📜

၄။ မဟာဝဂ္ဂေါ

၁။ အနုပုဗ္ဗဝိဟာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၂။ စတုတ္ထဿ ပဌမေ အနုပုဗ္ဗတော ဝိဟရိတဗ္ဗာတိ အနုပုဗ္ဗဝိဟာရာ။ အနုပဋိပါဋိယာတိ အနုက္ကမေန။ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗဝိဟာရာတိ သမာပဇ္ဇိတွာ သမင်္ဂိနော ဟုတွာ ဝိဟရိတဗ္ဗဝိဟာရာ။

အနုပုဗ္ဗဝိဟာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂-၃။ အနုပုဗ္ဗဝိဟာရသမာပတ္တိသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၃-၃၄။ ဒုတိယေ ဆာတံ ဝုစ္စတိ တဏှာဒိဋ္ဌိယော ကာမာနံ ပါတဗ္ဗတော တာသံ ဝသေန ဝတ္တနတော၊ တန္နိန္နတ္တာ နတ္ထိ ဧတေသု ဆာတန္တိ နိစ္ဆာတာ။ တေနာဟ ‘‘တဏှာဒိဋ္ဌိစ္ဆာတာန’’န္တိအာဒိ။ တတိယေ နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

အနုပုဗ္ဗဝိဟာရသမာပတ္တိသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဂါဝီဥပမာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၅။ စတုတ္ထေ ပဗ္ဗတစာရိနီတိ ပကတိယာ ပဗ္ဗတေ ဗဟုလစာရိနီ။ အခေတ္တညူတိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ မဟာဋီ။ ၁။၇၇) အဂေါစရညူ။ သမာဓိပရိပန္တာနံ ဝိသောဓနာနဘိညတာယ ဗာလော။ ဈာနဿ ပဂုဏဘာဝါပါဒနဝေယျတ္တိယဿ အဘာဝေန အဗျတ္တော။ ဥပရိဈာနဿ ပဒဋ္ဌာနဘာဝါနဝဗောဓေန အခေတ္တညူ။ သဗ္ဗထာပိ သမာပတ္တိကောသလ္လာဘာဝေန အကုသလော။ သမာဓိနိမိတ္တဿ ဝါ အနာသေဝနာယ ဗာလော။ အဘာဝနာယ အဗျတ္တော။ အဗဟုလီကာရေန အခေတ္တညူ။ သမ္မဒေဝ အနဓိဋ္ဌာနတော အကုသလောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဥဘတော ဘဋ္ဌောတိ ဥဘယတော ဈာနတော ဘဋ္ဌော။ သော ဟိ အပ္ပဂုဏတာယ န သုပ္ပတိဋ္ဌိတတာယ သဥဿာဟောပိ ဝိနာသတော အသာမတ္ထိယတော စ ဈာနဒွယတော ပရိဟီနော။

ဂါဝီဥပမာသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဈာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၆။ ပဉ္စမေ အနိစ္စတောတိ ဣမိနာ နိစ္စပ္ပဋိက္ခေပတော တေသံ အနိစ္စတမာဟ။ တတော ဧဝ ဥဒယဝယဝန္တတော ဝိပရိဏာမတော တာဝကာလိကတော စ တေ အနိစ္စာတိ ဇောတိတံ ဟောတိ။ ယဉှိ နိစ္စံ န ဟောတိ၊ တံ ဥဒယဝယပရိစ္ဆိန္နဇရာယ မရဏေန စာတိ ဒွေဓာ ဝိပရိဏတံ ဣတ္တရက္ခဏမေဝ စ ဟောတိ။ ဒုက္ခတောတိ န သုခတော။ ဣမိနာ သုခပ္ပဋိက္ခေပတော တေသံ ဒုက္ခတမာဟ။ တတော ဧဝ စ အဘိဏှပ္ပဋိပီဠနတော ဒုက္ခဝတ္ထုတော စ တေ ဒုက္ခာတိ ဇောတိတံ ဟောတိ။ ဥဒယဝယဝန္တတာယ ဟိ တေ အဘိဏှပ္ပဋိပီဠနတော နိရန္တရဒုက္ခတာယ ဒုက္ခဿေဝ စ အဓိဋ္ဌာနဘူတော။ ပစ္စယယာပနီယတာယ ရောဂမူလတာယ စ ရောဂတော။ ဒုက္ခတာသူလယောဂတော ကိလေသာသုစိပဂ္ဃရတော ဥပ္ပာဒဇရာဘင်္ဂေဟိ ဥဒ္ဓုမာတပက္ကဘိဇ္ဇနတော စ ဂဏ္ဍတော။ ပီဠာဇနနတော အန္တောတုဒနတော ဒုန္နီဟရဏတော စ သလ္လတော။ အဝဍ္ဎိအာဝဟနတော အဃဝတ္ထုတော စ အဃတော။ အသေရိဘာဝဇနနတော အာဗာဓပ္ပတိဋ္ဌာနတာယ စ အာဗာဓတော။ အဝသဝတ္တနတော အဝိဓေယျတာယ စ ပရတော။ ဗျာဓိဇရာမရဏေဟိ ပလုဇ္ဇနီယတာယ ပလောကတော။ သာမိနိဝါသီကာရကဝေဒကအဓိဋ္ဌာယကဝိရဟတော သုညတော။ အတ္တပ္ပဋိက္ခေပဋ္ဌေန အနတ္တတော။ ရူပါဒိဓမ္မာပိ ယထာ န ဧတ္ထ အတ္တာ အတ္ထီတိ အနတ္တာ၊ ဧဝံ သယမ္ပိ အတ္တာ န ဟောန္တီတိ အနတ္တာ။ တေန အဗျာပါရတော နိရီဟတော တုစ္ဆတော အနတ္တာတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။

လက္ခဏတ္တယမေဝ သုခါဝဗောဓနတ္ထံ ဧကာဒသဟိ ပဒေဟိ ဝိဘဇိတွာ ဂဟိတန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ယသ္မာ အနိစ္စတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အန္တောသမာပတ္တိယန္တိ သမာပတ္တီနံ သဟဇာတတာယ သမာပတ္တီနံ အဗ္ဘန္တရေ စိတ္တံ ပဋိသံဟရတီတိ တပ္ပဋိဗဒ္ဓဆန္ဒရာဂါဒိကိလေသဝိက္ခမ္ဘနေန ဝိပဿနာစိတ္တံ ပဋိသံဟရတိ။ တေနာဟ ‘‘မောစေတိ အပနေတီ’’တိ။ သဝနဝသေနာတိ ‘‘သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော’’တိအာဒိနာ သဝနဝသေန။ ထုတိဝသေနာတိ တထေဝ ထောမနာဝသေန ဂုဏတော သံကိတ္တနဝသေန။ ပရိယတ္တိဝသေနာတိ တဿ ဓမ္မဿ ပရိယာပုဏနဝသေန။ ပညတ္တိဝသေနာတိ တဒတ္ထဿ ပညာပနဝသေန။ အာရမ္မဏကရဏဝသေနေဝ ဥပသံဟရတိ မဂ္ဂစိတ္တံ၊ ‘‘ဧတံ သန္တ’’န္တိအာဒိ ပန အဝဓာရဏနိဝတ္တိတတ္ထဒဿနံ။ ယထာ ဝိပဿနာ ‘‘ဧတံ သန္တံ ဧတံ ပဏီတ’’န္တိအာဒိနာ အသင်္ခတာယ ဓာတုယာ စိတ္တံ ဥပသံဟရတိ၊ ဧဝံ မဂ္ဂေါ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယဝသေန အဘိသမေန္တော တတ္ထ လဗ္ဘမာနေ သဗ္ဗေပိ ဝိသေသေ အသမ္မောဟတော ပဋိဝိဇ္ဈန္တော တတ္ထ စိတ္တံ ဥပသံဟရတိ။ တေနာဟ ‘‘ဣမိနာ ပန အာကာရေနာ’’တိအာဒိ။

သော တတ္ထ ဌိတောတိ သော အဒန္ဓဝိပဿကော ယောဂီ တတ္ထ တာယ အနိစ္စာဒိလက္ခဏတ္တယာရမ္မဏာယ ဝိပဿနာယ ဌိတော။ သဗ္ဗသောတိ သဗ္ဗတ္ထ တဿ တဿ မဂ္ဂဿ အဓိဂမာယ နိဗ္ဗတ္တိတသမထဝိပဿနာသု။ အသက္ကောန္တော အနာဂါမီ ဟောတီတိ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂါဝဟာသု ဧဝ သမထဝိပဿနာယ ဆန္ဒရာဂံ ပဟာယ အဂ္ဂမဂ္ဂါဝဟာသု နိကန္တိံ ပရိယာဒါတုံ အသက္ကောန္တော အနာဂါမိတာယမေဝ သဏ္ဌာတိ။

သမတိက္ကန္တတ္တာတိ သမထဝသေန ဝိပဿနာဝသေန စာတိ သဗ္ဗထာပိ ရူပဿ သမတိက္ကန္တတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘အယံ ဟီ’’တိအာဒိ။ အနေနာတိ ယောဂိနာ။ တံ အတိက္ကမ္မာတိ ဣဒံ ယော ပဌမံ ပဉ္စဝေါကာရဧကဝေါကာရပရိယာပန္နေ ဓမ္မေ သမ္မဒေဝ သမ္မသိတွာ တေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ တတော အရူပသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ အရူပဓမ္မေ သမ္မသတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဣဒါနိ အရူပံ သမ္မသတီ’’တိ။

ဈာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ အာနန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၇။ ဆဋ္ဌေ ဩကာသံ အဝသရံ အဓိဂစ္ဆတိ ဧတေနာတိ ဩကာသာဓိဂမော၊ မဂ္ဂဖလသုခါဓိဂမာယ ဩကာသဘာဝတော ဝါ ဩကာသော၊ တဿ အဓိဂမော ဩကာသာဓိဂမော။ ဧတ္ထ စ ဒီဃနိကာယေနေဝ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၈၈) ပန သုတ္တန္တဒေသနာယံ ပဌမဇ္ဈာနံ၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂေါတိ တယော ဩကာသာဓိဂမာ အာဂတာ။ တတ္ထ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၈၈) ပဌမံ ဈာနံ ပဉ္စ နီဝရဏာနိ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ အတ္တနော ဩကာသံ ဂဟေတွာ တိဋ္ဌတီတိ ‘‘ပဌမော ဩကာသာဓိဂမော’’တိ ဝုတ္တံ။ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ပန သုခဒုက္ခံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ အတ္တနော ဩကာသံ ဂဟေတွာ တိဋ္ဌတီတိ ဒုတိယော ဩကာသာဓိဂမော။ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ သဗ္ဗကိလေသေ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ အတ္တနော ဩကာသံ ဂဟေတွာ တိဋ္ဌတီတိ ‘‘တတိယော ဩကာသာဓိဂမော’’တိ ဝုတ္တော။ ဣဓ ပန ဝက္ခမာနာနိ တီဏိ အရူပဇ္ဈာနာနိ သန္ဓာယ ‘‘ဩကာသာဓိဂမော’’တိ ဝုတ္တံ။ တေသံယေဝ စ ဂဟဏေ ကာရဏံ သယမေဝ ဝက္ခတိ။

သတ္တာနံဝိသုဒ္ဓိံ ပါပနတ္ထာယာတိ ရာဂါဒီဟိ မလေဟိ အဘိဇ္ဈာဝိသမလောဘာဒီဟိ စ ဥပက္ကိလေသေဟိ ကိလိဋ္ဌစိတ္တာနံ သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိပါပနတ္ထာယ သမတိက္ကမနတ္ထာယ။ အာယတိံ အနုပ္ပဇ္ဇနဉှိ ဣဓ ‘‘သမတိက္ကမော’’တိ ဝုတ္တံ။ အတ္ထံ ဂမနတ္ထာယာတိ ကာယိကဒုက္ခဿ စ စေတသိကဒေါမနဿဿ စာတိ ဣမေသံ ဒွိန္နံ အတ္ထင်္ဂမာယ၊ နိရောဓာယာတိ အတ္ထော။ ဉာယတိ နိစ္ဆယေန ကမတိ နိဗ္ဗာနံ၊ တံ ဝါ ဉာယတိ ပဋိဝိဇ္ဈီယတိ ဧတေနာတိ ဉာယော၊ သမုစ္ဆေဒဘာဝေါ အရိယမဂ္ဂေါတိ အာဟ ‘‘သဟဝိပဿနကဿ မဂ္ဂဿာ’’တိ။ ပစ္စက္ခကရဏတ္ထာယာတိ အတ္တပစ္စက္ခတာယ။ ပရပစ္စယေန ဝိနာ ပစ္စက္ခကရဏဉှိ ‘‘သစ္ဆိကိရိယာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အသမ္ဘိန္နန္တိ ပိတ္တသေမှာဒီဟိ အပလိဗုဒ္ဓံ အနုပဟတံ။

ရာဂါနုဂတော သမာဓိ အဘိနတော နာမ ဟောတိ အာရမ္မဏေ အဘိမုခါဘာဝေန ပဝတ္တိယာ၊ ဒေါသာနုဂတော ပန အပနတော အပဂမနဝသေန ပဝတ္တိယာ၊ တဒုဘယပ္ပဋိက္ခေပေန ‘‘န စာဘိနတော န စာပနတော’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ရာဂဝသေနာ’’တိအာဒိ။ န သသင်္ခါရနိဂ္ဂယှဝါရိတဂတောတိ လောကိယဇ္ဈာနစိတ္တာနိ ဝိယ န သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန တဒင်္ဂပ္ပဟာနဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနဝသေန စ နိဂ္ဂဟေတွာ ဝါရေတွာ ဌိတော။ ကိဉ္စရဟိ ကိလေသာနံ ဆိန္နန္တေ ဥပ္ပန္နော။ တထာဘူတံ ဖလသမာဓိံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘န သသင်္ခါရေန…ပေ… ဆိန္နန္တေ ဥပ္ပန္နော’’တိ။

အာနန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ လောကာယတိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၈။ သတ္တမေ လောကာယတဝါဒကာတိ အာယတိံ ဟိတံ လောကော န ယတတိ န ဝိရုဟတိ ဧတေနာတိ လောကာယတံ၊ ဝိတဏ္ဍသတ္ထံ။ တဉှိ ဂန္ထံ နိဿာယ သတ္တာ ပုညကိရိယာယ စိတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပာဒေန္တိ၊ တံ ဝဒန္တီတိ လောကာယတဝါဒကာ။

ဒဠှံ ထိရံ ဓနု ဧတဿာတိ ဒဠှဓနွာ (အ။ နိ။ ဋီ။ ၂။၄။၄၅-၄၆၊ သံ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁။၁၀၇)၊ သော ဧဝ ‘‘ဒဠှဓမ္မာ’’တိ ဝုတ္တော။ ပဋိသတ္တုဝိဓမနတ္ထံ ဓနုံ ဂဏှာတီတိ ဓနုဂ္ဂဟော။ သော ဧဝ ဥသုံ သရံ အသတိ ခိပတီတိ ဣဿာသော။ ဒွိသဟဿထာမန္တိ လောဟာဒိဘာရံ ဝဟိတုံ သမတ္ထံ ဒွိသဟဿထာမံ။ တေနာဟ ‘‘ဒွိသဟဿထာမံ နာမာ’’တိအာဒိ။ ဒဏ္ဍေတိ ဓနုဒဏ္ဍေ။ ယာဝ ကဏ္ဍပ္ပမာဏာတိ ဒီဃတော ယတ္တကံ ကဏ္ဍဿ ပမာဏံ၊ တတ္တကေ ဓနုဒဏ္ဍေ ဥက္ခိတ္တမတ္တေ အာရောပိတေသုယေဝ ဇိယာဒဏ္ဍေသု သော စေ ဘာရော ပထဝိတော မုစ္စတိ၊ ဧဝံ ဣဒံ ဒွိသဟဿထာမံ နာမ ဓနူတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပောတိ ဥဂ္ဂဟိတဓနုသိပ္ပော။ ကတဟတ္ထောတိ ထိရတရံ လက္ခေသု အဝိရဇ္ဈနသရက္ခေပေါ။ ဤဒိသော ပန တတ္ထ ဝသိဘူတော ကတဟတ္ထော နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘စိဏ္ဏဝသိဘာဝေါ’’တိ။ ကတံ ရာဇကုလာဒီသု ဥပေစ္စ အသနံ ဧတေန သော ကတူပါသနောတိ အာဟ ‘‘ရာဇကုလာဒီသု ဒဿိတသိပ္ပော’’တိ။ ဧဝံ ကတန္တိ ဧဝံ အန္တောသုသိရကရဏာဒိနာ သလ္လဟုကံ ကတံ။

လောကာယတိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈-၉။ ဒေဝါသုရသင်္ဂါမသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၉-၄၀။ အဋ္ဌမေ အဘိယိံသူတိ ကဒါ အဘိယိံသု? ယဒါ ဗလဝန္တော အဟေသုံ၊ တဒါ။ တတြာယမနုပုဗ္ဗိကထာ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၄၇၊ သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ) – သက္ကော ကိရ မဂဓရဋ္ဌေ မစလဂါမကေ မဃော နာမ မာဏဝေါ ဟုတွာ တေတ္တိံသ ပုရိသေ ဂဟေတွာ ကလျာဏကမ္မံ ကရောန္တော သတ္တ ဝတပဒါနိ ပူရေတွာ တတ္ထ ကာလင်္ကတော ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တံ ဗလဝကမ္မာနုဘာဝေန သပရိသံ သေသဒေဝတာ ဒသဟိ ဌာနေဟိ အဓိဂဏှန္တံ ဒိသွာ ‘‘အာဂန္တုကဒေဝပုတ္တာ အာဂတာ’’တိ နေဝါသိကာ ဂန္ဓပါနံ သဇ္ဇယိံသု။ သက္ကော သကပရိသာယ သညံ အဒါသိ ‘‘မာရိသာ မာ ဂန္ဓပါနံ ပိဝိတ္ထ၊ ပိဝနာကာရမတ္တမေဝ ဒဿေထာ’’တိ။ တေ တထာ အကံသု။ နေဝါသိကဒေဝတာ သုဝဏ္ဏသရကေဟိ ဥပနီတံ ဂန္ဓပါနံ ယာဝဒတ္ထံ ပိဝိတွာ မတ္တာ တတ္ထ တတ္ထ သုဝဏ္ဏပထဝိယံ ပတိတွာ သယိံသု။ သက္ကော ‘‘ဂဏှထ ပုတ္တဟတာယ ပုတ္တေ’’တိ တေ ပါဒေသု ဂဟေတွာ သိနေရုပါဒေ ခိပါပေသိ။ သက္ကဿ ပုညတေဇေန တဒနုဝတ္တကာပိ သဗ္ဗေ တတ္ထေဝ ပတိံသု။ တေ သိနေရုဝေမဇ္ဈကာလေ သညံ လဘိတွာ၊ ‘‘တာတာ၊ သုရံ န ပိဝိမှ၊ သုရံ န ပိဝိမှာ’’တိ အာဟံသု။ တတော ပဋ္ဌာယ အသုရာ နာမ ဇာတာ။ အထ နေသံ ကမ္မပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာနံ သိနေရုဿ ဟေဋ္ဌိမတလေ ဒသယောဇနသဟဿံ အသုရဘဝနံ နိဗ္ဗတ္တိ။ သက္ကော တေသံ နိဝတ္တိတွာ အနာဂမနတ္ထာယ အာရက္ခံ ဌပေသိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –

‘‘အန္တရာ ဒွိန္နံ အယုဇ္ဈပုရာနံ၊

ပဉ္စဝိဓာ ဌပိတာ အဘိရက္ခာ၊

ဥရဂ-ကရောဋိ-ပယဿ စ ဟာရီ၊

မဒနယုတာ စတုရော စ မဟတ္ထာ’’တိ။ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၄၇၊ သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။၁ ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ)၊

ဒွေ နဂရာနိ ဟိ ယုဒ္ဓေန ဂဟေတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ အယုဇ္ဈပုရာနိ နာမ ဇာတာနိ ဒေဝနဂရဉ္စ အသုရနဂရဉ္စ။ ယဒါ ဟိ အသုရာ ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ အထ ဒေဝေဟိ ပလာယိတွာ ဒေဝနဂရံ ပဝိသိတွာ ဒွါရေ ပိဒဟိတေ အသုရာနံ သတသဟဿမ္ပိ ကိဉ္စိ ကာတုံ န သက္ကောတိ။ ယဒါ ဒေဝါ ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ အထာသုရေဟိ ပလာယိတွာ အသုရနဂရဿ ဒွါရေ ပိဒဟိတေ သက္ကာနံ သတသဟဿမ္ပိ ကိဉ္စိ ကာတုံ န သက္ကောတိ။ ဣတိ ဣမာနိ ဒွေ နဂရာနိ အယုဇ္ဈပုရာနိ နာမ။ တေသံ အန္တရာ ဧတေသု ဥရဂါဒီသု ပဉ္စသု ဌာနေသု သက္ကေန အာရက္ခာ ဌပိတာ။ တတ္ထ ဥရဂသဒ္ဒေန နာဂါ ဂဟိတာ။ တေ ဟိ ဥဒကေ ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ တသ္မာ သိနေရုဿ ပဌမာလိန္ဒေ ဧတေသံ အာရက္ခာ။ ကရောဋိသဒ္ဒေန သုပဏ္ဏာ ဂဟိတာ။ တေသံ ကိရ ကရောဋိ နာမ ပါနဘောဇနံ၊ တေန တံ နာမံ လဘိံသု၊ ဒုတိယာလိန္ဒေ တေသံ အာရက္ခာ။ ပယဿဟာရိသဒ္ဒေန ကုမ္ဘဏ္ဍာ ဂဟိတာ၊ ဒါနဝရက္ခသာ ကိရ တေ၊ တတိယာလိန္ဒေ တေသံ အာရက္ခာ။ မဒနယုတသဒ္ဒေန ယက္ခာ ဂဟိတာ။ ဝိသမစာရိနော ကိရ တေ ယုဇ္ဈသောဏ္ဍာ၊ စတုတ္ထာလိန္ဒေ တေသံ အာရက္ခာ။ စတုရော စ မဟတ္တာတိ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော ဝုတ္တာ၊ ပဉ္စမာလိန္ဒေ တေသံ အာရက္ခာ၊ တသ္မာ ယဒိ အသုရာ ကုပိတာဝိလစိတ္တာ ဒေဝပုရံ ဥပယန္တိ ယုဇ္ဈိတုံ။ ယံ ဂိရိနော ပဌမံ ပရိဘဏ္ဍံ၊ တံ ဥရဂါ ပဋိဗာဟယန္တိ။ ဧဝံ သေသေသု သေသာ။

တေ ပန အသုရာ အာယုဝဏ္ဏယသဣဿရိယသမ္ပတ္တီဟိ တာဝတိံသသဒိသာဝ၊ တသ္မာ အန္တရာ အတ္တာနံ အဇာနိတွာ ပါဋလိယာ ပုပ္ဖိတာယ ‘‘န ဣဒံ ဒေဝနဂရံ၊ တတ္ထ ပါရိစ္ဆတ္တကော ပုပ္ဖတိ၊ ဣဓ ပန စိတ္တပါဋလီ၊ ဇရသက္ကေနာမှာကံ သုရံ ပါယေတွာ ဝဉ္စိတာ၊ ဒေဝနဂရဉ္စ နော ဂဟိတံ၊ ဂစ္ဆာမ၊ တေန သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈိဿာမာ’’တိ ဟတ္ထိအဿရထေ အာရုယှ သုဝဏ္ဏရဇတမဏိဖလကာနိ ဂဟေတွာ ယုဒ္ဓသဇ္ဇာ ဟုတွာ အသုရဘေရိယော ဝါဒေန္တာ မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ ဒွိဓာ ဘေတွာ ဥဋ္ဌဟန္တိ။ တေ ဒေဝေ ဝုဋ္ဌေ ဝမ္မိကမက္ခိကာ ဝမ္မိကံ ဝိယ သိနေရုံ အာရုဟိတုံ အာရဘန္တိ။ အထ နေသံ ပဌမံ နာဂေဟိ သဒ္ဓိံ ယုဒ္ဓံ ဟောတိ။ တသ္မိံ ခေါ ပန ယုဒ္ဓေ န ကဿစိ ဆဝိ ဝါ စမ္မံ ဝါ ဆိဇ္ဇတိ၊ န လောဟိတံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ကေဝလံ ကုမာရကာနံ ဒါရုမေဏ္ဍကယုဒ္ဓံ ဝိယ အညမညသန္တာသနမတ္တမေဝ ဟောတိ။ ကောဋိသတာပိ ကောဋိသဟဿာပိ နာဂါ တေဟိ သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈိတွာ တေ အသုရပုရံယေဝ ပဝေသေတွာ နိဝတ္တန္တိ။ ယဒါ ပန အသုရာ ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ အထ နာဂါ ဩသက္ကိတွာ ဒုတိယေ အာလိန္ဒေ သုပဏ္ဏေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကတောဝ ဟုတွာ ယုဇ္ဈန္တိ။ ဧသ နယော သုပဏ္ဏာဒီသုပိ။ ယဒါ ပန တာနိ ပဉ္စပိ ဌာနာနိ အသုရာ မဒ္ဒန္တိ၊ တဒါ ဧကတော သမ္ပိဏ္ဍိတာနိပိ တာနိ ပဉ္စ ဗလာနိ ဩသက္ကန္တိ။ အထ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော ဂန္တွာ သက္ကဿ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေန္တိ။ သက္ကော တေသံ ဝစနံ သုတွာ ဒိယဍ္ဎယောဇနသတိကံ ဝေဇယန္တရထံ အာရုယှ သယံ ဝါ နိက္ခမတိ၊ ဧကံ ပုတ္တံ ဝါ ပေသေတိ။ ယဒါ ဒေဝါ ပုန အပစ္စာဂမနာယ အသုရေ ဇိနိံသု၊ တဒါ သက္ကော အသုရေ ပလာပေတွာ ပဉ္စသု ဌာနေသု အာရက္ခံ ဒတွာ ဝေဒိယပါဒေ ဝဇိရဟတ္ထာ ဣန္ဒပဋိမာယော ဌပေသိ။ အသုရာ ကာလေန ကာလံ ဥဋ္ဌဟိတွာ ပဋိမာယော ဒိသွာ ‘‘သက္ကော အပ္ပမတ္တော တိဋ္ဌတီ’’တိ တတောဝ နိဝတ္တန္တိ။ ဣဓ ပန ယဒါ အသုရာနံ ဇယော အဟောသိ၊ ဒေဝါနံ ပရာဇယော၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ – ‘‘ပရာဇိတာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝါ အပယိံသုယေဝ ဥတ္တရေနာဘိမုခါ၊ အဘိယိံသု အသုရာ’’တိ။

ဒက္ခိဏာဘိမုခါ ဟုတွာတိ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတာဘိမုခါ ဟုတွာ။ အသုရာ ကိရ ဒေဝေဟိ ပရာဇိတာ ပလာယန္တာ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတာဘိမုခံ ဂန္တွာ စက္ကဝါဠမဟာသမုဒ္ဒပိဋ္ဌိယံ ရဇတပဋ္ဋဝဏ္ဏေ ဝါလိကာပုလိနေ ယတ္ထ ပဏ္ဏကုဋိယော မာပေတွာ ဣသယော ဝသန္တိ၊ တတ္ထ ဂန္တွာ ဣသီနံ အဿမပဒေန ဂစ္ဆန္တာ ‘‘သက္ကော ဣမေဟိ သဒ္ဓိံ မန္တေတွာ အမှေ နာသေတိ၊ ဂဏှထ ပုတ္တဟတာယ ပုတ္တေ’’တိ ကုပိတာ အဿမပဒေ ပါနီယဃဋစင်္ကမနပဏ္ဏသာလာဒီနိ ဝိဒ္ဓံသေန္တိ။ ဣသယော အရညတော ဖလာဖလံ အာဒါယ အာဂတာ ဒိသွာ ပုန ဒုက္ခေန ပဋိပါကတိကံ ကရောန္တိ၊ တေပိ ပုနပ္ပုနံ တထေဝ ပရာဇိတာ ဂန္တွာ ဝိနာသေန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပရာဇိတာ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသုရာ အပယိံသုယေဝ ဒက္ခိဏေနာဘိမုခါ’’တိ။ နဝမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ဒေဝါသုရသင်္ဂါမသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ တပုဿသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၁။ ဒသမေ ပက္ခန္ဒတီတိ ပဝိသတိ။ ပသီဒတီတိ ပသာဒံ အဘိရုစိံ အာပဇ္ဇတိ၊ ပတိဋ္ဌာတိ ဝိမုစ္စတီတိ အတ္ထော။ ကထာပါဘတန္တိ ကထာယ မူလံ။ မူလဉှိ ‘‘ပါဘတ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ –

‘‘အပ္ပကေနပိ မေဓာဝီ၊ ပါဘတေန ဝိစက္ခဏော၊

သမုဋ္ဌာပေတိ အတ္တာနံ၊ အဏုံ အဂ္ဂိံဝ သန္ဓမ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၄)၊

တေနေဝါဟ ‘‘ကထာပါဘတန္တိ ကထာမူလ’’န္တိ။ ဝိတက္ကဂ္ဂဟဏေနေဝ တံသဟစရိတော ဝိစာရောပိ ဂဟိတော။ တေနေဝေတ္ထ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော ကတောတိ အာဟ ‘‘ဝိတက္ကေသူတိ ဝိတက္ကဝိစာရေသူ’’တိ။

တပုဿသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မဟာဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။