📜

၄။ ဒါနဝဂ္ဂေါ

၁-၄။ ပဌမဒါနသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၁-၃၄။ စတုတ္ထဿ ပဌမေ အာသဇ္ဇာတိ ယဿ ဒေတိ၊ တဿ အာဂမနဟေတု တေန သမာဂမနိမိတ္တံ။ ဘယာတိ ဘယဟေတု။ နနု ဘယံ နာမ လဒ္ဓကာမတာရာဂါဒယော ဝိယ စေတနာယ အဝိသုဒ္ဓိကရံ၊ တံ ကသ္မာ ဣဓ ဂဟိတန္တိ? နယိဒံ တာဒိသံ ဝေါဟာရဘယာဒိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘အယံ အဒါယကော အကာရကော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဒါသိ မေတိ ယံ ပုဗ္ဗေ ကတံ ဥပကာရံ စိန္တေတွာ ဒီယတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒဿတိ မေတိ ပစ္စုပကာရာသီသာယ ယံ ဒီယတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သာဟု ဒါနန္တိ ဒါနံ နာမေတံ ပဏ္ဍိတပညတ္တန္တိ သာဓုသမာစာရေ ဌတွာ ဒေတိ။ အလင်္ကာရတ္ထန္တိ ဥပသောဘနတ္ထံ။ ဒါနဉှိ ဒတွာ တံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ပါမောဇ္ဇပီတိသောမနဿာဒယော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ လောဘဒေါသဣဿာမစ္ဆေရာဒယောပိ ဝိဒူရီ ဘဝန္တိ။ ဣဒါနိ ဒါနံ အနုကူလဓမ္မပရိဗြူဟနေန ပစ္စနီကဓမ္မဝိဒူရီကရဏေန စ ဘာဝနာစိတ္တဿ ဥပသောဘနာယ စ ပရိက္ခာရာယ စ ဟောတီတိ ‘‘အလင်္ကာရတ္ထဉ္စေဝ ပရိက္ခာရတ္ထဉ္စ ဒေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဒါနဉှိ စိတ္တံ မုဒုံ ကရောတီ’’တိအာဒိ။ မုဒုစိတ္တော ဟောတိ လဒ္ဓါ ဒါယကေ ‘‘ဣမိနာ မယှံ သင်္ဂဟော ကတော’’တိ၊ ဒါတာပိ လဒ္ဓရိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဥဘိန္နမ္ပိ စိတ္တံ မုဒုံ ကရောတီ’’တိ။

အဒန္တဒမနန္တိ အဒန္တာ အနဿဝါပိဿ ဒါနေန ဒန္တာ အဿဝါ ဟောန္တိ၊ ဝသေ ဝတ္တန္တိ။ အဒါနံ ဒန္တဒူသကန္တိ အဒါနံ ပုဗ္ဗေ ဒန္တာနံ အဿဝါနမ္ပိ ဝိဃာတုပ္ပာဒနေန စိတ္တံ ဒူသေတိ။ ဥန္နမန္တိ ဒါယကာ ပိယံဝဒါ စ ပရေသံ ဂရုစိတ္တီကာရဋ္ဌာနတာယ။ နမန္တိပဋိဂ္ဂါဟကာ ဒါနေန ပိယဝါစာယ စ လဒ္ဓသင်္ဂဟာသင်္ဂါဟကာနံ။

စိတ္တာလင်္ကာရဒါနမေဝ ဥတ္တမံ အနုပက္ကိလိဋ္ဌတာယ သုပရိသုဒ္ဓတာယ ဂုဏဝိသေသပစ္စယတာယ စ။ ဒုတိယာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

ပဌမဒါနသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဒါနူပပတ္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၅။ ပဉ္စမေ ဒါနပစ္စယာတိ ဒါနကာရဏာ၊ ဒါနမယပုညဿ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာတိ အတ္ထော။ ဥပပတ္တိယောတိ မနုဿေသု ဒေဝေသု စ နိဗ္ဗတ္တိယော။ ဌပေတီတိ ဧကဝါရမေဝ အနုပ္ပဇ္ဇိတွာ ယထာ ဥပရိ တေနေဝါကာရေန ပဝတ္တတိ၊ ဧဝံ ဌပေတိ။ တဒေဝ စဿ အဓိဋ္ဌာနန္တိ အာဟ ‘‘တဿေဝ ဝေဝစန’’န္တိ။ ဝဍ္ဎေတီတိ ဗြူဟေတိ န ဟာပေတိ။ ဝိမုတ္တန္တိ အဓိမုတ္တံ၊ နိန္နံ ပေါဏံ ပဗ္ဘာရန္တိ အတ္ထော။ ဝိမုတ္တန္တိ ဝါ ဝိဿဋ္ဌံ။ နိပ္ပရိယာယတော ဥတ္တရိ နာမ ပဏီတံ မဇ္ဈေပိ ဟီနမဇ္ဈိမဝိဘာဂဿ လဗ္ဘနတောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဥတ္တရိ အဘာဝိတန္တိ တတော ဥပရိမဂ္ဂဖလတ္ထာယ အဘာဝိတ’’န္တိ။ သံဝတ္တတိ တထာပဏိဟိတံ ဒါနမယံ စိတ္တံ။ ယံ ပန ပါဠိယံ ‘‘တဉ္စ ခေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တံ တတြုပပတ္တိယာ ဝိဗန္ဓကရဒုဿီလျာဘာဝဒဿနပရံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ န ဒါနမယဿ ပုညဿ ကေဝလဿ တံသံဝတ္တနတာဒဿနပရန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သမုစ္ဆိန္နရာဂဿာတိ သမုစ္ဆိန္နကာမရာဂဿ။ တဿ ဟိ သိယာ ဗြဟ္မလောကေ ဥပပတ္တိ၊ န သမုစ္ဆိန္နဘဝရာဂဿ။ ဝီတရာဂဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ ကာမေသု ဝီတရာဂတာ အဓိပ္ပေတာ၊ ယာယ ဗြဟ္မလောကူပပတ္တိ သိယာ။ တေနာဟ ‘‘ဒါနမတ္တေနေဝါ’’တိအာဒိ။ ယဒိ ဧဝံ ဒါနံ တတ္ထ ကိမတ္ထိယန္တိ အာဟ ‘‘ဒါနံ ပနာ’’တိအာဒိ။ ဒါနေန မုဒုစိတ္တောတိ ဗဒ္ဓါဃာတေ ဝေရိပုဂ္ဂလေပိ အတ္တနော ဒါနသမ္ပဋိစ္ဆနေန မုဒုဘူတစိတ္တော။

ဒါနူပပတ္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ပုညကိရိယဝတ္ထုသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၆။ ဆဋ္ဌေ ပုဇ္ဇဘဝဖလံ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ အတ္တနော သန္တာနံ ပုနန္တီတိ ဝါ ပုညာနိ စ တာနိ ဟေတုပစ္စယေဟိ ကတ္တဗ္ဗတော ကိရိယာ စာတိ ပုညကိရိယာ၊ တာယေဝ စ တေသံ တေသံ ပိယမနာပတာဒိအာနိသံသာနံ ဝတ္ထုဘာဝတော ပုညကိရိယဝတ္ထူနိ။

အနုစ္ဆိန္နဘဝမူလဿ အနုဂ္ဂဟဝသေန၊ ပူဇာဝသေန ဝါ အတ္တနော ဒေယျဓမ္မဿ ပရဿ ပရိစ္စာဂစေတနာ ဒီယတိ ဧတေနာတိ ဒါနံ၊ ဒါနမေဝ ဒါနမယံ။ ပဒပူရဏမတ္တံ မယ-သဒ္ဒေါ။ စီဝရာဒီသု စတူသု ပစ္စယေသု (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၀၅)၊ အန္နာဒီသု ဝါ ဒသသု ဒါနဝတ္ထူသု၊ ရူပါဒီသု ဝါ ဆသု အာရမ္မဏေသု တံ တံ ဒေန္တဿ တေသံ ဥပ္ပာဒနတော ပဋ္ဌာယ ပုဗ္ဗဘာဂေ ပရိစ္စာဂကာလေ ပစ္ဆာ သောမနဿစိတ္တေန အနုဿရဏေ စာတိ တီသု ကာလေသု ပဝတ္တစေတနာ ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု နာမ။

နိစ္စသီလဥပေါသထသီလာဒိဝသေန ပဉ္စ အဋ္ဌ ဒသ ဝါ သီလာနိ သမာဒိယန္တဿ ‘‘သီလပူရဏတ္ထံ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တဿ ပဗ္ဗဇန္တဿ၊ မနောရထံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ‘‘ပဗ္ဗဇိတော ဝတမှိ သာဓု သုဋ္ဌူ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တဿ၊ သဒ္ဓါယ ပါတိမောက္ခံ ပရိပူရေန္တဿ၊ ပညာယ စီဝရာဒိကေ ပစ္စယေ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ၊ သတိယာ အာပါထဂတေသု ရူပါဒီသု စက္ခုဒွါရာဒီနိ သံဝရန္တဿ၊ ဝီရိယေန အာဇီဝံ သောဓေန္တဿ စ ပဝတ္တစေတနာ သီလတိ၊ သီလေတီတိ ဝါ သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု နာမ။

ပဋိသမ္ဘိဒါယံ (ပဋိ။ မ။ ၁။၄၈) ဝုတ္တေန ဝိပဿနာမဂ္ဂေန စက္ခုံ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော ဝိပဿန္တဿ၊ သောတံ…ပေ… ဃာနံ…ပေ… ဇိဝှံ…ပေ… ကာယံ…ပေ… ရူပေ…ပေ… ဓမ္မေ…ပေ… စက္ခုဝိညာဏံ…ပေ… မနောဝိညာဏံ…ပေ… စက္ခုသမ္ဖဿံ …ပေ… မနောသမ္ဖဿံ…ပေ… စက္ခုသမ္ဖဿဇံ ဝေဒနံ…ပေ… မနောသမ္ဖဿဇံ ဝေဒနံ…ပေ… ဇရာမရဏံ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော ဝိပဿန္တဿ ယာ စေတနာ၊ ယာ စ ပထဝီကသိဏာဒီသု သဗ္ဗာသု အဋ္ဌတ္တိံသာယ အာရမ္မဏေသု ပဝတ္တာ ဈာနစေတနာ၊ ယာ စ အနဝဇ္ဇေသု ကမ္မာယတနသိပ္ပာယတနဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနေသု ပရိစယမနသိကာရာဒိဝသေန ပဝတ္တာ စေတနာ၊ သဗ္ဗာ သာ ဘာဝေတိ ဧတာယာတိ ဘာဝနာမယံ ဝုတ္တနယေန ပုညကိရိယဝတ္ထု စာတိ ဘာဝနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု။

ဧကမေကဉ္စေတ္ထ ယထာရဟံ ပုဗ္ဗဘာဂတော ပဋ္ဌာယ ကရောန္တဿ ကာယကမ္မံ ဟောတိ။ တဒတ္ထံ ဝါစံ နိစ္ဆာရေန္တဿ ဝစီကမ္မံ။ ကာယင်္ဂံ ဝါစင်္ဂဉ္စ အစောပေတွာ မနသာ စိန္တယန္တဿ မနောကမ္မံ။ အန္နာဒီနိ ဒေန္တဿ စာပိ ‘‘အန္နဒါနာဒီနိ ဒေမီ’’တိ ဝါ၊ ဒါနပါရမိံ အာဝဇ္ဇေတွာ ဝါ ဒါနကာလေ ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု ဟောတိ။ ယထာ ဟိ ကေဝလံ ‘‘အန္နဒါနာဒီနိ ဒေမီ’’တိ ဒါနကာလေ ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု ဟောတိ၊ ဧဝံ ‘‘ဣဒံ ဒါနမယံ သမ္မာသမ္ဗောဓိယာ ပစ္စယော ဟောတူ’’တိ ဒါနပါရမိံ အာဝဇ္ဇေတွာ ဒါနကာလေပိ ဒါနသီသေနေဝ ပဝတ္တိတတ္တာ။ ဝတ္တသီသေ ဌတွာ ဒဒန္တော ‘‘ဧတံ ဒါနံ နာမ မယှံ ကုလဝံသဟေတု ပဝေဏိစာရိတ္တ’’န္တိ စာရိတ္တသီသေန ဝါ ဒေန္တော စာရိတ္တသီလတ္တာ သီလမယံ။ ခယတော ဝယတော သမ္မသနံ ပဋ္ဌပေတွာ ဒဒတော ဘာဝနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု ဟောတိ။ ယထာ ဟိ ဒေယျဓမ္မပရိစ္စာဂဝသေန ဝတ္တမာနာပိ ဒါနစေတနာ ဝတ္တသီသေ ဌတွာ ဒဒတော သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု ဟောတိ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဿ အပရဘာဂေ စေတနာယ စ တထာပဝတ္တတ္တာ။

ပုညကိရိယဝတ္ထုသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇-၈။ သပ္ပုရိသဒါနသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၇-၃၈။ သတ္တမေ ဝိစေယျ ဒေတီတိ ဧတ္ထ ဒွေ ဝိစိနနာနိ ဒက္ခိဏေယျဝိစိနနံ၊ ဒက္ခိဏာဝိစိနနဉ္စ။ တေသု ဝိပန္နသီလေ ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ ပဉ္စနဝုတိ ပါသဏ္ဍဘေဒေ စ ဒက္ခိဏေယျေ ပဟာယ သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နာနံ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတာနံ ဒါနံ ဒက္ခိဏေယျဝိစိနနံ နာမ။ လာမကလာမကေ ပစ္စယေ အပနေတွာ ပဏီတပဏီတေ ဝိစိနိတွာ တေသံ ဒါနံ ဒက္ခိဏာဝိစိနနံ နာမ။ တေနာဟ ‘‘ဣမဿ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ ဘဝိဿတီ’’တိအာဒိ။ အဋ္ဌမေ နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

သပ္ပုရိသဒါနသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉-၁၀။ အဘိသန္ဒသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၉-၄၀။ နဝမေ ပုညာဘိသန္ဒာတိ ပုညနဒိယော။ ကုသလာဘိသန္ဒာတိ ကုသလာနံ ပဝါဟာ။ သုခဿာဟာရာတိ သုခပစ္စယာ။ အဂ္ဂါနီတိ ဉာတတ္တာ အဂ္ဂညာနိ။ စိရရတ္တံ ဉာတတ္တာ ရတ္တညာနိ။ အရိယာနံ သာဓူနံ ဝံသာနီတိ ဉာတတ္တာ ဝံသညာနိ။ ပေါရာဏာနံ အာဒိပုရိသာနံ ဧတာနီတိ ပေါရာဏာနိ။ သဗ္ဗသော ကေနစိပိ ပကာရေန သာဓူဟိ န ကိဏ္ဏာနိ န ခိတ္တာနိ ဆဍ္ဍိတာနီတိ အသံကိဏ္ဏာနိ။ အယဉ္စ နယော နေသံ ယထာ အတီတေ၊ ဧဝံ ဧတရဟိ အနာဂတေ စာတိ အာဟ ‘‘အသံကိဏ္ဏပုဗ္ဗာနိ န သံကိယန္တိ န သံကိယိဿန္တီ’’တိ။ တတော ဧဝ အပ္ပဋိကုဋ္ဌာနိ။ န ဟိ ကဒါစိ ဝိညူ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဟိံသာဒိပါပဓမ္မံ အနုဇာနန္တိ။ အပရိမာဏာနံ သတ္တာနံ အဘယံ ဒေတီတိ သဗ္ဗေသု ဘူတေသု နိဟိတဒဏ္ဍတ္တာ သကလဿပိ သတ္တကာယဿ ဘယာဘာဝံ ဒေတိ။ အဝေရန္တိ ဝေရာဘာဝံ။ အဗျာဗဇ္ဈန္တိ နိဒ္ဒုက္ခတံ။ ဧဝမေတ္ထ သင်္ခေပတော ပါဠိဝဏ္ဏနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒသမေ နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

အဘိသန္ဒသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒါနဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။