အဋ္ဌကထာ > သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) > ခုဒ္ဒကနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) > ခုဒ္ဒကပါဌ-အဋ္ဌကထာ

တတ္ထ ¶ ‘‘ခုဒ္ဒကာနံ ကရိဿာမိ၊ ကေသဉ္စိ အတ္ထဝဏ္ဏန’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ခုဒ္ဒကာနိ တာဝ ဝဝတ္ထပေတွာ ပစ္ဆာ အတ္ထဝဏ္ဏနံ ကရိဿာမိ။ ခုဒ္ဒကာနိ နာမ ခုဒ္ဒကနိကာယဿ ဧကဒေသော၊ ခုဒ္ဒကနိကာယော နာမ ပဉ္စန္နံ နိကာယာနံ ဧကဒေသော။ ပဉ္စ နိကာယာ နာမ –

ဒီဃမဇ္ဈိမသံယုတ္တ၊ အင်္ဂုတ္တရိကခုဒ္ဒကာ၊

နိကာယာ ပဉ္စ ဂမ္ဘီရာ၊ ဓမ္မတော အတ္ထတော စိမေ။

တတ္ထ ¶ ဗြဟ္မဇာလသုတ္တာဒီနိ စတုတ္တိံသ သုတ္တာနိ ဒီဃနိကာယော။ မူလပရိယာယသုတ္တာဒီနိ ဒိယဍ္ဎသတံ ဒွေ စ သုတ္တာနိ မဇ္ဈိမနိကာယော။ ဩဃတရဏသုတ္တာဒီနိ သတ္တ သုတ္တသဟဿာနိ သတ္တ စ သုတ္တသတာနိ ဒွါသဋ္ဌိ စ သုတ္တာနိ သံယုတ္တနိကာယော။ စိတ္တပရိယာဒါနသုတ္တာဒီနိ နဝ သုတ္တသဟဿာနိ ပဉ္စ စ သုတ္တသတာနိ သတ္တပညာသဉ္စ သုတ္တာနိ အင်္ဂုတ္တရနိကာယော။ ခုဒ္ဒကပါဌော၊ ဓမ္မပဒံ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ သုတ္တနိပါတော၊ ဝိမာနဝတ္ထု၊ ပေတဝတ္ထု၊ ထေရဂါထာ၊ ထေရီဂါထာ၊ ဇာတကံ၊ နိဒ္ဒေသော၊ ပဋိသမ္ဘိဒါ ¶ ၊ အပဒါနံ၊ ဗုဒ္ဓဝံသော၊ စရိယာပိဋကံ၊ ဝိနယာဘိဓမ္မပိဋကာနိ၊ ဌပေတွာ ဝါ စတ္တာရော နိကာယေ အဝသေသံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ခုဒ္ဒကနိကာယော။

ကသ္မာ ပနေသ ခုဒ္ဒကနိကာယောတိ ဝုစ္စတိ? ဗဟူနံ ခုဒ္ဒကာနံ ဓမ္မက္ခန္ဓာနံ သမူဟတော နိဝါသတော စ။ သမူဟနိဝါသာ ဟိ ‘‘နိကာယော’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညံ ဧကနိကာယမ္ပိ သမနုပဿာမိ ဧဝံ စိတ္တံ၊ ယထယိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိရစ္ဆာနဂတာ ပါဏာ (သံ။ နိ။ ၃။၁၀၀)။ ပေါဏိကနိကာယော၊ စိက္ခလ္လိကနိကာယော’’တိ ဧဝမာဒီနိ စေတ္ထ သာဓကာနိ သာသနတော လောကတော စ။ အယမဿ ခုဒ္ဒကနိကာယဿ ဧကဒေသော။ ဣမာနိ သုတ္တန္တပိဋကပရိယာပန္နာနိ အတ္ထတော ဝိဝရိတုံ ဝိဘဇိတုံ ဥတ္တာနီကာတုဉ္စ အဓိပ္ပေတာနိ ခုဒ္ဒကာနိ၊ တေသမ္ပိ ခုဒ္ဒကာနံ သရဏသိက္ခာပဒဒွတ္တိံသာကာရကုမာရပဉှမင်္ဂလသုတ္တ- ရတနသုတ္တတိရောကုဋ္ဋနိဓိကဏ္ဍမေတ္တသုတ္တာနံ ဝသေန နဝပ္ပဘေဒေါ ခုဒ္ဒကပါဌော အာဒိ အာစရိယပရမ္ပရာယ ဝါစနာမဂ္ဂံ အာရောပိတဝသေန န ဘဂဝတာ ဝုတ္တဝသေန။ ဘဂဝတာ ဟိ ဝုတ္တဝသေန –

‘‘အနေကဇာတိသံသာရံ၊ သန္ဓာဝိဿံ အနိဗ္ဗိသံ၊

ဂဟကာရံ ဂဝေသန္တော၊ ဒုက္ခာ ဇာတိ ပုနပ္ပုနံ။

‘‘ဂဟကာရက ¶ ¶ ဒိဋ္ဌောသိ၊ ပုန ဂေဟံ န ကာဟသိ၊

သဗ္ဗာ တေ ဖာသုကာ ဘဂ္ဂါ၊ ဂဟကူဋံ ဝိသင်္ခတံ၊

ဝိသင်္ခါရဂတံ စိတ္တံ၊ တဏှာနံ ခယမဇ္ဈဂါ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၅၃-၁၅၄) –

ဣဒံ ဂါထာဒွယံ သဗ္ဗဿာပိ ဗုဒ္ဓဝစနဿ အာဒိ။ တဉ္စ မနသာဝ ဝုတ္တဝသေန၊ န ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝုတ္တဝသေန။ ဝစီဘေဒံ ပန ကတွာ ဝုတ္တဝသေန –

ယတော ပဇာနာတိ သဟေတုဓမ္မ’’န္တိ။ (ဥဒါ။ ၁၊ မဟာဝ။ ၁) –

အယံ ဂါထာ အာဒိ။ တသ္မာ ယွာယံ နဝပ္ပဘေဒေါ ခုဒ္ဒကပါဌော ဣမေသံ ခုဒ္ဒကာနံ အာဒိ၊ တဿ အာဒိတော ပဘုတိ အတ္ထသံဝဏ္ဏနံ အာရဘိဿာမိ။

တဿ ¶ စာယမာဒိ ‘‘ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ ဓမ္မံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ သင်္ဃံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ။ တဿာယံ အတ္ထဝဏ္ဏနာယ မာတိကာ –

‘‘ကေန ကတ္ထ ကဒါ ကသ္မာ၊ ဘာသိတံ သရဏတ္တယံ၊

ကသ္မာ စိဓာဒိတော ဝုတ္တ၊ မဝုတ္တမပိ အာဒိတော။

‘‘နိဒါနသောဓနံ ကတွာ၊ ဧဝမေတ္ထ တတော ပရံ၊

ဗုဒ္ဓံ သရဏဂမနံ၊ ဂမကဉ္စ ဝိဘာဝယေ။

‘‘ဘေဒါဘေဒံ ဖလဉ္စာပိ၊ ဂမနီယဉ္စ ဒီပယေ၊

ဓမ္မံ သရဏမိစ္စာဒိ၊ ဒွယေပေသ နယော မတော။

‘‘အနုပုဗ္ဗဝဝတ္ထာနေ၊ ကာရဏဉ္စ ဝိနိဒ္ဒိသေ၊

သရဏတ္တယမေတဉ္စ၊ ဥပမာဟိ ပကာသယေ’’တိ။

တတ္ထ ပဌမဂါထာယ တာဝ ဣဒံ သရဏတ္တယံ ကေန ဘာသိတံ၊ ကတ္ထ ဘာသိတံ၊ ကဒါ ဘာသိတံ၊ ကသ္မာ ဘာသိတံ ¶ အဝုတ္တမပိစာဒိတော တထာဂတေန ကသ္မာ ဣဓာဒိတော ဝုတ္တန္တိ ပဉ္စ ပဉှာ။

တေသံ ¶ ဝိဿဇ္ဇနာ ကေန ဘာသိတန္တိ ဘဂဝတာ ဘာသိတံ၊ န သာဝကေဟိ၊ န ဣသီဟိ၊ န ဒေဝတာဟိ။ ကတ္ထာတိ ဗာရာဏသိယံ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ။ ကဒါတိ အာယသ္မန္တေ ယသေ သဒ္ဓိံ သဟာယကေဟိ အရဟတ္တံ ပတ္တေ ဧကသဋ္ဌိယာ အရဟန္တေသု ဗဟုဇနဟိတာယ လောကေ ဓမ္မဒေသနံ ကရောန္တေသု။ ကသ္မာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇတ္ထဉ္စ ဥပသမ္ပဒတ္ထဉ္စ။ ယထာဟ –

‘‘ဧဝဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ ပဌမံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒါပေတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကာရာပေတွာ ဘိက္ခူနံ ပါဒေ ဝန္ဒာပေတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒါပေတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏှာပေတွာ ‘ဧဝံ ဝဒေဟီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော ‘ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ ဓမ္မံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ သင်္ဃံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’’တိ (မဟာဝ။ ၃၄)။

ကသ္မာ ¶ စိဓာဒိတော ဝုတ္တန္တိ ဣဒဉ္စ နဝင်္ဂံ သတ္ထုသာသနံ တီဟိ ပိဋကေဟိ သင်္ဂဏှိတွာ ဝါစနာမဂ္ဂံ အာရောပေန္တေဟိ ပုဗ္ဗာစရိယေဟိ ယသ္မာ ဣမိနာ မဂ္ဂေန ဒေဝမနုဿာ ဥပါသကဘာဝေန ဝါ ပဗ္ဗဇိတဘာဝေန ဝါ သာသနံ ဩတရန္တိ၊ တသ္မာ သာသနောတာရဿ မဂ္ဂဘူတတ္တာ ဣဓ ခုဒ္ဒကပါဌေ အာဒိတော ဝုတ္တန္တိ ဉာတဗ္ဗံ။