဟတ္ထပရာမာသာဒိဝသေန ကာယေန ကာတဗ္ဗော ကလဟော ကာယကလဟော။ မမ္မဃဋ္ဋနာဒိဝသေန ဝါစာယ ကာတဗ္ဗော ကလဟော ဝါစာကလဟော။ ဝိရုဇ္ဈနဝသေန ဝိရူပံ ဂဏှာတိ ဧတေနာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဝိရုဒ္ဓံ ဝဒတိ ဧတေနာတိ ဝိဝါဒေါ။ ‘‘တုဝံ တုဝ’’န္တိ အဂါရဝဝစနသဟစရဏတော တုဝံတုဝံ။ သဗ္ဗေပိ တေ တထာပဝတ္တဒေါသသဟဂတာ စိတ္တုပ္ပာဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘အနေကေ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သမ္ဘဝန္တီ’’တိ။

တဏှာမူလကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄-၅။ သတ္တာဝါသသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၄-၂၅။ စတုတ္ထေ သတ္တာ အာဝသန္တိ ဧတေသူတိ သတ္တာဝါသာ၊ နာနတ္တသညိအာဒိဘေဒါ သတ္တနိကာယာ။ ယသ္မာ တေ တေ သတ္တနိဝါသာ တပ္ပရိယာပန္နာနံ သတ္တာနံ တာယ ဧဝ တပ္ပရိယာပန္နတာယ အာဓာရော ဝိယ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟန္တိ။ သမုဒါယာစာရော ဟိ အဝယဝဿ ယထာ ‘‘ရုက္ခေ သာခါ’’တိ၊ တသ္မာ ‘‘သတ္တာနံ အာဝါသာ၊ ဝသနဋ္ဌာနာနီတိ အတ္ထော’’တိ ဝုတ္တံ။ သုဒ္ဓါဝါသာပိ သတ္တာဝါသောဝ ‘‘န သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာဝါသော သုလဘရူပေါ၊ ယော မယာ အနာဝုတ္ထပုဗ္ဗော ဣမိနာ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ အညတြ သုဒ္ဓါဝါသေဟိ ဒေဝေဟီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၁) ဝစနတော။ ယဒိ ဧဝံ တေ ကသ္မာ ဣဓ န ဂဟိတာတိ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘အသဗ္ဗကာလိကတ္တာ’’တိအာဒိ။ ဝေဟပ္ဖလာ ပန စတုတ္ထေယေဝ သတ္တာဝါသေ ဘဇန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပဉ္စမံ ဥတ္တာနမေဝ။

သတ္တာဝါသသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ သိလာယူပသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၆။ ဆဋ္ဌေ ပမာဏမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ စတုဝီသတင်္ဂုလိကော ဟတ္ထော ကုက္ကု၊ ‘‘ကက္ကူ’’တိပိ တဿေဝ နာမံ။ အဋ္ဌ ကုက္ကူ ဥပရိ နေမဿာတိ အဋ္ဌ ဟတ္ထာ အာဝါဋဿ ဥပရိ ဥဂ္ဂန္တွာ ဌိတာ ဘဝေယျုံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

သိလာယူပသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ပဌမဝေရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၇။ သတ္တမေ (သံ။ နိ။ ဋီ။ ၂။၂၄၁) ယတောတိ ယသ္မိံ ကာလေ။ အယဉှိ တော-သဒ္ဒေါ ဒါ-သဒ္ဒေါ ဝိယ ဣဓ ကာလဝိသယော၊ ယဒါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘယာနိ ဝေရာနီတိ ဘီယတေ ဘယံ၊ ဘယေန ယောဂါ၊ ဘာယိတဗ္ဗေန ဝါ ဘယံ ဧဝ ဝေရပ္ပသဝဋ္ဌေန ဝေရန္တိ စ လဒ္ဓနာမာ စေတနာဒယော။ ပါဏာတိပါတာဒယော ဟိ ယဿ ပဝတ္တန္တိ၊ ယဉ္စ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တီယန္တိ၊ ဥဘယေသဉ္စ ဝေရာဝဟာ၊ တတော ဧဝ စေတေ ဘာယိတဗ္ဗာ ဝေရသဉ္ဇနကာ နာမာတိ။ သောတဿ အရိယမဂ္ဂဿ အာဒိတော ပဇ္ဇနံ ပဋိပတ္တိ အဓိဂမော သောတာပတ္တိ။ တဒတ္ထာယ တတ္ထ ပတိဋ္ဌိတဿ စ အင်္ဂါနိ သောတာပတ္တိယင်္ဂါနိ။ ဒုဝိဓဉှိ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၄၁) သောတာပတ္တိယင်္ဂံ သောတာပတ္တိအတ္ထာယ စ အင်္ဂံ ကာရဏံ၊ ယံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂပ္ပဋိလာဘတော ပုဗ္ဗဘာဂေ သောတာပတ္တိပ္ပဋိလာဘာယ သံဝတ္တတိ၊ ‘‘သပ္ပုရိသသံသေဝေါ သဒ္ဓမ္မဿဝနံ ယောနိသောမနသိကာရော ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ္တီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၁၁) ဧဝံ အာဂတံ။ ပဋိလဒ္ဓဂုဏဿ စ သောတာပတ္တိံ ပတွာ ဌိတဿ အင်္ဂံ၊ ယံ ‘‘သောတာပန္နဿ အင်္ဂ’’န္တိပိ ဝုစ္စတိ ‘‘သောတာပန္နော အင်္ဂီယတိ ဉာယတိ ဧတေနာ’’တိ ကတွာ၊ ဗုဒ္ဓေ အဝေစ္စပ္ပသာဒါဒီနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ဣဒမိဓာဓိပ္ပေတံ။

ခီဏနိရယောတိအာဒီသု အာယတိံ တတ္ထ အနုပ္ပဇ္ဇနတာယ ခီဏော နိရယော မယှတိ၊ သော အဟံ ခီဏနိရယော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ သောတာပန္နောတိ မဂ္ဂသောတံ အာပန္နော။ အဝိနိပါတဓမ္မောတိ န ဝိနိပါတသဘာဝေါ။ နိယတောတိ ပဌမမဂ္ဂသင်္ခါတေန သမ္မတ္တနိယာမေန နိယတော။ သမ္ဗောဓိပရာယဏောတိ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယသင်္ခါတော သမ္ဗောဓိ ပရံ အယနံ မယှန္တိ သောဟံ သမ္ဗောဓိပရာယဏော၊ သမ္ဗောဓိံ အဝဿံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈနကောတိ အတ္ထော။

ပါဏာတိပါတပစ္စယာတိ ပါဏာတိပါတကမ္မဿ ကရဏဟေတု။ ဘယံ ဝေရန္တိ အတ္ထတော ဧကံ။ ဝေရံ ဝုစ္စတိ ဝိရောဓော၊ တဒေဝ ဘာယိတဗ္ဗတော ‘‘ဘယ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တဉ္စ ပနေတံ ဒုဝိဓံ ဟောတိ – ဗာဟိရံ၊ အဇ္ဈတ္တိကန္တိ။ ဧကေန ဟိ ဧကဿ ပိတာ မာရိတော ဟောတိ။ သော စိန္တေတိ ‘‘ဧတေန ကိရ မေ ပိတာ မာရိတော၊ အဟမ္ပိ တံယေဝ မာရေဿာမီ’’တိ နိသိတံ သတ္ထံ အာဒါယ စရတိ။ ယာ တဿ အဗ္ဘန္တရေ ဥပ္ပန္နာ ဝေရစေတနာ၊ ဣဒံ ဗာဟိရံ ဝေရံ နာမ တဿ ဝေရဿ မူလဘူတတော ဝေရကာရကပုဂ္ဂလတော ဗဟိဘာဝတ္တာ။ ယာ ပန ဣတရဿ ‘‘အယံ ကိရ မံ မာရေဿာမီတိ စရတိ၊ အဟမေဝ နံ ပဌမတရံ မာရေဿာမီ’’တိ စေတနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣဒံ အဇ္ဈတ္တိကံ ဝေရံ နာမ။ ဣဒံ တာဝ ဥဘယမ္ပိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကမေဝ။ ယာ ပန တံ နိရယေ ဥပ္ပန္နံ ဒိသွာ ‘‘ဧတံ ပဟရိဿာမီ’’တိ ဇလိတံ အယမုဂ္ဂရံ ဂဏှန္တဿ နိရယပါလဿ စေတနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣဒမဿ သမ္ပရာယိကံ ဗာဟိရံ ဝေရံ။ ယာ စဿ ‘‘အယံ နိဒ္ဒေါသံ မံ ပဟရိဿာမီတိ အာဂစ္ဆတိ၊ အဟမေဝ နံ ပဌမတရံ ပဟရိဿာမီ’’တိ စေတနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣဒမဿ သမ္ပရာယိကံ အဇ္ဈတ္တံ ဝေရံ။ ယံ ပနေတံ ဗာဟိရံ ဝေရံ၊ တံ အဋ္ဌကထာသု ‘‘ပုဂ္ဂလဝေရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿန္တိ အတ္ထတော ဧကမေဝ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ သေသေသုပိ ‘‘ဣမိနာ မမ ဘဏ္ဍံ ဟဋံ၊ မယှံ ဒါရေသု စာရိတ္တံ အာပန္နံ၊ မုသာ ဝတွာ အတ္ထော ဘဂ္ဂေါ၊ သုရာမဒမတ္တေန ဣဒံ နာမ ကတ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝေရပ္ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အဝေစ္စပ္ပသာဒေနာတိ အဓိဂတေန အစလပ္ပသာဒေန။ အရိယကန္တေဟီတိ ပဉ္စဟိ သီလေဟိ။ တာနိ ဟိ အရိယာနံ ကန္တာနိ ပိယာနိ ဘဝန္တိ၊ ဘဝန္တရဂတာပိ အရိယာ တာနိ န ဝိဇဟန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘အရိယကန္တာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ သေသမေတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ တံ သဗ္ဗံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ အနုဿတိနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပဌမဝေရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ အာဃာတဝတ္ထုသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၉။ နဝမေ ဝသတိ ဧတ္ထ ဖလံ တန္နိမိတ္တတာယ ပဝတ္တတီတိ ဝတ္ထု၊ ကာရဏန္တိ အာဟ ‘‘အာဃာတဝတ္ထူနီ’’တိ။ ကောပေါ နာမာယံ ယသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န တတ္ထ ဧကဝါရမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အထ ခေါ ပုနပိ ဥပ္ပဇ္ဇတေဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဗန္ဓတီ’’တိ။ အထ ဝါ ယော ပစ္စယဝိသေသေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနော အာဃာတော သဝိသယေ ဗဒ္ဓါ ဝိယ န ဝိဂစ္ဆတိ၊ ပုနပိ ဥပ္ပဇ္ဇတေဝ။ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အာဃာတံ ဗန္ဓတီ’’တိ။ တံ ပနဿ ပစ္စယဝသေန နိဗ္ဗတ္တနံ ဥပ္ပာဒနမေဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဥပ္ပာဒေတီ’’တိ။

အာဃာတဝတ္ထုသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ အာဃာတပဋိဝိနယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၀။ ဒသမေ တံ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာတိ ဧတ္ထ တန္တိ ကိရိယာပရာမသနံ။ ပဒဇ္ဈာဟာရေန စ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ‘‘တံ အနတ္ထစရဏံ မာ အဟောသီ’’တိအာဒိမာဟ။ ကေန ကာရဏေန လဒ္ဓဗ္ဗံ နိရတ္ထကဘာဝတော။ ကမ္မဿကာ ဟိ သတ္တာ။ တေ ကဿ ရုစိယာ ဒုက္ခိတာ သုခိတာ ဝါ ဘဝန္တိ၊ တသ္မာ ကေဝလံ တသ္မိံ မယှံ အနတ္ထစရဏံ၊ တံ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာတိ အဓိပ္ပာယော။ အထ ဝါ တံ ကောပကာရဏံ ဧတ္ထ ပုဂ္ဂလေ ကုတော လဗ္ဘာ ပရမတ္ထတော ကုဇ္ဈိတဗ္ဗဿ ကုဇ္ဈနကဿ စ အဘာဝတော။ သင်္ခါရမတ္တဉှေတံ၊ ယဒိဒံ ခန္ဓပဉ္စကံ ယံ ‘‘သတ္တော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တေ သင်္ခါရာ ဣတ္တရခဏိကာ၊ ကဿ ကော ကုဇ္ဈတီတိ အတ္ထော။ လာဘာ နာမ ကေ သိယုံ အညတြ အနတ္ထုပ္ပတ္တိတော။

အာဃာတပဋိဝိနယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ အနုပုဗ္ဗနိရောဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၁။ ဧကာဒသမေ အနုပုဗ္ဗနိရောဓာတိ အနုပုဗ္ဗေန အနုက္ကမေန ပဝတ္တေတဗ္ဗနိရောဓာ။ တေနာဟ ‘‘အနုပဋိပါဋိနိရောဓာ’’တိ။

အနုပုဗ္ဗနိရောဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သတ္တာဝါသဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။