📜

၂။ အနုဿတိဝဂ္ဂေါ

၁-၄။ ပဌမမဟာနာမသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၁-၁၄။ ဒုတိယဿ ပဌမာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနိ။ တတိယေ ကဗဠီကာရာဟာရဘက္ခာနန္တိ ကဗဠီကာရာဟာရူပဇီဝီနံ။ ကော ပန ဒေဝါနံ အာဟာရော၊ ကာ အာဟာရဝေလာတိ? သဗ္ဗေသမ္ပိ ကာမာဝစရဒေဝါနံ သုဓာ အာဟာရော။ သာ ဟေဋ္ဌိမေဟိ ဟေဋ္ဌိမေဟိ ဥပရိမာနံ ဥပရိမာနံ ပဏီတတမာ ဟောတိ၊ တံ ယထာသကံ ဒိဝသဝသေနေဝ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဘုဉ္ဇန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဗိဠာရပဒပ္ပမာဏံ သုဓာဟာရံ ဘုဉ္ဇန္တိ၊ သော ဇိဝှာယ ဌပိတမတ္တော ယာဝ ကေသဂ္ဂနခဂ္ဂါ ကာယံ ဖရတိ၊ တေသံယေဝ ဒိဝသဝသေန သတ္တ ဒိဝသေ ယာပနသမတ္ထော ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ အသမယဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တောတိ မဂ္ဂဝိမောက္ခေန ဝိမုတ္တော။ အဋ္ဌန္နဉှိ သမာပတ္တီနံ သမာပဇ္ဇနဿ သမယောပိ အတ္ထိ တဿ အသမယောပိ၊ မဂ္ဂဝိမောက္ခေန ပန ဝိမုစ္စနဿ သမယော ဝါ အသမယော ဝါ နတ္ထိ။ ယဿ သဒ္ဓါ ဗလဝတီ၊ ဝိပဿနာ စ အာရဒ္ဓါ၊ တဿ ဂစ္ဆန္တဿ တိဋ္ဌန္တဿ နိသီဒန္တဿ နိပဇ္ဇန္တဿ ခါဒန္တဿ ဘုဉ္ဇန္တဿ စ မဂ္ဂဖလပ္ပဋိဝေဓော နာမ န ဟောတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဣတိ မဂ္ဂဝိမောက္ခေန ဝိမုစ္စန္တဿ သမယော ဝါ အသမယော ဝါ နတ္ထီတိ မဂ္ဂဝိမောက္ခော အသမယဝိမုတ္တိ နာမ။ စတုတ္ထေ နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

ပဌမမဟာနာမသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ မေတ္တာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၅။ ပဉ္စမေ သေသဇနာတိ မေတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ အလာဘိနော။ သမ္ပရိဝတ္တမာနာတိ ဒက္ခိဏေနေဝ ပဿေန အသယိတွာ သဗ္ဗသော ပရိဝတ္တမာနာ။ ကာကစ္ဆမာနာတိ ဃုရုဃုရုပဿာသဝသေန ဝိဿရံ ကရောန္တာ။ သုခံ သုပတီတိ ဧတ္ထ ဒုဝိဓာ သုပနာ သယနေ ပိဋ္ဌိပ္ပသာရဏလက္ခဏာ ကိရိယာမယစိတ္တေဟိ အဝေါကိဏ္ဏဘဝင်္ဂပ္ပဝတ္တိလက္ခဏာ စ။ တတ္ထာယံ ဥဘယတ္ထာပိ သုခမေဝ သုပတိ။ ယသ္မာ သဏိကံ နိပဇ္ဇိတွာ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနိ သမောဓာယ ပါသာဒိကေန အာကာရေန သယတိ၊ နိဒ္ဒေါက္ကမနေပိ ဈာနံ သမာပန္နော ဝိယ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဧဝံ အသုပိတွာ’’တိအာဒိ။

နိဒ္ဒါကာလေ သုခံ အလဘိတွာ ဒုက္ခေန သုတ္တတ္တာ ဧဝ ပဋိဗုဇ္ဈနကာလေ သရီရခေဒေန နိတ္ထုနနံ ဝိဇမ္ဘနံ ဣတော စိတော စ ဝိပရိဝတ္တနဉ္စ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘နိတ္ထုနန္တာ ဝိဇမ္ဘန္တာ သမ္ပရိဝတ္တန္တာ ဒုက္ခံ ပဋိဗုဇ္ဈန္တီ’’တိ။ အယံ ပန သုခေန သုတ္တတ္တာ သရီရခေဒါဘာဝတော နိတ္ထုနနာဒိဝိရဟိတောဝ ပဋိဗုဇ္ဈတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝံ အပ္ပဋိဗုဇ္ဈိတွာ’’တိအာဒိ။ သုခပ္ပဋိဗောဓော စ သရီရဝိကာရာဘာဝေနာတိ အာဟ ‘‘သုခံ နိဗ္ဗိကာရ’’န္တိ။

ဘဒ္ဒကမေဝ သုပိနံ ပဿတီတိ ဣဒံ အနုဘူတပုဗ္ဗဝသေန ဒေဝတူပသံဟာရဝသေန စဿ ဘဒ္ဒကမေဝ သုပိနံ ဟောတိ၊ န ပါပကန္တိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘စေတိယံ ဝန္ဒန္တော ဝိယာ’’တိအာဒိ။ ဓာတုက္ခောဘဟေတုကမ္ပိ စဿ ဗဟုလံ ဘဒ္ဒကမေဝ သိယာ ယေဘုယျေန စိတ္တဇရူပါနုဂုဏတာယ ဥတုအာဟာရဇရူပါနံ။

ဥရေအာမုက္ကမုတ္တာဟာရော ဝိယာတိ ဂီဝါယ ဗန္ဓိတွာ ဥရေ လမ္ဗိတမုတ္တာဟာရော ဝိယာတိ ကေဟိစိ တံ ဧကာဝလိဝသေန ဝုတ္တံ သိယာ၊ အနေကရတနာဝလိသမူဟဘူတော ပန မုတ္တာဟာရော အံသပ္ပဒေသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ကဋိပ္ပဒေသဿ ဟေဋ္ဌာဘာဂါ ပလမ္ဗန္တော ဥရေ အာမုက္ကောယေဝ နာမ ဟောတိ။

ဝိသာခတ္ထေရော ဝိယာတိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၅၈) သော ကိရ ပါဋလိပုတ္တေ ကုဋုမ္ဗိယော အဟောသိ။ သော တတ္ထေဝ ဝသမာနော အဿောသိ ‘‘တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေါ ကိရ စေတိယမာလာလင်္ကတော ကာသာဝပဇ္ဇောတော၊ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနေယေဝေတ္ထ သက္ကာ နိသီဒိတုံ ဝါ နိပဇ္ဇိတုံ ဝါ၊ ဥတုသပ္ပာယံ သေနာသနသပ္ပာယံ ပုဂ္ဂလသပ္ပာယံ ဓမ္မဿဝနသပ္ပာယန္တိ သဗ္ဗမေတ္ထ သုလဘ’’န္တိ။ သော အတ္တနော ဘောဂက္ခန္ဓံ ပုတ္တဒါရဿ နိယျာတေတွာ ဒုဿန္တေ ဗဒ္ဓေန ဧကကဟာပဏေနေဝ ဃရာ နိက္ခမိတွာ သမုဒ္ဒတီရေ နာဝံ ဥဒိက္ခမာနော ဧကံ မာသံ ဝသိ။ သော ဝေါဟာရကုသလတာယ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဘဏ္ဍံ ကိဏိတွာ အသုကသ္မိံ ဝိက္ကိဏန္တော ဓမ္မိကာယ ဝဏိဇ္ဇာယ တေနေဝန္တရမာသေန သဟဿံ အဘိသံဟရိ။ ဣတိ အနုပုဗ္ဗေန မဟာဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစတိ။ သော ပဗ္ဗာဇနတ္ထာယ သီမံ နီတော တံ သဟဿတ္ထဝိကံ ဩဝဋ္ဋိကန္တရေန ဘူမိယံ ပါတေသိ။ ‘‘ကိမေတ’’န္တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘ကဟာပဏသဟဿံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ၊ ‘‘ဥပါသက၊ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ န သက္ကာ ဝိစာရေတုံ၊ ဣဒါနေဝ နံ ဝိစာရေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဝိသာခဿ ပဗ္ဗဇ္ဇဋ္ဌာနံ အာဂတာ မာ ရိတ္တဟတ္ထာ ဂမိံသူ’’တိ မုဉ္စိတွာ သီမာမာဠကေ ဝိက္ကိရိတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥပသမ္ပန္နော။ သော ပဉ္စဝဿော ဟုတွာ ဒွေမာတိကာ ပဂုဏာ ကတွာ အတ္တနော သပ္ပာယံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဧကေကသ္မိံ ဝိဟာရေ စတ္တာရော စတ္တာရော မာသေ သမပဝတ္တဝါသံ ဝသမာနော စရိ။ ဧဝံ စရမာနော –

‘‘ဝနန္တရေ ဌိတော ထေရော၊ ဝိသာခေါ ဂဇ္ဇမာနကော၊

အတ္တနော ဂုဏမေသန္တော၊ ဣမမတ္ထံ အဘာသထ။

‘‘ယာဝတာ ဥပသမ္ပန္နော၊ ယာဝတာ ဣဓ မာဂတော၊

ဧတ္ထန္တရေ ခလိတံ နတ္ထိ၊ အဟော လာဘော တေ မာရိသာ’’တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၅၈)၊

သော စိတ္တလပဗ္ဗတဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တော ဒွေဓာပထံ ပတွာ ‘‘အယံ နု ခေါ မဂ္ဂေါ၊ ဥဒါဟု အယ’’န္တိ စိန္တယန္တော အဋ္ဌာသိ။ အထဿ ပဗ္ဗတေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ‘‘ဧသော မဂ္ဂေါ’’တိ ဒဿေတိ။ သော စိတ္တလပဗ္ဗတဝိဟာရံ ဂန္တွာ တတ္ထ စတ္တာရော မာသေ ဝသိတွာ ‘‘ပစ္စူသေ ဂမိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ နိပဇ္ဇိ။ စင်္ကမသီသေ မဏိလရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ သောပါနဖလကေ နိသီဒိတွာ ပရောဒိ။ ထေရော ‘‘ကော ဧသော’’တိ အာဟ။ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ မဏိလိယာတိ။ ကိဿ ရောဒသီတိ? တုမှာကံ ဂမနံ ပဋိစ္စာတိ။ မယိ ဣဓ ဝသန္တေ တုမှာကံ ကော ဂုဏောတိ? တုမှေသု၊ ဘန္တေ၊ ဣဓ ဝသန္တေသု အမနုဿာ အညမညံ မေတ္တံ ပဋိလဘန္တိ၊ တေ ဒါနိ တုမှေသု ဂတေသု ကလဟံ ကရိဿန္တိ၊ ဒုဋ္ဌုလ္လမ္ပိ ကထယိဿန္တီတိ။ ထေရော ‘‘သစေ မယိ ဣဓ ဝသန္တေ တုမှာကံ ဖာသုဝိဟာရော ဟောတိ၊ သုန္ဒရ’’န္တိ ဝတွာ အညေပိ စတ္တာရော မာသေ တတ္ထေဝ ဝသိတွာ ပုန တထေဝ ဂမနစိတ္တံ ဥပ္ပာဒေသိ။ ဒေဝတာပိ ပုန တထေဝ ပရောဒိ။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ထေရော တတ္ထေဝ ဝသိတွာ တတ္ထေဝ ပရိနိဗ္ဗာယီတိ။ ဧဝံ ဓမတ္တာဝိဟာရီ ဘိက္ခု အမနုဿာနံ ပိယော ဟောတိ။

ဗလဝပိယစိတ္တတာယာတိ ဣမိနာ ဗလဝပိယစိတ္တတာမတ္တေနပိ သတ္ထံ န ကမတိ၊ ပဂေဝ မေတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာတိ ဒဿေတိ။ ခိပ္ပမေဝ စိတ္တံ သမာဓိယတိ၊ ကေနစိ ပရိပန္ထေန ပရိဟီနဇ္ဈာနဿ ဗျာပါဒဿ ဒူရသမုဿာရိတဘာဝတော ခိပ္ပမေဝ သမာဓိယတိ၊ ‘‘အာသဝါနံ ခယာယာ’’တိ ကေစိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ဣတော အညကမ္မဋ္ဌာနဝသေန အဓိဂတဇ္ဈာနာနမ္ပိ သုခသုပနာဒယော အာနိသံသာ လဗ္ဘန္တိ။ ယထာဟ –

‘‘သုခံ သုပန္တိ မုနယော၊ အဇ္ဈတ္တံ သုသမာဟိတာ၊

သုပ္ပဗုဒ္ဓံ ပဗုဇ္ဈန္တိ၊ သဒါ ဂေါတမသာဝကာ’’တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ မဟာဋီ။ ၁။၂၅၈)၊ စ အာဒိ –

တထာပိမေ အာနိသံသာ ဗြဟ္မဝိဟာရလာဘိနော အနဝသေသာ လဗ္ဘန္တိ ဗျာပါဒါဒီနံ ဥဇုဝိပစ္စနီကဘာဝတော ဗြဟ္မဝိဟာရာနံ။ တေနေဝါဟ ‘‘နိဿရဏံ ဟေတံ၊ အာဝုသော၊ ဗျာပါဒဿ၊ ယဒိဒံ မေတ္တာစေတောဝိမုတ္တီ’’တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၂၆၊ အ။ နိ။ ၆။၁၃)။ ဗျာပါဒါဒိဝသေန စ သတ္တာနံ ဒုက္ခသုပနာဒယောတိ တပ္ပဋိပက္ခဘူတေသု ဗြဟ္မဝိဟာရေသု သိဒ္ဓေသု သုခသုပနာဒယော ဟတ္ထဂတာ ဧဝ ဟောန္တီတိ။

မေတ္တာသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ အဋ္ဌကနာဂရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၆။ ဆဋ္ဌေ ဗေလုဝဂါမကေတိ ဝေသာလိယာ ဒက္ခိဏပဿေ အဝိဒူရေ ဗေလုဝဂါမကော နာမ အတ္ထိ၊ တံ ဂေါစရဂါမံ ကတွာတိ အတ္ထော။ သာရပ္ပတ္တကုလဂဏနာယာတိ မဟာသာရမဟပ္ပတ္တကုလဂဏနာယ။ ဒသမေ ဌာနေတိ အညေ အညေတိ ဒသဂဏနဋ္ဌာနေ။ အဋ္ဌကနဂရေ ဇာတော ဘဝေါတိ အဋ္ဌကနာဂရော။ ကုက္ကုဋာရာမောတိ ပါဋလိပုတ္တေ ကုက္ကုဋာရာမော၊ န ကောသမ္ဗိယံ။

ပကတတ္ထပ္ပဋိနိဒ္ဒေသော တ-သဒ္ဒေါတိ တဿ ‘‘ဘဂဝတာ’’တိအာဒီဟိ ပဒေဟိ သမာနာဓိကရဏဘာဝေန ဝုတ္တဿ ယေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဘာဝေန ဘဂဝါ ပကတော အဓိဂတော သုပါကဋော စ၊ တံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဘာဝံ သဒ္ဓိံ အာဂမနီယပဋိပဒါယ အတ္ထဘာဝေနေဝ ဒဿေန္တော ‘‘ယော သော…ပေ… အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ အာဟ။ သတိပိ ဉာဏဒဿနသဒ္ဒါနံ ဣဓ ပညာဝေဝစနဘာဝေ တေန တေန ဝိသေသေန နေသံ ဝိသယဝိသေသေ ပဝတ္တိဒဿနတ္ထံ အသာဓာရဏဉာဏဝိသေသဝသေန၊ ဝိဇ္ဇာတ္တယဝသေန၊ ဝိဇ္ဇာဘိညာနာဝရဏဝသေန၊ သဗ္ဗညုတညာဏမံသစက္ခုဝသေန ပဋိဝေဓဒေသနာဉာဏဝသေန စ တဒတ္ထံ ယောဇေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘တေသံ တေသ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာသယာနုသယံ ဇာနတာ အာသယာနုသယဉာဏေန၊ သဗ္ဗဉေယျဓမ္မံ ပဿတာ သဗ္ဗညုတာနာဝရဏဉာဏေဟိ။ ပုဗ္ဗေနိဝါသာဒီဟီတိ ပုဗ္ဗေနိဝါသာသဝက္ခယဉာဏေဟိ။ ပဋိဝေဓပညာယာတိ အရိယမဂ္ဂပညာယ။ ဒေသနာပညာယ ပဿတာတိ ဒေသေတဗ္ဗဓမ္မာနံ ဒေသေတဗ္ဗပ္ပကာရံ ဗောဓနေယျပုဂ္ဂလာနဉ္စ အာသယာနုသယစရိတာဓိမုတ္တိအာဒိဘေဒံ ဓမ္မံ ဒေသနာပညာယ ယာထာဝတော ပဿတာ။ အရီနန္တိ ကိလေသာရီနံ၊ ပဉ္စဝိဓမာရာနံ ဝါ သာသနဿ ဝါ ပစ္စတ္ထိကာနံ အညတိတ္ထိယာနံ။ တေသံ ပန ဟနနံ ပါဋိဟာရိယေဟိ အဘိဘဝနံ အပ္ပဋိဘာနတာကရဏံ အဇ္ဈုပေက္ခဏဉ္စ။ ကေသိဝိနယသုတ္တဉ္စေတ္ထ နိဒဿနံ။ တထာ ဌာနာဋ္ဌာနာဒီနိ ဇာနတာ။ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဿတာ။ သဝါသနာနမာသဝါနံ ခီဏတ္တာ အရဟတာ။ အဘိညေယျာဒိဘေဒေ ဓမ္မေ အဘိညေယျာဒိတော အဝိပရီတာဝဗောဓတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန။

အထ ဝါ တီသု ကာလေသု အပ္ပဋိဟတဉာဏတာယ ဇာနတာ။ ကာယကမ္မာဒိဝသေန တိဏ္ဏမ္ပိ ကမ္မာနံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိတော နိသမ္မကာရိတာယ ပဿတာ။ ဒဝါဒီနမ္ပိ အဘာဝသာဓိကာယ ပဟာနသမ္ပဒါယ အရဟတာ။ ဆန္ဒာဒီနံ အဟာနိဟေတုဘူတာယ အက္ခယပဋိဘာနသာဓိကာယ သဗ္ဗညုတာယ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေနာတိ ဧဝံ ဒသဗလအဋ္ဌာရသအာဝေဏိကဗုဒ္ဓဓမ္မဝသေနပိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

အဘိသင်္ခတန္တိ အတ္တနော ပစ္စယေဟိ အဘိသမ္မုခဘာဝေန သမေစ္စ သမ္ဘုယျ ကတံ။ သွာဿ ကတဘာဝေါ ဥပ္ပာဒနေန ဝေဒိတဗ္ဗော၊ န ဥပ္ပန္နဿ ပဋိသင်္ခရဏေနာတိ အာဟ ‘‘ဥပ္ပာဒိတ’’န္တိ။ တေ စဿ ပစ္စယာ စေတနာပဓာနာတိ ဒဿေတုံ ပါဠိယံ ‘‘အဘိသင်္ခတံ အဘိသဉ္စေတယိတ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ‘‘စေတယိတံ ကပ္ပယိတ’’န္တိ အတ္ထမာဟ။ အဘိသင်္ခတံ အဘိသဉ္စေတယိတန္တိ စ ဈာနဿ ပါတုဘာဝဒဿနမုခေန ဝိဒ္ဓံသနဘာဝံ ဥလ္လိင်္ဂေတိ။ ယဉှိ အဟုတွာ သမ္ဘဝတိ၊ တံ ဟုတွာ ပဋိဝေတိ။ တေနာဟ ပါဠိယံ ‘‘ယံ ခေါ ပနာ’’တိအာဒိ။ သမထဝိပဿနာဓမ္မေ ဌိတောတိ ဧတ္ထ သမထဓမ္မေ ဌိတတ္တာ သမာဟိတော ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အနိစ္စာနုပဿနာဒီဟိ နိစ္စသညာဒယော ပဇဟန္တော အနုက္ကမေန တံ အနုလောမဉာဏံ ပါပေတာ ဟုတွာ ဝိပဿန္နာဓမ္မေ ဌိတော။ သမထဝိပဿနာသင်္ခါတေသု ဓမ္မေသု ရဉ္ဇနဋ္ဌေန ရာဂေါ။ နန္ဒနဋ္ဌေန နန္ဒီ။ တတ္ထ သုခုမာ အပေက္ခာ ဝုတ္တာ။ ယာ နိကန္တီတိ ဝုစ္စတိ။

ဧဝံ သန္တေတိ ဧဝံ ယထာရုတဝသေနေဝ ဣမဿ သုတ္တပဒဿ အတ္ထေ ဂဟေတဗ္ဗေ သတိ။ သမထဝိပဿနာသု ဆန္ဒရာဂေါ ကတ္တဗ္ဗောတိ အနာဂါမိဖလံ အနိဗ္ဗတ္တေတွာ တဒတ္ထာယ သမထဝိပဿနာပိ အနိဗ္ဗတ္တေတွာ ကေဝလံ တတ္ထ ဆန္ဒရာဂေါ ကတ္တဗ္ဗော ဘဝိဿတိ။ ကသ္မာ? တေသု သမထဝိပဿနာသင်္ခါတေသု ဓမ္မေသု ဆန္ဒရာဂမတ္တေန အနာဂါမိနာ လဒ္ဓဗ္ဗဿ အလဒ္ဓအနာဂါမိဖလေနပိ လဒ္ဓဗ္ဗတ္တာ။ တထာ သတိ တေန အနာဂါမိဖလမ္ပိ လဒ္ဓဗ္ဗမေဝ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘အနာဂါမိဖလံ ပဋိလဒ္ဓံ ဘဝိဿတီ’’တိ။ သဘာဝတော ရသိတဗ္ဗတ္တာ အဝိပရီတော အတ္ထော ဧဝ အတ္ထရသော။

အညာပိ ကာစိ သုဂတိယောတိ ဝိနိပါတိကေ သန္ဓာယာဟ။ အညာပိ ကာစိ ဒုဂ္ဂတိယောတိ အသုရကာယမာဟ။

အပ္ပံ ယာစိတေန ဗဟုံ ဒေန္တေန ဥဠာရပုရိသေန ဝိယ ဧကံ ဓမ္မံ ပုစ္ဆိတေန ‘‘အယမ္ပိ ဧကဓမ္မော’’တိ ကထိတတ္တာ ဧကာဒသပိ ဓမ္မာ ပုစ္ဆာဝသေန ဧကဓမ္မော နာမ ဇာတော ပစ္စေကံ ဝါကျပရိသမာပနဉာယေန။ ပုစ္ဆာဝသေနာတိ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ၊ ဘန္တေ အာနန္ဒ၊ တေန…ပေ… သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဧကဓမ္မော သမ္မဒက္ခာတော’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တပုစ္ဆာဝသေန။ အမတုပ္ပတ္တိအတ္ထေနာတိ အမတဘာဝဿ ဥပ္ပတ္တိဟေတုတာယ၊ သဗ္ဗာနိပိ ကမ္မဋ္ဌာနာနိ ဧကရသာပိ အမတာဓိဂမဿ ပဋိပတ္တိယာတိ အတ္ထော။ ဧဝမေတ္ထ အဂ္ဂဖလဘူမိ အနာဂါမိဖလဘူမီတိ ဒွေဝ ဘူမိယော သရူပတော အာဂတာ၊ နာနန္တရိယတာယ ပန ဟေဋ္ဌိမာပိ ဒွေ ဘူမိယော အတ္ထတော အာဂတာ ဧဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ။ ပဉ္စ သတာနိ အဂ္ဃော ဧတဿာတိ ပဉ္စသတံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

အဋ္ဌကနာဂရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဂေါပါလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၇။ သတ္တမေ တိဿော ကထာတိ တိဿော အဋ္ဌကထာ၊ တိဝိဓာ သုတ္တဿ အတ္ထဝဏ္ဏနာတိ အတ္ထော။ ဧကေကံ ပဒံ နာဠံ မူလံ ဧတိဿာတိ ဧဝံသညိတာ ဧကနာဠိကာ။ ဧကေကံ ဝါ ပဒံ နာဠံ အတ္ထနိဂ္ဂမနမဂ္ဂေါ ဧတိဿာတိ ဧကနာဠိကာ။ တေနာဟ ‘‘ဧကေကဿ ပဒဿ အတ္ထကထန’’န္တိ။ စတ္တာရော အံသာ ဘာဂါ အတ္ထသလ္လက္ခဏူပါယာ ဧတိဿာတိ စတုရဿာ။ တေနာဟ ‘‘စတုက္ကံ ဗန္ဓိတွာ ကထန’’န္တိ။ နိယမတော နိသိန္နဿ အာရဒ္ဓဿ ဝတ္တော သံဝတ္တော ဧတိဿာ အတ္ထီတိ နိသိန္နဝတ္တိကာ၊ ယထာရဒ္ဓဿ အတ္ထဿ ဝိသုံ ဝိသုံ ပရိယောသာပိကာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ပဏ္ဍိတဂေါပါလကံ ဒဿေတွာ’’တိအာဒိ။ ဧကေကဿပိ ပဒဿ ပိဏ္ဍတ္ထဒဿနဝသေန ဗဟူနံ ပဒါနံ ဧကဇ္ဈံ အတ္ထံ အကထေတွာ ဧကမေကဿ ပဒဿ အတ္ထဝဏ္ဏနာ အယံ သဗ္ဗတ္ထ လဗ္ဘတိ။ စတုက္ကံ ဗန္ဓိတွာတိ ကဏှပက္ခေ ဥပမောပမေယျဒွယံ၊ တထာ သုက္ကပက္ခေတိ ဣဒံ စတုက္ကံ ယောဇေတွာ။ အယံ ဧဒိသေသု ဧဝ သုတ္တေသု လဗ္ဘတိ။ ပရိယောသာနဂမနန္တိ ကေစိ တာဝ အာဟု ‘‘ကဏှပက္ခေ ဥပမံ ဒဿေတွာ ဥပမာ စ နာမ ယာဝဒေဝ ဥပမေယျသမ္ပဋိပါဒနတ္ထာတိ ဥပမေယျတ္ထံ အာဟရိတွာ သံကိလေသပက္ခနိဒ္ဒေသော စ ဝေါဒါနပက္ခဝိဘာဝနတ္ထာယာတိ သုက္ကပက္ခမ္ပိ ဥပမောပမေယျဝိဘာဂေန အာဟရိတွာ သုတ္တတ္ထဿ ပရိယောသာပနံ။ ကဏှပက္ခေ ဥပမေယျံ ဒဿေတွာ ပရိယောသာနဂမနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော’’တိ။ အပရေ ပန ‘‘ကဏှပက္ခေ၊ သုက္ကပက္ခေ စ တံတံဥပမူပမေယျတ္ထာနံ ဝိသုံ ဝိသုံ ပရိယောသာပေတွာဝ ကထနံ ပရိယောသာနဂမန’’န္တိ ဝဒန္တိ။ အယန္တိ နိသိန္နဝတ္တိကာ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ ဂေါပါလကသုတ္တေ။ သဗ္ဗာစရိယာနံ အာစိဏ္ဏာတိ သဗ္ဗေဟိပိ ပုဗ္ဗာစရိယေဟိ အာစရိတာ သံဝဏ္ဏိတာ၊ တထာ စေဝ ပါဠိ ပဝတ္တာတိ။

အင်္ဂီယန္တိ အဝယဝဘာဝေန ဉာယန္တီတိ အင်္ဂါနိ၊ ကောဋ္ဌာသာ။ တာနိ ပနေတ္ထ ယသ္မာ သာဝဇ္ဇသဘာဝါနိ၊ တသ္မာ အာဟ ‘‘အင်္ဂေဟီတိ အဂုဏကောဋ္ဌာသေဟီ’’တိ။ ဂေါမဏ္ဍလန္တိ ဂေါသမူဟံ။ ပရိဟရိတုန္တိ ရက္ခိတုံ။ တံ ပန ပရိဟရဏံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဝိစရဏန္တိ အာဟ ‘‘ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဝိစရိတု’’န္တိ။ ဝဍ္ဎိန္တိ ဂုန္နံ ဗဟုဘာဝံ ဗဟုဂေါရသတာသင်္ခါတံ ပရိဝုဒ္ဓိံ။ ‘‘ဧတ္တကမိဒ’’န္တိ ရူပီယတီတိ ရူပံ၊ ပရိမာဏပရိစ္ဆေဒေါပိ သရီရရူပမ္ပီတိ အာဟ ‘‘ဂဏနတော ဝါ ဝဏ္ဏတော ဝါ’’တိ။ န ပရိယေသတိ ဝိနဋ္ဌဘာဝဿေဝ အဇာနနတော။ နီလာတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော။ တေန သေတသဗလာဒိဝဏ္ဏံ သင်္ဂဏှာတိ။

ဓနုသတ္တိသူလာဒီတိ ဧတ္ထ ဣဿာသာစရိယာနံ ဂါဝီသု ကတံ ဓနုလက္ခဏံ။ ကုမာရဘတ္တိဂဏာနံ ဂါဝီသု ကတံ သတ္တိလက္ခဏံ။ ဣဿရဘတ္တိဂဏာနံ ဂါဝီသု ကတံ သူလလက္ခဏန္တိ ယောဇနာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ရာမဝါသုဒေဝဂဏာဒီနံ ဂါဝီသု ကတံ ဖရသုစက္ကာဒိလက္ခဏံ သင်္ဂဏှာတိ။

နီလမက္ခိကာတိ ပိင်္ဂလမက္ခိကာ၊ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာ ဧဝ ဝါ။ သဋတိ ရုဇတိ ဧတာယာတိ သာဋိကာ၊ သံဝဍ္ဎာ သာဋိကာ အာသာဋိကာ။ တေနာဟ ‘‘ဝဍ္ဎန္တီ’’တိအာဒိ။ ဟာရေတာတိ အပနေတာ။

ဝါကေနာတိ ဝါကပဋ္ဋေန။ စီရကေနာတိ ပိလောတိကေန။ အန္တောဝဿေတိ ဝဿကာလဿ အဗ္ဘန္တရေ။ နိဂ္ဂါဟန္တိ သုသုမာရာဒိဂ္ဂါဟရဟိတံ။ ပီတန္တိ ပါနီယဿ ပီတဘာဝံ။ သီဟဗျဂ္ဃာဒိပရိဿယေန သာသင်္ကော သပ္ပဋိဘယော။

ပဉ္စ အဟာနိ ဧကဿာတိ ပဉ္စာဟိကော၊ သော ဧဝ ဝါရောတိ၊ ပဉ္စာဟိကဝါရော။ ဧဝံ သတ္တာဟိကဝါရောပိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ စိဏ္ဏဋ္ဌာနန္တိ စရိတဋ္ဌာနံ ဂေါစရဂ္ဂဟိတဋ္ဌာနံ။

ပိတိဋ္ဌာနန္တိ ပိတရာ ကာတဗ္ဗဋ္ဌာနံ၊ ပိတရာ ကာတဗ္ဗကိစ္စန္တိ အတ္ထော။ ယထာရုစိံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တီတိ ဂုန္နံ ရုစိအနုရူပံ ဂေါစရဘူမိံ ဝါ နဒိပါရံ ဝါ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဂေါဘတ္တန္တိ ကပ္ပာသဋ္ဌိကာဒိမိဿံ ဂေါဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ ဘတ္တံ။ ဘတ္တဂ္ဂဟဏေနေဝ ယာဂုပိ သင်္ဂဟိတာ။

ဒွီဟာကာရေဟီတိ ဝုတ္တံ အာကာရဒွယံ ဒဿေတုံ ‘‘ဂဏနတော ဝါ သမုဋ္ဌာနတော ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ပါဠိယံ အာဂတာတိ ‘‘ဥပစယော သန္တတီ’’တိ ဇာတိံ ဒွိဓာ ဘိန္ဒိတွာ ဟဒယဝတ္ထုံ အဂ္ဂဟေတွာ ဒသာယတနာနိ ပဉ္စဒသ သုခုမရူပါနီတိ ဧဝံ ရူပကဏ္ဍပါဠိယံ (ဓ။ သ။ ၆၆၆) အာဂတာ။ ပဉ္စဝီသတိ ရူပကောဋ္ဌာသာတိ သလက္ခဏတော အညမညသင်္ကရာဘာဝတော ရူပဘာဂါ။ ရူပကောဋ္ဌာသာတိ ဝါ ဝိသုံ ဝိသုံ အပ္ပဝတ္တိတွာ ကလာပဘာဝေနေဝ ပဝတ္တနတော ရူပကလာပါ။ ကောဋ္ဌာသာတိ စ အံသာ အဝယဝါတိ အတ္ထော။ ကောဋ္ဌန္တိ ဝါ သရီရံ၊ တဿ အံသာ ကေသာဒယော ကောဋ္ဌာသာတိ အညေပိ အဝယဝါ ကောဋ္ဌာသာ ဝိယ ကောဋ္ဌာသာ။

သေယျထာပီတိအာဒိ ဥပမာသံသန္ဒနံ။ တတ္ထ ရူပံ ပရိဂ္ဂဟေတွာတိ ယထာဝုတ္တံ ရူပံ သလက္ခဏတော ဉာဏေန ပရိဂ္ဂဏှိတွာ။ အရူပံ ဝဝတ္ထပေတွာတိ တံ ရူပံ နိဿာယ အာရမ္မဏဉ္စ ကတွာ ပဝတ္တမာနေ ဝေဒနာဒိကေ စတ္တာရော ခန္ဓေ အရူပန္တိ ဝဝတ္ထပေတွာ။ ရူပါရူပံ ပရိဂ္ဂဟေတွာတိ ပုန တတ္ထ ယံ ရူပ္ပနလက္ခဏံ၊ တံ ရူပံ။ တဒညံ အရူပံ။ ဥဘယဝိနိမုတ္တံ ကိဉ္စိ နတ္ထိ အတ္တာ ဝါ အတ္တနိယံ ဝါတိ ဧဝံ ရူပါရူပံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ။ တဒုဘယဉ္စ အဝိဇ္ဇာဒိနာ ပစ္စယေန သပစ္စယန္တိ ပစ္စယံ သလ္လက္ခေတွာ၊ အနိစ္စတာဒိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ ယော ကလာပသမ္မသနာဒိက္ကမေန ကမ္မဋ္ဌာနံ မတ္ထကံ ပါပေတုံ န သက္ကောတိ၊ သော န ဝဍ္ဎတီတိ ယောဇနာ။

ဧတ္တကံ ရူပံ ဧကသမုဋ္ဌာနန္တိ စက္ခာယတနံ၊ သောတာယတနံ၊ ဃာနာယတနံ၊ ဇိဝှာယတနံ၊ ကာယာယတနံ၊ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ၊ ပုရိသိန္ဒြိယံ၊ ဇီဝိတိန္ဒြိယန္တိ အဋ္ဌဝိဓံ ကမ္မဝသေန၊ ကာယဝိညတ္တိ၊ ဝစီဝိညတ္တီတိ ဣဒံ ဒွယံ စိတ္တဝသေနာတိ ဧတ္တကံ ရူပံ ဧကသမုဋ္ဌာနံ။ သဒ္ဒါယတနမေကံ ဥတုစိတ္တဝသေန ဒွိသမုဋ္ဌာနံ။ ရူပဿ လဟုတာ၊ မုဒုတာ၊ ကမ္မညတာတိ ဧတ္တကံ ရူပံ ဥတုစိတ္တာဟာရဝသေန တိသမုဋ္ဌာနံ။ ရူပါယတနံ၊ ဂန္ဓာယတနံ၊ ရသာယတနံ၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနံ၊ အာကာသဓာတု၊ အာပေါဓာတု၊ ကဗဠီကာရော အာဟာရောတိ ဧတ္တကံ ရူပံ ဥတုစိတ္တာဟာရကမ္မဝသေန စတုသမုဋ္ဌာနံ။ ဥပစယော၊ သန္တတိ၊ ဇရတာ၊ ရူပဿ အနိစ္စတာတိ ဧတ္တကံ ရူပံ န ကုတောစိ သမုဋ္ဌာတီတိ န ဇာနာတိ။ သမုဋ္ဌာနတော ရူပံ အဇာနန္တောတိအာဒီသု ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ဂဏနတော ရူပံ အဇာနန္တော’’တိအာဒီသု ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကမ္မလက္ခဏောတိ အတ္တနာ ကတံ ဒုစ္စရိတကမ္မံ လက္ခဏံ ဧတဿာတိ ကမ္မလက္ခဏော၊ ဗာလော။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာလဿ ဗာလလက္ခဏာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? ဒုစ္စိန္တိတစိန္တီ ဟောတိ၊ ဒုဗ္ဘာသိတဘာသီ၊ ဒုက္ကဋကမ္မကာရီ ။ ဣမာနိ ခေါ…ပေ… လက္ခဏာနီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၄၆၊ အ။ နိ။ ၃။၃)။ အတ္တနာ ကတံ သုစရိတကမ္မံ လက္ခဏံ ဧတဿာတိ ကမ္မလက္ခဏော၊ ပဏ္ဍိတော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏ္ဍိတဿ ပဏ္ဍိတလက္ခဏာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? သုစိန္တိတစိန္တီ ဟောတိ၊ သုဘာသိတဘာသီ၊ သုကတကမ္မကာရီ။ ဣမာနိ ခေါ…ပေ… ပဏ္ဍိတလက္ခဏာနီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၅၃၊ အ။ နိ။ ၃။၃)။ တေနာဟ ‘‘ကုသလာကုသလကမ္မံ ပဏ္ဍိတဗာလလက္ခဏ’’န္တိ။

ဗာလေ ဝဇ္ဇေတွာ ပဏ္ဍိတေ န သေဝတီတိ ယံ ဗာလပုဂ္ဂလေ ဝဇ္ဇေတွာ ပဏ္ဍိတသေဝနံ အတ္ထကာမေန ကာတဗ္ဗံ၊ တံ န ကရောတိ။ တထာဘူတဿ စ အယမာဒီနဝေါတိ ဒဿေတုံ ပုန ‘‘ဗာလေ ဝဇ္ဇေတွာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယံ ဘဂဝတာ ‘‘ဣဒံ ဝေါ ကပ္ပတီ’’တိ အနုညာတံ၊ တဒနုလောမဉ္စေ၊ တံ ကပ္ပိယံ။ ယံ ‘‘ဣဒံ ဝေါ န ကပ္ပတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ တဒနုလောမဉ္စေ၊ တံ အကပ္ပိယံ။ ယံ ကောသလ္လသမ္ဘူတံ၊ တံ ကုသလံ၊ တပ္ပဋိပက္ခံ အကုသလံ။ တဒေဝ သာဝဇ္ဇံ၊ ကုသလံ အနဝဇ္ဇံ။ အာပတ္တိတော အာဒိတော ဒွေ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ ဂရုကံ၊ တဒညံ လဟုကံ။ ဓမ္မတော မဟာသာဝဇ္ဇံ ဂရုကံ၊ အပ္ပသာဝဇ္ဇံ လဟုကံ။ သပ္ပဋိကာရံ သတေကိစ္ဆံ၊ အပ္ပဋိကာရံ အတေကိစ္ဆံ။ ဓမ္မတာနုဂတံ ကာရဏံ၊ ဣတရံ အကာရဏံ။ တံ အဇာနန္တောတိ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ၊ ဂရုက-လဟုကံ၊ သတေကိစ္ဆာတေကိစ္ဆံ အဇာနန္တော သုဝိသုဒ္ဓံ ကတွာ သီလံ ရက္ခိတုံ န သက္ကောတိ။ ကုသလာကုသလံ၊ သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇံ၊ ကာရဏာကာရဏံ အဇာနန္တော ခန္ဓာဒီသု အကုသလတာယ ရူပါရူပပရိဂ္ဂဟမ္ပိ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ ကုတော တဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝဍ္ဎနာ။ တေနာဟ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝဍ္ဎေတုံ န သက္ကောတီ’’တိ။

ဂေါဝဏသဒိသေ အတ္တဘာဝေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ တတ္ထ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိဟေတုတော မိစ္ဆာဝိတက္ကာ အာသာဋိကာ ဝိယာတိ အာသာဋိကာတိ အာဟ ‘‘အကုသလဝိတက္ကံ အာသာဋိကံ အဟာရေတွာ’’တိ။

‘‘ဂဏ္ဍောတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စန္နေတံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ အဓိဝစန’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၄။၁၀၃၊ အ။ နိ။ ၈။၅၆၊ ၉။၁၅) ဝစနတော ဆဟိ ဝဏမုခေဟိ ဝိဿန္ဒမာနယူသော ဂဏ္ဍော ဝိယ ပိလောတိကာခဏ္ဍေန ဆဒွါရေဟိ ဝိဿန္ဒမာနကိလေသာသုစိ အတ္တဘာဝဝဏော သတိသံဝရေန ပိဒဟိတဗ္ဗော၊ အယံ ပန ဧဝံ န ကရောတီတိ အာဟ ‘‘ယထာ သော ဂေါပါလကော ဝဏံ န ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ ဧဝံ သံဝရံ န သမ္ပာဒေတီ’’တိ။

ယထာ ဓူမော ဣန္ဓနံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော သဏှော သုခုမော၊ တံ တံ ဝိဝရံ အနုပဝိဿ ဗျာပေန္တော သတ္တာနံ ဍံသမကသာဒိပရိဿယံ ဝိနောဒေတိ၊ အဂ္ဂိဇာလာသမုဋ္ဌာနဿ ပုဗ္ဗင်္ဂမော ဟောတိ၊ ဧဝံ ဓမ္မဒေသနာဉာဏဿ ဣန္ဓနဘူတံ ရူပါရူပဓမ္မဇာတံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ သဏှာ သုခုမာ တံ တံ ခန္ဓန္တရံ အာယတနန္တရဉ္စ အနုပဝိဿ ဗျာပေတိ၊ သတ္တာနံ မိစ္ဆာဝိတက္ကာဒိပရိဿယံ ဝိနောဒေတိ၊ ဉာဏဂ္ဂိဇာလာသမုဋ္ဌာပနဿ ပုဗ္ဗင်္ဂမော ဟောတိ၊ တသ္မာ ဓူမော ဝိယာတိ ဓူမောတိ အာဟ ‘‘ဂေါပါလကော ဓူမံ ဝိယ ဓမ္မဒေသနာဓူမံ န ကရောတီ’’တိ။ အတ္တနော သန္တိကံ ဥပဂန္တွာ နိသိန္နဿ ကာတဗ္ဗာ တဒနုစ္ဆဝိကာ ဓမ္မကထာ ဥပနိသိန္နကကထာ။ ကတဿ ဒါနာဒိပုညဿ အနုမောဒနကထာ အနုမောဒနာ။ တတောတိ ဓမ္မကထာဒီနံ အကရဏတော။ ‘‘ဗဟုဿုတော ဂုဏဝါတိ န ဇာနန္တီ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ? နနု အတ္တနော ဇာနာပနတ္ထံ ဓမ္မကထာဒိ န ကာတဗ္ဗမေဝါတိ? သစ္စံ န ကာတဗ္ဗမေဝ၊ သုဒ္ဓါသယေန ပန ဓမ္မေ ကထိတေ တဿ ဂုဏဇာနနံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘နာဘာသမာနံ ဇာနန္တိ၊ မိဿံ ဗာလေဟိ ပဏ္ဍိတံ၊

ဘာသယေ ဇောတယေ ဓမ္မံ၊ ပဂ္ဂဏှေ ဣသိနံ ဓဇ’’န္တိ။

တရန္တိ ဩတရန္တိ ဧတ္ထာတိ တိတ္ထံ၊ နဒိတဠာကာဒီနံ နဟာနပါနာဒိအတ္ထံ ဩတရဏဋ္ဌာနံ။ ယထာ ပန တံ ဥဒကေန ဩတိဏ္ဏသတ္တာနံ သရီရမလံ ပဝါဟေတိ၊ ပရိဿမံ ဝိနောဒေတိ၊ ဝိသုဒ္ဓိံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဧဝံ ဗဟုဿုတာ အတ္တနော သမီပံ ဩတိဏ္ဏသတ္တာနံ ဓမ္မောဒကေန စိတ္တမလံ ပဝါဟေန္တိ၊ ပရိဿမံ ဝိနောဒေန္တိ၊ ဝိသုဒ္ဓိံ ဥပ္ပာဒေန္တိ၊ တသ္မာ တေ တိတ္ထံ ဝိယာတိ တိတ္ထံ။ တေနာဟ ‘‘တိတ္ထဘူတေ ဗဟုဿုတဘိက္ခူ’’တိ။ ဗျဉ္ဇနံ ကထံ ရောပေတဗ္ဗန္တိ၊ ဘန္တေ၊ ဣဒံ ဗျဉ္ဇနံ အယံ သဒ္ဒေါ ကထံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ရောပေတဗ္ဗော၊ ကေန ပကာရေန ဣမဿ အတ္ထဿ ဝါစကော ဇာတော။ ‘‘နိရူပေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝါ ပါဌော၊ နိရူပေတဗ္ဗံ အယံ သဘာဝနိရုတ္တိ ကထမေတ္ထ နိရူဠှာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣမဿ ဘာသိတဿ ကော အတ္ထောတိ သဒ္ဒတ္ထံ ပုစ္ဆတိ။ ဣမသ္မိံ ဌာနေတိ ဣမသ္မိံ ပါဠိပ္ပဒေသေ။ ပါဠိ ကိံ ဝဒတီတိ ဘာဝတ္ထံ ပုစ္ဆတိ။ အတ္ထော ကိံ ဒီပေတီတိ ဘာဝတ္ထံ ဝါ? သင်္ကေတတ္ထံ ဝါ။ န ပရိပုစ္ဆတီတိ ဝိမတိစ္ဆေဒနပုစ္ဆာဝသေန သဗ္ဗသော ပုစ္ဆံ န ကရောတိ။ န ပရိပဉှတီတိ ပရိ ပရိ အတ္တနော ဉာတုံ ဣစ္ဆံ န အာစိက္ခတိ၊ န ဝိဘာဝေတိ။ တေနာဟ ‘‘န ဇာနာပေတီ’’တိ။ တေတိ ဗဟုဿုတဘိက္ခူ။ ဝိဝရဏံ နာမ အတ္ထဿ ဝိဘဇိတွာ ကထနန္တိ အာဟ ‘‘ဘာဇေတွာ န ဒေသေန္တီ’’တိ။ အနုတ္တာနီကတန္တိ ဉာဏေန အပါကဋီကတံ ဂုယှံ ပဋိစ္ဆန္နံ။ န ဥတ္တာနိံ ကရောန္တီတိ သိနေရုပါဒမူလေ ဝါလိကံ ဥဒ္ဓရန္တော ဝိယ ပထဝီသန္ဓာရောဒကံ ဝိဝရိတွာ ဒဿေန္တော ဝိယ စ ဥတ္တာနံ န ကရောန္တိ။

ဧဝံ ယဿ ဓမ္မဿ ဝသေန ဗဟုဿုတာ ‘‘တိတ္ထ’’န္တိ ဝုတ္တာ ပရိယာယတော။ ဣဒါနိ တမေဝ ဓမ္မံ နိပ္ပရိယာယတော ‘‘တိတ္ထ’’န္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မော ဟိ တရန္တိ ဩတရန္တိ ဧတေန နိဗ္ဗာနံ နာမ တဠာကန္တိ ‘‘တိတ္ထ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ သုမေဓဘူတော –

‘‘ဧဝံ ကိလေသမလဓောဝံ၊ ဝိဇ္ဇန္တေ အမတန္တဠေ၊

န ဂဝေသတိ တံ တဠာကံ၊ န ဒေါသော အမတန္တဠေ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၁၄) –

ဓမ္မဿေဝ နိဗ္ဗာနဿောတရဏတိတ္ထဘူတဿ ဩတရဏာကာရံ အဇာနန္တော ‘‘ဓမ္မတိတ္ထံ န ဇာနာတီ’’တိ ဝုတ္တော။

ပီတာပီတန္တိ ဂေါဂဏေ ပီတံ အပီတဉ္စ ဂေါရူပံ န ဇာနာတိ၊ န ဝိန္ဒတိ။ အဝိန္ဒန္တော ဟိ ‘‘န လဘတီ’’တိ ဝုတ္တော။ ‘‘အာနိသံသံ န ဝိန္ဒတီ’’တိ ဝတွာ တဿ အဝိန္ဒနာကာရံ ဒဿေန္တော ‘‘ဓမ္မဿဝနဂ္ဂံ ဂန္တွာ’’တိအာဒိမာဟ။

အယံ လောကုတ္တရောတိ ပဒံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အရိယ’’န္တိ။ ပစ္စာသတ္တိဉာယေန အနန္တရဿ ဟိ ဝိပ္ပဋိသေဓော ဝါ။ အရိယသဒ္ဒေါ ဝါ နိဒ္ဒေါသပရိယာယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အဋ္ဌင်္ဂိကန္တိ စ ဝိသုံ ဧကဇ္ဈဉ္စ အဋ္ဌင်္ဂိကံ ဥပါဒါယ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ အဋ္ဌင်္ဂတာ ဗာဟုလ္လတော စ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ သတ္တင်္ဂဿပိ အရိယမဂ္ဂဿ သင်္ဂဟော သိဒ္ဓါ ဟောတိ။

စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေတိအာဒီသု အဝိသေသေန သတိပဋ္ဌာနာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မာရမ္မဏာ သတိပဋ္ဌာနာ လောကိယာ၊ တတ္ထ သမ္မောဟဝိဒ္ဓံသနဝသေန ပဝတ္တာ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏာ လောကုတ္တရာတိ ဧဝံ ‘‘ဣမေ လောကိယာ၊ ဣမေ လောကုတ္တရာ’’တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။

အနဝသေသံ ဒုဟတီတိ ပဋိဂ္ဂဟဏေ မတ္တံ အဇာနန္တော ကိသ္မိဉ္စိ ဒါယကေ သဒ္ဓါဟာနိယာ၊ ကိသ္မိဉ္စိ ပစ္စယဟာနိယာ အနဝသေသံ ဒုဟတိ။ ဝါစာယ အဘိဟာရော ဝါစာဘိဟာရော။ ပစ္စယာနံ အဘိဟာရော ပစ္စယာဘိဟာရော။

‘‘ဣမေအမှေသု ဂရုစိတ္တီကာရံ န ကရောန္တီ’’တိ ဣမိနာ နဝကာနံ ဘိက္ခူနံ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ အဘာဝံ ဒဿေတိ အာစရိယုပဇ္ဈာယေသု ပိတုပေမဿ အနုပဋ္ဌာပနတော၊ တေန စ သိက္ခာဂါရဝတာဘာဝဒီပနေန သင်္ဂဟဿ အဘာဇနဘာဝံ၊ တေန ထေရာနံ တေသု အနုဂ္ဂဟာဘာဝံ။ န ဟိ သီလာဒိဂုဏေဟိ သာသနေ ထိရဘာဝပ္ပတ္တာ အနနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗေ သဗြဟ္မစာရီ အနုဂ္ဂဏှန္တိ၊ နိရတ္ထကံ ဝါ အနုဂ္ဂဟံ ကရောန္တိ။ တေနာဟ ‘‘နဝကေ ဘိက္ခူ’’တိအာဒိ။ ဓမ္မကထာဗန္ဓန္တိ ပဝေဏိအာဂတံ ပကိဏ္ဏကဓမ္မကထာမဂ္ဂံ။ သစ္စသတ္တပ္ပဋိသန္ဓိပစ္စယာကာရပ္ပဋိသံယုတ္တံ သုညတာဒီပနံ ဂုဠှဂန္ထံ။ ဝုတ္တဝိပလ္လာသဝသေနာတိ ‘‘န ရူပညူ’’တိအာဒီသု ဝုတ္တဿ ပဋိသေဓဿ ပဋိက္ခေပဝသေန အဂ္ဂဟဏဝသေန။ ယောဇေတွာတိ ‘‘ရူပညူ ဟောတီတိ ဂဏနတော ဝါ ဝဏ္ဏတော ဝါ ရူပံ ဇာနာတီ’’တိအာဒိနာ၊ ‘‘တဿ ဂေါဂဏောပိ န ပရိဟာယတိ၊ ပဉ္စဂေါရသပရိဘောဂတောပိ န ပရိဗာဟိရော ဟောတီ’’တိအာဒိနာ စ အတ္ထံ ယောဇေတွာ။ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ပဒေ ယထာရဟံ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ဂေါပါလသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣတိ မနောရထပူရဏိယာ အင်္ဂုတ္တရနိကာယ-အဋ္ဌကထာယ

ဧကာဒသကနိပါတဝဏ္ဏနာယ အနုတ္တာနတ္ထဒီပနာ သမတ္တာ။

နိဋ္ဌိတာ စ မနောရထပူရဏိယာ အင်္ဂုတ္တရနိကာယ-အဋ္ဌကထာယ

အနုတ္တာနတ္ထပဒဝဏ္ဏနာ။

နိဂမနကထာဝဏ္ဏနာ

မဟာအဋ္ဌကထာယသာရန္တိ အင်္ဂုတ္တရမဟာအဋ္ဌကထာယ သာရံ။ ဧကူနသဋ္ဌိမတ္တောတိ ထောကံ ဦနဘာဝတော မတ္တသဒ္ဒဂ္ဂဟဏံ။ မူလဋ္ဌကထာသာရန္တိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တအင်္ဂုတ္တရမဟာအဋ္ဌကထာယ သာရမေဝ အနုနိဂမဝသေန ဝဒတိ။ အထ ဝါ မူလဋ္ဌကထာသာရန္တိ ပေါရာဏဋ္ဌကထာသု အတ္ထသာရံ။ တေနေဒံ ဒဿေတိ – အင်္ဂုတ္တရမဟာအဋ္ဌကထာယ အတ္ထသာရံ အာဒါယ ဣမံ မနောရထပူရဏိံ ကရောန္တော သေသမဟာနိကာယာနမ္ပိ မူလဋ္ဌကထာသု ဣဓ ဝိနိယောဂက္ခမံ အတ္ထသာရံ အာဒါယ ဧဝမကာသိန္တိ။ မဟာဝိဟာရာဓိဝါသီနန္တိ စ ဣဒံ ပုရိမပစ္ဆိမပဒေဟိ သဒ္ဓိံ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ ‘‘မဟာဝိဟာရာဓိဝါသီနံ သမယံ ပကာသယန္တီ၊ မဟာဝိဟာရာဓိဝါသီနံ မူလဋ္ဌကထာသာရံ အာဒါယာ’’တိ။ တေနာတိ ပုညေန။ ဟောတု သဗ္ဗော သုခီ လောကောတိ ကာမာဝစရာဒိဝိဘာဂေါ သဗ္ဗော သတ္တလောကော ယထာရဟံ ဗောဓိတ္တယာဓိဂမဝသေန သမ္ပတ္တေန နိဗ္ဗာနသုခေန သုခီ သုခိတော ဟောတူတိ သဒေဝကဿ လောကဿ အစ္စန္တံ သုခါဓိဂမာယ အတ္တနော ပုညံ ပရိဏာမေတိ။

ဧတ္တာဝတာ သမတ္တာဝ၊ သဗ္ဗသော ဝဏ္ဏနာ အယံ၊

ဝီသတိယာ သဟဿေဟိ၊ ဂန္ထေဟိ ပရိမာဏတော။

ပေါရာဏာနံ ကထာမဂ္ဂ-သာရမေတ္ထ ယတော ဌိတံ၊

တသ္မာ သာရတ္ထမဉ္ဇူသာ၊ ဣတိ နာမေန ဝိဿုတာ။

အဇ္ဈေသိတော နရိန္ဒေန၊ သောဟံ ပရက္ကမဗာဟုနာ၊

သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိကာမေန၊ သာသနုဇ္ဇောတကာရိနာ။

တေနေဝ ကာရိတေ ရမ္မေ၊ ပါသာဒသတမဏ္ဍိတေ၊

နာနာဒုမဂဏာကိဏ္ဏေ၊ ဘာဝနာဘိရတာလယေ။

သီတလူဒကသမ္ပန္နေ ၊ ဝသံ ဇေတဝနေ ဣမံ၊

အတ္ထဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နံ၊ အကာသိံ သာဓုသမ္မတံ။

ယံ သိဒ္ဓံ ဣမိနာ ပုညံ၊ ယံ စညံ ပသုတံ မယာ၊

ဧတေန ပုညကမ္မေန၊ ဒုတိယေ အတ္တသမ္ဘဝေ။

တာဝတိံသေ ပမောဒေန္တော၊ သီလာစာရဂုဏေ ရတော၊

အလဂ္ဂေါ ပဉ္စကာမေသု၊ ပတွာန ပဌမံ ဖလံ။

အန္တိမေ အတ္တဘာဝမှိ၊ မေတ္တေယျံ မုနိပုင်္ဂဝံ၊

လောကဂ္ဂပုဂ္ဂလံ နာထံ၊ သဗ္ဗသတ္တဟိတေ ရတံ။

ဒိသွာန တဿ ဓီရဿ၊ သုတွာ သဒ္ဓမ္မဒေသနံ၊

အဓိဂန္တွာ ဖလံ အဂ္ဂံ၊ သောဘေယျံ ဇိနသာသနံ။

သဒါ ရက္ခန္တု ရာဇာနော၊ ဓမ္မေနေဝ ဣမံ ပဇံ၊

နိရတာ ပုညကမ္မေသု၊ ဇောတေန္တု ဇိနသာသနံ။

ဣမေ စ ပါဏိနော သဗ္ဗေ၊ သဗ္ဗဒါ နိရုပဒ္ဒဝါ၊

နိစ္စံ ကလျာဏသင်္ကပ္ပာ၊ ပပ္ပောန္တု အမတံ ပဒန္တိ။

အင်္ဂုတ္တရဋီကာ သမတ္တာ။