📜

၄။ ပဋိနိဒ္ဒေသဝါရအတ္ထဝိဘာဝနာ

၁။ ဒေသနာဟာရဝိဘင်္ဂဝိဘာဝနာ

၅။ ဧဝံ ¶ ဟာရာဒယော သရူပတော အာစရိယေန ဥဒ္ဒေသတော ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ နိဒ္ဒေသတော စ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ အထ ကသ္မာ ပုန ‘‘တတ္ထ ကတမော ဒေသနာဟာရော’’တိအာဒိကော အာရဒ္ဓါတိ စေ? ဝေနေယျာနံ တိဝိဓတ္တာ။ ဝေနေယျာ ဟိ အတိတိက္ခပညော နာတိတိက္ခပညော မန္ဒပညောတိ တိဝိဓာ ဟောန္တိ။ တေသဉှိ အတိတိက္ခပညဿာနုရူပံ ဟာရာဒယော ဥဒ္ဒေသတော ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ နာတိတိက္ခပညဿ အနုရူပံ နိဒ္ဒေသတော နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ ဣဒါနိ မန္ဒပညဿာနုရူပံ ဟာရာဒယော ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဒေသနာဟာရော’’တိအာဒိကော ဝိဘင်္ဂဝါရော အာရဒ္ဓါ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဧဝံ ဟာရာဒယောသုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဂါထာဗန္ဓဝသေန သရူပတော နိဒ္ဒိသိတွာ ဣဒါနိ တေသု ဟာရေ တာဝ ပဋိနိဒ္ဒေသဝသေန ဝိဘဇိတုံ ‘တတ္ထ ကတမော ဒေသနာဟာရော’တိအာဒိ အာရဒ္ဓ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅) ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ယေ ဟာရာဒယော ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ တတ္ထ ဟာရာဒီသု ကတမော ဒေသနာဟာရောတိ စေ? ယာ ‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’’တိအာဒိဂါထာ (နေတ္တိ။ ၄) ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ဂါထာ နိဒ္ဒေသဝသေန ဒေသနာဟာရော နာမ၊ တဿ ‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’’တိအာဒိ (နေတ္တိ။ ၄) နိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘အယံ ဒေသနာဟာရော ကိံ ဒေသယတီ’’တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဒေသနာဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ယောဇနာ။ ‘‘အယံ ဒေသနာဟာရော ကိံ ဒေသယတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ပုစ္ဆံ ဌပေတွာ ‘‘ဣမံ ဒေသယတီ’’တိ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘အယံ ဒေသနာဟာရော ကိံ ဒေသယတိ? အဿာဒံ အာဒီနဝ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အယံ ဒေသနာဟာရော ကိံ ဒေသယတီတိ စေ ¶ ? အဿာဒံ ဒေသယတိ သံဝဏ္ဏေတိ ဝိတ္ထာရေတိ၊ အာဒီနဝံ ဒေသယတိ…ပေ… ဝိတ္ထာရေတိ၊ နိဿရဏံ ဒေသယတိ…ပေ… ဝိတ္ထာရေတိ၊ ဖလံ ဒေသယတိ…ပေ… ဝိတ္ထာရေတိ၊ ဥပါယံ ဒေသယတိ…ပေ… ဝိတ္ထာရေတိ၊ အာဏတ္တိံ ဒေသယတိ သံဝဏ္ဏေတိ ဝိတ္ထာရေတီတိ ယောဇနော။

ဧတ္ထ စ ‘‘အယံ ဒေသနာဟာရော’’တိ သဒ္ဒေါ ပုဗ္ဗာပရာပေက္ခောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’တိအာဒိဂါထာယံ (နေတ္တိ။ ၄) ဒဿိတာ ဣမေ အဿာဒါဒယော ကတ္ထ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗေ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဓမ္မံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’တိအာဒိဂါထာယံ (နေတ္တိ။ ၄) ဒဿိတာ ဣမေ အဿာဒါဒယော ကတ္ထ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗေ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဓမ္မံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမိ အာဒိကလျာဏံ ¶ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေဿာမီ’’တိ ပဋိညာတဗ္ဗေ ပါဠိဓမ္မေ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗေ ယေ အဿာဒါဒယော အာဂတာ၊ တေ အယံ ဒေသနာဟာရော ဒေသယတီတိ အဓိပ္ပာယော။

တတ္ထ ဓမ္မသဒ္ဒေါ ပရိယတ္တိသစ္စသမာဓိပညာပကတိပုညာပတ္တိဉေယျာဒီသု ဗဟူသု အတ္ထေသု ပဝတ္တော၊ တထာပိ ဣဓ ပရိယတ္တိဓမ္မေယေဝ ပဝတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အတ္ထုဒ္ဒေသော ပန အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅) ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ဣဓ မယာ န ဝုတ္တော။ ဝေါ-ကာရောပိ ဥပယောဂကရဏပဒပူရဏသမ္ပဒါနတ္ထေသု ဒိဿတိ စ၊ တထာပိ ဣဓ သမ္ပဒါနတ္ထေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘိက္ခန္တိ ယာစန္တိ သီလက္ခန္ဓာဒယော၊ ပစ္စယေ ဝါ ကာယဝိညတ္တိယာတိ ဘိက္ခူ၊ သံသာရေ ဘယံ ဣက္ခန္တိ ပစ္စဝေက္ခန္တီတိ ဝါ ဘိက္ခူ။ ဘိက္ခဝေတိ တေ ဘိက္ခူ အာလပတိ၊ ကိမတ္ထာယာတိ အတ္တနော မုခါဘိမုခံ ကတွာ ဓမ္မဿဝနေ အတိဥဿာဟနေ နိယောဇေတုံ အာလပတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ နာဟံ ဣဿရတာယ တုမှေ အညံ ကိဉ္စိ ကာရေယျာမိ၊ ဓမ္မံယေဝ ဒေသေဿာမိ၊ ဒေသေန္တော စ န အညေသံ ဓမ္မံ သုတွာ သုတမယဉာဏာနုသာရေန ဒေသေဿာမိ၊ အနာဝရဏဉာဏေန သဗ္ဗဉေယျဓမ္မေသု ပစ္စက္ခကာရိတာယ ဣဒါနိ မယာယေဝ ပဝတ္တိယမာနံ ဓမ္မံ အဟံ ဒေသေဿာမီတိ ပဋိဇာနာတိ။ အာဒိမှိ ကလျာဏံ အာဒိကလျာဏံ၊ အာဒိ ကလျာဏမေတဿာတိ ဝါ အာဒိကလျာဏံ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အာဒိကလျာဏာဒယော စေတ္ထ အတ္ထကလျာဏာဒိဝသေန ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တေနာဟ – ‘‘သီလေန ¶ အာဒိကလျာဏံ၊ သမာဓိနာ မဇ္ဈေကလျာဏံ၊ ပညာယ ပရိယောသာနကလျာဏံ။ ဗုဒ္ဓသုဗုဒ္ဓတာယ ဝါ အာဒိကလျာဏံ၊ ဓမ္မသုဓမ္မတာယ မဇ္ဈေကလျာဏံ၊ သင်္ဃသုပ္ပဋိပတ္တိယာ ပရိယောသာနကလျာဏံ။ အထ ဝါ ဥဂ္ဃဋိတညုဝိနယနေန အာဒိကလျာဏံ၊ ဝိပဉ္စိတညုဝိနယနေန မဇ္ဈေကလျာဏံ၊ နေယျပုဂ္ဂလဝိနယနေန ပရိယောသာနကလျာဏံ။ အယမေဝတ္ထော ဣဓာဓိပ္ပေတော’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅)။

အရီယတိ ဉာယတီတိ အတ္ထော၊ အရ-ဓာတုယာ နိပ္ပရိယာယတော ဉာဏပ္ပဓာနော အာရမ္မဏိကစိတ္တုပ္ပာဒေါ အတ္ထော၊ ဌာနူပစာရတော အတ္ထဿ ဉာတဗ္ဗဿ အာရမ္မဏပစ္စယသတ္တိ အတ္ထော၊ ဣတိ-သဒ္ဒေန သာယေဝ သတ္တိ ပရာမသီယတိ၊ အာရမ္မဏပစ္စယသတ္တိသဟိတော အာရမ္မဏပစ္စယသင်္ခါတော ဉာတဗ္ဗော အတ္ထော တ-ပစ္စယဿ အတ္ထောတိ ဓာတုပစ္စယာနံ အတ္ထဝိသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အသတိ ဘဝတီတိ ဝါ အတ္ထော၊ သဟ အတ္ထေန ယော ဓမ္မော ဝတ္တတီတိ သော ဓမ္မော သာတ္ထော၊ အတ္ထေန သမန္နာဂတော ဝါ ဓမ္မော သာတ္ထော၊ သင်္ကာသနာဒိဆအတ္ထပဒသမာယောဂတော ဝါ သာတ္ထော။ အယမေဝတ္ထော ဣဓာဓိပ္ပေတော နေတ္တိဝိသယတ္တာ။ သမ္ပန္နံ ဗျဉ္ဇနံ ယဿ ဓမ္မဿာတိ သဗျဉ္ဇနော။ သိထိလဓနိတဒီဃရဿဂရုလဟုသမ္ဗန္ဓဝဝတ္ထိတဝိမုတ္တနိဂ္ဂဟိတသမ္ပန္နတ္တာ ¶ ၊ အကာရန္တာဒိဣတ္ထိလိင်္ဂါဒိဧကဝစနာဒိသမ္ပန္နတ္တာ၊ ပမာဒလေခါဒိရဟိတတ္တာ စ အဝယဝေါ သမ္ပန္နော တံသမူဟတ္တာ ဓမ္မော သမ္ပန္နဗျဉ္ဇနော နာမ၊ အက္ခရာဒိဆဗျဉ္ဇနပဒသမာယောဂါ ဝါ သဗျဉ္ဇနော။ အယမေဝတ္ထော ဣဓာဓိပ္ပေတော။ ဣမသ္မိံ အယံ ဦနော၊ သော နေတဗ္ဗော ပက္ခိပိတဗ္ဗောတိ ဥပနေတဗ္ဗာဘာဝတော ကေဝလပရိပုဏ္ဏော၊ သီလက္ခန္ဓသမာဓိက္ခန္ဓပညာက္ခန္ဓ- ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓပါရိပူရိယာ ဝါ ကေဝလပရိပုဏ္ဏော။ ဣဓာယံ အတိရေကော၊ သော အပနေတဗ္ဗောတိ ဝတွာ အပနေတဗ္ဗာဘာဝတော ပရိသုဒ္ဓါ၊ စတုရောဃနိတ္ထရဏတ္ထာယ၊ လောကာမိသနိရပေက္ခတာယ ပဝတ္တိယမာနတ္တာ ဝါ ပရိသုဒ္ဓါ။ သေဋ္ဌတ္တာ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ဗြဟ္မာနံ ဝါ သေဋ္ဌာနံ အရိယာနံ စရိယံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇဗြဟ္မစရိယမဂ္ဂဗြဟ္မစရိယသာသနဗြဟ္မစရိယာဒီသု သာသနဗြဟ္မစရိယံ ပကာသယိဿာမိ၊ ပရိဒီပယိဿာမီတိ အတ္ထော။

‘‘ဓမ္မံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမိ…ပေ… ပကာသေဿာမီ’’တိ ပဋိညာတဗ္ဗေ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတေ အဿာဒါဒယော ဒေသနာဟာရော ဒေသယတိ သံဝဏ္ဏေတိ ¶ ဝိတ္ထာရေတီတိ အာစရိယေန သာမညဝသေနေဝ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဒေသနာဟာရော ဣဓ ပါဠိယံ အာဂတံ ဣမံ အဿာဒံ ဒေသယတိ၊ ဣဓ ပါဠိယံ အာဂတံ ဣမံ အာဒီနဝံ ဒေသယတီတိအာဒိ ဝိသေသော န ဝိညာတဗ္ဗော၊ ‘‘ကထံ ဝိညာတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣဓ ပါဠိယံ အာဂတော အယံ အဿာဒေါ၊ ဣဓ ပါဠိယံ အာဂတော အယံ အာဒီနဝေါ’’တိ ဝိသေသံ နိယမေတွာ ဥပလက္ခဏနယေန ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ကတမော အဿာဒေါ? ကာမံ ကာမယမာနဿာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တဿံ ‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’’တိအာဒိဂါထာယံ နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု ဝိသယဝိသယိဘေဒေသု အဿာဒေသု ကတမော အဿာဒေါ တတ္ထ တေသု ပါဠိဓမ္မေသု ကတ္ထ ပါဠိယံ အာဂတောတိ ပုစ္ဆိတွာ –

‘‘ကာမံ ကာမယမာနဿ၊ တဿ စေတံ သမိဇ္ဈတိ၊

အဒ္ဓါ ပီတိမနော ဟောတိ၊ လဒ္ဓါ မစ္စော ယဒိစ္ဆတီ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၇၇၂၊ မဟာနိ။ ၁) –

ဣဓ ပါဠိဂါထာယံ ယော ဝိသယဘူတော အဿာဒေါ အာဂတော၊ သော အယံ အဿာဒေတဗ္ဗော အဿာဒေါ ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယောတိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန –

‘‘ဧဝံ ဘဂဝတာ ဒေသိတော၊ ပကာသိတော စ သာသနဓမ္မော ယေသံ အဿာဒါဒီနံ ဒဿနဝသေန ပဝတ္တော၊ တေ အဿာဒါဒယော ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယဘူတာ ယတ္ထ ယတ္ထ ပါဌေ သဝိသေသံ ¶ ဝုတ္တာ၊ တတော တတော နိဒ္ဓါရေတွာ ဥဒါဟရဏဝသေန ဣဓာနေတွာ ဒဿေတုံ ‘တတ္ထ ကတမော အဿာဒေါ’တိအာဒိ အာရဒ္ဓ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅) ဝုတ္တံ။

တတ္ထ အဿာဒီယတေတိ အဿာဒေါ၊ အဿာဒေတဗ္ဗော ဝတ္ထုကာမော။ ကာမီယတေတိ ကာမော၊ ဝတ္ထုကာမော စ။ တံ ကာမယတီတိ ကာမယမာနော၊ သတ္တော။ တဿ ပီတိယာ ယုတ္တံ မနော ဧတဿာတိ ပီတိမနော။ မနတိ ဇာနာတီတိအာဒိဝစနတ္ထေန မစ္စော။ ကာမံ ကာမိတဗ္ဗံ ဝတ္ထု ကာမယမာနဿ တဿ သတ္တဿ ဧတံ ကာမိတဗ္ဗံ ဝတ္ထု သစေ သမိဇ္ဈတိ၊ ဧဝံ သတိ သော သတ္တော အဒ္ဓါ ပီတိမနော ဟောတိ။ ယော မစ္စော ယံ ဝတ္ထုံ ဣစ္ဆတိ၊ တံ ဝတ္ထုံ သော မစ္စော လဒ္ဓါ အဒ္ဓါ ပီတိမနော ဟောတီတိ ဂါထာယတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘ကာမံ ¶ …ပေ… ပီတိမနော ဟောတီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ အဝတွာ ‘‘လဒ္ဓါ မစ္စော ယဒိစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ လောဘနီယံ ဝတ္ထုံယေဝ လဒ္ဓါ ပီတိမနော န ဟောတိ၊ အထ ခေါ ပတ္ထေတဗ္ဗံ ပူဇေတဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗံ လဒ္ဓါ မစ္စော ပီတိမနော စ ဟောတီတိ အတိရေကတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဝိသယဘူတော အဿာဒေတဗ္ဗော အဿာဒေါ ဣဓ ပါဠိယံ ဂါထာယံ အာဂတောတိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ဒုက္ခဒေါမနဿာဒိဘေဒေသု အာဒီနဝေသု ကတမော အာဒီနဝေါ ကတ္ထ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော အာဒီနဝေါ? တဿ စေ ကာမယာနဿာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တဿံ ‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’’တိအာဒိဂါထာယံ နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု ဒုက္ခဒေါမနဿာဒီသု အာဒီနဝေသု ကတမော အာဒီနဝေါ တတ္ထ တေသု ပါဠိဓမ္မေသု ကတ္ထ ပါဠိယံ အာဂတောတိ ပုစ္ဆိတွာ –

‘‘တဿ စေ ကာမယာနဿ၊ ဆန္ဒဇာတဿ ဇန္တုနော၊

တေ ကာမာ ပရိဟာယန္တိ၊ သလ္လဝိဒ္ဓါဝ ရုပ္ပတီ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၇၇၃၊ မဟာနိ။ ၂) –

ဣဓ ပါဠိဂါထာယံ ယော ဒေါမနဿသင်္ခါတော အာဒီနဝေါ အာဂတော၊ သော အယံ ဒေါမနဿသင်္ခါတော အာဒီနဝေါ ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယောတိ။

ဂါထာယံ ပန ကာမယတိ ဣစ္ဆတီတိ ကာမယာနော။ အထ ဝါ ယာယတိ ဂစ္ဆတီတိ ယာနော၊ ကာမေန ယာနော ကာမယာနော၊ တဿ။ ဆန္ဒော ဇာတော ယဿ သော ဆန္ဒဇာတော၊ တဿ။ ဝိဇ္ဈီယတေတိ ဝိဒ္ဓါ ¶ ၊ သလ္လတိ ပဝိသတီတိ သလ္လော၊ သလ္လေန ဝိဒ္ဓါ သလ္လဝိဒ္ဓါ။ ကာမံ ကာမယာနဿ ဆန္ဒဇာတဿ ဇန္တုနော ယေ ကာမာ လဘိတဗ္ဗာ၊ တေ ကာမာ ကေနစိ အန္တရာယေန ယဒါ ပရိဟာယန္တိ၊ တဒါ သော ဇန္တု ရုပ္ပတိ။ ကီဒိသောဝ ရုပ္ပတိ? အယောမယသလ္လဝိဒ္ဓါ မိဂေါ ရုပ္ပတိ ဣဝ၊ ပရိဟီနကာမော ဇန္တု ရုပ္ပတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ ‘‘ရုပ္ပတီ’’တိဝစနေန ဒေါမနဿုပ္ပတ္တိ ဒဿိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ဒေါမနဿဘူတော အာဒီနဝေါ ဣဓ ပါဠိယံ အာဂတောတိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘မဂ္ဂနိဗ္ဗာနဝသေန ဒုဝိဓေသု နိဿရဏေသု ကတမံ နိဿရဏံ ကတ္ထ ပါဠိယံ အာဂတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ နိဿရဏံ? ယော ကာမေ ပရိဝဇ္ဇေတီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တဿံ ¶ ‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’’တိအာဒိဂါထာယံ နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု မဂ္ဂနိဗ္ဗာနဝသေန ဒုဝိဓေသု နိဿရဏေသု ကတမံ နိဿရဏံ တတ္ထ တေသု ပါဠိဓမ္မေသု ကတ္ထ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတန္တိ ပုစ္ဆိတွာ –

‘‘ယော ကာမေ ပရိဝဇ္ဇေတိ၊ သပ္ပဿေဝ ပဒါ သိရော၊

သောမံ ဝိသတ္တိကံ လောကေ၊ သတော သမတိဝတ္တတီ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၇၇၄၊ မဟာနိ။ ၃) –

ဣဓ ပါဠိဂါထာယံ ယံ သမတိဝတ္တနကရဏံ မဂ္ဂသင်္ခါတံ နိဿရဏံ အာဂတံ၊ တံ ဣဒံ မဂ္ဂသင်္ခါတံ သမတိဝတ္တနကရဏံ နိဿရဏံ ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယန္တိ။

ဂါထာယံ ယောတိ ဈာနလာဘီ ဝါ အရိယော ဝါ။ ကာမေတိ ဝုတ္တပ္ပကာရော ဝတ္ထုကာမော။ တေသု ပဝတ္တဆန္ဒရာဂဿ ဝိက္ခမ္ဘနေန ဝါ သမုစ္ဆိန္ဒနေန ဝါ ပရိဝဇ္ဇေတိ။ ကိံ ပရိဝဇ္ဇေတိ ဣဝ ဝဇ္ဇေတိ? သပ္ပဿ သိရော သိရံ စက္ခုမာ ပုရိသော ဒိသွာ ပဒါ ပါဒေန ပရိဝဇ္ဇေတိ ဣဝ၊ ဧဝံ ပရိဝဇ္ဇေတိ။ သတော သတိသမ္ပန္နော သော ပုဂ္ဂလော လောကေ ရူပါဒီသု ဝိသတ္တိကံ ဣမံ တဏှံ ယေန မဂ္ဂေန သမတိဝတ္တတိ သံ သုဋ္ဌု အတိက္ကမိတွာ ဝတ္တတိ၊ ဣဒံ မဂ္ဂသင်္ခါတံ သမတိဝတ္တနကရဏံ ဧကဒေသံ နိဿရဏံ နာမာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘ပါဒါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ အာကာရဿ ရဿံ ကတွာ ‘‘ပဒါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပါဒါတိ စ ပါဒေန ယထာ ‘‘အမောဟဘာဝါ အမောဟဘာဝေနာ’’တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အတ္တနော ပါဒေနာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅)။

ဧကဒေသော ဝိသယသင်္ခါတော အဿာဒေါ ဣဓ ပါဠိယံ အာဂတောတိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ဧကဒေသော ဝိသယိသင်္ခါတော အဿာဒေါ ကတ္ထ ပါဠိယံ အာဂတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ¶ ကတမော အဿာဒေါ? ခေတ္တံ ဝတ္ထု’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အထ ဝါ ‘‘တတ္ထ ကတမော အဿာဒေါ? ခေတ္တံ ဝတ္ထု’’န္တိအာဒိ ကသ္မာ ဧဝံ အာရဒ္ဓံ၊ နနု ‘‘တတ္ထ ကတမော အဿာဒေါ? ကာမံ ကာမယမာနဿာ’’တိအာဒိနာ အဿာဒေါ ဝိဘတ္တော? သစ္စံ၊ အဿာဒေါ ပန ဒုဝိဓော ဝိသယဝိသယိဝသေန၊ တသ္မိံ ဝိသယသင်္ခါတော အဿာဒေါ ပုဗ္ဗေ ဝိဘတ္တော၊ ဣဒါနိ ဝိသယိသင်္ခါတံ အဿာဒံ ဝိဘဇိတုံ ‘‘တတ္ထ ကတမော အဿာဒေါ? ခေတ္တံ ဝတ္ထု’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တဿံ ‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’’တိအာဒိဂါထာယံ နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု ဝိသယဝိသယိဘေဒေသု အဿာဒေသု ကတမော အဿာဒေါ တတ္ထ တေသု ပါဠိဓမ္မေသု ကတ္ထ ပါဠိယံ အာဂတောတိ ပုစ္ဆိတွာ –

‘‘ခေတ္တံ ဝတ္ထုံ ¶ ဟိရညံ ဝါ၊ ဂဝါဿံ ဒါသပေါရိသံ၊

ထိယော ဗန္ဓူ ပုထူ ကာမေ၊ ယော နရော အနုဂိဇ္ဈတီ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၇၇၅၊ မဟာနိ။ ၄) –

ဣဓ ပါဠိဂါထာယံ ယော အနုဂိဇ္ဈနသင်္ခါတော အဿာဒေါ အာဂတော၊ သော အယံ အနုဂိဇ္ဈနသင်္ခါတော ဝိသယိအဿာဒေါ ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယောတိ။

ဂါထာယံ ခေတ္တန္တိ ခိပီယန္တိ ဗီဇာနိ ဧတ္ထ ဌာနေတိ ခေတ္တံ။ ခိပန္တာနံ ဇနာနံ ခိပနကိရိယာ ခိပ-ဓာတုယာ မုချတ္ထော၊ ခိပနကိရိယာဇနကော စိတ္တုပ္ပာဒေါ ဖလူပစာရတ္ထော၊ တဿ စိတ္တုပ္ပာဒဿ ဥပနိဿယပစ္စယဘူတဿ ကေဒါရဿ ဝိရုဠှာပနသတ္တိ ဖလူပစာရတ္ထော၊ ဣတိ-သဒ္ဒေန သာ ဝိရုဠှာပနသတ္တိယေဝ ပရာမသီယတိ၊ တဿာ သတ္တိယာ ပတိဋ္ဌံ ကေဒါရသင်္ခါတံ ဌာနံ တ-ပစ္စယတ္ထော။ ဧသ နယော တီသု ပိဋကေသု ဧဝရူပေသု စ ဝစနတ္ထေသု ယထာရဟံ နီဟရိတွာ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဝပန္တိ ပတိဋ္ဌဟန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝတ္ထု။ အပရဏ္ဏာဒီနံ ပတိဋ္ဌဟနံ ဝပ-ဓာတုယာ မုချတ္ထော၊ ဌာနဿ ပတိဋ္ဌာပနသတ္တိ ဖလူပစာရတ္ထော၊ ဣတိ-သဒ္ဒေန သာ ပတိဋ္ဌာပနသတ္တိ ပရာမသီယတိ။ တဿာ သတ္တိယာ ပတိဋ္ဌဋ္ဌာနံ တ-ပစ္စယတ္ထော။ ခေတ္တံ ပန ပုဗ္ဗဏ္ဏဝိရူဟနဋ္ဌာနံ၊ ဝတ္ထု အပရဏ္ဏဝိရူဟနဋ္ဌာနံ။

ဟိနောတိ ပဝတ္တတိ ပီတိသောမနဿန္တိ ဟိ၊ ကိံ တံ? ပီတိသောမနဿံ၊ ရာတိ ပဝတ္တေတိ ဇာတရူပန္တိ ရံ၊ ကိံ တံ? ဇာတရူပံ၊ ဟိံ ရန္တိ ဟိရံ၊ ဒုတိယာတပ္ပုရိသသမာသော။ ဉာပေတိ တောသေတီတိ ဉံ၊ ကိံ တံ? ဇာတရူပံ။ ဟိရံ ဟုတွာ ဉံ ဟိရညံ၊ ပဝတ္တမာနံ ပီတိသောမနဿံ ပဝတ္တေတွာ ဇနေ ဝိသေသေန တောသေတီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဝါ-သဒ္ဒေါ ဝုတ္တာဝုတ္တတ္ထသမုစ္စယတ္ထော။ ဂစ္ဆန္တိ ဝိသေသေနာတိ ဂါဝေါ၊ ရတ္တိန္ဒိဝံ အသန္တိ ဘက္ခန္တိ ဝိသေသေနာတိ အဿာ၊ ဂါဝေါ စ အဿာ စ ဂဝါဿံ။ ဒါတဗ္ဗံ ပဌမံ ဒေန္တီတိ ဒါ၊ အသန္တိ ဘက္ခန္တီတိ အသာ၊ ဒတွာ အသာ ဒါသာ ¶ ၊ သာမိကာနံ ဒါတဗ္ဗံ ပဌမံ ဒတွာ ပစ္ဆာ အသန္တိ ဘက္ခန္တီတိ အတ္ထော။ သာမိကေဟိ ဝါ ဒိန္နံ အသန္တိ ဘက္ခန္တီတိ ဒါသာ၊ ဒုက္ခေန ကသိရေန အသန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ ဝါ ဒါသာ၊။ မာတာပိတူနံ ဟဒယံ ပုရေန္တီတိ ပုရိသာ၊ ပုရံ ဟိတံ ဝါ ဣသန္တိ ဂဝေသန္တီတိ ပုရိသာ။ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓစက္ကဝတ္တိဘာဝံ ပုရေတိ ကမ္မန္တိ ပုရံ၊ ကိံ တံ? ဗလဝကမ္မံ၊ ပုရံ ဣသန္တိ သီလေနာတိ ဝါ ပုရိသာ။ ပုရိသာ ဧဝ ဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓစက္ကဝတ္တိဘာဝံ ဂစ္ဆန္တိ။ ‘‘ပုရိ ဥစ္စဋ္ဌာနေ သေန္တီတိ ဝါ ပုရိသာ။ ပုရိသာ ¶ ဟိ မာတူနံ ပိတုဋ္ဌာနေ ဌိတာ’’တိ ဣမေ ဝစနတ္ထာ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ယုတ္တာယေဝ အတ္ထသမ္ဘဝတော။ ဒါသာ စ ပုရိသာ စ ဒါသပေါရိသံ၊ မဇ္ဈေ ဝုဒ္ဓိ။ ဧတ္ထ စ ဒါသဂ္ဂဟဏေန ဒါသီပိ ဂဟိတာ။ ဒါသာ ဒုက္ကဋဇနာ၊ ပုရိသာ သုခိတဇနာတိ ဝိသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဌန္တိ ပတိဋ္ဌဟန္တိ ဧတ္ထ မာတုဂါမေ ပုတ္တဓီတာတိ ထိယော။ နရသဒ္ဒဿ ဝိဂ္ဂဟတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောဝ။

ဧကဒေသော ဒေါမနဿသင်္ခါတော အာဒီနဝေါ ဣဓ ပါဠိဂါထာယံ အာဂတောတိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ဒုက္ခသင်္ခါတော အာဒီနဝေါ ကတ္ထ ပါဠိယံ အာဂတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော အာဒီနဝေါ? အဗလာ နံ ဗလီယန္တီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အထ ဝါ ‘‘တတ္ထ ကတမော အာဒီနဝေါ? အဗလာ နံ ဗလီယန္တီ’’တိအာဒိ ကသ္မာ ဧဝံ အာရဒ္ဓံ၊ နနု ‘‘တတ္ထ ကတမော အာဒီနဝေါ? တဿ စေ ကာမယာနဿာ’’တိအာဒိနာ အာဒီနဝေါ ဝိဘတ္တောတိ? သစ္စံ၊ အာဒီနဝေါ ပန ဗဟုဝိဓော ဒုက္ခဒေါမနဿာဒိဝသေန၊ တသ္မိံ ဗဟုဝိဓေ အာဒီနဝေ ဧကဒေသော ဒေါမနဿသင်္ခါတော အာဒီနဝေါ ပုဗ္ဗေ ဝိဘတ္တော၊ ဣဒါနိ ဒုက္ခသင်္ခါတံ အာဒီနဝံ ဝိဘဇိတုံ ‘‘တတ္ထ ကတမော အာဒီနဝေါ? အဗလာ နံ ဗလီယန္တီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တဿံ ‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’’တိအာဒိဂါထာယံ နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု ဒုက္ခဒေါမနဿာဒီသု အာဒီနဝေသု ကတမော အာဒီနဝေါ တတ္ထ တေသု ပါဠိဓမ္မေသု ကတ္ထ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတောတိ ပုစ္ဆိတွာ –

‘‘အဗလာ နံ ဗလီယန္တိ၊ မဒ္ဒန္တေနံ ပရိဿယာ၊

တတော နံ ဒုက္ခမနွေတိ၊ နာဝံ ဘိန္နမိဝေါဒက’’န္တိ။ (သု။ နိ။ ၇၇၆၊ မဟာနိ။ ၅) –

ဣဓ ပါဠိဂါထာယံ ယော ဒုက္ခသင်္ခါတော ဧကဒေသော အာဒီနဝေါ အာဂတော၊ သော အယံ ဒုက္ခသင်္ခါတော ဧကဒေသော အာဒီနဝေါ ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယောတိ။

ဂါထာယံ နတ္ထိ ဗလံ ဧတေသံ ကိလေသာနန္တိ အဗလာ။ ကသ္မာ ကိလေသာ အဗလာ ဟောန္တီတိ? ကုသလေဟိ ပဟာတဗ္ဗတ္တာ။ နရန္တိ ခေတ္တာဒိကာမေ အနုဂိဇ္ဈန္တံ နရံ၊ သဒ္ဓါဗလာဒိဝိရဟတော ဝါ အဗလံ ¶ တံ နရံ ဗလီယန္တိ အဘိဘဝန္တိ။ ကိဉ္စာပိ ကိလေသာ ကုသလေဟိ ပဟာတဗ္ဗတ္တာ အဗလာ ဟောန္တိ၊ တထာပိ ကာမမနုဂိဇ္ဈန္တံ သဒ္ဓါဗလာဒိဝိရဟိတံ အဘိဘဝိတုံ သမတ္ထာ ဘဝန္တိ။ မဒ္ဒန္တေနံ ပရိဿယာတိ ကာမဂိဒ္ဓံ ကာမေ ပရိယေသန္တံ၊ ကာမံ ရက္ခန္တဉ္စ ¶ ဧနံ နရံ ပရိ သမန္တတော ပရိပီဠေတွာ အယန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ ပရိဿယာ၊ သီဟဗျဂ္ဃာဒယော စေဝ ကာယဒုစ္စရိတာဒယော စ မဒ္ဒန္တိ။ တတော တေဟိ ပရိဿယေဟိ အဘိဘူတံ နံ နရံ ဇာတိအာဒိဒုက္ခံ အနွေတိ အနုဂစ္ဆတိ။ ကိမိဝ အနွေတိ? ဥဒကံ ဘိန္နနာဝံ အနွေတိ ဣဝ၊ ဧဝံ အနွေတီတိ အတ္ထော။

ဧကဒေသံ မဂ္ဂသင်္ခါတံ နိဿရဏံ ဣဓ ပါဠိဂါထာယံ အာဂတန္တိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တံ၊ အမှေတိ စ ဝိညာတံ၊ ‘‘နိဗ္ဗာနသင်္ခါတံ ဧကဒေသံ နိဿရဏံ ကတ္ထ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ နိဿရဏံ? တသ္မာ ဇန္တု သဒါ သတော’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အထ ဝါ ‘‘တတ္ထ ကတမံ နိဿရဏံ? တသ္မာ ဇန္တု သဒါ သတော’’တိအာဒိ ကသ္မာ ဧဝံ အာရဒ္ဓံ၊ နနု ‘‘တတ္ထ ကတမံ နိဿရဏံ? ယော ကာမေ ပရိဝဇ္ဇေတီ’’တိအာဒိနာ နိဿရဏံ ဝိဘတ္တန္တိ? သစ္စံ၊ နိဿရဏံ ပန ဒုဝိဓံ မဂ္ဂနိဗ္ဗာနဝသေန၊ တတ္ထ ဒုဝိဓေ နိဿရဏေ မဂ္ဂသင်္ခါတံ နိဿရဏံ ပုဗ္ဗေ ဝိဘတ္တံ၊ ဣဒါနိ နိဗ္ဗာနသင်္ခါတံ နိဿရဏံ ဝိဘဇိတုံ ‘‘တတ္ထ ကတမံ နိဿရဏံ? တသ္မာ ဇန္တု သဒါ သတော’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တဿံ ‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’’တိအာဒိဂါထာယံ နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု မဂ္ဂနိဗ္ဗာနေသု နိဿရဏေသု ဧကဒေသံ နိဗ္ဗာနသင်္ခါတံ နိဿရဏံ တတ္ထ တေသု ပါဠိဓမ္မေသု ကတ္ထ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတန္တိ ပုစ္ဆိတွာ –

‘‘တသ္မာ ဇန္တု သဒါ သတော၊ ကာမာနိ ပရိဝဇ္ဇယေ၊

တေ ပဟာယ တရေ ဩဃံ၊ နာဝံ သိတွာဝ ပါရဂူ’’တိ။ –

ဣဓ ပါဠိဂါထာယံ ယံ နိဗ္ဗာနသင်္ခါတံ နိဿရဏံ အာဂတံ၊ ဣဒံ နိဿရဏံ ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယန္တိ။

ဂါထာယံ တသ္မာတိ ယသ္မာ ကာမဂိဒ္ဓံ နရံ ဒုက္ခံ အနွေတိ၊ တသ္မာ ဇန္တု သဒါ သဗ္ဗကာလေ ပုဗ္ဗရတ္တာပရရတ္တေ ဇာဂရိယာနုယောဂေန သတော သတိသမ္ပန္နော ဟုတွာ ကာမာနိ ကိလေသကာမေ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ဝါ သမုစ္ဆေဒဝသေန ဝါ ပရိဝဇ္ဇယေ ပရိဇဟေယျ။ တေ ကာမေ အရိယမဂ္ဂေန ပဟာယ စတုဗ္ဗိဓံ ဩဃံ တရေယျ တရိတုံ သက္ကုဏေယျ။ ကော တရတိ ဣဝ တရေယျ? နာဝါသာမိကော နာဝံ ယံ ပဝိသန္တံ ဥဒကံ သိတွာ ဗဟိ သိဉ္စိတွာ လဟုကာယ နာဝါယ အပ္ပကသိရေန တရိတွာ ပါရဂူ ပါရံ ဂစ္ဆတိ ဣဝ၊ ဧဝံ အတ္တနိ ပဝတ္တံ ကိလေသူဒကံ သိဉ္စိတွာ အရိယမဂ္ဂေန နီဟရိတွာ လဟုကေန အတ္တဘာဝေန အနုပါဒိသေသာယ ¶ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ နိဗ္ဗာနေန ပါရံ နိဗ္ဗာနံ သန္တိံ ¶ ဂစ္ဆေယျာတိ အတ္ထော။ ဣဒံ နိဗ္ဗာနံ ကသ္မာ နိဿရဏံ ဟောတိ? သဗ္ဗသင်္ခတနိဿရဏတော နိဿရဏံ နာမ။

ဣဒံ နိဿရဏံ ဣဓ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတန္တိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တံ၊ အမှေဟိ စ ဝိညာတံ၊ ‘‘ကတမံ ဖလံ ကတ္ထ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ဖလံ? ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိ’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တဿံ ‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’’တိအာဒိဂါထာယံ နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု ရက္ခနနိပ္ဖာဒနမစ္စုတရဏာဒီသု ဖလေသု ကတမံ ဖလံ တတ္ထ တေသု ပါဠိဓမ္မေသု ကတ္ထ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတန္တိ ပုစ္ဆိတွာ –

‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိံ၊ ဆတ္တံ မဟန္တံ ယထ ဝဿကာလေ၊

ဧသာနိသံသော ဓမ္မေ သုစိဏ္ဏေ၊ န ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မစာရီ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၁၀၂၊ ၁၀၃) –

ဣဓ ပါဠိဂါထာယံ ယံ အနတ္ထေဟိ ဓမ္မဿ ရက္ခနဖလံ အာဂတံ၊ ရက္ခာဝဟနဿ အဗ္ဘုဒယဿ ယဉ္စ နိပ္ဖာဒနံ ဖလံ အာဂတံ၊ ဣဒံ ရက္ခနနိပ္ဖာဒနံ ဖလံ ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယန္တိ။

ဂါထာယံ ဓမ္မောတိ ယေန ပုဂ္ဂလေန ယော ဒါနာဒိပ္ပဘေဒေါ ပုညဓမ္မော နိဗ္ဗတ္တိတော၊ သော ဓမ္မော။ ဓမ္မစာရိံ ဓမ္မနိဗ္ဗတ္တကံ တံ ပုဂ္ဂလံ အနတ္ထေဟိ ရက္ခတိ။ ကိမိဝ? ဝဿကာလေ ဒေဝေ ဝဿန္တေ သတိ မဟန္တံ ကုသလေန ဓာရေတဗ္ဗံ ဆတ္တံ ဓာရေန္တံ ကုသလံ တံ ဇနံ ဝဿတေမနတော ရက္ခတိ ယထာ၊ ဧဝံ ရက္ခိတဗ္ဗော ဓမ္မောပိ အတ္တသမ္မာပဏိဓာနေန အပ္ပမတ္တော ဟုတွာ သုဋ္ဌု ဓမ္မံ ရက္ခန္တံယေဝ ရက္ခတိ၊ တာဒိသော ဓမ္မစာရီယေဝ ဒုဂ္ဂတိံ န ဂစ္ဆတိ။ ဧသော အာနိသံသော သုစိဏ္ဏေ သုစိဏ္ဏဿ ဓမ္မေ ဓမ္မဿ အာနိသံသောတိ အတ္ထော။

ဧကဒေသံ ဖလံ ဣဓ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတန္တိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကတမော ဥပါယော ကတ္ထ ပါဠိယံ အာဂတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဥပါယော? သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တဿံ ‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’’တိအာဒိဂါထာယံ နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမနိဗ္ဗိဒါဒီသု ဥပါယေသု ကတမော ဥပါယော တတ္ထ တေသု ပါဠိဓမ္မေသု ကတ္ထ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတောတိ ပုစ္ဆိတွာ –

‘‘သဗ္ဗေ ¶ ¶ သင်္ခါရာ ‘အနိစ္စာ’တိ…ပေ…၊

သဗ္ဗေ ဓမ္မာ ‘အနတ္တာ’တိ၊ ယဒါ ပညာယ ပဿတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၇၇-၂၇၉) –

ဣဓ ပါဠိဂါထာသု ယော ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမနိဗ္ဗိဒါဉာဏသင်္ခါတော ဝိသုဒ္ဓိယာ အဓိဂမဟေတုဘာဝတော မဂ္ဂေါ အာဂတော၊ အယံ ဥပါယော ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယောတိ။

ဂါထာသု သဗ္ဗေ နိရဝသေသာ ကမ္မစိတ္တောတုအာဟာရေဟိ သင်္ခရိတာ သင်္ခတသင်္ခါရာ ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စာ ဣတိ ယဒါ ပညာယ ပဿတိ၊ အထ အနိစ္စေ ဒုက္ခသဘာဝေ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ဧသော ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမော နိဗ္ဗိန္ဒနဉာဏသင်္ခါတော ဓမ္မော ဝိသုဒ္ဓိယာ မဂ္ဂေါတိ။ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိအာဒီသု သင်္ခါရာနံ သင်္ခတဓမ္မဘာဝေါ ပစ္စယာကာရဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယံ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၆ သင်္ခါရပဒနိဒ္ဒေသ) ဝုတ္တောဝ၊ တံ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထံ အနောလောကေတွာ ဧကစ္စေ အာစရိယာ ‘‘ဝိပဿနာဉာဏာရမ္မဏတ္တာ တေဘူမကဓမ္မာယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဧဝံ သတိ မဂ္ဂဖလဓမ္မာနံ နိစ္စာဒိဘာဝေါ ဘဝေယျ၊ တသ္မာ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာနုရူပေါဝ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒုက္ခာတိ ဒုက္ခဒုက္ခဝိပရိဏာမဒုက္ခသင်္ခါရဒုက္ခဘာဝေန ဒုက္ခာ။ အနတ္တာတိ နိစ္စသာရသုခသာရအတ္တသာရရဟိတတ္တာ အသာရကဋ္ဌေန အနတ္တာ၊ အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန ဝါ အနတ္တာ။

ဧကဒေသော ဥပါယော ဣဓ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတောတိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမာ အာဏတ္တိ ကတ္ထ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမာ အာဏတ္တိ? စက္ခုမာ ဝိသမာနီဝါ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တဿံ ‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’’တိအာဒိဂါထာယံ နိဒ္ဒိဋ္ဌာသု ပါပဒုစ္စရိတပရိဝဇ္ဇနာဏတ္တိကလျာဏသုစရိတစရဏာဏတ္တိအာဒီသု ကတမာဏတ္တိ တတ္ထ တေသု ပါဠိဓမ္မေသု ကတ္ထ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတာတိ ပုစ္ဆိတွာ –

‘‘စက္ခုမာ ဝိသမာနီဝ၊ ဝိဇ္ဇမာနေ ပရက္ကမေ၊

ပဏ္ဍိတော ဇီဝလောကသ္မိံ၊ ပါပါနိ ပရိဝဇ္ဇယေ’’တိ။ (ဥဒါ။ ၄၃) –

ဣဓ ပါဠိဓမ္မေ ယာ ပါပဒုစ္စရိတပရိဝဇ္ဇနာဏတ္တိ အာဂတာ၊ အယံ ပါပဒုစ္စရိတပရိဝဇ္ဇနာဏတ္တိ ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယာတိ။

ဂါထာယံ စက္ခုမာ ပုရိသော ဝိဇ္ဇမာနေ ပရက္ကမေ အာဝဟိတံ သရီရံ အာဝဟန္တောဝ ဟုတွာ ဝိသမာနိ ¶ ဘူမိပ္ပဒေသာနိ ဝါ ဝိသမေ ဟတ္ထိအာဒယော ဝါ ¶ ပရိဝဇ္ဇေတိ ဣဝ၊ ဧဝံ ဇီဝလောကသ္မိံ ပဏ္ဍိတော ပါပါနိ လာမကာနိ ဒုစ္စရိတာနိ ပရိဝဇ္ဇေတိ။ အာဏတ္တိ နာမ အာဏာရဟဿ ဓမ္မရာဇဿ ဘဂဝတော အာဏာ၊ သာ ဗဟုဝိဓာ၊ တသ္မာ ‘‘ကရေယျ ကလျာဏ’’န္တိအာဒိဂါထာယံ သုစရိတစရဏာ အာဏတ္တိ။

‘‘ဥပေထ သရဏံ ဗုဒ္ဓံ၊ ဓမ္မံ သင်္ဃဉ္စ တာဒိနံ၊

သမာဒိယထ သီလာနိ၊ တံ ဝေါ အတ္ထာယ ဟေဟိတီ’’တိ။ (ထေရီဂါ။ ၂၄၉-၂၅၀၊ ၂၈၉-၂၉၀) –

အာဒီသု ဂါထာသု သရဏဂမနာဏတ္တိသီလသမာဒါနာဏတ္တိအာဒိ အာဂတာတိ။

‘‘သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿူ’’တိအာဒိ ကသ္မာ ဧဝံ အာရဒ္ဓံ၊ နနု ‘‘တတ္ထ ကတမံ ဖလံ? ဓမ္မော ဟဝေ’’တိအာဒိနာ၊ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဥပါယော? သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိနာ၊ ‘‘တတ္ထ ကတမာ အာဏတ္တိ? စက္ခုမာ’’တိအာဒိနာ စ ဖလူပါယာဏတ္တိယော ဝိဘတ္တာတိ? သစ္စံ၊ ဝိသုံ ဝိသုံ ပန သုတ္တေသု အာဂတာ ဖလူပါယာဏတ္တိယော ဝိဘတ္တာ၊ ဣဒါနိ ဧကတော အာဂတာ ဖလူပါယာဏတ္တိယော ဝိဘဇိတုံ ‘‘သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿူ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။

တတ္ထ သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿူတိ သဗ္ဗမ္ပိ သင်္ခါရလောကံ အတ္တတော သုညောတိ အဝသဝတ္တိတာသလ္လက္ခဏဝသေန ဝါ တုစ္ဆဘာဝသမနုပဿနဝသေန ဝါ ပဿာတိ ဣဒံ ဘဂဝတော ဝစနံ ဝိဓာနဘာဝတော အာဏတ္တိ နာမ။ နိစ္စသာရသုခသာရအတ္တသာရာဒိရဟိတတ္တာ ‘‘မောဃရာဇာ’’တိ အာလပတိ၊ သဒ္ဓါသီလသုတစာဂါဒိရဟိတတ္တာ ဝါ မောဃော။

‘‘သဒါ သတော’’တိ ပုဂ္ဂလဝသေန ဝုတ္တာယ သတိယာ သုညတာဒဿနဿ သမ္ပဇာနဟေတုဘာဝတော သတိယေဝ ဥပါယော၊ န သတိမာတိ ဧတ္ထ သတီတိ အဓိပ္ပာယော။

အတ္တာနုဒိဋ္ဌိံ ဦဟစ္စာတိ ဧတ္ထ အတ္တာနုဒိဋ္ဌိ နာမ ‘‘ရူပံ အတ္တာ၊ ရူပဝါ အတ္တာ၊ ရူပသ္မိံ အတ္တာ၊ အတ္တနိ ရူပ’’န္တိအာဒိပ္ပကာရာ ဝီသတိဝတ္ထုကာ ဒိဋ္ဌိ။ မဂ္ဂေန ဦဟစ္စ သမုစ္ဆိန္ဒိတွာ ဧဝံ ဝုတ္တဝိဓိနာ မစ္စုတရော မစ္စုနော ဝိသယာတိက္ကန္တော သိယာ ဘဝေယျ။ ဧတ္ထ ယံ မစ္စုဝိသယံ တရဏံ အတိက္ကမနံ၊ တဿ အတိက္ကမနဿ ယဉ္စ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါသမ္ပဇ္ဇနံ၊ ဣဒံ ဘဂဝတော ဒေသနာယ ¶ ဖလံ ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ပုဗ္ဗေ ဝိသုံ ဝိသုံ ဖလူပါယာဏတ္တိယော ဝိဘတ္တာပိ –

‘‘သုညတော ¶ လောကံ အဝေက္ခဿု၊ မောဃရာဇ သဒါ သတော၊

အတ္တာနုဒိဋ္ဌိံ ဦဟစ္စ၊ ဧဝံ မစ္စုတရော သိယာ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၁၁၂၅၊ မဟာနိ။ ၁၈၆၊ စူဠနိ။ ပိင်္ဂိယမာဏဝပုစ္ဆာ ၁၄၄၊ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈၈) –

ဧကဂါထာယံ ပုန ဧကတော ဝိဘဇနတော ဖလာဒီသု ဧကတော ဒဿိတေသု သဗ္ဗတ္ထ သုတ္တေသု ဝါ သဗ္ဗတ္ထ ဂါထာသု ဝါ ဖလာဒယော ဒဿေတဗ္ဗာ အဿာဒါဒယော ဝိယ ကတ္ထစိ နိဒ္ဓါရေတွာတိ ဝိသေသော ဝိဇာနိတဗ္ဗော။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာစရိယော ‘‘ယထာ ပန…ပေ… ဧကတော ဥဒါဟရဏံ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅)။

၆။ ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယဘူတာ အဿာဒါဒယော ‘‘ဣဓ ပါဠိဓမ္မေ အယံ အဿာဒေါ အာဂတော၊ ဣဓ ပါဠိဓမ္မေ အယံ အာဒီနဝေါ အာဂတော’’တိအာဒိနာ ဝိသေသတော နိဒဿနဝသေန သရူပတော အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ တေ အဿာဒါဒယော တိဏ္ဏံ ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒီနံ ပုဂ္ဂလာနံ သာမညတော ဘဂဝါ ကိံ နု ခေါ ဒေသေတိ၊ ဥဒါဟု ဧကဿ ပုဂ္ဂလဿ ယထာလာဘံ ကိံ နု ဒေသေတီတိ အနုယောဂဿ သမ္ဘဝတော ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဣမံ ဒေသေတိ၊ ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဣမံ ဒေသေတီတိ ပုဂ္ဂလဘေဒေန အဿာဒါဒယော ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ဘဂဝါ ဥဂ္ဃဋိတညုဿာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု အဿာဒါဒီသု။ နိဿရဏံ ဥဂ္ဃဋိတညုဿ ပုဂ္ဂလဿ ဘဂဝါ ဒေသေတိ၊ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ဣမေ ဒွေ ဝိပဉ္စိတညုဿ ပုဂ္ဂလဿ ဘဂဝါ ဒေသေတိ၊ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ဣမေ တယော နေယျဿ ပုဂ္ဂလဿ ဘဂဝါ ဒေသေတီတိ ယောဇနတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဧဝံ အဿာဒါဒယော ဥဒါဟရဏဝသေန သရူပတော ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တတ္ထ ပုဂ္ဂလဝိဘာဂေန ဒေသနာဝိဘာဂံ ဒဿေတုံ ‘တတ္ထ ဘဂဝါ’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ဥဂ္ဃဋိတညုဿာတိ ဥဂ္ဃဋီယတေ ပဋိဝိဇ္ဈီယတေ၊ ဌပီယတေ ဝါ သပ္ပဘေဒေါ ဝိတ္ထာရော အတ္ထောတိ ဥဂ္ဃဋိတော၊ ဇာနာတီတိ ဉူ၊ ဥဂ္ဃဋိတံ အတ္ထံ ဉူ ဥဂ္ဃဋိတညူ၊ ဥဒ္ဒေသမတ္တေနေဝ သပ္ပဘေဒံ သဝိတ္ထာရံ ¶ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗံ အတ္ထံ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ အတ္ထော။ ယော ပုဂ္ဂလော ဥဒ္ဒေသေနေဝ ဥဒ္ဒိဋ္ဌမတ္တေနေဝ အတ္ထံ ဉတွာ အတ္ထသိဒ္ဓိပ္ပတ္တော ဟောတိ၊ သော ဥဂ္ဃဋိတညူ နာမ။

ဝိပဉ္စီယတေ ¶ ဝိတ္ထရီယတေ အတ္ထောတိ ဝိပဉ္စိတော၊ တံ ဇာနာတီတိ ဝိပဉ္စိတညူ။ ယော ပုဂ္ဂလော နိဒ္ဒေသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌမတ္တမေဝ အတ္ထံ ဉတွာ အတ္ထသိဒ္ဓိပ္ပတ္တော၊ သော ဝိပဉ္စိတညူ နာမ။

ပဋိနိဒ္ဒေသေန အတ္ထော နေတဗ္ဗော ပါပေတဗ္ဗောတိ နေယျော။ ယော ပုဂ္ဂလော ပဋိနိဒ္ဒေသေန ဝါ ပဋိလောမေန ဝါ ဝိဘတ္တံ ဧဝ အတ္ထံ ဉတွာ အတ္ထသိဒ္ဓိပ္ပတ္တော၊ သော နေယျော နာမ။ နိဿရဏဒေသနာယေဝ ဥဂ္ဃဋိတညုဿ ပဋိဝေဓာဘိသမယော သိဒ္ဓါ ဟောတိ၊ အာဒီနဝဒေသနာယ စေဝ နိဿရဏဒေသနာယ စ ဝိပဉ္စိတညုဿ ပဋိဝေဓာဘိသမယော သိဒ္ဓါ ဟောတိ၊ အဿာဒဒေသနာယ စ အာဒီနဝဒေသနာယ စ နိဿရဏဒေသနာယ စ နေယျဿ ပဋိဝေဓာဘိသမယော သိဒ္ဓါ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော ဣဓ ဂဟေတဗ္ဗော။

ပဒပရမော ပနေတ္ထ ပဋိဝေဓာဘိသမယဘဇနာဘာဝတော န ဂဟိတော။ တသ္မိဉ္စ အဂ္ဂဟိတေ အဿာဒေါ၊ အာဒီနဝေါ၊ နိဿရဏံ၊ အဿာဒါဒီနဝါ၊ အဿာဒနိဿရဏာနိ၊ အာဒီနဝနိဿရဏာနိ၊ အဿာဒါဒီနဝနိဿရဏာနိ စာတိ သတ္တသု ပဋ္ဌာနနယေသု တတိယဆဋ္ဌသတ္တမာဝ ဂဟိတာ၊ အဝသေသာ စတ္တာရော နယာ န ဂဟိတာ။ ဝေနေယျဝိနယနာဘာဝတော ဟိ ဂဟဏာဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝေနေယျဝိနယဉ္စ ဝေနေယျာနံ သန္တာနေ အရိယမဂ္ဂဿုပ္ပာဒနံ၊ န သာသနဝိနယနမတ္တံ၊ အရိယမဂ္ဂုပ္ပာဒနဉ္စ ယထာဝုတ္တေဟိ ဧဝ တီဟိ ပဒဋ္ဌာနနယေဟိ သိဇ္ဈတီတိ ဣတရေ နယာ ဣဓ န ဝုတ္တာ။

ယသ္မာ ပန ပေဋကေ (ပေဋကော။ ၂၃) –

‘‘တတ္ထ ကတမော အဿာဒေါ စ အာဒီနဝေါ စ?

‘ယာနိ ကရောတိ ပုရိသော၊ တာနိ ပဿတိ အတ္တနိ၊

ကလျာဏကာရီ ကလျာဏံ၊ ပါပကာရီ စ ပါပက’န္တိ။

‘‘တတ္ထ ယံ ကလျာဏကာရီ ကလျာဏံ ပစ္စနုဘောတိ၊ အယံ အဿာဒေါ။ ယံ ပါပကာရီ ပါပံ ပစ္စနုဘောတိ၊ အယံ အာဒီနဝေါ။

‘‘အဋ္ဌိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကဓမ္မာ။ ကတမေ အဋ္ဌ? ‘လာဘော’တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၈။၆)။ တတ္ထ လာဘော ယသော သုခံ ပသံသာ၊ အယံ အဿာဒေါ။ အလာဘော အယသော ဒုက္ခံ နိန္ဒာ၊ အယံ အာဒီနဝေါ။

‘‘တတ္ထ ¶ ကတမော အဿာဒေါ စ နိဿရဏဉ္စ?

‘သုခေါ ¶ ဝိပါကော ပုညာနံ၊ အဓိပ္ပာယော စ ဣဇ္ဈတိ၊

ခိပ္ပဉ္စ ပရမံ သန္တိံ၊ နိဗ္ဗာနမဓိဂစ္ဆတီ’တိ။ –

အယံ အဿာဒေါ စ နိဿရဏဉ္စ။

‘‘ဒွတ္တိံသိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟာပုရိသဿ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ၊ ယေဟိ သမန္နာဂတဿ မဟာပုရိသဿ ဒွေယေဝ ဂတိယော ဘဝန္တိ…ပေ… ဝိဝဋစ္ဆဒေါတိ သဗ္ဗံ လက္ခဏသုတ္တံ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၉၉) အယံ အဿာဒေါ စ နိဿရဏဉ္စ။

‘‘တတ္ထ ကတမော အာဒီနဝေါ စ နိဿရဏဉ္စ?

‘ဘာရာ ဟဝေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ၊ ဘာရဟာရော စ ပုဂ္ဂလော၊

ဘာရာဒါနံ ဒုခံ လောကေ၊ ဘာရနိက္ခေပနံ သုခံ။

‘နိက္ခိပိတွာ ဂရုံ ဘာရံ၊ အညံ ဘာရံ အနာဒိယ၊

သမူလံ တဏှမဗ္ဗုယှ၊ နိစ္ဆာတော ပရိနိဗ္ဗုတော’တိ။ (သံ။ နိ။ ၃။၂၂) –

အယံ အာဒီနဝေါ စ နိဿရဏဉ္စ။

‘‘တတ္ထ ကတမော အဿာဒေါ စ အာဒီနဝေါ စ နိဿရဏဉ္စ?

‘ကာမာ ဟိ စိတြာ မဓုရာ မနောရမာ၊ ဝိရူပရူပေန မထေန္တိ စိတ္တံ၊

တသ္မာ အဟံ ပဗ္ဗဇိတောမှိ ရာဇ၊ အပဏ္ဏကံ သာမညမေဝ သေယျော’တိ။ (မ။ နိ။ ၂။၃၀၇၊ ထေရဂါ။ ၇၈၇၊ ပေဋကော။ ၂၃) –

အယံ အဿာဒေါ စ အာဒီနဝေါ စ နိဿရဏဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ တေပိ နယာ ဣဓ နိဒ္ဓါရေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဖလာဒီသုပိ အယံ နယော လဗ္ဘတိယေဝ။

ယသ္မာ ¶ ပေဋကေ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၊ ၁၉၂၊ ပေဋကော။ ၂၂၊ မိ။ ပ။ ၂။၁။၉) – ‘‘တတ္ထ ကတမံ ဖလဉ္စ ဥပါယော စ? ‘သီလေ ပတိဋ္ဌာယ နရော သပ္ပညော’တိ ဂါထာ၊ ဣဒံ ဖလဉ္စ ဥပါယော စ။

‘‘တတ္ထ ကတမံ ဖလဉ္စ အာဏတ္တိ စ?

‘သစေ ဘာယထ ဒုက္ခဿ၊ သစေ ဝေါ ဒုက္ခမပ္ပိယံ၊

မာကတ္ထ ပါပကံ ကမ္မံ၊ အာဝိ ဝါ ယဒိ ဝါ ရဟော’တိ။ (ဥဒါ။ ၄၄) –

ဣဒံ ¶ ဖလဉ္စ အာဏတ္တိ စ။

‘‘တတ္ထ ကတမော ဥပါယော စ အာဏတ္တိ စ?

‘ကုမ္ဘူပမံ ကာယမိမံ ဝိဒိတွာ၊ နဂရူပမံ စိတ္တမိဒံ ဌပေတွာ၊

ယောဓေထ မာရံ ပညာဝုဓေန၊ ဇိတဉ္စ ရက္ခေ အနိဝေသနော သိယာ’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၄၀) –

အယံ ဥပါယော စ အာဏတ္တိ စာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဧဝံ ဖလာဒီနံ ဒုက္ခဝသေနာပိ ဥဒါဟရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒီနံ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဣမံ ဒေသေတိ၊ ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဣမံ ဒေသေတီ’’တိ ယေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ အဿာဒါဒယော ယထာရဟံ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ တေ ပုဂ္ဂလာ ယာဟိ ပဋိပဒါဟိ ဘိန္နာ၊ တာ ပဋိပဒါ ကိတ္တိကာ ဘဝန္တိ၊ တာဟိ ဘိန္နာ ပုဂ္ဂလာ စ ကိတ္တိကာတိ ဝိစာရဏာယ သမ္ဘဝတော တာ ပဋိပဒါ၊ တေ စ ပုဂ္ဂလာ ဧတ္တကာတိ ဂဏနတော ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ စတဿော ပဋိပဒါ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။

တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒီသု ပုဂ္ဂလေသု။ ယေ ပုဂ္ဂလာ ယာဟိ ပဋိပဒါဟိ ဘိန္နာ၊ တာ ပဋိပဒါ စတဿော ဘဝန္တိ၊ တေ စ ပုဂ္ဂလာ စတ္တာရောတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ကတမာ စတဿော? ဒုက္ခာပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ ဒုက္ခာပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ၊ သုခါပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ သုခါပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ စာတိ စတဿော။ ကတမေ စတ္တာရော? တဏှာစရိတော မန္ဒော ¶ ပုဂ္ဂလော၊ တဏှာစရိတော ဥဒတ္တော ပုဂ္ဂလော၊ ဒိဋ္ဌိစရိတော မန္ဒော ပုဂ္ဂလော၊ ဒိဋ္ဌိစရိတော ဥဒတ္တော ပုဂ္ဂလော စာတိ စတ္တာရော။

ပဋိပဒါဘိညာဟိ ကတော ဝိဘာဂေါပိ ပဋိပဒါဟိ ကတော ဝိဘာဂေါ နာမ ဟောတိ အဝိနာဘာဝတောတိ မနသိ ကတွာ ‘‘စတဿော ပဋိပဒါဘိညာ’’တိ အဝတွာ ‘‘စတဿော ပဋိပဒါ’’တိ ဝုတ္တာ။ တာ ပနေတာ သမထဝသေနာပိ ဘိန္နာ၊ ဝိပဿနာဝသေနာပိ ဘိန္နာ။ ကထံ သမထဝသေန? ပထဝီကသိဏာဒီသု သဗ္ဗပဌမံ ‘‘ပထဝီ ပထဝီ’’တိအာဒိနာ ပဝတ္တမနသိကာရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဈာနဿ ဥပစာရံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တာဝ ပဝတ္တာ ပညာ သမထဘာဝနာ ‘‘ပဋိပဒါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဥပစာရတော ပန ပဋ္ဌာယ ယာဝ အပ္ပနာ၊ တာဝ ¶ ပဝတ္တာ ပညာ ‘‘အဘိညာ’’တိ ဝုစ္စတိ ဟေဋ္ဌိမပညာတော အဓိဂတပညာဘာဝတော။

သာ စ ပဋိပဒါ ကဿစိ ဒုက္ခာ ကိစ္ဆာ ဟောတိ နီဝရဏာဒိပစ္စနီကဓမ္မသမုဒါစာရဂ္ဂဟဏတာယ၊ ကဿစိ တဒဘာဝတော သုခါ အကိစ္ဆာ ဟောတိ၊ အဘိညာပိ ကဿစိ ဒန္ဓာ အသီဃပ္ပဝတ္တိ ဟောတိ အဝိသဒဉာဏတာယ၊ ကဿစိ ခိပ္ပာ သီဃပ္ပဝတ္တိ ဟောတိ ဝိသဒဉာဏတာယာတိ။

ကထံ ဝိပဿနာဝသေန? ယော ရူပါရူပမုခေန ဝိပဿနံ အဘိနိဝိသန္တော စတ္တာရိ မဟာဘူတာနိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဥပါဒါရူပံ ပရိဂ္ဂဏှာတိ၊ အရူပံ ပရိဂ္ဂဏှာတိ၊ ရူပါရူပံ ပန ပရိဂ္ဂဏှန္တော ဒုက္ခေန ကသိရေန ကိလမန္တော ပရိဂ္ဂဟဧတဥံ သက္ကောတိ၊ တဿ ဒုက္ခာပဋိပဒါ နာမ ဟောတိ။ ပရိဂ္ဂဟိတရူပါရူပဿ ဝိပဿနာပရိဝါသေ မဂ္ဂပါတုဘာဝဒန္ဓတာယ ဒန္ဓာဘိညာ နာမ ဟောတိ။ တဗ္ဗိပရိယာယေန ဣတရာ ဒွေ ဟောန္တိ။ ဝိပဿနာဝသေန ပန ဘိန္နာယေဝ ပဋိပဒါဘိညာယော ဣဓ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ အဘိသမယာဓိကာရတ္တာ၊ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဧဝံ ယေသံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝသေန ဒေသနာဝိဘာဂေါ ဒဿိတော၊ တေ ပုဂ္ဂလေ ပဋိပဒါဝိဘာဂေန ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘စတဿော ပဋိပဒါ’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၆) ဝုတ္တံ။ ယောဇနာနယော ဝုတ္တနယာနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

စတူဟိ ပဋိပဒါဘိညာဟိ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သဗ္ဗေဝ အနိယမတော ဝဋ္ဋဒုက္ခတော ကိံ နု ခေါ နိယျန္တိ၊ ဥဒါဟု ‘‘ဣမာယ ပဋိပဒါဘိညာယ အယံ ပုဂ္ဂလော နိယျာတိ၊ ဣမာယ ပဋိပဒါဘိညာယ အယံ ပုဂ္ဂလော နိယျာတီ’’တိ နိယမတော စ နိယျာတီတိ ဝိစာရဏာယ သမ္ဘဝတော ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော ဣမေဟိ နိဿယေဟိ ဥပနိဿယပစ္စယံ လဘိတွာ ဣမာယ ပဋိပဒါဘိညာယ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိယျာတီ’’တိ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘တဏှာစရိတော မန္ဒော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ¶ တဏှာစရိတော မန္ဒော ပုဂ္ဂလော သတိပဋ္ဌာနေဟိ နိဿယေဟိ ဥပနိဿယပစ္စယံ လဘိတွာ သတိန္ဒြိယေန သတိန္ဒြိယာဓိကေန အရိယမဂ္ဂေန ဒုက္ခာပဋိပဒါဒန္ဓာဘိညာယ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိယျာတိ၊ တဏှာစရိတော ဥဒတ္တော ပုဂ္ဂလော ဈာနေဟိ နိဿယေဟိ ဥပနိဿယပစ္စယံ လဘိတွာ သမာဓိန္ဒြိယေန သမာဓိန္ဒြိယာဓိကေန အရိယမဂ္ဂေန ဒုက္ခာပဋိပဒါခိပ္ပာဘိညာယ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိယျာတိ ¶ ၊ ဒိဋ္ဌိစရိတော မန္ဒော ပုဂ္ဂလော သမ္မပ္ပဓာနေဟိ နိဿယေဟိ ဥပနိဿယပစ္စယံ လဘိတွာ ဝီရိယိန္ဒြိယေန ဝီရိယိန္ဒြိယာဓိကေန အရိယမဂ္ဂေန သုခါပဋိပဒါဒန္ဓာဘိညာယ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိယျာတိ၊ ဒိဋ္ဌိစရိတော ဥဒတ္တော ပုဂ္ဂလော သစ္စေဟိ နိဿယေဟိ ဥပနိဿယပစ္စယံ လဘိတွာ ပညိန္ဒြိယေန ပညိန္ဒြိယာဓိကေန အရိယမဂ္ဂေန သုခါပဋိပဒါခိပ္ပာဘိညာယ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိယျာတီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန –

‘‘စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာတိ ယထာဝုတ္တပဋိပဒါဝိဘာဂေနေဝ စတ္တာရော ပဋိပန္နကပုဂ္ဂလာ၊ တံ ပန ပဋိပဒါဝိဘာဂံ သဒ္ဓိံ ဟေတုပါယဖလေဟိ ဒဿေတုံ ‘တဏှာစရိတော’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၆) –

ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တဏှာစရိတောတိ တဏှာယ နိဗ္ဗတ္တိတံ စရိတံ ဧတဿ ပုဂ္ဂလဿာတိ တဏှာစရိတော။ မန္ဒောတိ မန္ဒိယာယ အဝိဇ္ဇာယ သမန္နာဂတောတိ မန္ဒော၊ မောဟာဓိကပုဂ္ဂလော။ ဥဒတ္တောတိ ဥဒအတ္တော၊ ဥဠာရပညောတိ အတ္ထော။ ဥဠာရံ ဖလံ ဒေတီတိ ဥဒေါ၊ ကော သော? ပဝိစယော၊ အတ္တနိ နိဗ္ဗတ္တောတိ အတ္တော၊ ဥဒေါ အတ္တော ယဿ ပုဂ္ဂလဿာတိ ဥဒတ္တောတိ ဝစနတ္ထော ကာတဗ္ဗော။

ပဌမာယ ပဋိပဒါယ ဟေတု နာမ တဏှာစရိတတာ၊ မန္ဒပညတာ စ၊ ဥပါယော သတိန္ဒြိယံ၊ သဗ္ဗာသမ္ပိ ဖလံ နိယျာနမေဝ။ ဒုတိယာယ ပဋိပဒါယ ဟေတု နာမ တဏှာစရိတတာ၊ ဥဒတ္တပညတာ စ၊ ဥပါယော ဝီရိယိန္ဒြိယံ။ တတိယာယ ပဋိပဒါယ ဟေတု နာမ ဒိဋ္ဌိစရိတတာ၊ မန္ဒပညတာ စ၊ ဥပါယော သမာဓိန္ဒြိယံ။ စတုတ္ထိယာ ပဋိပဒါယ ဟေတု နာမ ဒိဋ္ဌိစရိတတာ၊ ဥဒတ္တပညတာ စ၊ ဥပါယော ပညိန္ဒြိယန္တိ ဟေတုပါယဖလာနိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။

ဧတ္ထ စ ဒိဋ္ဌိစရိတော ဥဒတ္တော ပုဂ္ဂလော ဥဂ္ဃဋိတညူ နာမ၊ ဒိဋ္ဌိစရိတော မန္ဒော စေဝ တဏှာစရိတော ဥဒတ္တော စ ဝိပဉ္စိတညူ နာမ၊ တဏှာစရိတော မန္ဒော ပုဂ္ဂလော နေယျော နာမ၊ တသ္မာ ‘‘တတ္ထ ဘဂဝါ ဥဂ္ဃဋိတညုဿ ပုဂ္ဂလဿ နိဿရဏံ ဒေသယတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒိဝေနေယျတ္တယဿ ဘေဒဒဿနေန နိဿရဏံ ဒေသယတိ၊ ‘‘အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ဒေသယတိ၊ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ဒေသယတီ’’တိ ဒေသနာဝိဘာဂေါ ဒဿိတော။ ‘‘တတ္ထ စတဿော ¶ ပဋိပဒါ’’တိအာဒိနာ ပဋိပဒါဘေဒဒဿနေန ‘‘တဏှာစရိတော မန္ဒော ပုဂ္ဂလော၊ တဏှာစရိတော ဥဒတ္တော ¶ ပုဂ္ဂလော၊ ဒိဋ္ဌိစရိတော မန္ဒော ပုဂ္ဂလော၊ ဒိဋ္ဌိစရိတော ဥဒတ္တော ပုဂ္ဂလော’’တိ စတုဓာ ဘိန္နံ တဏှာစရိတမန္ဒာဒိကံ ပုဂ္ဂလစတုက္ကံ ဒဿိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဣဒါနိ စတူဟိ ပဋိပဒါဘိညာဟိ စတုဓာ ဘိန္နံ တဏှာစရိတမန္ဒစတုက္ကံ အတ္ထနယယောဇနာယ ဒုတိယာယ ဝိသယံ ကတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဥဘော တဏှာစရိတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တဏှာယ သမာဓိပဋိပက္ခတ္တာ တဏှာစရိတာ မန္ဒဥဒတ္တာ ဥဘော ပုဂ္ဂလာ သမထပုဗ္ဗင်္ဂမာယ ဝိပဿနာယ ဥပနိဿယံ လဘိတွာ ရာဂဝိရာဂါယ မဂ္ဂပညာယ နိယျန္တိ စေတောဝိမုတ္တိယာ သေက္ခဖလဘာဝါယ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိသဟိတေနေဝ သမ္မာသမာဓိနာ နိယျာနံ ဘဝတိ၊ န သမ္မာသမာဓိနာ ဧဝ၊ တသ္မာ ဒိဋ္ဌိစရိတာ မန္ဒဥဒတ္တာ ဥဘော ပုဂ္ဂလာ ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမေန သမထေန အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါယ မဂ္ဂပညာယ နိယျန္တိ ပညာဝိမုတ္တိယာ အသေက္ခဖလဘာဝါယာတိ စတ္တာရောပိ ပုဂ္ဂလာ ဒုဝိဓာယေဝ ဘဝန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ရာဂဝိရာဂါယာတိ ရဉ္ဇတီတိ ရာဂေါ၊ သော ဝိရဇ္ဇတိ ဧတာယာတိ ဝိရာဂါ၊ ရာဂဿ ဝိရာဂါ ရာဂဝိရာဂါ၊ တာယ ရာဂဝိရာဂါယ။ စေတောတိ စိတ္တပ္ပဘေဒေန စ သမာဓိ ဝုစ္စတိ ယထာ ‘‘စိတ္တံ ပညဉ္စ ဘာဝယ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၊ ၁၉၂၊ မိ။ ပ။ ၂။၁။၉။)။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝသေန ပဋိပက္ခတော ဝိမုစ္စတီတိ ဝိမုတ္တိ၊ စေတသာ စိတ္တေန သမာဓိနာ ဝိမုစ္စတီတိ စေတောဝိမုတ္တိ၊ စေတော ဧဝ ဝါ ဝိမုတ္တိ စေတောဝိမုတ္တိ၊ အနာဂါမိဖလသမာဓိ။ အနာဂါမိပုဂ္ဂလော ဟိ သမာဓိသ္မိံ ပရိပူရကာရိတာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ နိယျာတိ။ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါယာတိ အဝိန္ဒိယံ ကာယဒုစ္စရိတာဒိံ ဝိန္ဒတီတိ အဝိဇ္ဇာ၊ ဝိန္ဒိယံ ဝါ ကာယသုစရိတာဒိံ န ဝိန္ဒတီတိ အဝိဇ္ဇာ နိရုတ္တိနယေန။ ဝိရဇ္ဇတိ ဧတာယာတိ ဝိရာဂါ၊ အဝိဇ္ဇာယ ဝိရာဂါ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ၊ တာယ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါယ။ ပကာရေဟိ ဇာနာတီတိ ပညာ၊ ဝိမုစ္စတီတိ ဝိမုတ္တိ၊ ပညာယ ဝိမုစ္စတီတိ ပညာဝိမုတ္တိ၊ ပညာ ဧဝ ဝါ ဝိမုတ္တိ ပညာဝိမုတ္တိ၊ အရဟတ္တဖလပညာ၊ တာယ ပညာဝိမုတ္တိယာ။

‘‘တေသု ကတမေ ပုဂ္ဂလာ ကေန အတ္ထနယေန ဟာတဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတော ‘‘တတ္ထ ယေ သမထပုဗ္ဗင်္ဂမာဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု ‘‘ဥဘော တဏှာစရိတာ’’တိအာဒိနာ ဝိဘတ္တေသု ပုဂ္ဂလေသု ယေ ဥဘော တဏှာစရိတာ မန္ဒဥဒတ္တာ ပုဂ္ဂလာ သမထ…ပေ… နိယျန္တိ၊ တေ ဥဘော တဏှာစရိတာ ¶ မန္ဒဥဒတ္တာ ပုဂ္ဂလာ နန္ဒိယာဝဋ္ဋေန နယေန ဟာတဗ္ဗာ ဂမေတဗ္ဗာ နေတဗ္ဗာ။ ယေ ဥဘော ဒိဋ္ဌိစရိတာ မန္ဒဥဒတ္တာ ပုဂ္ဂလာ ဝိပဿနာ…ပေ… သမထေန နိယျန္တိ၊ တေ ဥဘော ဒိဋ္ဌိစရိတာ ¶ မန္ဒဥဒတ္တာ ပုဂ္ဂလာ သီဟဝိက္ကီဠိတေန နယေန ဟာတဗ္ဗာ ဂမေတဗ္ဗာ နေတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။

၇။ ‘‘တတ္ထ စတဿော ပဋိပဒါ’’တိအာဒိနာ ဒေသနာဟာရေန ဒုက္ခာပဋိပဒါဘေဒေန တဏှာစရိတမန္ဒာဒိဘေဒေါ ပုဂ္ဂလော ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘တဿ ဝိဘတ္တာနန္တရံ သွာယံ ဒေသနာဟာရော ကတ္ထ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ကေနစိ အာကာရေန သမ္ဘဝတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဘာဝတော ‘‘သွာယံ ဟာရော ကတ္ထ သမ္ဘဝတီ’’တိအာဒိမာဟ။ နဝမက္ခဏသမ္ပန္နဿ သတ္ထာ ယံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ တသ္မိံ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ယာ ဝီမံသာဒိကာ သုတမယာဒိကာ တိဿော ပညာ ဝိဘတ္တာ၊ တာဟိ ပညာဟိ ယေ ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒယော တယော ပုဂ္ဂလာ ဝိဘတ္တာ၊ ဣတိ ဝိဘတ္တာကာရေန အယံ ဒေသနာဟာရော သတ္ထာရာ ဒေသေတဗ္ဗေ ဓမ္မေ သမ္ဘဝတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

တတ္ထ သွာယံ ဟာရောတိ ဒေသနာဟာရေန ပဋိပဒါဝိဘာဂေန ဝေနေယျပုဂ္ဂလဝိဘာဂေါ ဒဿိတော၊ သော အယံ ဒေသနာဟာရော။ ကတ္ထ သမ္ဘဝတီတိ ကတ္ထ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗေ ဓမ္မေ သံဝဏ္ဏနာဘာဝေန သမ္ဘဝတီတိ။ ယဿာတိ ယော သော ဝေနေယျော ပစ္စန္တဇာဒီဟိ အဋ္ဌဟိ အက္ခဏေဟိ ဝိမုတ္တော၊ သဝနဓာရဏာဒီဟိ စ သမ္ပတ္တီဟိ သမန္နာဂတော၊ တဿ ဝေနေယျဿ။ သတ္ထာတိ သဒေဝကံ လောကံ သာသတိ အနုသာသတီတိ သတ္ထာ။ ဓမ္မန္တိ ဒေသိတံ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗံ ဓမ္မံ။ ဒေသယတီတိ သင်္ခေပနယဝိတ္ထာရနယေဟိ ဘာသတိ။ အညတရောတိ ဘဂဝတော သာဝကေသု ဧဝံ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ သမတ္ထော သာဝကော။ ဂရုဋ္ဌာနိယောတိ ဂါရဝဿ ဌာနဘူတေဟိ သီလသုတစာဂါဒိဂုဏဝိသေသေဟိ ယုတ္တော မာနိတော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗဝစနော။ သဗြဟ္မစာရီတိ သမံ၊ သဟ ဝါ ဗြဟ္မံ သတ္ထုသာသနံ စရတိ ပဋိပဇ္ဇတီတိ သဗြဟ္မစာရီ။ သဒ္ဓံ လဘတိ ‘‘ယော သတ္ထာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ သော သတ္ထာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟောတီ’’တိ သတ္ထရိ၊ ‘‘သွာက္ခာတော ဝတာယံ ဓမ္မော သာတ္ထော သဗျဉ္ဇနော ဧကန္တပရိပုဏ္ဏော ဧကန္တပရိသုဒ္ဓါ အတ္ထာဝဟော ဟိတာဝဟော သုခါဝဟော ဈာနမဂ္ဂဖလနိဗ္ဗတ္တကော၊ အမှေဟိ စ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဒေသိတေ ဓမ္မေ စ အစလသဒ္ဓံ လဘတိ၊ သဒ္ဒဟနံ အတ္တနော သန္တာနေ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပာဒေတိ။ တထာ ¶ ‘‘ယော သာဝကော ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ သော သာဝကော သင်္ခေပတော ဝါ ဝိတ္ထာရတော ဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ သမတ္ထော ဝတ ဂရုဋ္ဌာနိယော သဗြဟ္မစာရီ မာနိတော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗဝစနော’’တိ ဒေသကေ သာဝကေ စ ‘‘တာဒိသေန သာဝကေန ဒေသိတော ယော ဓမ္မော၊ သော ဓမ္မော သာတ္ထော သဗျဉ္ဇနော ဧကန္တပရိပုဏ္ဏော ဧကန္တပရိသုဒ္ဓါ အတ္ထာဝဟော ဟိတာဝဟော သုခါဝဟော ဈာနမဂ္ဂဖလနိဗ္ဗတ္တကော၊ အမှေဟိ စ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ သာဝကေန ဒေသိတဓမ္မေ စ သဒ္ဓံ သဒ္ဒဟနံ အတ္တနော သန္တာနေ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပာဒေတီတိ အတ္ထော။

တတ္ထာတိ တသ္မိံ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗေ သတ္ထာရာ ဒေသိတဓမ္မေ စေဝ သာဝကေန ဒေသိတဓမ္မေ စ သဒ္ဒဟန္တဿ ဝေနေယျဿ ¶ ယာ ဝီမံသာ၊ ဝီမံသန္တဿ ယာ ဥဿာဟနာ၊ ဥဿဟန္တဿ ယာ တုလနာ၊ တုလယန္တဿ ယာ ဥပပရိက္ခာ၊ သာ အယံ ဝီမံသာဒိကာ ပညာ သဒ္ဓါနုသာရေန ပဝတ္တနတော သုတမယီ ပညာ နာမ။ တတ္ထ ဝီမံသနံ ဝိမံသာ၊ ပါဠိယာ၊ ပါဠိအတ္ထဿ စ ဝီမံသာ။ ဝီမံသတီတိ ဝါ ဝီမံသာ၊ ပဒံ ပဒန္တရေန၊ ပဒတ္ထံ ပဒတ္ထန္တရေန ဝိစာရဏကာ ပညာ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ ဥဿာဟနာဒီသုပိ ဘာဝသာဓနကတ္တုသာဓနာနိ ကာတဗ္ဗာနိ။ ဥဿာဟနာ စ ဥဿာဟေန ဥပတ္ထမ္ဘိကာ ဓမ္မဿ ဓာရဏပရိစယသာဓိကာ ပညာ စ၊ န ဝီရိယံ၊ ဧတ္ထ စ ယာ သုတမတ္တေယေဝ ပဝတ္တာ၊ ဝီမံသာဒိဘာဝံ အပ္ပတ္တာ နိဝတ္တာ၊ သာ သုတမယီ ပညာ န ဟောတိ။ ယာ စ သုတွာ ဝီမံသိတွာ ဥဿာဟနာဒိဘာဝံ အပ္ပတ္တာ နိဝတ္တာ၊ ယာ စ သုတွာ ဝီမံသိတွာ ဥဿဟိတွာ တုလနာဒိဘာဝံ အပ္ပတ္တာ နိဝတ္တာ၊ ယာ စ သုတွာ ဝီမံသိတွာ ဥဿဟိတွာ တုလယိတွာ ဥပပရိက္ခနဘာဝံ အပ္ပတ္တာ နိဝတ္တာ၊ သာပိ ပညာ န သုတမယီ ပညာ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယာ ပန သုတွာ သဒ္ဒဟန္တဿ ဝီမံသာ၊ ဝီမံသန္တဿ ဥဿာဟနာ၊ ဥဿဟန္တဿ တုလနာ၊ တုလယန္တဿ ဥပပရိက္ခာ ဟောတိ၊ အယံ သုတမယီ ပညာ နာမ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

သုတမယီ ပညာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကတမာ စိန္တာမယီ ပညာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော သုတမယိယာ ပညာယ ဝိဘဇနာနန္တရံ စိန္တာမယိံ ပညံ ဝိဘဇိတုံ ‘‘တထာ သုတေန နိဿယေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုတန္တိ သုယျတေ ပရိယတ္တိဓမ္မောတိ သုတော၊ သဝနံ ပရိယတ္တိဓမ္မဿာတိ ဝါ သုတံ၊ ဒုဝိဓမ္ပိ သုတံ။ နိဿယေန ဥပနိဿာယာတိ အတ္ထော။ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ စေတံ ‘‘သုတေန နိဿယေနာ’’တိ ကရဏဝစနံ။ ဧတ္ထ ပန ‘‘ဣဒံ ပါဏာတိပါတာဒိဝိရမနံ သီလနဋ္ဌေန သီလံ၊ အယံ ဧကဂ္ဂတာ သမာဒဟနဋ္ဌေန သမာဓိ ¶ ၊ ဣမာနိ ဘူတုပါဒါနိ ရုပ္ပနဋ္ဌေန ရူပါနိ၊ ဣမေ ဖဿာဒယော နမနဋ္ဌေန နာမာနိ၊ ဣမေ ရူပါဒယော ပဉ္စ ဓမ္မာ ရာသဋ္ဌေန ခန္ဓာ’’တိ တေသံ တေသံ ဓမ္မာနံ ပီဠနာဒိသဘာဝဿ ဝီမံသနာဘူတာ ပညာ ဝီမံသာ နာမ။ တေသံယေဝ သီလသမာဓိအာဒီနံ သီလတိ ပတိဋ္ဌဟတိ ဧတ္ထာတိ သီလန္တိအာဒိဝစနတ္ထံ ပုစ္ဆိတွာ သဘာဂလက္ခဏရသပစ္စုပဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနာနံ တုလေတွာ ဝိယ ဂဟဏပညာ တုလနံ နာမ။ တေသံယေဝ သီလသမာဓိအာဒီနံ ဓမ္မာနံ သဘာဝလက္ခဏံ အဝိဇဟိတွာ အနိစ္စတာဒုက္ခတာဒိနမနရုပ္ပနာဒိသပ္ပစ္စယသင်္ခတာဒိအာကာရေ ဝိတက္ကေတွာ ဥပပရိက္ခဏပညာ ဧဝ ဥပပရိက္ခာ နာမာတိ ဝိသေသတော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သုတဓမ္မဿ ဓာရဏပရိစယဝသေန ပဝတ္တနတော သုတမယီ ပညာ ဥဿာဟနာ ဇာတာ ဝိယ န စိန္တာမယီ ပညာ စိန္တိတဿ ဓာရဏပရိစယဝသေန အပ္ပဝတ္တနတောတိ ‘‘ဥဿာဟနာ’’တိ န ဝုတ္တံ။

သုတမယီ ပညာ စေဝ စိန္တာမယီ ပညာ စ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကတမာ ဘာဝနာမယီ ပညာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ကာရဏဘူတာနံ ဒွိန္နံ သုတမယိစိန္တာမယိပညာနံ ဒဿနာနန္တရံ ¶ ဖလဘူတံ ဘာဝနာမယိံ ပညံ ဝိဘဇန္တော ‘‘ဣမာဟိ ဒွီဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣမာဟိ ဒွီဟိ ပညာဟီတိ သုတမယိစိန္တာမယိပညာဟိ ကာရဏဘူတာဟိ။ သုတမယိပညာယ ဝါ စိန္တာမယိပညာယ ဝါ ဥဘယတ္ထ ဝါ ဌိတောယေဝ ယောဂါဝစရော ဝိပဿနံ အာရဘတီတိ။ မနသိကာရသမ္ပယုတ္တဿာတိ ရူပါရူပေသု ပရိဂ္ဂဟာဒိဝသေန သင်္ခါရေသု အနိစ္စတာဒိဝသေန မနသိကာရေန သမ္မာ ပကာရေဟိ ယုတ္တပ္ပယုတ္တဿ။ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ- ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိသမ္ပာဒနေန ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကန္တဿ ယောဂါဝစရဿ သန္တာနေ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိသင်္ခါတံ ယံ အရိယမဂ္ဂဉာဏံ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏဒဿနဘူမိယံ ဝါ ဘာဝနာဘူမိယံ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အယံ ဘာဝနာမယီ ပညာတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယဒိပိ ပဌမမဂ္ဂဉာဏံ ပဌမံ နိဗ္ဗာနဒဿနတော ‘‘ဒဿန’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဘာဝနာဝသေန ပန ပဝတ္တနတော ‘‘ဘာဝနာမယီ ပညာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒဿနဘူမီတိ ပဌမမဂ္ဂဖလာနိ၊ သေသာနိ ‘‘ဘာဝနာဘူမီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။

၈။ အမှာကာစရိယ တုမှေဟိ ‘‘ယဿ သတ္ထာ ဝါ’’တိအာဒိနာ သုတမယိပညာဒိကာ ဝိဘတ္တာ၊ ဧဝံ သတိ သုတေန ဝိနာ စိန္တာမယီ ပညာ နာမ န ဘဝေယျ၊ မဟာဗောဓိသတ္တာနံ ပန သုတေန ဝိနာ စိန္တာမယီ ပညာ ဟောတွေဝါတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ တသ္မိံ သင်္ဂဟေတွာ ပကာရန္တရေန ဝိဘဇိတုံ ‘‘ပရတောဃောသာ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ¶ ပရတောဃောသာတိ ပရတော ပဝတ္တော ဒေသနာဃောသော ပစ္စယော ဧတိဿာတိ ပရတောဃောသာ။ ပစ္စတ္တသမုဋ္ဌိတာတိ ပတိ ဝိသုံ အတ္တနိယေဝ သမုဋ္ဌိတာ။ ယောနိသောမနသိကာရာတိ တေသံ တေသံ စိန္တေတဗ္ဗာနံ ရူပါဒီနံ ဓမ္မာနံ ရုပ္ပနနမနာဒိသဘာဝပရိဂ္ဂဏှနာဒိနာ ဥပါယေန ပဝတ္တမနသိကာရာ စိန္တာမယီ ပညာ နာမ၊ ဣမိနာ သာဝကာပိ သာမညတော ဂဟိတာ၊ တထာပိ ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒီနံယေဝ ဝုတ္တတ္တာ သာဝကာ ဣဓ ဂဟိတာ၊ တသ္မာ ပုရိမနယော ယုတ္တတရော။ ပရတောတိ ဓမ္မဒေသကတော ပဝတ္တေန ဓမ္မဒေသနာဃောသေန ဟေတုနာ ယံ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပစ္စတ္တသမုဋ္ဌိတေန၊ ယောနိသောမနသိကာရေန စ ဟေတုနာ ယံ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အယံ ဘာဝနာဝသေန ပဝတ္တနတော ဘာဝနာမယီ ပညာ နာမ၊ ဣမိနာ သာဝကာပိ သာမညတော ဂဟိတာ၊ တထာပိ ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒီနံယေဝ ဝုတ္တတ္တာ သာဝကာ ဣဓ ဂဟိတာ၊ တသ္မာ ပုရိမနယော ယုတ္တတရော။ ပရတောတိ ဓမ္မဒေသကတော ပဝတ္တေန ဓမ္မဒေသနာဃောသေန ဟေတုနာ ယံ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပစ္စတ္တသမုဋ္ဌိတေန၊ ယောနိသောမနသိကာရေန စ ဟေတုနာ ယံ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အယံ ဘာဝနာဝသေန ပဝတ္တနတော ဘာဝနာမယီ ပညာ နာမာတိ ဝိဘဇိတွာ ပဏ္ဍိတေဟိ ဉေယျာတိ ဝိတ္ထာရေန ဂမ္ဘီရတ္ထံ ဉာတုံ ဣစ္ဆန္တေဟိ ‘‘ဧဝံ ပဋိပဒါဝိဘာဂေနာ’’တိအာဒိနာ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၉) အဋ္ဌကထာဝစနေန ဇာနိတဗ္ဗော။

သုတမယိပညာဒိကာ ¶ တိဿော ပညာ အာစရိယေန နာနာနယေဟိ ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘တာသု ယဿ ဧကာ ဝါ ဒွေ ဝါ ပညာ အတ္ထိ၊ သော ပုဂ္ဂလော ကောနာမော၊ ယဿ ဧကာပိ နတ္ထိ၊ သော ပုဂ္ဂလော ကောနာမော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဘာဝတော ယဿ အယံ ပညာ၊ ဣမာ ဝါ အတ္ထိ၊ သော ပုဂ္ဂလော ဣတ္ထန္နာမော၊ ယဿ နတ္ထိ၊ သော ပုဂ္ဂလော ဣတ္ထန္နာမောတိ ပဋိပဒါပညာပ္ပဘေဒေန ပုဂ္ဂလံ ဝိဘဇိတုံ ‘‘ယဿ ဣမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ယဿ အတိတိက္ခပညဿ သုတမယီ ပညာ စေဝ စိန္တာမယီ ပညာ စ ဣမာ ဒွေ ပညာ အတ္ထိ၊ အယံ အတိတိက္ခပညော ဥဒ္ဒေသမတ္တေနေဝ ဇာနနတော ဥဂ္ဃဋိတညူ နာမ။ ယဿ နာတိတိက္ခပညဿ ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသေဟိ သုတမယီ ပညာ အတ္ထိ၊ စိန္တာမယီ ပညာ နတ္ထိ၊ အယံ နာတိတိက္ခပညော ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသေဟိ ဇာနနတော ဝိပဉ္စိတညူ နာမ။ ယဿ မန္ဒပညဿ ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသေဟိ နေဝ သုတမယီ ပညာ အတ္ထိ၊ န စိန္တာမယီ ပညာ စ၊ အယံ မန္ဒပညော ¶ ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသပဋိနိဒ္ဒေသေဟိ ဇာနနတော နိရဝသေသဝိတ္ထာရဒေသနာယ နေတဗ္ဗတော နေယျော နာမာတိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဣဒါနိ ယဒတ္ထံ ဣမာ ပညာ ဥဒ္ဓဋာ၊ တမေဝ ဝေနေယျပုဂ္ဂလဝိဘာဂံ ယောဇေတွာ ဒဿေတုံ ‘ယဿာ’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိအာဒိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၈) ဝုတ္တံ။

၉။ ‘‘တတ္ထ ဘဂဝါ ဥဂ္ဃဋိတညုဿာ’’တိအာဒိနာ ဒေသနံ ဝိဘာဝေတိ၊ ‘‘တတ္ထ စတဿော ပဋိပဒါ’’တိအာဒိနာ ပဋိပဒါဝိဘာဂေဟိ၊ ‘‘သွာယံ ဟာရော’’တိအာဒိနာ ဉာဏဝိဘာဂေဟိ စ ဒေသနာဘာဇနံ ဝေနေယျတ္တယံ အာစရိယေန ဝိဘတ္တံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ယာယ ဒေသနာပါဠိယာ ဒေသနာဟာရံ ယောဇေတုံ ပုဗ္ဗေ ‘ဓမ္မံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမီ’တိအာဒိနာ ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယဘာဝေန ယာ ပါဠိဒေသနာ နိက္ခိတ္တာ၊ သာ ပါဠိဒေသနာ ဒေသနာဟာရေန နိဒ္ဓါရိတေသု အဿာဒါဒီသု အတ္ထေသု ကိမတ္ထံ ဒေသယတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမံ အတ္ထံ ဒေသယတီ’’တိ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘သာယံ ဓမ္မဒေသနာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။

တတ္ထ သာယံ ဓမ္မဒေသနာတိ ယာ ဓမ္မဒေသနာ အာဒိကလျာဏာဒိကာ ပုဗ္ဗေ ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယဘာဝေန နိက္ခိတ္တာ၊ သာယံ ဓမ္မဒေသနာ အဿာဒါဒီသု ကိမတ္ထံ ဒေသယတီတိ ကထေတုကာမတာယ ပုစ္ဆတိ၊ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဒေသယတီ’’တိ ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ တာနိ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘ဒုက္ခံ သမုဒယံ နိရောဓံ မဂ္ဂ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပဝတ္တိပဝတ္တကနိဝတ္တိနိဝတ္တနုပါယဘာဝေန အဝိပရီတဘာဝတော ‘‘သစ္စာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။

ယဿံ ဒေသနာယံ သစ္စာနိ ဒေသနာဟာရေန နိဒ္ဓါရိတာနိ၊ သာ ဒေသနာ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဒေသယတီတိ ¶ ယုတ္တံ ဟောတု။ ယဿံ ဒေသနာယံ အဿာဒါဒယော နိဒ္ဓါရိတာ၊ သာ ဒေသနာ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဒေသယတီတိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ဟေဋ္ဌာ စ အဿာဒါဒယော နိဒ္ဓါရိတာ၊ တသ္မာ ‘‘အဿာဒါဒယော’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ ‘‘အာဒီနဝေါ ဖလဉ္စ ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒေသနာဟာရေန သံဝဏ္ဏနာနယေန ဒေသနာယံ နိဒ္ဓါရိတော အာဒီနဝေါ စေဝ ဖလဉ္စ ဒုက္ခသစ္စံ ဟောတိ၊ အဿာဒေါ သမုဒယသစ္စံ၊ နိဿရဏံ နိရောဓသစ္စံ၊ ဥပါယော စေဝ အာဏတ္တိ စ မဂ္ဂသစ္စံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဒေသယတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝါတိ။

တဏှာဝဇ္ဇာ ¶ တေဘူမကဓမ္မာ ဒုက္ခံ၊ တေ စ အနိစ္စာဒီဟိ ပီဠိတတ္တာ အာဒီနဝါယေဝ။ ဖလန္တိ ဒေသနာယ ဖလံ လောကိယံ၊ န လောကုတ္တရံ၊ တသ္မာ ဒုက္ခန္တိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ။ အဿာဒေါတိ တဏှာဿာဒဿ ဂဟိတတ္တာ ‘‘အဿာဒေါ သမုဒယော’’တိ စ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အဿာဒေကဒေသော ဒုက္ခမေဝ၊ အဿာဒေကဒေသော ဒုက္ခဉ္စေဝ သမုဒယော စ။ သဟ ဝိပဿနာယ အရိယမဂ္ဂေါ စ ဘဂဝတော အာဏတ္တိ စ ဒေသနာယ ဖလာဓိဂမဿ ဥပါယဘာဝတော ‘‘ဥပါယော၊ အာဏတ္တိ စ မဂ္ဂေါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ နိဿရဏေကဒေသောပိ မဂ္ဂေါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ယာ ဒေသနာ ဝိသေသတော ဒေသယတိ၊ ကတမာ သာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဝိသေသံ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဣဒံ ဓမ္မစက္က’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ဝုစ္စမာနံ ဓမ္မစက္ကံ ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဝိသေသတော ဒေသယတီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

‘‘ယာ ဒေသနာ ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဝိသေသတော ဒေသယတိ၊ တဿာ ဒေသနာယ ဓမ္မစက္ကဘာဝံ ကိံ ဘဂဝါ အာဟာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘ယထာဟ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ဇာတိပိ ဒုက္ခာ’’တိအာဒိဝစနတော (မဟာဝ။ ၁၄) တဏှာဝဇ္ဇံ ဇာတိအာဒိကံ တေဘူမကဓမ္မဇာတံ ဒုက္ခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝေန၊ ဒုက္ခဒုက္ခာဒိဘာဝေန စ ‘‘ဒုက္ခ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ မေတိ မယာ ပဝတ္တိတန္တိ ယောဇနာ။ ဘိက္ခဝေတိ သဝနေ ဥဿာဟံ ဇနေတုံ အာလပတိ။ ဗာရာဏသိယန္တိ ဗာရာဏသီနဂရဿ အဝိဒူရေ။ ဣသိပတနေတိ သီလက္ခန္ဓာဒီနံ ဣသနတော ဂဝေသနတော ‘‘ဣသီ’’တိ ဝေါဟရိတာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ပတနဋ္ဌာနေ။ မိဂဒါယေတိ မိဂါနံ အဘယဒါနဋ္ဌာနေ ကာရိတေ အဿမေဝ။

အနုတ္တရန္တိ ဥတ္တရိတရာဘာဝေန အနုတ္တရံ အနတိသယံ။ ဓမ္မစက္ကန္တိ သတိပဋ္ဌာနာဒိကေ သဘာဝဓာရဏာဒိနာ အတ္ထေန ဓမ္မော စေဝ ပဝတ္တနဋ္ဌေန စက္ကဉ္စာတိ ဓမ္မစက္ကံ။ အပ္ပဋိဝတ္တိယန္တိ အပ္ပဋိသေဓနီယံ။ ကသ္မာ? ဇနကဿ ဘဂဝတော ဓမ္မိဿရတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ၊ ဇညဿ စ အနုတ္တရတ္တာ ကောဏ္ဍညာဒီနဉ္စေဝ အဋ္ဌာရသဗြဟ္မကောဋိယာ စ စတုသစ္စပဋိဝေဓသာဓနတော စ။ ‘‘ကေန အပ္ပဋိဝတ္တိယ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သမဏေန ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သမဏေနာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇမတ္တူပဂတေန ¶ ။ ဗြာဟ္မဏေနာတိ ဇာတိဗြာဟ္မဏေန။ ပရမတ္ထာနဉှိ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ပဋိသေဓနေ စိတ္တုပ္ပာဒါနုပ္ပဇ္ဇနမ္ပိ နတ္ထိ။ ဒေဝေနာတိ ဆကာမာဝစရဒေဝေန။ ဗြဟ္မုနာတိ ရူပဗြဟ္မာ ဂဟိတာ။ ‘‘သမဏေန ဝါ ¶ …ပေ… ဗြဟ္မုနာ’’တိ ဧတ္တကမေဝ အဝတွာ‘‘ကေနစီ’’တိ ဝုတ္တဝစနေန အဝသေသခတ္တိယဂဟပတိပရိသဇနာ သင်္ဂဟိတာ။ တသ္မာ ခတ္တိယဗြာဟ္မဏဂဟပတိသမဏစာတုမဟာရာဇိကတာဝတိံသမာရဗြဟ္မပရိသာ အဋ္ဌဝိဓာပိ ပဋိသေဓေတုံ အသမတ္ထာယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ လောကသ္မိန္တိ သတ္တသမူဟေ ဓမ္မစက္ကာဓာရေ။

‘‘ဒွါဒသ ပဒါနိ သုတ္တ’’န္တိ ဂါထာနုရူပံ ဓမ္မစက္ကသုတ္တေ ပဒါနိ ဝိဘဇန္တော ‘‘တတ္ထ အပရိမာဏာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ ဓမ္မစက္ကဒေသနာယံ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ မဟာဝ။ ၁၃ အာဒယော၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၃၀)။ ‘‘အပရိမာဏာ အက္ခရာ အပရိမာဏာ ပဒါ’’တိ အဝတွာ ‘‘အပရိမာဏာ ပဒါ အပရိမာဏာ အက္ခရာ’’တိ ဥပ္ပဋိပါဋိဝစနေဟိ ယေဘုယျေန ပဒသင်္ဂဟိတာနီတိ ဒဿေတိ။ ပဒါ၊ အက္ခရာ၊ ဗျဉ္ဇနာတိ စ လိင်္ဂဝိပလ္လာသာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ ဧတဿေဝ အတ္ထဿာတိ ဝတ္တဗ္ဗာကာရဿ စတုသစ္စသင်္ခါတဿ အတ္ထဿေဝ သင်္ကာသနာ ပကာသနာ ပကာသနာကာရော ပညတ္တာကာရောတိ အာကာရဝန္တအာကာရသမ္ဗန္ဓေ သာမိဝစနံ။ သင်္ကာသနာကာရောတိ စ သင်္ကာသနီယဿ အတ္ထဿ အာကာရော။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ဣတိပီတိ ဣတိ ဣမိနာ ပကာရေနပိ၊ ဣမိနာ ပကာရေနပိ ဣဒံ ဇာတိအာဒိကံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အယန္တိ ကာမတဏှာဒိဘေဒါ အယံ တဏှာ။ ဒုက္ခသမုဒယောတိ ဒုက္ခနိဗ္ဗတ္တနဿ ဟေတုဘာဝတော ဒုက္ခသမုဒယော။ အယန္တိ သဗ္ဗသင်္ခတတော နိဿဋာ အယံ အသင်္ခတာ ဓာတု။ ဒုက္ခနိရောဓောတိ ဇာတိအာဒိပ္ပဘေဒဿ ဒုက္ခဿ အနုပ္ပာဒနနိရောဓပစ္စယတ္တာ ဒုက္ခနိရောဓော။ အယန္တိ သမ္မာဒိဋ္ဌာဒိကော အဋ္ဌင်္ဂိကော အရိယော မဂ္ဂေါ။ ဒုက္ခနိရောဓဘူတံ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ဂတတ္တာ၊ ဒုက္ခနိရောဓပ္ပတ္တိယာ ပဋိပဒါဘာဝတော စ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

‘‘တတ္ထ အပရိမာဏာ’’တိအာဒိနာ ဗျဉ္ဇနပဒအတ္ထပဒါနိ ဝိဘဇိတွာ တေသံ အညမညံ ဝိသယိဝိသယဘာဝေန သမ္ဗန္ဓဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ဘဂဝါ အက္ခရေဟိ သင်္ကာသေတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ဘဂဝါ ကိံ သာမညေဟိ အက္ခရာဒီဟိ သင်္ကာသေတိ ဝါ ပကာသေတိ ဝါ၊ ဥဒါဟု ယထာရဟံ သင်္ကာသေတိ ပကာသေတီတိအာဒိဝိစာရဏာယ သမ္ဘဝတော ဝိသယဝိသယိဘာဝေန သမ္ဗန္ဓဘာဝံ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ဘဂဝါ အက္ခရေဟိ သင်္ကာသေတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘အက္ခရေဟိ သင်္ကာသေတီ’’တိ ကသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တံ၊ နနု ‘‘ဒုက္ခသစ္စ’’န္တိအာဒီသု ¶ ပဒေနေဝ ဒုက္ခသစ္စတ္ထတ္တာဒိကော သင်္ကာသိတဗ္ဗောတိ? သစ္စံ၊ ပဒါဝယဝဿ ပန အက္ခရဿ ဂဟဏမုခေနေဝ အက္ခရသမုဒါယဿပိ ပဒဿ ¶ ဂဟဏံ ဟောတိ၊ ပဒေ ဂဟိတေ စ ဒုက္ခသစ္စတ္ထာဒိကာဝဗောဓော ဟောတွေဝ၊ ဧဝံ သတိ ပဒေနေဝ သိဇ္ဈနတော အက္ခရော ဝိသုံ န ဂဟေတဗ္ဗောတိ? န၊ ဒုက္ခသစ္စတ္ထာဒိကာဝဗောဓဿ ဝိသေသုပ္ပတ္တိဘာဝတော။ ဒု-ဣတိ အက္ခရေန ဟိ အနေကုပဒ္ဒဝါဓိဋ္ဌာနဘာဝေန ကုစ္ဆိတတ္ထော ဂဟိတော၊ ခ-ဣတိ အက္ခရေန ဓုဝသုဘသုခတ္တဘာဝဝိရဟေန တုစ္ဆတ္ထောတိ ဧဝမာဒိကာဝဗောဓဿ ဝိသေသုပ္ပတ္တိ ဘဝတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပဒတ္ထဂဟဏဿ ဝိသေသာဓာနံ ဇာယတီ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၉)။ ပဒပရိယောသာနေ ဝါကျပရိယောသာနာဘာဝတော အက္ခရေဟိ သံခိတ္တေန ဒီပိယမာနော အတ္ထော ပဒေဟိ ပကာသိတောဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပဒေဟိ ပကာသေတီ’’တိ။ ဝါကျပရိယောသာနေ ပန သင်္ကာသိတော ပကာသိတော အတ္ထော ဝိဝရိတော ဝိဝဋော ကတောဝါတိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဗျဉ္ဇနေဟိ ဝိဝရတီ’’တိ။ ပကာရေဟိ စ ဝါကျဘေဒေ ကတေ သော အတ္ထော ဝိဘတ္တော နာမာတိ ဝုတ္တံ ‘‘အာကာရေဟိ ဝိဘဇတီ’’တိ။ ဝါကျာဝယဝါနံ ပဒါနံ ပစ္စေကံ နိဗ္ဗစနဝိဘာဂေ ကတေ သော အတ္ထော ပါကဋော ကတောဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘နိရုတ္တီဟိ ဥတ္တာနီကရောတီ’’တိ။ ကတနိဗ္ဗစနေဟိ ဝါကျာဝယဝေဟိ ဝိတ္ထာရဝသေန နိရဝသေသတော ဒေသိတေဟိ ဝေနေယျသတ္တာနံ စိတ္တေ ပရိသမန္တတော တောသနံ ဟောတိ၊ ပညာတေဇနဉ္စာတိ အာဟ ‘‘နိဒ္ဒေသေဟိ ပညပေတီ’’တိ။

‘‘ဘဂဝါ အက္ခရေဟိ သင်္ကာသေတီ’’တိအာဒီသု ‘‘ဘဂဝါ ဧဝါ’’တိ ဝါ ‘‘အက္ခရေဟိ ဧဝါ’’တိ ဝါ အဝဓာရဏေ ယောဇိတေ ‘‘သာဝကော န သင်္ကာသေတိ၊ ပဒါဒီဟိ န သင်္ကာသေတီ’’တိ အတ္ထော ဘဝေယျ၊ သာဝကော စ သင်္ကာသေတိ၊ ပဒါဒီဟိ စ သင်္ကာသေတိ။ ကတ္ထ အဝဓာရဏံ ယောဇေတဗ္ဗန္တိ စေ? ‘‘ဘဂဝါ အက္ခရေဟိ သင်္ကာသေတိယေဝါ’’တိ အဝဓာရဏံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ သတိ သာဝကေန သင်္ကာသိတော ဝါ ပဒါဒီဟိ သင်္ကာသိတော ဝါ အတ္ထော သင်္ဂဟိတော ဟောတိ။ အတ္ထပဒါနဉ္စ အက္ခရာဒိနာနာဝိသယတာ သိဒ္ဓါ ဟောတိ။ တေန ဧကာနုသန္ဓိကေ သုတ္တေ ဆဠေဝ အတ္ထပဒါနိ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာနိ၊ အနေကာနုသန္ဓိကေ သုတ္တေ အနုသန္ဓိဘေဒေန ဝိသုံ ဝိသုံ ဆ ဆ အတ္ထပဒါနိ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာနိ။

‘‘ဆသု ¶ ဗျဉ္ဇနပဒေသု ကတမေန ဗျဉ္ဇနပဒေန ကတမံ ကိစ္စံ သာဓေတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမိနာ ဣဒံ ကိစ္စံ၊ ဣမိနာ ဣဒံ ကိစ္စံ သာဓေတီ’’တိ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ဘဂဝါ အက္ခရေဟိ စ ပဒေဟိ စ ဥဂ္ဃဋေတီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ အက္ခရာဒီသု ဗျဉ္ဇနပဒေသု။ ဥဂ္ဃဋေတီတိ ဥဂ္ဃဋနကိစ္စံ သာဓေတီတိ အတ္ထော။ ကိဉ္စာပိ ဒေသနာဝ ဥဂ္ဃဋနကိစ္စံ သာဓေတိ၊ ဘဂဝါ ပန ဒေသနာဇနကတ္တာ ဥဂ္ဃဋနကိစ္စံ သာဓေတီတိ ဝုစ္စတိ။ သေသေသုပိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘ဥဂ္ဃဋနကိစ္စသာဓိကာ ဒေသနာယေဝ ကိံ ဝိပဉ္စနဝိတ္ထာရဏကိစ္စသာဓိကာ ဒေသနာဇနကတ္တာ၊ ဥဒါဟု ဝိသုံ ဝိသုံ ကိစ္စသာဓိကာ အညာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဘာဝတော ဝိသုံ ဝိသုံ ကိစ္စသာဓိကာ အညာ ¶ ဒေသနာတိ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ဥဂ္ဃဋနာ အာဒီ’’တိအာဒိမာဟ။ အထ ဝါ ‘‘ကတမာ ဥဂ္ဃဋနာ၊ ကတမာ ဝိပဉ္စနာ၊ ကတမာ ဝိတ္ထာရဏာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘တတ္ထ ဥဂ္ဃဋနာ အာဒီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ ဥဂ္ဃဋနာဒိကိစ္စသာဓိကာသု ဒေသနာသု။ ဥဂ္ဃဋနာတိ ဥဂ္ဃဋနကိစ္စသာဓိကာ ဒေသနာ အာဒိဒေသနာ ဟောတိ။ ဝိပဉ္စနာတိ ဝိပဉ္စနကိစ္စသာဓိကာ ဒေသနာ မဇ္ဈေဒေသနာ ဟောတိ။ ဝိတ္ထာရဏာတိ ဝိတ္ထာရဏကိစ္စသာဓိကာ ဒေသနာ ပရိယောသာနဒေသနာ ဟောတီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘ဥဂ္ဃဋိယန္တော ဥဒ္ဒိသိယမာနော ပရိယတ္တိအတ္ထဘူတော ဓမ္မဝိနယော ကတမံ ပုဂ္ဂလံ ဝိနေတိ၊ ဝိပဉ္စိယန္တော နိဒ္ဒိသိယမာနော ပရိယတ္တိအတ္ထဘူတော ဓမ္မဝိနယော ကတမံ ပုဂ္ဂလံ ဝိနေတိ၊ ဝိတ္ထာရိယန္တော ပဋိနိဒ္ဒိသိယမာနော ပရိယတ္တိအတ္ထဘူတော ဓမ္မဝိနယော ကတမံ ပုဂ္ဂလံ ဝိနေတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သောယံ ဓမ္မဝိနယော’’တိအာဒိမာဟ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဧဝံ ‘အက္ခရေဟိ သင်္ကာသေတီ’တိအာဒီနံ ဆန္နံ ဗျဉ္ဇနပဒါနံ ဗျာပါရံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အတ္ထပဒါနံ ဗျာပါရံ ဒဿေတုံ ‘သောယံ ဓမ္မဝိနယော’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၉) ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ဥဂ္ဃဋိယန္တော ဥဒ္ဒိသိယမာနော ဥဒ္ဒေသပရိယတ္တိအတ္ထဘူတော သော အယံ ဓမ္မဝိနယော ဥဂ္ဃဋိတညုပုဂ္ဂလံ ဝိနေတိ၊ တေန ဥဂ္ဃဋိတညုနော ပုဂ္ဂလဿ ဝိနယနေန နံ ဥဂ္ဃဋိယန္တံ ဥဒ္ဒိသိယမာနံ ဥဒ္ဒေသပရိယတ္တိအတ္ထဘူတံ ဝိနယံ ‘‘အာဒိကလျာဏော’’တိ အာဟု။ ဝိပဉ္စိယန္တော နိဒ္ဒိသိယမာနော နိဒ္ဒေသပရိယတ္တိအတ္ထဘူတော သော အယံ ဓမ္မဝိနယော ဝိပဉ္စိတညုပုဂ္ဂလံ ဝိနေတိ၊ တေန ¶ ဝိပဉ္စိတညုပုဂ္ဂလဿ ဝိနယနေန နံ ဝိပဉ္စိယန္တံ နိဒ္ဒိသိယမာနံ နိဒ္ဒေသပရိယတ္တိအတ္ထဘူတံ ဝိနယံ ‘‘မဇ္ဈေကလျာဏော’’တိ အာဟု။ ဝိတ္ထာရိယန္တော ပဋိနိဒ္ဒိသိယမာနော ပဋိနိဒ္ဒေသပရိယတ္တိအတ္ထဘူတော သော အယံ ဓမ္မဝိနယော နေယျံ ပုဂ္ဂလံ ဝိနေတိ ဝိနယနံ ဇနေတိ၊ တေန နေယျဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝိနယနေန နံ ဝိတ္ထာရိယန္တံ ပဋိနိဒ္ဒိသိယမာနံ ပဋိနိဒ္ဒေသပရိယတ္တိအတ္ထဘူတံ ဝိနယံ ‘‘ပရိယောသာနကလျာဏော’’တိ အာဟူတိ ယောဇနတ္ထောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အထ ဝါ ‘‘အက္ခရေဟိ သင်္ကာသေတီ’’တိအာဒိနာ ဆန္နံ ပဒါနံ ဗျာပါရော ဒဿိတော၊ ဧဝံ သတိ အတ္ထော နိဗျာပါရော သိယာ၊ အတ္ထော စ နိပ္ပရိယာယတော သဗျာပါရောယေဝါတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ အာဟ ‘‘သောယံ ဓမ္မဝိနယော’’တိအာဒိ။ ဧတေန အတ္ထောယေဝ မုချတော ဝေနေယျတ္တယဿ ဝိနယနကိစ္စံ သာဓေတိ၊ အတ္ထဝါစကော ပန သဒ္ဒေါ ဌာနူပစာရတော ဝေနေယျတ္တယဿ ဝိနယနကိစ္စံ သာဓေတီတိ ဒဿေတိ။ ပဒပရမဿ ပန သစ္စပ္ပဋိဝေဓဿ ပတိဋ္ဌာနာဘာဝတော သော ဣဓ န ဝုတ္တော။ သေက္ခဂ္ဂဟဏေန ဝါ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနဿ ဝိယ နေယျဂ္ဂဟဏေန ပဒပရမဿ ပုဂ္ဂလဿာပိ ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ¶ ။ အက္ခရေဟီတိအာဒီသု ကရဏတ္ထေ ကရဏဝစနံ၊ န ဟေတွတ္ထေ။ အက္ခရာဒီနဉှိ ဥဂ္ဃဋနာဒီနိ ပယောဇနာနိယေဝ ဟောန္တိ၊ န ဥဂ္ဃဋနာဒီနံ အက္ခရာဒီနိ ပယောဇနာနီတိ ‘‘အန္နေန ဝသတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ န ဟေတုအတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဟိ အန္နေန ဟေတုနာ ဝသတိ၊ ဝသနေန ဟေတုနာ အန္နံ လဒ္ဓန္တိ ဝသနကိရိယာယ ဖလံ ဝသနကိရိယာယ ဟေတုဘာဝေန ဂဟိတံ။ ‘‘အဇ္ဈေသနေန ဝသတီ’’တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တေနာဟ ‘‘ယဒတ္ထာ စ ကိရိယာ၊ သော ဟေတူ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၉)။ တတ္ထ ယဒတ္ထာတိ သော အန္နာဒိကော အတ္ထော ယဿာ ဝသနာဒိကိရိယာယာတိ ယဒတ္ထာ၊ ဝသနာဒိကိရိယာ၊ သော အန္နာဒိကော အတ္ထော တဿာ ဝသနာဒိကိရိယာယ ဟေတူတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၀။ ‘‘တတ္ထ အပရိမာဏာ ပဒါ’’တိအာဒိနာ ‘‘ဓမ္မံ ဝေါ ဘိက္ခဝေ ဒေသေဿာမီ’’တိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာယ ပါဠိယာ ဒွါဒသပဒသမ္ပတ္တိသင်္ခါတံ တိဝိဓကလျာဏတံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဆအတ္ထပဒဆဗျဉ္ဇနပဒဘေဒေန သမ္ပတ္တိသင်္ခါတံ အတ္ထပဒဗျဉ္ဇနပဒကလျာဏတံ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထ ဆပ္ပဒါနိ အတ္ထော’’တိအာဒိမာဟ။ အထ ဝါ ‘‘ဒွါဒသ ပဒါနိ သုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တာနုရူပံ ‘‘တတ္ထ အပရိမာဏာ’’တိအာဒိနာ ‘‘ဓမ္မံ ဝေါ ဘိက္ခဝေ ဒေသေဿာမီ’’တိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာယ ပါဠိယာ ဒွါဒသပဒတာ ¶ ဒဿေတွာ ‘‘အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏ’’န္တိ ဝုတ္တာနုရူပံ ‘‘တတ္ထ ဘဂဝါ အက္ခရေဟိ စာ’’တိအာဒိနာ တဿာ ပါဠိယာ တိဝိဓကလျာဏတာ ဒဿိတာ၊ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ‘‘သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓ’’န္တိ ဝုတ္တာနုရူပံ တဿာ ပါဠိယာ ဆအတ္ထပဒဗျဉ္ဇနပဒသမ္ပန္နတံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ဆပ္ပဒါနိ အတ္ထော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တိဿံ ဒေသနာဟာရဝိသယသင်္ခါတာယံ ပါဠိယံ ဆပ္ပဒါနိ အတ္ထော။ ကတမာနိ ဆပ္ပဒါနိ? သင်္ကာသနာ၊ ပကာသနာ၊ ဝိဝရဏာ၊ ဝိဘဇနာ၊ ဥတ္တာနီကမ္မံ၊ ပညတ္တိ ဣမာနိ ဆပ္ပဒါနိ။ အတ္ထော ယဿ အတ္ထိ တသ္မာ သာတ္ထံ။ တတ္ထာတိ တိဿံ ဒေသနာဟာရဝိသယသင်္ခါတာယံ ပါဠိယံ ဆပ္ပဒါနိ ဗျဉ္ဇနံ။ ကတမာနိ ဆပ္ပဒါနိ? အက္ခရံ၊ ပဒံ၊ ဗျဉ္ဇနံ၊ အာကာရော၊ နိရုတ္တိ၊ နိဒ္ဒေသော ဣမာနိ ဆပ္ပဒါနိ။ ဗျဉ္ဇနံ ယဿ အတ္ထီတိ သဗျဉ္ဇနန္တိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ တေနာတိ တဿာ ပါဠိယာ တိဝိဓကလျာဏဆအတ္ထပဒသမ္ပန္နဆဗျဉ္ဇနပဒသမ္ပန္နဋ္ဌေန၊ ‘‘ဓမ္မံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… သုဒ္ဓ’’န္တိ ဘဂဝါ အာဟာတိ အတ္ထော။

ကေဝလသဒ္ဒဿ သကလာဒိအတ္ထဝါစကတ္တာ အဓိပ္ပေတတ္ထံ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ကေဝလန္တိ လောကုတ္တရံ န မိဿံ လောကိယေဟိ ဓမ္မေဟီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပရိပုဏ္ဏန္တိ အဓိပ္ပေတတ္ထေ ဧကောပိ အတ္ထော ဦနော နတ္ထိ၊ ဝါစကသဒ္ဒေသုပိ အနတ္ထကော ဧကောပိ သဒ္ဒေါ အဓိကော နတ္ထီတိ ပရိပုဏ္ဏံ အနူနံ အနတိရေကံ။ ပရိသုဒ္ဓန္တိ သဒ္ဒဒေါသအတ္ထဒေါသာဒိဝိရဟတော ဝါ ပရိသုဒ္ဓံ၊ ရာဂါဒိမလဝိရဟတော ဝါ ပရိယောဒါတာနံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဝိသေသာနံ ဥပဋ္ဌိတဋ္ဌာနတ္တာ ပရိသုဒ္ဓံ ပရိယောဒါတံ။ နိဂ္ဂတံ မလံ ဧတဿ ဓမ္မဿာတိ ¶ နိမ္မလံ။ သဒ္ဒဒေါသာဒိဝိရဟတော ဝါ ရာဂါဒိဝိရဟတော ဝါ သဗ္ဗမလေဟိ အပဂတံ ပရိ သမန္တတော ဩဒါတန္တိ ပရိယောဒါတံ။ ဥပဋ္ဌိတန္တိ ဥပတိဋ္ဌန္တိ ဧတ္ထ သဗ္ဗဝိသေသာတိ ဥပဋ္ဌိတံ ယထာ ‘‘ပဒက္ကန္တ’’န္တိ။ ပဒက္ကန္တံ ပဒက္ကန္တဋ္ဌာနံ။ ဝိသိသန္တိ မနုဿဓမ္မေဟီတိ ဝိသေသာ၊ သဗ္ဗေ ဝိသေသာ သဗ္ဗဝိသေသာ၊ သဗ္ဗတော ဝါ ဝိသေသာတိ သဗ္ဗဝိသေသာ၊ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ။ တေသံ သဗ္ဗဝိသေသာနံ ဥပဋ္ဌိတန္တိ ယောဇနာ။ ဣဒန္တိ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟံ သာသနဗြဟ္မစရိယံ။ တထာဂတဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပဒန္တိ တထာဂတပဒံ။ ပဒန္တိ စ ပဋိပတ္တိဂမနေန ဝါ ဒေသနာဂမနေန ဝါ ကိလေသဂ္ဂဟဏံ။ ဩတ္ထရိတွာ ဂမနဋ္ဌာနံ ဣတိပိ ဝုစ္စတိ ပဝုစ္စတိ၊ တထာဂတေန ဂေါစရာသေဝနေန ဝါ ဘာဝနာသေဝနေန ဝါ နိသေဝိတံ ဘဇိတံ ဣတိပိ ဝုစ္စတိ၊ တထာဂတဿ မဟာဝဇိရဉာဏသဗ္ဗညုတညာဏဒန္တေဟိ ¶ အာရဉ္ဇိတံ အာရဉ္ဇိတဋ္ဌာနံ ဣတိပိ ဝုစ္စတိ၊ အတော တထာဂတပဒါဒိဘာဝေန ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ဧတံ သာသနဗြဟ္မစရိယံ ဣတိ ပညာယတိ။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဗြဟ္မုနော သဗ္ဗသတ္တုတ္တမဿ ဘဂဝတော စရိယံ၊ ဗြဟ္မံ ဝါ သဗ္ဗသေဋ္ဌံ စရိယံ ဗြဟ္မစရိယံ။ ပညာယတီတိ ယထာဝုတ္တေဟိ ပကာရေဟိ ဉာယတီတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘ဣမဿ သိက္ခတ္တယဿ သင်္ဂဟဿ သာသနဿ ပရိပုဏ္ဏဘာဝပရိသုဒ္ဓဘာဝသင်္ခါတံ တထာဂတပဒဘာဝံ!တထာဂတပဒဘာဝံ၊ တထာဂတနိသေဝိတဘာဝံ၊ တထာဂတအာရဉ္ဇိတဘာဝံ၊ တေဟိ ပကာရေဟိ ဉာပိတဘာဝံ ကထံ မယံ နိက္ကင်္ခါ ဇာနိဿာမာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတော ‘‘တေနာဟ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တဗ္ဘာဝဒီပကေန ဘဂဝတာ ဝုတ္တေန ဝစနေန တုမှေဟိ နိက္ကင်္ခေဟိ ဇာနိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ယဒိ ဘဂဝါ အက္ခရေဟိ စ ပဒေဟိ စ ဥဂ္ဃဋေတိ၊ ဗျဉ္ဇနေဟိ စ အာကာရေဟိ စ ဝိပဉ္စယတိ၊ နိရုတ္တီဟိ စ နိဒ္ဒေသေဟိ စ ဝိတ္ထာရေတိ၊ ဧဝံ သတိ အာစရိယေန ရစိတေန ဒေသနာဟာရေန ပယောဇနံ န ဘဝတိ၊ ဒေသနာဟာရေန န ဝိနာ ဘဂဝတော ဒေသနာယမေဝ အတ္ထသိဇ္ဈနတောတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ ‘‘ကေသံ အယံ ဓမ္မဒေသနာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ယောဂီန’’န္တိ အာဟ။ တတ္ထ ယောဂီနန္တိ ယုဇ္ဇန္တိ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာယန္တိ ယောဂိနော၊ တေသံ ယောဂီနံ။ တေန မယာ ရစိတေန ဒေသနာဟာရေန သံဝဏ္ဏိတာ အယံ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဘဂဝတော ဒေသနာ ဥဂ္ဃဋနာဒိကိစ္စံ သာဓေတီတိ ဒေသနာဟာရော ယောဂီနံ သာတ္ထကောယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘ဒေသနာဟာရဿ အဿာဒါဒိဒေသနာဟာရဘာဝေါ ကေန အမှေဟိ ဇာနိတဗ္ဗော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟ အာယသ္မာ…ပေ… ဒေသနာဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေန အဿာဒါဒိဒေသနာဟာရဘာဝေန အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော ‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ…ပေ… ဒေသနာဟာရော’’တိ ယံ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ဝစနေန တုမှေဟိ ဒေသနာဟာရဿ ယောဂီနံ အဿာဒါဒိဒေသနာဟာရဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

‘‘ကိံ ¶ ပန ဧတ္တာဝတာ ဒေသနာဟာရော ပရိပုဏ္ဏော၊ အညော နိယုတ္တော နတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ဒေသနာဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယဿံ ဒေသနာယံ အဿာဒါဒယော ယေန ဒေသနာဟာရေန နိဒ္ဓါရိတာ၊ တဿံ ဒေသနာယံ ¶ သော ဒေသနာဟာရော နိဒ္ဓါရေတွာ ယောဇိတောတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ။

ဣတိ ဒေသနာဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန အဋ္ဌကထာဋီကာနုသာရေန ဂမ္ဘီရတ္ထော ဝိတ္ထာရတော ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၂။ ဝိစယဟာရဝိဘင်္ဂဝိဘာဝနာ

၁၁။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဒေသနာဟာရဝိဘင်္ဂေန အဿာဒါဒယော သုတ္တတ္ထာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ဒေသနာဟာရဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ဝိစယော ဟာရော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဝိစယော ဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဒေသနာဟာရာဒီသု ဟာရေသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဝိစယော ဟာရော ဝိစယဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ယံ ပုစ္ဆိတဉ္စ ဝိဿဇ္ဇိတဉ္စာ’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသဂါထာယ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘အယံ ဝိစယော ဟာရော ကိံ ဝိစိနတီ’’တိအာဒိကော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဝိစယဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ယောဇနာ။

‘‘အယံ ဝိစယော ဟာရော ကိံ ဝိစိနတီ’’တိ ဣမိနာ ယော ဝိစယော ဝိစိနိတဗ္ဗော၊ တံ ဝိစယံ ဝိစိနိတဗ္ဗံ ပုစ္ဆတိ၊ တသ္မာ ဝိစိနိတဗ္ဗံ ဝိသယံ ဝိသုံ ဝိသုံ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ပဒံ ဝိစိနတိ၊ ပဉှံ ဝိစိနတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကိံ ဝိစယော ပဒဝိစယော’’တိအာဒိံ အဝတွာ ‘‘ကိံ ဝိစိနတိ၊ ပဒံ ဝိစိနတီ’’တိအာဒိဝစနေန ဝိစယသဒ္ဒဿ ကတ္တုသာဓနတ္ထံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ပဒံ ဝိစိနတီတိ နဝဝိဓဿ သုတ္တန္တဿ သဗ္ဗံ ပဒံ ယာဝ နိဂမနာ နာမပဒါဒိဇာတိသဒ္ဒါဒိဣတ္ထိလိင်္ဂါဒိအာကာရန္တာဒိပဌမဝိဘတျန္တာဒိဧကဝစနာဒိဝသေန ဝိစိနတိ။ ပဉှံ ဝိစိနတီတိ အဒိဋ္ဌဇောတနာဒိသတ္တာဓိဋ္ဌာနာဒိသမ္မုတိဝိသယာဒိအတီတဝိသယာဒိဝသေန ဝိစိနတိ။ ဝိဿဇ္ဇနံ ဝိစိနတီတိ ဧကံသဗျာကရဏဝိဿဇ္ဇနာဒိသာဝသေသဗျာကရဏဝိဿဇ္ဇနာဒိ သဥတ္တရဗျာကရဏ ဝိဿဇ္ဇနာဒိ လောကိယဗျာကရဏဝိဿဇ္ဇနာဒိဝသေန ဝိစိနတိ။ ပုဗ္ဗာပရံ ဝိစိနတီတိ ¶ ပုဗ္ဗေန အပရံ သံသန္ဒိတွာ ¶ ဝိစိနတိ။ အဿာဒံ ဝိစိနတီတိ အဿာဒကတဏှာဒိအဿာဒေတဗ္ဗသုခါဒိဝသေန ဝိစိနတိ။ အာဒီနဝံ ဝိစိနတီတိ ဒုက္ခဒုက္ခဝိပရိဏာမဒုက္ခသင်္ခါရဒုက္ခဝသေန ဝါ အနိဋ္ဌာနုဘဝနာဒိအာဒိအန္တဝန္တတာဒိသံကိလေသဘာဂိယာဒိဝသေန ဝါ ဝိစိနတိ။ နိဿရဏံ ဝိစိနတီတိ မဂ္ဂဝသေန ဝါ နိဗ္ဗာနဝသေန ဝါ မဂ္ဂဿ ဝါ အာဂမဝသေန၊ နိဗ္ဗာနဿ အသင်္ခတဓာတုအာဒိပရိယာယဝသေန ဝါ ဝိစိနတိ။ ဖလံ ဝိစိနတီတိ ဓမ္မစရဏဿ ဒုဂ္ဂတိဂမနာဘာဝေန ဝါ မစ္စုတရဏာဒိနာ ဝါ ဒေသနာယ ဖလံ၊ ဒေသနာနုသာရေန စရဏဿ ဖလံ ဝိစိနတိ။ ဥပါယံ ဝိစိနတီတိ အနိစ္စာနုပဿနာဒိဝသေန ပဝတ္တနနိဗ္ဗိဒါဉာဏာဒိဝသေန ဝါ သဒ္ဓါသတိဝသေန ဝါ ဝိသုဒ္ဓိယာ ဥပါယံ ဝိစိနတိ။ အာဏတ္တိံ ဝိစိနတီတိ ပါပပရိဝဇ္ဇနာဏတ္တိဝသေန ဝါ လောကဿ သုညတာပေက္ခနာဏတ္တိဝသေန ဝါ ဝိစိနတိ။ အနုဂီတိံ ဝိစိနတီတိ ဝုတ္တာနုဂီတိဝသေန ဝါ ဝုစ္စမာနာနုဂီတိဝသေန ဝါ အနုရူပံ ဂီတိံ ဝိစိနတိ။ သဗ္ဗေ နဝ သုတ္တန္တေ ဝိစိနတီတိ သုတ္တဂေယျာဒိကေ နဝ သုတ္တေ အာဟစ္စဝစနဝသေန ဝါ အနုသန္ဓိဝစနဝသေန ဝါ နီတတ္ထဝစနဝသေန ဝါ နေယျတ္ထဝစနဝသေန ဝါ သံကိလေသဘာဂိယာဒိဝသေန ဝါ ဝိစိနတိ။

ကိဉ္စာပိ ပဒဝိစယော ပဌမံ ဝိဘတ္တော၊ သုတ္တဿ ပန အနုပဒံ ဝိစိနိတဗ္ဗတာယ အတိဘာရိယော၊ န သုကရော ပဒဝိစယောတိ တံ အဂ္ဂဟေတွာ ပဉှာဝိစယဝိဿဇ္ဇနဝိစယေ တာဝ ဝိဘဇန္တော ‘‘ယထာ ကိံ ဘဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယထာ ကိံ ဘဝေတိ ယေန ပကာရေန သော ပဉှာဝိစယော ပဝတ္တေတဗ္ဗော၊ တံ ပကာရဇာတံ ကီဒိသံ ဘဝေယျာတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အာယသ္မာ အဇိတော ပါရာယနေ ဘဂဝန္တံ ပဉှံ ယထာ ယေန ပကာရေန ပုစ္ဆတိ၊ တထာ တေန ပကာရေန ပဉှာဝိစယော ပဝတ္တေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ တတ္ထ အာယသ္မာတိ ပိယဝစနံ။ အဇိတောတိ ဗာဝရီဗြာဟ္မဏဿ ပရိစာရကဘူတာနံ သောဠသန္နံ အညတရော အဇိတော။ ပါရာယနေတိ ပါရံ နိဗ္ဗာနံ အယတိ ဂစ္ဆတိ ဧတေနာတိ ပါရာယနံ၊ အဇိတသုတ္တာဒိသောဠသသုတ္တဿေတံ အဓိဝစနံ။

‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော၊ (ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတော၊)

ကေနဿု နပ္ပကာသတိ၊

ကိဿာဘိလေပနံ ဗြူသိ၊ ကိံ သု တဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ။ (သု။ နိ။ ၁၀၃၈၊ စူဠနိ။ ဝတ္ထုဂါထာ ၅၇၊ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၁) –

ဂါထာယ ¶ ‘‘ကေန ဓမ္မေန လောကော အရိယဝဇ္ဇော သတ္တော နိဝုတော ပဋိစ္ဆာဒိတော၊ ဣတိ အာယသ္မာ အဇိတော ¶ ပုစ္ဆတိ။ ကေန ဟေတုနာ ယထာဝုတ္တလောကော နပ္ပကာသတိ၊ အဿ ယထာဝုတ္တလောကဿ ကိံ အဘိလေပနံ ဣတိ တွံ ဗြူသိ၊ တဿ ယထာဝုတ္တလောကဿ ကိံ မဟဗ္ဘယန္တိ တွံ ဗြူသီတိ ပုစ္ဆတီ’’တိ အတ္ထော။

ဣတိ ဣမိနာ ပဘေဒေန စတ္တာရိ ဣမာနိ ဂါထာပါဒပဒါနိ ပုစ္ဆိတာနိ ပုစ္ဆာဝသေန ဝုတ္တာနိ၊ ပုစ္ဆိတတ္ထဒီပကာနိ ဝါ၊ ပဓာနဝသေန ပန သော ‘‘ဧကော ပဉှော’’တိ မတော၊ ယဒိပိ စတုန္နံ ပဒါနံ ပုစ္ဆနဝသေန ပဝတ္တတ္တာ စတုဗ္ဗိဓောတိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ ဉာတုံ ပန ဣစ္ဆိတဿ ဧကဿေဝ အတ္ထဿ သမ္ဘဝတော ‘‘ဧကော ပဉှော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကာရဏံ ဝဒေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ကာရဏမာဟ ‘‘ဧကဝတ္ထုပရိဂ္ဂဟာ’’တိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ယဒိပိ နိဝါရဏာပကာသနာဘိလေပနမဟဗ္ဘယသင်္ခါတာ စတ္တာရော အတ္ထာ ပုစ္ဆာယံ ဂဟိတာ၊ ဧကဿ ပန အဘိဓေယျတ္ထဿ ဂဟဏတော ‘ဧကော ပဉှော’တိ ပဓာနဝသေန ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ။ ‘‘ဧကဝတ္ထုပရိဂ္ဂဟဏံ ကထံ အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘ဧဝဉှိ အာဟာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဧကဝတ္ထုပရိဂ္ဂဟဏေနေဝ ဘဂဝါ ဟိ ယသ္မာ အာဟ၊ ဣတိ တသ္မာ ဧကဝတ္ထုပရိဂ္ဂဟဏံ တုမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော’’တိ ဣမိနာ လောကာဓိဋ္ဌာနံ ပဋိစ္ဆာဒနံ ပုစ္ဆတိ၊ န နာနာဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ။ ‘‘ကေနဿု နပ္ပကာသတီ’’တိ ဣမိနာ လောကဿေဝ အပ္ပကာသနံ ပုစ္ဆတိ၊ န နာနာသဘာဝဓမ္မဿ။ ‘‘ကိဿာဘိလေပနံ ဗြူသီ’’တိ ဣမိနာ လောကဿေဝ အဘိလေပနံ ပုစ္ဆတိ၊ န နာနာသဘာဝဓမ္မဿ။ ‘‘ကိံ သု တဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ ဣမိနာ တဿေဝ လောကဿ မဟဗ္ဘယံ ပုစ္ဆတိ၊ န နာနာသဘာဝဓမ္မဿ။ တသ္မာ ‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော’’တိအာဒိပဉှော ဧကာဓိဋ္ဌာနနာနာဓိဋ္ဌာနေသု ဧကာဓိဋ္ဌာနော၊ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနသတ္တာဓိဋ္ဌာနေသု သတ္တာဓိဋ္ဌာနော၊ အဒိဋ္ဌဇောတနာဒီသု အဒိဋ္ဌဇောတနာပဉှောတိအာဒိနာ ယထာသမ္ဘဝံ ဝိစိနိတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘ပဉှဿ ယော လောကော ‘အဓိဋ္ဌာနော’တိ ဂဟိတော၊ သော လောကော တိဝိဓော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘လောကော တိဝိဓော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တယော ဝိဓာ ဧတဿ လောကဿာတိ တိဝိဓော။ ကိလိဿတိ ရာဂါဒိဝသေန ကာမာဝစရသတ္တောတိ ကိလေသော၊ ကိလေသော စ သော လောကော ¶ စာတိ ကိလေသလောကော၊ ကာမာဝစရသတ္တော။ သော ဟိ ရာဂါဒိကိလေသဗဟုလတာယ ကိလေသလောကောတိ။ ဘဝတိ ဈာနာဘိညာဟိ ဗုဒ္ဓီဟီတိ ဘဝေါ၊ ဘဝေါ စ သော လောကော စာတိ ဘဝလောကော၊ ရူပါဝစရသတ္တော။ သော ဟိ ဈာနာဒိဗုဒ္ဓီဟိ ဘဝတီတိ။ ဣန္ဒြိယေန သမန္နာဂတောတိ ဣန္ဒြိယော၊ ဣန္ဒြိယော စ သော လောကော စာတိ ဣန္ဒြိယလောကော၊ အရူပါဝစရသတ္တော။ သော ဟိ အာနေဉ္ဇသမာဓိဗဟုလတာယ ဝိသုဒ္ဓိန္ဒြိယော ဟောတီတိ လောကသမညာ ပရိယာပန္နဓမ္မဝသေန ပဝတ္တာ၊ တသ္မာ အရိယာ န ဂဟိတာတိ။

‘‘ကေနဿု ¶ နိဝုတော လောကော’’တိအာဒိဂါထာယ ပုစ္ဆာဝိစယော ဟာရော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ဝိဿဇ္ဇနာဝိစယော ဟာရော ကတ္ထ ဝိဿဇ္ဇနာယ ဝိဘတ္တော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ဝိဿဇ္ဇနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တဿံ ‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော’’တိအာဒိပုစ္ဆာယံ –

‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော၊ (အဇိတာတိ ဘဂဝါ၊)

ဝိဝိစ္ဆာ ပမာဒါ နပ္ပကာသတိ၊

ဇပ္ပာဘိလေပနံ ဗြူမိ၊ ဒုက္ခမဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ။ (သု။ နိ။ ၁၀၃၉၊ စူဠနိ။ ဝတ္ထုဂါထာ ၅၈၊ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ) –

အယံ ဂါထာ ဝိဿဇ္ဇနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကောတိ ကာဠပက္ခစတုဒ္ဒသီ၊ ဃနဝနသဏ္ဍ၊ မေဃပဋလစ္ဆာဒန၊ အဍ္ဎရတ္တီနံ ဝသေန စတုရင်္ဂသမန္နာဂတေန အန္ဓကာရေန ရထဃဋာဒိ ပဋိစ္ဆာဒိတော ဝိယ ဓမ္မသဘာဝပဋိစ္ဆာဒနလက္ခဏာယ အဝိဇ္ဇာယ သတ္တလောကော နိဝုတော ပဋိစ္ဆာဒိတော။ ‘‘အဇိတာ’’တိ စ အာလပနံ ကတွာ ဘဂဝါ အာဟ။ ဝိဝိစ္ဆာတိ ဝိစိကိစ္ဆာယ ပမာဒဟေတု ယထာဝုတ္တလောကော နပ္ပကာသတိ။ ဇပ္ပံ တဏှံ ယထာဝုတ္တလောကဿ ‘‘အဘိလေပန’’န္တိ အဟံ ဗြူမီတိ ဘဂဝါ အာဟ၊ ဒုက္ခံ ဇာတိအာဒိဝဋ္ဋဒုက္ခံ အဿ ယထာဝုတ္တလောကဿ ‘‘မဟဗ္ဘယ’’န္တိ အဟံ ဗြူမီတိ ဘဂဝါ အဇိတံ အာဟာတိ အတ္ထော။

‘‘ဣမာယ ဝိဿဇ္ဇနာယ ကထံ ဝိစိနေယျာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒါနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒါနီတိ ‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော’’တိအာဒိပုစ္ဆာဂါထာယံ ဝုတ္တာနိ ဂါထာပဒါနိ။ ဣမေဟိ စတူဟိ ပဒေဟီတိ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော’’တိ ဝိဿဇ္ဇနာဂါထာယံ ဝုတ္တေဟိ ဂါထာပဒေဟိ ဝိဿဇ္ဇိတာနိ။ ကထံ? ပဌမံ ပဒံ ပဌမေန ပဒေန၊ ဒုတိယံ ပဒံ ¶ ဒုတိယေန ပဒေန၊ တတိယံ ပဒံ တတိယေန ပဒေန၊ စတုတ္ထံ ပဒံ စတုတ္ထေန ပဒေန ဝိဿဇ္ဇိတံ။

‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော’’တိ ပဌမပဉှေ‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော’’တိ ပဌမာ ဝိဿဇ္ဇနာ ကတာ၊ န ဥပ္ပဋိပါဋိယာ။ ဝိဇ္ဇာယ ပဋိပက္ခာ အဝိဇ္ဇာ၊ တသ္မာ အဝိဇ္ဇာယ အဇာနကော လောကော ဘဝေယျ။ ကထံ နိဝုတော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘နီဝရဏေဟိ နိဝုတော လောကော’’တိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘နီဝရဏေန နိဝုတော လောကော’’တိ ဝိဿဇ္ဇနာ ကာတဗ္ဗာတိ စောဒနံ မနသိ ¶ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာ ဟိ သဗ္ဗေ သတ္တာ’’တိ။ ‘‘သဗ္ဗသတ္တာနံ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏဘာဝေါ ကေန ဝစနေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာဟ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘သဗ္ဗသတ္တာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗပါဏာနံ သဗ္ဗဘူတာနံ၊ ပရိယာယတော ဧကမေဝ နီဝရဏံ ဝဒါမိ၊ ယဒိဒံ အဝိဇ္ဇာ။ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာ ဟိ သဗ္ဗေ သတ္တာ။ သဗ္ဗသောဝ ဘိက္ခဝေ အဝိဇ္ဇာယ နိရောဓာ စာဂါ ပဋိနိဿဂ္ဂါ နတ္ထိ သတ္တာနံ နီဝရဏန္တိ ဝဒါမီ’’တိ ယံ ဝစနံ ယထာ ယေန ပကာရေန ဘဂဝါ အာဟ၊ တထာ တေန ပကာရေန ဝုတ္တေန တေန ဝစနေန တုမှေဟိ သဗ္ဗသတ္တာနံ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏဘာဝေါ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ။

‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော’’တိ ပဒေန ‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော’’တိ ပဌမဿေဝ ပဒဿ ဝိဿဇ္ဇနာ န သိယာ၊ ‘‘ကေနဿု နပ္ပကာသတီ’’တိ ဒုတိယပဒဿာပိ ဝိဿဇ္ဇနာ သိယာတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ ‘‘တေန စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေန ‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော’’တိ ပဒေန ‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော’’တိ ပဌမဿ ပဒဿ ဝိဿဇ္ဇနာ ယုတ္တာ ယုတ္တတရာ ဟောတိ၊ ယုတ္တတရတ္တာ ‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော’’တိ ပဉှေ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော’’တိ ဝိဿဇ္ဇနာတိ မယာ ဝတ္တဗ္ဗာယေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘ကေနဿု နပ္ပကာသတီ’’တိ ဣမသ္မိံ ပဉှေ ‘‘ဝိဝိစ္ဆာ ပမာဒါ နပ္ပကာသတီ’’တိ အယံ ဝိဿဇ္ဇနာ ကာတဗ္ဗာ၊ ဝိဝိစ္ဆာယ ပဝတ္တတ္တာ၊ ပမာဒါ စ လောကော နပ္ပကာသတီတိ အတ္ထော။ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာယ နိဝုတော လောကော နပ္ပကာသတီတိ ဝိဿဇ္ဇနာ ကာတဗ္ဗာ၊ ‘‘ကထံ ဝိဝိစ္ဆာ ပမာဒါ လောကော နပ္ပကာသတီတိ ဝိဿဇ္ဇနာ ကတာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယော ပုဂ္ဂလော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယော ပုထုဇ္ဇနဘူတော ပုဂ္ဂလော အဝိဇ္ဇာနီဝရဏေဟိ ¶ နိဝုတော၊ သော ပုထုဇ္ဇနဘူတော ပုဂ္ဂလော ဝိဝိစ္ဆာယ ဝိဝိစ္ဆတိ။ ‘‘ယာယ ဝိဝိစ္ဆာယ ဝိဝိစ္ဆတိ၊ သာ ဝိဝိစ္ဆာ ကတမာ နာမာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဝိဝိစ္ဆာ နာမ ဝုစ္စတိ ဝိစိကိစ္ဆာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တာယ ကသ္မာ နပ္ပကာသတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော ဝိစိကိစ္ဆန္တော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တာယ ဝိစိကိစ္ဆန္တော သော ပုထုဇ္ဇနဘူတော ပုဂ္ဂလော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗေသု နာဘိသဒ္ဒဟတိ၊ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗေသု န အဘိသဒ္ဒဟန္တော အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ၊ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သစ္ဆိကိရိယာယ အာရဘိတဗ္ဗံ ဝီရိယံ နာရဘတိ၊ အနာရဘန္တော သော ပုဂ္ဂလော ဣဓ လောကေ ပမာဒမနုယုတ္တော ဝိဟရတီတိ၊ ပမာဒေန ဝိဟရန္တော ပမတ္တော ပုဂ္ဂလော သုက္ကေ ဓမ္မေ န ဥပ္ပာဒိယတိ၊ အနုပ္ပာဒယန္တဿ တဿ ပုဂ္ဂလဿ တေ သုက္ကာ ဓမ္မာ အနုပ္ပာဒိယမာနာ ဟုတွာ နပ္ပကာသန္တိ ပကာသနဝသေန န ပဝတ္တန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘ဝိဝိစ္ဆာ ပမာဒါ လောကော နပ္ပကာသတီ’’တိ ဝိဿဇ္ဇနာ ကာတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘တာဒိသဿ ¶ သုက္ကဓမ္မာနံ အပ္ပကာသနဘာဝေါ အမှေဟိ ကေန ဝစနေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘ယထာဟ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ –

‘‘ဒူရေ သန္တော ပကာသန္တိ၊ ဟိမဝန္တောဝ ပဗ္ဗတော၊

အသန္တေတ္ထ န ဒိဿန္တိ၊ ရတ္တိံ ခိတ္တာ ယထာ သရာ၊

တေ ဂုဏေဟိ ပကာသန္တိ၊ ကိတ္တိယာ စ ယသေန စာ’’တိ။ –

ယံ ဂါထာပါဌံ ဘဂဝါ ယထာ ယေန အပ္ပကာသနာကာရေန အာဟ၊ တထာ တေန အပ္ပကာသနာကာရေန ဝုတ္တေန တေန ဂါထာပါဌေန တာဒိသဿ ပုဂ္ဂလဿ သုက္ကဓမ္မာနံ အပ္ပကာသနဘာဝေါ တုမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောယေဝ၊ တသ္မာ ‘‘ဝိဝိစ္ဆာ ပမာဒါ လောကော နပ္ပကာသတီ’’တိ ဝိဿဇ္ဇနာ ကာတဗ္ဗာဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

ဂါထာတ္ထော ပန – ဟိမဝန္တော ပဗ္ဗတော ဒူရေ ဌိတော ဒူရေ ဌိတာနမ္ပိ သစက္ခုကာနံ ပုဂ္ဂလာနံ ပကာသတိ ဣဝ၊ ဧဝံ သန္တော သပ္ပုရိသာ ဒူရေ ဌိတာနမ္ပိ ဂုဏဝသေန ပဝတ္တာယ ကိတ္တိယာ စ ဂုဏဝသေန ပဝတ္တေဟိ ယသပရိဘောဂပရိဝါရေဟိ စ ဒူရေ ဌိတာနံ ပဏ္ဍိတာနံ ပကာသန္တိ၊ ရတ္တိကာလေ ခိတ္တာ သရာ ဥသူ န ဒိဿန္တိ ယထာ၊ ဧတ္ထ သတ္တလောကေ ဝိဝိစ္ဆာပမာဒါနံ ဝသေန ဝိဟရန္တော အသန္တော န ဒိဿန္တိ။ ယေ သန္တော ပကာသန္တိ၊ တေ သန္တော ဂုဏေဟိ ပကာသန္တီတိ ဒဿေတုံ ‘‘တေ ဂုဏေဟိ ပကာသန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ ¶ ။ ဂုဏာ နာမ အဗ္ဘန္တရေ ဇာတာ၊ ‘‘ကထံ ဂုဏေဟိ ပကာသန္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကိတ္တိယာ စ ယသေန စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂုဏာနုဘာဝေန ပဝတ္တာယ ကိတ္တိယာ စ ဂုဏာနုဘာဝေန ပဝတ္တေန ယသေန စ ပကာသန္တာ ပုဂ္ဂလာ ဂုဏေဟိ ပကာသန္တီတိ ဝတ္တဗ္ဗာဝါတိ။

ယဒိ ဝိဝိစ္ဆာပမာဒါနံ ဝသေန နပ္ပကာသတိ၊ ဧဝံ သတိ လောကော နိဝုတော ဟောတိ၊ တသ္မာ ပဌမဿ ပဒဿာပိ ဝိဿဇ္ဇနာ ကာတဗ္ဗာတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ ‘‘တေန စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေနာတိ ‘‘ဝိဝိစ္ဆာ ပမာဒါ နပ္ပကာသတီ’’တိ ပဒေန ‘‘ကေနဿု နပ္ပကာသတီ’’တိ ဒုတိယဿ ပဒဿ ဝိဿဇ္ဇနာ ယုတ္တာ ယုတ္တတရာတိ အတ္ထော။ ပဒေနာတိ စ ပဒတ္ထဋ္ဌေန ဝိဿဇ္ဇနာတိ အတ္ထော။ ပဒဿာတိ ပဒတ္ထဿ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဿာတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧသ နယော ဟေဋ္ဌာ၊ ဥပရိ စ။

‘‘ကိဿာဘိလေပနံ ဗြူသီ’’တိ ပဉှေ ‘‘ဇပ္ပာဘိလေပနံ ဗြူမီ’’တိ ဝိဿဇ္ဇနာ တဿာ အဇိတေန ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ‘‘ကတမာ ဇပ္ပာ နာမာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဇပ္ပာ နာမ ဝုစ္စတိ တဏှာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သာ တဏှာ လောကံ အဘိလိမ္ပတီတိ ကထံ ဝိညာယတီတိ ယောဇနာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယထာဟ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယထာ ယေန တဏှာယ အဘိလေပနဘာဝေန –

‘‘ရတ္တော ¶ အတ္ထံ န ဇာနာတိ၊ ရတ္တော ဓမ္မံ န ပဿတိ၊

အန္ဓံ တမံ တဒါ ဟောတိ၊ ယံ ရာဂေါ သဟတေ နရ’’န္တိ။ –

ယံ ဂါထံ ဘဂဝါ အာဟ၊ တထာ တေန အဘိလေပနဘာဝေန ဝုတ္တာယ တာယ ဂါထာယ သာ တဏှာ လောကံ အဘိလိမ္ပတီတိ ဝိညာယတီတိ အဓိပ္ပာယော။

ဂါထာယံ ပန – ရဇ္ဇတိ သတ္တောတိ ရတ္တော၊ ရာဂသမင်္ဂီသတ္တော။ ကာရဏံ ပဋိစ္စ အသတိ ပဝတ္တတိ ဖလန္တိ အတ္ထံ၊ ဖလံ။ ကာရဏံ ဖလံ ဓာရေတိ၊ တံ ကာရဏံ ဓမ္မံ နာမ။ အန္ဓကာရံ အန္ဓံ။ ယန္တိ ယမှိ ကာလေ။ ယန္တိ ဟိ ဘုမ္မတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ။ ယမှိ ကာလေ ရာဂေါ နရံ ရာဂသမင်္ဂိံ သဟတေ အဘိဘဝတိ၊ တဒါ ကာလေ အန္ဓံ အန္ဓကာရံ တမံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ရာဂေါ နရံ ယံ ယသ္မာ သဟတေ၊ တသ္မာ အန္ဓံ တမံ တဒါ ဟောတီတိ ဝါ၊ ရာဂေါ ယံ နရံ သဟတေ၊ တဿ နရဿ အန္ဓံ တမံ တဒါ ဟောတီတိ ဝါ၊ ရာဂေါ နရံ ယံ သဟတေ အဘိဘူယတေ ယံ သဟနံ အဘိဘဝနံ နိပ္ဖာဒေတိ၊ တံ သဟနံ အဘိဘဝနံ အန္ဓံ အန္ဓကာရံ တမံ ဟောတီတိ ဝါ ယောဇနာ။

‘‘ယဒိ ¶ ရတ္တော အတ္ထာဒိကံ န ဇာနာတိ၊ ဧဝံ သတိ ကထံ ဇပ္ပာဘိလေပနံ ဘဝတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သာယံ တဏှာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာရမ္မဏေသု အာသတ္တိဗဟုလဿ အာသင်္ဂဗဟုလဿ တဏှာသမင်္ဂိဿ ပုဂ္ဂလဿ သာ အယံ တဏှာ ဧဝံ ဗဟုအာသင်္ဂဝသေန အဘိဇပ္ပာ ပရိယုဋ္ဌာနဋ္ဌာယိနီ ဟောတိ။ ဣတိ ကရိတွာ ဣမိနာ ကာရဏေန တတ္ထ တဏှာယ သတ္တလောကော ကေနစိ သိလေသေန အဘိလိတ္တော မက္ခိတော ဝိယ ဇပ္ပာဘိလေပေန အဘိလိတ္တော နာမ ဘဝတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဇပ္ပာဘိလေပနံ အပ္ပကာသနဿပိ ကာရဏံ ဘဝတိ၊ တသ္မာ ‘ကေနဿု နပ္ပကာသတီ’တိ ဒုတိယပဒတ္ထဿပိ ဝိဿဇ္ဇနာ သိယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေန စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘တဿ လောကဿ မဟဗ္ဘယံ ကိ’’န္တိ ဣမသ္မိံ စတုတ္ထပဉှေ ‘‘အဿ လောကဿ ဒုက္ခံ မဟဗ္ဘယံ ဘဝေ’’တိ အယံ ဝိဿဇ္ဇနာ တဿာ အဇိတေန ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဘာယတိ လောကော ဧတသ္မာတိ ဘယံ၊ မဟန္တံ ဘယံ မဟဗ္ဘယံ။ ‘‘ကတိဝိဓံ ဒုက္ခ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒုဝိဓံ ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒွေ ဝိဓာ အဿ ဒုက္ခဿာတိ ဒုဝိဓံ။ ‘‘ကတမံ ဒုဝိဓံ ဒုက္ခ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကာယိကဉ္စ စေတသိကဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကတမံ ကာယိကံ၊ ကတမံ စေတသိက’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယံ ကာယိကံ၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ ယံ စေတသိကံ၊ ဣဒံ ဒေါမနဿ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ရောဂါဒိသတ္ထာဒိအနိဋ္ဌရူပံ သတ္တလောကဿ မဟဗ္ဘယံ ဘဝေယျ၊ ‘‘ကထံ ဒုက္ခံ မဟဗ္ဘယံ ဘဝေတိ သဒ္ဒဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ¶ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သဗ္ဗေ သတ္တာ ယထာဝုတ္တဿ ဒုက္ခဿ ဥဗ္ဗိဇ္ဇန္တိ၊ ဒုက္ခေန သမသမံ အညံ ဘယံ သတ္တာနံ နတ္ထိ၊ ဒုက္ခတော ဥတ္တရိတရံ ဝါ ပန ဘယံ ကုတော အတ္ထိ။ ဟိ ယသ္မာ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဒုက္ခတော အညဿ ဘယဿ အဘာဝတော ‘‘ဒုက္ခံ လောကဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ ဝစနံ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ’’တိအာဒိဝစနေန ရောဂါဒိသတ္ထာဒိအနိဋ္ဌရူပံ ဒုက္ခမူလမေဝါတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ကာယိကစေတသိကဝသေန ဒုဝိဓံ ဒုက္ခံ ဒုက္ခဝေဒနာယေဝ၊ ဧဝံ သတိ သင်္ခါရဒုက္ခဝိပရိဏာမဒုက္ခာနံ မဟဗ္ဘယဘာဝေါ န အာပဇ္ဇေယျာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘တိဿော ဒုက္ခတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘တိဿော ဒုက္ခတာ သဗ္ဗေသံ သတ္တာနံ သဗ္ဗကာလေသု ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ကဒါစိ ကဿစိ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ လောကော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တာသု တီသု ဒုက္ခတာသု။ လောကောတိ ဘောဂသမ္ပန္နော စေဝ အပ္ပာဗာဓော ¶ စ သတ္တလောကော။ ဩဓသော ဩဓိသော ကဒါစိ ကရဟစိ အတ္တူပက္ကမမူလာယ ဒုက္ခဒုက္ခတာယ မုစ္စတိ၊ ကဒါစိ ပရူပက္ကမမူလာယ ဒုက္ခဒုက္ခတာယ မုစ္စတိ၊ တထာ ဩဓသော ဩဓိသော ကဒါစိ ကရဟစိ ဒီဃာယုကော လောကော ဝိပရိဏာမဒုက္ခတာယ မုစ္စတိ၊ ‘‘ကေန ဟေတုနာ မုစ္စတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ပုစ္ဆံ ဌပေတွာ ဟေတုံ ဒဿေတုံ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သတ္တလောကေ အပ္ပေကစ္စေ အပ္ပာဗာဓာ ဟောန္တိ၊ တေ ဘောဂသမ္ပန္နတ္တာ စေဝ အပ္ပာဗာဓတ္တာ စ ဒုက္ခဒုက္ခတာယ မုစ္စန္တိ၊ ဝိသေသတော ရူပါဝစရသတ္တာ မုစ္စန္တိ။ အပ္ပေကစ္စေ ဒီဃာယုကာပိ ဟောန္တိ၊ တေ ဒီဃာယုကတ္တာ ဝိပရိဏာမဒုက္ခတာယ မုစ္စန္တိ၊ ဝိသေသတော အရူပါဝစရသတ္တာ မုစ္စန္တိ အရူပါဝစရသတ္တာနံ ဥပေက္ခာသမာပတ္တိဗဟုလတ္တာ။

တေသံ တာဟိ ဒုက္ခတာဟိ မုစ္စနံ အနေကန္တိကံ ဟောတိ၊ တသ္မာ တာဟိ အနတိက္ကန္တတ္တာ အနေကန္တိကံ မုစ္စနံ တုမှေဟိ ဝုတ္တံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကတမံ ဧကန္တိကမုစ္စန’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သင်္ခါရဒုက္ခတာယ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သင်္ခါရဒုက္ခတာယာတိ ဒုက္ခဝေဒနာပိ သင်္ခတတ္တာ သင်္ခါရပရိယာပန္နာ၊ တာဒိသာယ သင်္ခါရဒုက္ခတာယာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ လောကောတိ အရဟာ။ ဥပါဒီယတိ ဝိပါကက္ခန္ဓစတုက္ကကဋတ္တာရူပသင်္ခါတံ ခန္ဓပဉ္စကန္တိ ဥပါဒိ၊ ဥပါဒိယေဝ သေသံ ဥပါဒိသေသံ၊ ခန္ဓပဉ္စကံ၊ တံ နတ္ထိ ဧတိဿာ နိဗ္ဗာနဓာတုယာတိ အနုပါဒိသေသာ။ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတု ဟုတွာ မုစ္စတိ၊ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ စာယံ ကရဏနိဒ္ဒေသော။ နိဗ္ဗာနဓာတူတိ စ ခန္ဓပဉ္စကဿ နိဗ္ဗာယနမတ္တံ အဓိပ္ပေတံ၊ န အသင်္ခတဓာတု။ တသ္မာတိ သင်္ခါရဒုက္ခတာယ သကလလောကဗျာပကဘာဝေန သဗ္ဗလောကသင်္ဂါဟကတ္တာ ဝုတ္တပ္ပကာရသင်္ခါရဒုက္ခတာယ သဗ္ဗလောကဿ ¶ ဒုက္ခံ ဟောတိ၊ ဣတိ ကတွာ သင်္ခါရဒုက္ခတာယ သဗ္ဗလောကဿ ဒုက္ခဘာဝတော ‘‘ဒုက္ခမဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ။

‘‘ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၊ ၃၊ ၃၆၊ မဟာဝ။ ၁၊ ဝိဘ။ ၂၂၅) ဝစနတော ‘‘ဒုက္ခမဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ ပဒေန ‘‘ကိဿာဘိလေပနံ ဗြူသီ’’တိ တတိယပဒဿာပိ ဝိဿဇ္ဇနာ သိယာတိ အာသင်္ကဘာဝတော ‘‘တေန စ စတုတ္ထဿ ပဒဿ ဝိဿဇ္ဇနာ ယုတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကေန ယထာက္ကမံ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာနံ ယုတ္တတရဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန ယထာက္ကမံ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာနံ ယုတ္တတရတ္တာ ယုတ္တတရဇာနနကော ဘဂဝါ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော ¶ လောကော’’တိအာဒိမာဟ၊ တသ္မာ ယုတ္တတရဘာဝေါ တုမှေဟိ ဇာနိတဗ္ဗောတိ။

ဧတ္ထ စ လောကဿ နီဝရဏာဒီနိ အဇာနန္တေန စ တိတ္ထိယဝါဒေသု သမယန္တရေသု ပရိစယေန စ တေသု သမယန္တရေသု စေဝ နီဝရဏာဒီသု စ သံသယပက္ခန္ဒေန ဧကံသေနေဝ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ၊ ဧကံသေနေဝ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေန ဗျာကာတဗ္ဗတ္တာ စ သတ္တာဓိဋ္ဌာနာ ပုစ္ဆာ ကတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာ စာယံ ပုစ္ဆာ အဇာနန္တဿ ဇာနနတ္ထာယ၊ ဇာတသံသယဿ စ သံသယဝိနောဒနတ္ထာယ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗဿ နီဝရဏာဒိဝိသယဿ စတုဗ္ဗိဓတ္တာ စတုဗ္ဗိဓာ။ နီဝရဏာဒီနံ ပန ဝိသယာနံ လောကော စ အာဓာရဘာဝေန ဂါထာယံ ဝုတ္တောတိ ‘‘ဧကော ပဉှော ဒဿိတော’’တိ အယမေတ္ထ ပုစ္ဆာဝိစယော၊ ဝိဿဇ္ဇနာဝိစယော ပန ‘‘အဒိဋ္ဌဇောတနာ ဝိဿဇ္ဇနာ၊ ဝိမတိစ္ဆေဒနာ ဝိဿဇ္ဇနာ’’တိအာဒိနာ ပုစ္ဆာဝိစယေ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧကာဓာရေ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနေ ဝိစယော အာစရိယေဟိ ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘အနေကာဓာရေ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနေ ယော ဝိစယော ဝိဘဇနာရဟော၊ သော ဝိစယော ကထံ အမှေဟိ ဝိညာယတိ၊ အမှာကံ ဝိညာပနတ္ထာယ တသ္မိံ ဝိစယံ ဝိဘဇထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော အနေကာဓာရံ ပုစ္ဆံ တာဝ နီဟရိတွာ ဒဿေတုံ –

‘‘သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာ၊ (ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတော၊)

သောတာနံ ကိံ နိဝါရဏံ၊

သောတာနံ သံဝရံ ဗြူဟိ၊ ကေန သောတာ ပိဓီယရေ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၁၀၄၀၊ စူဠနိ။ ဝတ္ထုဂါထာ ၅၉၊ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၃) –

ဂါထမာဟ ¶ ။ ဂါထာတ္ထော တာဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သဝန္တီတိ သန္ဒန္တိ၊ ပဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗဓီတိ တဏှာဒီနံ အာရမ္မဏဘူတေသု သဗ္ဗေသု ရူပါဒီသု အာယတနေသု။ သောတာတိ တဏှာဘိဇ္ဈာဗျာပါဒါဒယော သောတာ။ ဣစ္စာယသ္မာတိ ဣတိ ဧဝံ အာယသ္မာ အဇိတော အာဟ။ သောတာနန္တိ တဏှာဘိဇ္ဈာဗျာပါဒါဒီနံ သောတာနံ။ ကိံ နိဝါရဏန္တိ ကိံ ကတမံ ဓမ္မဇာတံ အာဝရဏံ ဘဝေ၊ ကာ ကတမာ ဓမ္မဇာတိ ရက္ခာ ဘဝေ။ သောတာနံ သံဝရံ ဗြူဟီတိ သောတာနံ တဏှာဘိဇ္ဈာဗျာပါဒါဒီနံ သံဝရဏံ အာဝရဏံ ဣဒံ ဓမ္မဇာတံ ဘဝေတိ သဗ္ဗသတ္တဟိတတ္ထံ အမှာကံ တွံ ကထေဟိ။ ကေန သောတာ ¶ ပိဓီယရေတိ ကေန ပဟာယကဓမ္မေန တဏှာဘိဇ္ဈာဗျာပါဒါဒယော သောတာ ပဏ္ဍိတေဟိ ပိဓီယရေတိ ပုစ္ဆတီတိ ပုစ္ဆိတာနိ။

‘‘ပုစ္ဆာဝသေန ကထိတာယ ‘သဝန္တိ…ပေ… ပိဓီယရေ’တိ ဣမာယ ဂါထာယ ကိတ္တကာနိ ပဒါနိ ပုစ္ဆိတာနိ၊ ကိတ္တကာ ပဉှာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒါနိ ပုစ္ဆိတာနိ၊ တေ ဒွေ ပဉှာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပုစ္ဆာဝသေန ပဝတ္တာယ ဣမိဿာ ဂါထာယ ယဒိ စတ္တာရိ ပဒါနိ သိယုံ၊ ဧဝံ သန္တေသု ပဉှာပိ စတုဗ္ဗိဓာ သိယုံ၊ ကသ္မာ ‘ဒွေ’တိ ဝုတ္တာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကသ္မာ? ဣမေ ဟိ ဗဟွာဓိဝစနေန ပုစ္ဆိတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣမေ ဧတာယ ဂါထာယ ဂဟိတာ အတ္ထာ ဗဟွာဓိဝစနေန ပုစ္ဆိတာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘သဝန္တိ…ပေ… ပိဓီယရေတိ ဗဟူနိ ဝစနာနိ အဓိကိစ္စ ပဝတ္တာ သံဝရသင်္ခါတာ သတိ စေဝ ပိဒဟနဟေတုဘူတာ ပညာ စာတိ ဣမေ ဒွေ အတ္ထာဝ ပုစ္ဆိတာ၊ တသ္မာ အတ္ထဝသေန ဒွေ ပဉှာ ဝုတ္တာ ဝါ’’တိ။ ‘‘ပုစ္ဆာယ ဒုဝိဓတ္ထဝိသယတာ ကထံ ဝုတ္တာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ပုစ္ဆာယ ဒုဝိဓတ္ထဝိသယတံ ဝိဝရိတုံ ‘‘ဧဝံ သမာပန္နဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧဝံ သမာပန္နဿာတိ ဣမာဟိ ဒုဂ္ဂတိဟေတုဘူတာဟိ ဉာတိဗျသနာဒိသင်္ခါတာဟိ အာပဒါဟိ ဝါ၊ ပါဏဝဓာဒီဟိ အာပဒါဟိ ဝါ၊ သမံ သဟ၊ သဗ္ဗထာ ဝါ အယံ သတ္တလောကော အာပန္နော အဇ္ဈောတ္ထဋော၊ ဧဝံ အဇ္ဈောတ္ထဋဿ ဝါ သမာပန္နဿ။ ဧဝံ သံကိလိဋ္ဌဿာတိ ဉာတိဗျသနာဒယော ဝါ ပါဏဝဓာဒီနိ အာဂမ္မ ပဝတ္တေဟိ ဒသဟိ ကိလေသဝတ္ထူဟိ စ အယံ သတ္တလောကော သံကိလိဋ္ဌော၊ ဧဝံ သံကိလိဋ္ဌဿ စ လောကဿာတိ သမာပန္နဿ အဇ္ဈောတ္ထဋဿ လောကဿ ဝေါဒါနံ ဝုဋ္ဌာနံ ကိံ ကတမံ ဓမ္မဇာတံ ဘဝေ။ ဣတိ ဧဝဉှိ သစ္စံ အဇိတသုတ္တေ အာဟာတိ ဝိတ္ထာရတ္ထော၊ ပုစ္ဆာယ ဒုဝိဓတ္ထဝိသယတာ ဉာတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘ကိံ နု သောတာ သဗ္ဗဿ လောကဿ သဗ္ဗဓိ သဝန္တိ၊ ဥဒါဟု၊ ဧကစ္စဿေဝါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာတိ၊ အသမာဟိတဿ သဝန္တိ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒပ္ပမာဒဗဟုလဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒပ္ပမာဒဗဟုလတ္တာ ရူပါဒီသု နာနာရမ္မဏေသု ဝိက္ခိတ္တစိတ္တဿေဝ သောတာ သဝန္တိ ပဝတ္တန္တိ၊ န သမာဟိတဿ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒပ္ပမာဒဝိရဟိတဿာတိ ¶ အဓိပ္ပာယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘ကတမာ အဘိဇ္ဈာ၊ ကတမော ဗျာပါဒေါ၊ ကတမော ပမာဒေါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယာ အဘိဇ္ဈာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒပ္ပမာဒေသု။ ယာ အဘိဇ္ဈာ၊ အယံ လောဘော၊ န အဘိဇ္ဈာယနမတ္တံ။ လောဘော စ အကုသလမူလံ၊ န လုဗ္ဘနမတ္တံ။ ယော ဗျာပါဒေါ ¶ ၊ အယံ ဒေါသော၊ န ဗျာပဇ္ဇနမတ္တံ။ ဒေါသော စ အကုသလမူလံ၊ န ဒူသနမတ္တံ။ ယော ပမာဒေါ၊ အယံ မောဟော၊ န သတိဝိပ္ပဝါသမတ္တံ။ မောဟော စ အကုသလမူလံ၊ န မူဟနမတ္တံ။ ဧဝံ ဣမိနာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန အဘိဇ္ဈာဒီနံ အကုသလမူလတ္တာ ယဿ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒပ္ပမာဒဗဟုလဿ အသမာဟိတဿ ဆသု ရူပါဒီသု အာယတနေသု တဏှာ သဝန္တိ။

‘‘ကတိဝိဓာ သာ တဏှာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ရူပတဏှာ…ပေ… ဓမ္မတဏှာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဆန္နံ ရူပတဏှာဒီနံ ဆသု ရူပါဒိအာယတနေသု သဝနံ ကေန စ ဝစနေန အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာဟ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သဝတီတိ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… ပဋိဟညတီ’’တိ ယံ ဝစနံ ဘဂဝါ ယထာ ယေန ပကာရေန အာဟ၊ တထာ တေန ပကာရေန ဝုတ္တနယေန ဝစနေန တုမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတ္ထ စ စက္ခာဒီနံ ရူပတဏှာဒီနံ ဆန္နံ သောတာနံ ဒွါရဘာဝေန ပဝတ္တတ္တာ စက္ခာဒယော နိဿိတူပစာရဝသေန သယံ သဝန္တော ဝိယ ဘဂဝတာ ဝုတ္တာ။ ဣတီတိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန သဗ္ဗာ သဗ္ဗသ္မာ စက္ခာဒိဒွါရတော စ သဝတိ ပဝတ္တတိ။ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗပ္ပကာရေန တဏှာယနမိစ္ဆာဘိနိဝေသနဥန္နမနာဒိပ္ပကာရေန သဝတိ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ကသ္မာ သဗ္ဗသ္မာ စက္ခာဒိဒွါရတော စ သဝတိ ပဝတ္တတိ၊ သဗ္ဗပ္ပကာရေန တဏှာယနမိစ္ဆာဘိနိဝေသနဥန္နမနာဒိပ္ပကာရေန သဝနဘာဝေါ ဝိဇာနိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေနာတိ အသမာဟိတဿ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒါဒီနံ စက္ခာဒိဒွါရတော စ တဏှာယနမိစ္ဆာဘိနိဝေသဥန္နမနာကာရေန တဏှာဒိဝသေန ပဝတ္တနတော ပဝတ္တဇာနနကော ဘဂဝါ ‘‘သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာ’’တိ အာဟ။

‘‘သောတာနံ ‘ကိံ နိဝါရဏ’န္တိ ဣမိနာ ကိံ ပုစ္ဆတိ? သောတာနံ အနုသယပ္ပဟာနံ ပုစ္ဆတိ ကိံ? ဥဒါဟု ဝီတိက္ကမပ္ပဟာနံ ပုစ္ဆတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သောတာနံ ကိံ နိဝါရဏန္တိ ပရိယုဋ္ဌာနဝိဃာတံ ပုစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣဒံ ပရိယုဋ္ဌာနဝိဃာတံ ဝေါဒါနံ၊ ဥဒါဟု ဝုဋ္ဌာနံ ကိ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣဒံ ဝေါဒါန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သောတာနံ သံဝရံ ဗြူဟိ၊ ‘ကေန သောတာ ပိဓီယရေ’တိ ဣမိနာ ကိံ ပုစ္ဆတိ? သောတာနံ ပရိယုဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆတိ ကိံ? ဥဒါဟု ဝီတိက္ကမနံ၊ သမုဂ္ဃာဋံ ဝါ ပုစ္ဆတိ ကိ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ သောတာနံ…ပေ… ပိဓီယရေတိ အနုသယသမုဂ္ဃာဋံ ပုစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣဒံ အနုသယသမုဂ္ဃာဋံ ဝေါဒါနံ ကိံ၊ ဥဒါဟု ဝုဋ္ဌာနံ ကိ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣဒံ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။

‘‘သဝန္တိ ¶ ¶ သဗ္ဗဓိ သောတာ’’တိအာဒိပုစ္ဆာဝိစယော အာစရိယေန ဝုတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ တာယ ပုစ္ဆာယ ‘‘ကတမော ဝိဿဇ္ဇနဝိစယော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ဝိဿဇ္ဇနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပုစ္ဆာယံ –

‘‘ယာနိ သောတာနိ လောကသ္မိံ၊ (အဇိတာတိ ဘဂဝါ၊)

သတိ တေသံ နိဝါရဏံ၊

သောတာနံ သံဝရံ ဗြူမိ၊ ပညာယေတေ ပိဓီယရေ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၁၀၄၁ စူဠနိ။ ဝတ္ထုဂါထာ ၆၀၊ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၄) –

ဂါထာ ဝိဿဇ္ဇနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တဿံ ဂါထာယံ အဇိတ လောကသ္မိံ ယာနိ သောတာနိ သဝန္တိ၊ တေသံ သောတာနံ ယံ နိဝါရဏံ၊ သာ သတိ ဟောတိ၊ တံ သတိံ သောတာနံ သံဝရန္တိ အဟံ ဗြူမိ၊ ဧတေ သောတာ ပညာယ ပိဓီယရေတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ တတ္ထ သတီတိ ဝိပဿနာပညာယ သမ္ပယုတ္တာ သတိ။ ပညာယာတိ မဂ္ဂပညာယ။ ပိဓီယရေတိ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ အပ္ပဒါနဝသေန ပိဓီယန္တိ ပစ္ဆိဇ္ဇန္တိ။

‘‘သတိ တေသံ နိဝါရဏံ သောတာနံ သံဝရံ ဗြူမီ’’တိ ဘဂဝါ အာဟ – ‘‘ယာယ ကာယစိ သတိယာ သောတာနံ သံဝရဏကိစ္စံ သိဒ္ဓံ ကိံ၊ ဝိသိဋ္ဌာယ သတိယာ သောတာနံ သံဝရဏကိစ္စံ သိဒ္ဓံ ကိံ၊ ကတမာယ သတိယာ သောတာနံ သံဝရဏကိစ္စံ သိဒ္ဓ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကာယဂတာယ သတိယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကာယဂတာယ သတိယာတိ ရူပကာယေ ဂတံ ကေသာဒိကံ အနိစ္စာဒိတော ဝိပဿိတွာ ပဝတ္တာယ ဝိပဿနာဉာဏသမ္ပယုတ္တာယ သတိယာ။ ဘာဝိတာယာတိ ကာယဂတံ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော နိဗ္ဗိန္ဒနတော ဝိရဇ္ဇနတော နိရောဓနတော ပဋိနိဿဇ္ဇနတော အနုပဿနာဝသေန ဘာဝိတာယ။ ဧဝဉှိ အနိစ္စတော အနုပဿန္တော နိစ္စသညံ ပဇဟတိ၊ ဒုက္ခတော အနုပဿန္တော သုခသညံ ပဇဟတိ၊ အနတ္တတော အနုပဿန္တော အတ္တသညံ ပဇဟတိ၊ နိဗ္ဗိန္ဒန္တော နန္ဒိံ ပဇဟတိ၊ ဝိရဇ္ဇန္တော ရာဂံ ပဇဟတိ၊ နိရောဓေန္တော သမုဒယံ ပဇဟတိ၊ ပဋိနိဿဇ္ဇန္တော အာဒါနံ ပဇဟတီတိ။ ဗဟုလီကတာယာတိ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရေန ဒိဝသမ္ပိ မာသမ္ပိ သံဝစ္ဆရမ္ပိ သတ္တသံဝစ္ဆရမ္ပိ ဗဟုလီကတာယ။ စက္ခုန္တိ အဘိဇ္ဈာဒိပဝတ္တိဒွါရဘာဝေန ဌိတံ စက္ခုံ၊ နိဂ္ဂဟိတာဂမံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နာဝိဉ္ဆတီတိ စက္ခုဒွါရေ ပဝတ္တံ အဘိဇ္ဈာဒိသဟိတံ စိတ္တသန္တာနံ၊ တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလံ ဝါ နာကဍ္ဎတိ၊ မနာပိကေသု ရူပေသု နာဝိဉ္ဆတီတိ ယောဇနာ။ အမနာပိကေသု ရူပေသု န ပဋိဟညတိ ¶ ။ ကာယဂတာယ သတိယာ ¶ ဘာဝိတာယ ဗဟုလီကတာယ သောတံ နာဝိဉ္ဆတိ။ မနာပိကေသု သဒ္ဒေသု…ပေ… အမနာပိကေသု သဒ္ဒေသု န ပဋိဟညတီတိ ယောဇနာ ယထာသမ္ဘဝတော ကာတဗ္ဗာ။

‘‘ကေန ကာရဏေန နာဝိဉ္ဆတိ ပဋိဟညတီ’’တိ ပုစ္ဆတိ၊ ဣန္ဒြိယာနံ သံဝုတနိဝါရိတတ္တာ နာဝိဉ္ဆတိ န ပဋိဟညတီတိ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ‘‘ကေနာရက္ခေန တေ သံဝုတနိဝါရိတာ’’တိ ပုစ္ဆတိ၊ သတိအာရက္ခေန တေ သံဝုတနိဝါရိတာတိ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ‘‘သတိအာရက္ခေန သံဝုတနိဝါရိတဘာဝေါ ကေန အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေနာတိ တသ္မာ သတိအာရက္ခေန သံဝုတနိဝါရိတတ္တာ သံဝုတနိဝါရိတဇာနနကော ဘဂဝါ ‘‘သတိ တေသံ နိဝါရဏ’’န္တိ ယံ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ဝစနေန တုမှေဟိ သတိအာရက္ခေန သံဝုတနိဝါရိတဘာဝေါ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ပညာ သတျာနုဂါတိ ကိစ္စမေဝေတ္ထ အဓိကန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

‘‘သတိ တေသံ နိဝါရဏ’’န္တိ ဝိဿဇ္ဇနဿ ဝိတ္ထာရတ္ထော အာစရိယေန ဝုတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ပညာယေတေ ပိဓီယရေ’’တိ ဝိဿဇ္ဇနဿ ဝိတ္ထာရတ္ထော ‘‘ကထံ အမှေဟိ ဇာနိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပညာယေတေ ပိဓီယရေ’’တိ ဝိဿဇ္ဇနဿ ဝိတ္ထာရတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ပညာယ အနုသယာ ပဟီယန္တီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပညာယာတိ မဂ္ဂပညာယ။ အနုသယာတိ အနုရူပံ ကာရဏံ လဘိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟာ ကာမရာဂါနုသယာဒယော။ ပဟီယန္တိ သမုစ္ဆေဒဝသေန အနုသယေသု ပညာယ ပဟီနေသု ပရိယုဋ္ဌာနာပိ အတ္ထတော ပဟီယန္တိ။ ကိဿ ပဟီနတ္တာ ‘‘ပဟီယန္တီ’’တိ ဝုစ္စတိ? အနုသယဿ ပဟီနတ္တာ ပရိယုဋ္ဌာနာ ပဟီယန္တီတိ ဝိဿဇ္ဇေတိ။

‘‘တံ အနုသယပ္ပဟာနေန ပရိယုဋ္ဌာနပ္ပဟာနံ ကိံ ဝိယ ဘဝတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တံ ယထာ ခန္ဓဝန္တဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ခန္ဓဝန္တဿ ရုက္ခဿ ကုဒါလာဒိနာ ဘူမိံ ခဏိတွာ အနဝသေသမူလုဒ္ဓရဏေ ကတေ တဿ ရုက္ခဿ ပုပ္ဖဖလပလ္လဝင်္ကုရသန္တတိပိ ကုဒါလာဒိနာ သမုစ္ဆိန္နာဝ ဘဝတိ ယထာ၊ ဧဝံ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေန အနုသယေသု ပဟီနေသု အနုသယာနံ ပရိယုဋ္ဌာနသန္တတိ သမုစ္ဆိန္နာ ပိဒဟိတာ ပဋိစ္ဆန္နာ ဘဝတိ။ ကေန သမုစ္ဆိန္နာ ဘဝတိ? ပညာယ မဂ္ဂပညာယ သမုစ္ဆိန္နာ ဘဝတီတိ အတ္ထယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ‘‘ပညာယ ပရိစ္ဆိန္နဘာဝေါ ကထံ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပညာယေတေ ပိဓီယရေ’’တိ ဝစနတော အနုသယာနံ ပရိယုဋ္ဌာနသန္တတိယာ ပညာယ ပရိစ္ဆိန္နဘာဝေါ ပဏ္ဍိတေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

ဣမေသု ¶ ပဉှာဝိဿဇ္ဇနေသု သောတာနံ သံဝရံ၊ ပိဓာနဉ္စ အဇာနန္တေန ဝါ သံသယိတေန ဝါ သံဝရပိဓာနာနံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနာ ပုစ္ဆာတိ ပုစ္ဆာဝိစယော စေဝ သတိပညာနံ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗတ္တာ ¶ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ ဝိဿဇ္ဇနန္တိ ဝိဿဇ္ဇနဝိစယော စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတေသု စ ‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော’’တိအာဒိကော ပဉှော နီဝရဏဝိစိကိစ္ဆာပမာဒဇပ္ပာနံ ဝသေန စတုဗ္ဗိဓောပိ လောကာဓိဋ္ဌာနဝသေန ဧကော ပဉှောတိ ဝုတ္တော၊ ဧဝံ သတိ ‘‘သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာ’’တိအာဒိကောပိ ပဉှော သံဝရပိဓာနာနံ ဝသေန ဒုဝိဓောပိ ဧကတ္ထဝသေန ဂဟေတွာ ဧကာဓိဋ္ဌာနဝသေန ‘‘ဧကော ပဉှော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ သောတာနံ ဗဟုဘာဝတော ဝါ ‘‘ဗဟုပဉှော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ တထာ ပန အဝတွာ သောတေ အနာမသိတွာ သံဝရပိဓာနာနံ ဝသေန ‘‘သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာ’’တိအာဒိမှိ ‘‘ဒွေ ပဉှာ’’တိ ဝုတ္တာ။ တဒနုသာရေန ‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော’’တိအာဒိမှိပိ လောကံ အနာမသိတွာ နီဝရဏာဒီနံ စတုန္နံ ဝသေန ‘‘စတ္တာရော ပဉှာ’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗာတိ အယံ နယော ဒဿိတောတိ နယဒဿနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဒေသနာကာလေ ဝုတ္တဓမ္မဿ အနုသန္ဓိမဂ္ဂဟေတွာ အတ္တနာ ရစိတနိယာမေနေဝ ပုစ္ဆိတပဉှဿ စေဝ ပဉှံ အဋ္ဌပေတွာ၊ ပဋိညဉ္စ အကတွာ ဝိဿဇ္ဇနဿ စ ဝိစယဟာရော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ဒေသနာကာလေ ဝုတ္တဓမ္မဿ အနုသန္ဓိံ ဂဟေတွာ ပုစ္ဆိတပဉှဿ စေဝ တံ ပဉှံ ဌပေတွာ၊ ပဋိညဉ္စ ကတွာ ဝိဿဇ္ဇနဿ စ ယော ဝိစယော ဟာရော ဝိဘတ္တော၊ သော ဝိစယဟာရော ကထံ အမှေဟိ ဝိညာယတိ၊ အမှာကံ ဝိညာပနတ္ထာယ တသ္မိံ ဝိစယံ ဝိဘဇေထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော တေသု ဝိစေတဗ္ဗာကာရံ ဒဿေန္တော ‘‘ယာနိ သောတာနီ’’တိအာဒိဂါထာယ ဝိစယာကာရဒဿနာနန္တရံ ‘‘ပညာ စေဝ သတိ စာ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ဂါထာတ္ထော တာဝ ဝိညာတဗ္ဗော – ယာယ ပညာယ အနုသယပ္ပဟာနေန သောတနိရုဇ္ဈနံ ဝုတ္တံ၊ ယာယ သတိယာ စ ပရိယုဋ္ဌာနပ္ပဟာနေန သောတနိရုဇ္ဈနံ ဝုတ္တံ၊ သာယံ ပညာ စေဝ သာယံ သတိ စ တာဟိ ပညာသတီဟိ အသေသံ သဟုပ္ပန္နံ နာမဉ္စေဝ ရူပဉ္စ၊ ဧတံ သဗ္ဗံ ကတ္ထ နိရုဇ္ဈမာနေ အသေသံ ဥပရုဇ္ဈတီတိ မာရိသ မေ မယာ ပုဋ္ဌော တွံ ဘဂဝါ မယှံ ဧတံ နိရုဇ္ဈနံ ပဗြူဟိ၊ ဣတိ အာယသ္မာ အဇိတော ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆတိ။

အဇိတ တွံ ယမေတံ ပဉှံ ပုစ္ဆိတံ နိရုဇ္ဈနံ မံ အပုစ္ဆိ၊ အဟံ တေ တဝ တံ နိရုဇ္ဈနံ ဝဒါမိ။ ယတ္ထ ဝိညာဏနိရောဓေ ပညာသတိသဟိတံ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ ဝိညာဏဿ ¶ နိရောဓေန သဟ ဧကတော အသေသံ ဥပရုဇ္ဈတိ၊ ဧတ္ထ ဝိညာဏနိရောဓေ ဧတံ သဗ္ဗံ ဝိညာဏနိရောဓေန ဧကတော ဧကက္ခဏေ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဥပရုဇ္ဈတိ၊ ဧတံ ဝိညာဏနိရောဓံ တဿ နာမရူပဿ နိရောဓော နာတိဝတ္တတိ၊ တံ တံ နာမရူပနိရောဓံ သော သော ဝိညာဏနိရောဓော နာတိဝတ္တတီတိ။

‘‘တသ္မိံ ¶ ပဉှေ အယံ အဇိတော ကိံ ပုစ္ဆတိ? ဥပရုဇ္ဈနမေဝ ပုစ္ဆတိ၊ ဥဒါဟု အညံ ပုစ္ဆတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတော ‘‘အယံ ပဉှေ အနုသန္ဓိံ ပုစ္ဆတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အယန္တိ ယော အာယသ္မာ အဇိတော ပဉှံ အပုစ္ဆီတိ အယံ အဇိတော။ ပဉှေတိ ‘‘ပညာ စေဝ သတိ စာ’’တိအာဒိပဉှေ။ ယဒိ အနုသန္ဓိံ ပုစ္ဆတိ၊ ဧဝံ သတိ ‘‘ကတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ ပုစ္ဆနံ အယုတ္တံ ဘဝေယျာတိ? န၊ အနုသန္ဓီယတိ ဧတေန ဥပနိရုဇ္ဈနေနာတိ အနုသန္ဓီတိ အတ္ထသမ္ဘဝတော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အနုသန္ဓိံ ပုစ္ဆန္တော ကိံ…ပေ… နိဗ္ဗာနဓာတု’’န္တိ။ အနုသန္ဓိပုစ္ဆနေန အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုယာပိ ပုစ္ဆနတော ‘‘ကတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ ပုစ္ဆနံ ယုတ္တမေဝ။

‘‘ယာ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတု ပုစ္ဆိတာ၊ တံ ကတမာယ ပဋိပဒါယ အဓိဂစ္ဆတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာသင်္ခါတံ ပဋိပဒံ ဝိသယေန သဟ ဒဿေတုံ ‘‘တီဏီ သစ္စာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သင်္ခတာနီတိ ကမ္မာဒိပစ္စယေဟိ သမေစ္စ သမ္ဘူယ ဒုက္ခာဒီနိ ကရီယန္တီတိ သင်္ခတာနိ။ နိရောဓဓမ္မာနီတိ နိရုဇ္ဈနံ နိရောဓော၊ ဓမ္မောပိ နိရောဓဓမ္မောဝ၊ တသ္မာ နိရောဓော ဓမ္မော သဘာဝေါ ယေသံ ဒုက္ခာဒီနန္တိ နိရောဓဓမ္မာနီတိ အတ္ထောဝ ဂဟေတဗ္ဗော။ တာနိ တီဏိ သစ္စာနိ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘ဒုက္ခံ သမုဒယော မဂ္ဂေါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တီဏိ ဒုက္ခသမုဒယမဂ္ဂသစ္စာနိ သင်္ခတာနီတိ ဝုတ္တာနိ၊ ‘‘ကိံ နိရောဓသစ္စ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိရောဓော အသင်္ခတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ‘‘နိရောဓဓမ္မော’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ကမ္မာဒိပစ္စယေဟိ အသင်္ခတတ္တာ အသင်္ခတော။ ဥပ္ပာဒနိရောဓာဘာဝတော အနိရောဓဓမ္မော။ ‘‘ပဟာယကပဟာတဗ္ဗေသု သစ္စေသု ကတမေန ပဟာယကေန ကတမော ပဟာတဗ္ဗော၊ ကတမာယ ဘူမိယာ ပဟီနော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ သမုဒယော ဒွီသု ဘူမီသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဒွီသု ဘူမီသူတိ ဒဿနဘာဝနာဘူမီသု။ ကာမစ္ဆန္ဒောတိ ကာမဘဝရာဂေါ။ ရူပရာဂေါတိ ရူပဘဝရာဂေါ။ အရူပရာဂေါတိ အရူပဘဝရာဂေါ။ သံယောဇနဘေဒတော ဒသ သံယောဇနာနိ ပဟီယန္တီတိ ယောဇနာ။

၁၂။ ပဟာတဗ္ဗသံယောဇနာနိ ¶ ဒဿနဘူမိဘာဝနာဘူမိဘေဒေန ဝိဘတ္တာနိ၊ အမှေဟိပိ ဉာတာနိ၊ ‘‘ဣန္ဒြိယဘေဒတော ကထံ ဝိဘတ္တာနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘တတ္ထ တီဏီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ‘‘ပဟာတဗ္ဗသံယောဇနေသု ကတမာနိ သံယောဇနာနိ ကတမံ ဣန္ဒြိယံ အတ္တနော ပဟာယကံ ကတွာ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ တီဏီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဓိဋ္ဌာယ အတ္တနော ပဟာယကံ ကတွာ နိရုဇ္ဈန္တိ အနုပ္ပာဒဝသေန။ ‘‘အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယဉ္စ အညိန္ဒြိယဉ္စ သံယောဇနာနံ နိရုဇ္ဈနဟေတု ဟောတု၊ အညာတာဝိန္ဒြိယံ ကိဿ ဟေတူ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယံ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယံ ယေန အညာတာဝိန္ဒြိယေန အရဟာ ‘‘မေ ဇာတိ ခီဏာ’’တိ ဧဝံ ဇာနာတိ၊ ဣဒံ ဇာနနဟေတု အညာတာဝိန္ဒြိယံ ခယေ ဇာတိက္ခယေ အရဟတ္တဖလေ ပဝတ္တံ ဉာဏံ။ ယံ ယေန အညာတာဝိန္ဒြိယေန အရဟာ ‘‘ဣတ္ထတ္တာယ အပရံ န ဘဝိဿာမီ’’တိ ပဇာနာတိ၊ ဣဒံ ပဇာနနဟေတု ¶ အညာတာဝိန္ဒြိယံ။ အနုပ္ပာဒေ ပန အနုပ္ပဇ္ဇနေ အရဟတ္တဖလေ ပဝတ္တံ ဉာဏံ အညာတာဝိန္ဒြိယံ ဇာနနဟေတု ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣန္ဒြိယဉာဏာနိ ပဟာယကာနိ ကတွာ သံယောဇနာနိ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ ‘‘တာနိ ဉာဏာနိ ကဒါ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘တတ္ထ ယဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယံ အညိန္ဒြိယံ ပါပုဏန္တဿ နိရုဇ္ဈတု၊ အညိန္ဒြိယံ အရဟတ္တံ ပါပုဏန္တဿ နိရုဇ္ဈတု၊ အညာတာဝိန္ဒြိယံ ကဒါ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယဉ္စ ခယေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဒွေတိ ကိစ္စဘေဒေန ဒွေ၊ သဘာဝတော ပန ဧကာဝ။

‘‘ပဇာနနကိစ္စမ္ပိ ဧကမေဝ၊ ကထံ ဒွေ သိယု’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာရမ္မဏပညာဘေဒေန ဒွေ နာမာနိ လဗ္ဘန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သာတိ ယာ ပညာ ပုဗ္ဗဂါထာယံ သောတပိဓာနကိစ္စေန ဝုတ္တာ၊ သာ ပညာ ပကာရေဟိ ဇာနနသဘာဝေန ပညာ နာမ။ ယထာဒိဋ္ဌံ အာရမ္မဏံ အပိလာပနဋ္ဌေန ဩဂါဟနဋ္ဌေန သတိ နာမ။

၁၃။ ‘‘ပညာ စေဝ သတိ စာ’’တိ ပဒဿ အတ္ထော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘နာမရူပဉ္စာ’တိ ပဒဿ အတ္ထော ကထံ အမှေဟိ ဉာတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ နာမရူပံ ဝိဘဇန္တော ‘‘တတ္ထ ယေ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ ကမ္မဝိပါကဝဋ္ဋဘေဒေ ဘဝတ္တယေ။ တတ္ထာတိ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓသင်္ခါတနာမရူပသမုဒါယေ။ ပဉ္စိန္ဒြိယာနီတိ စက္ခာဒိပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ¶ ။ ဝိညာဏသမ္ပယုတ္တန္တိ သမ္ပယုတ္တပစ္စယတ္တံ သန္ဓာယ န ဝုတ္တံ၊ ပစုရဇနဿ ပန အဝိဘဇိတွာ ဂဟဏီယသဘာဝမတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝိဘာဂံ ဇာနန္တေဟိ ပန ‘‘နာမံ ဝိညာဏသမ္ပယုတ္တံ၊ ရူပံ ပန န ဝိညာဏသမ္ပယုတ္တံ၊ သဟဇာတ’’န္တိ ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တဿာတိ ပညာသတိသဟိတဿ နာမရူပဿ။ နိရောဓန္တိ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုံ။

ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆန္တော အာယသ္မာ အဇိတော ‘‘ပညာ စေဝ…ပေ… ကတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ ဧဝံ ပါရာယနေ အာဟ။ ‘‘ပညာ စေဝါတိအာဒိဂါထာယ ယာ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတု ပုစ္ဆိတာ၊ သာ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတု ကတမေန အဓိဂမေန ပတ္တဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ စတုရိဒ္ဓိပါဒမုခေန အရိယမဂ္ဂါဓိဂမမုခေန ပတ္တဗ္ဗာ၊ စတုရိဒ္ဓိပါဒဘာဝနာယ စ စတ္တာရိန္ဒြိယာနိ မူလဘူတာနိ၊ တသ္မာ မူလဘူတာနိ တာနိ စတ္တာရိန္ဒြိယာနိ နိဒ္ဓါရေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထ သတိ စ ပညာ စာ’’တိအာဒိမာဟ။ ကုသလာကုသလဓမ္မဂတိယော သမနွေသမာနာယ သတိယာ သိဇ္ဈမာနာယ ဧကန္တေန သမာဓိ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗော၊ သတိဂ္ဂဟဏေန စ ပရိယုဋ္ဌာနပ္ပဟာနံ ဂါထာယံ အဓိပ္ပေတံ၊ ပရိယုဋ္ဌာနပ္ပဟာနေန စ ¶ သမာဓိကိစ္စံ ပါကဋန္တိ အာဟ ‘‘သတိ ဒွေ ဣန္ဒြိယာနိ သတိန္ဒြိယဉ္စ သမာဓိန္ဒြိယဉ္စာ’’တိ။ ပညာယ အနုသယသမုဂ္ဃာတံ စတုဗ္ဗိဓသမ္မပ္ပဓာနသင်္ခါတေန ဝီရိယေန သိဇ္ဈတိ၊ န ဝိနာ တေနာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပညာ ဒွေ ဣန္ဒြိယာနိ ပညိန္ဒြိယဉ္စ ဝီရိယိန္ဒြိယဉ္စာ’’တိ။

ဣမေသု ယထာဝုတ္တေသု စတူသု ဣန္ဒြိယေသု ပုဗ္ဗဘာဂေ ဝါ မဂ္ဂက္ခဏေ ဝါ သိဇ္ဈန္တေသု တံသမ္ပယုတ္တာ ယာ သဒ္ဒဟနာ ဩကပ္ပနာ သိဒ္ဓါ၊ ဣဒံ သဒ္ဒဟနဩကပ္ပနသင်္ခါတံ ဓမ္မဇာတံ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ သိဒ္ဓံ၊ ‘‘တေသု မူလဘူတေသု ဣန္ဒြိယေသု သိဒ္ဓေသု ကတမေန ဣန္ဒြိယေန ကတမော ဓမ္မော သိဒ္ဓါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဣမိနာ အယံ သိဒ္ဓါတိ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထ ယာ သဒ္ဓါဓိပတေယျာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ သတျာဒီသု။ သဒ္ဓါဓိပတေယျာတိ ပစ္စယဘူတာယ သဒ္ဓါယ သိဒ္ဓါ ဆန္ဒော အဓိပတီတိ သဒ္ဓါဓိပတိ၊ သဒ္ဓါဓိပတိနာ ပဝတ္တေတဗ္ဗာ စိတ္တေကဂ္ဂတာတိ သဒ္ဓါဓိပတေယျာ။ ဆန္ဒသမာဓီတိ ဆန္ဒံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ပဝတ္တိတော သမာဓိ ဝါ ဆန္ဒာဓိပတိနာ သမ္ပယုတ္တော ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဝတ္တော သမာဓိ ဝါ ဆန္ဒသမာဓိ၊ ပဟာနံ ပဟာနဟေတု ဟောတီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ပဟာနန္တိ စ ပဇဟတိ ဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသေ ဧတေန ဆန္ဒသမာဓိနာတိ ပဟာနန္တိ ကရဏသာဓနတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ပဋိသင်္ခါနဗလေနာတိ ပရိကမ္မဗလေန။ ဘာဝနာဗလေနာတိ မဟဂ္ဂတဘာဝနာဗလေန။

‘‘သော ¶ ဆန္ဒသမာဓိ သယံ ကေဝလောဝ ပဟာန’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယေ အဿာသပဿာသာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တသ္မိံ သမာဟိတေ စိတ္တေ စိတ္တုပ္ပာဒေ။ ‘‘တသ္မိံ သမာဟိတေ စိတ္တုပ္ပာဒေ အဿာသာ’’တိအာဒိနာ အဿာသာဒိသီသေန အဿာသာဒိဇနကာ ဝီရိယသင်္ခါရာ ဂဟိတာ၊ တေ စ ယာဝ ဘာဝနာပါရိပူရီ၊ တာဝ ပုနပ္ပုနံ သရဏတော စ သရာ၊ ပုနပ္ပုနံ သင်္ကပ္ပတော စ သင်္ကပ္ပာ။ ယော ပန ‘‘သရသင်္ကပ္ပာ၊ ဣမေ သင်္ခါရာ စာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရော ပုရိမကော ဆန္ဒသမာဓိ ဝါ ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနတာယ စ တဒင်္ဂပ္ပဟာနတာယ စ ပဟာနံ ပဟာနဟေတုပဓာနံ ဝါ၊ ‘‘ဣမေ ဝုတ္တပ္ပကာရာ သင်္ခါရာဒယော ကိံ ဘာဝေန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမေ စ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣမေ သင်္ခါရာ စ တဒုဘယဉ္စ ဆန္ဒသမာဓိပ္ပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတံ ဝိဝေကနိဿိတံ ဝိရာဂနိဿိတံ နိရောဓနိဿိတံ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိံ ဣဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတီတိ ယောဇနာ။

ဆန္ဒသမာဓိပ္ပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတန္တိ ဆန္ဒော ဧဝ အဓိပတိ ဆန္ဒာဓိပတိ၊ ဆန္ဒာဓိပတိသမာဓိ။ တေန ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ – ‘‘ဆန္ဒံ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အဓိပတိံ ကရိတွာ လဘတိ သမာဓိ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၄၃၂)။ ဆန္ဒဟေတုကော ဝါ သမာဓိ၊ ဆန္ဒာဒိကော ဝါ သမာဓိ ဆန္ဒသမာဓိ၊ ဆန္ဒာဓိပတိဿ ပစ္စယုပ္ပန္နော သမာဓီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဓာနဘူတာ သင်္ခါရာ ပဓာနသင်္ခါရာ၊ ပဓာနသဒ္ဒေန သင်္ခတသင်္ခါရာဒယော နိဝတ္တာပိတာ၊ ဆန္ဒသမာဓိ စ ပဓာနသင်္ခါရာ စာတိ ဆန္ဒသမာဓိပ္ပဓာနသင်္ခါရာ ¶ ၊ တေဟိ သမန္နာဂတော ဆန္ဒ…ပေ… သမန္နာဂတော၊ တံ…ပေ… ဂတံ။ ဣဇ္ဈတိ သမိဇ္ဈတိ နိပ္ပဇ္ဇတီတိ ဣဒ္ဓိ၊ ကောဋ္ဌာသော၊ ဣဒ္ဓိ ဧဝ ပါဒေါ ကောဋ္ဌာသောတိ ဣဒ္ဓိပါဒေါ၊ ဣဒ္ဓိပါဒစတုတ္ထော။ ဣဇ္ဈန္တိ ဝါ တာယ သတ္တာ ဣဒ္ဓါ ဝုဒ္ဓါ ဥက္ကံသဂတာ ဟောန္တီတိ ဣဒ္ဓိ၊ ပဇ္ဇတိ ဧတေနာတိ ပါဒေါ၊ ဣဒ္ဓိယာ ပါဒေါတိ ဣဒ္ဓိပါဒေါ။ ဣဒ္ဓိပါဒေါတိ သာမညတ္ထဝသေန ဝုတ္တောပိ ‘‘ဆန္ဒသမာဓိပ္ပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒေါဝ ဂဟေတဗ္ဗော၊ တံ ဣဒ္ဓိပါဒံ တံ ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတိ ဝဍ္ဎေတီတိ အတ္ထော။

ဝိဝေကနိဿိတံ ဝိရာဂနိဿိတန္တိ ဝိပဿနာက္ခဏေ ကိစ္စတော တဒင်္ဂဝိဝေကနိဿိတံ၊ အဇ္ဈာသယတော နိဿရဏဝိဝေကနိဿိတံ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန ကိစ္စတော သမုစ္ဆေဒဝိဝေကနိဿိတံ၊ အာရမ္မဏတော နိဿရဏဝိဝေကနိဿိတံ။ ဝိရာဂနိဿိတန္တိ ဝိပဿနာက္ခဏေ ကိစ္စတော တဒင်္ဂဝိရာဂနိဿိတံ၊ အဇ္ဈာသယတော နိဿရဏဝိဝေကနိဿိတံ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန ကိစ္စတော သမုစ္ဆေဒဝိရာဂနိဿိတံ ¶ ၊ အာရမ္မဏတော နိဿရဏဝိရာဂနိဿိတံ။ နိရောဓနိဿိတန္တိ ဝိပဿနာက္ခဏေ ကိစ္စတော တဒင်္ဂနိရောဓနိဿိတံ၊ အဇ္ဈာသယတော နိဿရဏနိရောဓနိဿိတံ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ကိစ္စတော သမုစ္ဆေဒနိရောဓနိဿိတံ၊ အာရမ္မဏတော နိဿရဏနိရောဓနိဿိတံ။ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိန္တိ ဧတ္ထ ပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂဝသေန ဝေါဿဂ္ဂေါ ဒုဝိဓော။ တတ္ထပိ ဝိပဿနာက္ခဏေ တဒင်္ဂဝသေန ပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂေါ၊ နိဗ္ဗာနနိန္နဘာဝေန ပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂေါ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ သမုစ္ဆေဒဝသေန ပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂေါ၊ အာရမ္မဏကရဏေန နိဗ္ဗာနပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂေါတိ ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗော။ ယထာဝုတ္တဝေါဿဂ္ဂတ္ထံ ပရိဏမတိ၊ ပရိဏတံ ဝါ ပရိပစတိ ပရိပစနံ ကရောတီတိ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမီ၊ တံ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိံ။

ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒဘာဝနာကာရော အာစရိယေန ဝုတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကထံ ဝီရိယိဒ္ဓိပါဒဘာဝနာကာရော အမှေဟိ ဝိဇာနိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘တတ္ထ ယာ ဝီရိယာဓိပတေယျာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယာနုသာရေနေဝ ဝိညေယျော။ သံခိတ္တဝသေန ပန ဌပိတံ ပါဌံ ဝိတ္ထာရတော ဌပေဿာမိ။ ကထံ? –

‘‘တတ္ထ ယာ ဝီရိယာဓိပတေယျာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ၊ အယံ ဝီရိယသမာဓိ။ သမာဟိတေ စိတ္တေ ကိလေသာနံ ဝိက္ခမ္ဘနတာယ ပဋိသင်္ခါနဗလေန ဝါ ဘာဝနာဗလေန ဝါ၊ ဣဒံ ပဟာနံ။ တတ္ထ ယေ အဿာသပဿာသာ ဝိတက္ကဝိစာရာ သညာဝေဒယိတာ သရသင်္ကပ္ပာ၊ ဣမေ သင်္ခါရာ။ ဣတိ ပုရိမကော စ ဝီရိယသမာဓိ၊ ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနတာယ စ ပဟာနံ ဣမေ စ သင်္ခါရာ၊ တဒုဘယံ ဝီရိယသမာဓိပ္ပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတံ ¶ ဣဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတံ ဝိရာဂနိဿိတံ နိရောဓနိဿိတံ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိံ။

‘‘တတ္ထ ယာ စိတ္တာဓိပတေယျာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ၊ အယံ စိတ္တသမာဓိ။ သမာဟိတေ စိတ္တေ ကိလေသာနံ ဝိက္ခမ္ဘနတာယ ပဋိသင်္ခါနဗလေန ဝါ ဘာဝနာဗလေန ဝါ၊ ဣဒံ ပဟာနံ။ တတ္ထ ယေ အဿာသပဿာသာ ဝိတက္ကဝိစာရာ သညာဝေဒယိတာ သရသင်္ကပ္ပာ၊ ဣမေ သင်္ခါရာ။ ဣတိ ပုရိမကော စ စိတ္တသမာဓိ၊ ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနတာယ စ ပဟာနံ ဣမေ စ သင်္ခါရာ၊ တဒုဘယံ စိတ္တသမာဓိပ္ပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတံ ဣဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတံ ဝိရာဂနိဿိတံ နိရောဓနိဿိတံ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိံ။

‘‘တတ္ထ ¶ ယာ ဝီမံသာဓိပတေယျာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ၊ အယံ ဝီမံသာသမာဓိ၊ သမာဟိတေ စိတ္တေ ကိလေသာနံ ဝိက္ခမ္ဘနတာယ ပဋိသင်္ခါနဗလေန ဝါ ဘာဝနာဗလေန ဝါ၊ ဣဒံ ပဟာနံ။ တတ္ထ ယေ အဿာသပဿာသာ ဝိတက္ကဝိစာရာ သညာဝေဒယိတာ သရသင်္ကပ္ပာ၊ ဣမေ သင်္ခါရာ။ ဣတိ ပုရိမကော စ ဝီမံသာသမာဓိ ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနတာယ စ ပဟာနံ ဣမေ စ သင်္ခါရာ၊ တဒုဘယံ ဝီမံသာသမာဓိပ္ပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတံ ဣဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတံ ဝိရာဂနိဿိတံ နိရောဓနိဿိတံ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိ’’န္တိ။

အယံ ပန ဝိသေသော – ဝီရိယသမာဓီတိ ဝီရိယံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ပဝတ္တိတော သမာဓိ ဝါ ဝီရိယာဓိပတိနာ သမ္ပယုတ္တော ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဝတ္တော သမာဓိ ဝါ ဝီရိယသမာဓိ။ စိတ္တသမာဓီတိ စိတ္တံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ပဝတ္တိတော သမာဓိ ဝါ စိတ္တာဓိပတိနာ သမ္ပယုတ္တော ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဝတ္တော သမာဓိ ဝါ စိတ္တသမာဓိ။ ဝီမံသာသမာဓီတိ ဝီမံသံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ပဝတ္တိတော သမာဓိ ဝါ ဝီမံသာဓိပတိနာ သမ္ပယုတ္တော ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဝတ္တော သမာဓိ ဝါ ဝီမံသာသမာဓီတိ။

သတ္တိဗလာနုရူပေနေတ္ထ သင်္ခေပဝဏ္ဏနာ ကတာ၊ ဂမ္ဘီရဉာဏေဟိ ပန အဋ္ဌကထာဋီကာနုရူပေန ဝိတ္ထာရတော ဝါ ဂမ္ဘီရတော ဝါ ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗာ။

၁၄။ ‘‘ဆန္ဒသမာဓိ ဝီရိယသမာဓိ စိတ္တသမာဓိ ဝီမံသာသမာဓီ’’တိ ဝုတ္တော၊ ‘‘ဧဝံ သတိ ဝီမံသာသမာဓိယေဝ ဉာဏမူလကော ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမော ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ ဘဝေယျ၊ အညေ တယော သမာဓယော အညာဏမူလကာ အညာဏပုဗ္ဗင်္ဂမာ အညာဏပဝတ္တိယော ဘဝေယျု’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ သဗ္ဗေ သမာဓယော ဉာဏမူလကာဒယောယေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘သဗ္ဗော သမာဓိ ဉာဏမူလကော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သဗ္ဗော သမာဓီတိ ¶ ဆန္ဒသမာဓိ၊ ဝီရိယသမာဓိ၊ စိတ္တသမာဓိ၊ ဝီမံသာသမာဓီတိ စတုဗ္ဗိဓော သမာဓိ။ ဉာဏမူလကောတိ ဧကာဝဇ္ဇနဝီထိနာနာဝဇ္ဇနဝီထီသု ပဝတ္တံ ဥပစာရဉာဏမူလကော။ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမောတိ အဓိဂမဉာဏံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ အဿာတိ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမော။ ဉာဏာနုပရိဝတ္တီတိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ အနုပရိဝတ္တိ အဿာတိ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ။ အထ ဝါ နာနာဝဇ္ဇနူပစာရဉာဏံ ဝါ ပဋိသန္ဓိဉာဏံ ဝါ မူလံ အဿာတိ ဉာဏမူလကော၊ ဥပစာရဉာဏံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ အဿာတိ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမော၊ အပ္ပနာဉာဏံ အနုပရိဝတ္တိ အဿာတိ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ ¶ ။ သဗ္ဗံ ဝါ ဥပစာရဉာဏံ မူလံ အဿာတိ ဉာဏမူလကော။ အပ္ပနာဉာဏံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ အဿာတိ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမော။ အဘိညာဉာဏံ အနုပရိဝတ္တိ အဿာတိ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ၊ အနုပရိဝတ္တနံ ဝါ အနုပရိဝတ္တိ၊ ဉာဏဿ အနုပရိဝတ္တိ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ၊ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ အဿာတိ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ။ ဉာဏံ ပန ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရမေဝ။

ယထာ ပုရေ တထာ ပစ္ဆာတိ ယထာ ဆန္ဒသမာဓိအာဒိစတုဗ္ဗိဓသမာဓိဿ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏာနုပရိဝတ္တိဘာဝေန ပုရေ အတီတာသု ဇာတီသု အသင်္ချေယျေသုပိ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋေသု အတ္တနော ခန္ဓပဋိဗဒ္ဓဿ၊ ပရေသံ ခန္ဓပဋိဗဒ္ဓဿ စ သုဋ္ဌု ပဋိဝိဇ္ဈနမေဝ၊ န ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈနံ တထာ တထာဝုတ္တသမာဓိဿ အနာဂတံသဉာဏာနုပရိဝတ္တိဘာဝေန ပစ္ဆာ အနာဂတာသု ဇာတီသု အသင်္ချေယျေသုပိ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋေသု အတ္တနော ခန္ဓပဋိဗဒ္ဓဿ၊ ပရေသံ ခန္ဓပဋိဗဒ္ဓဿ စ သုဋ္ဌု ပဋိဝိဇ္ဈနမေဝ၊ န ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈနန္တိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယထာ ပစ္ဆာ တထာ ပုရေတိ ယထာ ယထာဝုတ္တသမာဓိဿ စေတောပရိယဉာဏာနုပရိဝတ္တိဘာဝေန အနာဂတေသု သတ္တသုယေဝ ဒိဝသေသု ပရသတ္တာနံယေဝ စိတ္တဿ သုဋ္ဌု ပဋိဝိဇ္ဈနမေဝ၊ န ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈနံ၊ တထာ တထာဝုတ္တသမာဓိဿ ပုရေ အတီတေသု သတ္တသုယေဝ ဒိဝသေသု ပရသတ္တာနံယေဝ စိတ္တဿ သုဋ္ဌု ပဋိဝိဇ္ဈနမေဝ၊ န ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈနန္တိ အတ္ထော။

ယထာ ဒိဝါ တထာ ရတ္တိန္တိ ယထာ စက္ခုမန္တာနံ သတ္တာနံ ဒိဝသဘာဂေ သူရိယာလောကေန အန္ဓကာရဿ ဝိဒ္ဓံသိတတ္တာ အာပါထဂတံ စက္ခုဝိညေယျံ ရူပံ မနောဝိညာဏေနပိ သုဝိညေယျံ၊ တထာ ရတ္တိဘာဂေ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတေပိ အန္ဓကာရေ ဝတ္တမာနေ ယထာဝုတ္တသမာဓိဿ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏာနုပရိဝတ္တိဘာဝေန ရူပါယတနဿ သုဋ္ဌု ပဋိဝိဇ္ဈနမေဝ၊ န ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈနံ။ ယထာ ရတ္တိံ တထာ ဒိဝါတိ ယထာ ရတ္တိဘာဂေ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတေပိ အန္ဓကာရေ ယထာဝုတ္တသမာဓိဿ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏာနုပရိဝတ္တိဘာဝေန ရူပါယတနဿ သုဋ္ဌု ပဋိဝိဇ္ဈနမေဝ၊ န ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈနံ၊ တထာ ဒိဝသဘာဂေ သုခုမဿ ရူပါယတနဿ ဝါ ကေနစိ ပါကာရာဒိနာ တိရောဟိတဿ ရူပါယတနဿ ဝါ အတိဒူရဋ္ဌာနေ ပဝတ္တဿ ရူပါယတနဿ ဝါ ယထာဝုတ္တသမာဓိဿ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏာနုပရိဝတ္တိဘာဝေန သုဋ္ဌု ပဋိဝိဇ္ဈနမေဝ၊ န ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈနန္တိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ယထာ ¶ ယထာဝုတ္တသမာဓိဿ ဒိဝသဘာဂေ ဒိဗ္ဗသောတဉာဏာနုပရိဝတ္တိဘာဝေန သုခုမဿ သဒ္ဒါယတနဿ ဝါ ကေနစိ ပါကာရာဒိနာ တိရောဟိတဿ သဒ္ဒါယတနဿ ¶ ဝါ အတိဒူရဋ္ဌာနေ ပဝတ္တဿ သဒ္ဒါယတနဿ ဝါ သုဋ္ဌု ပဋိဝိဇ္ဈနမေဝ၊ န ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈနံ၊ တထာ ရတ္တိဘာဂေပိ ယထာဝုတ္တသမာဓိဿ ဒိဗ္ဗသောတဉာဏာနုပရိဝတ္တိဘာဝေန သုခုမဿ သဒ္ဒါယတနဿ ဝါ ကေနစိ ပါကာရာဒိနာ တိရောဟိတဿ သဒ္ဒါယတနဿ ဝါ အတိဒူရဋ္ဌာနေ ပဝတ္တဿ သဒ္ဒါယတနဿ ဝါ သုဋ္ဌု ပဋိဝိဇ္ဈနမေဝ၊ န ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈနန္တိ အယံ နယောပိ နေတဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ –

‘‘ယထာ ပုရေတိ ယထာ သမာဓိဿ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏာနုပရိဝတ္တိဘာဝေနာ’’တိအာဒိံ ဝတွာ ‘‘ယထာ စ ရူပါယတနေ ဝုတ္တံ၊ တထာ သမာဓိဿ ဒိဗ္ဗသောတဉာဏာနုပရိဝတ္တိတာယ သဒ္ဒါယတနေ စ နေတဗ္ဗ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၁၄)။

‘‘ဉာဏမူလကာဒိသမာဓိနာ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏာနုပရိဝတ္တိဘာဝါဒိသဟိတေန ကိံ ဘာဝေတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣတိ ဝိဝဋေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣတီတိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန။ အပရိယောနဒ္ဓေနာတိ နီဝရဏာဒိဝိဂမနေန။ သပ္ပဘာသံ စိတ္တန္တိ ဣဒ္ဓိပါဒသမ္ပယုတ္တံ မဂ္ဂစိတ္တံ ဘာဝေတိ။ ဣဒ္ဓိပါဒသမ္ပယုတ္တေ မဂ္ဂစိတ္တေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေ ဟိ မဂ္ဂစိတ္တသဟဘူနိ ကုသလာနိ သဒ္ဓိန္ဒြိယဝီရိယိန္ဒြိယသတိန္ဒြိယသမာဓိန္ဒြိယပညိန္ဒြိယဘူတာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ မဂ္ဂစိတ္တေ နိရုဇ္ဈမာနေ အနုပ္ပဇ္ဇနဘာဝေန နိရုဇ္ဈန္တိ ဧကစိတ္တက္ခဏိကတ္တာ။ ဧဝံ မဂ္ဂဝိညာဏဿ နိရောဓာ ပညာ စ သတိ စ နိရုဇ္ဈတီတိ ယောဇနာ။

‘‘ကဿ ဝိညာဏဿ နိရောဓာ နာမရူပံ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နာမရူပဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ နိရောဓာ နာမရူပဉ္စ နိရုဇ္ဈတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝါ ‘‘ဝိညာဏဿ နိရောဓာ ပညာ စ သတိ စာတိ ဝုတ္တာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဧဝံ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ နာမရူပဉ္စ နိရုဇ္ဈတိ၊ နိရုဇ္ဈမာနံ ပန နာမရူပံ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ နိရောဓာ နိရုဇ္ဈတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘နာမရူပဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နာမရူပဉ္စာတိ မဂ္ဂေန တဏှာအဝိဇ္ဇာဒိကေ အနုပစ္ဆိန္နေ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟံ ဝေဒနာဒိက္ခန္ဓတ္တယံ၊ ဘူတုပါဒါရူပဉ္စ။ ဝိညာဏဟေတုကန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟံ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ ဟေတု အဿ နာမရူပဿာတိ ဝိညာဏဟေတုကံ။ ဝိညာဏပစ္စယာ နိဗ္ဗတ္တန္တိ ဝိညာဏေန ပစ္စယေန နိဗ္ဗတ္တံ။ တဿာတိ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟဿ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ။ ဟေတူတိ တဏှာအဝိဇ္ဇာဒိကော ကိလေသော။ ဝိညာဏန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟံ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ။ အနာဟာရန္တိ အပ္ပစ္စယံ။ အနဘိနန္ဒိတန္တိ ကာမတဏှာဒီဟိ ¶ အနဘိနန္ဒိတဗ္ဗံ။ အပ္ပဋိသန္ဓိကန္တိ ပုနဗ္ဘဝါဘိသန္ဒဟနရဟိတံ။ န္တိ တာဒိသံ ဝိညာဏံ။ အဟေတူတိ ¶ နတ္ထိ ဟေတုသင်္ခါတံ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ ဣမဿ နာမရူပဿာတိ အဟေတု။ အပ္ပစ္စယန္တိ သဟာယဝိရဟေန နတ္ထိ ပစ္စယာ သင်္ခါရာ ဣမဿာတိ အပ္ပစ္စယံ။ ဧဝံ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ နိရောဓာ နာမရူပဉ္စ နိရုဇ္ဈတီတိ။

‘‘ပညာသတီနဉ္စေဝ နာမရူပဿ စ ဝုတ္တပ္ပကာရေန နိရုဇ္ဈနဘာဝေါ ကထံ အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝတ္တဗ္ဗာကာရေန ပညာသတီနဉ္စေဝ နာမရူပဿ စ နိရုဇ္ဈနဘာဝဇာနနကော ဘဂဝါ ယထာနိရုဇ္ဈနဘာဝဒီပကံ ‘‘ယမေတံ…ပေ… ဧတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ ဂါထာဝစနံ အာဟ။ တေန ဂါထာဝစနေန တုမှေဟိ မယာ ဝုတ္တော နိရုဇ္ဈနဘာဝေါ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောယေဝါတိ။ ဧတ္ထာပိ ပညာသတိနာမရူပါနံ နိရုဇ္ဈနံ အဇာနန္တေန တတ္ထ ဝါ သံသယန္တေန အဇိတေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အဒိဋ္ဌဇောတနာ ပုစ္ဆာတိ ဝါ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာ ပုစ္ဆာတိ ဝါ ပညာဒီနံ အနေကတ္ထတ္တာ ဓမ္မတော ဝါ အနေကာဓိဋ္ဌာနာ ပုစ္ဆာတိ ဝါ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနာ ပုစ္ဆာ’’တိ ဝါ ဣစ္စေဝမာဒိပုစ္ဆာဝိစယော နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗော။ ‘‘သရူပဒဿနဝိဿဇ္ဇနန္တိ ဝါ အနေကာဓိဋ္ဌာနဝိဿဇ္ဇနန္တိ ဝါ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနဝိဿဇ္ဇန’’န္တိ ဝါ ဣစ္စေဝမာဒိဝိဿဇ္ဇနဝိစယော နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗော။

ဧဝံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနာဒိပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာနိ စေဝ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနာဒိပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာနိ စ ဝိသုံ ဝိသုံ ဒဿေတွာ ပုစ္ဆာဝိစယော စေဝ ဝိဿဇ္ဇနဝိစယော စ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘သတ္တာဓိဋ္ဌာနဓမ္မာဓိဋ္ဌာနေသု ဧကတော ဒဿိတေသု ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနေသု ကထံ ပုစ္ဆာဝိစယော စေဝ ဝိဿဇ္ဇနဝိစယော စ အမှေဟိ ဝိညာတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ သတ္တာဓိဋ္ဌာနဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆံ နီဟရိတွာ တတ္ထ ဝိစယံ ဝိဘဇန္တော ‘‘ယေ စ သင်္ခတဓမ္မာသေ’’တိအာဒိမာဟ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန –

‘‘ဧဝံ အနုသန္ဓိပုစ္ဆမ္ပိ ဒဿေတွာ ဟေဋ္ဌာ သတ္တာဓိဋ္ဌာနာ၊ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနာ စ ပုစ္ဆာ ဝိသုံ ဝိသုံ ဒဿိတာတိ ဣဒါနိ တာ သဟ ဒဿေတုံ ‘‘ယေ စ သင်္ခတဓမ္မာသေ’တိအာဒိ အာရဒ္ဓ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၁၄) –

ဝုတ္တံ။ တဿာယံ အတ္ထော – ဣဓ သာသနေ ယေ အရဟန္တော သင်္ခတဓမ္မာ ဟောန္တိ၊ ပုထူ ဗဟူယေဝ သတ္တ ဇနာ သေက္ခာ သီလာဒိသိက္ခမာနာ ဟောန္တိ၊ တေသံ ¶ အရဟန္တာဝဉ္စေဝ သေက္ခာနဉ္စ ဣရိယံ ပဋိပတ္တိံ မေံ မဟာ ပုဋ္ဌော နိပကော တွံ ဘဂဝါ ပဗြူဟိ မာရိသ ဣတိ အာယသ္မာ အဇိတော ပုစ္ဆန္တော အာဟာတိ။

၁၅။ တဿံ ဂါထာယံ ‘‘ကိတ္တကာနိ ပုစ္ဆိတာနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပဒတ္ထာနုရူပံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမာနိ တီဏိ ပဒါနိ ပုစ္ဆိတာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ယေ စ ¶ …ပေ… မာရိသာ’’တိ ဂါထာယံ ယေ ပဉှာ ပုစ္ဆိတာ၊ တေ ပဉှာ တယော ဟောန္တိ၊ ‘‘ကိဿ ကေန ကာရဏေန တယော ဟောန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကိဿ…ပေ… ယောဂေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သေက္ခာ အရိယာ စ အသေက္ခာ အရိယာ စ ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမံ ပဟာနဉ္စာတိ သေခါသေခဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမပ္ပဟာနာနိ၊ တေသံ ယောဂေါတိ သေခါ…ပေ… ယောဂေါ၊ တေန သေခါ…ပေ… ယောဂေန။ ဧဝံ ပုစ္ဆာဝိဓိနာ ဟိ ယသ္မာ ‘‘ယေ စ သင်္ခတဓမ္မာသေ…ပေ… မာရိသာ’’တိ ဂါထမာဟ၊ တသ္မာ တယော ပဉှာ ဟောန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

‘‘ယေ စ သင်္ခတဓမ္မာသေ’’တိ ဣမိနာ အသေက္ခာနံ အရဟတ္တံ ပုစ္ဆတိ၊ ‘‘ယေ စ သေက္ခာ ပုထူ ဣဓာ’’တိ ဣမိနာ သေက္ခာသေက္ခာနံ သေက္ခသိက္ခနံ ပုစ္ဆတိ၊ ‘‘တေသံ မေ နိပကော ဣရိယံ၊ ပုဋ္ဌော ပဗြူဟိ မာရိသာ’’တိ ဣမိနာ သေက္ခာသေက္ခာနံ ဝိပဿနာ ပုဗ္ဗဘာဂေ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘အဒိဋ္ဌဇောတနာ ပုစ္ဆာတိ ဝါ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာ ပုစ္ဆာတိ ဝါ သတ္တာဓိဋ္ဌာနာ ပုစ္ဆာတိ ဝါ အနေကာဓိဋ္ဌာနာ ပုစ္ဆာ’’တိ ဝါ ဣစ္စေဝမာဒိပုစ္ဆာဝိစယော နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗော။

သတ္တဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆံ နီဟရိတွာ ပုစ္ဆာဝိစယော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘တဿံ ပုစ္ဆာယံ ကတမာ ဝိဿဇ္ဇနာဂါထာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ဝိဿဇ္ဇနာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထာတိ တဿံ ဂါထာယံ။ ‘‘ကာမေသု…ပေ… ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ ဝိဿဇ္ဇနာဂါထာ ဘဂဝတာ ဝုတ္တာ။ ကာမေသူတိ ကာမီယန္တီတိ ကာမာ၊ တေသု ကာမေသု။ ဝတ္ထုကာမေသု ကိလေသကာမေန ပဏ္ဍိတေဟိ နာဘိဂိဇ္ဈေယျ။ မနသာ နာဝိလောသိယာတိ အာဝိလဘာဝကရေ ဗျာပါဒဝိတက္ကာဒယော စေဝ ကာယဒုစ္စရိတာဒယော စ ဓမ္မေ ပဇဟန္တော ပဏ္ဍိတော မနသာ အနာဝိလော သုပ္ပသန္နော ဘဝေယျ။ ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာနန္တိ သဗ္ဗဓမ္မာနံ အနိစ္စတာဒိနာ ပရိတုလိတတ္တာ အနိစ္စတာဒီသု ပဉ္စသု ခန္ဓေသု ကုသလော ဆေကော။ သတောတိ ကေသာဒီသု သရတီတိ သတော။ ဘိက္ခူတိ သင်္ခတဓမ္မေ ဘယာဒိတော ဣက္ခတီတိ ဘိက္ခု။ ပရိဗ္ဗဇေတိ ¶ တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနဘာဝေန ကိလေသကာမဝတ္ထုကာမေ ပရိ သမန္တတော ဝဇ္ဇေယျ။

ပုစ္ဆာဂါထာယံ ‘‘နိပကော’’တိ ပဒေန ပသံသိတေန ဘဂဝတာ ဝိဿဇ္ဇနာဂါထာ ဝုတ္တာ၊ တဿ ဘဂဝတော ယေန အနာဝရဏဉာဏေန ဥက္ကံသဂတေန ပက္ကဘာဝေါ ဒဿိတော၊ တံ အနာဝရဏဉာဏံ တာဝ ကာယကမ္မာဒိဘေဒေဟိ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ဘဂဝတော သဗ္ဗံ ကာယကမ္မ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနာဝရဏဉာဏေန ဇာနိတွာ ကတံ သဗ္ဗံ ကာယကမ္မံ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ အတီတေ အံသေတိ အတီတဘဝေ သပရက္ခန္ဓာဒိကေ ကောဋ္ဌာသေ အညာဏေန အပ္ပဋိဟတံ ဘဂဝတော ¶ ဉာဏဒဿနံ။ အနာဂတေ အံသေတိ အနာဂတဘဝေ သပရက္ခန္ဓာဒိကေ ကောဋ္ဌာသေ။ ပစ္စုပ္ပန္နေ အံသေတိ ပစ္စုပ္ပန္နေ ဘဝေ သပရက္ခန္ဓာဒိကေ ကောဋ္ဌာသေ။

‘‘ဉာဏဒဿနဿ ကတရသ္မိံ ပဋိဃာတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ပုစ္ဆံ ဌပေတွာ ပဋိဃာတဝိသယံ ဒဿေတုံ ‘‘ကော စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နဘဝေ သပရက္ခန္ဓာဒိကေ ကောဋ္ဌာသေ အညေသမ္ပိ ဉာဏဒဿနံ ဘဝေယျ၊ တဒနုသာရေန အတီတာနာဂတကောဋ္ဌာသေသုပိ ကတရသ္မိံ အညေသံ ဉာဏဒဿနဿ ပဋိဃာတော ဘဝေယျာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ပုစ္ဆံ ဌပေတွာ ပဋိဃာတဝိသယံ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ကော စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကော စာတိ ကွ ကတရသ္မိံ သမယေ အညေသံ ဉာဏဒဿနဿ ပဋိဃာတော ဘဝေယျာတိ ပုစ္ဆိ။

အနိစ္စေ၊ ဒုက္ခေ၊ အနတ္တနိယေ စ အညေသံ အညာဏံ ယံ အဒဿနံ အတ္ထိ၊ အညာဏာဒဿနသင်္ခါတော သဘာဝေါ ဉာဏဒဿနဿ ပဋိဃာတော ဘဝတိ၊ န သပရက္ခန္ဓာဒိဒဿနမတ္တပဋိဃာတော။ ဧတေန အနိစ္စတော လက္ခဏတ္တယေ ပဝတ္တဿ ဉာဏဒဿနဿ အညေသံ ဒုရဘိသမ္ဘဝံ၊ ဘဂဝတော စ ဉာဏဒဿနဿ အညေဟိ အသာဓာရဏတံ ဒဿေတိ။ ဘဂဝတော ဟိ လက္ခဏတ္တယဝိဘာဝနေန ဝေနေယျာ စတုသစ္စပ္ပဋိဝေဓံ လဘန္တိ။ ‘‘ဘဂဝတော ဉာဏဒဿနပဋိဃာတာဘာဝေန အညေသဉ္စ ဉာဏဒဿနဿ ပဋိဃာတဘာဝေါ ကတမာယ ဥပမာယ အမှာကံ ပါကဋော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ဥပမာယ ပါကဋံ ကာတုံ ‘‘ယထာ ဣဓာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣဓ သတ္တလောကေ စက္ခုမာ ပုရိသော အာကာသေ တာရကာနိ ပဿေယျ၊ ဂဏနသင်္ကေတေန ¶ ‘‘ဧတ္တကာနီ’’တိ နော စ ဇာနေယျ ယထာ၊ ဧဝံ အညေသံ ဉာဏဒဿနဿ ပဋိဃာတော အယံ အညာဏဒဿနသဘာဝေါ ဘဝတိ။

ဘဂဝတော ပန တထာ အဘာဝတော ကေနစိ အညာဏေန အဒဿနေန အပ္ပဋိဟတံ ဉာဏဒဿနံ ဘဝတီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘ဘဂဝတော ဉာဏဒဿနဿ အပ္ပဋိဟတဘာဝေါ ကသ္မာ အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အနာဝရဏဉာဏဒဿနာ ဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘နိပကဿ…ပေ… ဘဂဝတော အနာဝရဏဉာဏံ ကာယကမ္မာဒိဘေဒေဟိ အာစရိယေန ဝိဘဇိတွာ ဒဿိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ပစ္ဆာ ဂါထာယ ‘ဣရိယ’န္တိ ပဒေန ပုစ္ဆိတာ သေက္ခာသေက္ခပဋိပဒါ ကထံ ဝိဇာနိတဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ သေက္ခာသေက္ခပဋိပဒံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ သေခေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဝိဿဇ္ဇနေ။ သေခေနာတိ သိက္ခနသီလေန ပုဂ္ဂလေန ရဇနီယေသု ရူပါရမ္မဏာဒီသု ဓမ္မေသု ဂေဓာ စိတ္တံ ရက္ခိတဗ္ဗံ၊ ပရိယုဋ္ဌာနီယေသု အာဃာတဝတ္ထူသု ဒေါသာ စိတ္တံ ရက္ခိတဗ္ဗံ။

‘‘တေသု ¶ ဂေဓဒေါသေသု ကတမံ နိဝါရေန္တော ဘဂဝါ ဝိဿဇ္ဇနဂါထာယံ ကတမံ ပဒမာဟာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယာ ဣစ္ဆာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ ဂေဓဒေါသေသု။ ဣစ္ဆာတိ ရာဂိစ္ဆာ။ မုစ္ဆာတိ လောဘမောဟသဟဂတမောဟမုစ္ဆာ။ ပတ္ထနာတိ ရာဂပတ္ထနာ။ ပိယာယနာတိ တဏှာပိယာယနာဝ၊ န မေတ္တာပိယာယနာ။ ကီဠနာတိ ဂေဓကီဠနာ။ ဧတာနိ ဟိ ဂေဓပရိယာယဝစနာနိ။ တံ ဂေဓသင်္ခါတံ ဣစ္ဆာဒိကံ နိဝါရေန္တော ဘဂဝါ ‘‘ကာမေသု နာဘိဂိဇ္ဈေယျာ’’တိ ဧဝံ ဝိသုံ ဝိသုံ ပကာရေန အာဟ။

ပရိယုဋ္ဌာနဝိဃာတံ ဒေါသံ နိဝါရေန္တော ဘဂဝါ ‘‘မနသာနာဝိလော သိယာ’’တိ ဧဝံ ဝိသုံ ဝိသုံ ပကာရေန အာဟာတိ ယောဇနာ။ ဂေဓဒေါသာနံ ဝိသုံ ဝိသုံ နိဝါရေန္တော ဘဂဝါ ဒွေ ပဒါနိ အာဟာတိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘တံ ကေန အတ္ထေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တထာ ဟိ သေခေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ရဇနီယေသု အဘိဂိဇ္ဈန္တော သေခေါ အနုပ္ပန္နံ လောဘပဓာနံ ကိလေသဉ္စ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဥပ္ပန္နံ ကိလေသဉ္စ ဖာတိံ အဘိဝဍ္ဎနံ ကရောတိ၊ ပရိယုဋ္ဌာနီယေသု အာဝိလော သေခေါ အနုပ္ပန္နံ ဒေါသပဓာနံ ကိလေသဉ္စ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဥပ္ပန္နံ ကိလေသဉ္စ ဖာတိံ ဝဍ္ဎနံ ကရောတိ၊ ဣတိ ဣမိနာ ပဋိက္ခေပအတ္ထေန တံ မမ ဝစနံ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘ကိံ ¶ ပန အနဘိဂိဇ္ဈန္တော၊ အနာဝိလော စ သေက္ခော အဂေဓဒေါသနိဝါရဏမေဝ ကရောတိ၊ ဥဒါဟု ဥတ္တရိပိ ပဋိပဒံ ပူရေတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဥတ္တရိပိ ပဋိပဒံ ပူရေတိယေဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယော ပန အနာဝိလသင်္ကပ္ပော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနာဝိလသင်္ကပ္ပောတိ နတ္ထိ အာဝိလကရာ သင်္ကပ္ပာ ဗျာပါဒသင်္ကပ္ပဝိဟိံသာသင်္ကပ္ပာ ဧတဿာတိ အနာဝိလသင်္ကပ္ပော၊ ဣစ္ဆာဒိဂေဓဿ အဘာဝေန အနဘိဂိဇ္ဈန္တော ဝါယမတိ ကုသလဝါယာမံ ပဝတ္တေတိ။ ‘‘ကထံ ဝါယမတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော အနုပ္ပန္နာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သောတိ ဥပရိဘာဝနာမဂ္ဂဘာဝတ္ထာယ ပဋိပဇ္ဇမာနော သေက္ခော။ အနုပ္ပန္နာနန္တိအာဒီနံ အတ္ထော သက္ကာ အဋ္ဌကထာဝစနေနေဝ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၁၅-၁၆) ဇာနိတုန္တိ န ဝိဘတ္တော။

၁၆။ ယေနာတိ အသုဘာဒီနံ အနုဿရဏလက္ခဏေန ဣန္ဒြိယေန တဏှာမယိတဝတ္ထူသု ကာမတဏှာယ သဟဇာတံ ဝိတက္ကံ ဝါရေတိ၊ ဣဒံ အသုဘာဒိအနုဿရဏလက္ခဏံ ဣန္ဒြိယံ သတိန္ဒြိယံ။ ယေန မဟဂ္ဂတဘာဝပ္ပတ္တေန အဝိက္ခေပေန ဗျာပါဒဝိတက္ကံ ဝါရေတိ၊ ဣဒံ အဝိက္ခေပသင်္ခါတံ ဣန္ဒြိယံ သမာဓိန္ဒြိယံ။ ယေန သမ္မပ္ပဓာနေန ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ ဝါရေတိ၊ ဣဒံ သမ္မပ္ပဓာနသင်္ခါတံ ဣန္ဒြိယံ ဝီရိယိန္ဒြိယံ။ ယေန သမ္မာဒိဋ္ဌိသင်္ခါတေန ဣန္ဒြိယေန ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နေ…ပေ… နာဓိဝါသေတိ၊ ဣဒံ သမ္မာဒိဋ္ဌိသင်္ခါတံ ဣန္ဒြိယံ ပညိန္ဒြိယံ။ ဣမေသု စတူသု ဣန္ဒြိယေသု သဟ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ယာ သဒ္ဒဟနာ ဩကပ္ပနာ ¶ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အနာဝိလဘာဝတော ဣဒံ သဒ္ဒဟနသင်္ခါတံ ဣန္ဒြိယံ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ။ ဣမာနိ သေက္ခဿ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ။

ဧကသ္မိံယေဝ ဝိသယေ ဇေဋ္ဌကဘာဝံ န ပါပုဏေယျုံ၊ အတ္တနော ဝိသယေ ဇေဋ္ဌကဘာဝံ ပါပုဏိတုံ အရဟန္တိ၊ ‘‘ကတမံ ဣန္ဒြိယံ ကတ္ထ ဝိသယေ ဇေဋ္ဌကဘာဝံ ပဝတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဘာဝတော ဣဒံ ဣန္ဒြိယံ ဣမသ္မိံ ဝိသယေ ပဝတ္တန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ကတ္ထ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု ဣန္ဒြိယေသု စတူသု သောတာပတ္တိယင်္ဂေသု သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဇေဋ္ဌကဘာဝံ ပဝတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ သေသေသုပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ကိံ နု သေက္ခော ပညိန္ဒြိယေဝ အပ္ပမတ္တော’တိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တော ထောမိတော၊ ဥဒါဟု သဗ္ဗေဟိ ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီတိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ သဗ္ဗေဟိ ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ ပဉ္စိန္ဒြိယပမုခေဟိ ဝုတ္တော ထောမိတော ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ သေခေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧဝံ ပဉ္စိန္ဒြိယာနံ နိဗ္ဗတ္တိဒဿနေန သေခေါ ပုဂ္ဂလော ¶ သဗ္ဗေဟိ ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ အပ္ပမတ္တောတိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တော ထောမိတော အနာဝိလတာယ မနသာတိ ယောဇနာ။ ‘‘သေက္ခဿ အနာဝိလတာ ကေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟ ဘဂဝါ မနသာနာဝိလော သိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဘဂဝတာ ‘‘မနသာနာဝိလော သိယာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သေက္ခဿ အနာဝိလတာ တုမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗာတိ။

၁၇။ သေက္ခဿ မတ္ထကပ္ပတ္တာ ပဋိပဒါ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကထံ အသေက္ခဿ မတ္ထကပ္ပတ္တာ ပဋိပဒါ ဉာတဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ အသေက္ခဿ မတ္ထကပ္ပတ္တံ ပဋိပဒံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာန’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သဗ္ဗဓမ္မာနန္တိ သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု မတ္ထကပ္ပတ္တာယ ပဋိပဒါယ အသေက္ခော ကုသလော ဆေကတရောတိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တော ထောမိတော အနာဝိလတာယ မနသာတိ။ အသေက္ခဿ သဗ္ဗဓမ္မေသု ယံ ကောသလ္လံ ဒဿေတုကာမော၊ တဿ ကောသလ္လဿ ဝိသယဘူတေ သဗ္ဗဓမ္မေ တာဝ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနေန ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘လောကော နာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘သဗ္ဗဓမ္မာန’’န္တိ ဣမိနာ ဝုတ္တဓမ္မသင်္ခါတော လောကော နာမ ကိလေသလောကော၊ ဘဝလောကော၊ ဣန္ဒြိယလောကောတိ တိဝိဓော ဟောတီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ပရိတ္တဓမ္မဋ္ဌော ကိလေသဇနနဋ္ဌေန ကိလေသော၊ ကုသလာဒိပဝတ္တနဋ္ဌေန လောကော စာတိ ကိလေသလောကော။ မဟဂ္ဂတဓမ္မဋ္ဌော ဘဝနဋ္ဌေန ဘဝေါ၊ ဝုတ္တနယေန လောကော စာတိ ဘဝလောကော။ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒိဓမ္မဋ္ဌော အာဓိပစ္စဋ္ဌယောဂဝသေန ဣန္ဒြိယဘူတော ဟုတွာ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒိပတ္တနဋ္ဌေန လောကော စာတိ ဣန္ဒြိယလောကော။

‘‘တီသု လောကေသု ကတမေန ကတမော သမုဒါဂစ္ဆတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သဒ္ဓါဒိဣန္ဒြိယာနိ ကော နိဗ္ဗတ္တေတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော ဣန္ဒြိယာနိ နိဗ္ဗတ္တေတီ’’တိ ဝုတ္တံ ¶ ။ တတ္ထ သောတိ ယော ပုဂ္ဂလော ကိလေသလောကသင်္ခါတေ ပရိတ္တဓမ္မေ၊ ဘဝလောကသင်္ခါတေ မဟဂ္ဂတဓမ္မေ စ တံတံသမ္ပာဒနဝသေန ဌိတော၊ သော ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ အတ္တသန္တာနေ နိဗ္ဗတ္တေတိ။

‘‘ဣန္ဒြိယေသု အတ္တသန္တာနေသု ပုနပ္ပုနံ နိဗ္ဗတ္တာပနဝသေန ဝုဍ္ဎာပိယမာနေသု ကာ ပညာ ဘဝတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣန္ဒြိယေသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နေယျဿာတိ အဘိညေယျဿ။ ပရိညာတိ ရူပါရူပဓမ္မေ သလက္ခဏတော၊ ပစ္စယတော ¶ စ ပရိဂ္ဂဟာဒိဝသေန ပဝတ္တပညာ။ ‘‘သာ ပရိညာ ကတိဝိဓေန ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သာ ဒုဝိဓေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သာ ပရိညာ ဒဿနပရိညာယ စ ဘာဝနာပရိညာယ စ ဒုဝိဓေန ဝိညူဟိ ဥပပရိက္ခိတွာ ဂဟေတဗ္ဗာတိ။ ဒဿနပရိညာယာတိ စ ဒဿနမဂ္ဂပညာဇနိကာယ ဉာတပရိညာယာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ တေန အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဒဿနပရိညာတိ ဉာတပရိညာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၁၇)။ ဘာဝနာပရိညာယာတိ ဘာဝနာမဂ္ဂပညာဇနိကာယ တီရဏပရိညာယ သဒ္ဓိံ ပဟာနပရိညာယာတိ အတ္ထော။

‘‘သာ ဒုဝိဓေနာ’တိအာဒိနာ ဝုတ္တော အတ္ထော အတိသင်္ခေပေါ န သက္ကာ ဝိညာတုံ၊ ဝိတ္ထာရေတွာ ကထေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယဒါ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယဒါတိ ဗလဝဝိပဿနုပ္ပဇ္ဇနကာလေ။ သေခေါတိ သိက္ခနသီလတာယ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနော စေဝ သောတာပန္နာဒိကော စ။ ဉေယျန္တိ ဉာတဗ္ဗံ ရူပါဒိကံ သင်္ခါရံ။ ပရိဇာနာတီတိ ပရိဂ္ဂဟာဒိဉာဏေန ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဇာနာတိ နိဗ္ဗိဒါဉာဏသဟဂတေန။ တဿာတိ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနဿ စေဝ သောတာပန္နာဒိကဿ စ။ ဒွေ ဓမ္မာတိ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနဿ ဗလဝဝိပဿနာဓမ္မော စေဝ သောတာပန္နာဒိကဿ စ ဗလဝဝိပဿနာဓမ္မော စ။ ယထာက္ကမံ ဒဿနကောသလ္လံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏဉ္စေဝ ဘာဝနာကောသလ္လံ သကဒါဂါမိမဂ္ဂါဒိကဉ္စ သန္တာနေ ပဝတ္တာပနဝသေန ဂစ္ဆန္တိ။

‘‘ပုဗ္ဗေ ယံ ဉာဏံ ‘နေယျဿ ပရိညာ’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဉာဏံ ကတိဝိဓေန ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တံ ဉာဏံ ပဉ္စဝိဓေန ဝေဒိတဗ္ဗံ…ပေ။။။ သစ္ဆိကိရိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တာသု ဝိပဿနာဘေဒေန ဘိန္နာသု ပဉ္စသု အဘိညာဒီသု ကတမာ အဘိညာ၊ ကတမာ ပရိညာ၊ ကတမံ ပဟာနံ၊ ကတမာ ဘာဝနာ၊ ကတမာ သစ္ဆိကိရိယာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ အဘိညာဒီသု။ ယံ ဓမ္မာနံ သလက္ခဏေ ဉာဏန္တိ ရူပဓမ္မာနံ ကက္ခဠာဒိသလက္ခဏေ၊ အရူပဓမ္မာနံ ဖုသနာဒိသလက္ခဏေ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ပဝတ္တံ ယံ ဉာဏံ ဟေတုဖလဇာနနဟေတုဇာနနသင်္ခါတာ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ စေဝ ဟေတုဖလဇာနနသင်္ခါတာ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ စ ဘဝတိ။ အယံ သလက္ခဏေန သဒ္ဓိံ ဟေတုဖလဇာနနာ ပညာ အဘိညာ နာမ။

ဧဝန္တိ ¶ ¶ ဝုတ္တပ္ပကာရေန။ အဘိညာဉာဏေန အဘိဇာနိတွာ။ ယာ ပရိဇာနနာတိအာဒီသု ‘‘ဣဒံ အနဝဇ္ဇံ ကုသလံ၊ ဣဒံ သာဝဇ္ဇံ အကုသလံ၊ ဣဒံ အကုသလဝိပါကဇနကံ သာဝဇ္ဇံ၊ ဣဒံ ကုသလဝိပါကဇနကံ အနဝဇ္ဇံ၊ ဣဒံ သံကိလိဋ္ဌံ ကဏှံ၊ ဣဒံ အသံကိလိဋ္ဌံ သုက္ကံ၊ ဣဒံ ကုသလံ အနဝဇ္ဇာဒိကံ သေဝိတဗ္ဗံ၊ ဣဒံ အကုသလံ သာဝဇ္ဇာဒိကံ န သေဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ အနိစ္စာဒိတော ကလာပသမ္မသနာဒိဝသေန ဂဟိတာ သမ္မသိတာ ဣမေ ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏဘူတာ သင်္ခတဓမ္မာ ဣဒံ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏာဒိဖလံ အာနိသံသံ အနုက္ကမေန နိဗ္ဗတ္တာပေန္တိ။ တန္နိဗ္ဗတ္တဝိပဿနာယ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဥပစာရံ ဥပ္ပာဒေန္တိ၊ ဧဝံ အနုက္ကမေန ဂဟိတာနံ ပဝတ္တိတာနံ တေသံ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏာဒီနံ အယံ သစ္စာနုဗောဓပဋိဝေဓော အတ္ထောတိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ယာ ပရိဇာနနာ ပဝတ္တာ၊ သာ အယံ ပရိဇာနနာ ပရိညာ နာမာတိ ယောဇေတွာ၊ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရာယ ပရိညာပညာယ ပရိဇာနိတွာ ပဟာတဗ္ဗာ၊ ဘာဝေတဗ္ဗာ၊ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ စ တယော ဓမ္မာ အဝသိဋ္ဌာ ဘဝန္တိ။ ‘‘ယေ အကုသလာ၊ တေ ပဟာတဗ္ဗာ’’တိ ယာ ပရိဇာနနာ ပညာ ပဝတ္တာ၊ ဣဒံ ပဟာနံ ပဟာနဉာဏံ။ ‘‘ယေ ကုသလာ၊ တေ ဘာဝေတဗ္ဗာ’’တိ ယာ ပရိဇာနနာ ပညာ ပဝတ္တာ၊ သာ ဘာဝနာပညာ။ ‘‘ယံ အသင်္ခတံ၊ ဣဒံ သစ္ဆိကိရိယ’’န္တိ ယာ ပရိဇာနနာ ပညာ ပဝတ္တာ၊ သာ သစ္ဆိကိရိယာပညာတိ ယောဇေတွာ အဋ္ဌကထာဓိပ္ပာယေန အဝိရုဒ္ဓါ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

အဘိညာဒယော ပဉ္စဝိဓာ ပညာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘တာဟိ ပရိညာဟိ ဇာနန္တော ပုဂ္ဂလော ‘ကိ’န္တိ ဝုစ္စတိ ထောမီယတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယော ဧဝ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယော ပုဂ္ဂလော ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဇာနာတိ၊ အယံ ဇာနန္တော ပုဂ္ဂလော ပစ္စယုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု ကုသလတ္တာ ဆေကတ္တာ ‘‘အတ္ထကုသလော’’တိ ဝုစ္စတိ ထောမီယတိ၊ ပစ္စယဓမ္မေသု ကုသလတ္တာ ‘‘ဓမ္မကုသလော’’တိ စ စတုန္နံ ဧကတ္တာဒီနံ နယာနံ ယုတ္တတာယ ကောဝိဒတ္တာ ‘‘ကလျာဏတာကုသလော’’တိ စ ဖလသမာပတ္တီသု ကောဝိဒတ္တာ ‘‘ဖလတာကုသလော’’တိ စ ဝဍ္ဎီသု ကောဝိဒတ္တာ ‘‘အာယကုသလော’’တိ စ အဝဍ္ဎီသု ကောဝိဒတ္တာ ‘‘အပါယကုသလော’’တိ စ အစ္စာယိကေ ကိစ္စေ ဝါ ဘယေ ဝါ ဥပ္ပန္နေ သတိ တဿ ကိစ္စဿ၊ ဘယဿ ဝါ တိကိစ္ဆနသမတ္ထေ ဌာနုပ္ပတ္တိယကာရဏေ ကောဝိဒတ္တာ ‘‘ဥပါယကုသလော’’တိ စ မဟန္တေသု အဘိက္ကမာဒီသု သတိသမ္ပဇညာယ သမ္ပန္နတ္တာ ‘‘မဟတာ ကောသလ္လေန သမန္နာဂတော’’တိ စ ဝုစ္စတိ ထောမီယတိ။ ‘‘တဿ ¶ အသေက္ခဿ အတ္ထာဒီသု ကုသလဘာဝေါ ကထံ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာန’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘ကုသလော ¶ သဗ္ဗဓမ္မာန’’န္တိ ပဒဿ အတ္ထော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ ပဒဿ အတ္ထော ကထံ အမှေဟိ ဝိတ္ထာရတော ဝိညာတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ‘‘သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ကတ္ထ ပဝတ္တေန သတိသဟိတေန ဉာဏေန သမ္ပန္နော သတော ကိမတ္ထံ ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမေသု ပဝတ္တေန သတိသဟိတဉာဏေန သမ္ပန္နော သတော ဣမမတ္ထံ ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ နိယမေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တေနာတိ ယော အဘိက္ကမာဒီသု ပဝတ္တေန သတိသဟိတဉာဏေန သမန္နာဂတော သတော အသေက္ခဘိက္ခု၊ တေန အသေက္ခဘိက္ခုနာ ပရိနိဋ္ဌိတသိက္ခတ္တာ အညပယောဇနာဘာဝတော ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရတ္ထံ အဘိက္ကန္တေ…ပေ… တုဏှီဘာဝေန သတေန သတိသဟိတေန သမ္ပဇာနေန ဉာဏေန ဝိဟာတဗ္ဗံ စတုဣရိယာပထပရိဝတ္တနသင်္ခါတံ ဝိဟရဏံ ပဝတ္တေတဗ္ဗံ။

‘‘ယာ သေက္ခာသေက္ခပဋိပဒါ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ ဣမာ သေက္ခာသေက္ခပဋိပဒါ သင်္ခေပတော ကတိဝိဓာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဣမာ ပဋိပဒါသင်္ခါတာ စရိယာ သင်္ခေပတော ပုဂ္ဂလဝသေန ဒွေတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဣမာ ဒွေ စရိယာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယာ စရိယာ ဘာဝေတဗ္ဗကုသလာဒိဘေဒေန ဝါ အတ္ထကောသလ္လာဒိဘေဒေန ဝါ အဘိက္ကမာဒီသု သတိသမ္ပဇညဘေဒေန ဝါ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ ဣမာ စရိယာ ဒွေတိ ဘဂဝတာ အနုညာတာ အနုဇာနနဝသေန ဒေသိတာ၊ ဝိသုဒ္ဓါနံ အရဟန္တာနံ ဧကာ စရိယာ၊ ဝိသုဇ္ဈန္တာနံ သေက္ခာနံ ဧကာ စရိယာတိ ပုဂ္ဂလဝသေန ဒွေတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

‘‘အသေက္ခောယေဝ ကသ္မာ ‘သတော အဘိက္ကမတီ’တိအာဒိနာ ဝုစ္စတိ ထောမီယတိ၊ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနောပိ ‘သတော အဘိက္ကမတီ’တိအာဒိနာ ဝုစ္စတိ ထောမီယတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကတကိစ္စာနိ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အရဟတော ဣန္ဒြိယာနိ ကတကိစ္စာနိ၊ ဣန္ဒြိယာနံ ကတကိစ္စတ္တာ ယံ ပုစ္ဆံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ တံ သဗ္ဗံ စတုဗ္ဗိဓံ ဒုက္ခဿ ပရိညာဘိသမယေန ဗောဇ္ဈိတဗ္ဗံ…ပေ… နိရောဓဿ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယေန ဗောဇ္ဈိတဗ္ဗံ ဘဝေ။ စတုဗ္ဗိဓံ ဣဒံ ဗောဇ္ဈံ ဗောဇ္ဈိတဗ္ဗံ ယော အသေက္ခော သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တတ္တာ ဧဝံ ပရိညာဘိသမယာဒိနာ ဇာနာတိ၊အယံ ¶ အသေက္ခော နိပ္ပရိယာယေန ‘‘ရာဂဿ ခယာယ၊ ဒေါသဿ ခယာယ၊ မောဟဿ ခယာယ သတော အဘိက္ကမတိ၊ သတော ပဋိက္ကမတီ’’တိ ဝုစ္စတိ ထောမီယတိ။ သေက္ခောပိ ယထာဝုတ္တံ ဗောဇ္ဈံ ဗောဇ္ဈိတဗ္ဗံ အတ္တနော ပရိညာဘိသမယာဒိနာ ဇာနာတိ၊ တသ္မာ ‘‘သတော…ပေ… မောဟဿာ’’တိ ဝုစ္စတိ ထောမီယတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ကေ ဝိသုဇ္ဈန္တာ? သေက္ခာ’’တိ။

‘‘ကသ္မာ သေက္ခာသေက္ခာနံ သတိသမ္ပဇညေန အဘိက္ကမနာဒိဘာဝေါ၊ ရာဂါဒီနဉ္စ ခယဘာဝေါ ¶ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘တေနာဟ ဘဂဝါ သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ။ ‘‘ဘဂဝတော သဗ္ဗံ ကာယကမ္မံ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမ’န္တိအာဒိနာ (နေတ္တိ။ ၁၅) မနာပိကေသု ကာမေသု နာဘိဂိဇ္ဈနဘာဝေါ၊ အမနာပိကေသု ကာမေသု မနသာ အနာဝိလဘာဝေါ၊ သဗ္ဗဓမ္မေသု ကုသလဘာဝေါ၊ သတိသမ္ပဇညေန သမန္နာဂတဿ ပရိဗ္ဗဇနဘာဝေါ အာစရိယေန နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ သော နာဘိဂိဇ္ဈနဘာဝါဒိကော ကသ္မာ အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘တေနာဟ ကာမေသု…ပေ… ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ။ ဣမိဿာ ဂါထာယပိ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနဝိစယော ပုဗ္ဗေ ဧကာဓိဋ္ဌာနာဒိဓမ္မာဓိဋ္ဌာနာဒိဝသေန ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဝိစယဟာရဝိဘင်္ဂေ အဇိတသုတ္တံ နီဟရိတွာ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနဝိစယော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမော သုတ္တန္တရေသု ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနဝိစယော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ အဇိတသုတ္တေ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနဝိစယနယာနုသာရေန သုတ္တန္တရေသုပိ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာနိ နီဟရိတွာ ပုစ္ဆာဝိစယဝိဿဇ္ဇနဝိစယာ ယောဇေတဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန –

ဧတ္တာဝတာ စ မဟာထေရော ဝိစယဟာရံ ဝိဘဇန္တော အဇိတသုတ္တဝသေန ပုစ္ဆာဝိစယံ၊ ဝိဿဇ္ဇနဝိစယဉ္စ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သုတ္တန္တရေသုပိ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနဝိစယာနံ နယံ ဒဿေန္တော ဧဝံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗ’န္တိ အာဟာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၁၇) –

ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧဝန္တိ အဇိတသုတ္တေ (သု။ နိ။ ၁၀၃၈ အာဒယော၊ စူဠနိ။ ဝတ္ထုဂါထာ ၅၇၊ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၁ အာဒယော) ဝုတ္တပုစ္ဆာဝိစယာနုသာရေန ပုစ္ဆာဝသေန ပဝတ္တသုတ္တံ နီဟရိတွာ ပုစ္ဆာဝိစယော ဝိဘဇေတဗ္ဗော၊ ဧဝံ အဇိတသုတ္တေ (သု။ နိ။ ၁၀၃၈ အာဒယော၊ စူဠနိ။ ဝတ္ထုဂါထာ ၅၇ အာဒယော၊ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၁ အာဒယော) ဝုတ္တဝိဿဇ္ဇနဝိစယာနုသာရေန သုတ္တန္တရေသုပိ ဝိဿဇ္ဇနဝသေန ပဝတ္တသုတ္တံ နီဟရိတွာ ဝိဿဇ္ဇနဝိစယော ဝိဘဇေတဗ္ဗော။

ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနဝိစယာ ¶ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကတမော သုတ္တအနုဂီတိဝိစယော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သုတ္တဿ စ အနုဂီတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သုတ္တဿာတိ နီဟရိတသုတ္တဿ။ အနုဂီတီတိ သုတ္တန္တရဒေသနာသင်္ခါတာ အနုဂီတိ။ အတ္ထတော စ ဗျဉ္ဇနတော စ သမာနေတဗ္ဗာတိ တဿာ အနုဂီတိယာ အတ္ထတော၊ ဗျဉ္ဇနတော စ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသုတ္တေန သမာနာ သဒိသီ ကာတဗ္ဗာ၊ တသ္မိံ ဝါ သံဝဏ္ဏိယမာနသုတ္တေ အနုဂီတိ သုတ္တတ္ထတော၊ ဗျဉ္ဇနတော စ သမာနေတဗ္ဗာ ¶ ။ ‘‘အတ္ထတော အသမာနေ ကော နာမ ဒေါသော အာပဇ္ဇေယျာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ အတ္ထာပဂတံ ဟိ ဗျဉ္ဇနံ သမ္ဖပ္ပလာပံ ဘဝတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အတ္ထတော အသမာနေ ဒေါသော ဝုတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ဗျဉ္ဇနတော အသမာနေ ပန ကော နာမ ဒေါသော အာပဇ္ဇတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒုန္နိက္ခိတ္တဿ ပဒဗျဉ္ဇနဿ အတ္ထောပိ ဒုန္နယော ဘဝတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ သဒေါသတ္တာ အနုဂီတိယာ ဝါ သုတ္တေန အတ္ထဗျဉ္ဇနူပေတံ သင်္ဂါယိတဗ္ဗံ။

အနုဂီတိဝိစယော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမော သုတ္တဿ ဝိစယော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ သုတ္တဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သုတ္တဉ္စာတိ နိဒ္ဓါရိတသုတ္တဉ္စ။ ‘‘ဣဒံ နိဒ္ဓါရိတသုတ္တံ နာမ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ အာဟစ္စဝစနံ ကိံ၊ ဥဒါဟု သင်္ဂါယန္တေဟိ ဝုတ္တံ အနုသန္ဓိဝစနံ ကိ’’န္တိ ပဝိစိနိတဗ္ဗံ၊ ‘‘ဣဒံ နိဒ္ဓါရိတသုတ္တံ နီတတ္ထံ ကိံ၊ ဥဒါဟု နေယျတ္ထံ ကိ’’န္တိ ပဝိစိနိတဗ္ဗံ၊ ‘‘ဣဒံ နိဒ္ဓါရိတသုတ္တံ သံကိလေသဘာဂိယံ ကိံ၊ ဥဒါဟု ဝါသနာဘာဂိယံ ကိ’’န္တိ ပဝိစိနိတဗ္ဗံ၊ ‘‘ဣဒံ နိဒ္ဓါရိတသုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ ကိံ၊ ဥဒါဟု အသေက္ခဘာဂိယံ ကိ’’န္တိ ပဝိစိနိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပဝိစိနိတွာ ယဒိ အာဟစ္စဝစနံ ဘဝေ၊ ဧဝံ သတိ ‘‘အာဟစ္စဝစန’’န္တိ နိဒ္ဓါရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဒိ အသေက္ခသုတ္တံ ဘဝေ၊ ဧဝံ သတိ ‘‘အသေက္ခသုတ္တ’’န္တိ နိဒ္ဓါရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဉာတန္တိ အတ္ထော။

‘‘သုတ္တံ ပဝိစိနိတွာ သုတ္တဿ အတ္ထဘူတာနိ သဗ္ဗာနိ သစ္စာနိ နိဒ္ဓါရေတွာ ကတ္ထ ပဒေသေ ပဿိတဗ္ဗာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ပုစ္ဆံ ဌပေတွာ ဣမသ္မိံ ပဒေသေ ပဿိတဗ္ဗာနီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ကုဟိံ ဣမဿ သုတ္တဿ သဗ္ဗာနိ…ပေ… ပရိယောသာနေ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣမဿ သုတ္တဿာတိ ယံ သုတ္တံ ဝိစိနိတုံ နိဒ္ဓါရိတံ၊ ဣမဿ သုတ္တဿ စတုသစ္စဝိနိမုတ္တဿ သုတ္တတ္ထဿ အဘာဝတော သဗ္ဗာနိ သစ္စာနိ တဿေဝ သုတ္တဿ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနေ ပဿိတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော။

ယထာဝုတ္တံ ¶ သုတ္တဝိစယံ နိဂမေန္တော ‘‘ဧဝံ သုတ္တံ ပဝိစေတဗ္ဗ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘န ယထာဝုတ္တပုစ္ဆာဒီနံ ပဝိစေတဗ္ဗဘာဝေါ အမှေဟိ ဇာနိတဗ္ဗော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘တေနာဟ…ပေ… အနုဂီတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေန ယထာဝုတ္တပုစ္ဆာဒီနံ ဝိစေတဗ္ဗဘာဝေန အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော ‘‘ယံ ပုစ္ဆိတဉ္စ…ပေ… အနုဂီတီ’’တိအာဒိကံ ယံ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ဝစနေန ဝိစေတဗ္ဗဘာဝေါ တုမှေဟိ ဇာနိတဗ္ဗော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

‘‘ယထာဝုတ္တပ္ပကာရော စ ဝိစယော ဟာရော ပရိပုဏ္ဏော ကိံ၊ ဥဒါဟု အညောပိ နိဒ္ဓါရေတွာ ယောဇေတဗ္ဗော အတ္ထိ ကိ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ဝိစယော ဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပုစ္ဆာဝိစယဝိဿဇ္ဇနဝိစယပုဗ္ဗာပရဝိစယအနုဂီတိဝိစယသုတ္တဝိစယာ ¶ သရူပတော ဝိဘတ္တာ၊ တေဟိ အဝသေသော အဿာဒါဒိဝိစယောပိ ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုတ္တော ယုဉ္ဇိတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

ဣတိ ဝိစယဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန အဋ္ဌကထာဋီကာနုသာရေန ဂမ္ဘီရတ္ထော ဝိတ္ထာရတော ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၃။ ယုတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂဝိဘာဝနာ

၁၈။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဝိစယဟာရဝိဘင်္ဂေန ပဒပဉှာဒယော ဝိစိတာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ဝိစယဟာရဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ယုတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ယုတ္တိဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဟာရေသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ယုတ္တိဟာရော ယုတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေါတိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သဗ္ဗေသံ ဟာရာန’’န္တိအာဒိနိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနော ‘‘အယံ ယုတ္တိဟာရော’’တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ယုတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ဝိညေယျော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တတ္ထ ကတမော ယုတ္တိဟာရောတိအာဒိ ယုတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၁၈)။ အယံ ယုတ္တိဟာရော ကိံ နာမ သုတ္တတ္ထံ ယုတ္တာယုတ္တိဝသေန ယောဇယတီတိ ယုဉ္ဇိတဗ္ဗံ သုတ္တတ္ထံ ¶ ပုစ္ဆတိ။ သုတ္တတ္ထော ပန ဒုဝိဓော အတထာကာရေန ဂယှမာနော၊ တထာကာရေန ဂယှမာနော အတ္ထောတိ။ တတ္ထ အတထာကာရေန ဂယှမာနောဝ အတ္ထော ယာထာဝတော ယုတ္တိနိဒ္ဓါရဏေန ယောဇေတဗ္ဗော၊ ဣတရော ပန ဘူတကထနမတ္တေန ယောဇေတဗ္ဗော။ ယသ္မာ ပနာယံ ယုတ္တိဂဝေသနာ နာမ သံဝဏ္ဏနာ မဟာပဒေသေဟိ ဝိနာ န သမ္ဘဝတိ၊ တသ္မာ ယုတ္တိဟာရံ ဝိဘဇန္တော တဿ ယုတ္တိဟာရဿ လက္ခဏံ ပဌမံ ဥပဒိသိတုံ ‘‘စတ္တာရော မဟာပဒေသာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မဟာပဒေသာတိ မဟန္တေ ဗုဒ္ဓါဒယော အပဒိသိတွာ ဝုတ္တာနိ ကာရဏာနိ၊ မဟန္တာနိ ဝါ ဓမ္မဿ အပဒေသာနိ ပတိဋ္ဌာနာနိ။ အပဒိသီယတေတိ အပဒေသော၊ ဗုဒ္ဓါ အပဒေသော ဧတဿ ကာရဏဿာတိ ဗုဒ္ဓါပဒေသော။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော နေတဗ္ဗော။ ‘‘ဗုဒ္ဓဿ သမ္မုခါ ဧတံ သုတ္တံ မယာ သုတ’’န္တိ ဝတွာ အာဘတဿ ဂန္ထဿ သုတ္တဝိနယေဟိ သံသန္ဒနံ ဓမ္မော၊ အသံသန္ဒနံ အဓမ္မောတိ ဝိနိစ္ဆယကာရဏံ ¶ မဟာပဒေသောတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဗုဒ္ဓဿ သမ္မုခါ မယာ အာဘတံ၊ သင်္ဃဿ သမ္မုခါ မယာ အာဘတံ၊ သမ္ဗဟုလတ္ထေရာနံ သမ္မုခါ မယာ အာဘတံ၊ ဧကတ္ထေရဿ သမ္မုခါ မယာ အာဘတ’’န္တိ ဝတွာ အာဘတဿ ဂန္ထဿ ယာနိ ဗျဉ္ဇနပဒအတ္ထပဒါနိ သန္တိ၊ တာနိ ပဒဗျဉ္ဇနာနိ ဘဂဝတာ ဒေသိတေ သုတ္တေ ဩတရယိတဗ္ဗာနိ အနုပ္ပဝေသိတာနိ၊ ဝိနယေ ရာဂါဒိဝိနယေ သန္ဒဿယိတဗ္ဗာနိ သံသန္ဒေတဗ္ဗာနိ။ ဓမ္မတာယံ ဥပနိက္ခိပိတဗ္ဗာနိ ပက္ခိပိတဗ္ဗာနိ။ ယဒိ သုတ္တတ္ထေန၊ ဝိနယတ္ထေန၊ ဓမ္မတာယ စ အဝိရုဒ္ဓါနိ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ သတိ တဝ အာဘတပဒဗျဉ္ဇနာနိ ယုတ္တာနီတိ ဝိနိစ္ဆယန္တေဟိ ဝတွာ ဂဟေတဗ္ဗာနီတိ အဓိပ္ပာယော။

သုတ္တဝိနယဓမ္မတာသု ဩတရယိတဗ္ဗာနိ သန္ဒဿယိတဗ္ဗာနိ ဥပနိက္ခိပိတဗ္ဗာနီတိ အာစရိယေန ဝုတ္တာနိ၊ ‘‘ကတ္ထ သုတ္တေ၊ ကတ္ထ ဝိနယေ၊ ကတ္ထ ဓမ္မတာယ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကတမသ္မိံ သုတ္တေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စတူသု အရိယသစ္စေသူတိ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ဒဿနကေသု သုတ္တေသု။ ရာဂေါ ဝိနဿတိ ဝူပသမတိ ဧတေန အသုဘာဒိနာတိ ရာဂဝိနယံ၊ ကိံ တံ? အသုဘာဒိနိမိတ္တံ၊ တံ အဿ အတ္ထီတိ ရာဂဝိနယော၊ ကော သော? အသုဘာဒိနိမိတ္တဒဿနကော သုတ္တန္တဝိသေသော။ ဧသ နယော ဒေါသဝိနယောတိအာဒီသုပိ။ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ နာမ သဿတဒိဋ္ဌိဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိံ ဝိဝဇ္ဇေတွာ ဧကတ္တနယာဒီနံ ဒီပနေန အဝိဇ္ဇာဒိသင်္ခါရာဒိသဘာဝဓမ္မာနံ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နဘာဝဒီပကောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ကတမိဿံ ဓမ္မတာယံ ဥပနိက္ခိပိတဗ္ဗာနိ? ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ’’တိ။

‘‘သုတ္တာဒီသု ¶ အဝတရန္တေ သန္ဒိဿန္တေ အဝိလောမေန္တေ ကိံ န ဇနေတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတော ‘‘စတူသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ဗုဒ္ဓါဒီနံ သမ္မုခါ မယာ အာဘတ’’န္တိ ဝတွာ အာဘတဂန္ထော စတူသု အရိယသစ္စေသု ယဒိ အဝတရတိ၊ ဧဝံ သတိ အာဘတဂန္ထော အာသဝေ န ဇနေတိ။ ရာဂါဒိကိလေသဝိနယေ ယဒိ သန္ဒိဿတိ၊ ဧဝံ သတိ အာဘတဂန္ထော အာသဝေ န ဇနေတိ။ ဓမ္မတဉ္စ ယဒိ န ဝိလောမေတိ၊ ဧဝံ သတိ အာဘတဂန္ထော အာသဝေ န ဇနေတီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘ကိမတ္ထံ ယုတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ အာဘတာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘စတူဟိ မဟာပဒေသေဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာဘတဂန္ထေ ယံ ယံ အတ္ထဇာတံ၊ ယံ ယံ ဓမ္မဇာတံ ဝါ စတူဟိ မဟာပဒေသေဟိ ယုဇ္ဇတိ၊ တံ တံ အတ္ထဇာတံ ဝါ တံ တံ ဓမ္မဇာတံ ဝါ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသုတ္တေ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယေန ယေန ကာရဏေန စ စတူဟိ မဟာပဒေသေဟိ ယုဇ္ဇတိ၊ တံ တံ ကာရဏံ သံဝဏ္ဏနာဝသေန သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသုတ္တေ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယထာ ယထာ ပကာရေန စတူဟိ မဟာပဒေသေဟိ ယုဇ္ဇတိ၊ သော သော ပကာရော သံဝဏ္ဏနာဝသေန သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသုတ္တေ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဂါဟဏတ္ထံ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ အာဘတာတိ အတ္ထော။

၁၉။ စတူဟိ ¶ မဟာပဒေသေဟိ ယုတ္တံ အဝိရုဒ္ဓံ တံ တံ အတ္ထဇာတံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အာစရိယေန ဝုတ္တံ၊ ‘‘ကတ္ထ ကေန ယုတ္တိနိဒ္ဓါရဏံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပဉှံ ပုစ္ဆိတေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပဉှေ ပဉှံ ပုစ္ဆိတေန ပုဂ္ဂလေန ယုတ္တိနိဒ္ဓါရဏံ ကာတဗ္ဗန္တိ။ တတ္ထ ပဉှန္တိ ပဉှိတဗ္ဗံ သဘာဝဓမ္မံ။ ပုစ္ဆိတေနာတိ ဝိဿဇ္ဇေတုံ သမတ္ထေန ပဏ္ဍိတပုဂ္ဂလေန။ ပဉှေတိ ပုစ္ဆာဝသေန ပဝတ္တပါဌေ။ ပဒါနိ ကတိ ကိတ္တကာနိ ဟောန္တီတိ ပဒသော ပဌမံ ပရိယောဂါဟိတဗ္ဗံ ယုတ္တိဟာရေန ဝိစေတဗ္ဗံ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ ‘‘ကထံ ဝိစေတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယဒိ သဗ္ဗာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သဗ္ဗာနိ ပဒါနီတိ ပုစ္ဆိတပါဌေ နိရဝသေသာနိ ပဒါနိ ဧကံ သမာနံ အတ္ထံ ယဒိ အဘိဝဒန္တိ၊ ဧဝံ သတိ အတ္ထဝသေန ဧကော ပဉှော။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တဒတ္ထဿေကဿ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတတ္တာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၁၉)။

ဧကန္တိ အတ္ထဝသေန ဧကဝိဓံ ပဉှံ။ ဥပပရိက္ခမာနေန ပုဂ္ဂလေန အညာတဗ္ဗံ ဒဠှံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ ‘‘ကော အာဇာနနာကာရော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ အာဇာနနာကာရံ ဒဿေန္တော ‘‘ကိံ ဣမေ ဓမ္မာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘ယေ ဟိ ပရိယတ္တိဓမ္မာ ¶ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗာ၊ ဣမေ ပရိယတ္တိဓမ္မာ နာနတ္ထာ ဟောန္တိ ကိံ၊ နာနာဗျဉ္ဇနာ ဟောန္တိ ကိံ၊ ဥဒါဟု ဣမေသံ ပရိယတ္တိဓမ္မာနံ ဧကော အတ္ထော ဟောတိ၊ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာနံ ဟောတိ ကိ’’န္တိ ယုတ္တိတော ဝိစေတွာ အညာတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ‘‘ယထာဝုတ္တော ပဉှော ကိံ ဘဝေ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ယထာဝုတ္တံ ပဉှံ ဧကဒေသံ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ကိံ ဘဝေ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ယထာ သာ’’တိအာဒိမာဟ။

တဿံ ပုစ္ဆာဂါထာယံ – စောရဃာတကေန မနုဿေန စောရော အဗ္ဘာဟတော ဝိယ ကေန ဓမ္မေန သတ္တလောကော သဒါ အဗ္ဘာဟတော၊ မာလုဝလတာယ အတ္တနော နိဿိတရုက္ခော ပရိဝါရိတော အဇ္ဈောတ္ထဋော ဝိယ ကေန ဓမ္မေန သတ္တလောကော သဒါ ပရိဝါရိတော အဇ္ဈောတ္ထဋော၊ ဝိသပ္ပီတခုရပ္ပေန သလ္လေန ဩတိဏ္ဏော အနုပဝိဋ္ဌော ဝိယ ကေန သလ္လေန သတ္တလောကော သဒါ ဩတိဏ္ဏော အနုပဝိဋ္ဌော၊ ကိဿ ကေန ကာရဏေန သတ္တလောကော သဒါ ဓူပါယိတော သန္တာပိတောတိ ယောဇနာ။

‘‘ဣမာယ ပုစ္ဆာဂါထာယ ကိတ္တကာနိ ပဒါနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပုစ္ဆိတာနီတိ ပုစ္ဆိတတ္ထာနိ ပဒါနိ စတ္တာရိ ဟောန္တိ။ ‘‘ကိတ္တကာ ပဉှာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေ တယော ပဉှာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဘဂဝါ ဒေဝတာယ ဟိ ယသ္မာ ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ ဣတိ တသ္မာ ဝိဿဇ္ဇနတော ‘‘တယောပဉှာ’’တိ ဝိညာယတိ။ ‘‘ကတမာ ဝိဿဇ္ဇနဂါထာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ –

‘‘မစ္စုနာဗ္ဘာဟတော ¶ လောကော၊ ဇရာယ ပရိဝါရိတော၊

တဏှာသလ္လေန ဩတိဏ္ဏော၊ ဣစ္ဆာဓူပါယိတော သဒါ’’တိ။ –

ဝုတ္တံ။ တဿံ ဝိဿဇ္ဇနဂါထာယံ – စောရဃာတကေန မနုဿေန စောရော အဗ္ဘာဟတော ဝိယ မစ္စုနာ သတ္တလောကော သဒါ အဗ္ဘာဟတော၊ မာလုဝလတာယ အတ္တနော နိဿိတရုက္ခော ပရိဝါရိတော အဇ္ဈောတ္ထဋော ဝိယ ဇရာယ သတ္တလောကော သဒါ ပရိဝါရိတော အဇ္ဈောတ္ထဋော၊ ဝိသပ္ပီတခုရပ္ပေန သလ္လေန ဩတိဏ္ဏော အနုပဝိဋ္ဌော ဝိယ တဏှာသလ္လေန သတ္တလောကော သဒါ ဩတိဏ္ဏော အနုပဝိဋ္ဌော၊ ဣစ္ဆာယ သတ္တလောကော သဒါ ဓူပါယိတော သန္တာပိတောတိ ယောဇနာ။

၂၀။ ‘‘ကတမံ မစ္စု၊ ကတမာ ဇရာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ဇရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တိဿံ ဝိဿဇ္ဇနဂါထာယံ။ ဒုတိယပဒေ ဝုတ္တာ ဇရာ စ ပဌမပဒေ ¶ ဝုတ္တံ မရဏဉ္စ ဣမာနိ ဒွေ သင်္ခတဿ ခန္ဓပဉ္စကဿ သင်္ခတလက္ခဏာနိ ဟောန္တိ၊ သင်္ခတံ ခန္ဓပဉ္စကံ မုဉ္စိတွာ ဝိသုံ န ဥပလဗ္ဘတီတိ အတ္ထော။ ‘‘သင်္ခတလက္ခဏာနံ ဇရာမရဏာနံ ကထံ ဘေဒေါ ဇာနိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဇရာယံ ဌိတဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဇရာယံ ဌိတဿ အညထတ္တန္တိ ဌိတဿ ခန္ဓပ္ပဗန္ဓဿ ယံ အညထတ္တံ၊ အယံ ပါကဋဇရာ နာမ၊ န ခဏဋ္ဌိတိဇရာ။ မရဏံ ဝယောတိ သမ္မုတိမရဏံ စုတိယေဝ ဟောတိ၊ န ခဏိကမရဏံ၊ န သမုစ္ဆေဒမရဏံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဥပ္ပာဒေါ ပညာယတိ၊ ဝယော ပညာယတိ၊ ဌိတဿ အညထတ္တံ ပညာယတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၃၈၊ အ။ နိ။ ၃။၄၇၊ ကထာ။ ၂၁၄)။

ယဒိ ဌိတဿေဝ မရဏံ သိယာ၊ ဧဝံ သတိ ဇရာမရဏာနံ နာနတ္တံ ယုတ္တံ န သိယာ၊ အယုတ္တေ သတိ ‘‘တေ တယော ပဉှာ’’တိ ဝစနမ္ပိ အယုတ္တမေဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗတော ‘‘တတ္ထ ဇရာယ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တိဿံ ဝိဿဇ္ဇနဂါထာယံ ဝုတ္တာယ ဇရာယ စ ဝုတ္တဿ မရဏဿ စ အတ္ထတော နာနတ္တံ ယုတ္တံ။

‘‘ကေန ကာရဏေန ယုတ္တံ၊ ကထံ ကာရဏေန နာနတ္တံ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဂဗ္ဘဂတာပိ ဟိ မီယန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဇရံ အပ္ပတ္တာ ဂဗ္ဘဂတာပိ သတ္တာ ဟိ ယသ္မာ မီယန္တိ၊ တသ္မာ နာနတ္တံ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဂဗ္ဘဂတာပိ ဇရပ္ပတ္တာ ဘဝေယျု’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘န စ တေ ဇိဏ္ဏာ ဘဝန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဇရပ္ပတ္တာပိ အဇိဏ္ဏတ္တာ ဇိဏ္ဏဇရံ အပ္ပတ္တာဝ မီယန္တိ၊ ဧဝံ ဣဓာဓိပ္ပေတဿ ဇိဏ္ဏဇရာဝိရဟိတဿ မရဏဿ သမ္ဘဝတော အညာ ဇရာ၊ အညံ မရဏန္တိ ဉာတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘န ဂဗ္ဘဂတာနံယေဝ ဇိဏ္ဏဇရံ အပ္ပတ္တံ မရဏံ အတ္ထိ၊ အညေသမ္ပိ အတ္ထီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ¶ ‘‘အတ္ထိ စ ဒေဝါနံ မရဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒေဝါပိ စိရကာလသမ္ဘဝတော ဇရံ ပတ္တာ ဘဝေယျု’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘န စ တေသံ သရီရာနိ ဇီရန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဇရာမရဏာနံ နာနတ္တေ ကာရဏံ ဧတ္တကမေဝါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ အညမ္ပိ အတ္ထီတိ ဒဿေတုံ ‘‘သက္ကတေ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဇိဏ္ဏဇရာယ ပဋိကမ္မံ ကာတုံ သက္ကတေဝ၊ မရဏဿ ပန ပဋိကမ္မဿ ကာတုံ န သက္ကတေဝ၊ ဣမိနာပိ ကာရဏေန ဇရာမရဏာနံ နာနတ္တံ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗမေဝါတိ အတ္ထော။ ‘‘န သက္ကတေ မရဏဿ ပဋိကမ္မံ ကာတု’’န္တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု ဣဒ္ဓိပါဒဘာဝနာယ ဝသီဘာဝေ သတိ သက္ကာ မရဏဿာပိ ပဋိကမ္မံ ကာတုန္တိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ ‘‘အညတြေဝ ဣဒ္ဓိမန္တာနံ ဣဒ္ဓိဝိသယာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဇရာမရဏာနံ ¶ အညမညံ နာနာဘာဝေါ အာစရိယေန ဒဿိတော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကထံ ပန တဏှာယ ဇရာမရဏေဟိ နာနာဘာဝေါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတော တေဟိ တဏှာယ နာနတ္တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယံ ပနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဏှာယ အဝိဇ္ဇမာနာယပိ ဇီရန္တာပိ မီယန္တာပိ ဝီတရာဂါ ယသ္မာ ဒိဿန္တိ၊ တသ္မာ တဏှာယ ဇရာမရဏေဟိ နာနာဘာဝေါ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗော။

‘‘တဏှာယ ဇီရဏဘိဇ္ဇနလက္ခဏံ အတ္ထီတိ တေဟိ တဏှာယ အနညတ္တေ ကော နာမ ဒေါသော သိယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတော ဒေါသံ ဒဿေတုံ ‘‘ယဒိ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဇရာမရဏံ ယထာ ယေန ဇီရဏဘိဇ္ဇနလက္ခဏေန ပါကဋံ၊ ဧဝံ ဇီရဏဘိဇ္ဇနလက္ခဏေန တဏှာပိ ပါကဋာ။ ယဒိ စ သိယာ၊ ဧဝံ သန္တေ ယောဗ္ဗနဋ္ဌာပိ သဗ္ဗေ မာဏဝါ ဝိဂတတဏှာ သိယုံ၊ န စ ဝိဂတတဏှာ၊ တသ္မာ နာနာဘာဝေါ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗော။ တတော အညောပိ ဒေါသော အာပဇ္ဇေယျာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ စ တဏှာ ဒုက္ခဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဇရာမရဏာနံ တဏှာယ အနညတ္တေ သတိ တဏှာယ ဘဝတဏှာယ ဒုက္ခသမုဒယော ဟောတိ၊ ဧဝံ ဇရာမရဏမ္ပိ ဒုက္ခသမုဒယော သိယာ။ ယသ္မာ န ဇရာမရဏံ ဒုက္ခသမုဒယော၊ တသ္မာ ဇရာမရဏေဟိ တဏှာယ နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တေဟိ တာယ အနညတ္တေ သတိ ဧဝမ္ပိ ဒေါသော အာပဇ္ဇေယျာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ စ တဏှာ မဂ္ဂဝဇ္ဈာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေဟိ တာယ အနညတ္တေ သတိ ယထာ တဏှာ မဂ္ဂဝဇ္ဈာ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဇရာမရဏမ္ပိ မဂ္ဂဝဇ္ဈံ သိယာ။ ယထာ ဇရာမရဏံ မဂ္ဂဝဇ္ဈံ န ဟောတိ၊ ဧဝံ တဏှာပိ မဂ္ဂဝဇ္ဈာ န သိယာ၊ တထာ စ န ဟောတိ ပဟာတဗ္ဗာပဟာတဗ္ဗဘာဝတော၊ တသ္မာပိ ဇရာမရဏေဟိ တဏှာယ နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘ယဒိ ¶ စာတိအာဒိနာ ဝုတ္တာယ ယုတ္တိယာ ဥပပတ္တိယာ ဧဝ ဇရာမရဏေဟိ တဏှာယ အညတ္တံ ဂဝေသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ အညေဟိပိ ကာရဏေဟိ ဂဝေသိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ဣမာယ ယုတ္တိယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣမာယ ယုတ္တိယာတိ ယာ ယုတ္တိ ‘‘ယဒိ စာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာယ ဣမာယ ယုတ္တိယာ ဥပပတ္တိယာ။ အညမညေဟိ ကာရဏေဟိ အညေဟိ အညေဟိ ကာရဏဘူတေဟိ ဥပပတ္တီဟိ ဇရာမရဏေဟိ တဏှာယ အညတ္တံ ဂဝေသိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ‘‘အညမညေဟိ ကာရဏေဟိ ဂဝေသိတဗ္ဗ’’န္တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု ယုတ္တိယာ၊ အတ္ထတော စ အညတ္တံ သန္ဒိဿတီတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ ‘‘ယဒိ စ သန္ဒိဿတီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယုတ္တိသမာရုဠှံ အတ္ထတော စ မရဏေဟိ ¶ တဏှာယ စ အညတ္တံ ယဒိ စ သန္ဒိဿတိ၊ ဗျဉ္ဇနတောပိ အညတ္တံ ဂဝေသိတဗ္ဗမေဝါတိ အတ္ထော။

‘‘ကထံ ဗျဉ္ဇနတော အညတ္တံ ဂဝေသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သလ္လောတိ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘သလ္လော’’တိ ဝါ ‘‘ဓူပါယန’’န္တိ ဝါ ဒွီဟိ ဗျဉ္ဇနေဟိ ဝုစ္စမာနာနံ ဣမေသံ ဣစ္ဆာတဏှာသင်္ခါတာနံ ဓမ္မာနံ အတ္ထတော ဧကတ္တံ သမာနတ္တံ ယုဇ္ဇတိ၊ န အညတ္တံ။ ‘‘သလ္လော’’တိ ဝါ ‘‘ဓူပါယန’’န္တိ ဝါ ဒွီဟိ ဗျဉ္ဇနေဟိ အဝုစ္စမာနာနံ ဇရာမရဏာနံ တဏှာယ ဧကတ္တံ န ယုဇ္ဇတိ။ တမေဝတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣစ္ဆာယ စ တဏှာယ စ အတ္ထတော အညတ္တံ န ယုဇ္ဇတိ၊ ဧကတ္တမေဝ ယုဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။ ဣစ္ဆာယ စ တဏှာယ စ ဇီရဏဘိဇ္ဇနသမ္ဘဝတော ဇရာမရဏေဟိ တဏှာယ ဧကတ္တံ သိယာ၊ ‘‘ကသ္မာ အညတ္တံ ယုတ္တ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတော ‘‘တဏှာယ အဓိပ္ပာယေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တဏှာယ အဓိပ္ပာယေ အပရိပူရမာနေ နဝသု အာဃာတဝတ္ထူသု ကောဓော စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပနာဟော စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဇရာမရဏေသု အပရိပူရမာနေသု နဝသု အာဃာတဝတ္ထူသု ကောဓော စ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပနာဟော စ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ ဣမာယ ယုတ္တိယာ ဇရာယ စ မရဏဿ စ တဏှာယ စ အတ္ထတော အညတ္တံ ယုဇ္ဇတိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ယဒိ ဣစ္ဆာ တဏှာယ အတ္ထတော ဧကတ္တံ ယုတ္တံ၊ ဧဝံ သတိ ကသ္မာ ဘဂဝတာ ‘‘မစ္စုနာဗ္ဘာဟတော လောကော’’တိအာဒိဂါထာယံ ‘‘တဏှာသလ္လေန ဩတိဏ္ဏော၊ ဣစ္ဆာဓူပါယိတော သဒါ’’တိ ဒွိဓာ ဝုတ္တာတိ စောဒနံ ပရိဟရန္တော ‘‘ယံ ပနိဒံ ဘဂဝတာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘ဣစ္ဆာ’’တိပိ ‘‘တဏှာ’’တိပိ ဒွီဟိ နာမေဟိ ယံ ပနိဒံ အဘိလပိတံ ယံ ပနိဒံ အဘိလပနံ ကတံ၊ ဣဒံ အဘိလပနံ ဘဂဝတာ ဗာဟိရာနံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတသိတဗ္ဗာနံ ဝတ္ထူနံ ရူပါဒိအာရမ္မဏာနံ ဘေဒါနံ ဝသေန ‘‘ဣစ္ဆာ’’တိပိ ‘‘တဏှာ’’တိပိ ဒွီဟိ နာမေဟိ အဘိလပိတံ အဘိလပနဝသေန ကတန္တိ ဧကတ္တံ ယုတ္တမေဝ၊ န နာနတ္တန္တိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘နာမဝသေန ¶ ဒွိဓာ ဝုတ္တာနံ ဣစ္ဆာတဏှာဒီနံ ကေန ဧကတ္တံ ယုတ္တန္တိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သဗ္ဗာဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နာနာနာမဝသေန ပဘေဒါ သဗ္ဗာ ဣစ္ဆာဒိကာ တဏှာ အဇ္ဈောသာနလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏာ ဟိ ယသ္မာ ယုတ္တာ၊ တသ္မာ နာမဝသေန ဘိန္နာနမ္ပိ ဧကလက္ခဏေန ဧကတ္တံ ယုတ္တန္တိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ကိမိဝ ယုတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာ သဗ္ဗော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကဋ္ဌဂ္ဂိအာဒိဝသေန အနေကော သဗ္ဗောအဂ္ဂိ ¶ ဥဏှတ္တလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏော ယထာ၊ ဧဝံ အဇ္ဈောသာနလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏာတိ ယောဇနာ။ သဗ္ဗဿ အဂ္ဂိနော ဥပါဒါနဝသေန အနေကာနိ နာမာနိ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော ပါကဋော။ အာရမ္မဏဝသေန တဏှာ အညေဟိ အညေဟိ နာမေဟိ ဘဂဝတာ အဘိလပိတာ၊ ဥပါဒါနဝသေန အဂ္ဂိ အညေဟိ အညေဟိ နာမေဟိ အဘိလပိတောတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

‘‘ဝိဿဇ္ဇနဂါထာယံ အာဂတနာမေဟိ ဧဝ တဏှာ အဘိလပိတာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ အနေကေဟိ နာမေဟိ အဘိလပိတာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဣစ္ဆာဣတိပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာနိ အတ္ထာနိ ရူပါဒီနိ အာရမ္မဏာနိ သတ္တာ ဣစ္ဆန္တိ ဧတာယာတိ ဣစ္ဆာ။ တသန္တိ ဧတာယာတိ တဏှာ။ သလ္လတိ ပဝိသတိ ဝိသပ္ပီတံ သလ္လံ ဝိယာတိ သလ္လာ၊ သန္တာပံ လာတိ အာဒဒါတီတိ ဝါ သလ္လာ၊ သန္တာပံ လာတိ ပဝတ္တေတီတိ ဝါ သလ္လာ။ ဓူပါယတိ သန္တာပေတိ ပရိဒဟတီတိ ဓူပါယနာ။ သရတိ အာကဍ္ဎတိ အဝဟရတိ သီဃသောတာ သရိတာ ဝိယာတိ သရိတာ၊ သရတိ သလ္လတီတိ ဝါ သရိတာ။ ဝိသရတီတိ ဝိသတ္တိကာ။ ပီတိဝသေန သိနေဟတီတိ သိနေဟော။ တာသု တာသု ဂတီသု ကိလမထံ ဥပ္ပာဒေတီတိ ကိလမထော။ သတ္တာ ရူပါဒိအာရမ္မဏာနိ မညန္တိ ဧတာယာတိ မညနာ။ ဘဝံ ဗန္ဓတီတိ ဗန္ဓော။ အာသီယတေ ပတ္ထီယတေတိ အာသာ။ အာသိယတိ ပတ္ထေတီတိ ဝါ အာသာ။ ပိပါသီယတေတိ ပိပါသာ၊ အာရမ္မဏရသံ ပိပါသတီတိ ဝါ ပိပါသာ။ အဘိနန္ဒီယတေတိ အဘိနန္ဒနာ၊ အဘိနန္ဒတီတိ ဝါ အဘိနန္ဒနာ။ ဝိတ္ထာရတော အဋ္ဌကထာဝသေန (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၀) ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘တဏှာယ ဣစ္ဆာဒိပ္ပကာရဝသေန အာလပိတဘာဝေါ ကေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာ စ ဝေဝစနေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝေဝစနဟာရဝိဘင်္ဂေ ‘‘အာသာ စ ပီဟာ…ပေ… ဝေဝစန’’န္တိ (နေတ္တိ။ ၃၇) ယာ တဏှာ ယထာ ယေန ပကာရေန ဝုတ္တာ၊ တထာ တေန ပကာရေန ဝုတ္တာယ တဏှာယ ဣစ္ဆာဒိပ္ပကာရဝသေန အာလပိတဘာဝေါ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော။ ‘‘ဝေဝစနဝိဘင်္ဂေ အာစရိယေန ဝုတ္တောပိ ဘဂဝတာ အဝုတ္တေ ကေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာဟ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ယေန ပကာရေန ဘဂဝါ ‘‘ရူပေ တိဿာ’’တိအာဒိကံ ယံ ဝစနမာဟ၊ တထာ တေန ပကာရေန ဝုတ္တေန တေန ဝစနေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော ဝါတိ။ ဧဝံ ယုဇ္ဇတီတိ ဧဝံ ဝုတ္တနယေန ဣစ္ဆာတဏှာနံ အတ္ထတော ဧကတ္တာ ¶ ၊ ဇရာယ ¶ စ မရဏဿ စ တဏှာယ စ အတ္ထတော အညတ္တာ စ ‘‘တယော ပဉှာ’’တိ ယံ ဝစနံ ဝုတ္တံ၊ တံ ဝစနံ ယုဇ္ဇတီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

၂၁။ ‘‘ကေနဿုဗ္ဘာဟတော လောကောတိအာဒိဂါထာယ တယော ပဉှာ ဝုတ္တာ’’တိ ပဉှတ္တယဘာဝေ ယုတ္တိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ။ ‘‘တတော အညေဟိ ပကာရေဟိ ယုတ္တိ ကထံ ဉာတဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော အညေဟိ ပကာရေဟိပိ ယုတ္တိဂဝေသနံ ဒဿေန္တော ‘‘သဗ္ဗော ဒုက္ခူပစာရော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သဗ္ဗော ဒုက္ခူပစာရော ကာမတဏှာသင်္ခါရမူလကောတိ ယုဇ္ဇတိ၊ သဗ္ဗော နိဗ္ဗိဒူပစာရော ကာမတဏှာပရိက္ခာရမူလကောတိ န ယုဇ္ဇတိ။ ဝစနတ္ထတော ပန ဒုက္ခဿ ဥပစာရော ပဝတ္တီတိ ဒုက္ခူပစာရော။ ကာမတဏှာပစ္စယာ ပဝတ္တော သင်္ခါရော မူလံ ဧတဿာတိ ကာမတဏှာသင်္ခါရမူလကော။ နိဗ္ဗိဒါယ ဥပစာရော ပဝတ္တီတိ နိဗ္ဗိဒူပစာရော။ ကာမတဏှာယ ပရိက္ခာရဘူတော ဝတ္ထုကာမော မူလံ ဧတဿာတိ ကာမတဏှာပရိက္ခာရမူလကောတိ။ တတ္ထ အနဘိရတိသင်္ခါတာ ဥက္ကဏ္ဌာ နိဗ္ဗိဒါ ကာမတဏှာပရိက္ခာရမူလိကာ ယုဇ္ဇတိ၊ ဉာဏနိဗ္ဗိဒါ ကာမတဏှာပရိက္ခာရမူလိကာ န ယုဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗော နိဗ္ဗိဒူပစာရော ကာမတဏှာပရိက္ခာရမူလကောတိ န ပန ယုဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ။

‘‘ပဉှတ္တယဘာဝေ စေဝ ဒုက္ခူပစာရနိဗ္ဗိဒူပစာရေ စ ယာ ယုတ္တိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ သာဝ ယုတ္တိ သလ္လက္ခေတဗ္ဗာ ကိံ၊ ဥဒါဟု ဣမာယ ယုတ္တိယာ အညာပိ ယုတ္တိ ဂဝေသိတဗ္ဗာ ကိ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတော နယံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣမာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ပဉှတ္တယဘာဝေ စေဝ ဒုက္ခူပစာရနိဗ္ဗိဒူပစာရေ စ ယာ ယုတ္တိ မယာ ဝိဘတ္တာ၊ ဣမာယ ယုတ္တိယာ အနုသာရေန အညမညေဟိ ကာရဏေဟိ တေသု တေသု ပါဠိပ္ပဒေသေသု ယုတ္တိပိ ဂဝေသိတဗ္ဗာတိ။

‘‘ဣဒံ နယဒဿနံ သံခိတ္တံ၊ န သက္ကာ ဝိတ္ထာရတော ဂဝေသိတု’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတော တံ နယဒဿနံ ဝိတ္ထာရတော ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ဟိ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အသုဘဿ ဇိဂုစ္ဆနီယဘာဝတော ရာဂုပ္ပာဒေါ န ယုတ္တော၊ တသ္မာ ရာဂစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ အသုဘဒေသနာ ရာဂဝိနယာယ ယုတ္တာ။ မေတ္တာယ ဒေါသပဋိပက္ခတ္တာ ဒေါသစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ မေတ္တာဒေသနာ ဒေါသဝိနယာယ ယုတ္တာ။ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ ပညာဝိသယတ္တာ မောဟစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဒေသနာ မောဟဝိနယာယ ယုတ္တာ။ ‘‘ရာဂစရိတဿာပိ မေတ္တာဒိဒေသနာ ယုဇ္ဇေယျ သဗ္ဗသတ္တသာဓာရဏတ္တာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယဒိ ¶ ဟိ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တိဗ္ဗကိလေသဿ ရာဂစရိတဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ တာဒိသဿ ပုဂ္ဂလဿ မေတ္တံ စေတောဝိမုတ္တိံ ယဒိ ဒေသေယျ၊ ဧဝံ သတိ မေတ္တာဝသေနပိ ရာဂုပ္ပဇ္ဇနတော ဒေသနာ န ယုဇ္ဇတိ။ သုခံ ပဋိပဒံ ဝါ ယဒိ ဒေသေယျ၊ ဧဝံ သတိ ရာဂစရိတဿ ¶ ဒုက္ခာပဋိပဒါယုဇ္ဇနတော ဒေသနာ န ယုဇ္ဇတိ။ ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမံ ပဟာနံ ဝါ ယဒိပိ ဒေသေယျ၊ ဧဝံ သတိ ရာဂစရိတဿ အသုဘာနုပဿနံ ဝဇ္ဇေတွာ ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမဿ ပဟာနဿ ဒုက္ကရတော ဒေသနာ န ယုဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။

‘‘ဘဂဝါ ရာဂစရိတဿာ’’တိအာဒိနာ နိရဝသေသဝသေန ယုတ္တိ န ဝိဘတ္တာ၊ နယဒဿနမေဝါတိ ယော နယော ဒဿိတော၊ တေန နယေန အညာပိ ဂဝေသိတဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ ယံ ကိဉ္စီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ရာဂဿ ယံ ကိဉ္စိ အနုလောမပ္ပဟာနံ၊ ဒေါသဿ ယံ ကိဉ္စိ အနုလောမပ္ပဟာနံ၊ မောဟဿ ယံ ကိဉ္စိ အနုလောမပ္ပဟာနံ ဒေသိတံ၊ တံ သဗ္ဗံ အနုလောမပ္ပဟာနံ ယတ္တကာ ပါဠိပ္ပဒေသာ ဉာဏဿ ဘူမိ၊ တတ္တကေသု ဝိစယေန ဟာရေန ဝိစိနိတွာ ယုတ္တိဟာရေန ယောဇေတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။

‘‘ရာဂါဒိပ္ပဟာနဝသေန ယုတ္တိ ဂဝေသိတဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော အညေဟိပိ မေတ္တာဒိဗြဟ္မဝိဟာရဖလသမာပတ္တိနဝါနုပုဗ္ဗသမာပတ္တိဝသီဘာဝေဟိ ဝိဘဇိတွာ ယုတ္တိဂဝေသနံ ဒဿေတုံ ‘‘မေတ္တာဝိဟာရိဿာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ မေတ္တာဝိဟာရိဿ မေတ္တာဝိဟာရလာဘိနော သတော သံဝိဇ္ဇမာနဿ ပုဂ္ဂလဿ မေတ္တာယ ဗျာပါဒပဋိပက္ခတ္တာ ဗျာပါဒေါ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ ဌဿတီတိ ဒေသနာ န ယုဇ္ဇတီတိ စ၊ မေတ္တာဝိဟာရိဿ သတော ဗျာပါဒေါ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆတီတိ ဒေသနာ ယုဇ္ဇတိ။ ကရုဏာဝိဟာရိဿ ကရုဏာဝိဟာရလာဘိနော သတော သံဝိဇ္ဇမာနဿ ပုဂ္ဂလဿ ကရုဏာယ ဝိဟေသာယ ပဋိပက္ခတ္တာ ဝိဟေသာ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ ဌဿတီတိ ဒေသနာ န ယုဇ္ဇတိ၊ ကရုဏာဝိဟာရိဿ သတော ဝိဟေသာ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆတီတိ ဒေသနာ ယုဇ္ဇတိ။ မုဒိတာဝိဟာရိဿ မုဒိတာဝိဟာရလာဘိနော သတော သံဝိဇ္ဇမာနဿ ပုဂ္ဂလဿ မုဒိတာယ အရတိယာ ပဋိပက္ခတ္တာ အရတိ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ ဌဿတီတိ ဒေသနာ န ယုဇ္ဇတိ၊ မုဒိတာဝိဟာရိဿ သတော အရတိ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆတီတိ ဒေသနာ ယုဇ္ဇတိ။ ဥပေက္ခာဝိဟာရိဿ ဥပေက္ခာဝိဟာရလာဘိနော သတော သံဝိဇ္ဇမာနဿ ပုဂ္ဂလဿ ဥပေက္ခာယ ရာဂဿ ပဋိပက္ခတ္တာ ရာဂေါ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ ဌဿတီတိ ဒေသနာ န ယုဇ္ဇတိ၊ ဥပေက္ခာဝိဟာရိဿ သတော ရာဂေါ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆတီတိ ဒေသနာ ယုဇ္ဇတိ။

အနိမိတ္တဝိဟာရိဿ ¶ အနိစ္စာနုပဿနာမုခေန ပဋိလဒ္ဓဖလသမာပတ္တိဝိဟာရလာဘိနော သတော သံဝိဇ္ဇမာနဿ ပုဂ္ဂလဿ နိမိတ္တာနုသာရိ တေန တေနေဝ သင်္ခါရနိမိတ္တာနုသာရေနေဝ နိစ္စာဒီသု ပဟီနေန နိမိတ္တေန ဝိညာဏံ ပဝတ္တတီတိ ဒေသနာ န ယုဇ္ဇတိ၊ အနိမိတ္တာနုပဿနာယ နိစ္စာဒိဝိပလ္လာသပဋိပက္ခတ္တာ အနိမိတ္တဝိဟာရိဿ သတော နိမိတ္တံ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆတီတိ ဒေသနာ ¶ ယုဇ္ဇတိ။ ‘‘အသ္မီ’’တိ မညိတံ ခန္ဓပဉ္စကံ အတ္တဝိဂတံ ‘‘အယံ ခန္ဓပဉ္စကော အဟံ အသ္မီ’’တိ န သမနုပဿာမိ၊ အထ စ ပန အသမနုပဿနေ သတိပိ ‘‘မေ ကိံ အသ္မီ’’တိ ‘‘ကထံ အသ္မီ’’တိ ဝိစိကိစ္ဆာ ကထံကထာသလ္လံ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ ဌဿတီတိ ဒေသနာ န ယုဇ္ဇတိ၊ ဝိစိကိစ္ဆာယ ပဟာနေကဋ္ဌဘာဝတော ‘‘အယံ ခန္ဓပဉ္စကော အဟံ အသ္မီ’’တိ အသမနုပဿန္တဿ ဝိစိကိစ္ဆာ ကထံကထာသလ္လံ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆတီတိ ဒေသနာ ယုဇ္ဇတိ။

‘‘ဖလသမာပတ္တိဝသေနေဝ ယုတ္တိ ဂဝေသိတဗ္ဗာ ကိ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ဈာနသမာပတ္တိဝသေနပိ ယုတ္တိ ဂဝေသိတဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ဝါ ပန ပဌမံ ဈာန’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အထ ဝါ ‘‘ဖလသမာပတ္တိဝိဟာရိဿေဝ ယုတ္တိ ဂဝေသိတဗ္ဗာ ကိ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ဈာနသမာပတ္တိဝသေနပိ ယုတ္တိ ဂဝေသိတဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ဝါ ပန ပဌမံ ဈာန’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ယထာ ပဌမံ ဈာနံ သမာပန္နဿ ဖလသမာပတ္တိဝိဟာရိဿ ယုတ္တိ ဂဝေသိတဗ္ဗာ၊ ဧဝံ ဈာနသမာပတ္တိဝိဟာရိဿပိ ယုတ္တိ ဂဝေသိတဗ္ဗာ။ ကထံ? ပဌမံ ဈာနံ သမာပန္နဿ ပဌမဇ္ဈာနသမင်္ဂိနော သတော သံဝိဇ္ဇမာနဿ ပုဂ္ဂလဿ နီဝရဏဝိက္ခမ္ဘနတော ကာမရာဂဗျာပါဒါ ဝိသေသာယ ဒုတိယဇ္ဈာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဒေသနာ န ယုဇ္ဇတိ၊ ကာမရာဂဗျာပါဒါ ဈာနဿ ဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဒေသနာ ယုဇ္ဇတိ။ ဝိတက္ကသဟဂတာ သညာမနသိကာရာ ဥပစာရဓမ္မေန သဟ ဒုတိယဇ္ဈာနဓမ္မာ ဈာနဿ ဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဒေသနာ န ယုဇ္ဇတိ၊ ဝိတက္ကသဟဂတာ သညာမနသိကာရာ ဝိသေသာယ ဥပရိဈာနတ္ထာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဒေသနာ ယုဇ္ဇတိ။

ဒုတိယံ ဈာနံ သမာပန္နဿ သတော သံဝိဇ္ဇမာနဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝိတက္ကဝိစာရသဟဂတာ ဝါ သညာမနသိကာရာ ဥပစာရဓမ္မေန သဟ ပဌမဇ္ဈာနဓမ္မာ ဝိသေသာယ ဥပရိဈာနတ္ထာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဒေသနာ န ယုဇ္ဇတိ၊ ဝိတက္ကဝိစာရသဟဂတာ သညာမနသိကာရာ အဝိတက္ကဈာနဿ ဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဒေသနာ ယုဇ္ဇတိ။ ဥပေက္ခာသဟဂတာ ဝါ သညာမနသိကာရာ ဥပစာရဓမ္မေန သဟ စတုတ္ထဇ္ဈာနဓမ္မာ ဈာနဿ ဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဒေသနာ န ယုဇ္ဇတိ၊ ဥပေက္ခာသဟဂတာ ¶ သညာမနသိကာရာ ဝိသေသာယ ဥပရိဈာနတ္ထာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဒေသနာ ယုဇ္ဇတိ။ သေသေသုပိ အတ္ထာနုရူပံ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ယထာဝုတ္တသမာပတ္တီသု ဝသီဘာဝေန ပရိစိတံ ကလ္လတာပရိစိတံ စိတ္တံ နာမ။

ဧတ္တကမေဝ ယုတ္တိဂဝေသနံ န ကာတဗ္ဗံ၊ နဝဝိဓသုတ္တန္တေသု ယထာလဒ္ဓယုတ္တိဂဝေသနမ္ပိ ကာတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ သဗ္ဗေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သဗ္ဗေသံ ဟာရာနံ ယထာဝုတ္တဘူမိဂေါစရာနံ ဝိစယဟာရေန ဝိစိနိတွာ ယုတ္တိဟာရေန ယောဇေတဗ္ဗဘာဝေါ ကေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေန ယောဇေတဗ္ဗဘာဝေန အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော ‘‘သဗ္ဗေသ’’န္တိအာဒိကံ ယံ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ဝစနေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဣတိ ယုတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန အဋ္ဌကထာဋီကာနုသာရေန ဂမ္ဘီရတ္ထော ဝိတ္ထာရတော ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၄။ ပဒဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂဝိဘာဝနာ

၂၂။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ယုတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂဘူတေန ပဉှာဝိဿဇ္ဇနာဒီနံ ယုတ္တာယုတ္တဘာဝေါ ဝိဘတ္တော၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ယုတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ပဒဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ပဒဋ္ဌာနော ဟာရော’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဒေသနာဟာရာဒီသု ဟာရေသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပဒဋ္ဌာနော ဟာရော ပဒဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂေါတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ဓမ္မံ ဒေသေသိ ဇိနော’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘အယံ ပဒဋ္ဌာနော ဟာရော’’တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပဒဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂေါတိ ဝိညေယျော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တတ္ထ ကတမော ပဒဋ္ဌာနော ဟာရောတိအာဒိ ပဒဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၂)။ ‘‘အယံ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနော ဝိတ္ထာရဘူတော ပဒဋ္ဌာနော ဟာရော ပိဋကတ္တယေ ဒေသိတေသု ဓမ္မေသု ¶ ကိံ နာမ ဓမ္မံ ဒေသယတိ သံဝဏ္ဏေတီ’’တိ ပုစ္ဆံ ဌပေတွာ ‘‘ဣဒံ အာသန္နကာရဏံ ဣမဿ အာသန္နဖလဿ ပဒဋ္ဌာန’’န္တိ နိယမေတွာ ဝိဘဇိတုံ ‘‘အယံ ပဒဋ္ဌာနော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော – သဗ္ဗေသု ဝိညေယျဓမ္မေသု ယာထာဝတော အသမ္ပဋိဝေဓော လက္ခဏံ ဧတိဿာ အဝိဇ္ဇာယာတိ သဗ္ဗဓမ္မယာထာဝအသမ္ပဋိဝေဓလက္ခဏာ၊ အဝိဇ္ဇာ၊ တဿာ အဝိဇ္ဇာယ အသုဘေ ‘‘သုဘ’’န္တိအာဒိဝိပလ္လာသာ ပဒဋ္ဌာနံ အာသန္နကာရဏံ။ ဝိပလ္လာသေ သတိ အဝိဇ္ဇာ ဝတ္တတိ ဥပရူပရိ ဇာယတိ န ဟာယတိ၊ တသ္မာ ဝိပလ္လာသာ အဝိဇ္ဇာယ ပဒဋ္ဌာနံ အာသန္နကာရဏံ ဘဝန္တိ။ အဝိဇ္ဇာယ ဝဋ္ဋမူလကတ္တာ တံ အာဒိံ ကတွာ ပဒဋ္ဌာနံ ဝိဘတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တဏှာယပိ ဝဋ္ဋမူလကတ္တာ တဒနန္တရံ တဏှာယ ပဒဋ္ဌာနံ ဝိဘဇိတုံ ‘‘အဇ္ဈောသာနလက္ခဏာ’’တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပိယရူပံ သာတရူပန္တိ ပိယသဘာဝံ သာတသဘာဝံ စက္ခာဒိဓမ္မဇာတံ။ ပိယနီယသာတနီယေ စက္ခာဒိကေ သတိ တဏှာ ဝတ္တတိ ဥပရူပရိ ဇာယတိ၊ တသ္မာ ပိယရူပံ သာတရူပံ တဏှာယ ပဒဋ္ဌာနံ အာသန္နကာရဏံ ဘဝတိ။

အဒိန္နာဒါနေ သတိ လောဘော ဝတ္တတိ၊ တသ္မာ အဒိန္နာဒါနံ လောဘဿ ပဒဋ္ဌာနံ ဘဝတိ။ အဒိန္နာဒါနဉှိ ဧကဝါရံ ဥပ္ပန္နမ္ပိ အနာဒီနဝဒဿနတော လောဘဿ အာသန္နကာရဏံ ဘဝတွေဝ။

ကေသာဒီသု အသုဘေသု ပဝတ္တာယပိ သုဘသညာယ နီလာဒိဝဏ္ဏဒီဃာဒိသဏ္ဌာနဟသနာဒိဗျဉ္ဇနဂ္ဂဟဏလက္ခဏတ္တာ စက္ခုန္ဒြိယာဒီနံ အသံဝရော သုဘသညာယ ပဒဋ္ဌာနံ ဘဝတိ။

ဒုက္ခဒုက္ခာဒီသု ပဝတ္တာယပိ သုခသညာယ သာသဝဖဿူပဂမနလက္ခဏတ္တာ ရူပါဒီသု အဿာဒေါ သုခသညာယ ပဒဋ္ဌာနံ။

ရူပက္ခန္ဓာဒီသု အနိစ္စေသု ပဝတ္တာယပိ နိစ္စသညာယ သင်္ခတလက္ခဏာနံ ဓမ္မာနံ အသမနုပဿနလက္ခဏတ္တာ ရူပက္ခန္ဓာဒီသု နိစ္စဂ္ဂဟဏံ ဝိညာဏံ နိစ္စသညာယ ပဒဋ္ဌာနံ။

အနိစ္စဒုက္ခာနတ္တသင်္ခါတေသု ခန္ဓာဒီသု ပဝတ္တာယပိ အတ္တသညာယ အနိစ္စသညာဒုက္ခသညာနံ အသမနုပဿနလက္ခဏတ္တာ အဟံမမာဒိဝသေန ပဝတ္တော နာမကာယော အတ္တသညာယ ပဒဋ္ဌာနံ။

ဧဝံ ¶ အဝိဇ္ဇာဒီနံ အကုသလပက္ခာနံ ဓမ္မာနံ ပဒဋ္ဌာနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တပ္ပဋိပက္ခာနံ ဝိဇ္ဇာဒီနံ ဓမ္မာနံ ပဒဋ္ဌာနံ ဒဿေတုံ ‘‘သဗ္ဗဓမ္မသမ္ပဋိဝေဓလက္ခဏာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗေသု ဉေယျဓမ္မေသု ပဝတ္တာယ ဝိဇ္ဇာယ သဗ္ဗဓမ္မသမ္ပဋိဝေဓလက္ခဏတ္တာ သဗ္ဗံ နေယျံ ဝိဇ္ဇာယ ပဒဋ္ဌာနံ။

သမထဿ စိတ္တဝိက္ခေပသင်္ခါတဥဒ္ဓစ္စပဋိသံဟရဏသင်္ခါတဝိက္ခမ္ဘနလက္ခဏတ္တာ ပဋိဘာဂနိမိတ္တဘူတာ အသုဘာ သမထဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အသုဘာယ ဟိ တဏှာပဋိပက္ခတ္တာ၊ တဏှာယ စ အဘာဝေ သမထော တိဋ္ဌတီတိ။

အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏိဝသေန ပဝတ္တဿ အလောဘဿ ဣစ္ဆာဝစရပဋိသံဟရဏလက္ခဏတ္တာ အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏီ အလောဘဿ ပဒဋ္ဌာနံ။

ပါဏာတိပါတာ ¶ ဝေရမဏိဝသေန ပဝတ္တဿ အဒေါသဿ အဗျာပဇ္ဇလက္ခဏတ္တာ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏီ အဒေါသဿ ပဒဋ္ဌာနံ။

သမ္မာပဋိပတ္တိဝသေန ပဝတ္တဿ အမောဟဿ ဝတ္ထုအဝိပ္ပဋိပတ္တိလက္ခဏတ္တာ သမ္မာပဋိပတ္တိ အမောဟဿ ပဒဋ္ဌာနံ။

နိဗ္ဗိဒါဝသေန ပဝတ္တာယ အသုဘသညာယ ဝိနီလကဝိပုဗ္ဗကဂဟဏလက္ခဏတ္တာ နိဗ္ဗိဒါ အသုဘသညာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ နိဗ္ဗိဒါဉာဏေန ဟိ အနဘိရတိ ပဝတ္တတိ၊ အနဘိရတိယာ စ အသုဘသညာ ဌိတာတိ။

ဒုက္ခဝေဒနာဝသေန ပဝတ္တာယ ဒုက္ခသညာယ သာသဝဖဿပရိဇာနနလက္ခဏတ္တာ ဝေဒနာ ဒုက္ခသညာယ ပဒဋ္ဌာနံ။

ဥပ္ပာဒဝယဝသေန ပဝတ္တာယ အနိစ္စသညာယ သင်္ခတလက္ခဏာနံ ဓမ္မာနံ သမနုပဿနလက္ခဏတ္တာ ဥပ္ပာဒဝယာ အနိစ္စသညာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဥပ္ပာဒဝယဉှိ သမနုပဿိတွာ အနိစ္စသညာ ပဝတ္တာ။

ဓမ္မမတ္တသညာဝသေန ပဝတ္တာယ အနတ္တသညာယ သဗ္ဗဓမ္မအဘိနိဝေသလက္ခဏတ္တာ ဓမ္မသညာ အနတ္တသညာယ ပဒဋ္ဌာနံ။

ကာမရာဂဿ ရူပါဒိပဉ္စကာမဂုဏာရမ္မဏတ္တာ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ ကာမရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ။

ရူပသင်္ခါတေ ကာယေ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တဿ ရူပရာဂဿ စက္ခာဒိပဉ္စိန္ဒြိယာနံ အနုသာရေန ပဝတ္တနတော ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ရူပါနိ ရူပရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ။

ဘဝနိကန္တိဝသေန ပဝတ္တဿ ဘဝရာဂဿ ဆဠာယတနံ ပဒဋ္ဌာနံ။ နိဗ္ဗတ္တဘဝါနုပဿိတာတိ ‘‘ဧဒိသံ အနိဋ္ဌံ ရူပံ မာ နိဗ္ဗတ္တတု၊ ဧဒိသံ ဣဋ္ဌံ ရူပံ နိဗ္ဗတ္တတု ဧဒိသီ ¶ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ မာ နိဗ္ဗတ္တတု၊ ဧဒိသီ သုခါ ဝေဒနာ နိဗ္ဗတ္တတူ’’တိ ဧဝမာဒိနာ ပကာရေန ပဝတ္တာ ရူပါဘိနန္ဒနာ၊ သာ ပဉ္စန္နံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ ပဒဋ္ဌာနံ။

ကမ္မဿကတညာဏဿ ¶ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏာနုဂတတ္တာ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဒဿနံ ကမ္မဿကတညာဏဿ ပဒဋ္ဌာနံ။

ဩကပ္ပနံ လက္ခဏံ ယဿာ သဒ္ဓါယာတိ ဩကပ္ပနလက္ခဏာ သဒ္ဓါ။ အဓိမုတ္တိ ပစ္စုပဋ္ဌာနံ ယဿာ သဒ္ဓါယာတိ အဓိမုတ္တိပစ္စုပဋ္ဌာနာ စ သဒ္ဓါ။ အနာဝိလံ လက္ခဏံ ယဿ ပသာဒဿာတိ အနာဝိလလက္ခဏောတိ ပသာဒေါ။ သမ္ပသီဒနံ ပစ္စုပဋ္ဌာနံ ယဿ ပသာဒဿာတိ သမ္ပသီဒနပစ္စုပဋ္ဌာနော စ ပသာဒေါ။ သော ပန ပသာဒေါ သဒ္ဓါယ ဧဝ အဝတ္ထာဝိသေသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဝေစ္စပသာဒေါ အဘိပတ္ထိယနလက္ခဏာယ သဒ္ဓါယ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ဩကပ္ပနလက္ခဏာ သဒ္ဓါ အနာဝိလလက္ခဏဿ ပသာဒဿ ပဒဋ္ဌာနံ၊ စတုဗ္ဗိဓံ သမ္မပ္ပဓာနံ ဝီရိယံ အာရမ္ဘလက္ခဏဿ ဝီရိယဿ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ကာယာဒိသတိပဋ္ဌာနံ အပိလာပနလက္ခဏာယ သတိယာ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ဈာနသဟိတဿ သမာဓိဿ ဧကဂ္ဂလက္ခဏတ္တာ ဝိတက္ကာဒိဈာနာနိ သမာဓိဿ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ပညာယ ကိစ္စပဇာနနအာရမ္မဏပဇာနနလက္ခဏတ္တာ သစ္စာနိ ပညာယ ပဒဋ္ဌာနံ။

‘‘ယေသံ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ပဒဋ္ဌာနာနိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာနိ၊ တေ အဝိဇ္ဇာဒယော ကတမေသံ ဓမ္မာနံ ပဒဋ္ဌာနာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တေ အဝိဇ္ဇာဒယောပိ ဣမေသံ ဓမ္မာနံ ပဒဋ္ဌာနာတိ ဒဿေတုံ ‘‘အပရော နယော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဝိဇ္ဇာ အဿာဒမနသိကာရလက္ခဏဿ အယောနိသောမနသိကာရဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အဝိဇ္ဇာယ ဟိ အာဒီနဝစ္ဆာဒနတော အယောနိသောမနသိကာရော ဇာတောတိ။ သစ္စသမ္မောဟနလက္ခဏာ အဝိဇ္ဇာ ပုညာပုညာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရာနံ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ပုနဗ္ဘဝဝိရောဟနလက္ခဏာ တေဘူမကစေတနာ သင်္ခါရာ ဝိပါကဝိညာဏဿ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ဩပပစ္စယိကသင်္ခါတေန ဥပပတ္တိဘဝဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏံ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ နာမရူပဿ ပဒဋ္ဌာနံ၊ နာမကာယရူပကာယသင်္ဃာတလက္ခဏံ နာမရူပံ ဆဠာယတနဿ ပဒဋ္ဌာနံ သဟဇာတာဒိပစ္စယဘာဝတော၊ စက္ခာဒီနံ ဆန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ ပဝတ္တာနံ လက္ခဏံ ဆဠာယတနံ ဆဗ္ဗိဓဿ ဖဿဿ ယထာက္ကမံ ပဒဋ္ဌာနံ နိဿယာဒိပစ္စယဘာဝတော၊ စက္ခုပသာဒရူပါရမ္မဏံ စက္ခုဝိညာဏာဒိသန္နိပါတလက္ခဏော ဆဗ္ဗိဓော ဖဿော၊ တံ ဝေဒနာယ တေန ဆဗ္ဗိဓေန ဖဿေန သဟဇာတာယ ဆဗ္ဗိဓာယ ဝေဒနာယ ယထာက္ကမံ ပဒဋ္ဌာနံ သဟဇာတာဒိပစ္စယဘာဝတော၊ ဣဋ္ဌာနုဘဝနအနိဋ္ဌာနုဘဝနဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာနုဘဝနလက္ခဏာ တိဝိဓာ ဝေဒနာ၊ တံ တဏှာယ တာယ တိဝိဓာယ ဝေဒနာယ ဝသေန ပဝတ္တာယ ¶ တဏှာယ ပဒဋ္ဌာနံ ဥပနိဿယာဒိပစ္စယဘာဝတော၊ သပရသန္တာနေသု အဇ္ဈောသာနလက္ခဏာ တဏှာ၊ တံ ဥပါဒါနဿ တာယ တဏှာယ ဝသေန ပဝတ္တဿ စတုဗ္ဗိဓဿ ဥပါဒါနဿ ပဒဋ္ဌာနံ ဥပနိဿယာဒိပစ္စယဘာဝတော။ ‘‘သော ဝေဒနာယာ’’တိ စ ‘‘သာ တဏှာယာ’’တိ စ ‘‘သာ ဥပါဒါနဿာ’’တိ စ ပါဌေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ လိင်္ဂဝိပလ္လာသနိဒ္ဒေသော ဝါ သိယာ။

ယံ ¶ ဥပါဒါနံ ဩပပစ္စယိကံ ဥပပတ္တိက္ခန္ဓနိဗ္ဗတ္တကံ၊ တံ ဥပါဒါနံ ဒုဝိဓဿ ဘဝဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယော ကမ္မဘဝေါ နာမကာယရူပကာယသမ္ဘဝနလက္ခဏော၊ သော ကမ္မဘဝေါ ဇာတိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယာ ဥပပတ္တိဘူတာ ဇာတိ ခန္ဓပါတုဘာဝလက္ခဏာ၊ တံ သာ ဇာတိ ဇရာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယာ ဇိဏ္ဏဇရာ ဥပဓိက္ခန္ဓပရိပါကလက္ခဏာ၊ တံ သာ ဇိဏ္ဏဇရာ မရဏဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယမ္ပိ ယဿ သမ္မုတိမရဏံ ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒလက္ခဏံ၊ တမ္ပိ တဿ သမ္မုတိမရဏံ သောကဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပိယဿ မရဏံ စိန္တေန္တဿ ယေဘုယျေန သောကုပ္ပဇ္ဇနတော ယော သောကော ဉာတိအာဒိပိယေသု ဥဿုက္ကကာရကော၊ တံ သော သောကော ပရိဒေဝဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယော ပရိဒေဝေါ လာလပ္ပကာရကော၊ တံ သော ပရိဒေဝေါ ကာယိကဒုက္ခဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယံ ကာယိကံ ဒုက္ခံ ကာယသမ္ပီဠနလက္ခဏံ၊ တံ ကာယိကံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယံ ဒေါမနဿံ စိတ္တသမ္ပီဠနလက္ခဏံ၊ တံ ဒေါမနဿံ ဥပါယာသဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယော ဥပါယာသော ဩဒဟနကာရကော အဝဒဟနကာရကော၊ တံ သော ဥပါယာသော ဘဝဿ ဥပါယာသဿ နိဿယသန္တာနဘဝဿ ပဒဋ္ဌာနံ။

ဘဝဿာတိ ဝုတ္တဘဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣမာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဘဝင်္ဂါနိ ကိလေသော ဘဝဿ အင်္ဂံ ကာရဏံ ကမ္မဝဋ္ဋဝိပါကဝဋ္ဋာနိ ဘဝသင်္ခါတာနိ အင်္ဂါနိ အဝယဝါနိ။ ယဒါ ပစ္စုပ္ပန္နာဒိကာလေ သမဂ္ဂါနိ နိဗ္ဗတ္တာနိ ဘဝန္တိ၊ တဒါ သော ကိလေသဝဋ္ဋကမ္မဝဋ္ဋဝိပါကဝဋ္ဋသင်္ခါတော ဓမ္မသမူဟော ‘‘ဘဝဿာ’’တိ ဧတ္ထ ဘဝေါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တံ ဘဝသင်္ခါတံ ကိလေသဝဋ္ဋကမ္မဝဋ္ဋဝိပါကဝဋ္ဋတ္တယံ သံသာရဿ ပဒဋ္ဌာနံ ပုရိမံ ပုရိမံ ဇာတိနိပ္ဖန္နကိလေသာဒိဝဋ္ဋေန သံသာရဿ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နုပ္ပဇ္ဇနတော၊ ယော အရိယမဂ္ဂေါ နိယျာနိကလက္ခဏော၊ တံ သော အရိယမဂ္ဂေါ နိရောဓဿ နိဗ္ဗာနဿ ပဒဋ္ဌာနံ သမ္ပာပကဟေတုဘာဝတော။

ဗဟုဿုတော သဗ္ဗသိဿာဒီနံ ပတိဋ္ဌာနတ္တာ တိတ္ထံ ဝိယာတိ တိတ္ထံ၊ ဇာနာတီတိ ဉူ၊ တိတ္ထံ ဉူတိ တိတ္ထညူ၊ တိတ္ထညုနော ဘာဝေါ တိတ္ထညုတာ၊ သမ္မာပယိရုပါသနာ၊ သာ ပီတညုတာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဗဟုဿုတဿ ဟိ သမ္မာပယိရုပါသနာယ ¶ ဓမ္မူပသဉှိတံ ပါမောဇ္ဇံ ဇာယတိ၊ ပါမောဇ္ဇေန စ ကမ္မဋ္ဌာနဗြူဟနာ ဇာယတီတိ သပ္ပာယဓမ္မဿဝနေန ပီတိံ ဇာနာတီတိ ပီတညူ၊ ပီတညုနော ဘာဝေါ ပီတညုတာ၊ ကမ္မဋ္ဌာနဿ ဗြူဟနာ၊ သာ ပတ္တညုတာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ ကမ္မဋ္ဌာနဗြူဟနာယ ဟိ ဘာဝနာပတ္တဇာနနတာ ဇာယတီတိ ပတ္တညုတာ။ ဘာဝနာပတ္တဇာနနတာ အတ္တညုတာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဘာဝနာပတ္တဇာနနတာယ ဟိ ပဉ္စဟိ ပဓာနိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ အတ္တနော ဇာနနတာ ဇာယတီတိ အတ္တညုတာ ပုဗ္ဗေကတပုညတာယ ပဒဋ္ဌာနံ။

ပဓာနိယင်္ဂေသု သမန္နာဂတတ္တဇာနနတာယ ဟိ ပုဗ္ဗေ ပုညကရဏံ ဇာတံ၊ ပုဗ္ဗေကတပုညတာ ပတိရူပဒေသဝါသဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပုဗ္ဗေ ဟိ ကတေန ပုညေန ပတိရူပဒေသဝါသော လဒ္ဓါ၊ ပတိရူပဒေသဝါသော သပ္ပုရိသူပနိဿယဿ ¶ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပတိရူပဒေသဝါသေန ဟိ သပ္ပုရိသူပနိဿယော လဒ္ဓါ၊ သပ္ပုရိသူပနိဿယော အတ္တသမ္မာပဏိဓာနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ သပ္ပုရိသူပနိဿယေန ဟိ အတ္တသမ္မာပဏိဓာနံ ဇာတံ၊ အတ္တသမ္မာပဏိဓာနံ သီလာနံ ပဒဋ္ဌာနံ။ အတ္တသမ္မာပဏိဓာနေန ဟိ သီလာနိ သမ္ပတိဋ္ဌိတာနိ၊ သီလာနိ အဝိပ္ပဋိသာရဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အတ္တနိ ဟိ သမ္ပတိဋ္ဌိတံ သီလံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ဝိပ္ပဋိသာရော နတ္ထေဝါတိ၊ အဝိပ္ပဋိသာရေန ပါမောဇ္ဇံ ဇာယတိ၊ တသ္မာ အဝိပ္ပဋိသာရော ပါမောဇ္ဇဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပါမောဇ္ဇေန ပီတိ ဇာယတိ၊ တသ္မာ ပါမောဇ္ဇံ ပီတိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပီတိယာ ပဿဒ္ဓိ ဇာယတိ၊ တသ္မာ ပီတိ ပဿဒ္ဓိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပဿဒ္ဓိယာ သုခံ ဇာယတိ၊ တသ္မာ ပဿဒ္ဓိ သုခဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ သုခေန သမာဓိ ဇာယတိ၊ တသ္မာ သုခံ သမာဓိဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ သမာဓိနာ ယထာဘူတဉာဏဒဿနံ ဇာယတိ၊ တသ္မာ သမာဓိ ယထာဘူတဉာဏဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယထာဘူတဉာဏဒဿနေန နိဗ္ဗိဒါဉာဏံ ဇာယတိ၊ တသ္မာ ယထာဘူတဉာဏဒဿနံ နိဗ္ဗိဒါယ ပဒဋ္ဌာနံ။ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂေါ ဇာယတိ၊ တသ္မာ နိဗ္ဗိဒါ ဝိရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝိရာဂေန ဝိမုတ္တိ ဇာယတိ၊ တသ္မာ ဝိရာဂေါ ဝိမုတ္တိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ ဇာယတိ၊ တသ္မာ ဝိမုတ္တိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဧဝံ ယထာဝုတ္တနယေန ယော ကောစိ ဓမ္မော ဥပနိဿယော ဟောတိ၊ ယော ကောစိ ဓမ္မော ပစ္စယော ဟောတိ၊ သဗ္ဗော သော ဓမ္မော အတ္တနော ပစ္စယုပ္ပန္နဿ ဓမ္မဿ ပဒဋ္ဌာနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘ဥပနိဿယဓမ္မဿ၊ ပစ္စယဓမ္မဿ ဝါ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မဿ ပဒဋ္ဌာနဘာဝေါ ကေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေနာတိ ယဿ ကဿစိ ဥပနိဿယဓမ္မဿ၊ ပစ္စယဓမ္မဿ စ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မဿ ပဒဋ္ဌာနဘာဝေန ¶ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော ‘‘ဓမ္မံ ဒေသေတိ ဇိနော’’တိအာဒိကံ ယံ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ဝစနေန တေသံ ဥပနိဿယဓမ္မပစ္စယဓမ္မာနံ ပဒဋ္ဌာနဘာဝေါ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ။ ‘‘ယထာဝုတ္တော ပဒဋ္ဌာနော ဟာရော ပရိပုဏ္ဏော ကိံ၊ ဥဒါဟု အညော နိဒ္ဓါရေတွာ ယောဇေတဗ္ဗော အတ္ထိ ကိ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ပဒဋ္ဌာနော ဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပါဠိယံ အဝိဘတ္တမ္ပိ ယထာလာဘဝသေန ပဒဋ္ဌာနော ဟာရော နီဟရိတွာ ယုတ္တော ယုဇ္ဇိတဗ္ဗော၊ ဝိဘဇိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဣတိ ပဒဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန အဋ္ဌကထာဋီကာနုသာရေန ဂမ္ဘီရတ္ထော ဝိတ္ထာရတော ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၅။ လက္ခဏဟာရဝိဘင်္ဂဝိဘာဝနာ

၂၃။ ယေန ¶ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ပဒဋ္ဌာနဝိဘင်္ဂေန အဝိဇ္ဇာဒီနံ ပဒဋ္ဌာနာနိ ဝိဘတ္တာနိ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ပဒဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော လက္ခဏဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော လက္ခဏော ဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထ-သဒ္ဒဿ အတ္ထော ဝုတ္တောဝ။ ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော လက္ခဏော ဟာရော လက္ခဏဟာရဝိဘင်္ဂေါတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ဝုတ္တမှိ ဧကဓမ္မေ’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘ယေ ဓမ္မာ’’တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော လက္ခဏော ဟာရော လက္ခဏဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ဝိညေယျောတိ။ တေန ဝုတ္တံ –‘‘တတ္ထ ကတမော လက္ခဏော ဟာရောတိအာဒိ လက္ခဏဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၃)။ အယံ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနော ဝိတ္ထာရဘူတော လက္ခဏော ဟာရော ပိဋကတ္တယေ ဒေသိတေသု ဓမ္မေသု ကိံ နာမ လက္ခိတဗ္ဗံ ဓမ္မံ လက္ခီယတီတိ ပုစ္ဆိတွာ ပုစ္ဆိတေ လက္ခဏဟာရဝိစယေ ဓမ္မေ သင်္ခေပေန ဒဿေတုံ ‘‘ယေ ဓမ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယေ ဓမ္မာတိ ယေ သမူဟာ ဓမ္မာ။ ဧကလက္ခဏာတိ သမာနလက္ခဏာ။ တေသံ ဓမ္မာနန္တိ သမာနလက္ခဏာနံ တေသံ သမူဟဓမ္မာနံ၊ နိဒ္ဓါရဏေ စေတံ။ ဧကသ္မိံ ဓမ္မေတိ သမာနလက္ခဏေ ¶ ဧကသ္မိံ ဓမ္မေ၊ ပါဠိယံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တေ သတိ ဝုတ္တဓမ္မတော အဝသိဋ္ဌသမာနလက္ခဏာ ဓမ္မာ သမာနလက္ခဏေန ဝုတ္တာ ဘဝန္တီတိ အတ္ထော။

လက္ခဏဟာရဝိသယေ ဓမ္မေ ဝိတ္ထာရတော ဣမသ္မိံ ဓမ္မေ ဝုတ္တေ ဣမေ သမာနလက္ခဏာ ဓမ္မာပိ ဝုတ္တာ ဘဝန္တီတိ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ကိံ ဘဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော – ယထာ ယေန ပကာရေန ဝုတ္တာ ဘဝန္တိ၊ သော ပကာရော ကိံ ဘဝေတိ ပုစ္ဆတိ။ ယထာ ယေန ပကာရေန ဝုတ္တာ ဘဝန္တိ၊ သော ပကာရော သမာနလက္ခဏာတိ ဘာဝေါ ဘဝေတိ အတ္ထော။ ကိန္တိ ဘဂဝါ အာဟ? ‘‘စက္ခုံ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိံ ဘဂဝါ အာဟ။ ‘‘စက္ခုံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဝဋ္ဌိတ’’န္တိအာဒိမှိ ဝုတ္တေ ‘‘သောတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဝဋ္ဌိတ’’န္တိအာဒိဝစနမ္ပိ ဝုတ္တမေဝ ဘဝတိ။

‘‘အနဝဋ္ဌိတာဒိလက္ခဏေန သမာနလက္ခဏတ္တာ ဝါ အဇ္ဈတ္တိကာယတနဘာဝေန သမာနလက္ခဏတ္တာ ဝါတိ အာယတနဝသေနေဝ ဧကလက္ခဏံ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ခန္ဓဝသေနပိ ဧကလက္ခဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ စာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အတီတေ၊ ရာဓ၊ ရူပေ အနပေက္ခော ဟောတိ၊ အနာဂတံ ရူပံ မာ အဘိနန္ဒိ ¶ ၊ ပစ္စုပ္ပန္နဿ ရူပဿ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ စာဂါယ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ ပဋိပဇ္ဇာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အတီတာယ၊ ရာဓ၊ ဝေဒနာယ အနပေက္ခော ဟောတိ၊ အနာဂတံ ဝေဒနံ မာ အဘိနန္ဒိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နာယ ဝေဒနာယ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ စာဂါယ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ ပဋိပဇ္ဇာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ ဘဝေ။

‘‘အနပေက္ခနီယလက္ခဏေန သမာနလက္ခဏတ္တာ ဝါ ခန္ဓလက္ခဏေန သမာနလက္ခဏတ္တာ ဝါတိ ခန္ဓာယတနဝသေနေဝ ဧကလက္ခဏဓမ္မာ ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ သတိပဋ္ဌာနဝသေနာပိ ဝတ္တဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယထာ ယေန ဧကလက္ခဏတ္တေန စ ဘဂဝါ အာဟ၊ တထာ စ တေန ဧကလက္ခဏတ္တေန စ အဝုတ္တာပိ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဝန္တီတိ အတ္ထော။ ယေ ဝိပဿကာ ပုဂ္ဂလာ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု နိစ္စံ သုသမာရဒ္ဓါ နိစ္စံ ကာယဂတာသတိံ ဘာဝေန္တိ၊ တေ ဝိပဿကာ အကိစ္စံ သုဘသုခါဒိကံ၊ ကသိဝါဏိဇ္ဇာဒိကမ္မံ ဝါ န သေဝန္တိ၊ ကိစ္စေ အသုဘာသုခါဒိကေ၊ ကာယာဒိကေ ဝါ သာတစ္စကာရိနော ဟောန္တီတိ ဘဂဝါ အာဟာတိ ယောဇနာ။

ဣတိသဒ္ဒဿ စေတ္ထ ဧကဿ လောပေါ။ ဣတိ ဧဝံ ‘‘ယေသဉ္စာ’’တိအာဒိဂါထာယ ကေသာဒိကေ ကာယေ ဂတာယ ပဝတ္တာယ သတိယာ ဘဂဝတာ သရူပေန ¶ ဝုတ္တာယ ဝိဇ္ဇမာနာယ တဒဝသေသာ ဝေဒနာဂတာ သတိ စ စိတ္တဂတာ သတိ စ ဓမ္မဂတာ သတိ စ သတိပဋ္ဌာနဘာဝေန ဧကလက္ခဏတ္တေန ဝုတ္တာ ဘဝန္တီတိ သင်္ခေပတော နိစ္စံ သုသမာရဒ္ဓါ နိစ္စံ ဝေဒနာဂတာ သတိ စ…ပေ… နိစ္စံ စိတ္တဂတာ သတိ စ…ပေ… နိစ္စံ ဓမ္မဂတာ သတီတိ ဝတ္တဗ္ဗာတိ။

‘‘သတိပဋ္ဌာနဝသေနေဝ ဧကလက္ခဏာ ဓမ္မာ ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တထာ ယံ ကိဉ္စီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယံ ကိဉ္စိ ရူပါယတနံ စက္ခုဝိညာဏေန ဒိဋ္ဌံ၊ ယံ ကိဉ္စိ သဒ္ဒါယတနံ သောတဝိညာဏေန သုတံ၊ ယံ ကိဉ္စိ ဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနံ ဃာနဝိညာဏာဒိတ္တယေန ဝိညာဏေန မုတံ၊ ဣတိ ဧဝံ ဒိဋ္ဌာဒိတ္တယေ ဘဂဝတာ သရူပေန ဝုတ္တေ သတိ တဒဝသေသံ ယံ ကိဉ္စိ ဝိညာတံ ဓမ္မာရမ္မဏပရိယာပန္နံ ရူပံ ဘဂဝတာ အာလမ္ဗိတဗ္ဗဘာဝေန ဧကလက္ခဏတ္တာ ဝုတ္တံ ဘဝတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ ရူပါယတနံ ဒိဋ္ဌံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ၊ တသ္မိံ ဝုတ္တေ သတိ တဒဝသေသံ သုတာဒိကမ္ပိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ အာဒိအတ္ထော ဝိသုံ ဝိသုံ ယောဇေတဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဒိဋ္ဌံ ဝါ သုတံ ဝါ မုတံ ဝါ’’တိ။

‘‘ကာယဂတာယ သတိယာ ဝုတ္တာယ တဒဝသေသာ ဝေဒနာဂတာသတိအာဒယောယေဝ ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာပိ ဝုတ္တာ ဘဝန္တီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ စာဟ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယထာ ယေန နိယျာနိကလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏတ္တေန စ ဘဂဝါ အာဟ၊ တထာ တေန ဧကလက္ခဏတ္တေန စ ဘဂဝါ အာဟ၊ တထာ တေန ဧကလက္ခဏတ္တေန စ ဝုတ္တာ ဘဝန္တီတိ ¶ အတ္ထော။ ‘‘တသ္မာ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿေန အဘိဘူတတ္တာ ဣဟ မမ သာသနေ၊ ဘိက္ခု၊ တွံ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ ဟုတွာ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ တဒင်္ဂပ္ပဟာနေန ဝါ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနေန ဝါ ဝိနေယျ ဝိနယိတွာ ကာယေ ကေသာဒိရူပကာယေ ကာယာနုပဿီ ကေသာဒိရူပကာယာနုပဿီ ဟုတွာ ဝိဟရာဟီ’’တိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တေ သတိ ‘‘တသ္မာတိဟ၊ တွံ ဘိက္ခု၊ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရာဟိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ တသ္မာတိဟ၊ တွံ ဘိက္ခု၊ စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿီ ဝိဟရာဟိ…ပေ… ဒေါမနဿံ၊ တသ္မာတိဟ၊ တွံ ဘိက္ခု၊ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရာဟိ…ပေ… ဒေါမနဿ’’န္တိ ဝုတ္တံ ဘဝတီတိ သင်္ခေပတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝိတ္ထာရတ္ထော ပန အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၃) ဗဟုဓာ ဝုတ္တောတိ အမှေဟိ န ဝိတ္ထာရိတော။

‘‘ဧကသ္မိံ ¶ သတိပဋ္ဌာနေ ဝုတ္တေ ကသ္မာ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဝုတ္တာ ဘဝေယျု’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အာတာပီတိ ဝီရိယိန္ဒြိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘အာတာပီ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မေသု ပဝတ္တံ ဝီရိယိန္ဒြိယံ ဝုတ္တံ။ ‘‘သမ္ပဇာနော’’တိ ပဒေန ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မေသု ပဝတ္တံ ပညိန္ဒြိယံ ဝုတ္တံ။ ‘‘သတိမာ’’တိ ပဒေန ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မေသု ပဝတ္တံ သတိန္ဒြိယံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿ’’န္တိ ပဒေန ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မေသု ပဝတ္တံ သမာဓိန္ဒြိယံ ဝုတ္တံ၊ န ကာယေယေဝ ပဝတ္တံ။ ဧဝံ ပကာရေန ကာယေ ကာယာနုပဿိနော ယောဂါဝစရဿ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တီတိ စေ ဝဒေယျ၊ ဧဝံ သတိ စတုန္နံ ဝီရိယပညာသတိသမာဓီနံ ဣန္ဒြိယာနံ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ သာဓကဘာဝေန ဧကလက္ခဏတ္တာ သမာနလက္ခဏတ္တာ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တီတိ ယောဇနာ။ တေန ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ – ‘‘စတုသတိပဋ္ဌာနသာဓနေ ဣမေသံ ဣန္ဒြိယာနံ သဘာဝဘေဒါဘာဝတော သမာနလက္ခဏတ္တာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၃)။

၂၄။ ‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေပိ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာယေဝ ဝတ္တဗ္ဗာ ဘဝေယျုံ၊ ကထံ သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု ယေန ယောဂါဝစရေန ဘာဝိယမာနေသု တဿ ယောဂါဝစရဿ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ သေသေသုပိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ စတုန္နံ သစ္စာနံ ဗုဇ္ဈနံ ဗောဓံ၊ အရိယမဂ္ဂဉာဏံ၊ ဗောဓံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဗောဓင်္ဂမာ။ ဗောဓဿ အရိယမဂ္ဂဉာဏဿ ပက္ခေ ဘဝါတိ ဗောဓိပက္ခိယာ။

‘‘ကုသလာယေဝ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏဘာဝေန နီဟရိတာ ကိံ၊ ဥဒါဟု အကုသလာပိ ဓမ္မာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဧဝံ အကုသလာပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကုသလာ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏတ္တေန နိဒ္ဓါရိတာ ¶ ယထာ၊ ဧဝံ အကုသလာပိ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏတ္တေန နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗာယေဝါတိ အတ္ထော။ ‘‘ကထံ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ပဟာနေကဋ္ဌဘာဝေန နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧကလက္ခဏတ္တာ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ဧကလက္ခဏတ္တာတိ ပဟာနေကဋ္ဌဘာဝေန သမာနလက္ခဏတ္တာ။ ‘‘ကတမံ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ¶ စတူသု…ပေ… ပရိညံ ဂစ္ဆန္တီတိ ကာယာဂတာသတိပဋ္ဌာနေ ယောဂါဝစရေန ဘာဝိယမာနေ သတိ တေန ယောဂါဝစရေန အသုဘေ ကေသာဒိကေ ရူပကာယေ ‘‘သုဘ’’န္တိ ဝိပလ္လာသော ပဟီယတိ၊ အဿ ယောဂါဝစရဿ ကဗဠီကာရာဟာရော ပရိညံ ဂစ္ဆတိ၊ ‘‘အာဟာရသမုဒယာ ရူပသမုဒယော’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၅၆) ဝုတ္တတ္တာ ရူပကာယေ ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟန္တဿ တဿ သမုဒယေ ကဗဠီကာရာဟာရေပိ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟီယတီတိ အတ္ထော။ ဝေဒနာဂတာသတိပဋ္ဌာနေ ဘာဝိယမာနေ သတိ ဒုက္ခေ ‘‘သုခ’’န္တိ ဝိပလ္လာသော ပဟီယတိ၊ အဿ ယောဂါဝစရဿ ဖဿာဟာရော ပရိညံ ဂစ္ဆတိ၊ ‘‘ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၊ ၃၉၊ မဟာဝ။ ၁၊ ဥဒါ။ ၁၊ ဝိဘ။ ၂၂၅) ဝုတ္တတ္တာ ဝေဒနာယ ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟန္တဿ တဿ ပစ္စယေ ဖဿာဟာရေ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟီယတိ။ စိတ္တဂတာသတိပဋ္ဌာနေ ဘာဝိယမာနေ အနိစ္စေ ‘‘နိစ္စ’’န္တိ ဝိပလ္လာသော ပဟီယတိ၊ အဿ ယောဂါဝစရဿ ဝိညာဏာဟာရော ပရိညံ ဂစ္ဆတိ။ ဓမ္မဂတာသတိပဋ္ဌာနေ ဘာဝိယမာနေ အနတ္တနိ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဝိပလ္လာသော ပဟီယတိ၊ အဿ ယောဂါဝစရဿ မနောသဉ္စေတနာဟာရော ပရိညံ ဂစ္ဆတီတိ ဝိသုံ ဝိသုံ ယောဇေတွာ ဧကေကသ္မိံ ပဟာတဗ္ဗေ ဝုတ္တေ တဒဝသေသာ ပဟာတဗ္ဗာ ဝုတ္တာ ဘဝန္တိ ပဟာတဗ္ဗဘာဝေန ဧကလက္ခဏတ္တာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘အာဟာရာ စဿ ပရိညံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဝစနေ အာဟာရေသု ပဝတ္တာ ကာမရာဂဒေါသမောဟာ ဗျန္တီကတာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော ဂဟိတော။ ကဗဠီကာရာဟာရဉှိ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တေ ကာမရာဂေ ဝိဇ္ဇမာနေ ကဗဠီကာရာဟာရဿ ဝိဇာနနာ နတ္ထေဝ၊ တသ္မိံ ကာမရာဂေ ပန ပဟီနေ ပရိဇာနနာ ဘဝတီတိ။ သေသာဟာရဇာနနမ္ပိ ဧသေဝ နယော။ ယဿ ယောဂါဝစရဿ သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝိတာ၊ ဝိပလ္လာသာ ပဟီနာ၊ အာဟာရပရိဇာနနာ ဥပ္ပန္နာ၊ သော ယောဂါဝစရော ဥပါဒါနေဟိ အနုပါဒါနော ဘဝတိ။ သုဘသညိတေ ဟိ ကာယေ ကာမုပါဒါနံ ဝိသေသေန ဘဝတီတိ သုဘသညိတော ကာယော ကာမုပါဒါနဿ ဝတ္ထု၊ ကာယဂတာယ သတိယာ အနုသရိတဗ္ဗော အသုဘသညိတော ကေသာဒိ ကာမုပါဒါနဿ ဝတ္ထု န ဟောတွေဝ။ သုခဝေဒနာယ အဿာဒဝသေန ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ ဘဝတီတိ သုခသညိတာ ဝေဒနာ ဒိဋ္ဌုပါဒါနဿ ဝတ္ထု၊ ဝေဒနာဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗာ ဝေဒနာ ဒိဋ္ဌုပါဒါနဿ ဝတ္ထု န ဟောတွေဝ။ ‘‘စိတ္တံ နိစ္စ’’န္တိ ဒိဋ္ဌိဂဟဏဝသေန တဿ တဿ အတ္တနော သီလဝတဝသေန ပရိသုဒ္ဓီတိ ပရာမသနံ ဟောတီတိ စိတ္တံ သီလဗ္ဗတုပါဒါနဿ ¶ ဝတ္ထု၊ စိတ္တဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗံ စိတ္တံ သီလဗ္ဗတုပါဒါနဿ ¶ ဝတ္ထု န ဟောတွေဝ။ ဓမ္မေ နာမရူပပရိစ္ဆေဒေန ယထာဘူတံ အပဿန္တဿ ဓမ္မေသု အတ္တာဘိနိဝေသော ဟောတီတိ ဓမ္မာ အတ္တဝါဒုပါဒါနဿ ဝတ္ထု၊ ဓမ္မဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗာ ဓမ္မာ အတ္တဝါဒုပါဒါနဿ ဝတ္ထု န ဟောန္တိ ဧဝ။ တသ္မာ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု ဘာဝိယမာနေသု ဥပါဒါနေဟိ အနုပါဒါနော ဘဝတီတိ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘ယေန ယောဂါဝစရေန သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝိတာ၊ သော ယောဂါဝစရော ဥပါဒါနေဟိယေဝ အနုပါဒါနော ဘဝတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ယောဂါဒီဟိပိ ဝိသံယုတ္တော ဘဝတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယောဂေဟိ စ ဝိသံယုတ္တော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယောဂေဟိ စာတိ ကာမယောဂဘဝယောဂဒိဋ္ဌိယောဂအဝိဇ္ဇာယောဂေဟိ စ။ ဝိသံယုတ္တောတိ တဒင်္ဂပ္ပဟာနဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနသမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနဝသေန ဝိဂတော၊ ဝိမုတ္တော စ ဘဝတီတိ အတ္ထော။ သုဘသညိတော ဟိ ရူပကာယော ကာမရာဂဿ ဝတ္ထု ဟောတိ၊ ကာယဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗော ကာယော ကာမရာဂဿ ဝတ္ထု န ဟောတွေဝ။ ‘‘သုခေါ’’တိ ဝါ ‘‘သုခဟေတူ’’တိ ဝါ ဂဟဏီယော ဘဝေါ ဘဝရာဂဿ ဝတ္ထု ဟောတိ၊ ဝေဒနာဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗော ဘဝေါ ဘဝရာဂဿ ဝတ္ထု န ဟောတိ။ ‘‘အတ္တာ’’တိ အဘိနိဝိသိတဗ္ဗံ စိတ္တံ ဒိဋ္ဌိယောဂဿ ဝတ္ထု ဟောတိ၊ စိတ္တဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗံ စိတ္တံ ဒိဋ္ဌိယောဂဿ ဝတ္ထု န ဟောတိ။ ဝိနိဗ္ဘောဂဿ ဒုက္ကရတ္တာ၊ ဓမ္မာနံ ဓမ္မမတ္တတာယ စ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈတ္တာ အဝိနိဗ္ဘုဇိတဗ္ဗာ၊ ဓမ္မမတ္တတာယ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗာ ဓမ္မာ အဝိဇ္ဇာယောဂဿ ဝတ္ထု ဟောန္တိ၊ ဓမ္မဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗာ ဓမ္မာ အဝိဇ္ဇာယောဂဿ ဝတ္ထု န ဟောန္တိ။ တသ္မာ စတုသတိပဋ္ဌာနာနုပဿကော ‘‘ယောဂေဟိ စ ဝိသံယုတ္တော’’တိ ဝုတ္တော။ အယံ နယော အာသဝေဟိ စ အနာသဝေါ ဘဝတိ၊ ဩဃေဟိ စ နိတ္ထိဏ္ဏော ဘဝတီတိ ဧတ္ထာပိ ယောဇေတဗ္ဗော။

ဂန္ထေဟိ စ ဝိပ္ပယုတ္တော ဘဝတီတိ ဧတ္ထ ပန သုဘသညိတော ရူပကာယော အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထဿ ဝတ္ထု၊ ကာယဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗော ရူပကာယော အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထဿ ဝတ္ထု န ဟောတိ။ ဒုက္ခဒုက္ခဝိပရိဏာမဒုက္ခသင်္ခါရဒုက္ခဘူတာ ဝေဒနာ ဗျာပါဒကာယဂန္ထဿ ဝတ္ထု ဟောန္တိ၊ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ ပဋိဃာနုသယော အနုသေတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၅)။ ဝေဒနာဂတာယ ¶ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗာ ဝေဒနာ ဗျာပါဒကာယဂန္ထဿ ဝတ္ထု န ဟောတိ။ ‘‘စိတ္တံ နိစ္စ’’န္တိ အဘိနိဝေသဝသေန သဿတဿ ‘‘အတ္တနော သီလေန သုဒ္ဓိ၊ ဝတေန သုဒ္ဓီ’’တိ ပရာမသနံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘နိစ္စ’’န္တိ ဂဟိတံ စိတ္တံ သီလဗ္ဗတပရာမာသကာယဂန္ထဿ ဝတ္ထု၊ စိတ္တဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗံ စိတ္တံ သီလဗ္ဗတပရာမာသဿ ဝတ္ထု န ဟောတိ။ ဓမ္မာနံ သပ္ပစ္စယနာမရူပသဘာဝဿ အဒဿနတော ဘဝဒိဋ္ဌိဝိဘဝဒိဋ္ဌိ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဣဒံ သစ္စ’’န္တိ အဘိနိဝိသိတဗ္ဗာ ဓမ္မာ ဣဒံသစ္စာဘိနိဝေသကာယဂန္ထဿ ဝတ္ထု၊ ဓမ္မဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗာ ¶ ဓမ္မာ ဣဒံသစ္စာဘိနိဝေသကာယဂန္ထဿ ဝတ္ထု န ဟောန္တိ၊ တသ္မာ စတုသတိပဋ္ဌာနာနုပဿကော ‘‘ဂန္ထေဟိ စ ဝိပ္ပယုတ္တော’’တိ ဝုတ္တော။

သုဘသညိတော စ ကာယော ရာဂသလ္လဿ ဝတ္ထု၊ ကာယဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗော ကာယော ရာဂသလ္လဿ ဝတ္ထု န ဟောတိ။ သုခသညိတာယ ဝေဒနာယ ဒေါသော ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝေဒနာ ဒေါသသလ္လဿ ဝတ္ထု၊ ဝေဒနာဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗာ ဝေဒနာ ဒေါသသလ္လဿ ဝတ္ထု န ဟောတိ။ ‘‘စိတ္တံ အတ္တာ’’တိ ဂဟေတွာ ‘‘အတ္တာ သေယျော’’တိအာဒိဝသေန ပဝတ္တဿ မာနသလ္လဿ စိတ္တံ ဝတ္ထု၊ စိတ္တဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗံ စိတ္တံ မာနသလ္လဿ ဝတ္ထု န ဟောတိ။ ဓမ္မာနံ သပ္ပစ္စယနာမရူပသဘာဝဿ အဇာနနတော ဓမ္မာ မောဟသလ္လဿ ဝတ္ထု၊ ဓမ္မဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗာ ဓမ္မာ မောဟသလ္လဿ ဝတ္ထု န ဟောန္တိ၊ တသ္မာ စတုသတိပဋ္ဌာနာနုပဿကော ‘‘သလ္လေဟိ စ ဝိသလ္လော ဘဝတီ’’တိ ဝုတ္တော။

‘‘အာဟာရာ စဿ ပရိညံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ အာစရိယေန ဝုတ္တံ၊ ‘‘ကိံ ပန အာဟာရာဝ အဿ ယောဂါဝစရဿ ပရိညံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဥဒါဟု အညေပီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော စ အဿ ယောဂါဝစရဿ ပရိညံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော စဿ ပရိညံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ယောဂါဝစရေန စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝိတာ၊ တဿ ယောဂါဝစရဿ ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မာဝ ပရိညံ ဂစ္ဆေယျုံ၊ န ဝိညာဏဋ္ဌိတိယောတိ စေ ဝဒေယျ ကာယာနုပဿနာဒီဟိ စ ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မေသု ပရိညာတေသု သညာယပိ ပရိညာတဗ္ဗဘာဝတော။ သာ ဟိ ဝေဒနာစိတ္တသင်္ခါတေန ဓမ္မေသု ပရိညာတေသု အဝိနာဘာဝတော ပရိညာတာဝါတိ။

ယေန ¶ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝိတာ၊ သော ယောဂါဝစရော ဥပါဒါနေဟိ အနုပါဒါနော စ၊ ယောဂေဟိ ဝိသံယုတ္တော စ၊ ခန္ဓေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တော စ၊ အာသဝေဟိ အနာသဝေါ စ၊ ဩဃေဟိ နိတ္ထိဏ္ဏော စ၊ သလ္လေဟိ ဝိသလ္လော စ ဘဝတီတိ ဝုတ္တော၊ ‘‘ကိံ ပန တထာဝိဓောဝ ဟောတိ၊ ဥဒါဟု အညထာပီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ အဂတိမ္ပိ န ဂစ္ဆတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘အဂတိဂမနေဟိ စ န အဂတိံ ဂစ္ဆတီ’’တိ အာဟ။ သုဘာဒိသညိတေ ရူပကာယေ အပေက္ခမာနော ပုဂ္ဂလော ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတီတိ သုဘာဒိသညိတော ရူပကာယော ဝိသေသတော ဆန္ဒာဂတိယာ ဝတ္ထု ဟောတိ၊ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနေန ပန အနုပဿိတဗ္ဗော အဿာသပဿာသာဒိကော ကာယော ဆန္ဒာဂတိယာ ဝတ္ထု န ဟောတိ၊ တသ္မာ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနံ ဘာဝေန္တော ပုဂ္ဂလော ဆန္ဒာဂတိံ န ဂစ္ဆတိ။ သုခဝေဒနဿာဒဝသေန ဝေဒယမာနော တဒဘာဝေန ဗျာပါဒံ အာဂစ္ဆတီတိ သုခဝေဒနာ ဒေါသာဂတိယာ ဝတ္ထု ဟောတိ၊ ဝေဒနာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနေန ပန အနုပဿိတဗ္ဗာ ဝေဒနာ ဒေါသာဂတိယာ ဝတ္ထု န ဟောတိ ¶ ၊ တသ္မာ ဝေဒနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနံ ဘာဝေန္တော ပုဂ္ဂလော ဒေါသာဂတိံ န ဂစ္ဆတိ။ သန္တတိဃနဝသေန ‘‘နိစ္စံ၊ ဓုဝ’’န္တိ ဂဟိတံ စိတ္တံ မောဟဿ ဝတ္ထု ဟောတိ၊ စိတ္တာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနေန ပန အနုပဿိတဗ္ဗံ စိတ္တံ မောဟဿ ဝတ္ထု န ဟောတိ၊ တသ္မာ စိတ္တာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနံ ဘာဝေန္တော ပုဂ္ဂလော ဒေါသာဂတိံ န ဂစ္ဆတိ။ ဝိဘဇိတွာ ဓမ္မသဘာဝံ အဇာနန္တဿ ဘယံ ဇာယတီတိ ဝိဘဇိတွာ အဇာနိယသဘာဝါ ဓမ္မာ ဘယဿ ဝတ္ထု ဟောန္တိ၊ ဓမ္မာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနေန ပန အနုပဿိတဗ္ဗာ ဝိဘဇိတွာ ဇာနိတဗ္ဗာ ဓမ္မာ ရာဂဿ ဝတ္ထု န ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဓမ္မာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနံ ဘာဝေန္တော ပုဂ္ဂလော ဘယာဂတိံ န ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ ပဟာတဗ္ဗဘာဝေန ဧကလက္ခဏေ အကုသလေပိ ဓမ္မေ နီဟရိတွာ ဣဒါနိ နိဂမေတုံ ‘‘ဧဝံ အကုသလာပိ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏတ္တာ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ပုန ဝုတ္တံ။

ဘာဝေတဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု ဧကဒေသေသု ဝုတ္တေ တဒဝသေသာပိ ဘာဝေတဗ္ဗာ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏတ္တာ နီဟရိတွာ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ ပဟာတဗ္ဗေသုပိ ဓမ္မေသု ဧကဒေသေ ဝုတ္တေ တဒဝသေသာပိ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ ဧကလက္ခဏတ္တာ နီဟရိတွာ ဝတ္တဗ္ဗာတိ အာစရိယေန ဝုတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘အညထာပိ ယဒိ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယုံ၊ တေပိ ဝဒထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော အညေနပိ ပရိယာယေန လက္ခဏဟာရဿ ဥဒါဟရဏာနိ ဒဿေတုံ ‘‘ယတ္ထ ဝါ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ ¶ ။ တတ္ထ ယတ္ထ ယဿံ ရူပေကဒေသဒေသနာယံ ရူပိန္ဒြိယံ ရုပ္ပနလက္ခဏံ စက္ခုန္ဒြိယာဒိဇီဝိတိန္ဒြိယပရိယောသာနံ အဋ္ဌဝိဓံ ဣန္ဒြိယံ ရူပေကဒေသံ ဘဂဝတာ ဒေသိတံ။ တတ္ထေဝ တဿံ ရူပေကဒေသဒေသနာယံ ရူပဓာတု ရုပ္ပနလက္ခဏာ စက္ခုဓာတာဒိဖောဋ္ဌဗ္ဗဓာတုပရိယောသာနာ ဒသဝိဓာ ရူပဓာတု ရုပ္ပနလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏတ္တာ ဒေသိတာ။ သဗ္ဗော ရူပက္ခန္ဓော စ ဒေသိတော။ ရူပါယတနံ ရုပ္ပနလက္ခဏံ စက္ခာယတနာဒိဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနပရိယောသာနံ ဒသဝိဓံ အာယတနံ ရုပ္ပနလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏတ္တာ ဘဂဝတာ ဒေသိတံ။

ယတ္ထ ဝါ ပန ယဿံ ဝေဒနေကဒေသဒေသနာယံ သုခါ ဝေဒနာ ဘဂဝတာ ဒေသိတာ၊ တတ္ထ တဿံ ဝေဒနေကဒေသဒေသနာယံ သုခိန္ဒြိယဉ္စ ဒေသိတံ၊ သောမနဿိန္ဒြိယဉ္စ ဒေသိတံ၊ ဒုက္ခသမုဒယော အရိယသစ္စဉ္စ ဒေသိတံ သုခဝေဒနာဘာဝေန ဧကလက္ခဏတ္တာ။ ယတ္ထ ဝါ ပန ယဿံ ဝေဒနေကဒေသဒေသနာယံ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ဘဂဝတာ ဒေသိတာ၊ တတ္ထ တဿံ ဝေဒနေကဒေသဒေသနာယံ ဒုက္ခိန္ဒြိယဉ္စ ဒေသိတံ ဒေါမနဿိန္ဒြိယဉ္စ ဒေသိတံ၊ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စဉ္စ ဒေသိတံ ဒုက္ခဝေဒနာဘာဝေန ဧကလက္ခဏတ္တာ။ ယတ္ထ ဝါ ပန ယဿံ ဝေဒနေကဒေသဒေသနာယံ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ ဘဂဝတာ ဒေသိတာ၊ တတ္ထ တဿံ ဝေဒနေကဒေသဒေသနာယံ ဥပေက္ခိန္ဒြိယဉ္စ ဒေသိတံ၊ သဗ္ဗော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ စ ဒေသိတောတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

ယဿံ ¶ ဒေသနာယံ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ ဒေသိတာ၊ တဿံ ဒေသနာယံ ဥပေက္ခိန္ဒြိယံ ဒေသိတံ ဟောတု သမာနလက္ခဏတ္တာ၊ ‘‘ကေန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဒေသိတော ဘဝေယျာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘ကေန ကာရဏေနာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘အဒုက္ခမသုခါယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဒုက္ခမသုခါယ ဝေဒနာယ ဟိ ယသ္မာ အဝိဇ္ဇာ အနုသေတိ၊ တသ္မာ အဝိဇ္ဇာ ဒေသိတာ ဟောတိ။ အဝိဇ္ဇာယ စ ဒေသိတာယ အဝိဇ္ဇာမူလကော သဗ္ဗောပိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ…ပေ… ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတီ’’တိ ဒေသိတောဝ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ…ပေ… သမုဒယော ဟောတီ’’တိ အနုလောမဝသေန ပဝတ္တော ယော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဒေသိတောတိ အာစရိယေန ဝုတ္တော၊ ‘‘ယဒိ တထာ ပဝတ္တော သော စ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဒေသိတော၊ ဧဝံ သတိ သဗ္ဗော စ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဒေသိတော’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗောတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ ‘‘သော စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယော စ အနုလောမဝသေန ပဝတ္တော၊ သော စ သရာဂသဒေါသသမောဟသံကိလေသပက္ခေန ဟာတဗ္ဗော။ ယော စ ¶ ပဋိလောမဝသေန ‘‘အဝိဇ္ဇာယ တွေဝ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော’’တိအာဒိကော ပဝတ္တော၊ သော စ ဝီတရာဂဝီတဒေါသဝီတမောဟအရိယဓမ္မေဟိ ဟာတဗ္ဗော။ ယော စ အနုလောမပဋိလောမဝသေန ပဝတ္တော၊ သော စ တဒုဘယေဟိ ဟာတဗ္ဗော။ တသ္မာ ‘‘သဗ္ဗော စ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဒေသိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗောဝါတိ အဓိပ္ပာယော ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘ယေ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏာ၊ တေသံ ဓမ္မာနံ ဧကသ္မိံ ဓမ္မေ ဝုတ္တေ အဝသိဋ္ဌာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဝန္တီတိအာဒိနာ (နေတ္တိ။ ၂၃) အာစရိယေန ယာ လက္ခဏဟာရယောဇနာ ဝုတ္တာ၊ သာဝ ကာတဗ္ဗာ၊ န အညထာ ကာတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဘာဝတော အညထာပိ လက္ခဏဟာရယောဇနာ ကာတဗ္ဗာယေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ ယေ ဓမ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယေ ပထဝီအာဒယော ရူပဓမ္မာ၊ ယေ ဖဿာဒယော အရူပဓမ္မာ သန္ဓာရဏာဒိကိစ္စတော သင်္ဃဋ္ဋနာဒိကိစ္စတော ဧကလက္ခဏာ၊ တေသံ ရူပါရူပဓမ္မာနံ ဧကသ္မိံ ဓမ္မေ ဝုတ္တေ အဝသိဋ္ဌာ ရူပါရူပဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဝန္တိ။ ယေ ပထဝီအာဒယော ရူပဓမ္မာ၊ ယေ ဖဿာဒယော အရူပဓမ္မာ ကက္ခဠာဒိလက္ခဏတော ဖုသနာဒိလက္ခဏတော ဧကလက္ခဏာ၊ တေသံ ရူပါရူပဓမ္မာနံ ဧကသ္မိံ ဓမ္မေ ဝုတ္တေ အဝသိဋ္ဌာ ရူပါရူပဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဝန္တိ။ ယေ ဓမ္မာ ရုပ္ပနသာမညတော နမနသာမညတော အနိစ္စာဒိသာမညတော ဝါ ခန္ဓာယတနာဒိသာမညတော ဝါ ဧကလက္ခဏာ၊ တေသံ သင်္ခတဓမ္မာနံ ဧကသ္မိံ သင်္ခတဓမ္မေ ဝုတ္တေ အဝသိဋ္ဌာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဝန္တိ။ ယေ သင်္ခတဓမ္မာ ဘင်္ဂုပ္ပာဒတော သင်္ခတော စုတူပပါတတော သမာနနိရောဓုပ္ပာဒသင်္ခတတော ဝါ စုတူပပါတတော ဧကလက္ခဏာ၊ တေသံ သင်္ခတဓမ္မာနံ ဧကသ္မိံ သင်္ခတဓမ္မေ ဝုတ္တေ အဝသိဋ္ဌာ သင်္ခတဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဝန္တီတိ အတ္ထယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

ကိစ္စတော စ လက္ခဏတော စာတိအာဒီသု စ-သဒ္ဒေန သဟစရဏသမာနဟေတုတာဒယော သင်္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ ¶ ။ သဟစရဏာဒီသု စ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ‘‘နာနတ္တကာယနာနတ္တသညိနော (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၁၊ ၃၅၇၊ ၃၅၉၊ အ။ နိ။ ၉။၂၄)၊ နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ’’တိအာဒီသု သဟစာရိတာယ သညာသဟဂတာ ဓမ္မာ နိဒ္ဓါရိတာတိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝ။

‘‘ဧကသ္မိံ ဓမ္မေ သရူပတော ဝုတ္တေ ဧကလက္ခဏာဒိတော အဝသိဋ္ဌဓမ္မာနမ္ပိ ဝုတ္တဘာဝေါ ကေန အမှေဟိ ဇာနိတဗ္ဗော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘တေနာ’’တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေန အဝသိဋ္ဌဓမ္မာနမ္ပိ ဝုတ္တဘာဝေန ‘‘ဝုတ္တမှိ ဧကဓမ္မေ’’တိအာဒိကံ ယံ ဝစနံ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော အာဟ၊ တေန ဝစနေန တုမှေဟိ အဝသိဋ္ဌာနမ္ပိ ဝုတ္တဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

‘‘ဧတ္တာဝတာ စ လက္ခဏဟာရော ပရိပုဏ္ဏော၊ အညော နိယုတ္တော နတ္ထီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော လက္ခဏော ဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယဿံ ပါဠိယံ ဧကသ္မိံ ဓမ္မေ ဝုတ္တေ အဝသိဋ္ဌဓမ္မာပိ ယေန လက္ခဏဟာရေန နိဒ္ဓါရိတာ၊ တဿံ ပါဠိယံ သော လက္ခဏော ဟာရော နိယုတ္တော နိဒ္ဓါရေတွာ ယောဇိတောတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ။

ဣတိ လက္ခဏဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန အဋ္ဌကထာဋီကာနုသာရေန ဂမ္ဘီရတ္ထော ဝိတ္ထာရတော ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၆။ စတုဗျူဟဟာရဝိဘင်္ဂဝိဘာဝနာ

၂၅။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန လက္ခဏဟာရဝိဘင်္ဂေန သုတ္တတ္ထေဟိ သမာနတ္ထာ ဝိဘတ္တာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော လက္ခဏဟာရဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော စတုဗျူဟဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော စတုဗျူဟော ဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဒေသနာဟာရာဒီသု။ ကတမောတိ ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စတုဗျူဟော ဟာရော စတုဗျူဟဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ဝိညေယျော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တတ္ထ ကတမော စတုဗျူဟော ဟာရောတိ စတုဗျူဟဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၅)။ ‘‘ဣမိနာ စတုဗျူဟဟာရေန ကတမဿ ¶ နေရုတ္တာဒယော ဂဝေသိတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဗျဉ္ဇနေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဗျဉ္ဇနေနာတိ စတုဗျူဟဟာရဿ သုတ္တဿ ဝိသေသတော ဗျဉ္ဇနဝိစယဘာဝတော ‘‘ဗျဉ္ဇနာ’’တိ ဝေါဟာရိတေန ဣမိနာ စတုဗျူဟဟာရေန သုတ္တဿ နေရုတ္တဉ္စ၊ သုတ္တဿ အဓိပ္ပာယော စ၊ သုတ္တဿ နိဒါနဉ္စ၊ သုတ္တဿ ပုဗ္ဗာပရသန္ဓိ စ သံဝဏ္ဏေန္တေဟိ ဂဝေသိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

‘‘စတုဗျူဟဟာရေန ¶ ဂဝေသိတဗ္ဗေသု နေရုတ္တာဒီသု ကတမံ သုတ္တဿ ဂဝေသိတဗ္ဗံ နေရုတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ နေရုတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော – တတ္ထ တေသု ဣမိနာ စတုဗျူဟဟာရေန ဂဝေသိတဗ္ဗေသု နေရုတ္တာဒီသု ကတမံ သုတ္တဿ နေရုတ္တံ နိဗ္ဗစနံ နာမာတိ စေ ပုစ္ဆေယျ? သုတ္တဿ ယာ နိရုတ္တိ နိဒ္ဓါရေတွာ ဝုတ္တာ သဘာဝပညတ္တိ ဂဝေသိတဗ္ဗာ၊ ဣဒံ သဘာဝနိရုတ္တိဘူတံ နိဗ္ဗစနံ နေရုတ္တံ နာမာတိ။ ‘‘ယာ နိရုတ္တိ နေရုတ္တံ နာမာတိ ဝုတ္တာ၊ ကာ ပန သာ နိရုတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပဒသံဟိတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဒေသု သံဟိတာ ယုတ္တာ ပဒသံဟိတာ။ ယထာ ယထာ သုတ္တတ္ထော ဝတ္တဗ္ဗော၊ တထာ တထာ ယာ သဘာဝနိရုတ္တိ ပဝတ္တာ၊ သာ ပဝတ္တာ သဘာဝနိရုတ္တိယေဝ နိရုတ္တိ နာမာတိ ယောဇနာ။ ‘‘ကာ ပန သာ သဘာဝနိရုတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ စ ‘‘ယံ ဓမ္မာနံ နာမသော ဉာဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယံ ယာယ ကာရဏဘူတာယ နာမပညတ္တိယာ ဓမ္မာနံ နေယျာနံ နာမသော ပထဝီနာမာဒိနာ ဝါ ဖဿနာမာဒိနာ ဝါ ခန္ဓနာမာဒိနာ ဝါ ဝိဝိဓေန နာမေန အတ္ထဓမ္မာဒီသု ကုသလဿ ပုဂ္ဂလဿ ဉာဏံ ပဝတ္တတိ၊ သာ ကာရဏဘူတာ နာမပညတ္တိ သဘာဝနိရုတ္တိ နာမာတိ အတ္ထော။ ယန္တိ စ လိင်္ဂဝိပလ္လာသော၊ ယာယာတိ အတ္ထော။ ‘‘လိင်္ဂပကတိဓမ္မာနံ နာမသော ပဝတ္တမာနံ ဉာဏံ ဝိဝရိတွာ ကထေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယဒါ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ယဒါ ဟိ ဘိက္ခူတိအာဒိနာ ‘ဓမ္မာနံ နာမသော ဉာဏ’န္တိ ပဒဿ အတ္ထံ ဝိဝရတီ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၅) ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော အဋ္ဌကထာယံ ဝိဘဇိတွာ ဝုတ္တောဝါတိ န ဝိစာရိတော။

၂၆။ နေရုတ္တံ အာစရိယေန ဝိဘတ္တံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ ‘‘ကတမော သုတ္တေ ဂဝေသိတဗ္ဗော ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော အဓိပ္ပာယော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော ပါကဋော။ အပိစ ‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတီ’’တိအာဒီသု ယေန ပုဂ္ဂလေန အတ္တနာ ရက္ခိတေန ဓမ္မေန ရက္ခိတဗ္ဗဘာဝေါ ဣစ္ဆိတော၊ သော ဓမ္မံ ရက္ခိဿတီတိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။ ယော ပုဂ္ဂလော ဒုဂ္ဂတိတော မုစ္စိတုကာမော၊ သော ဓမ္မံ ရက္ခိဿတီတိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။

စောရော ယထာ သန္ဓိမုခေ ဂဟိတောတိအာဒီသု ယော စောရော ဃာတနတော မုစ္စိတုကာမော၊ သော စောရကမ္မံ န ကရိဿတီတိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။ ယော ပုဂ္ဂလော အပါယာဒိဒုက္ခတော မုစ္စိတုကာမော၊ သော ပါပကမ္မံ န ကရိဿတီတိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။

သုခကာမာနီတိအာဒီသု ¶ ¶ ယေ ပုဂ္ဂလာ သုခံ ဣစ္ဆန္တိ၊ တေ ပရဟိံသနတော ဝိဝဇ္ဇိဿန္တီတိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။

မိဒ္ဓီ ယဒါ ဟောတိ မဟဂ္ဃသော စာတိအာဒီသု ယေ ပုဂ္ဂလာ ပုနပ္ပုနံ ပဝတ္တမာနဇာတိဇရာမရဏတော မုစ္စိတုကာမာ၊ တေ ဘောဇနေ မတ္တညုနော ဘဝိဿန္တိ၊ သန္တုဋ္ဌာ ဘဝိဿန္တိ၊ သုဒ္ဓါဇီဝါ ဘဝိဿန္တိ၊ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလသမ္ပန္နာ ဘဝိဿန္တိ၊ အတန္ဒိနော ဘဝိဿန္တိ၊ ဝိပဿကာ ဘဝိဿန္တိ၊ သဂါရဝါ သပ္ပတိဿာ ဘဝိဿန္တီတိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။

အပ္ပမာဒေါ အမတပဒန္တိအာဒီသု ယေ ပုဂ္ဂလာ မစ္စုနော ဘာယန္တိ၊ နိဗ္ဗာနမိစ္ဆန္တိ၊ တေ ပုဂ္ဂလာ ဒါနသီလဘာဝနာကမ္မေသု အပ္ပမတ္တာ ဘဝိဿန္တီတိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။

၂၇။ သုတ္တေ ဂဝေသိတဗ္ဗော အဓိပ္ပာယော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဝိညာတော၊ ‘‘ကတမံ သုတ္တဿ ဂဝေသိတဗ္ဗံ နိဒါန’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ နိဒါန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နိဒါနန္တိ ဖလံ နီဟရိတွာ ဒေတီတိ နိဒါနံ။ ကိံ တံ? ကာရဏံ။ ဓနိယောတိ ဓနဝဍ္ဎနကာရဏေ နိယုတ္တောတိ ဓနိယော။ ဂေါပါလကောတိ ဂါဝေါ ဣဿရဘာဝေန ပါလေတိ ရက္ခတီတိ ဂေါပါလကော။ ဥပဓီဟီတိ ပုတ္တဂေါဏာဒီဟိ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၃)။ နရဿာတိ ပုတ္တိမန္တဿ ဝါ ဂေါပါလကဿ ဝါ နရဿာတိ စ ပဒဋ္ဌာနဝသေန ဝါ ယေဘုယျဝသေန ဝါ ဂါထာယံ အာဂတဝသေန ဝါ ဝုတ္တံ၊ နာရိယာပိ ဥပဓီဟိ နန္ဒနာ အတ္ထေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ဣမိနာ ဝတ္ထုနာတိ ဥပဓိသင်္ခါတေန ဣမိနာဝ ပုတ္တဂဝါဒိနာ ဝတ္ထုနာ။ ဝသတိ ပဝတ္တတိ နန္ဒနာ ဧတ္ထ ပုတ္တဂေါဏာဒိကေတိ ဝတ္ထု။ နန္ဒနံ နီဟရိတွာ ဒေတိ ပုတ္တဂေါဏာဒိကန္တိ နိဒါနန္တိ အတ္ထံ ဂဟေတွာ ဓနိယော ‘‘ဥပဓီဟိ နရဿ နန္ဒနာ’’တိ အာဟ။ ဘဂဝါ ပန ‘‘ဝသတိ ပဝတ္တတိ သောစနာ ဧတ္ထ ပုတ္တဂေါဏာဒိကေဟိ ဝတ္ထု၊ သောစနံ နီဟရိတွာ ဒေတိ ပုတ္တဂေါဏာဒိကန္တိ နိဒါန’’န္တိ အတ္ထံ ဂဟေတွာ ‘‘ဥပဓီဟိ နရဿ သောစနာ’’တိ အာဟ။ ပရိဂ္ဂဟီယတေတိ ပရိဂ္ဂဟံ။ ကိံ တံ? ပုတ္တဂေါဏာဒိကံ၊ တံ ပရိဂ္ဂဟံ ‘‘ဥပဓီ’’တိ အာဟ၊ န ကိလေသူပဓိကာယခန္ဓူပဓိန္တိ။

ဥပဓီသူတိ ခန္ဓသင်္ခါတေသု ကာယေသု။ ကာယံ ‘‘ဥပဓီ’’တိ အာဟ၊ န ပုတ္တဂဝါဒိကံ၊ န ပရိဂ္ဂဟံ။

ဗာဟိရေသု ¶ ဝတ္ထူသူတိ မဏိကုဏ္ဍလပုတ္တဒါရာဒီသု ဝတ္ထူသု။

ကာမသုခန္တိ ¶ ကာမနီယေသု အဿာဒသုခဝသေန ပဝတ္တာ တဏှာ။ ဗာဟိရဝတ္ထုကာယ တဏှာယာတိ ကာမနီယေသု ဗာဟိရဝတ္ထူသု အဿာဒသုခဝသေန ပဝတ္တာယ တဏှာယ။

အဇ္ဈတ္တိကဝတ္ထုကာယာတိ ရူပကာယသင်္ခါတေ အဇ္ဈတ္တိကဝတ္ထုမှိ အဘိနန္ဒနဝသေန ပဝတ္တာယ။

ပုန အဇ္ဈတ္တိကဝတ္ထုကာယာတိ ပဉ္စက္ခန္ဓသင်္ခါတေ အဇ္ဈတ္တိကဝတ္ထုမှိ သိနေဟဝသေန ပဝတ္တာယ။

ဂဝေသိတဗ္ဗံ နိဒါနံ ဝိဘတ္တံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကတမော ဂဝေသိတဗ္ဗော ပုဗ္ဗာပရသန္ဓီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တတ္ထ ကတမော ပုဗ္ဗာပရသန္ဓီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နေရုတ္တာဓိပ္ပာယနိဒါနပုဗ္ဗာပရသန္ဓီသု။ ယထာတိ ယေန အန္ဓကာရာဒိနာ သဘာဝေန ‘‘ကာမန္ဓာ…ပေ… မာတရ’’န္တိ ယံ ကာမတဏှံ ဘဂဝါ အာဟ၊ အယံ ကာမတဏှာ တထာ တေန အန္ဓကာရာဒိနာ သဘာဝေန ‘‘ကာမန္ဓာ…ပေ… မာတရ’’န္တိ ဂါထာ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။

ဂါထာတ္ထော ပန – ကာမေတီတိ ကာမော၊ ကာမတဏှာ၊ ကာမေန အတ္ထဿ အဇာနနတာယ ဓမ္မဿ၊ အပဿနတာယ စ အန္ဓာတိ ကာမန္ဓာ။ ကာမတဏှာသင်္ခါတေန ဇာလေန အတ္ထဓမ္မာနံ အဇာနနာပဿနေန သဉ္ဆန္နာ ပလိဂုဏ္ဌိတာတိ ဇာလသဉ္ဆန္နာ။ တဏှာသင်္ခါတေန ဆဒနေန တေသံယေဝ အတ္ထဓမ္မာနံ အဇာနနာပဿနေန ဆာဒိတာ ပိဟိတာတိ တဏှာဆဒနဆာဒိတာ။ အတ္ထဓမ္မေသု ပမတ္တသင်္ခါတေန ပမာဒေန ဗန္ဓနေန ဗဒ္ဓါ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ ပုဂ္ဂလာ ဇရာမရဏံ အနွေန္တိ၊ ကုမိနာမုခေ ပဝတ္တာ မစ္ဆာ မရဏံ အနွေန္တိ ဣဝ စ၊ ခီရပကော ဝစ္ဆော မာတရံ အနွေတိ ဣဝ စ၊ တထာ ဇရာမရဏံ အနွေန္တီတိ ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘ကာမန္ဓာ…ပေ… မာတရ’န္တိ ယာယ ဒေသနာယ၊ ဂါထာယ ဝါ ကာမတဏှာ ဝုတ္တာ၊ သာ ဒေသနာ၊ ဂါထာ ဝါ ကတမေန ဒေသနာဘူတေန အပရေန ယုဇ္ဇတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တထာ ပုစ္ဆိတွာ ဣမာယ ဒေသနာယ၊ ဂါထာယ ဝါ ယုဇ္ဇတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘သာ ကတမေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သာတိ ‘‘ကာမန္ဓာ…ပေ… အနွေန္တီ’’တိ ဒေသနာ၊ ဂါထာ ဝါ။ ပုဗ္ဗာပရေနာတိ တတော ဒေသနာတော ပုဗ္ဗေန ဒေသနာဝစနေန၊ ဂါထာဝစနေန ဝါ အပရေန ဒေသနာဝစနေန၊ ဂါထာဝစနေန ဝါ။ ယုဇ္ဇတိ ယုဇ္ဇနံ ဧတိ သမေတီတိ ပုစ္ဆတိ။

ယထာတိ ¶ ယေန အန္ဓကရဏာဒိနာ။ ‘‘ရတ္တော…ပေ… နရ’’န္တိ ယံ ဂါထာဝစနံ ဘဂဝါ အာဟ၊ တေန ဂါထာဝစနေန တထာ အန္ဓကရဏာဒိနာ ယုဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။ ဂါထာတ္ထော ပန – ရတ္တော ရဉ္ဇန္တော ပုဂ္ဂလော အတ္ထံ အတ္တဟိတပယောဇနံ ပရဟိတပယောဇနံ န ဇာနာတိ။ ရတ္တော ရဉ္ဇန္တော ဓမ္မံ ယထာဝုတ္တဿ အတ္ထဿ ¶ ဟေတုံ ပညာစက္ခုနာ န ပဿတိ။ ရာဂေါ ယံ နရံ ယဒါ သဟတေ၊ တဒါ တဿ နရဿ အန္ဓံ အန္ဓကာရံ တမံ အညာဏံ ဟောတီတိ ဂဟေတဗ္ဗော။

ဣတီတိ ဧဝံ။ အန္ဓတာယ အန္ဓကရဏတာယ သဉ္ဆန္နတာယ သဉ္ဆန္နကရဏတာယ။ သာယေဝ တဏှာတိ ‘‘ကာမန္ဓာ…ပေ… မာတရ’’န္တိ ဂါထာဝစနေန ယာ ကာမတဏှာ ဝုတ္တာ၊ သာယေဝ ကာမတဏှာ။ အဘိလပိတာတိ ‘‘ရတ္တော…ပေ… နရ’’န္တိ အပရေန ဂါထာဝစနေန ဘဂဝတာ ဝေါဟာရိတာ ဝေါဟရဏေန ဉာပိတာ၊ အဘိလပိတဿ အတ္ထဿ သမာနတာ ပုဗ္ဗဒေသနာ အပရဒေသနာယ ယုဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

‘‘ဒွီသု ဂါထာသု ကတမေဟိ ပဒေဟိ သာယေဝ တဏှာ အဘိလပိတာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဣမေဟိ အဘိလပိတာတိ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ယဉ္စာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပဌမဂါထာယံ ‘‘ကာမန္ဓာ…ပေ… ဆာဒိတာ’’တိ ယဉ္စ ပဒံ အာဟ၊ ဒုတိယဂါထာယဉ္စ ‘‘ရတ္တော…ပေ… န ပဿတီ’’တိ ယဉ္စ ပဒံ အာဟ။ ပရိယုဋ္ဌာနေဟိ ပရိယုဋ္ဌာနဒီပကေဟိ ဣမေဟိ ‘‘ကာမန္ဓာ…ပေ… ပဿတီ’’တိ ပဒေဟိ သာယေဝ ပဌမဂါထာယ ဝုတ္တာ ကာမတဏှာ စ ဘဂဝတာ အဘိလပိတာ။

‘‘ယံ အန္ဓကာရံ ဝုတ္တံ၊ ကတမံ တံ? ယာ တဏှာ ပေါနောဘဝိကာ ဝုတ္တာ၊ ကတမာ သာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယံ အန္ဓကာရ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အန္ဓကာရံ ယံ အညာဏံ ဝုတ္တံ၊ အယံ ဒုက္ခသမုဒယော ဘဝေ။ ယာ စ တဏှာ ပေါနောဘဝိကာ ဝုတ္တာ၊ အယဉ္စ ဒုက္ခသမုဒယော ဘဝေတိ ယောဇနာ။

‘‘ကာမာ’’တိ ယဉ္စ ပဒံ ဘဂဝါ အာဟ၊ တေန ပဒေန ဣမေ ကိလေသကာမာ ဝုတ္တာ။ ‘‘ဇာလသဉ္ဆန္နာ’’တိ ယဉ္စ ပဒံ ဘဂဝါ အာဟ၊ တေန ပဒေန တေသံယေဝ ကိလေသကာမာနံ ပယောဂေန သမုဒါစာရေန ပရိယုဋ္ဌာနံ ဘဂဝါ ဒဿေတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ယသ္မိံ သန္တာနေ တဏှာ ဥပ္ပန္နာ၊ တံ သန္တာနံ သံသာရတော နိဿရိတုံ အဒတွာ ရူပါရမ္မဏာဒီဟိ ပလောဘယမာနာ ဟုတွာ စိတ္တံ ကိလေသေဟိ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ၊ တသ္မာ တဏှာယ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ သန္တာနေ တိဋ္ဌမာနတ္တာ။ ကိလေသဝသေနာတိ ဝီတိက္ကမကိလေသဝသေန။ ပရိယုဋ္ဌာနဝသေနာတိ ¶ ဝီတိက္ကမနံ အပ္ပတွာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနဝသေန။ ယေတိ ဝုတ္တပ္ပကာရတဏှာသဟိတပုဂ္ဂလသဒိသာ။ တေတိ တေ တဏှာဗန္ဓနဗဒ္ဓါ စ ဧဒိသကာ စ ပုဂ္ဂလာ။ ဇရာမရဏံ အနွေန္တိ ဇရာမရဏံ အတိက္ကမိတုံ န သက္ကုဏန္တိ။ အယန္တိ ဇရာမရဏာနုပ္ပဝတ္တိ ‘‘ဇရာမရဏမနွေန္တီ’’တိ ဣမိနာ ဝစနေန ဘဂဝတာ ဒဿိတာတိ ယောဇနာ။

‘‘ကာမန္ဓာ’’တိအာဒိဂါထာယ စေဝ ‘‘ရတ္တော’’တိအာဒိဂါထာယ စ ပုဗ္ဗာပရသန္ဓိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော ¶ ၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကထံ ‘ယဿ ပပဉ္စာ ဌိတီ စာ’တိအာဒိဂါထာသု ပုဗ္ဗာပရသန္ဓိ အမှေဟိ ဝိညာတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ယဿ ပပဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿာ ဂါထာယ – ယဿ မုနိနော ပပဉ္စာ တဏှာမာနဒိဋ္ဌီ စ နတ္ထိ၊ တဏှာမာနဒိဋ္ဌီဟိ အဘိသင်္ခတာ သင်္ခါရာ စ နတ္ထိ၊ ဌိတီ အနုသယာ တဏှာ စ နတ္ထိ၊ သန္ဒာနသဒိသံ တဏှာပရိယုဋ္ဌာနံ နတ္ထိ၊ ပလိဃသဒိသော မောဟော စ နတ္ထိ၊ သော မုနိ ပပဉ္စာဒိကံ သဗ္ဗံ ဝီတိဝတ္တော အတိက္ကန္တောတိ ဝုစ္စတိ။ နိတ္တဏှံ နိမာနံ နိဒိဋ္ဌိံ နိသန္ဒာနံ နိပလိဃံ လောကေ စရန္တံ တံ မုနိံ သဒေဝကော တဏှာသဟိတော လောကော န ဝိဇာနာတီတိ အတ္ထော။

ဂါထာယံ ပပဉ္စာဒယော ဘဂဝတာ ဝုတ္တာ၊ ‘‘ကတမေ တေ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပပဉ္စာ နာမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အတ္တနော အာဓာရပုဂ္ဂလံ သံသာရေ စိရံ ပပဉ္စန္တာပေန္တီ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိယော စ၊ တာဟိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌီဟိ သဟဇာတဝသေန ဝါ ဥပတ္ထမ္ဘနဝသေန ဝါ အဘိသင်္ခတာ သင်္ခါရာ စ ပပဉ္စာ နာမ။ သန္တာနေ အပ္ပဟီနဋ္ဌေန အနုသယာ တဏှာ သတ္တာနံ တိဋ္ဌနဟေတုတ္တာ ဌိတီ နာမ။ ပဝတ္တမာနာယ တဏှာယ ယံ ပရိယုဋ္ဌာနဉ္စ ဆတ္တိံသတဏှာယ ဇာလိနိယာ ယာနိ ဝိစရိတာနိ စ ဝုတ္တာနိ၊ ဣဒံ သဗ္ဗံ အတ္တနော အာဓာရံ ပုဂ္ဂလံ ဗန္ဓနဋ္ဌေန သန္ဒာနသဒိသတ္တာ သန္ဒာနံ နာမ။ မောဟော အတ္တနော အာဓာရဿ ပုဂ္ဂလဿ နိဗ္ဗာနနဂရပ္ပဝေသနဿ ပဋိသေဓကတ္တာ ပလိဃသဒိသတ္တာ ပလိဃော နာမ။ ‘‘ယဿ ပပဉ္စာဒယော နတ္ထိ၊ သော ကိံ ဝီတိဝတ္တော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယေ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယေ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ပပဉ္စာ သင်္ခါရာ၊ ယာ စ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဌိတိ၊ ယံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ သန္ဒာနဉ္စ၊ ယံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ပလိဃဉ္စ နတ္ထီတိ ဝုတ္တာ၊ သဗ္ဗံ ဧတံ ပပဉ္စာဒိကံ ယော မုနိ သမတိက္ကန္တော၊ အယံ မုနိ ‘‘နိတ္တဏှော’’တိ ဝုစ္စတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၂၈။ ‘‘ယဿ ပပဉ္စာတိအာဒိဂါထာယံ ယေ ပပဉ္စာဒယော ဝုတ္တာ၊ တေသု တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဟေတုကာ သင်္ခါရာ ကဒါ ကတိဝိဓံ ဖလံ ဒေန္တိ၊ တံသင်္ခါရသမ္ပယုတ္တာ ¶ တဏှာ ကဒါ ကတိဝိဓံ ဖလံ ဒေတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ပရိယုဋ္ဌာနသင်္ခါရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု ပပဉ္စသင်္ခါရာဒီသု။ ပရိယုဋ္ဌာနသင်္ခါရာတိ ဝီတိက္ကမဝသေန ပဝတ္တာ ပရိယုဋ္ဌာနာ အကုသလသင်္ခါရာ စေတနာ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာဒီတိ ဒိဋ္ဌေ ပဿိတဗ္ဗေ ဓမ္မေ အတ္တဘာဝေ ဝေဒနီယံ ဖလံ ဒေတီတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာ၊ ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ ဖလံ ဝေဒေတီတိ ဝါ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာ။ ကာ သာ? အပဒုဿနီယာဒီသု အတိဒုဿနာဒိဝသေန ပဝတ္တာ ပဌမဇဝနစေတနာ။ ဥပပဇ္ဇေ ဖလံ ဝေဒေတီတိ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယာ၊ သတ္တမဇဝနစေတနာ။ အပရာပရိယာယေ အတ္တဘာဝေ ဖလံ ဝေဒေတီတိ အပရာပရိယာယဝေဒနီယာ၊ မဇ္ဈေ ပဝတ္တာ ပဉ္စ ဇဝနစေတနာ။ တိဖလဒါနဝသေန တိဝိဓာ သင်္ခါရာ။ ဧဝံ ဣမာယ တိဝိဓာယ သင်္ခါရစေတနာယ သမ္ပယုတ္တာ တိဝိဓာ တဏှာ တိဝိဓံ ဖလံ ဒိဋ္ဌေ ဝါ ဓမ္မေ အတ္တဘာဝေ ¶ ၊ ဥပပဇ္ဇေ ဝါ အနန္တရဘဝေ၊ အပရေ ဝါ ပရိယာယေ ဘဝေ ဒေတိ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ ဧဝံ ဖလနိဗ္ဗတ္တကသင်္ခါရံ ဝါ တံသမ္ပယုတ္တံ တဏှံ ဝါ ဘဂဝါ အာဟ။

‘‘ယာယ ဒေသနာယ၊ ဂါထာယ ဝါ ဖလနိဗ္ဗတ္တကံ သင်္ခါရံ အာဟ၊ သာ ဒေသနာ၊ ဂါထာ ဝါ ကတမေန ဒေသနာဘူတေန ဝါ အပရေန ယုဇ္ဇတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယံ လောဘပကတံ ကမ္မံ ကရောတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယာ ‘‘ယဿ…ပေ… လောကော’’တိ ဒေသနာ စ ယာ ‘‘ယံ လောဘပကတံ ကမ္မံ…ပေ… အပရေ ဝါ ပရိယာယေ’’တိ ဒေသနာ စ ဝုတ္တာ၊ ဘဂဝတော ဣဒံ ဒေသနာဒွယံ အညမညံ ပုဗ္ဗာပရေန ပုဗ္ဗံ အပရေန အပရံ ပုဗ္ဗေန ယုဇ္ဇတိ ယုဇ္ဇနံ ဧတိ သမေတိ၊ ယထာ ဂင်္ဂေါဒကံ ယမုနောဒကေန၊ ယမုနောဒကမ္ပိ ဂင်္ဂေါဒကေန သံသန္ဒတိ သမေတိ။ ‘‘ယဿ…ပေ… လောကော’’တိ ဒေသနာ ‘‘ယံ လောဘပကတံ…ပေ… ပရိယာယေ’’တိ ဒေသနာယ သံသန္ဒတိ သမေတိ၊ ‘‘ယံ လောဘပကတံ…ပေ… ပရိယာယေ’’တိ ဒေသနာပိ ‘‘ယဿ…ပေ… လောကော’’တိ ဒေသနာယ သံသန္ဒတိ သမေတီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘ကထံ ယုဇ္ဇတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ပရိယုဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာဒိဖလတ္တယနိဗ္ဗတ္တကဋ္ဌေန ယုဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ယံ ယံ သုတ္တံ ဘဂဝတာ ဒေသိတံ ပုဗ္ဗာပရေန ယုဇ္ဇတိ၊ တံ တံ သုတ္တမ္ပိ နီဟရိတွာ ပုဗ္ဗာပရသံသန္ဒနံ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သံသန္ဒနာကာရော ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဂဟေတဗ္ဗော။ တတ္ထာတိ တေသု ပရိယုဋ္ဌာနသင်္ခါရတဏှာဝိစရိတေသု။ ပရိယုဋ္ဌာနန္တိ ရူပါရမ္မဏာဒီနိ အယောနိသောမနသိကာရေန အာရဗ္ဘ သတ္တသန္တာနေ ပဝတ္တံ တဏှာစရိတံ။ ပဋိသင်္ခါနဗလေနာတိ ¶ အသုဘာနိစ္စာဒိဒဿနဗလေန တဒင်္ဂပ္ပဟာနဝသေန ပဟာတဗ္ဗံ။ သင်္ခါရာတိ ဒဿနပဟာတဗ္ဗာ သင်္ခါရာ။ ဒဿနဗလေနာတိ ဒဿနသင်္ခါတပဌမမဂ္ဂဉာဏဗလေန ပဟာတဗ္ဗာ။ ဆတ္တိံသ တဏှာဝိစရိတာနီတိ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗတဏှာဝိစရိတေဟိ အဝသေသာနိ ဆတ္တိံသ တဏှာဝိစရိတာနိ။ နိဂ္ဂတာ တဏှာ ယဿ သော နိတ္တဏှော၊ နိတ္တဏှဿ ဘာဝေါ နိတ္တဏှတာ၊ ကာ သာ? သဥပါဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓာတု။

ပပဉ္စသင်္ခါရာဘိနန္ဒနတ္တယံ ယဒိပိ အတ္ထတော ဧကံ သမာနံ၊ ဒေသနာယ ပန ပဒက္ခရာဒီဟိ ဝိသေသော အတ္ထီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘ယောယံ ပုဗ္ဗာပရသန္ဓိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ သောယံ ကတိဝိဓော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော စာယံ ပုဗ္ဗာပရော သန္ဓီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဝုတ္တံ – ‘‘န ကေဝလံ သုတ္တန္တရသံသန္ဒနမေဝ ပုဗ္ဗာပရသန္ဓိ၊ အထ ခေါ အညောပိ အတ္ထီတိ ဒဿေတုံ ‘သော စာယ’န္တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၈)။ တတ္ထ အတ္ထသန္ဓီတိ ကိရိယာကာရကာဒိဝသေန အတ္ထဿ အတ္ထေန သန္ဓိ။ ပဒသန္ဓီတိ နာမပဒါဒိကဿ ¶ နာမပဒါဒိကန္တရေန သန္ဓိ။ ဒေသနာသန္ဓီတိ ဝုတ္တပ္ပကာရဿ ဒေသနန္တရဿ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဒေသနန္တရေန သန္ဓိ။ နိဒ္ဒေသသန္ဓီတိ နိဒ္ဒေသန္တရဿ နိဒ္ဒေသန္တရေန သန္ဓိ။

သန္ဓိ စ နာမ အတ္ထာဒယော မုဉ္စိတွာ အညော သဘာဝဓမ္မော နာမ နတ္ထိ၊ အတ္ထာဒီနဉ္စ ဆအတ္ထပဒါဒီသု အဝရောဓနတော ‘‘အတ္ထသန္ဓိ ဆပ္ပဒါနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

အတ္ထသန္ဓိဗျဉ္ဇနသန္ဓယော အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကတမာ ဒေသနာသန္ဓီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒေသနာသန္ဓိ န စ ပထဝိ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ န စ ပထဝိံ နိဿာယ ဈာယတိ ဈာယီ ဈာယတိ စာတိ ဧတ္ထ ဈာယီ ဈာနသမင်္ဂီ ပုဂ္ဂလော ပထဝိံ နိဿာယ အာလမ္ဗိတွာ န စ ဈာယတိ၊ သဗ္ဗသင်္ခါရနိဿဋံ ပန နိဗ္ဗာနံ နိဿာယ အာလမ္ဗိတွာ ဖလသမာပတ္တိံ ဈာယတိ သမာပဇ္ဇတိ ဧဝါတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ န စ အာပန္တိအာဒီသုပိ ဧသ နယော ယောဇေတဗ္ဗော။ ဖလသမာပတ္တိသမင်္ဂီ ပုဂ္ဂလော ဟိ ပထဝီအာဒယော မုဉ္စိတွာ နိဗ္ဗာနမေဝ အာရဗ္ဘ ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတီတိ။ ဧတ္ထ စ ပထဝီအာဒီဟိ မဟာဘူတေဟိ ကာမဘဝရူပဘဝါ ဂဟိတာ ရူပပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတာယ။ အာကာသာနဉ္စာယတနာဒီဟိပိ အရူပဘဝေါ ဂဟိတော၊ ဘဝတ္တယံ ဝဇ္ဇေတွာ စ ¶ ဈာယတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ယဒိ ပထဝီအာဒယော နိဿာယ န ဈာယီ ဈာယတိ စ၊ ဧဝံ သတိ ဣဓလောကသင်္ခါတံ သတ္တသန္တာနံ ဝါ ပရလောကသင်္ခါတံ သတ္တသန္တာနံ ဝါ အနိန္ဒြိယသန္တာနံ ဝါ နိဿာယ ဈာယီ ဈာယတီတိ အာသင်္ကနီယတ္တာ တံ ပရိဟရန္တော ‘‘န စ ဣမံ လောက’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣမံ လောကန္တိ ဣဓလောကသင်္ခါတော ဒိဋ္ဌော အတ္တဘာဝေါ သတ္တသန္တာနော ဝုတ္တော၊ တသ္မိံ နိဿာယ န ဈာယတိ ဈာယီ ဈာယတိ စ။ ပရလောကန္တိ ဣဓလောကတော အညော ဘဝန္တရသင်္ခါတော သတ္တသန္တာနော ဝုတ္တော၊ တသ္မိံ နိဿာယ န စ ဈာယတိ ဈာယီ ဈာယတိ စ။

ယမိဒံ ဥဘယန္တိအာဒီသု ဣဒံ ဥဘယံ ဣဓလောကပရလောကဒွယံ အန္တရေန ဝဇ္ဇေတွာ ယံ ရူပါယတနံ ဒိဋ္ဌံ၊ တံ ရူပါယတနမ္ပိ။ ယံ သဒ္ဒါယတနံ သုတံ၊ တံ သဒ္ဒါယတနမ္ပိ။ ယံ ဂန္ဓာယတနရသာယတနဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနံ မုတံ၊ တံ ဂန္ဓာယတနရသာယတနဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနမ္ပိ။ ယံ အာပေါဓာတု အာကာသဓာတု လက္ခဏရူပံ ဩဇာသင်္ခါတံ ဓမ္မာယတနေကဒေသရူပံ ဝိညာတံ၊ တံ အာပေါဓာတာဒိကံ ဓမ္မာယတနေကဒေသရူပမ္ပိ။ ယံ ဝတ္ထု ပရိယေသိတံ ဝါ အပရိယေသိတံ ဝါ သန္တိကေ ပတ္တံ၊ တံ ဝတ္ထုမ္ပိ။ ယံ ဝတ္ထု ပတ္တံ ဝါ အပ္ပတ္တံ ဝါ ပရိယေသိတံ ပရိယေသနာရဟံ သုန္ဒရံ၊ တံ ဝတ္ထုမ္ပိ။ ယံ ဝတ္ထု ဝိတက္ကိတံ ဝိတက္ကနဝသေန အာလမ္ဗိတဗ္ဗံ၊ တံ ဝတ္ထုမ္ပိ။ ယံ ဝတ္ထု ဝိစာရိတံ အနုမဇ္ဇနဝသေန အာလမ္ဗိတဗ္ဗံ၊ တံ ဝတ္ထုမ္ပိ။ ယံ ဝတ္ထု မနသာ စိတ္တေနေဝ အနုစိန္တိတံ အနုစိန္တနဝသေန အာလမ္ဗိတဗ္ဗံ၊ တံ ဝတ္ထုမ္ပိ နိဿာယ န ဈာယတိ ဈာယီ ဈာယတိ စာတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

ဧတ္ထ ¶ ဒိဋ္ဌာဒိကံ ဗဟိဒ္ဓါရူပမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓရူပဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာစရိယော – ‘‘တဒုဘယဝိနိမုတ္တော အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓါ ရူပသန္တာနော’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၈)။ ‘‘ယဒိ ဈာယီ ပုဂ္ဂလော ယထာဝုတ္တေ ပထဝီအာဒယော နိဿာယ န ဈာယတိ ဈာယီ ဈာယတိ စ၊ ဧဝံ သတိ အယံ ဈာယီ ပုဂ္ဂလော ဣဒံ နာမ နိဿာယ ဈာယတီတိ လောကေ ကေနစိ ဉာယတိ ကိံ၊ ဥဒါဟု န ဉာယတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ န ဉာယတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အယံ သဒေဝကေ လောကေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဖလသမာပတ္တိဈာနေန ဈာယန္တော အယံ ခီဏာသဝပုဂ္ဂလော သဒေဝကေ လောကေ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ ပဇာယ ယတ္ထ ကတ္ထစိပိ အနိဿိတေန စိတ္တေန ဈာယတီတိ သဒေဝကေ လောကေ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ ¶ ပဇာယ ကေနစိ န ဉာယတီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘နမော တေ ပုရိသာဇည၊ နမော တေ ပုရိသုတ္တမ၊

ယဿ တေ နာဘိဇာနာမ၊ ကိံ တွံ နိဿာယ ဈာယသီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၃။၇၉၊ နေတ္တိ။ ၁၀၄)၊

‘‘ကေနစိ အဝိညာယဘာဝေါ ကေန သုတ္တေန ဝိဘာဝေတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဣမိနာ ဂေါဓိကသုတ္တေန (သံ။ နိ။ ၁။၁၅၉) ဝိဘာဝေတဗ္ဗောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ မာရော ပါပိမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဣဒါနိ ခီဏာသဝစိတ္တဿ ကတ္ထစိပိ အနိဿိတဘာဝံ ဂေါဓိကသုတ္တေန (သံ။ နိ။ ၁။၁၅၉) ဝက္ကလိသုတ္တေန (သံ။ နိ။ ၃။၈၇) စ ဝိဘာဝေတုံ ‘ယထာ မာရော’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၈) ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဒါနာဒိပုညကာရကေ၊ ပုညေ ဝါ မာရေတိ နိဝါရေတီတိ မာရော၊ အတ္တဟိတပရဟိတေ မာရေတီတိ ဝါ မာရော။ ပါပစိတ္တုပ္ပာဒဝန္တတာယ ပါပိမာ။ ပုဗ္ဗတ္တဘာဝေ ဂေါဓဿ ဃာတကတ္တာ ‘‘ဂေါဓိကော’’တိ လဒ္ဓနာမဿ ပရိနိဗ္ဗာယန္တဿ ကုလပုတ္တဿ ပရိနိဗ္ဗာနတော ဥဒ္ဓံ ပဋိသန္ဓာဒိ ဝိညာဏံ သမနွေသန္တော န ဇာနာတိ န ပဿတိ။ ‘‘ပရစိတ္တဇာနနကော မာရော ကသ္မာ န ဇာနာတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သော ဂေါဓိကော ဟိ ယသ္မာ ပပဉ္စာတီတော၊ တသ္မာ တဏှာပဟာနေန ဒိဋ္ဌိနိဿယောပိ အဿ ဂေါဓိကဿ ယသ္မာ နတ္ထိ၊ တသ္မာ စ န ဇာနာတီတိ။

‘‘ဂေါဓိကသုတ္တေနေဝ ဝိဘာဝေတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဂေါဓိကသုတ္တဝက္ကလိသုတ္တေဟိ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ အနိဿိတဘာဝေါ ဝိဘာဝိတော၊ ဧဝံ သတိ သဥပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုယာ အနိဿိတဘာဝေါ ကေန ဝိညာယတီတိ အတ္ထော ဘဝေယျာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ တဒါပိ န ဝိညာယတိယေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘သဒေဝကေန လောကေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သဥပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ဖလသမာပတ္တိဈာနေန ဈာယမာနာ ဣမေ ခီဏာသဝါ ကတ္ထစိ အနိဿိတစိတ္တာ ¶ ဈာယန္တီတိ သဒေဝကေန လောကေန န ဉာယန္တိ သမာရကေန…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ န ဉာယန္တီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ အနိဿိတစိတ္တာ န ဉာယန္တီတိ ဧတ္ထ ဟိ န-ကာရော စ ‘‘ဈာယမာနာ’’တိ ပဒေ န သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗော ‘‘န ဈာယမာနာ’’တိ အတ္ထဿ သမ္ဘဝတော။ ‘‘န ဉာယန္တီ’’တိ ပန သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗော ¶ ဟေဋ္ဌာ အဋ္ဌကထာယံ ဧဝ ‘‘လောကေ ကေနစိပိ န ဉာယတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ အယံ ဒေသနာသန္ဓီတိ ဂေါဓိကသုတ္တဝက္ကလိသုတ္တာနံ အညမညံ အတ္ထဝသေန သံသန္ဒနာ နိဒ္ဓါရိတာ ဝိယ ‘‘န စ ပထဝိံ နိဿာယာ’’တိအာဒိဒေသနာယ စ ‘‘န စ ဣမံ လောက’’န္တိအာဒိဒေသနာယ စ ယာယ ဒေသနာယ အတ္ထဝသေန သံသန္ဒနာ နိဒ္ဓါရိတာ၊ တာယ ဒေသနာယ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ယံ ကိဉ္စိ နိဿာယ ဈာယီ န ဈာယတိ၊ နိဗ္ဗာနံ နိဿာယ ဈာယီ ဈာယတီတိ အတ္ထဝသေန နိဒ္ဓါရိတာ၊ အယံ သံသန္ဒနာ ဒေသနာသန္ဓိ နာမာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

ဒေသနာသန္ဓိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကတမာ နိဒ္ဒေသသန္ဓီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမာ နိဒ္ဒေသသန္ဓီတိ နိဿိတစိတ္တာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု စတူသု အတ္ထသန္ဓိဗျဉ္ဇနသန္ဓိဒေသနာသန္ဓိနိဒ္ဒေသသန္ဓီသု ယာ သန္ဓိ ‘‘နိဒ္ဒေသသန္ဓီ’’တိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ သာ နိဒ္ဒေသတော ကတမာတိ ပုစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ နိဿိတစိတ္တာတိ တဏှာဒိဋ္ဌိသဟဇာတဝသေန ဝါ ဥပနိဿယဝသေန ဝါ နိဿိတံ စိတ္တံ ယေသံ ပုထုဇ္ဇနာနန္တိ နိဿိတစိတ္တာ၊ ပုထုဇ္ဇနာ ပုဂ္ဂလာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ ဣမာယ ဒေသနာယ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနတ္တာ။ ယဒိ ဒေသနာ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနာ၊ ဧဝံ သတိ နိဿိတံ စိတ္တံ ဧတ္ထ သုတ္တပ္ပဒေသေသု ဒေသိတန္တိ နိဿိတစိတ္တာ နိဿိတစိတ္တဇာနနတ္ထာယ ဒေသိတာ သုတ္တပ္ပဒေသာ။ အနိဿိတံ စိတ္တံ ယေသံ အရိယပုဂ္ဂလာနန္တိ အနိဿိတစိတ္တာ၊ အရိယပုဂ္ဂလာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ ဣမာယ ဒေသနာယ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနတ္တာ။ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနာယ ပန အနိဿိတံ စိတ္တံ ယတ္ထ သုတ္တပ္ပဒေသေသု ဒေသိတန္တိ အနိဿိတစိတ္တာ၊ အနိဿိတစိတ္တဇာနနတ္ထာယ ဒေသိတာ သုတ္တပ္ပဒေသာ။

‘‘နိဿိတစိတ္တာ ကေန နိဒ္ဒေသေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ၊ အနိဿိတစိတ္တာ ကေန နိဒ္ဒေသေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိဿိတစိတ္တာ အကုသလပက္ခေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အကုသလပက္ခေန နိဒ္ဒေသေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ ကုသလပက္ခေနာတိအာဒီသုပိ ဧသ နယော ယောဇေတဗ္ဗော။ အကုသလပက္ခသာမညကုသလပက္ခသာမညေဟိ ဒဿေတွာ အကုသလဝိသေသကုသလဝိသေသေဟိ ဒဿေတုံ ‘‘နိဿိတစိတ္တာ သံကိလေသေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အယံ နိဒ္ဒေသသန္ဓီတိ အကုသလပက္ခာဒိကဿ ပုရိမနိဒ္ဒေသဿ သံကိလေသာဒိကေန ပစ္ဆိမေန နိဒ္ဒေသေန နိဿိတစိတ္တဝသေန အယံ သံသန္ဒနာ စ နိဒ္ဒေသသန္ဓိ နာမ။ ကုသလပက္ခာဒိကဿ ပုရိမဿ နိဒ္ဒေသဿ ဝေါဒါနာဒိကေန ပစ္ဆိမေန နိဒ္ဒေသေန အနိဿိတစိတ္တဝသေန အယံ သံသန္ဒနာ စ နိဒ္ဒေသသန္ဓိ နာမာတိ ဝိဘဇိတွာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

‘‘စတုဗျူဟဟာရဿ ¶ ¶ နေရုတ္တမဓိပ္ပာယနိဒါနပုဗ္ဗာပရသန္ဓိပ္ပဘေဒေန စေဝ အတ္ထဗျဉ္ဇနသန္ဓိနိဒ္ဒေသသန္ဓိဒေသနာသန္ဓိပ္ပဘေဒေန စ ဝိဘဇိတဗ္ဗဘာဝေါ ကေန အမှေဟိ ဇာနိတဗ္ဗော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေန တထာ ဝိဘဇိတဗ္ဗဘာဝေန အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော ‘‘နေရုတ္တမဓိပ္ပာယော’’တိအာဒိကံ (နေတ္တိ။ ၄ ဟာရသင်္ခေပ) ယံ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ဝစနေန တုမှေဟိ စတုဗျူဟဟာရဿ တထာ ဝိဘဇိတဗ္ဗဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

‘‘ဧတ္တာဝတာ စ စတုဗျူဟဟာရော ပရိပုဏ္ဏော၊ အညော နိယုတ္တော နတ္ထီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော စတုဗျူဟော ဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယဿံ ယဿံ ပါဠိယံ ယော ယော စတုဗ္ဗိဓော၊ သော သော စတုဗျူဟဟာရော စ ယထာလာဘဝသေန ယောဇိတော၊ တဿံ တဿံ ပါဠိယံ သော သော စတုဗ္ဗိဓော စတုဗျူဟဟာရော တထာ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုတ္တော ယောဇိတောတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဣတိ စတုဗျူဟဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန အဋ္ဌကထာဋီကာနုသာရေန ဂမ္ဘီရတ္ထော ဝိတ္ထာရတော ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၇။ အာဝဋ္ဋဟာရဝိဘင်္ဂဝိဘာဝနာ

၂၉။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန စတုဗျူဟဟာရဝိဘင်္ဂေန နေရုတ္တာဒယော ဝိဘတ္တာ၊ သော…ပေ… စတုဗျူဟဟာရဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော အာဝဋ္ဋော ဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တတ္ထ ကတမော အာဝဋ္ဋော ဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဒေသနာဟာရာဒီသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော အာဝဋ္ဋော ဟာရော အာဝဋ္ဋဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ဧကမှိ ပဒဋ္ဌာနေ’’န္တိအာဒိနိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘အာရမ္ဘထာ’’တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော အာဝဋ္ဋဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ဂဟိတော။ ‘‘တတ္ထ ဒေသနာယံ ¶ ဧကသ္မိံ ပဒဋ္ဌာနေ ¶ ဒေသနာရုဠှေ သေသကံ ပဒဋ္ဌာနံ ပရိယေသတိ၊ ပရိယေသိတွာ ကထံ ပဋိပက္ခေ အာဝဋ္ဋေတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ –

‘‘အာရမ္ဘထ နိက္ကမထ၊ ယုဉ္ဇထ ဗုဒ္ဓသာသနေ၊

ဓုနာထ မစ္စုနော သေနံ၊ နဠာဂါရံဝ ကုဉ္ဇရော’’တိ။ –

ဂါထာ ဝုတ္တာ။ ဣဓ ဂါထာယံ ဧကသ္မိံ ပဒဋ္ဌာနေ ဒေသနာရုဠှေ သေသကံ ပဒဋ္ဌာနံ ပရိယေသတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဂါထာတ္ထော ပန အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၉) ဝုတ္တော။

‘‘အာရမ္ဘထာ’တိအာဒိဂါထာယံ ကတရသ္မိံ ပဒဋ္ဌာနေ ဒေသနာရုဠှေ ကတမံ သေသကံ ပဒဋ္ဌာနံ ပရိယေသတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အာရမ္ဘထ နိက္ကမထာတိ ဝီရိယဿ ပဒဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ဝီရိယဿ ပဒဋ္ဌာန’’န္တိ သာမညဝသေန ဝုတ္တမ္ပိ အာရမ္ဘဓာတုသင်္ခါတံ ဝီရိယံ နိက္ကမဓာတုသင်္ခါတဿ ဝီရိယဿ ပဒဋ္ဌာနံ၊ နိက္ကမဓာတုသင်္ခါတံ ဝီရိယံ ပရက္ကမဓာတုသင်္ခါတဿ ဝီရိယဿ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ပရက္ကမဓာတုသင်္ခါတံ ဝီရိယံ သမထဘာဝနာသဟိတဿ ဝီရိယဿ ပဒဋ္ဌာနန္တိအာဒိနာ ပရိယေသိတဗ္ဗန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ယုဉ္ဇထာ’’တိ ဣမိနာ ဝုတ္တံ သမထဘာဝနာသဟိတံ ဝီရိယံ ‘‘ဗုဒ္ဓသာသနေ’’တိ ဣမိနာ ဝုတ္တဿ မဟဂ္ဂတသမာဓိဿ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ဒေသနာရုဠှံ သုခါဒိကံ သေသကမ္ပိ ပဒဋ္ဌာနံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဓုနာထ မစ္စုနော သေန’’န္တိ ပဒေန ဂဟိတံ ဝိပဿနာသဟိတံ ဝီရိယံ ကိလေသဓုနနေ သမတ္ထာယ ပညာယ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ဒေသနာရုဠှံ သမာဓိအာဒိကံ သေသကမ္ပိ ပဒဋ္ဌာနံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။

‘‘ယဒိ ‘အာရမ္ဘထာ’တိအာဒိကံ ဝုတ္တံ ဝီရိယံ သာမညဘူတာနံ ဝီရိယသမာဓိပညာနံယေဝ ပဒဋ္ဌာနံ သိယာ၊ ဧဝံ သတိ ကထံ ဝဋ္ဋမူလံ ဆိန္ဒိတွာ ဝိဝဋ္ဋံ ပါပေဿန္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ပုန ‘‘အာရမ္ဘထ နိက္ကမထာတိ ဝီရိယိန္ဒြိယဿ ပဒဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာဓိပစ္စကိစ္စတာယ ယုတ္တဿာပိ ဝီရိယာဓိကဿ ပဒဋ္ဌာနတ္တာ အာရဘန္တာ ယောဂါဝစရပုဂ္ဂလာ ဝဋ္ဋမူလံ ဆိန္ဒိတွာ ဝိဝဋ္ဋံ ပါပေန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အာရမ္ဘထာ’’တိအာဒိကာ ပန ယသ္မာ ဝီရိယာရမ္ဘဝတ္ထုအာဒိဒေသနာ ဟောတိ၊ တသ္မာ အာရမ္ဘဝတ္ထုအာဒီနိယေဝ သံဝဏ္ဏိတာနိ ပဒဋ္ဌာနန္တိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ အာဟ ‘‘ဣမာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ ဒေသနာ’’တိ။ ‘‘အာရမ္ဘထာ’’တိအာဒိကာ ယထာဝုတ္တပဒဋ္ဌာနာနိ ဒေသနာ ဟောတိ၊ န ဝီရိယာရမ္ဘဝတ္ထုအာဒီနိ၊ တသ္မာ ပဒဋ္ဌာနံယေဝ သံဝဏ္ဏိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဧဝံ ¶ ‘‘အာရမ္ဘထာ’’တိအာဒိဒေသနာယ ပဒဋ္ဌာနဝသေန အတ္ထော ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကထံ တဿာယေဝ ဒေသနာယ ပဋိပက္ခဝသေန အတ္ထော ဝိဘဇိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အယုဉ္ဇန္တာနံ ဝါ’’တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယောဂေ ဘာဝနာယံ အယုဉ္ဇန္တာနံ သတ္တာနံ အပရိပက္ကဉာဏာနံ ယောဂေ ယောဂဟေတု ဝါသနာဘာဂိယဝသေန အာယတိံ ဇာနနတ္ထာယ ‘‘အာရမ္ဘထာ’’တိအာဒိဒေသနာ အာရဒ္ဓါ။ ယုဉ္ဇန္တာနံ ပရိပက္ကဉာဏာနံ သတ္တာနံ အာရမ္ဘေ အာရမ္ဘဟေတု ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပရိဇာနနတ္ထာယ ‘‘အာရမ္ဘထာ’’တိအာဒိဒေသနာ အာရဒ္ဓါ။

တတ္ထ တေသု ယုဉ္ဇန္တာယုဉ္ဇန္တေသု ပရိပက္ကာပရိပက္ကဉာဏေသု ယေ အပရိပက္ကဉာဏာ သတ္တာ န ယုဉ္ဇန္တိ၊ တေ အပရိပက္ကဉာဏာ သတ္တာ ပမာဒမူလကာ ဟုတွာ ယောဂေ ဘာဝနာယံ ယေန ပမာဒေန န ယုဉ္ဇန္တိ၊ သော ပမာဒေါ တဏှာမူလကော ပမာဒေါ၊ အဝိဇ္ဇာမူလကော ပမာဒေါတိ ဒုဗ္ဗိဓော ဟောတိ။ တတ္ထ တသ္မိံ ဒုဗ္ဗိဓေ ပမာဒေ အညာဏေန နိဝုတော အဝိဇ္ဇာမူလကော သတ္တော ယေန ပမာဒေန ဉေယျဋ္ဌာနံ ‘‘ဣမေ ဥပ္ပာဒဝယဓမ္မာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဉေယျဋ္ဌာနံ နာမာ’’တိ နပ္ပဇာနာတိ၊ အယံ အညာဏဟေတုကော ပမာဒေါ အဝိဇ္ဇာမူလကော ပမာဒါ နာမ။ ယော ပမာဒေါ တဏှာမူလကော၊ သော ပမာဒေါ တိဝိဓော အနုပ္ပန္နာနံ ဘောဂါနံ ဥပ္ပာဒါယ ပရိယေသန္တော တဏှိကော သတ္တော ယံ ပမာဒံ အာပဇ္ဇတိ၊ အယံ ပမာဒေါ စ၊ ဥပ္ပန္နာနံ ဘောဂါနံ ဌိတတ္ထာယ ရက္ခန္တော တဏှိကော သတ္တော အာရက္ခနိမိတ္တံ ယံ ပမာဒံ အာပဇ္ဇတိ၊ အယံ ပမာဒေါ စ၊ ဌိတံ ဘောဂံ ပရိဘုဉ္ဇန္တော တဏှိကော သတ္တော ပရိဘောဂနိမိတ္တံ ယံ ပမာဒံ အာပဇ္ဇတိ၊ အယံ ပမာဒေါ စာတိ တိဝိဓော ဟောတိ။ ဣတိ လောကေ အယံ ပမာဒေါ စတုဗ္ဗိဓော အဝိဇ္ဇာပဒဋ္ဌာနော ဧကဝိဓော ပမာဒေါ၊ တဏှာပဒဋ္ဌာနော တိဝိဓော ပမာဒေါတိ စတုဗ္ဗိဓော ဟောတိ။ တတ္ထ တာသု အဝိဇ္ဇာတဏှာသု နာမကာယော ဖဿာဒိနာမသမူဟော အဝိဇ္ဇာယ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ရူပကာယော ပထဝီအာဒိရူပသမူဟော တဏှာယ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အာရမ္ဘဓာတုနိက္ကမဓာတုသင်္ခါတဿ ဝီရိယဿ ပဋိပက္ခော စတုဗ္ဗိဓော ပမာဒေါ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗော၊ နိဒ္ဓါရေတွာ ဧကဝိဓဿ ပမာဒဿ အဝိဇ္ဇာ ပဒဋ္ဌာနံ၊ တိဝိဓဿ ပမာဒဿ တဏှာ ပဒဋ္ဌာနံ။ အဝိဇ္ဇာယ နာမကာယော ပဒဋ္ဌာနံ၊ တဏှာယ ရူပကာယော ပဒဋ္ဌာနန္တိ ပဋိပက္ခေ အာဝဋ္ဋေတွာ ပဒဋ္ဌာနံ ပရိယေသိတဗ္ဗန္တိ။

‘‘ကသ္မာ ¶ နာမကာယော အဝိဇ္ဇာယ ပဒဋ္ဌာနံ ဘဝတိ၊ ရူပကာယော တဏှာယ ပဒဋ္ဌာနံ ဘဝတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတူ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ရူပီသု ဘဝေသု အဇ္ဈောသာနံ၊ အရူပီသု သမ္မောဟော’’တိ ဝုတ္တံ။ ရူပီသု ဘဝေသု ရူပဓမ္မေသု အဟံမမာဒိဝသေန အဇ္ဈောသာနံ တဏှာဘိနိဝေသော သတ္တေသု ပတိဋ္ဌိတော ယသ္မာ ဟောတိ၊ တသ္မာ ရူပကာယော တဏှာယ ပဒဋ္ဌာနံ ဘဝတိ။ အနမတဂ္ဂေ ဟိ သံသာရေ ဣတ္ထိပုရိသာ အညမညရူပါဘိရာမာ ဘဝန္တိ။ အရူပီသု ဖဿာဒီသု သုခုမဘာဝတော သမ္မောဟော သတ္တေသု ပတိဋ္ဌိတော ယသ္မာ ဟောတိ၊ တသ္မာ နာမကာယော အဝိဇ္ဇာယ ပဒဋ္ဌာနံ ဘဝတီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ရူပကာယနာမကာယေသု အာရမ္မဏကရဏဝသေန တဏှာယ ¶ စ အဝိဇ္ဇာယ စ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ရူပကာယော တဏှာယ ပဒဋ္ဌာနံ၊ နာမကာယော အဝိဇ္ဇာယ ပဒဋ္ဌာနန္တိ နီဟရိတဗ္ဗာဝါတိ။

‘‘ကတမော ရူပကာယော၊ ကတမော နာမကာယော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ရူပကာယော ရူပက္ခန္ဓော၊ နာမကာယော စတ္တာရော အရူပိနော ခန္ဓာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေသု ရူပကာယနာမကာယေသု ရူပကာယော ရူပသမူဟော နာမ ရူပက္ခန္ဓော ဟောတိ၊ နာမကာယော နာမသမူဟော နာမ စတ္တာရော အရူပိနော ခန္ဓာတိ။ ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ အဝိဇ္ဇာတဏှာနံ အာရမ္မဏတ္တာ သဥပါဒါနာ ဘဝေယျုံ၊ ‘‘ကတမေန ဥပါဒါနေန သဥပါဒါနာ ဘဝန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တထေဝ ပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇေတုံ ‘‘ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ကတမေန ဥပါဒါနေန သဥပါဒါနာ? တဏှာယ စ အဝိဇ္ဇာယ စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဥပါဒါနဘူတာယ တဏှာယ စ ဥပါဒါနဘူတာယ အဝိဇ္ဇာယ စ ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ သဥပါဒါနာ နာမ ဘဝန္တီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

‘‘ကိတ္တကာနိ ဥပါဒါနာနိ တဏှာ နာမ ဘဝန္တိ၊ ကိတ္တကာနိ ဥပါဒါနာနိ အဝိဇ္ဇာ နာမ ဘဝန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ တဏှာ ဒွေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တာသု တဏှာအဝိဇ္ဇာသု။ ကာမုပါဒါနဉ္စ သီလဗ္ဗတုပါဒါနဉ္စ ဒွေ ဥပါဒါနာနိ တဏှာ နာမ ဘဝန္တိ။ တဏှာဝသေန ဟိ ‘‘မမ သီလံ၊ မမ ဝတ’’န္တိ ပရာမသနံ ဘဝတိ။ ဒိဋ္ဌုပါဒါနဉ္စ အတ္တဝါဒုပါဒါနဉ္စ ဒွေ ဥပါဒါနာနိ အဝိဇ္ဇာ နာမ ဘဝန္တိ။ အဝိဇ္ဇာဝသေန ဟိ သဿတဒိဋ္ဌိ စေဝ အဟံမမာဒိဒိဋ္ဌိ စ ဘဝန္တိ။ ‘‘ဣမေဟိ စတူဟိ ဥပါဒါနေဟိ သဥပါဒါနက္ခန္ဓာ စတူသု သစ္စေသု ကိတ္တကံ သစ္စံ နာမာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမေဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယေ လောကိယက္ခန္ဓာ သဥပါဒါနာ ခန္ဓာ ဘဝန္တိ၊ ဥပါဒါနေန ဟိ ¶ ဥပါဒါနာနိပိ ဘဝန္တိ၊ ဣဒံ သဥပါဒါနက္ခန္ဓပဉ္စကံ ဒုက္ခံ ဒုက္ခသစ္စံ နာမ။ ယာနိ စတ္တာရိ ဥပါဒါနာနိ ဒုက္ခကာရဏာနိ ဘဝန္တိ၊ အယံ ဥပါဒါနစတုက္ကော သမုဒယော သမုဒယသစ္စံ နာမ ဘဝတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓာတိ သဥပါဒါနာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဒုက္ခဝတ္ထုဘာဝတော ဒုက္ခံ။ တေသန္တိ သဥပါဒါနာနံ ပဉ္စက္ခန္ဓာနံ။ ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ ‘‘အာရမ္ဘထာ’’တိအာဒိကံ ဓမ္မံ ဝေနေယျာနုရူပံ ဘဂဝါ ဒေသေတိ။ သာမညေန ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တမ္ပိ အတ္ထဝသေန ဝိသေသံ ဒဿေတုံ ပုန ‘‘ဒုက္ခဿ ပရိညာယ၊ သမုဒယဿ ပဟာနာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၃၀။ အာရမ္ဘပဋိပက္ခဘူတပမာဒဝသေန ပုရိမသစ္စဒွယံ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ဣတရသစ္စဒွယံ ကထံ နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ တံ ဒွယမ္ပိ ပမာဒမုခေနေဝ နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ယော တိဝိဓော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု တဏှာမူလကအဝိဇ္ဇာမူလကေသု ပမာဒေသု။ တဿာတိ တိဝိဓဿ တဏှာမူလကဿ ပမာဒဿ။ သမ္ပဋိဝေဓေနာတိ အဿာဒါဒီနံ ပရိဇာနနေန။ ရက္ခဏာတိ အတ္တစိတ္တဿ ရက္ခဏသင်္ခါတာ။ ပဋိသံဟရဏာတိ ‘‘တဿာ’’တိ ¶ ဣမိနာ ဝုတ္တဿ ပမာဒဿ ပဋိပက္ခဘူတေန အပ္ပမာဒါနနုယောဂေန သံဟရဏာ ယာ ခေပနာ အတ္ထိ၊ အယံ ပမာဒဿ ပဋိပက္ခဘူတေန အပ္ပမာဒါနုယောဂေန ပဝတ္တာ ခေပနသင်္ခါတာ ဘာဝနာ သမထော နာမာတိ ပမာဒဿ ပဋိပက္ခမုခေန ပုန အာဝဋ္ဋေတွာ သမထော နိဒ္ဓါရိတောတိ။

‘‘သော သမထော ကထံ ကေန ဥပါယေန ဘဝတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တထာ ပုစ္ဆိတွာ ဥပါယံ ဒဿေတုံ ‘‘သော ကထ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကထန္တိ ကေန ဥပါယေန။ ‘‘ကာမေန္တီတိ ကာမာ၊ ကာမီယန္တီတိ ဝါ ကာမာ’’တိ ဝုတ္တာနံ ဒွိန္နံ ကာမာနံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ အဿာဒဉ္စ၊ ‘‘အပ္ပဿာဒါ ကာမာ ဗဟုဒုက္ခာ’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၅) ဝစနတော အပ္ပဿာဒနီယာနံ ကာမာနံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ အာဒီနဝဉ္စ။ ကာမာနန္တိ စ ကမ္မတ္ထေ သာမိဝစနံ။ တေန ဝုတ္တံ –‘‘ကာမေ ပဋိစ္စာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၀)။ ‘‘ကာမာနမေတံ နိဿရဏံ၊ ယဒိဒံ နေက္ခမ္မ’’န္တိ (ဣတိဝု။ ၇၂) ဝစနတော နိဿရဏန္တိ ဣဓ ပဌမဇ္ဈာနံ အဓိပ္ပေတံ။ ဝေါကာရန္တိ ဧတ္ထ ဝ-ကာရော အာဂမော၊ ဩ-ကာရံ လာမကဘာဝံ။ အာနိသံသန္တိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလာဒိကံ။ ယဒါ ဇာနာတိ၊ တဒါ တေန ဥပါယေန သမထော ဘဝတီတိ အတ္ထော။

သမထော ¶ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမာ ဝိပဿနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဝိပဿနံ ဝိဘဇိတုံ ‘‘တတ္ထ ယာ ဝီမံသာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ကာမာနံ အဿာဒါဒယော ယဒါ ဇာနာတိ၊ တဒါ သမထော ဘဝတီတိ ဝုတ္တော၊ ‘‘တသ္မိံ သမထေ ဘဝမာနေ သတိ ကတမာ ဘဝတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယာ ဝီမံသာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တသ္မိံ သမထေ ဘဝမာနေ သတိ အဿာဒါဒီနံ ယာ အနိစ္စာဒိဝီမံသာ ဥပပရိက္ခာ ပညာ ဘဝတိ၊ အယံ ဝီမံသာ ဥပပရိက္ခာ ပညာ ဝိသေသေန ပဿနတော ဝိပဿနာ နာမ။ အထ ဝါ တိဝိဓဿ တဏှာမူလကဿ ပမာဒဿ သမ္ပဋိဝေဓေန ရက္ခဏာ ပဋိသံဟရဏာ၊ အယံ သမထောတိ အာစရိယေန ဝုတ္တော၊ ‘‘ကတမာ ဝိပဿနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယာ ဝီမံသာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ယထာဝုတ္တေ သမထေ သတိ ယထာဝုတ္တဿ ပမာဒဿ အနိစ္စာဒိဝသေန ယာ ဝီမံသာ ဥပပရိက္ခာ ပညာ ဥပ္ပန္နာ၊ အယံ ဝီမံသာ ဥပပရိက္ခာ ပညာ ဝိသေသေန ပဿနတော ဝိပဿနာ နာမ။ ဝီမံသာဝ ဒုဗ္ဗလာ၊ ဥပပရိက္ခာ ဗလဝတီတိ ဝိသေသော။

သမထော စေဝ ဝိပဿနာ စ ဒွေ ဓမ္မာ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတာ၊ ‘‘ဣမေ နိဒ္ဓါရိတာ ဒွေ ဓမ္မာ ကိံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမေ ဒွေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သမထော သမထဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ၊ ဝိပဿနာ ဝိပဿနာဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ။ ‘‘ဣမေသု ဒွီသု ဓမ္မေသု ဘာဝိယမာနေသု ကတမေ ယောဂါဝစရေန ပဟီယန္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမေသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သမထေ ဓမ္မေ ဘာဝိယမာနေ တဏှာ ¶ ယောဂါဝစရေန ပဟီယတိ၊ ဝိပဿနာယ ဘာဝိယမာနာယ အဝိဇ္ဇာ ယောဂါဝစရေန ပဟီယတီတိ ဣမေ ဒွေ ပဟာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ ပဟီယန္တိ တဏှာ စေဝ အဝိဇ္ဇာ စ။ ‘‘ဣမေသု ဒွီသု ဓမ္မေသု ပဟီယမာနေသု ကတမေ ဓမ္မာ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဥပါဒါနာဒယောပိ နိရုဇ္ဈန္တီတိ သကလဝဋ္ဋဒုက္ခနိရောဓံ ဒဿေန္တော ‘‘ဣမေသု ဒွီသု ဓမ္မေသု ပဟီနေသူ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တဏှာယ သမထဘာဝနာယ ပဟီယမာနာယ၊ အဝိဇ္ဇာယ ဝိပဿနာဘာဝနာယ ပဟီယမာနာယ ဣမေသု ဒွီသု ဓမ္မေသု ဒွီဟိ ဘာဝနာဟိ ပဟီနေသု ကာမုပါဒါနာဒီနိ စတ္တာရိ ဥပါဒါနာနိ ဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒဝသေန နိရုဇ္ဈန္တိ၊ န ဘင်္ဂက္ခဏဝသေန။

ဧတ္ထာဟ – ‘‘တဏှာနိရောဓာ ဥပါဒါနနိရောဓော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘တဏှာယ ပဟီယမာနာယ ဥပါဒါနာနိ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ ဝစနံ ယုတ္တံ ဟောတု၊ ကထံ အဝိဇ္ဇာယ ပဟီယမာနာယ ဥပါဒါနာနိ နိရုဇ္ဈန္တီတိ? ‘‘တဏှာနိရောဓာ ဥပါဒါနနိရောဓော’’တိ ¶ ပါဌေ အဝိဇ္ဇာသဟိတတဏှာနိရောဓာ ဥပါဒါနနိရောဓောတိ အတ္ထသမ္ဘဝတော။ ယထာ ဟိ တဏှာသဟိတာဝ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော၊ ဧဝံ အဝိဇ္ဇာသဟိတာဝ တဏှာ ဥပါဒါနာနံ ပစ္စယော ဟောတီတိ အဝိဇ္ဇာသဟိတတဏှာနိရောဓာ ဥပါဒါနနိရောဓောတိ အတ္ထော သမ္ဘဝတီတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒဝသေန ဥပါဒါနနိရောဓာ တထေဝ ဘဝနိရောဓောတိ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓောတိ ဧတ္ထာပိ တဏှာသဟိတအဝိဇ္ဇာနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓောတိအာဒိကော ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣတီတိ ဧဝံ ဝိသဘာဂသဘာဂဓမ္မာနံ အာဝဋ္ဋနဝသေန နိဒ္ဓါရိတာနိ စ ပုရိမကာနိ ဒွေ သစ္စာနိ စ၊ သမထော စ ဝိပဿနာ စ ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာ မဂ္ဂေါ စ မဂ္ဂသစ္စဉ္စ၊ ဝဋ္ဋနိရောဓော ဝဋ္ဋနိရောဓသစ္စဉ္စ နိဗ္ဗာနန္တိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ နိဒ္ဓါရိတာနိ။

‘‘ဝီရိယပဋိပက္ခဘူတဿ ပမာဒါဒိဓမ္မဿ ဝသေန ဝါ သဘာဂဘူတဿ ပမာဒါဒိဓမ္မဿ ဝသေန ဝါ အာဝဋ္ဋေတွာ စတုန္နံ သစ္စာနံ နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗဘာဝေါ အမှေဟိ ကေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန တထာ နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗဘာဝေန ဘဂဝါ ‘‘အာရမ္ဘထ နိက္ကမထာ’’တိအာဒိဂါထာဝစနံ အာဟ၊ တေန ‘‘အာရမ္ဘထ နိက္ကမထာ’’တိအာဒိဂါထာဝစနေန တထာ စတုန္နံ သစ္စာနံ နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗဘာဝေါ တုမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

‘‘အာရမ္ဘထ နိက္ကမထာ’တိအာဒိနာ ဝေါဒါနပက္ခံယေဝ နိက္ခိပိတွာ တဿေဝ ဝေါဒါနပက္ခဿ ဝိသဘာဂဓမ္မသဘာဂဓမ္မဝသေနေဝ အာဝဋ္ဋေတွာ စတုသစ္စနိဒ္ဓါရဏံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ သံကိလေသပက္ခမ္ပိ နိက္ခိပိတွာ တဿေဝ သံကိလေသဿ ဝိသဘာဂဓမ္မသဘာဂဓမ္မဝသေနပိ အာဝဋ္ဋေတွာ စတုသစ္စနိဒ္ဓါရဏံ ဒဿေန္တော ‘‘ယထာပိ မူလေ’’တိအာဒိဂါထာဝစနမာဟ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန –

‘‘ဧဝံ ¶ ဝေါဒါနပက္ခံ နိက္ခိပိတွာ တဿ ဝိသဘာဂဓမ္မဝသေန၊ သဘာဂဓမ္မဝသေန စ အာဝဋ္ဋနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သံကိလေသပက္ခံ နိက္ခိပိတွာ တဿ ဝိသဘာဂဓမ္မဝသေန၊ သဘာဂဓမ္မဝသေန စ အာဝဋ္ဋနံ ဒဿေတုံ ‘ယထာပိ မူလေ’တိ ဂါထမာဟာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၀) –

ဝုတ္တံ။ ဂါထာတ္ထောပိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တော။ တထာပိ ယတိပေါတာနံ အတ္ထာယ အဋ္ဌကထာနုသာရေနေဝ ကထယိဿာမ။

သမူဟော ¶ ရုက္ခော မူလတိ ပတိဋ္ဌာတိ ဧတေန အဝယဝေန ဘူမိဘာဂေ ဌိတေနာတိ မူလံ၊ ကိံ တံ? ဘူမိဘာဂေ ဌိတော မူလသင်္ခါတော ရုက္ခာဝယဝေါ၊ တသ္မိံ မူလေ။ နတ္ထိ ဥပဒ္ဒဝေါ ဖရသုဆေဒါဒိအန္တရာယော အဿ မူလဿာတိ အနုပဒ္ဒဝေါ။ ဒဠှေတိ ဥပဒ္ဒဝါဘာဝေန သဘာဝတော ထိရေ သတိ။ ဆိန္ဒီယတီတိ ဆိန္နော၊ ကော သော? ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌိတမူလသဟိတော ရုက္ခာဝယဝေါ၊ န ဆိန္ဒိတွာ ဂဟိတော ရုက္ခာဝယဝေါ။ ရုဟတိ ဝဍ္ဎတီတိ ရုက္ခော။ သော စ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌိတမူလသဟိတော ရုက္ခာဝယဝေါ ရုက္ခောတိ ဝုတ္တော ယထာ ‘‘သမုဒ္ဒေါ ဒိဋ္ဌော’’တိ။ ပုနရေဝ ရူဟတီတိ ပုန အင်္ကုရုပ္ပာဒနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဏှာနုသယေတိ အတ္တဘာဝသင်္ခါတဿ ရုက္ခဿ မူလေ။ အနူဟတေတိ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေန အနုပစ္ဆိန္နေ သတိ ဣဒံ အတ္တဘာဝသင်္ခါတံ ဒုက္ခံ ဒုက္ခဟေတု ပုနပ္ပုနံ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နံ နိဗ္ဗတ္တတိ န နိရုဇ္ဈတိယေဝါတိ ဂါထာတ္ထော။

‘‘ဣဓ ဂါထာယံ ယော တဏှာနုသယော အနူဟတဘာဝေန ဒုက္ခဿ နိဗ္ဗတ္တနဿ မူလန္တိ ဝုတ္တော၊ အယံ တဏှာနုသယော ကတမဿာ တဏှာယ အနုသယော’’တိ ပုစ္ဆတိ၊ ‘‘တဏှာယ ကာမတဏှာဒိဝသေန ဗဟုဝိဓတ္တာ ဘဝတဏှာယ အနုသယော’’တိ ဝိဿဇ္ဇေတိ ဘဝဿာဒတဏှာဘာဝတော။ ယော အနုသယော ဧတဿ ဘဝတဏှာသင်္ခါတဿ ဓမ္မဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ အယံ အနုသယော အဝိဇ္ဇာနုသယော ဟောတိ။ ‘‘အနုသယော ဗဟုဝိဓော၊ ကသ္မာ အဝိဇ္ဇာနုသယောတိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ ဟိ ဘဝတဏှာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဝိဇ္ဇာယ ဘဝတဏှာယ ပစ္စယတ္တာ အဝိဇ္ဇာနုသယော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော။ အဝိဇ္ဇာယ ဟိ ဘဝေသု အာဒီနဝဿ အဒဿနဝသေန ဘဝဿာဒတဏှာ ဘဝတီတိ။ ဣမေ ဒွေ ကိလေသာတိအာဒိမှိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယာနုသာရေန စတ္တာရိ သစ္စာနိ နိဒ္ဓါရေတွာ ဝိသဘာဂသဘာဂဓမ္မာဝဋ္ဋနံ ဝိညာတဗ္ဗံ၊ သမထဝိပဿနာ ပန မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာဝ ဂဟေတဗ္ဗာ။

‘‘သဗ္ဗပါပဿာ’’တိအာဒိကဿ အနုသန္ဓျတ္ထော အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၀) ဝုတ္တော။ သဗ္ဗပါပဿာတိ ကမ္မပထဘာဝပ္ပတ္တာပတ္တဿ နိရဝသေသဿ အကုသလဿ။ အကရဏန္တိ သပရသန္တာနေသု အနုပ္ပာဒနံ ¶ ။ ကုသလဿာတိ ကမ္မပထဘာဝပ္ပတ္တာပတ္တဿ တေဘူမကကုသလဿ စေဝ လောကုတ္တရကုသလဿ စ။ ဥပသမ္ပဒါတိ သန္တာနေ ဥပ္ပာဒနဝသေန သမ္ပဒါ။ သဿ အတ္တနော စိတ္တန္တိ သစိတ္တံ၊ သစိတ္တဿ ပရိယောဒါပနံ ဝေါဒါနံ အရဟတ္တဖလုပ္ပတ္တိယာတိ သစိတ္တပရိယောဒါပနံ ¶ ။ အရဟတ္တမဂ္ဂုပ္ပာဒေါ ပန ‘‘ကုသလဿ ဥပသမ္ပဒါ’’တိ ပဒေန ဂဟိတော။ ဧတံ အကရဏာဒိတ္တယဒီပနံ ဗုဒ္ဓါနံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ ဩဝါဒေါတိ ဂါထာတ္ထော။

ဂါထာယံ ယဿ ပါပဿ အကရဏံ ဝုတ္တံ၊ တံ ပါပံ ဒုစ္စရိတကမ္မပထဝသေန ဝိဘဇိတုံ ‘‘သဗ္ဗပါပံ နာမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒေါသသမုဋ္ဌာနန္တိ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တံ၊ လောဘသမုဋ္ဌာနမ္ပိ ဘဝတိ။ လောဘသမုဋ္ဌာနန္တိပိ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဒေါသသမုဋ္ဌာနမ္ပိ ဘဝတိ။ မောဟသမုဋ္ဌာနမ္ပိ တထေဝ ဝုတ္တံ။ လောဘသမုဋ္ဌာနဒေါသသမုဋ္ဌာနမ္ပိ သမ္ဘဝတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဗ္ဗပါပေါ ဒုစ္စရိတကမ္မပထပ္ပဘေဒေန ဝိဘတ္တော၊ ‘‘ဧတ္တကေနေဝ ဝိဘဇိတဗ္ဗော၊ ဥဒါဟု အညေန ဝိဘဇိတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ အညေန အကုသလမူလအဂတိဂမနဘေဒေနပိ ဝိဘဇိတုံ ‘‘ယာ အဘိဇ္ဈာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဧဝံ ဒုစ္စရိတအကုသလကမ္မပထကမ္မဝိဘာဂေန ‘သဗ္ဗပါပ’န္တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တပါပံ ဝိဘဇိတွာ ဣဒါနိဿ အကုသလမူလဝသေန အဂတိဂမနဝိဘာဂမ္ပိ ဒဿေတုံ ‘အကုသလမူလ’န္တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၀) အနုသန္ဓျတ္ထော ဝုတ္တော။ မောဟဝသေန သဘာဝံ အဇာနန္တဿ ဘယသမ္ဘဝတော ယံ ဘယာ စ မောဟာ စ အဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ ဣဒံ မောဟသမုဋ္ဌာနန္တိ ဝုတ္တံ။

သဗ္ဗပါပေါ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမံ သဗ္ဗပါပဿ အကရဏ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တတ္ထ လောဘော အသုဘာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန –

‘‘ဧတ္တာဝတာ ‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏ’န္တိ ဧတ္ထ ပါပံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တဿ အကရဏံ ဒဿေန္တော ‘လောဘော…ပေ… ပညာယာ’တိ တီဟိ ကုသလမူလေဟိ တိဏ္ဏံ အကုသလမူလာနံ ပဟာနဝသေန သဗ္ဗပါပဿ အကရဏံ အနုပ္ပာဒနမာဟာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၀) –

ဝုတ္တံ။ သုဘာဓိမုတ္တဝသေန ပဝတ္တော လောဘော အသုဘာယ အသုဘဘာဝနာယ တထာပဝတ္တေန အလောဘေန တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနေန ပဟီယတိ၊ သတ္တေသု ကုဇ္ဈနဒုဿနဝသေန ပဝတ္တော ဒေါသော မေတ္တာယ မေတ္တာဘာဝနာယ တထာပဝတ္တေန အဒေါသေန စ တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနေန ပဟီယတိ၊ သတ္တေသု စေဝ သင်္ခါရေသု စ မုယှနဝသေန ပဝတ္တော မောဟော ပညာယ ¶ ဝိစာရဏပညာယ စ ဘာဝနာမဂ္ဂပညာယ စ တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနေန ပဟီယတိ။

‘‘ယဒိ ¶ တီဟိ ကုသလမူလေဟေဝ အကုသလမူလာနိ ပဟီယန္တိ၊ ဧဝံ သတိ ဥပေက္ခာကရုဏာမုဒိတာ နိရတ္ထကာ ဘဝေယျု’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တထာ လောဘော ဥပေက္ခာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဥပေက္ခာယာတိ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ ကမ္မဿကာ’’တိအာဒိနာ ဘာဝိတာယ ဥပေက္ခာယ။ မုဒိတာ အရတိံ ဝူပသမေတွာ အရတိယာ မူလဘူတံ မောဟမ္ပိ ပဇဟတီတိ မနသိ ကတွာ ‘‘မောဟော မုဒိတာယ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အကုသလမူလာနံ ကုသလမူလာဒီဟိ ပဟာတဗ္ဗတ္တံ ကေန အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန တထာ ပဟာတဗ္ဗတ္တေန ဘဂဝါ ‘‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏ’’န္တိ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ‘‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏ’’န္တိ ဝစနေန တထာ ပဟာတဗ္ဗတ္တံ တုမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၃၁။ ‘‘ဧတ္တာဝတာ စ သဗ္ဗပါပေါ ဝိဘတ္တော၊ တဿ အကရဏဉ္စ ဝိဘတ္တံ သိယာ၊ ဧဝံ သတိ အဋ္ဌမိစ္ဆတ္တာနံ အကရဏံ အနိဝါရိတံ သိယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သဗ္ဗပါပံ နာမ အဋ္ဌ မိစ္ဆတ္တာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မိစ္ဆာသတီတိ အနိစ္စာဒီသု ‘‘နိစ္စ’’န္တိ အနုဿရဏစိန္တနာဒိဝသေန ပဝတ္တအကုသလပ္ပဝတ္တိ။

သဗ္ဗပါပဿ အကရဏံ ဗဟုဓာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တံ၊ အမှေဟိ စ ဝိညာတံ၊ ‘‘ကထံ ကုသလဿ သမ္ပဒါ ဝိဘဇိတဗ္ဗာ ဝိညာတဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ကုသလဿ သမ္ပဒံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘အဋ္ဌသု မိစ္ဆတ္တေသု ပဟီနေသူ’’တိအာဒိမာဟ။ အဋ္ဌ သမ္မတ္တာနီတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ သမ္မာသင်္ကပ္ပော သမ္မာဝါစာ သမ္မာကမ္မန္တော သမ္မာအာဇီဝေါ သမ္မာဝါယာမော သမ္မာသတိ သမ္မာသမာဓီတိ အဋ္ဌသမ္မတ္တာနိ ဝိသဘာဂပရိဝတ္တနဓမ္မဝသေန သမ္ပဇ္ဇန္တိ။ အတီတဿာတိ အတီတေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတဿ။ ဝိပဿိနော ဟိ ဘဂဝတော အယံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသဂါထာ။ စိတ္တေ ပရိယောဒါပိတေတိ စိတ္တပဋိဗဒ္ဓါ ပဉ္စက္ခန္ဓာပိ ပရိယောဒါပိတာ ဘဝန္တိ။ ‘‘စိတ္တပရိယောဒါပိတေန ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ပရိယောဒါပိတဘာဝေါ ကထံ အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဧဝဉှီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဘဂဝါ ယံ ‘‘စေတောဝိသုဒ္ဓတ္ထံ ဘိက္ခဝေ တထာဂတေ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီ’’တိ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ‘‘စေတော…ပေ… ဝုဿတီ’’တိ ဝစနေန တုမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ပရိယောဒါပနာ ကတိဝိဓာ ဘဝန္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒုဝိဓာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သမထဝိပဿနာယ ¶ နီဝရဏပ္ပဟာနဉ္စ အရိယမဂ္ဂဘာဝနာယ အနုသယသမုဂ္ဃာတော စာတိ ပရိယောဒါပနဿ ဒုဝိဓတ္တာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိယောဒါပိတာ ဘဝန္တီတိ အတ္ထော။ ပဟီနနီဝရဏာနုသယာ ဟိ ပုဂ္ဂလာ ပသာဒနီယဝဏ္ဏာ ဟောန္တိ။

‘‘ပရိယောဒါပနဿ ကိတ္တိကာ ဘူမိယော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒွေ ပရိယောဒါပနဘူမိယော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏ’န္တိအာဒိဂါထာယ ဒေသိတေသု ဓမ္မေသု ကတမံ ဒုက္ခသစ္စံ၊ ကတမံ သမုဒယသစ္စံ ¶ ၊ ကတမံ မဂ္ဂသစ္စံ၊ ကတမံ နိရောဓသစ္စ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယံ ပဋိဝေဓေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ ဂါထာယ ဒေသိတေသု ဓမ္မေသု ယံ ခန္ဓပဉ္စကံ ပဋိဝေဓေန ပရိညာဘိသမယေန ပရိယောဒါပေတိ၊ ဣဒံ ခန္ဓပဉ္စကံ ဒုက္ခံ ဒုက္ခသစ္စံ ဘဝေ။ ယတော တဏှာသံကိလေသတော ခန္ဓပဉ္စကံ ပရိယောဒါပေတိ၊ အယံ တဏှာသံကိလေသော သမုဒယော သမုဒယသစ္စံ။ ယေန အရိယမဂ္ဂင်္ဂေန ပရိယောဒါပေတိ၊ အယံ အရိယမဂ္ဂေါ မဂ္ဂသစ္စံ။ ယံ အသင်္ခတဓာတုံ အဓိဂတေန ပုဂ္ဂလေန ပရိယောဒါပိတံ၊ အယံ အသင်္ခတဓာတုဓမ္မော နိရောဓော နိရောဓသစ္စံ ဘဝေ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဂါထာယ ဒေသိတဓမ္မာနံ သဘာဂဝိသဘာဂဓမ္မာဝဋ္ဋနဝသေန နိဒ္ဓါရိတာနိ။ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိကဿ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏ’’န္တိအာဒိဂါထာယ ဒေသိတာနံ ဓမ္မာနံ သဘာဂဝိသဘာဂဓမ္မာဝဋ္ဋနဝသေန စတ္တာရိ သစ္စာနိ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတာနိ၊ အမှေဟိ စ ဝိညာတာနိ။

‘‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိံ၊ ဆတ္တံ မဟန္တံ ယထ ဝဿကာလေ၊

ဧသာနိသံသော ဓမ္မေ သုစိဏ္ဏေ၊ န ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မစာရီ’တိ –

ဂါထာယ ဒေသိတာနံ ဓမ္မာနံ ဝိသဘာဂသဘာဂဓမ္မာနံ အာဝဋ္ဋနဝသေန ကထံ စတ္တာရိ သစ္စာနိ နိဒ္ဓါရိတာနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဓမ္မော ဟဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ တာယ ဂါထာယ ဒေသိတေ ဓမ္မေ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ဓမ္မော နာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဓမ္မော နာမာတိ ပုညဓမ္မော နာမ။ ဣန္ဒြိယသံဝရောတိ မနစ္ဆဋ္ဌိန္ဒြိယသံဝရသီလာဒိကော သဗ္ဗော သံဝရော။ တေန ဝုတ္တံ –‘‘ဣန္ဒြိယသံဝရသီသေန ¶ စေတ္ထ သဗ္ဗမ္ပိ သီလံ ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၁)။ စတ္တာရော အပါယာ ဒုက္ကဋကမ္မကာရီနံ ဂတိဘူတတ္တာ ဒုဂ္ဂတိ။ သဗ္ဗာ ဥပပတ္တိယော ပန ဒုက္ခဒုက္ခသင်္ခါရဒုက္ခဝိပရိဏာမဒုက္ခသမင်္ဂီနံ ဂတိဘူတတ္တာ ဒုဂ္ဂတိ နာမ။

‘‘တသ္မိံ ဒုဝိဓေ ဓမ္မေ ဣန္ဒြိယသံဝရဓမ္မော ကတ္ထ ဌိတော၊ ကထံ သုစိဏ္ဏော၊ ကုတော ရက္ခတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယာ သံဝရသီလေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဒုဝိဓေ ဓမ္မေ။ သံဝရသီလေ ဌိတာ ယာ အခဏ္ဍကာရိတာ ဟောတိ၊ အယံ အခဏ္ဍဝသေန ကာတဗ္ဗော သံဝရသီလေ ဌိတော သုဋ္ဌု အာစိဏ္ဏပရိစိဏ္ဏော ပုညဓမ္မော စတူဟိ အပါယေဟိ အတ္တနော အာဓာရံ အတ္တာနံ ရက္ခန္တံ ပုဂ္ဂလံ ဧကန္တိကဘာဝေန ရက္ခတိ၊ အနေကန္တိကဘာဝေန ပန ရက္ခိတမတ္တော ပုညဓမ္မောပိ ရက္ခတီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ အပါယေဟီတိ စ ပဓာနဝသေန ဝုတ္တံ၊ ရောဂါဒိအန္တရာယတောပိ ရက္ခတိ။ ရောဂါဒိအန္တရာယော ဝါ အယတော အပဂတတ္တာ အပါယန္တောဂဓောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘တထာ ¶ ရက္ခတီတိ ကေန အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဧဝံ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန လက္ခဏပကာရဒဿနံ ဘဂဝါ ‘‘ဒွေမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီလဝတော ဂတိယော ဒေဝါ စ မနုဿာ စာ’’တိ ယံ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ‘‘ဒွေမာ…ပေ… မနုဿာ စာ’’တိ ဝစနေန တုမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘သံဝရသီလေ ဌိတဿ အခဏ္ဍကာတဗ္ဗဿ သုစိဏ္ဏဿ ပုညဓမ္မဿ အပါယေဟိ ရက္ခဏေ ဧကန္တိကဘာဝေါ ကေန သုတ္တေန ဒီပေတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဧဝဉ္စ နာဠန္ဒာယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧဝဉ္စာတိ ဣမိနာ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနေန ပကာရေနပိ ဝုတ္တပ္ပကာရော အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ နာဠန္ဒာယန္တိ နာဠန္ဒနာမကေ နိဂမေ နိသိန္နော အသိဗန္ဓကနာမဿ ပုတ္တော ဂါမဏိ ဂါမဇေဋ္ဌကော ဘဂဝန္တံ ဧတံ ဝုစ္စမာနံ ‘‘ဗြာဟ္မဏာ၊ ဘန္တေ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။

ဗြာဟ္မဏာတိ ဗာဟိရကာ ဗြာဟ္မဏာ။ ဘန္တေတိ ဘဂဝန္တံ ဂါမဏိ အာလပတိ။ ပစ္ဆာဘူမကာတိ ပစ္ဆိမဒိသာယ နိသိန္နကာ။ ဥယျာပေန္တီတိ မနုဿလောကတော ဥဒ္ဓံ ဒေဝလောကံ ယာပေန္တိ ပါပေန္တိ။

ဣဓဿာတိ ဣဓလောကေ အဿ ဘဝေယျ။ ပုရိသော ပါဏာတိပါတီ…ပေ… မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော အဿ ဘဝေယျာတိ ယောဇနာ။ သေသံ ပါဠိတော စေဝ ဝုတ္တာနုသာရေန စ ဉေယျံ။

၃၂။ ‘‘ဝိသဘာဂဓမ္မသဘာဂဓမ္မာဝဋ္ဋနဝသေန ¶ စတုန္နံ သစ္စာနံ နိဒ္ဓါရိတဘာဝေါ ကေန အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟ မဟာကစ္စာနော ဧကမှိ ပဒဋ္ဌာနေ’’တိ ဝုတ္တံ။

‘‘ဧတ္တာဝတာ စ အာဝဋ္ဋော ဟာရော ပရိပုဏ္ဏော၊ အညော နိယုတ္တော နတ္ထီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော အာဝဋ္ဋော ဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယဿံ ယဿံ ပါဠိယံ ယော ယော အာဝဋ္ဋော ဟာရော ယထာလာဘဝသေန ယောဇိတော၊ တဿံ တဿံ ပါဠိယံ သော သော အာဝဋ္ဋော ဟာရော တထာ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုတ္တော ယောဇိတောတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဣတိ အာဝဋ္ဋဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန အဋ္ဌကထာဋီကာနုသာရေနေဝ ဂမ္ဘီရတ္ထော ဝိတ္ထာရတော ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၈။ ဝိဘတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂဝိဘာဝနာ

၃၃။ ယေန ¶ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန အာဝဋ္ဋဟာရဝိဘင်္ဂေန အာဝဋ္ဋေတဗ္ဗာ ပဒဋ္ဌာနာဒယော ဝိဘတ္တာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော အာဝဋ္ဋဟာရဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဝိဘတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဝိဘတ္တိဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဒေသနာဟာရာဒီသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဝိဘတ္တိဟာရော ဝိဘတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ဓမ္မဉ္စ ပဒဋ္ဌာနံ ဘူမိဉ္စာ’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘ဒွေ သုတ္တာနီ’’တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရဘူတော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဝိဘတ္တိဟာရော ဝိဘတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘ယေသု သုတ္တေသု ဝုတ္တာ ဓမ္မပဒဋ္ဌာနဘူမိယော ဣမိနာ ဝိဘတ္တိဟာရေန ဝိဘတ္တာ၊ တာနိ သုတ္တာနိ ကိတ္တကာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တာနိ သုတ္တာနိ ပဌမံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒွေ သုတ္တာနိ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဝါသနာဘာဂိယန္တိ ပုညဘာဝနာ ဝါသနာ နာမ၊ ဝါသနာယ ဘာဂေါ ကောဋ္ဌာသော ဝါသနာဘာဂေါ၊ ဝါသနာဘာဂေ ဝါစကဘာဝေန နိယုတ္တံ ¶ သုတ္တန္တိ ဝါသနာဘာဂိယံ၊ ကတမံ တံ? ယသ္မိံ သုတ္တေ တီဏိ ပုညကိရိယဝတ္ထူနိ ဘဂဝတာ ဒေသိတာနိ၊ တံ သုတ္တံ ဝါသနာဘာဂိယံ။ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယန္တိ လောဘက္ခန္ဓာဒီနံ နိဗ္ဗိဇ္ဈနံ ပဒါလနံ နိဗ္ဗေဓော၊ နိဗ္ဗေဓဿ ဘာဂေါ ကောဋ္ဌာသော နိဗ္ဗေဓဘာဂေါ၊ နိဗ္ဗေဓဘာဂေ ဝါစကဘာဝေန နိယုတ္တံ သုတ္တန္တိ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ၊ ကတမံ တံ? ယသ္မိံ သုတ္တေ သေက္ခာသေက္ခဓမ္မာ ဘဂဝတာ ဒေသိတာ၊ တံ သုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ။

‘‘တေသံ သုတ္တာနံ ပဋိဂ္ဂါဟကာ ပုဂ္ဂလာ ယာဟိ ပဋိပဒါဟိ သမ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တာ ပဋိပဒါ ကိတ္တိကာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒွေ ပဋိပဒါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒါနသီလဘာဝနာမယပုညဘာဂေ ဘဝါ ပဋိပဒါတိ ပုညဘာဂိယာ။ ဖလဘာဂေ ဘဝါ ပဋိပဒါတိ ဖလဘာဂိယာ။ ‘‘ယေသု သီလေသု ဌိတာ ပဋိဂ္ဂါဟကာ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ တာနိ သီလာနိ ကိတ္တကာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒွေ သီလာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သံဝရတိ ဧတေန သံဝရေနာတိ သံဝရော၊ သော သံဝရော ပါတိမောက္ခသံဝရော၊ သတိသံဝရော၊ ဉာဏသံဝရော၊ ခန္တိသံဝရော၊ ဝီရိယသံဝရောတိ ပဉ္စဝိဓော။ သဗ္ဗောပိ ပါပသံဝရဏတော သံဝရော၊ လောကိယလောကုတ္တရသမ္ပတ္တိဋ္ဌာနတ္တာ သီလံ နာမ။ ပဇဟတိ ဧတေန ပဟာတဗ္ဗေတိ ပဟာနံ၊ ပဇဟနံ ဝါ ပဟာနံ၊ တဉ္စ ပဟာနံ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ၊ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနံ၊ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနံ၊ ပဋိပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနံ၊ နိဿရဏပ္ပဟာနန္တိ ပဉ္စဝိဓံ။ တတ္ထ နိဿရဏပ္ပဟာနံ ဝဇ္ဇေတွာ စတုဗ္ဗိဓံ ပဟာနံ ဝုတ္တနယေန သီလံ နာမ။

‘‘တေသု ¶ သုတ္တာဒီသု ဘဂဝါ ကတမံ သုတ္တံ ကတမာယ ပဋိပဒါယ ဒေသယတိ၊ ကတရသ္မိံ သီလေ ဌိတော ပုဂ္ဂလော ကတမေန သီလေန ဗြဟ္မစာရီ ဘဝတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တထာ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေသု ဝါသနာဘာဂိယာဒီသု သုတ္တေသု ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ တတ္ထ တာသု ပုညဘာဂိယာဒိပဋိပဒါသု ပုညဘာဂိယာယ ပဋိပဒါယ ဘဂဝါ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဒေသယတိ၊ သော ဝါသနာဘာဂိယသုတ္တပဋိဂ္ဂါဟကော ပုဂ္ဂလော တတ္ထ သံဝရသီလာဒီသု သံဝရသီလေ ဌိတော ဟုတွာ တေန သံဝရသီလသင်္ခါတေန ဗြဟ္မစရိယေန သေဋ္ဌစရိယေန ဗြဟ္မစာရီ သေဋ္ဌာစာရပူရကော ဘဝတိ။ တတ္ထ တေသု ဝါသနာဘာဂိယာဒီသု သုတ္တေသု နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ တတ္ထ တာသု ပုညဘာဂိယာဒိပဋိပဒါသု ဖလဘာဂိယာယ ပဋိပဒါယ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဘဂဝါ ဒေသယတိ၊ သော နိဗ္ဗေဓဘာဂိယသုတ္တပဋိဂ္ဂါဟကော ပုဂ္ဂလော တတ္ထ သံဝရသီလာဒီသု ပဟာနသီလေ သမုစ္ဆေဒပ္ပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနဝသေန ¶ ဌိတော ဟုတွာ တေန ပဟာနသီလသင်္ခါတေန ဝိသေသဘူတေန မဂ္ဂသင်္ခါတေန ဗြဟ္မစရိယေန ဗြဟ္မစာရီ ဘဝတီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

‘‘ဝါသနာဘာဂိယသုတ္တာဒီသု ကတမံ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု ဝါသနာဘာဂိယသုတ္တာဒီသု။ ဒါနကထာတိ သပ္ပုရိသဒါနဒါနဖလအသပ္ပုရိသဒါနဒါနဖလကထာ။ သီလကထာတိ ပဉ္စသီလာဒိသီလဖလကထာ။ သဂ္ဂကထာတိ သဂ္ဂသမ္ပတ္တိသုခကထာ စေဝ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တာပကပုညကထာ စ။ အာဒီနဝေါတိ အာဒီနဝဒဿကော သုတ္တန္တော။ အာနိသံသောတိ အာနိသံသဒဿကော သုတ္တန္တော။ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမာတိ ယောဇနာ။

‘‘တတ္ထ ကတမ’’န္တိအာဒီသု အနုသန္ဓျတ္ထော ဝုတ္တနယောဝ။ ယာ ဒေသနာ စတုသစ္စပ္ပကာသနာ၊ သာ ဒေသနာ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမာတိ ယောဇနာ။ ဧဝဉ္စ သတိ ဝါသနာဘာဂိယသုတ္တဿပိ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယသုတ္တဘာဝေါ အာပဇ္ဇေယျ စတုသစ္စပ္ပကာသနတောတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ ‘‘ဝါသနာဘာဂိယေ သုတ္တေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝါသနာဘာဂိယေ သုတ္တေ ပဇာနနာ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာ အရိယမဂ္ဂပဒဋ္ဌာနဘူတာ ပညာ နတ္ထိ၊ မဂ္ဂေါ အရိယမဂ္ဂေါ နတ္ထိ၊ ဖလံ အရိယဖလံ နတ္ထိ။ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယေ သုတ္တေ ပန ပဇာနနာဒယော အတ္ထိ၊ ဝါသနာဘာဂိယေ သုတ္တေ နတ္ထိ။ ‘‘ပဇာနနာ’’တိအာဒိနာ စတုသစ္စပ္ပကာသနာ ဒါနကထာဒိကာ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယေ သုတ္တေ အန္တောဂဓာ၊ ဣတရံယေဝ ဝါသနာဘာဂိယသုတ္တန္တိ နာမာတိ ဒဿေတိ။ ယေသု သုတ္တေသု ဝုတ္တာ ဓမ္မပဒဋ္ဌာနဘူမိယော ဝိဘတ္တာ၊ တာနိ သုတ္တာနိ ဒွေယေဝ န ဟောန္တိ၊ ကသ္မာ ‘‘ဒွေယေဝ သုတ္တာနိ နိဒ္ဓါရိတာနီ’’တိ စေ ဝဒေယျုံ? အသင်္ကရတော သုတ္တေ ဝုတ္တာနံ ဓမ္မပဒဋ္ဌာနဘူမီနံ ဝိဘဇိတဗ္ဗာနံ သုဝိညေယျတ္တာ။ ‘‘ယဒိ ဧဝံ သံကိလေသဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တာနိပိ နိဒ္ဓါရိတာနိ အသင်္ကရတ္တာ’’တိ စေ ဝဒေယျုံ? နော နိဒ္ဓါရိတာနိ၊ ဝါသနာဘာဂိယသုတ္တေ နိဒ္ဓါရိတေ သံကိလေသဘာဂိယသုတ္တမ္ပိ နိဒ္ဓါရိတံ၊ သံကိလေသဓမ္မတော နိဿဋ္ဌဓမ္မာနံယေဝ ဝါသနာဘာဂိယဓမ္မတ္တာ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယသုတ္တေ စ နိဒ္ဓါရိတေ အသေက္ခဘာဂိယသုတ္တမ္ပိ နိဒ္ဓါရိတံ အနညတ္တာ။

‘‘ယေသု ¶ သုတ္တေသု ဝုတ္တာ ဓမ္မပဒဋ္ဌာနဘူမိယော ဝိဘတ္တိဟာရေန ဝိဘတ္တာ၊ တာနိ သုတ္တာနိ ကတမေန ဖလေန ယောဇယိတဗ္ဗာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမာနိ စတ္တာရိ သုတ္တာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣမာနိ စတ္တာရိ သုတ္တာနီတိ ¶ ယထာနိဒ္ဓါရိတာနိ ဝါသနာဘာဂိယနိဗ္ဗေဓဘာဂိယသုတ္တာနိ စေဝ တံနိဒ္ဓါရဏေန နိဒ္ဓါရိတာနိ သံကိလေသဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တာနိ စာတိ စတ္တာရိ သုတ္တာနိ ဣမေသံယေဝ စတုန္နံ သုတ္တာနံ ဒေသနာယ နယေန နီတေန ဖလေန သဗ္ဗတော သဗ္ဗဘာဂေန သံဝရသီလပ္ပဟာနသီလေန ဗြဟ္မစရိယေန ယောဇယိတဗ္ဗာနိ။ ယောဇေန္တေန စ သဗ္ဗတော သဗ္ဗဘာဂေန စ ပဒါဒိဝိစယေန ဟာရေန သံဝရသီလာဒိကံ ဖလံ ဝိစိနိတွာ ယုတ္တိဟာရေန ယုတ္တံ ဖလံ ဂဝေသိတွာ ‘‘ဣဒံ ဖလံ ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဖလံ၊ ဣဒံ ဖလံ ဣမဿ သုတ္တဿ ဖလ’’န္တိ သုတ္တာနိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဖလေန ယောဇယိတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘ကိတ္တကေန ဖလေန ဗြဟ္မစရိယေန ယောဇေတဗ္ဗာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယာဝတိကာ ဉာဏဿ ဘူမီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဘဂဝတာ ဒေသိတေန ဝါသနာဘာဂိယသုတ္တေန သိဒ္ဓါ ယာဝတိကာ ပုညဘာဂိယာ ပဋိပဒါဒယော ဝိဘဇနဉာဏဿ ဘူမိ အာရမ္မဏာ ဘဝိတုမရဟန္တိ၊ တာဝတိကာဟိ ဘူမီဟိ ဝါသနာဘာဂိယသုတ္တံ ယောဇယိတဗ္ဗံ။ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယသုတ္တေန သိဒ္ဓါ ယာဝတိကာ ဖလဘာဂိယာ ပဋိပဒါဒယော ဝိဘဇနဉာဏဿ ဘူမိ အာရမ္မဏာ ဘဝိတုမရဟန္တိ၊ တာဝတိကာဟိ ဘူမီဟိ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယသုတ္တံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣတရဒွယမ္ပိ သုတ္တံ ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧတေန ဉာဏဿ ဘူမီနံ သုတ္တတ္ထာနံ ဗဟုဝိဓတ္တံ ဒဿေတိ။

၃၄။ ဝါသနာဘာဂိယသုတ္တာဒီသု ဝုတ္တာ ဓမ္မာ ဝါသနာဘာဂိယနိဗ္ဗေဓဘာဂိယဘာဝေဟိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကထံ သံကိလေသဘာဂိယအသေက္ခာဘာဂိယဘာဝေဟိ အသာဓာရဏာသာဓာရဏဘာဝေဟိ ဝိဘဇိတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမေ ဓမ္မာ သာဓာရဏာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အဋ္ဌကထာယ ပန –

‘‘ဧဝံ ဝါသနာဘာဂိယနိဗ္ဗေဓဘာဂိယဘာဝေဟိ ဓမ္မေ ဧကဒေသေန ဝိဘဇိတွာ ဣဒါနိ တေသံ ကိလေသဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယဘာဝေဟိ သာဓာရဏာသာဓာရဏဘာဝေဟိ ဝိဘဇိတုံ ‘တတ္ထ ကတမေ ဓမ္မာ သာဓာရဏာ’တိအာဒိ အာရဒ္ဓ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၄) –

ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ ယေ ဓမ္မာ သုတ္တေ ဝုတ္တာ ဝိဘတ္တိဟာရေန ဝိဘဇိတဗ္ဗာ၊ တေသု ဓမ္မေသု ကတမေ ဓမ္မာ သာဓာရဏာတိ ပုစ္ဆတိ၊ ဒွေ ဓမ္မာ သာဓာရဏာတိ ¶ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ တေ ဒွေ ဓမ္မေ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘နာမသာဓာရဏာ၊ ဝတ္ထုသာဓာရဏာ စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နာမသာဓာရဏာတိ နာမေန နာမပညတ္တိယာ ¶ သာဓာရဏာ သမာနာ၊ ‘‘ကုသလာ’’တိ နာမေန ဧကဝီသတိ စိတ္တုပ္ပာဒါ သမာနာ၊ ‘‘အကုသလာ’’တျာဒိနာမေန ဒွါဒသ စိတ္တုပ္ပာဒါ သမာနာ၊ ကုသလာဒိနာမပညတ္တိဝစနေန ဝစနီယာ အတ္ထာ ကုသလာဒိနာမသာဓာရဏာတိ ဝုတ္တာ။ တေန ဋီကာယံ –

‘‘နာမံ နာမပညတ္တိ၊ တံမုခေနေဝ သဒ္ဒတော တဒတ္ထာဝဂမော။ သဒ္ဒေန စ သာမညရူပေနေဝ တထာရူပဿ အတ္ထဿ ဂဟဏံ၊ န ဝိသေသရူပေန။ တသ္မာ သဒ္ဒဝစနီယာ အတ္ထာ သာဓာရဏရူပနာမာယတ္တဂဟဏီယတာယ နာမသာဓာရဏာ ဝုတ္တာ’’တိ –

ဝုတ္တံ။ ဝတ္ထုသာဓာရဏာတိ ပတိဋ္ဌာနဘူတေန ဝတ္ထုနာ သာဓာရဏာ။ ယသ္မိံ ပတိဋ္ဌာနဘူတေ သန္တာနေ ဝါ စိတ္တုပ္ပာဒါဒိမှိ ဝါ ယေ ဓမ္မာ ပဝတ္တန္တိ၊ တေ ဓမ္မာ တေန သန္တာနေန ဝါ ဝတ္ထုနာ တေန စိတ္တုပ္ပာဒါဒိနာ ဝါ သာဓာရဏာ သမာနာတိ အတ္ထော။ ဧကသန္တာနေ ပတိတတ္တာ ဖုသနာဒိသဘာဝတော ဘိန္နာပိ ဝတ္ထုသာဓာရဏာ သမာနဝတ္ထုကာယေဝ ဘဝန္တီတိ ဝိဘတ္တိဟာရေန ဝိဘဇိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

‘‘ကိံ နာမသာဓာရဏဝတ္ထုသာဓာရဏာယေဝ ဝိဘဇိတဗ္ဗာ၊ အညံ ဝိဘဇိတဗ္ဗံ နတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယံ ဝါ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နာမသာဓာရဏဝတ္ထုသာဓာရဏေဟိ အညံ ယံ ဝါ ပန ကိစ္စသာဓာရဏပစ္စယသာဓာရဏပဋိပက္ခာဒိသာဓာရဏမ္ပိ ဓမ္မဇာတံ ဧဝံဇာတိယံ သာဓာရဏဇာတိယံ၊ တမ္ပိ သဗ္ဗံ ဝိစယဟာရေန ဝိစိနိတွာ ယုတ္တိဟာရေန ဂဝေသိတွာ ယုတ္တံ သာဓာရဏံ ဝိဘတ္တိဟာရေန ဝိဘဇိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘တေသု နာမသာဓာရဏာဒီသု ကတမေ နာမသာဓာရဏာ၊ ကတမေ ဝတ္ထုသာဓာရဏာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘မိစ္ဆတ္တနိယတာနံ သတ္တာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မာတုဃာတကာဒီနံ ဆန္နံ မိစ္ဆတ္တနိယတကမ္မကရာနံ သတ္တာနဉ္စ ဒုဂ္ဂတိအဟေတုကသုဂတိအဟေတုကဒုဟေတုကတိဟေတုကာနံ စတုန္နံ ပုထုဇ္ဇနာနံ အနိယတကမ္မကရာနံ သတ္တာနဉ္စ သန္တာနေ ပဝတ္တာ ဒဿနပဟာတဗ္ဗာ ကိလေသာ ဒဿနပဟာတဗ္ဗနာမသာဓာရဏာ သမာနာ ဘဝန္တိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာသီလဗ္ဗတပရာမသနဝသေန ဘိန္နသဘာဝါနမ္ပိ ဒဿနပဟာတဗ္ဗနာမနာတိဝတ္တနတော။ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ နိယတာနိယတသတ္တာနံ ¶ ဒဿနပဟာတဗ္ဗာနံ ကိလေသာနံ ပတိဋ္ဌာနဝတ္ထုဘာဝတော ဝတ္ထုသာဓာရဏာ စ သမာနဝတ္ထုကာတိ အတ္ထော။ ပုထုဇ္ဇနဿ ဒုဂ္ဂတိအဟေတုကာဒိစတုဗ္ဗိဓသတ္တဿ၊ သောတာပန္နဿ စ သန္တာနေ ပဝတ္တာ ကာမရာဂဗျာပါဒါ ကိလေသာ ကာမရာဂဗျာပါဒနာမသာဓာရဏာ သမာနာ ဘဝန္တိ သကဒါဂါမိမဂ္ဂပ္ပဟာတဗ္ဗအနာဂါမိမဂ္ဂပ္ပဟာတဗ္ဗဝသေန ဘိန္နသဘာဝါနမ္ပိ ကာမရာဂဗျာပါဒနာမနာတိဝတ္တနတော။ ဝုတ္တပ္ပကာရဿ ပုထုဇ္ဇနဿ၊ သောတာပန္နဿ စ ကာမရာဂဗျာပါဒါနံ ပတိဋ္ဌာနဝတ္ထုဘာဝတော ဝတ္ထုသာဓာရဏာ သမာနဝတ္ထုကာတိ အတ္ထော စ ဂဟေတဗ္ဗော။ ပုထုဇ္ဇနဿ၊ အနာဂါမိဿ စ သန္တာနေ ပဝတ္တာ ဥဒ္ဓံဘာဂိယာ သံယောဇနာ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယနာမသာဓာရဏာ သမာနာ ဘဝန္တိ ရူပရာဂါဒိဝသေန ဘိန္နသဘာဝါနမ္ပိ ¶ ဥဒ္ဓံဘာဂိယနာမနာတိဝတ္တနတော။ ပုထုဇ္ဇနဿ၊ အနာဂါမိဿ စ ဥဒ္ဓံဘာဂိယာနံ ပတိဋ္ဌာနဝတ္ထုဘာဝတော ဝတ္ထုသာဓာရဏာ သမာနဝတ္ထုကာတိ အတ္ထော စ ဂဟေတဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ ဋီကာယံ – ‘‘ဒဿနပဟာတဗ္ဗာနဉှိ ယထာ မိစ္ဆတ္တနိယတသတ္တာ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ၊ ဧဝံ အနိယတာပီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သင်္ခေပတော ပန သံကိလေသပက္ခေ ပဟာနေကဋ္ဌာ ကိလေသာ နာမသာဓာရဏာ ဟောန္တိ၊ သဟဇေကဋ္ဌာ ကိလေသာ ဝတ္ထုသာဓာရဏာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

သံကိလေသပက္ခေ သာဓာရဏာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကထံ ဝေါဒါနပက္ခေ သာဓာရဏာ ဝိဘတ္တာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ အရိယသာဝကော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယံ ကိဉ္စီတိ သာမညဝသေန ဝုတ္တာ ပဌမဇ္ဈာနသမာပတ္တိအာဒိကာ လောကိယာ သမာပတ္တိယေဝ ဂဟိတာ။ အရိယသာဝကောတိ အရိယဿ ဘဂဝတော သာဝကော အရိယသာဝကောတိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ ဈာနလာဘီ စ ဖလဋ္ဌော စ ပုဂ္ဂလော၊ န မဂ္ဂဋ္ဌော။ မဂ္ဂဋ္ဌော ဟိ လောကိယံ ယံ ကိဉ္စိ သမာပတ္တိံ န သမာပဇ္ဇတိ။ သဗ္ဗာ သာ လောကိယသမာပတ္တိ ရူပါဝစရာ အရူပါဝစရာ ဒိဗ္ဗဝိဟာရော ဗြဟ္မဝိဟာရော ပဌမဇ္ဈာနသမာပတ္တီတိ ဧဝမာဒီဟိ ပရိယာယေဟိ သာဓာရဏာ တံသမင်္ဂီဟိ ဝီတရာဂါဝီတရာဂေဟိ သာဓာရဏာ လောကိယသမာပတ္တိနာမနာတိဝတ္တနတော စ ဝီတရာဂါဝီတရာဂေဟိ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော စ။ ‘‘အရိယသာဝကော စ လောကိယံ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇန္တော ဩဓိသော ဩဓိသော သမာပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ သတိ ကထံ ဝီတရာဂေဟိ သာဓာရဏာတိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သာဓာရဏာ ဟိ ဓမ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန – ‘‘ကထံ တေ ဩဓိသော ဂဟိတာ၊ အထ ¶ ဩဓိသော ဂဟေတဗ္ဗာ၊ ကထံ သာဓာရဏာတိ အနုယောဂံ မနသိ ကတွာ တံ ဝိသောဓေန္တော အာဟ – ‘သာဓာရဏာ ဟိ ဓမ္မာ ဧဝံ အညမည’န္တိအာဒီ’’တိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ဧဝံ ဝီတရာဂါဝီတရာဂေဟိ ဩဓိသော ဩဓိသော သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ ဓမ္မာ ပရံ ပရံ ပစ္ဆာ ပစ္ဆာ ပဝတ္တိယမာနံ ဓမ္မဇာတံ သကံ သကံ ပုဗ္ဗေ ပုဗ္ဗေ ဇာတံ ‘‘လောကိယသမာပတ္တီ’’တိ နာမံ နိယတဝိသယံ အညမညံ ဟုတွာ ဟိ ယသ္မာ နာတိဝတ္တန္တိ၊ တသ္မာ သာဓာရဏာတိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗာ ဂဟေတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ‘‘ပရံ ပရံ သမာပဇ္ဇန္တော ကထံ နာတိဝတ္တတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ နာတိဝတ္တနံ ပါကဋံ ကာတုံ ‘‘ယောပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယော အရိယသာဝကော ဝါ အဝီတရာဂေါ ဝါ။ ဣမေဟိ လောကိယသမာပတ္တိဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော၊ သော အရိယသာဝကော ဝါ အဝီတရာဂေါ ဝါ ပရံ ပရံ သမာပဇ္ဇန္တောပိ တံ ဓမ္မံ လောကိယံ သမာပတ္တိဓမ္မံ နာတိဝတ္တတိ၊ အညံ ဥပဂန္တွာ နာတိက္ကမတီတိ အတ္ထော။ ယေဟိ လောကိယသမာပတ္တိဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော၊ ဣမေ လောကိယသမာပတ္တိ ဓမ္မာ သာဓာရဏာဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

‘‘ဝါသနာဘာဂိယာဒိသုတ္တေသု ဝုတ္တာ ယေ ဓမ္မာ ဣမိနာ ဝိဘတ္တိဟာရေန ဝိဘတ္တာ၊ ယေသု ဓမ္မေသု ကတမေ ဓမ္မာ အသာဓာရဏာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမေ ဓမ္မာ အသာဓာရဏာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ¶ တေသု ဝိဘဇိတဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု ကတမေ ဓမ္မာ အသာဓာရဏာတိ ပုစ္ဆတိ၊ ပုစ္ဆိတွာ ယာဝ ဒေသနံ ဥပါဒါယ အသာဓာရဏာ ဓမ္မာ ဂဝေသိတဗ္ဗာ၊ ‘‘သေက္ခာသေက္ခာ’’တိ ဝါ ဂဝေသိတဗ္ဗာ၊ ‘‘ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗာ’’တိ ဝါ ဂဝေသိတဗ္ဗာ။ အထ ဝါ ယာဝ ‘‘သေက္ခာသေက္ခာ ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗာ’’တိ ဒေသနာ ဝုတ္တာ၊ တာဝ ဒေသနံ ဥပါဒါယ အသာဓာရဏာ ဂဝေသိတဗ္ဗာ။ ကထံ ဂဝေသိတဗ္ဗာ? အရိယေသု သေက္ခာသေက္ခဓမ္မဝသေန ‘‘သေက္ခာ’’တိ နာမံ အသေက္ခေန အသာဓာရဏံ၊ ‘‘အသေက္ခာ’’တိ နာမံ သေက္ခေန အသာဓာရဏန္တိ ဝါ၊ အနရိယေသု ‘‘ဘဗ္ဗာ’’တိ နာမံ အဘဗ္ဗေန အသာဓာရဏံ၊ ‘‘အဘဗ္ဗာ’’တိ နာမံ ဘဗ္ဗေန အသာဓာရဏန္တိ ဝါ ဂဝေသိတဗ္ဗာ။ ကာမရာဂဗျာပါဒါ သံယောဇနာ အပ္ပဟီနတ္တာ အနုသယဘာဝေန ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟတ္တာ အဋ္ဌမကဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌဿ စ သောတာပန္နဿ ဖလဋ္ဌဿ စ သာဓာရဏာ ဘဝန္တိ၊ ဓမ္မတာ ဓမ္မသဘာဝေါ အသာဓာရဏော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘အဋ္ဌမကဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌတာ သောတာပန္နဿ အသာဓာရဏာ၊ သောတာပန္နဿ ¶ သောတာပန္နဖလဋ္ဌတာ စ အဋ္ဌမကဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌဿ အသာဓာရဏာ။ အဋ္ဌမကဿ ဝါ ပဟီယမာနကိလေသတာ သောတာပန္နဿ အသာဓာရဏာ၊ သောတာပန္နဿ ပဟီနကိလေသတာ စ အဋ္ဌမကဿ အသာဓာရဏာ’’တိ။

ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယာ သံယောဇနာ အပ္ပဟီနတ္တာ အနုသယဘာဝေန ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟတ္တာ အဋ္ဌမကဿ မဂ္ဂဋ္ဌဘာဝေန အဋ္ဌမကသဒိသဿ အနာဂါမိမဂ္ဂဋ္ဌဿ စ အနာဂါမိဿ ဖလဋ္ဌဿ စ သာဓာရဏာ၊ ဓမ္မတာ ဓမ္မသဘာဝေါ အသာဓာရဏာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘အဋ္ဌမကဿ အနာဂါမိမဂ္ဂဋ္ဌတာ အနာဂါမိဿ ဖလဋ္ဌဿ အသာဓာရဏာ၊ အနာဂါမိဿ အနာဂါမိဖလဋ္ဌတာ စ အဋ္ဌမကဿ အသာဓာရဏာ။ အဋ္ဌမကဿ ဝါ ပဟီယမာနကိလေသတာ အနာဂါမိဿ အသာဓာရဏာ၊ အနာဂါမိဿ ဖလဋ္ဌဿ ပဟီနကိလေသတာ စ အဋ္ဌမကဿ အသာဓာရဏာ’’တိ။ ‘‘မဂ္ဂဋ္ဌတာ ဖလဋ္ဌတာယ အသာဓာရဏာ၊ ဖလဋ္ဌတာ စ မဂ္ဂဋ္ဌတာယ အသာဓာရဏာ’’တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ သဗ္ဗေသံ သတ္တန္နံ သေက္ခာနံ ပုဂ္ဂလာနံ နာမံ‘‘သေက္ခာ’’တိ နာမံ သာဓာရဏံ။ ဓမ္မတာ အသာဓာရဏာတိ စတုန္နံ မဂ္ဂဋ္ဌာနံ တံတံမဂ္ဂဋ္ဌတာ အညမညံ မဂ္ဂဋ္ဌာနံ အသာဓာရဏာ။ ဟေဋ္ဌိမဖလတ္တယဋ္ဌာနဉ္စ အသာဓာရဏာ၊ ဟေဋ္ဌိမဖလတ္တယဋ္ဌာနံ တံတံဖလဋ္ဌတာ စ အညမညံ ဖလဋ္ဌာနံ အသာဓာရဏာ၊ စတုန္နံ မဂ္ဂဋ္ဌာနဉ္စ အသာဓာရဏာတိ အတ္ထော။ ‘‘သေက္ခာနံ တံတံမဂ္ဂဋ္ဌတာ တံတံဖလဋ္ဌတာယ အသာဓာရဏာ၊ တံတံဖလဋ္ဌတာ စ တံတံမဂ္ဂဋ္ဌတာယ အသာဓာရဏာ’’တိ ဝတ္တုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သဗ္ဗေသံ ပဋိပန္နကာနန္တိ ဖလတ္ထာယ ပဋိပဇ္ဇန္တီတိ ပဋိပန္နကာ၊ တေသံ မဂ္ဂသမင်္ဂီနံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ နာမံ ‘‘ပဋိပန္နကာ’’တိ နာမံ သာဓာရဏံ၊ ဓမ္မတာ တံတံမဂ္ဂဋ္ဌတာ အသာဓာရဏာ။ သဗ္ဗေသံ သေက္ခာနံ သတ္တန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ သေက္ခာနံ သီလံ သာဓာရဏံ၊ ဓမ္မတာ တံတံမဂ္ဂဋ္ဌဖလဋ္ဌတာ အသာဓာရဏာတိ။ ဝါသနာဘာဂိယသံကိလေသဘာဂိယသုတ္တေသု ဝုတ္တာ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာဒယော စေဝ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တေသု ဝုတ္တာ သေက္ခာဒယော စ ဓမ္မာ သာဓာရဏာသာဓာရဏဘေဒေန ဝိဘတ္တိဟာရေန ဝိဘဇိတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘အဋ္ဌမကဿာ’’တိအာဒိနာ ¶ အရိယေသု ပုဂ္ဂလေသု အသာဓာရဏာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကထံ အနရိယေသု အသာဓာရဏာ ဝိဘတ္တာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ အရိယေသု ဝုတ္တနယာနုသာရေန အနရိယေသုပိ ဝိဘဇိတွာ ဂဝေသိတဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ ဝိသေသာနုပဿိနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ ¶ ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန – ‘‘ဧဝံ ‘အဋ္ဌမကဿာ’တိအာဒိနာ အရိယပုဂ္ဂလေသု အသာဓာရဏဓမ္မံ ဒဿေတွာ ဣတရေသု နယဒဿနတ္ထံ ‘ဧဝံ ဝိသေသာနုပဿိနာ’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ အရိယေသု ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗေသု အနရိယေသု ဝိသေသာနုပဿိနာ အသာဓာရဏတော ဝိသေသံ အသာဓာရဏံ အနုပဿိနာ ဂဝေသကေန ပဏ္ဍိတေန ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗေသုပိ ဟီနုက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမံ ဥပါဒါယ ဂဝေသိတဗ္ဗံ။ ကထံ? မာတုဃာတာဒိဝသေန ပဝတ္တာနံ ပဋိဃသမ္ပယုတ္တဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တသတ္တမဇဝနစိတ္တုပ္ပာဒါနံ မိစ္ဆတ္တနိယတာနံ တံသမင်္ဂီနံ ဝါ တထာပဝတ္တာ ပဌမဇဝနစိတ္တုပါဒါဒယော အနိယတာ ဓမ္မာ ပဋိဃသမ္ပယုတ္တာဒိဘာဝေန သာဓာရဏာ၊ မိစ္ဆတ္တနိယတာ ဓမ္မာ ဧကစိတ္တုပ္ပာဒတ္တာ အသာဓာရဏာ။ ယထာ ဟိ စိတ္တံ ‘‘စိတ္တသံသဋ္ဌ’’န္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဧဝံ မိစ္ဆတ္တနိယတာပိ ‘‘မိစ္ဆတ္တနိယတသာဓာရဏာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ မိစ္ဆတ္တနိယတေသုပိ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာနံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တသတ္တမဇဝနစိတ္တုပ္ပာဒသမင်္ဂီနံ အနိယတာ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တပဌမဇဝနစိတ္တုပ္ပာဒါဒယော ဓမ္မာ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တာဒိဘာဝေန သာဓာရဏာ၊ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဧကစိတ္တုပ္ပာဒသမင်္ဂီဘာဝတော အသာဓာရဏာ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာစရိယော –

‘‘မိစ္ဆတ္တနိယတာနံ အနိယတာ ဓမ္မာ သာဓာရဏ၊ မိစ္ဆတ္တနိယတာ ဓမ္မာ အသာဓာရဏာ။ မိစ္ဆတ္တနိယတေသုပိ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာနံ အနိယတာ ဓမ္မာ သာဓာရဏာ၊ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ အသာဓာရဏာတိ ဣမိနာ နယေန ဝိသေသာနုပဿိနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၄)။

တတ္ထ ‘‘ဣမိနာ နယေနာ’’တိ ဣမိနာ မိစ္ဆတ္တနိယတာနံ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ ဘဗ္ဗာ အနိယတာ ဓမ္မာ သာဓာရဏာ၊ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ အဘဗ္ဗာ အနိယတာ ဓမ္မာ အသာဓာရဏာတိ ဂဟိတာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗာ’’တိ။ တထာ ဟီနဿ ဟီနော ဟီနဘာဝေန သာဓာရဏော၊ မဇ္ဈိမုက္ကဋ္ဌာ အသာဓာရဏာ။ မဇ္ဈိမဿ မဇ္ဈိမော သာဓာရဏော၊ ဟီနုက္ကဋ္ဌာ အသာဓာရဏာ။ ဥက္ကဋ္ဌဿ ဥက္ကဋ္ဌော ဥက္ကဋ္ဌဘာဝေန သာဓာရဏော၊ ဟီနမဇ္ဈိမာ အသာဓာရဏာတိပိ ဂဝေသိတဗ္ဗာ။ တေနာဟ – ‘‘ဟီနုက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမံ ဥပါဒါယ ဂဝေသိတဗ္ဗ’’န္တိ။

‘‘တတ္ထ ကတမေ ဓမ္မာ သာဓာရဏာ’’တိအာဒိနာ နာနာဝိဓေန ဝိဘတ္တိဟာရနယေန ဓမ္မာ ဝိဘဇိတွာ ဒဿိတာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကထံ ဘူမိပဒဋ္ဌာနာနိ ဝိဘတ္တိဟာရနယေန ဝိဘဇိတွာ ဒဿိတာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဘာဝတော ဓမ္မဝိဘဇနာနန္တရံ ¶ ဘူမိပဒဋ္ဌာနာနိ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ဒဿနဘူမီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒဿနဘူမီတိ ဒဿနံ ဘဝတိ ဧတ္ထ ပဌမမဂ္ဂေတိ ဒဿနဘူမိ၊ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ ¶ ။ နိယာမာဝက္ကန္တိယာတိ နိယမနံ နိယာမော၊ ကော သော? သမ္ပတ္တနိယာမော၊ အဝက္ကနံ အဝက္ကန္တိ၊ သောတာပတ္တိဖလံ၊ နိယာမဿ အဝက္ကန္တိ နိယာမာဝက္ကန္တိ၊ တာယ။ ဒဿနဘူမိနာမကော သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ နိယာမာဝက္ကန္တိနာမကဿ သောတာပတ္တိဖလဿ ပတ္တိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပဌမမဂ္ဂသမင်္ဂီ ပုဂ္ဂလော ဟိ နိယာမံ ဩက္ကမန္တော နာမ၊ ဖလသမင်္ဂီ ပန နိယာမံ ဩက္ကန္တော နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ နိယာမာဝက္ကန္တိသဒ္ဒေန ပဌမဖလုပ္ပတ္တိ ဂဟိတာ။ ဘာဝနာဘူမီတိ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယံ။ ဥတ္တရိကာနန္တိ တဿ တဿ မဂ္ဂဿ ဥပရိပဝတ္တာနံ တံတံဖလာနံ ပတ္တိယာ ပဒဋ္ဌာနန္တိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ မန္ဒပညဿ ဥပ္ပဇ္ဇနတော သမထံ အာဝဟန္တီ ဟုတွာ သမထဿ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ သုခါပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ ဉာဏာဓိကဿ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဝိပဿနာဝဟန္တီ ဟုတွာ ဝိပဿနာယ ပဒဋ္ဌာနံ၊ အဝသေသာ ဒွေ ပဋိပဒါပိ နာတိပညဿ ဥပ္ပဇ္ဇနတော သမထဿ ပဒဋ္ဌာနန္တိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ တေန အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ – ‘‘ဣတရာ ပန တိဿောပိ ပဋိပဒါ သမထံ အာဝဟန္တီ’’တိအာဒိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၄)။ ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု သယမေဝ ဧကန္တေန ဓမ္မဿဝနဿ ပဒဋ္ဌာနံ န ဟောတိ၊ ဝန္ဒနယာစနပဉှာပုစ္ဆနာဒယောပိ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ တေဟိ ကာရဏေဟိ သာဓာရဏံ ဟုတွာ ပရတောဃောသဿ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ ပရတောဃောသော စ ဓမ္မဿဝနပဉှာဝိဿဇ္ဇနာဒိဝသေန ပဝတ္တော။ ဒါတဗ္ဗဝတ္ထုပရိစ္စဇနဝန္ဒနယာစနကာလေသု ဟိ ယေဘုယျေန ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ၊ ပဉှာပုစ္ဆနာဒိကာလေသု စ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ၊ ပဋိပုစ္ဆသာကစ္ဆာဒီနိ ဝါ ကရောန္တိ။ သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု ပါမောဇ္ဇပီတိပဿဒ္ဓိသုခသမာဓီဟိ ပဒဋ္ဌာနဘာဝေန သာဓာရဏံ ဟုတွာ စိန္တာမယိယာ ပညာယ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ သီလဝန္တဿ ဟိ သီလံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ပါမောဇ္ဇာဒယော ဟောန္တိ၊ သမာဟိတော စ ဓမ္မစိန္တနေ သမတ္ထော ဟောတိ။

ဘာဝနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထူတိ ပုရိမာ ပုရိမာ သမထဘာဝနာ စေဝ ဝိပဿနာဘာဝနာ စ ပုညကိရိယဝတ္ထုဒါနသီလာဒီဟိ ကာရဏေဟိ သာဓာရဏံ ဟုတွာ ဘာဝနာမယိယာ ပညာယ ပစ္ဆိမာယ ပစ္ဆိမာယ သမထဘာဝနာယ စေဝ ဝိပဿနာဘာဝနာယ စ ပဒဋ္ဌာနံ။ တေန ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ – ‘‘သာဓာရဏန္တိ န ဗီဇံ ဝိယ အင်္ကုရဿ၊ ဒဿနဘူမိအာဒယော ဝိယ နိယာမာဝက္ကန္တိအာဒီနံ အာဝေဏိကံ ¶ ၊ အထ ခေါ သာဓာရဏံ တဒညကာရဏေဟိပီ’’တိ။ ‘‘ဒါနမယသီလမယဘာဝနာမယပုညကိရိယဝတ္ထူနံ ပရတောဃောသစိန္တာမယိဘာဝနာမယိပညာနံ ပဒဋ္ဌာနဘာဝေါ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ ဧဝံ သတိ တေသံ ဒါနမယာဒီနံ ယထာက္ကမံ ပရိယတ္တိဗာဟုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂမဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌီနံ ပဒဋ္ဌာနဘာဝေါ န ဘဝေယျာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ တထာပဝတ္တံ ပဒဋ္ဌာနဘာဝမ္ပိ ဒဿေတုံ ‘‘ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု ပရတော စ ဃောသဿ သုတမယိယာ စ ပညာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန –

‘‘ဣဒါနိ ¶ ယသ္မာ ဒါနံ၊ သီလံ၊ လောကိယဘာဝနာ စ န ကေဝလံ ယထာဝုတ္တပရတောဃောသာဒီနံယေဝ၊ အထ ခေါ ယထာက္ကမံ ပရိယတ္တိဗာဟုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂမဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌီနမ္ပိ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ တမ္ပိ နယံ ဒဿေတုံ ပုန ‘ဒါနမယ’န္တိအာဒိနာ ဒေသနံ ဝဍ္ဎေသီ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၄) –

ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဒါနမယပုညကိရိယဝတ္ထုနော ပရတောဃောသဿ သာဓာရဏပဒဋ္ဌာနဘာဝေါ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဉာတဗ္ဗော။ ဒါနံ ပန ဒတွာ ဒေသနံ သုတွာ သုတာနုသာရေန ဝိတ္ထာရေတွာ စိန္တေန္တဿ ပဝတ္တမာနာယ သုတမယိယာ ပညာယ ဝန္ဒနယာစနာဒီဟိ သာဓာရဏံ ဟုတွာ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ သီလမယပုညကိရိယဝတ္ထုနောပိ စိန္တာမယိယာ ပညာယ သာဓာရဏပဒဋ္ဌာနဘာဝေါ ဝုတ္တောယေဝ။ ပရိသုဒ္ဓသီလံ ပန နိဿာယ ‘‘ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေဿာမိ၊ မဂ္ဂဖလံ နိဗ္ဗတ္တေဿာမီ’’တိအာဒိနာ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ပဝတ္တမာနဿ ယောနိသောမနသိကာရဿ ပါမောဇ္ဇာဒီဟိ သာဓာရဏံ ဟုတွာ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ ဘာဝနာမယပုညကိရိယဝတ္ထုနော ဘာဝနာမယိယာ ပညာယ သာဓာရဏပဒဋ္ဌာနဘာဝေါပိ ဝုတ္တောယေဝ။ သမထဘာဝနာသင်္ခါတံ ပန ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဝါ ပရိပါကံ ဝိပဿနာဘာဝံယေဝ ဝါ နိဿာယ ပဝတ္တမာနာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ပရိသုဒ္ဓသီလာဒီဟိ သာဓာရဏံ ဟုတွာ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ။

ဒါနမယပုညကိရိယဝတ္ထုအာဒီနံ ပရတောဃောသာဒီနံ ပဒဋ္ဌာနဘာဝေါ ပုနပ္ပုနံ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ပတိရူပဒေသဝါသာဒယောပိ ဣမေသံ ဓမ္မာနံ ပဒဋ္ဌာနာနီတိ ယထာ ဝိဘဇိတဗ္ဗာ၊ အမှေဟိ စ ဝိညာတဗ္ဗာ၊ တထာ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ တေပိ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ပတိရူပဒေသဝါသော’’တိအာဒိမာဟ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘တထာ ¶ ပတိရူပဒေသဝါသာဒယော ကာယဝိဝေကစိတ္တဝိဝေကာဒီနံ ကာရဏံ ဟောန္တီတိ ဣမံ နယံ ဒဿေတုံ ‘ပတိရူပဒေသဝါသော’တိအာဒိမာဟာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၄) ဝုတ္တံ။ ပတိရူပဒေသံ နိဿာယ ဝသန္တဿ ကာယဝိဝေကစိတ္တဝိဝေကဝဍ္ဎနတော၊ သမာဓိဝဍ္ဎနတော စ ပတိရူပဒေသဝါသော ကာယစိတ္တဝိဝေကဿ စ ဥပစာရသမာဓိအပ္ပနာသမာဓိဿ စ သီလာဒီဟိ သာဓာရဏံ ဟုတွာ ပဒဋ္ဌာနံ။ သပ္ပုရိသူပနိဿယောတိ သပ္ပုရိသသန္တာနေ ပဝတ္တော ပယိရုပါသတော အာလမ္ဗိတဗ္ဗော ပသာဒေါ၊ တတော ဝါ ဥပနိဿယံ လဘိတွာ ပယိရုပါသန္တာနံ သန္တာနေ ပဝတ္တော ပုဗ္ဗပသာဒေါ ယထာဝိဓော သပ္ပုရိသူပနိဿယော ပယိရုပါသန္တဿ သဒ္ဓါသမ္ပန္နဿ ရတနတ္တယေ တိဏ္ဏံ အဝေစ္စပ္ပသာဒါနံ ရတနတ္တယဂုဏာဒီဟိ သာဓာရဏံ ဟုတွာ ပဒဋ္ဌာနံ၊ သမထဿ လဘနနိမိတ္တဒါယကံ သပ္ပုရိသံ ပယိရုပါသိတွာ တေန ဒိန္နနယေ ဌတွာ ပဝတ္တေတဗ္ဗဿ သမထဿ သပ္ပုရိသူပနိဿယော သီလပါမောဇ္ဇပီတာဒီဟိ ¶ သာဓာရဏံ ဟုတွာ ပဒဋ္ဌာနံ။ အတ္တသမ္မာပဏိဟိတဿ ပါပဇိဂုစ္ဆာဒီနံ သမ္ဘဝတော အတ္တသမ္မာပဏိဓာနံ ဇာတိဝယာဒိပစ္စဝေက္ခဏေန သာဓာရဏံ ဟုတွာ ဟိရိယာ စ ပဒဋ္ဌာနံ၊ အတ္တသမ္မာပဏိဟိတဿ နိဗ္ဗိဒါဒီနံ သမ္ဘဝတော သီလာဒီဟိ သာဓာရဏံ ဟုတွာ ဝိပဿနာယ စ ပဒဋ္ဌာနံ။

တဒင်္ဂါဒိဝသေန အကုသလပရိစ္စာဂေါ နိဗ္ဗိဒါဉာဏာဒီဟိ သာဓာရဏံ ဟုတွာ ကုသလဝီမံသာယ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာယ ပညာယ စ အရိယမဂ္ဂသမာဓိန္ဒြိယဿ စ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဓမ္မသွာက္ခာတတာ သွာက္ခာတဓမ္မဿဝနာနုသာရေန ပဝတ္တကုသလမူလကာ လောကိယလောကုတ္တရသမ္ပတ္တိ ကုသလမူလရောပနာ နာမ၊ တာယ စ တထာဝိဓကုသလမူလကာယ ဖလသမာပတ္တိယာ စ ပဒဋ္ဌာနံ။ သင်္ဃသုပ္ပဋိပန္နတာ သင်္ဃသုဋ္ဌုတာယ သင်္ဃဿ ဥပဋ္ဌာကာနံ သုဋ္ဌုဘာဝါယ သပ္ပတိဿဝါယ ဝစနသမ္ပဋိစ္ဆနဘာဝါယ ပဒဋ္ဌာနံ။ သတ္ထုသမ္ပဒါ သတ္ထရိ စေဝ ဓမ္မာဒီသု စ ဂုဏအဇာနနတာယ အပ္ပသန္နာနဉ္စ ပသာဒါယ ပသန္နာနဉ္စ အပ္ပမတ္တကပသာဒါနဉ္စ ဘိယျောဘာဝါယ ဝဍ္ဎနာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ အပ္ပဋိဟတပါတိမောက္ခတာ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဝါ ပရိသမဇ္ဈေ ဝါ ဒုမ္မင်္ကူနံ ဒုမ္မုခါနံ ဒုဿီလာနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယ၊ ပေသလာနံ ပါတိမောက္ခသံဝရာဒိသီလသမ္ပန္နာနံ ပုဂ္ဂလာနံ ဖာသုဝိဟာရာယ စ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ ဟောန္တော ပန ယထာနုရူပေဟိ အညေဟိ ကာရဏေဟိ သာဓာရဏံ ဟုတွာ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘ဝါသနာဘာဂိယသုတ္တာဒီသု ¶ ဝုတ္တဓမ္မဘူမိပဒဋ္ဌာနာနံ ဝိဘတ္တိဟာရေန ဝိဘဇိတဗ္ဗဘာဝေါ အမှေဟိ ကေန ဇာနိတဗ္ဗော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘ဧတ္တာဝတာ စ ဝိဘတ္တိဟာရော ပရိပုဏ္ဏော၊ အညော နိယုတ္တော နတ္ထီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ဝိဘတ္တိဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ ယတ္ထ သုတ္တေ ယေ ယေ ဓမ္မာဒယော ဝုတ္တာ၊ တတ္ထ တတ္ထ သုတ္တေ ဝုတ္တေသု တေသု တေသု ဓမ္မာဒီသု ယထာလာဘဝသေန ယော ယော ဝိဘတ္တိဟာရော ယောဇိတော၊ သော သော ဝိဘတ္တိဟာရော နိဒ္ဓါရေတွာ ယုတ္တော ယောဇိတောတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဣတိ ဝိဘတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန အဋ္ဌကထာဋီကာနုသာရေနေဝ ဂမ္ဘီရတ္ထော ဝိတ္ထာရတော ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၉။ ပရိဝတ္တနဟာရဝိဘင်္ဂဝိဘာဝနာ

၃၅။ ယေန ¶ ယေန သံဝဏ္ဏာဝိသေသဘူတေန ဝိဘတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေန သုတ္တေ ဝုတ္တာ ဓမ္မာဒယော ဝိဘတ္တာ၊ သော သံဝဏ္ဏာဝိသေသဘူတော ဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ပရိဝတ္တနဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ပရိဝတ္တနော ဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဒေသနာဟာရာဒီသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပရိဝတ္တနော ဟာရော ပရိဝတ္တနဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ကုသလာကုသလေ ဓမ္မေ’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿာ’’တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပရိဝတ္တနော ဟာရော ပရိဝတ္တနဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘သံဝဏ္ဏိယမာနေ သုတ္တေ နိဒ္ဒိဋ္ဌဿ ကတမဿ ဘာဝိတဗ္ဗဿ ကုသလဿ ကတမော ပဋိပက္ခော၊ ကထံ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဣမဿ ဘာဝိတဗ္ဗဿ ကုသလဿ အယံ ပဋိပက္ခော၊ ဧဝံ ပဟာတဗ္ဗဘာဝဝသေန ပရိဝတ္တေတဗ္ဗောတိ ¶ ဒဿေန္တော ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန –

‘‘တတ္ထ ယသ္မာ သံဝဏ္ဏိယမာနေ သုတ္တေ ယထာနိဒ္ဒိဋ္ဌာနံ ကုသလာကုသလဓမ္မာနံ ပဋိပက္ခဘူတေ အကုသလကုသလဓမ္မေ ပဟာတဗ္ဗဘာဝါဒိဝသေန နိဒ္ဓါရဏံ ပဋိပက္ခတော ပရိဝတ္တနံ၊ တသ္မာ ‘သမ္မာဒိဋ္ဌိဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဘဝတီ’တိအာဒိ အာရဒ္ဓ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၅) –

ဝုတ္တံ။ ပဟာယကဿ ဟိ ဓမ္မဿ ပဟာတဗ္ဗဘာဝဝသေန နိဒ္ဓါရဏံ၊ ပဟာတဗ္ဗဿ စ ဓမ္မဿ ပဟာယကဘာဝဝသေန နိဒ္ဓါရဏံ ပဋိပက္ခတော ပရိဝတ္တနံ နာမ ဟောတိ။ တတ္ထ သမ္မာဒိဋ္ဌိဿာတိ သမ္မာ သုန္ဒရာ ပသတ္ထာ ဒိဋ္ဌိ ယဿ ပုဂ္ဂလဿာတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ပုဂ္ဂလပဒဋ္ဌာနာ ဟိ အယံ ဒေသနာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပုရိသပုဂ္ဂလဿာ’’တိ။ သာ ပန သမ္မာဒိဋ္ဌိ ကမ္မကမ္မဖလာဒိသဒ္ဒဟနဝသေန ဝါ အနိစ္စာဒိဝိပဿနာဝသေန ဝါ မဂ္ဂသမ္မာဒဿနဝသေန ဝါ ပဝတ္တာ နိရဝသေသာဝ ဂဟိတာ။ ‘‘ယာယ ဘာဝိတာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ပဟာတဗ္ဗာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဘဝတိ၊ ယဒိ ကေဝလာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယေဝ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဘဝတိ၊ ဧဝံ သတိ တဒဝသေသာ အကုသလာ ဓမ္မာ အဇိဏ္ဏာ

ဘဝေယျု’’န္တိ ¶ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယေ စဿ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပစ္စယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပစ္စယာ အနေကေ ပါပကာ အကုသလာယေဝ ဓမ္မာ စ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟာ ဘဝေယျုံ၊ တေ စ အကုသလာ ဓမ္မာ အဿ သမ္မာဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ပဟာတဗ္ဗာရဟာ အနုပ္ပဇ္ဇနသဘာဝါ ဟောန္တိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ဥပါဒါနနိရောဓာ ဘဝနိရောဓော’’တိ (ဥဒါ။ ၂၊ မဟာဝ။ ၁)။

‘‘ယဒိ သမ္မာဒိဋ္ဌိဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ၊ တပ္ပစ္စယာ အကုသလဓမ္မာယေဝ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဘဝန္တိ၊ ဧဝံ သတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိပစ္စယာ ကုသလာ ဓမ္မာ န သမ္ဘဝေယျု’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိပစ္စယာ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဿ သမ္မာဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟာ သမ္မာဒိဋ္ဌိပစ္စယာ အနေကေ ကုသလာ သမထဝိပဿနာ ဝါ ဗောဓိပက္ခိယာ ဝါ ဓမ္မာ သမ္ဘဝန္တိ၊ ဥပ္ပန္နာ စ တေ ဓမ္မာ အဿ သမ္မာဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ သန္တာနေ ပုနပ္ပုနံ ပဝတ္တနဝသေန ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ။

သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ¶ ပဋိပက္ခာနံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ၊ တပ္ပစ္စယာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပရိဝတ္တနဘာဝေါ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ ဓမ္မဿ ပဋိပက္ခော ဓမ္မော ကထံ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယောဇနတ္ထ အာဒယော ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သမ္မာ သုန္ဒရာ ပသတ္ထာ ဝါစာ ယဿ ပုဂ္ဂလဿာတိ သမ္မာဝါစော၊ တဿ သမ္မာဝါစဿ။ ‘‘ပုရိသပုဂ္ဂလဿာ’’တိအာဒီနံ အတ္ထောပိ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပန ဝိသေသတ္ထောသမ္မာ အဝိပရီတတော ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ ယဿ ပုဂ္ဂလဿာတိ သမ္မာဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနော၊ တဿ သမ္မာဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဿ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဒဿနသမ္ပန္နဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ ‘‘အဝိမုတ္တာဝ သမာနာ ဝိမုတ္တာ မယ’’န္တိ မိစ္ဆာဘိနိဝေသဝသေန ပဝတ္တံ မိစ္ဆာဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ ဝိဂတံ ဘဝတိ။ ‘‘ယေ စဿာ’’တိအာဒီနံ အနုသန္ဓျာဒိကော ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

၃၆။ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိဿာတိအာဒိနာ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနံ ကုသလာနံ ပဋိပက္ခာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌာဒိကာယေဝ အကုသလာ ပဟာတဗ္ဗဘာဝေန ပရိဝတ္တေတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ပါဏာတိပါတာဝေရမဏိအာဒီနံ ကုသလာနံ ပဋိပက္ခာ ပါဏာတိပါတာဒိကာပိ အကုသလာ ပဟာတဗ္ဗဘာဝေန ပရိဝတ္တေတဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယဿ ဝါ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဧဝံ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒိမုခေန မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအာဒိံ ဒဿေတွာ ပုန ပါဏာတိပါတအဒိန္နာဒါနကာမေသုမိစ္ဆာစာရာဒိတော ဝေရမဏိယာဒီဟိ ပါဏာတိပါတာဒီနံ ပရိဝတ္တနံ ဒဿေတုံ ‘ယဿာ’တိအာဒိ အာရဒ္ဓ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၆) ဝုတ္တံ။ တဒင်္ဂါဒိဝသေနပဟီနော ဟောတိ။ ကာလဝါဒိဿာတိ ဝဒိတဗ္ဗကာလေ ဝဒိတဗ္ဗံ ဝဒတိ သီလေနာတိ ကာလဝါဒီ၊ တဿ။

‘‘ယထာဝုတ္တပ္ပကာရေနေဝ ¶ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ အညေန ပကာရေနပိ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယေ စ ခေါ ကေစီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ယေ စ ခေါ ကေစီတိအာဒိနာ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒိမုခေနေဝ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအာဒီဟိ ဧဝ ပရိဝတ္တနံ ပကာရန္တရေန ဒဿေတီ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၆) ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကေစိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကမိစ္ဆာသင်္ကပ္ပာဒိကာယေဝ ပုဂ္ဂလာ ပရေသံ အရိယာနံ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဂရဟန္တိ။ သန္ဒိဋ္ဌိကာ သန္ဒိဋ္ဌေ နိယုတ္တာ၊ သဟဓမ္မိကာ သဟ ဓမ္မေန ကာရဏေန ယေ ဝတ္တန္တိ သဟဓမ္မိကာ။ ဂါရယှာ ဂရဟိတဗ္ဗာကာရေ ယုတ္တာ ¶ ။ ဝါဒါ စ အနုဝါဒါ စ ဝါဒါနုဝါဒါ၊ တေ ဘဝန္တော သမ္မာဒိဋ္ဌိဉ္စ ဓမ္မံ ဂရဟန္တိ။ တေန ဂရဟဏေန။ ပုဇ္ဇာ ပူဇိတဗ္ဗာ စ န ဘဝန္တိ၊ ပါသံသာ ပသံသိတဗ္ဗာ စ န ဘဝန္တိ။ ဧဝန္တိအာဒီသု သမ္မာသင်္ကပ္ပံ ဝါ သမ္မာဝါစာဒိကံ ဝါ ဝိသုံ ဝိသုံ သမ္မာသင်္ကပ္ပဉ္စ တေ ဘဝန္တော ဓမ္မံ ဂရဟန္တိ။ တေန ဟိ ယေ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပိကာ၊ တေ ဘဝန္တော န ပုဇ္ဇာ စ ပါသံသာ စ…ပေ… သမ္မာဝိမုတ္တိဉ္စ တေ ဘဝန္တော ဓမ္မံ ဂရဟန္တိ။ တေန ဟိ ယေ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဝါစိကာ၊ တေ ဘဝန္တော န ပုဇ္ဇာ စ ပါသံသာ စ။ သမ္မာဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဉ္စ တေ ဘဝန္တော ဓမ္မံ ဂရဟန္တိ။ တေန ဟိ ယေ မိစ္ဆာဝိမုတ္တိကာ၊ တေ ဘဝန္တော န ပုဇ္ဇာ စ ပါသံသာ စ။ သမ္မာဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဉ္စ တေ ဘဝန္တော ဓမ္မံ ဂရဟန္တိ။ တေန ဟိ ယေ မိစ္ဆာဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနိကာ၊ တေ ဘဝန္တော န ပုဇ္ဇာ စ ပါသံသာ စာတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ‘‘မိစ္ဆာဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနာ’’တိပိ ပါဌော အတ္ထိ။

‘‘အရိယမဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌာဒီနံ ဂရဟဝသေနေဝ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌာဒယော စ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗာ၊ နာဝသေသာနံ ပသံသာဝသေနာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ကာမာဒီနံ ပသံသာဝသေနပိ ကာမာနံ ပဋိပက္ခာ ဝေရမဏိယာဒယောပိ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယေ စ ခေါ ကေစိ ဧဝမာဟံသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ ကာမာ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ ကာမာ၊ အာသေဝိတဗ္ဗာ ကာမာ၊ နိသေဝိတဗ္ဗာ ကာမာတိ ဧတ္ထ ကာမီယန္တေတိ ကာမာတိ ကမ္မသာဓနဝသေန ဝတ္ထုကာမာ ဂဟိတာ၊ နာတိပဏီတာ ကာမာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ၊ အတိပဏီတာ ကာမာ ပရိ သမန္တတော ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ။ အတိပဏီတတရာ ကာမာ အာ ဘုသော သေဝိတဗ္ဗာ၊ နိယတာ သေဝိတဗ္ဗာ။ ဘာဝယိတဗ္ဗာ ကာမာ၊ ဗဟုလီကာတဗ္ဗာ ကာမာတိ ဧတ္ထ ပန ကာမေန္တီတိ ကာမာတိ ကတ္တုသာဓနဝသေန ကိလေသကာမာ ဂဟိတာ၊ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပာဒနဝသေန ဘာဝယိတဗ္ဗာ ဝဍ္ဎာပေတဗ္ဗာ ပဝတ္တေတဗ္ဗာ ကိလေသကာမာ၊ ဗဟူနံ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပာဒနဝသေန ကာတဗ္ဗာ ဝဍ္ဎာပေတဗ္ဗာ ကိလေသကာမာတိ ယေ စ ကာမဝသိကာ ပုထုဇ္ဇနာ ကေစိ ဧဝမာဟံသု တေသံ ကာမဝသိကာနံ ပုထုဇ္ဇနာနံ ကေသဉ္စိ တာဒိသေဟိ ကာမေဟိ ဝေရမဏီ ကုသလစေတနာ ပဋိပက္ခဝသေန အဓမ္မော အသေဝိတဗ္ဗော နာမ အာပဇ္ဇေယျာတိ အဓိပ္ပာယော ဂဟေတဗ္ဗော။

အန္တဒွယဝသေန ¶ ပရိဝတ္တနံ ဒဿေတုံ ‘‘ယေ ဝါ ပန ကေစီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အတ္တကိလမထာနုယောဂေါ ဓမ္မောတိ နိယျာနိကောတိ ယေ ဝါ ပန ပဉ္စာတပါဒိပဋိပန္နကာ တတ္ထိယာ ဧဝမာဟံသု၊ တေသံ ပဉ္စာတပါဒိပဋိပန္နကာနံ နိယျာနိကော ဓမ္မော မဇ္ဈိမာပဋိပဒါသင်္ခါတော ဝိပဿနာသဟိတော အရိယမဂ္ဂေါ ¶ အဓမ္မော အနိယျာနိကော အဘာဝေတဗ္ဗော နာမ အာပဇ္ဇေယျာတိ။ သုခဒုက္ခဝသေနပိ ပရိဝတ္တနံ ဒဿေတုံ ‘‘ယေ စ ခေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပါပံ နိဇ္ဇရာပေဿာမာ’’တိ အတ္တဟိံသနာဒိဝသေန ပဋိပန္နကာနံ ပဝတ္တော သရီရတာပနော ဒုက္ခော ဓမ္မော နိယျာနိကောတိ။

ယေ စ တထာပဋိပန္နကာ ကေစိ ဧဝမာဟံသု၊ တေသံ တထာပဋိပန္နကာနံ အနဝဇ္ဇပစ္စယပရိဘောဂဝသေန ပဝတ္တော သရီရဒုက္ခူပသမော သုခေါ ဓမ္မော အဓမ္မော အပ္ပဝတ္တေတဗ္ဗော အာပဇ္ဇေယျာတိ။

အန္တဒွယာဒိဝသေန ပရိဝတ္တနံ အာစရိယေန ဝိဘတ္တံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကထံ အသုဘသညာဒိဝသေန ပရိဝတ္တေတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဧဝံ အသုဘသညာဒိဝသေန သုဘသညာဒိကာ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ဝါ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဣဒါနိ အသုဘသညာဒိမုခေန သုဘသညာဒိပရိဝတ္တနံ ဒဿေတုံ ‘ယထာ ဝါ ပနာ’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၆) ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗသင်္ခါရေသူတိ တေဘူမကသင်္ခါရေသု။ အာရဒ္ဓဝိပဿကဿ ဟိ တေဘူမကာ ဓမ္မာ ကိလေသာသုစိပဂ္ဃရဏကတ္တာ အသုဘတော ဥပဋ္ဌဟန္တိ။

‘‘ယဒိ သရူပတောယေဝ ဣမေသံ ဣမေ ပဋိပက္ခာတိ အပရိဝတ္တေတဗ္ဗာ သိယုံ၊ ဧဝံ သတိ နိရဝသေသာ စ ပဋိပက္ခာ န သက္ကာ ပရိဝတ္တေတုံ၊ ကထံ သက္ကာ ပရိဝတ္တေတု’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ပရိဝတ္တနလက္ခဏံ ဒဿေန္တော ‘‘ယံ ယံ ဝါ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကုသလံ ဝါ အကုသလံ ဝါ ယံ ယံ ဓမ္မံ ပရိဝတ္တေတုကာမော အာစရိယော စိတ္တေန ရောစယတိ ဒိဋ္ဌိယာ ဥပဂစ္ဆတိ၊ ကုသလဿ ဝါ အကုသလဿ ဝါ တဿ တဿ ရုစိကဿ ဥပဂတဿ ဓမ္မဿ ယော ပဋိပက္ခော၊ သော ပဋိပက္ခဓမ္မော အသဒ္ဓမ္မော အဿ ဓမ္မဿ အနိဋ္ဌတော ပစ္စနီကတော အဇ္ဈာပန္နော ပရိညာတော။ ဣဋ္ဌံ ဝါ အနိဋ္ဌံ ဝါ ယံ ယံ ဓမ္မံ ပရိဝတ္တေတုကာမော အာစရိယော စိတ္တေန ရောစယတိ ဒိဋ္ဌိယာ ဥပဂစ္ဆတိ၊ ဣဋ္ဌဿ ဝါ အနိဋ္ဌဿ ဝါ တဿ တဿ ရုစိကဿ ဓမ္မဿ ယော ပဋိပက္ခော၊ သော ပဋိပက္ခဓမ္မော အဿ ဓမ္မဿ အနိဋ္ဌတော ပစ္စနီကဓမ္မတော အဇ္ဈာပန္နော ပရိညာတော ဘဝတီတိ ပရိဝတ္တေတုကာမေန ဣစ္ဆိတဗ္ဗဓမ္မာနုရူပပဋိပက္ခဝသေန ပရိဝတ္တနံ ကာတဗ္ဗန္တိ ပရိဝတ္တနေ ပဋိပက္ခလက္ခဏံ ဝုတ္တံ။ တေန အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ – ‘‘ပဋိပက္ခဿ လက္ခဏံ ဝိဘာဝေတီ’’တိ။

‘‘ဧဝံ ¶ ¶ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ပရိဝတ္တနံ အမှေဟိ ကထံ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘ဧတ္တာဝတာ ပရိဝတ္တော ဟာရော ပရိပုဏ္ဏော၊ အညော နိယုတ္တော နတ္ထီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ပရိဝတ္တနော ဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မိံ သုတ္တေ ကုသလာကုသလေ နိဒ္ဒိဋ္ဌေ ပဋိပက္ခဝသေန နီဟရိတွာ ယထာသမ္ဘဝံ ယော ယော ပရိဝတ္တနော ဟာရော နိယုတ္တော၊ တသ္မိံ သုတ္တေ နိဒ္ဒိဋ္ဌေ ပဋိပက္ခဝသေန နီဟရိတွာ သော သော ပရိဝတ္တနော ဟာရော နိယုတ္တော နိဒ္ဓါရေတွာ ယုတ္တော ယောဇိတောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

ဣတိ ပရိဝတ္တနဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန အဋ္ဌကထာဋီကာနုသာရေန ဂမ္ဘီရတ္ထော ဝိတ္ထာရတော ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၁၀။ ဝေဝစနဟာရဝိဘင်္ဂဝိဘာဝနာ

၃၇။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ပဝတ္တနဟာရဝိဘင်္ဂေန ပရိဝတ္တေတဗ္ဗာ သုတ္တတ္ထာ ဝိဘတ္တာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ပရိဝတ္တနဟာရဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ဝေဝစနဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဝေဝစနော ဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဒေသနာဟာရာဒီသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဝေဝစနော ဟာရော ဝေဝစနဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ဝေဝစနာနိ ဗဟူနီ’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘ဧကံ ဘဂဝါ ဓမ္မ’’န္တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဝေဝစနော ဟာရော ဝေဝစနဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘ယာနိ ဝေဝစနာနိ နိဒ္ဓါရိတာနိ၊ ကတမာနိ တာနိ ဝေဝစနာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာ ဧက’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧကံ ဝိညာတဗ္ဗံ ဓမ္မံ သဘာဝဓမ္မံ ပညာပေတဗ္ဗံ ဝါ ဓမ္မံ အညမညေဟိ ယထာ ယေဟိ ပကာရေဟိ စေဝ ဝေဝစနေဟိ စ ဘဂဝါ နိဒ္ဒိသတိ၊ တထာပကာရာနိ ဝေဝစနာနိ ဝိညာတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော။ ‘‘တာနိ ဝေဝစနာနိ ကိန္တိ ¶ ဘဂဝါ အာဟာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာဟ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ယံယံပကာရာနိ ဝေဝစနာနိ –

‘‘အာသာ ¶ စ ပိဟာ စ အဘိနန္ဒနာ စ၊ အနေကဓာတူသု သရာ ပတိဋ္ဌိတာ၊

အညာဏမူလပ္ပဘဝါ ပဇပ္ပိတာ၊ သဗ္ဗာ မယာ ဗျန္တိကတာ သမူလိကာ’’တိ။ –

ဘဂဝါ အာဟ၊ တံတံပကာရာနိ ဝေဝစနာနိ ဝိညာတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော။

ဧကဿေဝ ဓမ္မဿ အနေကေဟိ ပရိယာယဘူတေဟိ ဝေဝစနေဟိ နိဒ္ဒိသနေ ဖလံ အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၇) ဗဟုဓာ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ အမှေဟိ န ဒဿိတံ။ ‘‘ကတမာ အာသာ၊ ကတမာ ပိဟာဒီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အာသာ နာမ ဝုစ္စတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယာ ဘဝိဿဿ အတ္ထဿ အာသီသနာ အဝဿံ အာဂမိဿတီတိ ယာ အာသာ အဿ အာသီသန္တဿ ပုဂ္ဂလဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ အာသီသနာ ‘‘အာသာ နာမာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဝတ္တမာနဿ ယာ ပတ္ထနာ အဿ ပတ္ထယန္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သေယျတရံ ဝါ အညံ ဒိသွာ ‘‘ဧဒိသော အဟံ ဘဝေယျ’’န္တိ ယာ ပိဟာ အဿ ပိဟယန္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သာ ပတ္ထနာ ‘‘ပိဟာ နာမာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အနာဂတတ္ထံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တာ တဏှာ ‘‘အာသာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နတ္ထံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တာ တဏှာ ‘‘ပိဟာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တထာပိ တဏှာဘာဝေန ဧကတ္တာ ဧကော ဓမ္မောဝ အတ္ထဿ ဣစ္ဆိတဿ နိပ္ဖတ္တိ အတ္ထနိပ္ဖတ္တိ၊ ပဋိပါလေတိ ဧတာယ တဏှာယာတိ ပဋိပါလနာ၊ အတ္ထနိပ္ဖတ္တိယာ ပဋိပါလနာတိ အတ္ထနိပ္ဖတ္တိပဋိပါလနာ။ ယာ တဏှာ အဿ ပါလယန္တဿ ပုဂ္ဂလဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သာ တဏှာ ‘‘အဘိနန္ဒနာ’’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ယာ အတ္ထနိပ္ဖတ္တိ တဏှာယ ပဋိပါလေတဗ္ဗာ၊ ကတမာ သာ အတ္ထနိပ္ဖတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တံ အတ္ထနိပ္ဖတ္တိံ သတ္တတော ဝါ သင်္ခါရတော ဝါ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ပိယံ ဝါ ဉာတိံ၊ ပိယံ ဝါ ဓမ္မ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘ဉာတိ’’န္တိ ဣမိနာ မိတ္တဗန္ဓဝါဒယောပိ ဂဟိတာ။ ဓမ္မံ ပန ပိယရူပါရမ္မဏာဒိကံ ဆဗ္ဗိဓမ္ပိ ယာယ တဏှာယ တဏှိကော အဘိနန္ဒတိ၊ သာ တဏှာ ‘‘အဘိနန္ဒနာ နာမာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပဋိက္ကူလံ ဉာတိံ ဝါ ဓမ္မံ ဝါ ဝိပလ္လာသဝသေန အပ္ပဋိက္ကူလံ ဉာတိံ ဝါ ဓမ္မံ ဝါ သဘာဝဝသေန အပ္ပဋိက္ကူလတော ယာယ တဏှာယ တဏှိကော အဘိနန္ဒတိ ¶ ၊ သာ တဏှာ ဝါ ‘‘အဘိနန္ဒနာ နာမာ’’တိ ဝုစ္စတီတိ ယောဇေတွာ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘ယာသု အနေကာသု ဓာတူသု ဝုတ္တပ္ပကာရာ တဏှာ ‘သရာ’တိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တာ၊ ကတမာ တာ ဓာတုယော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တာ ဓာတုယော သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘စက္ခုဓာတူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘တာသု ဓာတူသု ကတမာယ ဓာတုယာ ကတမာ သရာ ပတိဋ္ဌိတာ ပဝတ္တာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဣမာယ ဓာတုယာ အယံ သရာ ပတိဋ္ဌိတာ ပဝတ္တာတိ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘သရာတိ ကေစိ ရူပါဓိမုတ္တာ’’တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကေစီတိ သရာသင်္ခါတာယ ရူပတဏှာယ တဏှိကာ ပုဂ္ဂလာ။ ရူပါဓိမုတ္တာတိ ရူပဓာတုသင်္ခါတေ အာရမ္မဏေ အဓိမုတ္တာ အဇ္ဈောသိတာ။ ဣမိနာ ပဒေန ရူပတဏှာသင်္ခါတာ သရာ ရူပဓာတုယာ ပတိဋ္ဌိတာ ပဝတ္တာတိ ဂဟိတာ၊ ‘‘ကေစိ သဒ္ဒါဓိမုတ္တာ’’တိအာဒီဟိပိ သဒ္ဒတဏှာသင်္ခါတာဒယော သရာ သဒ္ဒဓာတုယာဒီသု ပတိဋ္ဌိတာ ပဝတ္တာ သရာဝ ဂဟိတာ။ ကေစိ ဓမ္မာဓိမုတ္တာတိ ဧတ္ထ ဓမ္မဂ္ဂဟဏေန စက္ခုဓာတုသောတဓာတုဃာနဓာတုဇိဝှာဓာတုကာယဓာတုသတ္တဝိညာဏဓာတုဓမ္မဓာတုယော ဂဟိတာ၊ တသ္မာ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော ပတိဋ္ဌာနဘာဝေန ဂဟိတာပိ ဆဗ္ဗိဓာဝ ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ‘‘ရူပါဓိမုတ္တာဒီသု ကိတ္တကာနိ ပဒါနိ တဏှာပက္ခေ တဏှာယ ဝေဝစနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဧတာဒိသာနိ ဧတ္တကာနိ ပဒါနိ တဏှာပက္ခေ တဏှာဝေဝစနာနီတိ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ယာနိ ဆ ဂေဟသိတာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု ဆသု ရူပါဒီသု။ ဆ ဂေဟသိတာနိ ဒေါမနဿာနီတိ ဆသု ရူပါဒီသု ပဝတ္တံ တဏှာပေမံ နိဿာယ ပဝတ္တာနိ ဆ ဒေါမနဿာနိ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ‘‘ဆ ဥပေက္ခာ ဂေဟသိတာပိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တာ၊ ကသ္မာ န ဂဟိတာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယာ ဆ ဥပေက္ခာ ဂေဟသိတာ၊ အယံ ဒိဋ္ဌိပက္ခော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဒိဋ္ဌိပက္ခတ္တာ န ဂဟိတာတိ အတ္ထော။

၃၈။ ‘‘ကထံ ဝုတ္တပ္ပကာရာ တဏှာ ဧဝ ဂဟိတာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သာယေဝ ပတ္ထနာကာရေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သာ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဧဝ တဏှာ ပတ္ထနာကာရေန ပဝတ္တနတော အာသာဒိပရိယာယေန ဝုတ္တာ၊ ရူပါဒိအာရမ္မဏဓမ္မေသု နန္ဒနတော ‘‘ဓမ္မနန္ဒီ’’တိ ပရိယာယေန ဝုတ္တာ၊ ရူပါဒိအာရမ္မဏဓမ္မေသု ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌပေတိ ဝိယ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌနတော ‘‘ဓမ္မဇ္ဈောသာန’’န္တိ ပရိယာယေန ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ တဏှာယ ဝေဝစနာနိ ဟောန္တိ။

တဏှာယ ¶ ဝေဝစနာနိ အာစရိယေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာနိ၊ ‘‘ကတမာနိ စိတ္တဿ ဝေဝစနာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘စိတ္တံ မနော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အာရမ္မဏံ စိန္တေတီတိ စိတ္တံ။ မနတိ ဇာနာတီတိ မနော။ ဝိဇာနာတီတိ ဝိညာဏ’’န္တိအာဒိနာ အတ္ထော ပကရဏေသု (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၅) ဝုတ္တောဝ၊ တသ္မာ အမှေဟိ န ဝိတ္ထာရိတော။ ဝေဝစနာနိယေဝ ဣမာနိ ဣမဿ ဝေဝစနာနီတိ ဧတ္တကာနိယေဝ ကထယိဿာမ။ ‘‘ပညိန္ဒြိယံ ပညာဗလ’’န္တိအာဒီနိ ပညာဝေဝစနာနိ။

‘‘အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိအာဒီနိ ဗုဒ္ဓဿ ဝေဝစနာနိ။ ‘‘တာနိ ကတ္ထ ဒေသိတာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာ စ ဗုဒ္ဓါနုဿတိယံ ဝုတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိဒေသနာယံ ယထာ စ ယံယံပကာရံ ¶ ဝေဝစနံ ဘဂဝတာ ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ…ပေ… ဘဂဝတော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧတံပကာရံ ဝေဝစနံ ဗုဒ္ဓါနုဿတိယာ ဝေဝစနံ ဗုဒ္ဓဿ ဝေဝစနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ယထာ စ ဓမ္မာနုဿတိယံ ဝုတ္တ’’န္တိအာဒီသုပိ ဧဝမေဝ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒျာနုသန္ဓျာဒိအတ္ထော စေဝ ‘‘နိယုတ္တော ဝေဝစနော ဟာရော’’တိအာနုသန္ဓျာဒိအတ္ထော စ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣတိ ဝေဝစနဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန အဋ္ဌကထာဋီကာနုသာရေန ဂမ္ဘီရတ္ထော ဝိတ္ထာရတော ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၁၁။ ပညတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂဝိဘာဝနာ

၃၉။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဝိဘင်္ဂေန ဝေဝစနာနိ ဝိဘတ္တာနိ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ပညတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ပညတ္တိဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဒေသနာဟာရာဒီသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပညတ္တိဟာရော ပညတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ဧကံ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ပညတ္တီဟိ ဝိဝိဓာဟိ ဒေသေတီ’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘ယာ ပကတိကထာယ ဒေသနာ’’တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပညတ္တိဟာရော ပညတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘ယာဟိ ¶ ဝိဝိဓာဟိ ပညတ္တီဟိ ဧကံ ဓမ္မံ ဘဂဝါ ဒေသေတိ၊ ကတမာ တာ ဝိဝိဓာ ပညတ္တိယော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယာ ပကတိကထာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပကတိကထာယာတိ အဿာဒါဒိပဒတ္ထဝိသေသံ အနိဒ္ဓါရေတွာ အတ္ထသဘာဝေန ပဝတ္တာယ ကထာယ သာဓုကံ မနသိကာရဓမ္မကထာယ ယာ ဒေသနာ ယထာဓိပ္ပေတမတ္ထံ ဝေနေယျသန္တာနေ နိက္ခိပတိ ပတိဋ္ဌပေတိ ပကာရေန ဉာပေတိ၊ တသ္မာ နိက္ခေပပညတ္တိ၊ တာယ ပညတ္တိယာ ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ယာ ပညတ္တိ ‘ပကတိကထာယ ¶ ဒေသနာ’တိ ဝုတ္တာ၊ ကတမာ သာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တထာ ပုစ္ဆိတွာ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘ကာ စ ပကတိကထာယ ဒေသနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန –‘‘ဣတိ ‘ပကတိကထာယ ဒေသနာ’တိ သင်္ခေပေန ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရေန ဝိဘဇိတုံ ‘ကာ စ ပကတိကထာယ ဒေသနာ’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘စတ္တာရိ သစ္စာနီ’တိအာဒိမာဟာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၉) ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဒေသနာဒေသေတဗ္ဗဿ ဘေဒဘာဝေပိ အဘေဒေါပစာရေန ‘‘ဒေသနာ စတ္တာရိ သစ္စာနီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ စတုန္နံ သစ္စာနံ ပညတ္တိ ဒေသနာ နာမာတိ အတ္ထော။

‘‘ကထံ တံ သစ္စပညတ္တိံ ဘဂဝါ အာဟာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာ ဘဂဝါ အာဟာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ယေန ပကာရေန ဘဂဝါ ယံ ယံ ပညတ္တိံ အာဟ၊ တထာ တေန ပကာရေန သာ ပညတ္တိ ဇာနိတဗ္ဗာ။ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ ယံ ပညတ္တိံ ဘဂဝါ အာဟ၊ အယံ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ ပညတ္တိ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိက္ခေပပညတ္တိ၊ ဆန္နံ ဓာတူနံ နိက္ခေပပညတ္တိ၊ အဋ္ဌာရသန္နံ ဓာတူနံ နိက္ခေပပညတ္တိ၊ ဒွါဒသန္နံ အာယတနာနံ နိက္ခေပပညတ္တိ၊ ဒသန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ နိက္ခေပပညတ္တီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ခန္ဓဓာတုအာယတနိန္ဒြိယာနိ စ လောကိယာနေဝ။ ပီဠနသင်္ခတသန္တာပဝိပရိဏာမတ္ထတာသာမညေန ဧကတ္တံ ဥပနေတွာ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ ဝုတ္တာ။ ဒသန္နံ ဣန္ဒြိယာနန္တိ စက္ခုသောတဃာနဇိဝှာကာယဣတ္ထိပုရိသဇီဝိတမနဝေဒနိန္ဒြိယာနံ ဒသန္နံ။ အနုဘဝနလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏတ္တာ ဝေဒနိန္ဒြိယံ ဧကန္တိ ဂဟိတံ၊ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒီနိ ပန မဂ္ဂပရိယာပန္နတ္တာ န ဂဟိတာနိ။

ကဗဠီကာရေတိ ဌာနူပစာရေန ဝေါဟရိတေ ဩဇာသင်္ခါတေ အာဟာရေ၊ ရာဂေါ အရိယမဂ္ဂေန အပ္ပဟာတဗ္ဗတ္တာ အနုသယဝသေန၊ အာသာဝသေန ဝါ ပတ္ထနာဝသေန ဝါ အတ္ထိ နန္ဒီ။ အတ္ထိ တဏှာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ပတိဋ္ဌိတံ ဝိရုဠှန္တိ ပဋိသန္ဓိအာကဍ္ဎနသမတ္ထတာပတ္တိယာ ပတိဋ္ဌိတတ္တာ ပတိဋ္ဌိတဉ္စေဝ ဝိရုဠှဉ္စာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သင်္ခါရာနန္တိ ပုနဗ္ဘဝနိဗ္ဗတ္တကဿ ဘဝဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိဟေတုကာနံ ¶ သင်္ခါရာနံ။ ဇာတိဇရာမရဏန္တိ အဘိနိဗ္ဗတ္တနလက္ခဏာ ဇာတိ၊ န ဥပ္ပာဒေါဝ၊ ပရိပါကလက္ခဏာ ဇရာ၊ န ဌိတိယေဝ၊ ဘေဒနလက္ခဏံ မရဏံ၊ န ဘင်္ဂမေဝ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သသောကံ သဒရံ သဥပါယာသ’’န္တိ။

‘‘ဖဿေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဟာရေ…ပေ… မနောသဉ္စေတနာယ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဟာရေ…ပေ… ဝိညာဏေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဟာရေ အတ္ထိ ရာဂေါ…ပေ… ဝဒါမီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ ဒုက္ခဿ စ သမုဒယဿ စ ပဘဝဿ ပညာပနတော ပဘဝပညတ္တိ နာမ။

ဝဋ္ဋဝသေန ပညတ္တိဘေဒေါ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကထံ ဝိဝဋ္ဋဝသေန ပညတ္တိဘေဒေါ ¶ ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကဗဠီကာရေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဟာရေ နတ္ထိ ရာဂေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကဗဠီကာရေ…ပေ… အနုပါယာသန္တိ ဝဒါမီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ ဒုက္ခဿ ပရိညာယ စ ပညာပနတော ပရိညာပညတ္တိ နာမ၊ သမုဒယဿ ပဟာနဿ စ ပညာပနတော ပဟာနပညတ္တိ နာမ၊ မဂ္ဂဿ ဘာဝနာယ စ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ၊ နိရောဓဿ သစ္ဆိကိရိယာယ စ ပညာပနတော သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ နာမ။

၄၀။ ဝိဝဋ္ဋဝသေန ပညတ္တိဘေဒေါ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကထံ သမ္မသနဝသေန ပညတ္တိဘေဒေါ ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သမာဓိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘာဝေထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သမာဓိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘာဝေထ…ပေ… ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ မဂ္ဂဿ ဘာဝနာယ စ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ၊ ဒုက္ခဿ ပရိညာယ စ ပညာပနတော ပရိညာပညတ္တိ နာမ၊ သမုဒယဿ ပဟာနဿ စ ပညာပနတော ပဟာနပညတ္တိ နာမ၊ နိရောဓဿ သစ္ဆိကိရိယာယ စ ပညာပနတော သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ နာမ။

သမ္မသနဝသေန ပညတ္တိဘေဒေါ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကထံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓဝသေန ပညတ္တိဘေဒေါ ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ရူပံ၊ ရာဓ၊ ဝိကိရထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ရူပံ၊ ရာဓ၊ ဝိကိရထ…ပေ… နိဗ္ဗာန’’န္တိ အယံ ပညတ္တိ တဏှာသင်္ခါတဿ ရောဓဿ နိရောဓဿ စ ပညာပနတော နိရောဓပညတ္တိ နာမ၊ အဿာဒဿ နိဗ္ဗိဒါယ စ ပညာပနတော နိဗ္ဗိဒါပညတ္တိ နာမ၊ ဒုက္ခဿ ပရိညာယ စ ပညာပနတော ပရိညာပညတ္တိ နာမ၊ သမုဒယဿ ပဟာနဿ စ ပညာပနတော ပဟာနပညတ္တိ နာမ၊ မဂ္ဂဿ ဘာဝနာယ စ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ၊ နိရောဓဿ သစ္ဆိကိရိယာယ စ ပညာပနတော သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ နာမ။

‘‘ရူပဝေဒနာသညာသင်္ခါရဝိညာဏာနိ ¶ ဝိကိရန္တော ဝိဒ္ဓံသေန္တော ဝိကီဠနိယံ ကရောန္တော ပညာယ တဏှာက္ခယာယ ပဋိပဇ္ဇန္တော ကိံ ပဇာနာတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီတိ…ပေ… နိရောဓဂါမိနိပဋိပဒါတိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ သစ္စာနံ ပဋိဝေဓဿ ပညာပနတော ပဋိဝေဓပညတ္တိ နာမ၊ ဒဿနဘူမိယာ နိက္ခေပဿ စ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ၊ မဂ္ဂဿ ဘာဝနာယ စ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ၊ သောတာပတ္တိဖလဿ သစ္ဆိကိရိယာယ စ ပညာပနတော သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ နာမ။ ‘‘သော ‘ဣမေ အာသဝါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အာသဝါ အသေသံ နိရုဇ္ဈန္တီ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ ခယေဉာဏဿ ဥပ္ပာဒဿ စ ပညာပနတော ဥပ္ပာဒပညတ္တိ နာမ၊ အနုပ္ပာဒေဉာဏဿ ဩကာသဿ စ ¶ ပညာပနတော ဩကာသပညတ္တိ နာမ၊ မဂ္ဂဿ ဘာဝနာယ စ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ၊ ဒုက္ခဿ ပရိညာယ စ ပညာပနတော ပရိညာပညတ္တိ နာမ၊ သမုဒယဿ ပဟာနဿ စ ပညာပနတော ပဟာနပညတ္တိ နာမ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယဿ အာရမ္ဘဿ စ ပညာပနတော အာရမ္ဘပညတ္တိ နာမ၊ အာသာဋိကာနံ အာဟဋနာယ စ ပညာပနတော အာဟဋနာပညတ္တိ နာမ၊ ဘာဝနာဘူမိယာ နိက္ခေပဿ စ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ၊ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အဘိနိဃာတဿ စ ပညာပနတော အဘိနိဃာတပညတ္တိ နာမ။

၄၁။ ဝဋ္ဋဝသေန ဝါ ဝိဝဋ္ဋဝသေန ဝါ ဓမ္မသမ္မသနဝသေန ဝါ ဥပါဒါနက္ခန္ဓဝသေန ဝါ ပဇာနနဝသေန ဝါ သစ္စေသု နာနာဝိဓော ပညတ္တိဘေဒေါ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကထံ တေပရိဝဋ္ဋဝသေန သစ္စေသု ပညတ္တိဘေဒေါ ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ တေပရိဝဋ္ဋဝသေန သစ္စေသု ပညတ္တိဘေဒံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ မေ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန – ‘‘ဧဝံ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋမုခေန သမ္မသနဥပါဒါနက္ခန္ဓမုခေနေဝ သစ္စေသု ပညတ္တိဝိဘာဂံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တေပရိဝဋ္ဋဝသေန ဒဿေတုံ ‘ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ မေ ဘိက္ခဝေ’တိအာဒိ အာရဒ္ဓ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၄၁) ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗေ ပရိဇာနနတော ပဋ္ဌာယ။ အနနုဿုတေသူတိ ပရိဇာနနဝသေန အနနုဿုတေသု စတူသု သစ္စဓမ္မေသု။ စက္ခုန္တိ ပဌမံ နိဗ္ဗာနဒဿနဋ္ဌေန စက္ခု နာမ။ ယထာသဘာဝတော ကိစ္စပရိဇာနနဋ္ဌေန သစ္ဆိကိရိယပရိဇာနနဋ္ဌေန ဉာဏံ နာမ။ ယထာသဘာဝတော ¶ ကိစ္စပရိဇာနနာဒီနံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ပဇာနနဋ္ဌေန ပညာ နာမ။ တထာ ဝိဒိတကရဏဋ္ဌေန ဝိဇ္ဇာ နာမ။ အာလောကောဘာသကရဏဋ္ဌေန အာလောကော နာမ။ ဣဒံ စက္ခာဒိကံ သဗ္ဗံ ပညာဝေဝစနမေဝ။ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ မေ ဘိက္ခဝေ…ပေ… ဥဒပါဒီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ သစ္စာနံ ဒေသနာယ ပညာပနတော ဒေသနာပညတ္တိ နာမ၊ သုတမယိယာ ပညာယ နိက္ခေပဿ စ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ၊ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယဿ သစ္ဆိကိရိယာယ စ ပညာပနတော သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ နာမ၊ ဓမ္မစက္ကဿ ပဝတ္တနာယ စ ပညာပနတော ပဝတ္တနာပညတ္တိ နာမ။

‘‘တံ ခေါ ပနိဒံ ဒုက္ခံ ပရိညေယျံ…ပေ… ဥဒပါဒီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ မဂ္ဂဿ ဘာဝနာယ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ၊ စိန္တာမယိယာ ပညာယ နိက္ခေပဿ စ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ၊ အညိန္ဒြိယဿ သစ္ဆိကိရိယာယ စ ပညာပနတော သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ နာမ။

‘‘တံ ခေါ ပနိဒံ ဒုက္ခံ ပရိညာတံ…ပေ… ဥဒပါဒီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ မဂ္ဂဿ ဘာဝနာယ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ၊ ဘာဝနာမယိယာ ပညာယ နိက္ခေပဿ စ ပညာပနတော ¶ နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ၊ အညာတာဝိနော ဣန္ဒြိယဿ သစ္ဆိကိရိယာယ စ ပညာပနတော သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ နာမ၊ ဓမ္မစက္ကဿ ပဝတ္တနာယ စ ပညာပနတော ပဝတ္တနာပညတ္တိ နာမ။

တေပရိဝဋ္ဋဝသေန သစ္စေသု နာနာဝိဓော ပညတ္တိဘေဒေါ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကထံ ကုသလာကုသလာဒိဝသေန ဒေသိတဓမ္မဿ ပညတ္တိဘေဒေါ ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တုလမတုလဉ္စ သမ္ဘဝ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ဓမ္မစက္ကသုတ္တေ ပညတ္တိဘေဒေါ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘တုလမတုလဉ္စာတိအာဒိဂါထာယ ကထံ ပညတ္တိဘေဒေါ ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တုလမတုလဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တုလီယတိ ပရိစ္ဆိဇ္ဇီယတီတိ တုလံ၊ ကာမာဝစရကမ္မံ၊ နတ္ထိ တုလံ သဒိသံ အညံ လောကိယကမ္မံ အဿ မဟဂ္ဂတကမ္မဿာတိ အတုလံ၊ ရူပါရူပါဝစရကမ္မံ။ ပုနဗ္ဘဝံ သမ္ဘဝတိ ဧတေန သင်္ခါရေနာတိ သမ္ဘဝေါ၊ တံ သမ္ဘဝံ။ ပုနဗ္ဘဝံ သင်္ခရောတီတိ ဘဝသင်္ခါရော။ အဇ္ဈတ္တေ ဝိပဿနာဝသေန ရမတီတိ အဇ္ဈတ္တရတော။ သမထဝသေန သမာဓိယတီတိ သမာဟိတော။ အတ္တနိ သမ္ဘဝတီတိ အတ္တသမ္ဘဝေါ၊ တံ အတ္တသမ္ဘဝံ။ မုနိ သမ္ဗုဒ္ဓါ သမ္ဘဝံ ဘဝသင်္ခါရံ တုလဉ္စ အတုလဉ္စ အဝဿဇိ၊ အဇ္ဈတ္တရတော သမာဟိတော ကဝစံ အဘိန္ဒိ ဣဝ၊ ဧဝံ အတ္တသမ္ဘဝံ အဘိန္ဒိ ပဒါလယီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ အထ ဝါ မုနိ သမ္ဗုဒ္ဓါ ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓာ အနိစ္စာ ¶ ဒုက္ခာ အနတ္တာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ၊ နိဗ္ဗာနံ ပန နိစ္စံ သုခံ အသင်္ခတံ အဝိပရိဏာမဓမ္မ’’န္တိ တုလံ တုလယန္တော အတုလံ နိဗ္ဗာနံ ဒိသွာ သမ္ဘဝံ ဘဝသင်္ခါရံ အရိယမဂ္ဂေန အဝဿဇိ။ ကထံ အဝဿဇိ? သော ဟိ မုနိ ဝိပဿနာဝသေန အဇ္ဈတ္တရတော စ ဟုတွာ၊ သမထဝသေန ဥပစာရပ္ပနာသု သမာဟိတော စ ဟုတွာ ကဝစံ အဘိန္ဒိ ဣဝ၊ ဧဝံ အတ္တသမ္ဘဝံ အတ္တနိ သဉ္ဇာတံ ကိလေသံ အဘိန္ဒိ ပဒါလယိ၊ ကိလေသာဘာဝေန ကမ္မဉ္စ ဇဟီတိ ဂါထာတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘တုလမတုလဉ္စ သမ္ဘဝ’’န္တိ ပညတ္တိ သဗ္ဗဓမ္မာနံ အဘိညာယ ပညာပနတော အဘိညာပညတ္တိ နာမ၊ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါယ နိက္ခေပဿ စ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ၊ ‘‘ဘဝသင်္ခါရမဝဿဇိ မုနီ’’တိ ပညတ္တိ သမုဒယဿ ပရိစ္စာဂဿ စ ပညာပနတော ပရိစ္စာဂပညတ္တိ နာမ၊ ဒုက္ခဿ ပရိညာယ စ ပညာပနတော ပရိညာပညတ္တိ နာမ၊ ‘‘အဇ္ဈတ္တရတော သမာဟိတော’’တိ ပညတ္တိ ကာယဂတာယ သတိယာ ဘာဝနာယ စ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ၊ စိတ္တေကဂ္ဂတာယ ဌိတိယာ စ ပညာပနတော ဌိတိပညတ္တိ နာမ၊ ‘‘အဘိန္ဒိ ကဝစမိဝတ္တသမ္ဘဝ’’န္တိ ပညတ္တိ စိတ္တဿ အဘိနိဗ္ဗိဒါယ စ ပညာပနတော အဘိနိဗ္ဗိဒါပညတ္တိ နာမ၊ သဗ္ဗညုတာယ ဥပါဒါနဿ စ ပညာပနတော ဥပါဒါနပညတ္တိ နာမ၊ အဝိဇ္ဇာဏ္ဍကောသာနံ ပဒါလနာယ စ ပညာပနတော ပဒါလပညတ္တိ နာမ၊ ‘‘ယထာဝုတ္တော ပညတ္တိပ္ပဘေဒေါ ကေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တထာဝုတ္တဿ ပညတ္တိပ္ပဘေဒဿ ¶ သမ္ဘဝတော ဘဂဝါ ယံ ‘‘တုလမတုလ’’န္တိအာဒိဂါထမာဟ၊ တထာသမ္ဘဝတော ယထာဝုတ္တာယ ဂါထာယ ယထာဝုတ္တော ပညတ္တိပ္ပဘေဒေါ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ။

‘‘တုလမတုလဉ္စာ’’တိအာဒိဂါထာယံ ပညတ္တိပ္ပဘေဒေါ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော။

‘ယော ဒုက္ခမဒ္ဒက္ခိ ယတောနိဒါနံ၊ ကာမေသု သော ဇန္တု ကထံ နမေယျ၊

ကာမာ ဟိ လောကေ သင်္ဂေါတိ ဉတွာ၊ တေသံ သတီမာ ဝိနယာယ သိက္ခေ’တိ။ –

ဂါထာယံ ပန ကထံ ပညတ္တိဘေဒေါ ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယော ဒုက္ခမဒ္ဒက္ခီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယော အာရဒ္ဓဝိပဿကော ဇန္တု ယတောနိဒါနံ သဗ္ဗံ တေဘူမကံ ¶ ဟေတုဖလံ ဒုက္ခံ အဒ္ဒက္ခိ၊ သော အာရဒ္ဓဝိပဿကော ဇန္တု ကာမေသု ကထံ နမေယျ နမေတုံ နာရဟတိ။ ကာမာ လောကေ ‘‘သင်္ဂေါ’’တိ ဟိ ယသ္မာ ပဿိတဗ္ဗာ၊ တသ္မာ နမေတုံ နာရဟတိ၊ ဣတိ ဧတံ ဒုက္ခဘာဝံ ဒုက္ခဟေတုဘာဝံ ဉတွာ တေသံ ကာမာနံ ဝိနယာယ ဝူပသမာယ သတိမာ ကာယဂတာသတိသမ္ပန္နော တီဏိ သိက္ခာနိ သိက္ခေ သိက္ခေယျာတိ ဂါထာတ္ထော သင်္ခေပေန ဝိညာတဗ္ဗော။ အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၄၁) ပန ဝိတ္ထာရေန သံဝဏ္ဏိတော။

‘‘ယော ဒုက္ခ’’န္တိ ပညတ္တိ ဒုက္ခဿ ဝေဝစနဿ စ ပရိညာယ စ ပညာပနတော ဝေဝစနပညတ္တိ၊ ပရိညာပညတ္တိ စ ဟောတိ။ ‘‘ယတောနိဒါန’’န္တိ ပညတ္တိ သမုဒယဿ ပဘဝဿ စ ပဟာနဿ စ ပညာပနတော ပဘဝပညတ္တိ စေဝ ပဟာနပညတ္တိ စ ဟောတိ။ ‘‘အဒ္ဒက္ခီ’’တိ ပညတ္တိ ဉာဏစက္ခုဿ ဝေဝစနဿ စ ပဋိဝေဓဿ စ ပညာပနတော ဝေဝစနပညတ္တိ စေဝ ပဋိဝေဓပညတ္တိ စ ဟောတိ။ ‘‘ကာမေသု သော ဇန္တု ကထံ နမေယျာ’’တိ ပညတ္တိ ကာမတဏှာယ ဝေဝစနဿ စ အနဘိနိဝိသဿ စ ပညာပနတော ဝေဝစနပညတ္တိ စေဝ အနဘိနိဝေသပညတ္တိ စ ဟောတိ။ ‘‘ကာမာ ဟိ လောကေ သင်္ဂေါတိ ဉတွာ’’တိ ပညတ္တိ ကာမာနံ ပစ္စတ္ထိကတော ဒဿနဿ စ ပညာပနတော ဒဿနပညတ္တိ နာမ။ ကာမာ ဟိ အနတ္ထဇာနနတော ပစ္စတ္ထိကသဒိသာ။

‘‘ကီဒိသာ ဟုတွာ အနတ္ထဇနကာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကာမာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကာမာ ရာဂဂ္ဂိအာဒီဟိ အန္တောဒယှနတော အင်္ဂါရကာသူပမာ စ၊ ပူတိဘာဝါပဇ္ဇနတော မံသပေသူပမာ စ၊ ဗဟိ အညေန ဒယှနတော ပါဝကကပ္ပာ ဇလိတဂ္ဂိက္ခန္ဓူပမာ စ၊ ပတိဋ္ဌာနာဘာဝတော ပပါတူပမာ စ၊ ဝိသသဒိသေဟိ ဒေါသာဒီဟိ ပရဟိံသနတော ဥရဂေါပမာ စ။ ‘‘တေသံ သတီမာ’’တိ ပညတ္တိ ပဟာနာယ အပစယဿ စ ပညာပနတော အပစယပညတ္တိ နာမ၊ ကာယဂတာယ သတိယာ နိက္ခေပဿ စ ပညာပနတော ¶ နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ၊ မဂ္ဂဿ ဘာဝနာယ စ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ဝိနယာယ သိက္ခေ’’တိ ပညတ္တိရာဂဝိနယဿ ဒေါသဝိနယဿ မောဟဝိနယဿ ပဋိဝေဓဿ စ ပညာပနတော ပဋိဝေဓပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ဇန္တူ’’တိ ပညတ္တိ ယောဂိဿ ဝေဝစနဿ စ ပညာပနတော ဝေဝစနပညတ္တိ နာမ။

‘‘ဇန္တူတိ သာမညသတ္တဝါစကော သဒ္ဒေါ ကသ္မာ ယောဂိဝါစကောတိ ဝိညာတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယဒါ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယောဂီ ယဒါ ယသ္မိံ ကာလေ ¶ ကာမာ သင်္ဂေါတိ ပဇာနာတိ၊ တဒါ တသ္မိံ ကာလေ သော ယောဂီ ကာမာနံ အနုပ္ပာဒါယ ကုသလေ ဓမ္မေ ကာယဂတာသတိအာဒီဟိ ဥပ္ပာဒယတိ၊ သော ကုသလေ ဓမ္မေ ဥပ္ပာဒေန္တော ယောဂီ အနုပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပာဒါယ ဝါယမတိ ကုသလဝီရိယံ ကရောတိ၊ တသ္မာ ယောဂီဝါစကော ဇန္တုသဒ္ဒေါတိ ဝိညာတဗ္ဗော။ ‘‘ဇန္တူ’’တိ အယံ ပညတ္တိ အပ္ပတ္တဿ ကုသလဿ ဈာနဓမ္မာဒိကဿ ပတ္တိယာ ဝါယာမဿ စ ပညာပနတော ဝါယာမပညတ္တိ နာမ၊ ဩရမတ္တိကာယ အသန္တုဋ္ဌိယာ နိက္ခေပဿ စ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ။ ‘‘သော အနုပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပာဒါယ ဝါယမတီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ ဝါယာမပညတ္တိ၊ ‘‘ဟေတုသော ဥပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဌိတိယာ ဝါယမတီတိ ပညတ္တိ ကတမာ ပညတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ သော ဥပ္ပန္နာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တသ္မိံ ‘‘အနုပ္ပန္နာန’’န္တိအာဒိမှိ။ ‘‘သော ဥပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဌိတိယာ ဝါယမတီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ ဘာဝနာယ အပ္ပမာဒဿ စ ပညာပနတော အပ္ပမာဒပညတ္တိ နာမ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယဿ နိက္ခေပဿ စ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ၊ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အာရက္ခဿ စ ပညာပနတော အာရက္ခပညတ္တိ နာမ၊ အဓိစိတ္တသိက္ခာယ ဌိတိယာ စ ပညာပနတော ဌိတိပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ကေန ယထာဝုတ္တပ္ပကာရော ပညတ္တိပ္ပဘေဒေါ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘ယော ဒုက္ခမဒ္ဒက္ခိ ယတောနိဒါန’’န္တိအာဒိဂါထာယ ပညတ္တိပ္ပဘေဒေါ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော။

‘‘မောဟသမ္ဗန္ဓနော လောကော၊ ဘဗ္ဗရူပေါဝ ဒိဿတိ၊

ဥပဓိဗန္ဓနော ဗာလော၊ တမသာ ပရိဝါရိတော၊

အဿိရီ ဝိယ ခါယတိ၊ ပဿတော နတ္ထိ ကိဉ္စနန္တိ။ –

ဂါထာယံ ပန ကထံ ပညတ္တိပ္ပဘေဒေါ ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘မောဟသမ္ဗန္ဓနော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ မောဟသမ္ဗန္ဓနောတိ မောဟဟေတုကေဟိ သံယောဇနေဟိ သမ္ဗန္ဓော။ လောကောတိ အပ္ပဟီနသံယောဇနော သတ္တလောကော။ ဘဗ္ဗရူပေါဝ ¶ ဒိဿတီတိ အဘဗ္ဗောပိ အတ္တာ ဘဗ္ဗရူပေါဝ ဘဗ္ဗဇာတိကော ဝိယ ဗာလာနံ အဝိပဿကာနံ ဒိဿတိ။ ဥပဓိဗန္ဓနောတိ ကိလေသူပဓီဟိ ဗန္ဓိတဗ္ဗော။ ယု-ပစ္စယော ဟိ ကမ္မတ္ထေ ဝိဟိတော။ ဥပဓီသု ဝါ ကိလေသာနံ ဗန္ဓနံ ယဿ ဗာလဿာတိ ဥပဓိဗန္ဓနော။ ဒွေ အဝဍ္ဎိယော လာတိ ဂဏှာတီတိ ဗာလော။ တမသာ သမ္မောဟေန ပရိဝါရိတော ပဋိစ္ဆာဒိတော ပဏ္ဍိတာနံ ဝိပဿကာနံ အဿိရီ ဝိယ သိရီဝိရဟိတော ဝိယ ခါယတိ ¶ ဥပဋ္ဌာတိ။ ပဿတော ပညာစက္ခုနာ ပဿန္တဿ ပဏ္ဍိတဿ ကိဉ္စနံ နတ္ထီတိ သင်္ခေပတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘မောဟသမ္ဗန္ဓနော လောကော’’တိ ပညတ္တိ မောဟသီသေန ဂဟိတာနံ ဝိပလ္လာသာနံ ဒေသနာယ ပညာပနတော ဒေသနာပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ဘဗ္ဗရူပေါဝ ဒိဿတီ’’တိ ပညတ္တိ လောကဿ ဝိပရီတဿ ဝိပရီတာကာရေန ဥပဋ္ဌဟန္တဿ ပညာပနတော ဝိပရီတပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ဥပဓိဗန္ဓနော ဗာလော’’တိ ပညတ္တိ ပါပကာနံ ဣစ္ဆာဝစရာနံ ပဘဝဿ ပညာပနတော ပဘဝပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ဥပဓိဗန္ဓနော ဗာလော’’တိ ပညတ္တိ ပရိယုဋ္ဌာနာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဗန္ဓနကိစ္စဿ ပညာပနတော ကိစ္စပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ဥပဓိဗန္ဓနော ဗာလော’’တိ ပညတ္တိ ကိလေသာနံ ဗန္ဓနဗလမူဟနဗလာနံ ပညာပနတော ဗလပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ဥပဓိဗန္ဓနော ဗာလော’’တိ ပညတ္တိ သင်္ခါရာနံ ဝိရုဟနာယ ပညာပနတော ဝိရုဟနာပညတ္တိ နာမ။ ‘‘တမသာ ပရိဝါရိတော’’တိ ပညတ္တိ အဝိဇ္ဇန္ဓကာရဿ ဒေသနာယ ပညာပနတော ဒေသနာပညတ္တိ နာမ၊ အဝိဇ္ဇန္ဓကာရဿ ဝေဝစနဿ စ ပညာပနတော ဝေဝစနပညတ္တိ နာမ။ ‘‘အဿိရီ ဝိယ ခါယတီ’’တိ ပညတ္တိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဿ ဒဿနကိရိယာယ ပညာပနတော ဒဿနပညတ္တိ နာမ။ ‘‘အဿိရီ ဝိယ ခါယတီ’’တိ ပညတ္တိ ပညာစက္ခုဿ နိက္ခေပဿ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ပဿတော နတ္ထိ ကိဉ္စန’’န္တိ ပညတ္တိ သတ္တာနံ အရိယာနံ ပဋိဝေဓဿ ပညာပနတော ပဋိဝေဓပညတ္တိ နာမ။

‘‘ကတမံ ကိဉ္စန’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ရာဂေါ ကိဉ္စန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ယထာဝုတ္တော ပညတ္တိပ္ပဘေဒေါ ကထံ အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယထာဝုတ္တဿ ပညတ္တိပ္ပဘေဒဿ သမ္ဘဝတော ဘဂဝါ ယံ ‘‘မောဟသမ္ဗန္ဓနော’’တိအာဒိမာဟ၊ တထာသမ္ဘဝတော တာယ ဂါထာယ ယထာဝုတ္တော ပညတ္တိပ္ပဘေဒေါ ဂါထာနုသာရေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော။

‘‘မောဟသမ္ဗန္ဓနော လောကော’’တိအာဒိဂါထာယ ပညတ္တိပ္ပဘေဒေါ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဇာတ’န္တိအာဒိပါဌဿ ပညတ္တိပ္ပဘေဒေါ ကထံ ဝိဘတ္တော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အတ္ထိ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိပါဠိမာဟ။ ‘‘သာ ပန ပါဠိ ကိမတ္ထံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တာ’’တိ စေ ပုစ္ဆေယျ? ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ နိဗ္ဗာနံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ‘‘အတ္ထိ နိဗ္ဗာန’’န္တိ ¶ ဝစနံ သသဝိသာဏဝစနံ ဝိယ အနတ္ထံ၊ ဝေါဟာရမတ္တမေတန္တိ ဝဒန္တာနံ မိစ္ဆာဝါဒံ ဘဉ္ဇိတုံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ကုတောစိပိ ¶ အဇာတတ္တာ အဘူတတ္တာ အဇာတံ အဘူတံ။ ပစ္စယေဟိ အကတတ္တာ အကတံ။ သင်္ခတာဘာဝတော အသင်္ခတံ နိဗ္ဗာနံ အတ္ထိ။ ဧတံ အဇာတာဒိကံ နိဗ္ဗာနံ နော စေ အဘဝိဿ၊ ဧဝံ သတိ နိဿရဏံ န ပညာယေထ၊ နိဗ္ဗာနဿ စ အရိယမဂ္ဂဖလာနံ အာရမ္မဏတ္တာ၊ မဂ္ဂဖလာနဉ္စ ကိလေသာနံ သမုစ္ဆိန္ဒနတော ပဋိပ္ပဿမ္ဘနတော၊ သမုစ္ဆိန္ဒနေန စ တိဝိဓဿ ဝဋ္ဋဿ အပဝဋ္ဋနတော အဇာတာဒိကံ နိဗ္ဗာနံ အတ္ထိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

‘‘အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဇာတံ…ပေ… အသင်္ခတ’’န္တိ အယံ ပညတ္တိ နိဗ္ဗာနဿ ဒေသနာပညတ္တိ စ နိဗ္ဗာနဿ ဝေဝစနပညတ္တိ စ ဟောတိ။ ‘‘နယိဓ ဇာတဿ…ပေ… ပညာယေထာ’’တိ အယံ ပညတ္တိ သင်္ခတဿ ဝေဝစနပညတ္တိ စ သင်္ခတဿ ဥပနယနပညတ္တိ စ ဟောတိ။ ‘‘ယသ္မာ စ…ပေ… အသင်္ခတ’’န္တိ အယံ ပညတ္တိ နိဗ္ဗာနဿ ဝေဝစနပညတ္တိ စ နိဗ္ဗာနဿ ဇောတနာပညတ္တိ စ ဟောတိ။ ‘‘ယသ္မာ ဇာတဿ…ပေ… ပညာယတီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ နိဗ္ဗာနဿ ဝေဝစနပညတ္တိ စ မဂ္ဂဿ သံသာရတော နိယျာနိကပညတ္တိ စ နိဿရဏပညတ္တိ စ ဟောတီတိ ပညတ္တိဝိသေသော ပဏ္ဍိတေဟိ နိဒ္ဓါရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘ယထာဝုတ္တော နိဗ္ဗာနဿ ပညတ္တိပ္ပဘေဒေါ ကေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တေနာဟ အာယသ္မာ’’တိအာဒျာနုသန္ဓျာဒိအတ္ထော စေဝ ‘‘နိယုတ္တော ပညတ္တိဟာရော’’တိ အနုသန္ဓျာဒိအတ္ထော စ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣတိ ပညတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန အဋ္ဌကထာဋီကာနုသာရေန ဂမ္ဘီရတ္ထော ဝိတ္ထာရတော ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၁၂။ ဩတရဏဟာရဝိဘင်္ဂဝိဘာဝနာ

၄၂။ ယေန ¶ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ပညတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေန ပညတ္တိယော ဝိဘတ္တာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ဩတရဏော ဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဩတရဏော ဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဒေသနာဟာရာဒီသု ¶ ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဩတရဏော ဟာရော ဩတရဏဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ယော စ ပဋိစ္စုပ္ပာဒေါ’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘ဥဒ္ဓံ အဓော သဗ္ဗဓိ ဝိပ္ပမုတ္တော’’တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဩတရဏော ဟာရော ဩတရဏဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ဂဟေတဗ္ဗော။

တတ္ထ ပါဌေ ‘‘ကတမေ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒယော နိဒ္ဓါရေတွာ ကတမေဟိ နိဒ္ဓါရိတေဟိ ဓမ္မေဟိ ဩတရတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဣမသ္မိံ ပါဌေ ဣမေ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒယော နိဒ္ဓါရေတွာ ဣမေဟိ နိဒ္ဓါရိတေဟိ ဓမ္မေဟိ ဩတရတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဥဒ္ဓံ အဓော သဗ္ဗဓိ ဝိပ္ပမုတ္တော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဥဒ္ဓန္တိ ကာမဓာတုတော ဥဒ္ဓံ ဥပရိဘာဂေ ပဝတ္တာယ ရူပဓာတုအရူပဓာတုယာ။ အဓောတိ ရူပဓာတုတော ဟေဋ္ဌာဘာဂေ ပဝတ္တာယ ကာမဓာတုယာ။ သဗ္ဗဓီတိ သဗ္ဗသ္မိံ ကာမရူပအရူပဓာတုမှိ။ ဝိပ္ပမုတ္တောတိ ပဋိသန္ဓိဝသေန အပ္ပဝတ္တနတော ဝိပ္ပမုတ္တော အသေက္ခော။ အယံ သေက္ခော ဒဿနမဂ္ဂေန သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ သမုဂ္ဃာတတ္တာ ‘‘အဟံ အသ္မီ’’တိ အနာနုပဿီ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ သေက္ခာယ ဝိမုတ္တိယာ စေဝ အသေက္ခာယ ဝိမုတ္တိယာ စ သေက္ခော စေဝ အသေက္ခော စ အတိဏ္ဏပုဗ္ဗံ ဩဃံ အပုနဗ္ဘဝါယ ဝိမုတ္တော ဥဒတာရီတိ ဂါထာတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

တသ္မိံ ဂါထာပါဌေ ‘‘ကတမေ နိဒ္ဓါရေတွာ ကတမေဟိ ဩတရတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဥဒ္ဓန္တိ ရူပဓာတူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဥဒ္ဓန္တိ မနုဿလောကတော ဥဒ္ဓံ စာတုမဟာရာဇိကာဒယောပိ ဂဟိတာတိ အတ္ထသမ္ဘဝတော တံ နိဝတ္တေတုံ ‘‘ရူပဓာတု အရူပဓာတူ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဓောတိ မနုဿဘဝတော အဓော စတ္တာရော အပါယဘူမိယော စ ဂဟိတာတိ အတ္ထသမ္ဘဝတော တံ နိဝတ္တေတုံ ‘‘ကာမဓာတူ’’တိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗဓီတိ စတုဘူမိကေတိ အတ္ထသမ္ဘဝတော ‘‘တေဓာတုကေ’’တိ ဝုတ္တံ။ အယံ အသေက္ခာ ဝိမုတ္တီတိ ဝိမုတ္တဿ အသေက္ခဿ ယာ ဝိရာဂတာ အတ္ထိ၊ အယမ္ပိ ဝိရာဂတာ အသေက္ခဖလဝိမုတ္တိ။ ‘‘ဥဒ္ဓံ အဓော သဗ္ဗဓိ ဝိပ္ပမုတ္တော’’တိ ပါဌေ ဝုတ္တပ္ပကာရာ အယံ အသေက္ခာ ဝိမုတ္တိ နိဒ္ဓါရိတာတိ အတ္ထော။ နိဒ္ဓါရိတာယ အသေက္ခာယ ဝိမုတ္တိယာ ယာနိ သဒ္ဓါဒိပဉ္စိန္ဒြိယာနိ နိဒ္ဓါရိတာနိ၊ တာနိယေဝ အသေက္ခာနိ ¶ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဘဝန္တိ။ အယံ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဩတရဏာ ဣန္ဒြိယေဟိ ဝိမုတ္တိယာ ဩတရဏာ နာမ ပဝေသနာ နာမ။

တာနိယေဝ အသေက္ခာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဝိဇ္ဇာယ ဥပကာရကတ္တာ၊ ပညာပဒဋ္ဌာနတ္တာ ဝါ ဝိဇ္ဇာ ဘဝန္တိ။ ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒါ တာဒိသာယ ဝိဇ္ဇာယ ဥပ္ပာဒါ ဥပ္ပာဒဟေတုတော ¶ အဝိဇ္ဇာနိရောဓော အဝိဇ္ဇာယ နိရောဓော ဟောတိ…ပေ… ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓော ဟောတိ၊ အယံ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဩတရဏာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေဟိ ဩတရဏာ နာမ။

တာနိယေဝ အသေက္ခာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ တီဟိ ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတာနိ သဒ္ဓါဝီရိယေဟိ သီလသမ္ဘဝတော၊ သတိယာ စ ပညာနုဝတ္တကတ္တာ။ သေသာ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

‘‘ဥဒ္ဓံ အဓော သဗ္ဗဓိ ဝိပ္ပမုတ္တော’’တိ ပါဌေ နိဒ္ဓါရေတွာ ဩတရဏာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘အယံ အဟသ္မီတိ အနာနုပဿီ’’တိ ပါဌေ ‘‘ကတမေ နိဒ္ဓါရေတွာ ကတမေဟိ ဩတရဏေဟိ ဩတရတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အယံ အဟသ္မီတိ အနာနုပဿီတိ အယံ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယော အယံ သေက္ခော ‘‘အဟမသ္မီ’’တိ နာနုပဿီ၊ တဿ သေက္ခဿ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ယော သမုဂ္ဃာတော အတ္ထိ၊ ယာ သမုဂ္ဃာတသင်္ခါတာ သမုဂ္ဃာတဝိမုတ္တိ သေက္ခာ ဝိမုတ္တိ ဟောတိ၊ တဿာ သေက္ခာယ ဝိမုတ္တိယာ ယာနိ သဒ္ဓါဒိပဉ္စိန္ဒြိယာနိ နိဒ္ဓါရိတာနိ၊ တာနိယေဝ သေက္ခာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဘဝန္တိ။ အယံ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဩတရဏာ ဣန္ဒြိယေဟိ ဩတရဏာ နာမ။ သေသာ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၄၃။ ‘‘ဥဒ္ဓံ အဓော’’တိအာဒိဂါထာယံ ဩတရဏာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘နိဿိတဿ စလိတ’’န္တိအာဒိပါဌေ ‘‘ကတမေ နိဒ္ဓါရေတွာ ကတမေဟိ ဩတရတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိဿိတဿ စလိတံ၊ အနိဿိတဿ စလိတံ နတ္ထီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နိဿိတဿ ပုဂ္ဂလဿ စလိတံ စလနံ အတ္ထိ၊ အနိဿိတဿ ပုဂ္ဂလဿ စလိတံ စလနံ နတ္ထိ။ စလိတေ စလနေ အသတိ ပဿဒ္ဓိ ဘဝတိ၊ ပဿဒ္ဓိယာ သတိ ဝိဇ္ဇမာနာယ နတိ န ဟောတိ၊ နတိယာ အသတိ အဝိဇ္ဇမာနာယ အာဂတိဂတိ န ဟောတိ၊ အာဂတိဂတိယာ အသတိ အဝိဇ္ဇမာနာယ စုတူပပါတော န ဟောတိ၊ စုတူပပါတေ အသတိ အဝိဇ္ဇမာနေ ဣဓ ဆသု အဇ္ဈတ္တိကာယတနေသု အတ္တာနံ နေဝ ပဿတိ၊ ဟုရံ ဝါ ဆသု ဗာဟိရာယတနေသု အတ္တာနံ န ပဿတိ၊ ဥဘယံ အန္တရေန ဝဇ္ဇေတွာ ဖဿာဒိသမုဒါယေသု ဓမ္မေသု အတ္တာနံ န ပဿတိ၊ ဧသောဝ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ’’တိအာဒိကော ဒုက္ခဿ အန္တော အဝသာနံ ကရောတီတိ အတ္ထော။

နိဿိတဿ ¶ စလိတန္တိ ဧတ္ထ ‘‘နိဿယော ကတိဝိဓော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိဿိတဿ စလိတန္တိ နိဿယော နာမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု ဒုဝိဓေသု တဏှာနိဿယဒိဋ္ဌိနိဿယေသု ¶ ယာ စေတနာ ရတ္တဿ ပုဂ္ဂလဿ နိဒ္ဓါရိတာ၊ အယံ စေတနာဓမ္မော တဏှာနိဿယော နာမ။ ယာ စေတနာ မူဠှဿ ပုဂ္ဂလဿ နိဒ္ဓါရိတာ။ အယံ စေတနာဓမ္မော ဒိဋ္ဌိနိဿယော နာမ။ သာ ဒုဝိဓာ စေတနာ ပန သင်္ခါရာ နာမ။ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ…ပေ… သဗ္ဗော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ နိဒ္ဓါရိတော။ အယံ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဩတရဏာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေဟိ ဩတရဏာ နာမ။

တတ္ထာတိ တသ္မိံ တဏှာနိဿယဒိဋ္ဌိနိဿယေ ယာ ဝေဒနာ ရတ္တဿ ပုဂ္ဂလဿ နိဒ္ဓါရိတာ၊ အယံ သုခါ ဝေဒနာ။ ယာ စေတနာ သမ္မူဠှဿ ပုဂ္ဂလဿ နိဒ္ဓါရိတာ၊ အယံ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ။ ယေဘုယျေန သေသာ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၄၄။ ‘‘နိဿိတဿ စလိတ’’န္တိအာဒိပါဌေ ဩတရဏာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ။

‘‘ယေ ကေစိ သောကာ ပရိဒေဝိတာ ဝါ…ပေ…

ပိယံ န ကယိရာထ ကုဟိဉ္စိ လောကေ’’တိ။ –

ဂါထာပါဌေ ‘‘ကတမေ နိဒ္ဓါရေတွာ ကတမေဟိ ဩတရတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယေ ကေစိ သောကာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယေ ကေစိ သောကာ ဝါ ယာ ကာစိ ပရိဒေဝိတာ ဝါ အနေကရူပါ ယာ ကာစိ ဒုက္ခာ ဝါ လောကသ္မိံ သမ္ဘဝန္တိ။ ဧတေ သောကာဒယော ပိယံ ပဋိစ္စ ပဘဝန္တိ၊ ပိယေ အသန္တေ ဧတေ သောကာဒယော န ဘဝန္တိ။ တသ္မာ ပိယေ အသန္တေ သောကာဒီနံ အဘာဝတော ယေသံ ဝီတသောကာနံ ကုဟိဉ္စိ လောကေပိ နတ္ထိ၊ တေ ဝီတသောကာ သုခိနော ဘဝန္တိ။ တသ္မာ ဝီတသောကာနံ သုခသမ္ပန္နတ္တာ အသောကံ ဝိရဇံ ပတ္ထယာနော သပ္ပုရိသော ကုဟိဉ္စိ လောကေ ပိယံ န ကယိရာထာတိ ဂါထာတ္ထော။

‘‘ယေ ကေစိ သောကာ ပရိဒေဝိတာ ဝါ၊ ဒုက္ခာ စ လောကသ္မိမနေကရူပါ ပိယံ ပဋိစ္စ ပဘဝန္တိ ဧတေ’’တိ ဧတ္ထ ပါဌေ ယာ ဝေဒနာ နိဒ္ဓါရိတာ၊ အယံ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ။ သေသာ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

‘‘ယေ ကေစိ သောကာ’’တိအာဒိဂါထာပါဌေ ဩတရဏာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ ¶ ၊ ‘‘ကာမံ ကာမယမာနဿာ’’တိအာဒိဂါထာပါဌေ ‘‘ကတမေ ¶ နိဒ္ဓါရေတွာ ကတမေဟိ ဩတရတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကာမံ ကာမယမာနဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿံ ဂါထာယံ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောဝ။

တတ္ထာတိ တသ္မိံ ‘‘ပီတိမနော ဟောတီ’’တိ ပါဌေ ယာ ပီတိမနတာ ဝုတ္တာ နိဒ္ဓါရိတာ၊ အယံ ပီတိမနတာ အနုနယော ဟောတိ။ ‘‘သလ္လဝိဒ္ဓါဝ ရုပ္ပတီ’’တိ ပါဌေ ယံ ရုပ္ပနံ အာဟ၊ ဣဒံ ရုပ္ပနံ ပဋိဃံ ဟောတိ၊ အနုနယော စ ပဋိဃဉ္စ နိဒ္ဓါရိတာတိ အတ္ထော။

‘‘အနုနယေ စ ပဋိဃေ စ နိဒ္ဓါရိတေ ကတမော ဓမ္မော နိဒ္ဓါရိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အနုနယော ပဋိဃဉ္စ ပန တဏှာပက္ခော’’တိ ဝုတ္တံ။ တဏှာပက္ခောတိ တဏှာပက္ခတ္တာ တဏှာ နိဒ္ဓါရိတာ။ ‘‘အနုနယော တဏှာပက္ခော ဟောတု၊ ပဋိဃံ ပန တဏှာပက္ခံ န သိယာ’’တိ စေ ဝဒေယျ? ပဋိဃဿ အတ္တသိနေဟဝသေန ပဝတ္တနတော ပဋိဃမ္ပိ တဏှာပက္ခံ ဟောတိ။ ‘‘တဏှာယ နိဒ္ဓါရိတာယ ကတမော နိဒ္ဓါရိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တဏှာယ စ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒသန္နံ ရူပါယတနာနံ တဏှာယ ပဒဋ္ဌာနတ္တာ ဒသ ရူပါနိ အာယတနာနိ နိဒ္ဓါရိတာနိ။ အယံ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဩတရဏာ အာယတနေဟိ ဩတရဏာ နာမ။ သုတ္တေ အာဂတာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒယော တေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန နယေန နိဒ္ဓါရိတာ၊ သုတ္တတ္ထမုခေန ဝါ နိဒ္ဓါရိတာ၊ တေန…ပေ… နယေန နိဒ္ဓါရိတေသု ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒီသု ယော သံဝဏ္ဏနာနယဝိသေသော တဒတ္ထဝါစကဝသေန ဝါ တဒတ္ထဉာပကဝသေန ဝါ ဩတရတိ ပဝိသတိ သမောသရတိ၊ သော သံဝဏ္ဏနာနယဝိသေသော ဩတရဏော ဟာရော နာမာတိ အဓိပ္ပာယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သေသေသုပိ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဩတရဏာ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ‘‘တေနာဟ အာယသ္မာ’’တိအာဒျာနုသန္ဓျာဒိအတ္ထော စေဝ ‘‘နိယုတ္တော ဩတရဏော ဟာရော’’တိ အနုသန္ဓျာဒိအတ္ထော စ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣတိ ဩတရဏဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန အဋ္ဌကထာဋီကာနုသာရေန ဂမ္ဘီရတ္ထော ဝိတ္ထာရတော ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၁၃။ သောဓနဟာရဝိဘင်္ဂဝိဘာဝနာ

၄၅။ ယေန ¶ ¶ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဩတရဏဟာရဝိဘင်္ဂေန ဩတရေတဗ္ဗာ သုတ္တတ္ထာ ဝိဘတ္တာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော သောဓနဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော သောဓနော ဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဒေသနာဟာရာဒီသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော သောဓနော ဟာရော သောဓနဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ဝိဿဇ္ဇိတမှိ ပဉှေ’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘ယထာ အာယသ္မာ အဇိတော’’တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော သောဓနဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘ကထံ တတ္ထ ပဉှေ သောဓနော ဟာရော ဝိညာတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာ အာယသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ယေန ပကာရေန အာယသ္မာ အဇိတော ပါရာယနေ ဘဂဝန္တံ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ၊ တထာ တေန ပကာရေန ဝိဿဇ္ဇိတမှိ ပဉှေ အယံ သောဓနော ဟာရော ဝိညာတဗ္ဗောတိ။ ‘‘နိယမေတွာ ဝိဘဇေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ နိယမေတွာ ဝိဘဇိတုံ ‘‘ကေနဿူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဂါထာတ္ထော ဝုတ္တောဝ။

‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော၊ ကေနဿု နပ္ပကာသတိ၊

ကိဿာဘိလေပနံ ဗြူသိ၊ ကိံသု တဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ။ –

ပုစ္ဆာဝသေန ပဝတ္တဂါထာယဉ္စ –

‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော၊ (အဇိတာတိ ဘဂဝါ၊)

ဝိဝိစ္ဆာ ပမာဒါ နပ္ပကာသတိ၊

ဇပ္ပာဘိလေပနံ ဗြူမိ၊ ဒုက္ခမဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ။ –

ဝိဿဇ္ဇနဝသေန ပဝတ္တဂါထာယဉ္စာတိ ဣမာသု ဒွီသု ဂါထာသု ‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော’’တိ ဣမိနာ ပဒေန ပဉှေ ပုစ္ဆိတေ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော’’တိ ဣမိနာ ပဒေန ဘဂဝါ ‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော’’တိ ပဒံ တဒတ္ထေ အညာဏသံသယာဒိမလာနံ အပနယနေန သောဓေတိ။ တဒတ္ထေ ဟိ ဝိဿဇ္ဇိတေ အညာဏသံသယာဒီနံ အဘာဝတော အတ္ထော သောဓိတော နာမ၊ အတ္ထေ စ သောဓိတေ ပဒမ္ပိ သောဓိတံယေဝ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ – ‘‘တဒတ္ထဿ ဝိဿဇ္ဇနတော’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၄၅)၊ ဋီကာယဉ္စ ‘‘တဗ္ဗိသယအညာဏသံသယာဒိမလာပနယနေန သောဓေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ နော စ အာရမ္ဘန္တိ ပုစ္ဆိတုံ အာရဘိတဗ္ဗံ ¶ သဗ္ဗဂါထာပဒံ၊ ဂါထာတ္ထံ ဝါ၊ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတဿ သဗ္ဗဿ အတ္ထဿ ဝိဿဇ္ဇနဝသေန အပရိယောသိတတ္တာ ¶ ဘဂဝါ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော’’တိ ဧတ္တကေနေဝ ပဒေန သောဓေတိ။ သေသေသုပိ ဧသ နယော။

‘‘ကိံသု တဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ ဣမိနာ ပဒေန ပဉှေ ပုစ္ဆိတေ ‘‘ဒုက္ခမဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ ပဒေန ဘဂဝတာ အာရမ္ဘော ဉာတုံ ဣစ္ဆိတော အတ္ထော သုဒ္ဓါ သောဓိတော ဟောတိ။ သေသဂါထာသုပိ ဧသေဝ နယော။

ယတ္ထ ပဉှေ ဧဝံ နိရဝသေသဝိဿဇ္ဇနဝသေန အာရမ္ဘော သုဒ္ဓါ သောဓိတော ဘဝတိ၊ သော ပဉှော ဝိဿဇ္ဇိတော သောဓိတော ဘဝတိ။ ယတ္ထ ပဉှေ ဧဝံ နိရဝသေသဝိဿဇ္ဇနဝသေန အာရမ္ဘော ယာဝ အသုဒ္ဓါ အသောဓိတော ဘဝတိ၊ တာဝ သော ပဉှော ဝိဿဇ္ဇိတော သောဓိတော န ဘဝတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒျာနုသန္ဓျာဒျတ္ထော စေဝ ‘‘နိယုတ္တော သောဓနော ဟာရော’’တိ အနုသန္ဓျာဒျတ္ထော စ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣတိ သောဓနဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန အဋ္ဌကထာဋီကာနုသာရေန ဂမ္ဘီရတ္ထော ဝိတ္ထာရတော ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၁၄။ အဓိဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂဝိဘာဝနာ

၄၆။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဝိဘင်္ဂေန ပဉှာဒယော သောဓိတာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော အဓိဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော အဓိဋ္ဌာနော ဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဒေသနာဟာရာဒီသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပဋိနိဒ္ဒေသတော အဓိဋ္ဌာနော ဟာရော အဓိဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ဧကတ္တတာယ ဓမ္မာ၊ ယေပိ စ ဝေမတ္တတာယ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘ယေ တတ္ထ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ တထာ တေ ဓာရယိတဗ္ဗာ’’တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော အဓိဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘ယေ ¶ ဓမ္မာ သုတ္တေသု ဧကတ္တတာယ စ ဝေမတ္တတာယ စ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ တေ ဓမ္မာ ကိံ ပန တထေဝ ဓာရယိတဗ္ဗာ ¶ ၊ ဥဒါဟု အညထာပိ ဝိကပ္ပယိတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယေ တတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေသု သုတ္တန္တေသု ယေ ဒုက္ခသစ္စာဒယော ဓမ္မာ ဧကတ္တတာယ စ ဝေမတ္တတာယ စ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ တေ ဒုက္ခသစ္စာဒယော ဓမ္မာ တထာ ဧကတ္တတာယ စ ဝေမတ္တတာယ စ ဓာရယိတဗ္ဗာ ဥပလက္ခိတဗ္ဗာ၊ န အညထာ ဝိကပ္ပယိတဗ္ဗာ။

‘‘သာမညကပ္ပနာယ ဝေါဟာရဘာဝေန အနဝဋ္ဌာနတော ကတမာ ဧကတ္တတာ၊ ကတမာ ဝေမတ္တတာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒုက္ခန္တိ ဧကတ္တတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒုက္ခန္တိ ဇာတိအာဒိဝိသေသမနပေက္ခိတွာ ယာ ဒုက္ခသာမညတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ဒုက္ခသာမညတာ ဒုက္ခဿ ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ဒုက္ခ’’န္တိ ပုစ္ဆိတာ ‘‘ဇာတိ ဒုက္ခာ၊ ဇရာ ဒုက္ခာ…ပေ။။။ ဝိညာဏံ ဒုက္ခ’’န္တိ ဇာတိအာဒိဝိသေသမပေက္ခိတွာ ယာ ဒုက္ခဝိသေသတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ဒုက္ခဝိသေသတာ ဒုက္ခဿ ဝေမတ္တတာ နာမ။ တတ္ထာတိ ယေ ဒုက္ခာဒယော ဓမ္မာ သုတ္တေ ဝုတ္တာ၊ တတ္ထ တေသု ဒုက္ခာဒီသု အတ္ထေသု။

ဒုက္ခသမုဒယောတိ ‘‘တဏှာ ပေါနောဘဝိကာ’’တိ ဝိသေသမနပေက္ခိတွာ ယာ သမုဒယသာမညတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ သမုဒယသာမညတာ သမုဒယဿ ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမော သမုဒယော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ယာယံ တဏှာ…ပေ… ဝိဘဝတဏှာ’’တိ ဝိသေသံ အပေက္ခိတွာ ယာ သမုဒယဝိသေသတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ သမုဒယဝိသေသတာ သမုဒယဿ ဝေမတ္တတာ နာမ။

ဒုက္ခနိရောဓောတိ ‘‘တဿာယေဝ တဏှာယ အသေသဝိရာဂနိရောဓော’’တိ ဝိသေသမနပေက္ခိတွာ ယာ နိရောဓသာမညတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ နိရောဓသာမညတာ နိရောဓဿ ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဒုက္ခနိရောဓော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ယော တဿာယေဝ တဏှာယ အသေသဝိရာဂနိရောဓော စာဂေါ ပဋိနိဿဂ္ဂေါ မုတ္တိ အနာလယော’’တိ ဝိသေသမပေက္ခိတွာ ယာ နိရောဓဝိသေသတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ နိရောဓဝိသေသတာ နိရောဓဿ ဝေမတ္တတာ နာမ။

ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါတိ? ပဋိပဒါတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒိဝိသေသမနပေက္ခိတွာ ယာ နိရောဓဂါမိနိပဋိပဒါသာမညတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ နိရောဓဂါမိနိပဋိပဒါသာမညတာ မဂ္ဂဿ ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ ¶ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အယမေဝ အရိယော…ပေ… သမ္မာသမာဓီ’’တိ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒိဝိသေသမပေက္ခိတွာ ယာ ဝိသေသဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိပဋိပဒတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ဝိသေသဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိပဋိပဒတာ မဂ္ဂဿ ဝေမတ္တတာ နာမ။

မဂ္ဂေါတိ နိရယဂါမိမဂ္ဂါဒိဝိသေသမနပေက္ခိတွာ ယာ သာမညမဂ္ဂတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ သာမညမဂ္ဂတာ ¶ မဂ္ဂဿ ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမော မဂ္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘နိရယဂါမီ မဂ္ဂေါ…ပေ… နိဗ္ဗာနဂါမီ မဂ္ဂေါ’’တိ နိရယဂါမိမဂ္ဂါဒိဝိသေသံ အပေက္ခိတွာ ယာ ဝိသေသမဂ္ဂတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ဝိသေသမဂ္ဂတာ မဂ္ဂဿ ဝေမတ္တတာ နာမ။

နိရောဓောတိ ပဋိသင်္ခါနိရောဓာဒိဝိသေသံ အနပေက္ခိတွာ ယာ သာမညနိရောဓတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ သာမညနိရောဓတာ နိရောဓဿ ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမော နိရောဓော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ပဋိသင်္ခါနိရောဓော…ပေ… သဗ္ဗကိလေသနိရောဓော’’တိ ပဋိသင်္ခါနိရောဓာဒိဝိသေသံ အပေက္ခိတွာ ယာ ဝိသေသနိရောဓတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ဝိသေသနိရောဓတာ နိရောဓဿ ဝေမတ္တတာ နာမ။

ရူပန္တိ စာတုမဟာဘူတိကာဒိဝိသေသမနပေက္ခိတွာ ယာ သာမညရူပတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ သာမညရူပတာ ရူပဿ ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ရူပ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘စာတုမဟာဘူတိကံ…ပေ… ဝါယောဓာတုယာ စိတ္တံ ဝိရာဇေတီ’’တိ စာတုမဟာဘူတိကာဒိဝိသေသမပေက္ခိတွာ ယာ ဝိသေသရူပတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ဝိသေသရူပတာ ရူပဿ ဝေမတ္တတာ နာမ။

၄၈။ အဝိဇ္ဇာတိ ဒုက္ခေအညာဏာဒိဝိသေသမနပေက္ခိတွာ ယာ အဝိဇ္ဇာသာမညတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ အဝိဇ္ဇာသာမညတာ အဝိဇ္ဇာယ ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမာ အဝိဇ္ဇာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဒုက္ခေ အညာဏံ၊ ဒုက္ခသမုဒယေ အညာဏံ…ပေ… အဝိဇ္ဇာလင်္ဃီ မောဟော အကုသလမူလ’’န္တိ ဒုက္ခေအညာဏာဒိဝိသေသမပေက္ခိတွာ ယာ အဝိဇ္ဇာဝိသေသတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ အဝိဇ္ဇာဝိသေသတာ အဝိဇ္ဇာယ ဝေမတ္တတာ နာမ။

ဝိဇ္ဇာတိ ဒုက္ခေဉာဏာဒိဝိသေသမနပေက္ခိတွာ ယာ ဝိဇ္ဇာသာမညတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ဝိဇ္ဇာသာမညတာ ဝိဇ္ဇာယ ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဝိဇ္ဇာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဒုက္ခေ ဉာဏံ၊ ဒုက္ခသမုဒယေ ဉာဏံ…ပေ… ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ မဂ္ဂင်္ဂံ မဂ္ဂပရိယာပန္န’’န္တိ ဒုက္ခေဉာဏာဒိဝိသေသမပေက္ခိတွာ ယာ ¶ ဝိဇ္ဇာဝိသေသတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ဝိဇ္ဇာဝိသေသတာ ဝိဇ္ဇာယ ဝေမတ္တတာ နာမ။

သမာပတ္တီတိ သညာသမာပတျာဒိဝိသေသံ အနပေက္ခိတွာ ယာ သာမညသမာပတ္တိတာ ဝုတ္တာ၊ သာ သာမညသမာပတ္တိတာ သမာပတ္တိယာ ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမာ သမာပတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သညာသမာပတ္တိ အသညာသမာပတ္တိ…ပေ… နိရောဓသမာပတ္တီ’’တိ သညာသမာပတျာဒိဝိသေသံ အပေက္ခိတွာ ယာ ဝိသေသသမာပတ္တိတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ဝိသေသသမာပတ္တိတာ သမာပတ္တိယာ ဝေမတ္တတာ နာမ။

ဈာယီတိ ¶ သေက္ခဈာယီအာဒိဝိသေသံ အနပေက္ခိတွာ ယာ ဈာယီသာမညတာ ဝုတ္တာ၊ သာ ဈာယီသာမညတာ ဈာယိနော ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဈာယီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အတ္ထိ သေက္ခော ဈာယီ၊ အတ္ထိ အသေက္ခော ဈာယီ…ပေ… ပညုတ္တရော ဈာယီ’’တိ သေက္ခဈာယီအသေက္ခဈာယီအာဒိဝိသေသမပေက္ခိတွာ ယာ ဈာယီဝိသေသတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ဈာယီဝိသေသတာ ဈာယိနော ဝေမတ္တတာ နာမ။

သမာဓီတိ သရဏသမာဓျာဒိဝိသေသမနပေက္ခိတွာ ယာ သမာဓိသာမညတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ သမာဓိသာမညတာ သမာဓိနော ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမော သမာဓီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သရဏော သမာဓိ၊ အရဏော သမာဓိ…ပေ… မိစ္ဆာသမာဓိ၊ သမ္မာသမာဓီ’’တိ သရဏသမာဓျာဒိဝိသေသမပေက္ခိတွာ ယာ သမာဓိဝိသေသတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ သမာဓိဝိသေသတာ သမာဓိနော ဝေမတ္တတာ နာမ။

ပဋိပဒါတိ အာဂါဠှပဋိပဒါဒိဝိသေသမနပေက္ခိတွာ ယာ ပဋိပဒါသာမညတာ ဝုတ္တာ၊ အယံ ပဋိပဒါသာမညတာ ပဋိပဒါယ ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ပဋိပဒါ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာဂါဠှပဋိပဒါ၊ နိဇ္ဈာမပဋိပဒါ…ပေ… သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ’’တိ အာဂါဠှပဋိပဒါဒိဝိသေသမပေက္ခိတွာ ယာ ပဋိပဒါဝိသေသတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ပဋိပဒါဝိသေသတာ ပဋိပဒါယ ဝေမတ္တတာ နာမ။

ကာယောတိ နာမကာယာဒိဝိသေသမနပေက္ခိတွာ ယာ ကာယသာမညတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ကာယသာမညတာ ကာယဿ ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမော ကာယော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘နာမကာယော ရူပကာယော…ပေ… အယံ နာမကာယော’’တိ နာမကာယာဒိဝိသေသမပေက္ခိတွာ ယာ ကာယဝိသေသတာ ¶ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ကာယဝိသေသတာ ကာယဿ ဝေမတ္တတာ နာမာတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ပဒတ္ထာဒိကော ဝိသေသော အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၄၇) ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တော။

ဝုတ္တပ္ပကာရဿ ဒုက္ခသမုဒယာဒိကဿ ဓမ္မဿ ဧကတ္တတာဒိလက္ခဏံ နိဂမနဝသေန ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ ယော ဓမ္မော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧဝန္တိ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တေန ‘‘ဒုက္ခန္တိ ဧကတ္တတာ။ တတ္ထ ကတမံ ဒုက္ခံ? ဇာတိ ဒုက္ခာ၊ ဇရာ ဒုက္ခာ’’တိအာဒိဝစနေန။ ယော ဓမ္မောတိ ယော ကောစိ ဇာတိဇရာဗျာဓျာဒိဝိသေသဓမ္မော။ ယဿ ဓမ္မဿာတိ တတော ဇာတိအာဒိဝိသေသဓမ္မတော အညဿ ဇရာဒိဝိသေသဓမ္မဿ။ သမာနဘာဝေါတိ ဇာတိအာဒိဝိသေသဓမ္မေန ဇရာဒိဝိသေသဓမ္မဿ ဒုက္ခဘာဝေန သမာနဘာဝေါ။ တဿ ဓမ္မဿာတိ ဇရာဒိဝိသေသဓမ္မဿ။ ဧကတ္တတာယာတိ ဒုက္ခသမုဒယတာဒိသမာနတာယ ¶ ဒုက္ခသမုဒယာဒိဘာဝါနံ ဧကီဘာဝေန။ ဧကီဘဝတီတိ ဇာတိအာဒိဝိသေသဘေဒေန အနေကောပိ ‘‘ဒုက္ခသမုဒယော’’တိအာဒိနာ ဧကသဒ္ဒါဘိဓေယျတာယ ဧကီဘဝတိ။ ယေန ယေန ဝါ ပန ဝိလက္ခဏော၊ တေန တေန ဝေမတ္တံ ဂစ္ဆတိ။ ယဿ ဇာတိအာဒိဓမ္မဿ ယေန ယေန အဘိနိဗ္ဗတ္တနပရိပါစနာဒိသဘာဝေန ယော ဇာတိအာဒိဓမ္မော ဇရာဒိဓမ္မေန ဝိလက္ခဏော ဝိသဒိသော ဟောတိ၊ တဿ ဇာတိအာဒိဓမ္မဿ တေန တေန အဘိနိဗ္ဗတ္တနပရိပါစနာဒိသဘာဝေန သော ဇာတိအာဒိဓမ္မော ဇရာဒိဓမ္မေန ဝေမတ္တတံ ဝိသဒိသတ္တံ ဂစ္ဆတိ၊ ဒုက္ခသမုဒယာဒိဘာဝေန သမာနောပိ ဇာတိအာဒိဓမ္မော ဇရာဒိဓမ္မဿ ဝိသိဋ္ဌတံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဒုက္ခသမုဒယာဒိဓမ္မဿ ဧကတ္တဝေမတ္တတာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘တာယ ဧကတ္တဝေမတ္တတာယ ကတ္ထ ပုစ္ဆိတေ သတိ အဓိဋ္ဌာနံ ဝီမံသိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ သုတ္တာဒိကေ ပုစ္ဆိတေ သတိ ဝီမံသိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ သုတ္တေ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧဝံ ဣမိနာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန သုတ္တေ ဝါ ပုစ္ဆိတေ၊ ဝေယျာကရဏေ ဝါ ပုစ္ဆိတေ၊ ဂါထာယံ ဝါ ပုစ္ဆိတာယံ သတိ အဓိဋ္ဌာနံ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ ‘‘ကိံ ဝီမံသိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆေယျ ‘‘ဧကတ္တတာယ ပုစ္ဆတိ ကိံ၊ ဥဒါဟု ဝေမတ္တတာယ ပုစ္ဆတိ ကိ’’န္တိ ဝီမံသိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန – ‘‘ဣဒါနိ တာဝ ဧကတ္တဝေမတ္တတာဝိသယေ နိယောဇေတွာ ဒဿေတုံ ‘သုတ္တေ ဝါ ဝေယျာကရဏေ ဝါ’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၄၈) ဝုတ္တံ။ ‘‘ကထံ ပုစ္ဆိတံ၊ ကထံ ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယဒိ ဧကတ္တတာယာ’’တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တံ။ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒျာနုသန္ဓျာဒိကော စ ‘‘နိယုတ္တော အဓိဋ္ဌာနော ဟာရော’’တိ ဣမဿ အနုသန္ဓျာဒိကော စ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣတိ အဓိဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန အဋ္ဌကထာဋီကာနုသာရေန ဂမ္ဘီရတ္ထော ဝိတ္ထာရတော ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၁၅။ ပရိက္ခာရဟာရဝိဘင်္ဂဝိဘာဝနာ

၄၉။ ယေန ¶ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဝိဘင်္ဂေန ဒုက္ခသစ္စာဒီနံ ဧကတ္တတာဒယော ဝိဘတ္တာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ပရိက္ခာရဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ပရိက္ခာရော ဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဒေသနာဟာရာဒီသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပရိက္ခာရော ဟာရော ပရိက္ခာရဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ယေ ဓမ္မာ ယံ ဓမ္မံ ဇနယန္တီ’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘ယော ဓမ္မော ယံ ဓမ္မံ ဇနယတိ၊ တဿ သော ပရိက္ခာရော’’တိအာဒိကော ပရိက္ခာရဘူတဿ ဟေတုနော စေဝ ပစ္စယဿ စ ဝိတ္ထာရသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပရိက္ခာရဝိဘင်္ဂေါ နာမ။

‘‘ကတမော သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗော ပရိက္ခာရော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယော ဓမ္မော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယော ဟေတုပစ္စယပ္ပကာရော ဓမ္မော ယံ ဖလဘူတံ ဓမ္မံ ဇနယတိ ဇနေတိ၊ တဿ ဖလဓမ္မဿ သော ဟေတုပစ္စယပ္ပကာရော ဓမ္မော ပရိက္ခာရော နာမ။ ‘‘ကိံလက္ခဏော ပရိက္ခာရော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တထာ ပုစ္ဆိတွာ လက္ခဏဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘ကိံလက္ခဏော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန – ‘‘တတ္ထ ‘ယော ဓမ္မော ယံ ဓမ္မံ ဇနယတိ၊ တဿ သော ပရိက္ခာရော’တိ သင်္ခေပတော ပရိက္ခာရလက္ခဏံ ဝတွာ တံ ဝိဘာဂေန ဒဿေတုံ ‘ကိံလက္ခဏော’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၄၉) ဝုတ္တံ။ ‘‘ကိတ္တကာ ဓမ္မာ ဇနယန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒွေ ဓမ္မာ ဇနယန္တိ ဟေတု စ ပစ္စယော စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဟေတုပိ ကာရဏံ၊ ပစ္စယောပိ ကာရဏံ ¶ ၊ တသ္မာ ကာရဏာယေဝ ကေန လက္ခဏေန ဒွိဓာ ဝုတ္တာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကိံလက္ခဏော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဇနိတဗ္ဗဖလတော အညေဟိ ဖလေဟိ အသာဓာရဏလက္ခဏော ဟေတု၊ သဗ္ဗဖလေဟိ သာဓာရဏလက္ခဏော ပစ္စယော၊ ဣမိနာ ဝိသေသလက္ခဏေန ဒွိဓာ ဝတ္တဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ‘‘သာဓာရဏာသာဓာရဏဝိသေသော ကီဒိသော ဘဝေ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာ ကိံ ဘဝေ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ယထာ အင်္ကုရဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ယော သာဓာရဏာသာဓာရဏဝိသေသော အတ္ထိ၊ တထာ သော သာဓာရဏာသာဓာရဏဝိသေသော ကိံ ဝိယ ဘဝေတိ အတ္ထော။ အင်္ကုရဿ နိဗ္ဗတ္တိယာ ဗီဇံ အသာဓာရဏံ ယထာ၊ တထာ ဟေတု ဖလဿ နိဗ္ဗတ္တိယာ အသာဓာရဏော ဘဝေ။ ပထဝီ စ အာပေါ စ အင်္ကုရဿ နိဗ္ဗတ္တိယာ သာဓာရဏာ ဘဝန္တိ ယထာ၊ တထာ ပစ္စယော ဖလဿ နိဗ္ဗတ္တိယာ သာဓာရဏော ဘဝေ။ သဗ္ဗဖလဿ ပစ္စယတ္တာ အင်္ကုရဿ ဗီဇံ အသာဓာရဏံ ဇနကံ ဟေတု။ ‘‘ကထံ ပထဝီ၊ အာပေါ စ သာဓာရဏာ ဇနကာတိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အင်္ကုရဿ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သမံ သမာနံ ဖလံ ဘဝါပေတီတိ သဘာဝေါ၊ ကော သော? ဗီဇံ ဟေတုယေဝ။ ‘‘ကိံ ဟေတုပစ္စယာနံ ဝိသေသော ဗီဇင်္ကုရောပမာယေဝ ဒဿေတဗ္ဗော၊ ဥဒါဟု အညူပမာယပိ ဒဿေတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ အညာယ ဥပမာယပိ ¶ ဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ဝါ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣမာယ ဥပမာယပိ ဟေတုပစ္စယာနံ ဝိသေသော ဝိဇာနိတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

ဗီဇင်္ကုရာဒီသု ဗာဟိရေသု ပရိက္ခာရဘူတာနံ ဟေတုပစ္စယာနံ ဝိသေသော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကထံ အဇ္ဈတ္တိကေသု ဝိဘတ္တော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အယဉှိ သံသာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ‘‘ဗာဟိရေသု ပရိက္ခာရဘူတော ဟေတုပစ္စယော ယုတ္တော ဟောတု၊ ကထံ အဇ္ဈတ္တိကေသု ယုတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အယဉှိ သံသာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန – ‘‘ဧဝံ ဗာဟိရံ ဟေတုပစ္စယဝိဘာဂံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အဇ္ဈတ္တိကံ ဒဿေတုံ ‘အယဉှိ သံသာရော’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၄၉) ဝုတ္တံ။ ဟေတုပစ္စယေဟိ သဟ သံသာရော ဘဝတီတိ သဟေတုပစ္စယော။ အယံ သံသာရော ဟိ ယသ္မာ သဟေတုပစ္စယော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော၊ တသ္မာ အဇ္ဈတ္တိကေပိ ပရိက္ခာရဘူတော ဟေတုပစ္စယော ယုတ္တောယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

သော ¶ ဣမဿ သံသာရဿ သဟေတုပစ္စယတ္တံ ယဒိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ သတိ အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗံ၊ ‘‘ကထံ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဧဝဉှီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝန္တိ ဣမိနာ အဝိဇ္ဇာဒိနာ ဟေတုပစ္စယေန သဗ္ဗော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ သံသာရောတိ နိဗ္ဗတ္တောတိ ဘဂဝတာ သံသာရဿ သဟေတုပစ္စယတ္တံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗံ။ အဝိဇ္ဇာဒယော သင်္ခါရာဒီနံ ပစ္စယော ဟောတု၊ ‘‘ကတမော အဝိဇ္ဇာယ ဟေတူ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣတိ အဝိဇ္ဇာ အဝိဇ္ဇာယ ဟေတူ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကတမော အဝိဇ္ဇာယ ပစ္စယော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အယောနိသော မနသိကာရော ပစ္စယော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကတမာ အဝိဇ္ဇာ ကတမာယ အဝိဇ္ဇာယ ဟေတူ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပုရိမိကာ အဝိဇ္ဇာ ပစ္ဆိမိကာယ အဝိဇ္ဇာယ ဟေတူ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကတမာ ပုရိမိကာ အဝိဇ္ဇာ ကတမာ ပစ္ဆိမိကာ အဝိဇ္ဇာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာပရိယုဋ္ဌာနဿ ဟေတုဘူတော ပုရိမော အဝိဇ္ဇာနုသယော သမနန္တရောဝ ကိံ၊ ဥဒါဟု ပရမ္ပရဟေတုပိ ဟောတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဗီဇင်္ကုရော ဝိယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဗီဇင်္ကုရောတိ ဗီဇာနံ အင်္ကုရောတိ ဗီဇင်္ကုရော၊ ဗီဇာနံ သမနန္တရဟေတုတာယ အင်္ကုရော နိဗ္ဗတ္တတိ ဝိယ။ ယတ္ထ ရုက္ခာဒိကေ ယံ ဖလံ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ တသ္မိံ ရုက္ခာဒိကေ နိဗ္ဗတ္တဿ အဿ ဖလဿ ဣဒံ ဗီဇံ ပန ပရမ္ပရဟေတုတာယ ဟေတုဘူတံ ဘဝတိ။

‘‘ဗီဇံ ပန ဧကံယေဝ ဟောတိ၊ ကထံ ဒွိဓာ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒုဝိဓော ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ သမနန္တရကာလပရမ္ပရကာလဘေဒေန ဟေတုပိ ဒုဝိဓော ဟောတိယေဝါတိ အတ္ထော။ ဗီဇဘူတော ဟေတု ဒုဝိဓော ယထာ၊ ဧဝံ အဝိဇ္ဇာယ ဟေတုဘူတော အဝိဇ္ဇာနုသယောပိ သမနန္တရဟေတု စ ပရမ္ပရဟေတု စာတိ ကာလဘေဒေန ဒုဝိဓော ဘဝတိ၊ သမနန္တရော အဝိဇ္ဇာနုသယော သမနန္တရဿ အဝိဇ္ဇာပရိယုဋ္ဌာနဿ သမနန္တရဟေတု ¶ ဟောတိ။ ပုရိမတရော အဝိဇ္ဇာနုသယော ပစ္ဆိမတရဿ အဝိဇ္ဇာပရိယုဋ္ဌာနဿ ပရမ္ပရဟေတု ဟောတိ။ ဣတိ ဗီဇဘူတော အသာဓာရဏော ဟေတု၊ ပထဝီအာပါဒိကော သာဓာရဏော ပစ္စယောတိ ဝိသေသော ပါကဋော ယထာ၊ ဧဝံ အဝိဇ္ဇာနုသယော အသာဓာရဏော ဟေတု၊ အယောနိသောမနသိကာရော သာဓာရဏော ပစ္စယောတိ ဝိသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘ဧတ္တကေနေဝ ဟေတုပစ္စယာနံ ဝိသေသော ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာ ဝါ ပန ထာလကဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန – ‘‘ယထာ ဝါ ပနာတိအာဒိနာပိ ¶ ဟေတုပစ္စယဝိဘာဂမေဝ ဒဿေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပဒီပဿ ပစ္စယဘူတံ ထာလကဉ္စ ဝဋ္ဋိ စ တေလဉ္စ ပဒီပဿ သဘာဝဟေတု သမာနဟေတု န ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ပဒီပဿ ပစ္စယဘူတမ္ပိ ထာလကာဒိကံ သဘာဝဟေတု န ဟောတီတိ ကသ္မာ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘န ဟိ သက္ကာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပဒီပဿ ပစ္စယဘူတံ အနဂ္ဂိကံ အဂ္ဂိရဟိတံ ထာလကဉ္စ ဝဋ္ဋိဉ္စ တေလဉ္စ ဒီပေတုံ ဇာလေတုံ ဟိ ယသ္မာ န သက္ကာ၊ တသ္မာ ပုရိမော ပဒီပေါ ပစ္ဆိမဿ ပဒီပဿ သဘာဝဟေတု ဟောတိ ဝိယ၊ ဧဝံ ထာလကာဒိကံ သဘာဝဟေတု န ဟောတိ။ ဣတိ ဧဝံပကာရော သဘာဝေါ သမာနော ပဒီပေါ ဟေတု ဟောတိ ယထာ၊ ပရဘာဝေါ အသမာနော ထာလကာဒိကော ပစ္စယော ဟောတိ ယထာ စ၊ တထာ အဇ္ဈတ္တိကော သဘာဝေါ ဟေတု ဟောတိ၊ ဗာဟိရော အသမာနော ပစ္စယော ဟောတိ။ ဇနကော အဝိဇ္ဇာနုသယော အဝိဇ္ဇာပရိယုဋ္ဌာနဿ ဟေတု ဟောတိ၊ ပရိဂ္ဂါဟကော ဥပတ္ထမ္ဘကော ပစ္စယော ဟောတိ။ အညေဟိ ဖလေဟိ အသာဓာရဏော ဟေတု ဟောတိ၊ သဗ္ဗေဟိ ဖလေဟိ သာဓာရဏော ပစ္စယော ဟောတီတိ ယောဇေတွာ ပဒီပေါပမာယပိ ဟေတုပစ္စယာနံ ပါကဋော ဝိသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

ဟေတုပစ္စယပ္ပဘေဒံ ကာရဏံ ပရိက္ခာရောတိ အာစရိယေန ဝုတ္တံ၊ တဿ ကာရဏဿ ကာရဏဘာဝေါ စ ဖလာပေက္ခော ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ယော ကာရဏဘာဝေါ ယေနာကာရေန ဟောတိ၊ ကတမော သော ကာရဏဘာဝေါ၊ ကတမော သော အာကာရော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ စ ‘‘ယံ ဖလံ ယေန ဝိသေသေန ဟောတိ၊ ကတမံ တံ ဖလံ၊ ကတမော သော ဝိသေသော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ စ ‘‘ကာရဏဖလာနံ ယော သမ္ဗန္ဓော ဟောတိ၊ ကတမော သော သမ္ဗန္ဓော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ စ တံ သဗ္ဗံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘အဝုပစ္ဆေဒတ္ထော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အယမနုသန္ဓျတ္ထော စ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဣဒါနိ ယသ္မာ ကာရဏံ ‘ပရိက္ခာရော’တိ ဝုတ္တံ၊ ကာရဏဘာဝေါ စ ဖလာပေက္ခာယ၊ တသ္မာ ကာရဏဿ ယော ကာရဏဘာဝေါ ယထာ စ သော ဟောတိ၊ ယဉ္စ ဖလံ၊ ယော စ တဿ ဝိသေသော၊ ယော စ ကာရဏဖလာနံ သမ္ဗန္ဓော၊ တံ သဗ္ဗံ ဝိဘာဝေတုံ ‘အဝုပစ္ဆေဒတ္ထော’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၄၉) ဣမိနာ ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

တတ္ထ အဝုပစ္ဆိန္နဿ ဟေတုပစ္စယသင်္ခါတဿ ကာရဏဿ ယော အနုပစ္ဆေဒတ္ထော အတ္ထိ၊ သော အနုပစ္ဆေဒတ္ထော ¶ သန္တတိအတ္ထော ဟောတိ ဖလေန သမ္ဗန္ဓတ္တာ ¶ ၊ ယဉ္စ ကာရဏံ အတ္တနော ဖလဿ ဇနကံ ဥပတ္ထမ္ဘကံ ဟုတွာ နိရုဇ္ဈတိ၊ သော အနုပစ္ဆိန္နော ဧဝ နာမ ဟောတီတိ။ ယဉ္စ ဖလံ အညဿ ကာရဏံ ဟုတွာ နိရုဇ္ဈတိ၊ တသ္မိံ အနုပစ္ဆိန္နေ တဿ စ သန္တတိအတ္ထော ဟောတိ။ ယံ ပန ဖလံ အညဿ ဖလဿ ကာရဏံ အဟုတွာ နိရုဇ္ဈတိ၊ တံ ဥပစ္ဆိန္နံ ဟောတိ၊ ယထာ တံ အရဟတော စုတိစိတ္တန္တိ။ ကာရဏတော နိဗ္ဗတ္တဿ ဖလဿ ယော နိဗ္ဗတ္တိအတ္ထော အတ္ထိ၊ သော နိဗ္ဗတ္တိအတ္ထော ဖလတ္ထော ဟောတိ။ ပဋိသန္ဓိက္ခန္ဓာနံ ယော ပဋိသန္ဓိအတ္ထော ပဋိသန္ဒဟနတ္ထော အတ္ထိ၊ သော ပဋိသန္ဓိအတ္ထော ပုနဗ္ဘဝတ္ထော ပုနဗ္ဘဝနတ္ထော ဟောတိ။ ကိလေသာနံ ယော ပလိဗောဓတ္ထော သန္တာနေ ဥပ္ပဇ္ဇနတ္ထော အတ္ထိ၊ သော ပလိဗောဓတ္ထော ပရိယုဋ္ဌာနတ္ထော ဟောတိ။ ကိလေသာနံ မဂ္ဂေန ယော အသမုဂ္ဃာတတ္ထော အတ္ထိ၊ သော အသမုဂ္ဃာတတ္ထော အနုသယတ္ထော ဟောတိ။ အဝိဇ္ဇာယ စတုန္နံ သစ္စာနံ ယော အသမ္ပဋိဝေဓတ္ထော အတ္ထိ၊ သော အသမ္ပဋိဝေဓတ္ထော အဝိဇ္ဇတ္ထော ဟောတိ။ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ယော အပရိညာတတ္ထော အတ္ထိ၊ သော အပရိညာတတ္ထော ဝိညာဏဿ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ ဗီဇတ္ထော ဟောတိ။

ဧတ္တာဝတာ ကာရဏဘာဝေါ စ ကာရဏာကာရော စ ဖလဉ္စ ဖလဝိသေသော စ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမော ပရမ္ပရဟေတုပစ္စယတ္ထော၊ ကတမော စ သမ္ဗန္ဓတ္ထော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယတ္ထ အဝုပစ္ဆေဒေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ ယဿံ ရူပါရူပပဝတ္တိယံ အဝုပစ္ဆိန္နဿ ဟေတုပစ္စယပ္ပဘေဒဿ ကာရဏဿ ယော အဝုပစ္ဆေဒေါ အတ္ထိ၊ သော အဝုပစ္ဆေဒေါ တတ္ထ တိဿံ ရူပါရူပပဝတ္တိယံ သန္တတိ ဟောတိ။ ယတ္ထ ယဿံ ရူပါရူပပဝတ္တိယံ ယာ သန္တတိ အတ္ထိ၊ သာ သန္တတိတတ္ထ ရူပါရူပပဝတ္တိယံ နိဗ္ဗတ္တိ ဟောတီတိအာဒိနာ ယောဇေတွာ ပရမ္ပရဟေတုအာဒိကော ဝိညာတဗ္ဗော။

သီလက္ခန္ဓောတိ ပရိသုဒ္ဓသီလက္ခန္ဓော။ သမာဓိက္ခန္ဓဿာတိ မဟဂ္ဂတက္ခန္ဓဿ၊ သမာဓိပဋ္ဌာနော ဟိ မဟဂ္ဂတဓမ္မော။ ပညာက္ခန္ဓောတိ မဂ္ဂဖလပညာပဓာနက္ခန္ဓော။ သော ဟိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနသင်္ခါတဿ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏက္ခန္ဓဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ တိတ္ထညုတာဒီနံ အတ္ထော ပဒဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တောဝ။

သဘာဝေါ ဟေတူတိ အာစရိယေန ဝုတ္တော၊ ‘‘ကီဒိသော သော သဘာဝေါ ဟေတူ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာ ဝါ ပန စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ ¶ ။ စက္ခုဝိညာဏံ စက္ခုဉ္စ စက္ခုန္ဒြိယဉ္စ ပဋိစ္စ နိဿယံ ကတွာ ရူပေ ပဋိစ္စ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ စက္ခာဒီသု စက္ခုန္ဒြိယံ အာဓိပတေယျပစ္စယတာယ ဣန္ဒြိယပစ္စယတာယ စက္ခုဝိညာဏဿ ပစ္စယော၊ ရူပါရမ္မဏံ ပုရေဇာတာရမ္မဏပစ္စယတာယ ¶ ပစ္စယော၊ အာလောကော သန္နိဿယတာယ ဥပနိဿယတာယ ပစ္စယော ဟောတိ။ သော ပစ္စယော ဟောန္တော ဖလေန စက္ခုဝိညာဏေန အသမာနတ္တာ သဘာဝေါ ဟေတု န ဟောတိ၊ ပစ္စယော စ ဟောတိ မနသိကာရော။ ကိရိယမနောဓာတု ပန ဖလေန စက္ခုဝိညာဏေန ဝိညာဏဘာဝေန သမာနတ္တာ သဘာဝေါ ဟေတု ဟောတိ ယထာ၊ ဧဝံ သင်္ခါရာ နာမက္ခန္ဓဘာဝေန သမာနတ္တာ ဝိညာဏဿ ပစ္စယာ ဟောန္တာ သဘာဝေါ ဟေတု ဟောန္တိ။ ဝိညာဏံ နာမရူပေန ဧကသန္တတိဝသေန သမာနတ္တာ နာမရူပဿ ပစ္စယော ဟောန္တံ သဘာဝေါ ဟေတု ဟောတိ။ ဣမိနာ နယေန ‘‘နာမရူပံ သဠာယတနဿာ’’တိအာဒီသုပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရော ဟေတု၊ ပစ္စယော ဇနကော၊ ဥပတ္ထမ္ဘကော စ ယော ကောစိ ဥပနိဿယော ဗလဝပစ္စယော ဟောတိ၊ သဗ္ဗော သော ဟေတုပစ္စယော ဇနကဥပတ္ထမ္ဘကော ဇနိတဗ္ဗုပတ္ထမ္ဘိယဿ ဖလဿ ပရိက္ခရဏတော အဘိသင်္ခရဏတော နိပ္ပရိယာယတော ပရိက္ခာရော နာမ။

‘‘ဝုတ္တပ္ပကာရော ဟေတုပစ္စယော ပရိက္ခာရော နာမာတိ ကေန အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန ကာရဏဘူတေန သဗ္ဗဿ ဟေတုပစ္စယဿ ပရိက္ခာရဘာဝေန အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော ‘‘ယေ ဓမ္မာ ယံ ဓမ္မံ ဇနယန္တီ’’တိ ယံ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ဝစနေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော၊ ‘‘ယေ ဓမ္မာ ယံ ဓမ္မံ ဇနယန္တီ’’တိ ဝစနံ နိဿာယ တုမှေဟိ သလ္လက္ခေတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘ဧတ္တကောဝ ပရိက္ခာရော ဟာရော ယုဉ္ဇိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ပရိက္ခာရော ဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ယော ယော ပရိက္ခာရော ဟာရော ယုဉ္ဇိတဗ္ဗော၊ သော သော ပရိက္ခာရော ဟာရော နီဟရိတွာ ယုတ္တော ယုဉ္ဇိတဗ္ဗောတိ။

ဣတိ ပရိက္ခာရဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန အဋ္ဌကထာဋီကာနုသာရေန ဂမ္ဘီရတ္ထော ဝိတ္ထာရတော ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၁၆။ သမာရောပနဟာရဝိဘင်္ဂဝိဘာဝနာ

၅၀။ ယေန ¶ ¶ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ပရိက္ခာရဟာရဝိဘင်္ဂေန သုတ္တတ္ထာနံ ဟေတုပစ္စယော ဝိဘတ္တော၊ သော…ပေ… ဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော သမာရောပနဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော သမာရောပနော ဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဒေသနာဟာရာဒီသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော သမာရောပနော ဟာရော သမာရောပနဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ယေ ဓမ္မာ ယံမူလာ’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘ဧကသ္မိံ ပဒဋ္ဌာနေ ယတ္တကာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ ဩတရန္တီ’’တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော သမာရောပနဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမ။

‘‘ကိတ္တကေ ပဒဋ္ဌာနေ သုတ္တေ ဝုတ္တေ ကိတ္တကာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ သမာရောပယိတဗ္ဗာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဧကသ္မိံ ပဒဋ္ဌာနေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧကသ္မိံ ပဒဋ္ဌာနေ သုတ္တေ ဝုတ္တေ သတိ အဝုတ္တာနိ ယတ္တကာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ ဩတရန္တိ သမောသရန္တိ၊ သဗ္ဗာနိ တာနိ အဝုတ္တာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ သုတ္တေ ဝုတ္တာနိ ဝိယ နိဒ္ဓါရဏဝသေန အာနေတွာ ဒေသနာယ အာရောပယိတဗ္ဗာနိ။ ‘‘ကာနိ ဝိယ သမာရောပယိတဗ္ဗာနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာ အာဝဋ္ဋေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာဝဋ္ဋေ ဟာရေ ဧကသ္မိံ ပဒဋ္ဌာနေ သုတ္တေ ဝုတ္တေ သတိ သုတ္တေ အဝုတ္တာနိ ဗဟုကာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ ဩတရန္တိ၊ တာနိ ဗဟုကာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ ပရိယေသိတဗ္ဗာနိ ယထာ၊ ဧဝံ သမာရောပနေ ဟာရေပိ ဗဟုကာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ ဒေသနာယ သမာရောပယိတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော။

‘‘ကေဝလံ ပန ပဒဋ္ဌာနဝသေနေဝ သမာရောပနာ ကာတဗ္ဗာ ကိံ၊ ဥဒါဟု အညဝသေနာပိ သမာရောပနာ ကာတဗ္ဗာ ကိ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ အညဝသေနာပိ သမာရောပနာ ကာတဗ္ဗာ၊ တသ္မာ သမာရောပနာ စတုဗ္ဗိဓာ ကာတဗ္ဗာတိ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထ သမာရောပနာ စတုဗ္ဗိဓာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တာသု သမာရောပယိတဗ္ဗသမာရောပနာသု ပဒဋ္ဌာနံ ပဒဋ္ဌာနသမာရောပနာ၊ ဝေဝစနံ ဝေဝစနသမာရောပနာ၊ ဘာဝနာ ဘာဝနာသမာရောပနာ၊ ပဟာနံ ပဟာနသမာရောပနာ၊ ဣတိ ဣမိနာ ပဘေဒေန သမာရောပနာ စတုဗ္ဗိဓာ ကာတဗ္ဗာ။

‘‘တာသု စတုဗ္ဗိဓာသု သမာရောပနာသု ကတမာ ပဒဋ္ဌာနသမာရောပနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တထာ ပုစ္ဆိတွာ ပဒဋ္ဌာနသမာရောပနံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ¶ ကတမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သုတ္တေ ဝုတ္တေန ပဒဋ္ဌာနေန သုတ္တေ အဝုတ္တာနံ ပဒဋ္ဌာနာနံ သမာရောပနာ ကတမာတိ ပုစ္ဆတိ။

သဗ္ဗပါပဿ ¶ အကုသလဿ ယံ အကရဏံ အကရဏဟေတု သာသနံ အတ္ထိ၊ ဧတံ သာသနံ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ ဩဝါဒေါ ဟောတိ၊ အထ ဝါ အကရဏံ အကရဏတ္ထာယ ယံ သာသနံ အတ္ထိ၊ ဧတံ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ ဩဝါဒေါ ဟောတိ၊ န ယဿ ကဿစိ သာသနန္တိ အတ္ထော။ အကရဏန္တိ ဟိ သမ္ပဒါနတ္ထေ ပဝတ္တံ ပစ္စတ္တဝစနံ ယထာ ‘‘ကိဿ အတ္ထာယ ကိမတ္ထ’’န္တိ။ ကုသလဿ သမ္ပဒါ သမ္ပဒါယ ယံ သာသနံ အတ္ထိ၊ ဧတံ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ။ သစိတ္တပရိယောဒါပနံ သစိတ္တပရိယောဒါပနတ္ထံ ယံ သာသနံ အတ္ထိ၊ ဧတံ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ ဟောတိ။

ဣတိ ဧဝံပကာရေန ဝုတ္တဿ တဿ သာသနဿ ကိံ ပဒဋ္ဌာနန္တိ ဝိသေသဿ ဝိသေသပဒဋ္ဌာနံ ပုန ပုစ္ဆတိ။ ဣဒံ သုစရိတတ္တယံ သာသနဿ ဩဝါဒဿ ပဒဋ္ဌာနံ သုစရိတတ္တယေန ဟေတုနာ သာသနတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ယထာ ‘‘အန္နေန ဝသတီ’’တိအာဒိ။ ‘‘သုစရိတတ္တယေ ပဒဋ္ဌာနေ ဝုတ္တေ ကတမံ ပဒဋ္ဌာနံ သမာရောပယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယံ ကာယိကဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ခန္ဓတ္တယံ သာသနဿ ပဒဋ္ဌာနံ သမာရောပယိတဗ္ဗံ၊ ‘‘ခန္ဓတ္တယေ ပဒဋ္ဌာနေ သမာရောပယိတေ ကတမံ သမာရောပယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ သီလက္ခန္ဓော စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ သမထဝိပဿနာဒွယံ သာသနဿ ပဒဋ္ဌာနံ သမာရောပယိတဗ္ဗံ။ ‘‘သမထဝိပဿနာဒွယေ ပဒဋ္ဌာနေ သမာရောပယိတေ ကတမံ ပဒဋ္ဌာနံ သမာရောပယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ သမထဿ ဖလ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ဖလဒွယံ သာသနဿ ပဒဋ္ဌာနံ သမာရောပယိတဗ္ဗံ။

သာသနဿ ပဒဋ္ဌာနာနိ သမာရောပယိတဗ္ဗာနီတိ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရေတွာ ဝိဘတ္တာနိ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာနိ၊ ‘‘ဣဒါနိ ကတမဿ ကတမံ ပဒဋ္ဌာနံ သမာရောပယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဝနံ ဝနထဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ကာမဂုဏပဉ္စကံ ဝနံ တဏှာဘူတဿ ဝနထဿ ပဒဋ္ဌာနံ တဏှာဝတ္ထုဘာဝတော၊ ‘‘ဣတ္ထီ’’တိ ဝါ ‘‘ပုရိသော’’တိ ဝါ နိမိတ္တဂ္ဂါဟသင်္ခါတံ ဣဒံ ဝနံ ‘‘အဟော စက္ခု၊ အဟော သောတံ၊ အဟော ဃာနံ၊ အဟော ဇိဝှာ၊ အဟော ကာယော’’တိ တေသံ တေသံ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနံ အနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟသင်္ခါတဿ ဝနထဿ ပဒဋ္ဌာနံ သမာရောပယိတဗ္ဗံ။ အပရိညာတံ ဒွါဒသာယတနသင်္ခါတံ ဣဒံ ဝနံ သံယောဇနသင်္ခါတဿ ဝနထဿ ပဒဋ္ဌာနံ သမာရောပယိတဗ္ဗံ၊ အာယတနံ ပဋိစ္စ သံယောဇနုပ္ပဇ္ဇနတော ¶ အနုသယသင်္ခါတံ ဣဒံ ဝနံ ပရိယုဋ္ဌာနသင်္ခါတဿ ဝနထဿ ပဒဋ္ဌာနံ သမာရောပယိတဗ္ဗံ။ ‘‘ပဉ္စကာမဂုဏာဒီနံ ဝနဘာဝေါ စ တဏှာဒီနံ ဝနထဘာဝေါ စ ကေန အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန ပဉ္စကာမဂုဏာဒီနံ ဝနဘာဝေန စ တဏှာဒီနံ ဝနထဘာဝေန စ ဘဂဝါ ‘‘ဆေတွာ ဝနဉ္စ ဝနထဉ္စာ’’တိ ယံ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ဘဂဝတော ဝစနေန ဝစနာနုသာရေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ။ အယန္တိ အယံ ‘‘ဧကသ္မိံ ပဒဋ္ဌာနေ’’တိအာဒိသံဝဏ္ဏနာ။ ပဒဋ္ဌာနေနာတိ ဧကေကေန ပဒဋ္ဌာနေန။ သမာရောပနာတိ တဒညပဒဋ္ဌာနာနံ သမာရောပနာ ¶ ။ သမာရောပေန္တိ သမာရောပယိတဗ္ဗာနိ ဧတာယ သံဝဏ္ဏနာယာတိ သမာရောပနာတိ ဝိဂ္ဂဟောတိ။ (၁)

၅၁။ ပဒဋ္ဌာနေန သမာရောပနာ အာစရိယေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကတမာ ဝေဝစနေန သမာရောပနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဝေဝစနေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တာသု စတူသု ပဒဋ္ဌာနသမာရောပနာဒီသု သမာရောပနာသု ဝေဝစနေန ဧကေကေန ရောတဒညဝေဝစနာနံ သမာရောပနာ ကတမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ရာဂဝိရာဂါ’’တိ စ ‘‘စေတောဝိမုတ္တီ’’တိ စ ‘‘သေက္ခဖလ’’န္တိ စ ဣဒံ ဝစနတ္တယံ အနာဂါမိဖလတ္ထတ္တာ အနာဂါမိဖလဿ ဝေဝစနံ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ’’တိ စ ‘‘ပညာဝိမုတ္တီ’’တိ စ ‘‘အသေက္ခဖလ’’န္တိ စ ဣဒံ ဝစနတ္တယံ အရဟတ္တဖလတ္ထတ္တာ အရဟတ္တဖလဿ ဝေဝစနံ။ ဣမိနာ နယေန သေသေသု ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ (၂)

ဝေဝစနေန သမာရောပနာ အာစရိယေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကတမာ ဘာဝနာယ သမာရောပနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဘာဝနာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တာသု စတူသု ပဒဋ္ဌာနသမာရောပနာဒီသု ကတမာယ ဒေသိတာယ ဘာဝနာယ ကတမေသာနံ အဒေသိတာနံ ဘာဝနာရောပနာ ကတမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ယထာ ယေန ပကာရေန ယံ ဘာဝနံ ဘဂဝါ ‘‘တသ္မာတိဟ၊ တွံ ဘိက္ခု၊ ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ၊ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၆၉၊ ၃၇၁၊ ၃၉၅၊ ၄၁၅) အာဟ၊ တထာ တေန ပကာရေန တာယ ဘာဝနာယ တဒညဘာဝနာပိ သမာရောပယိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။

‘‘တသ္မာတိဟာ’’တိအာဒိပါဌေ ¶ ‘‘ကိံ ဘာဝနံ ဘဂဝါ အာဟာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အာတာပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အာတာပီ’’တိ ဝစနေန ဝီရိယိန္ဒြိယံ ဘဂဝါ အာဟ။ ‘‘သမ္ပဇာနော’’တိ ဝစနေန ပညိန္ဒြိယံ ဘဂဝါ အာဟ။ ‘‘သတိမာ’’တိ ဝစနေန သတိန္ဒြိယံ အာဟ။ ‘‘ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿ’’န္တိ ဝစနေန သမာဓိန္ဒြိယံ အာဟ။ ‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေ ကတမာ ဘာဝနာ သမာရောပယိတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဧဝံ ကာယေ ကာယာနုပဿိနော ဝိဟရတော စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဝုတ္တာယ ဝီရိယိန္ဒြိယာဒိဘာဝနာယ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ သမာရောပယိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ကေန ကာရဏေန ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တီတိ ပုစ္ဆတိ။ စတုန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ ဣန္ဒြိယဘာဝေန၊ ဘာဝေတဗ္ဗဘာဝေန ဝါ ဧကလက္ခဏတ္တာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ‘‘တေသု သမာရောပိတေသု ကတမေ သမာရောပယိတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘စတူသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု ဘာဝိယမာနေသု သမာရောပယိတဗ္ဗေသု စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တီတိ သမာရောပယိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ သေသေသုပိ ဧဝမေဝ သမာရောပယိတဗ္ဗာ။

ဘာဝနာယ ¶ သမာရောပနာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကတမာ ပဟာနေန သမာရောပနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တာသု စတူသု ပဒဋ္ဌာနသမာရောပနာဒီသု ကတမေန ဒေသိတေန ပဟာနေန ကတမေသံ အဒေသိတာနံ ပဟာနာနံ ကတမာ သမာရောပနာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရန္တော အသုဘေ ‘သုဘ’န္တိ ဝိပလ္လာသံ ပဇဟတီ’’တိ ဒေသိတေန ‘‘သုဘ’’န္တိ ဝိပလ္လာသပ္ပဟာနေန ကဗဠီကာရာဟာရပရိညာယ ပရိဗန္ဓကိလေသကာမုပါဒါနပ္ပဟာနာဒယောပိ သမာရောပယိတဗ္ဗာ။

‘‘ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရန္တော ဒုက္ခေ ‘သုခ’န္တိ ဝိပလ္လာသံ ပဇဟတီ’’တိ ဒေသိတေန ‘‘သုခ’’န္တိ ဝိပလ္လာသပ္ပဟာနေန ဖဿာဟာရပရိညာယ ပရိဗန္ဓကိလေသဘဝုပါဒါနပ္ပဟာနာဒယောပိ သမာရောပယိတဗ္ဗာ။

‘‘စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿီ ဝိဟရန္တော အနိစ္စေ ‘နိစ္စ’န္တိ ဝိပလ္လာသံ ပဇဟတီ’’တိ ဒေသိတေန ‘‘နိစ္စ’’န္တိ ဝိပလ္လာသပ္ပဟာနေန ဝိညာဏာဟာရပရိညာယ ပရိဗန္ဓကိလေသဒိဋ္ဌုပါဒါနပ္ပဟာနာဒယောပိ သမာရောပယိတဗ္ဗာ။

‘‘ဓမ္မေသု ¶ ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရန္တော အနတ္တနိ ‘အတ္တာ’တိ ဝိပလ္လာသံ ပဇဟတီ’’တိ ဒေသိတေန ‘‘အတ္တာ’’တိ ဝိပလ္လာသပ္ပဟာနေန မနောသဉ္စေတနာဟာရပရိညာယ? မနောသဉ္စေတနာဟာရပရိညာယ ပရိဗန္ဓကိလေသအတ္တဝါဒုပါဒါနပ္ပဟာနာဒယောပိ သမာရောပယိတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။ (၄)

ပဟာနဟာရော ပန လက္ခဏဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တောယေဝါတိ ဣဓ န ဝဒါမ။

‘‘သုတ္တေ ဒေသိတေန ဧကေကေန ပဒဋ္ဌာနာဒိကေန အဒေသိတာနံ ပဒဋ္ဌာနာဒီနံ သမာရောပနဘာဝေါ ကေန အမှေဟိ ဝိဇာနိတဗ္ဗော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟ အာယသ္မာ’’တိအာဒိမာဟ။ တေန တထာ သမာရောပနဘာဝေန အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော –

‘‘ယေ ဓမ္မာ ယံမူလာ၊ ယေ စေကတ္ထာ ပကာသိတာ မုနိနာ၊

တေ သမာရောပယိတဗ္ဗာ၊ ဧသ သမာရောပနော ဟာရော’’တိ –

ယံ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ဝစနေန ဝစနာနုသာရေန တထာ သမာရောပနဘာဝေါ တုမှေဟိ ဝိဇာနိတဗ္ဗော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

‘‘ကိံ ¶ ပန ဧတ္တာဝတာ သမာရောပနော ဟာရော ပရိပုဏ္ဏော၊ အညော နိယုတ္တော နတ္ထီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော သမာရောပနော ဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ သုတ္တေ ဒေသိတေန နယေန ပဒဋ္ဌာနာဒိကေန အဒေသိတာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ သမာရောပယိတဗ္ဗာနိ ဘဝန္တိ၊ တေန တေန ပဒဋ္ဌာနာဒိကေန အဒေသိတာနံ ပဒဋ္ဌာနာဒီနံ သမာရောပနော ဟာရော နိယုတ္တော နိဒ္ဓါရေတွာ ယုဉ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဣတိ သမာရောပနဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန အဋ္ဌကထာဋီကာနုသာရေန ဂမ္ဘီရတ္ထော ဝိတ္ထာရတော ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗော။

ဣမေ ယထာဝုတ္တာ သောဠသ သံဝဏ္ဏနာဝိသေသာ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗတ္ထေသု အညာဏသံသယာနံ ဟရဏတော အပနယနတော ဟာရာ နာမာတိ။

နိဋ္ဌိတာ ဟာရဝိဘင်္ဂဝါရဝိဘာဝနာ။

၁။ ဒေသနာဟာရသမ္ပာတဝိဘာဝနာ

၅၂။ ယေန ¶ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဒေသနာဟာရဝိဘင်္ဂါဒိဟာရဝိဘင်္ဂေန အဿာဒါဒယော နာနာသုတ္တတ္ထာ ဝိဘတ္တာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ဒေသနာဟာရဝိဘင်္ဂါဒိဟာရဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော။

‘‘သောဠသ ဟာရာ ပဌမံ၊ ဒိသာလောစနတော ဒိသာ ဝိလောကေတွာ၊

သင်္ခိပိယ အင်္ကုသေန ဟိ၊ နယေဟိ တီဟိ နိဒ္ဒိသေ သုတ္တ’’န္တိ။ (နေတ္တိ။ ၄ နယသင်္ခေပ) –

ဂါထာ နိဒ္ဒေသဝါရေ အာစရိယေန ဝုတ္တာ၊ တဿာ ဂါထာယ နိဒ္ဒေသော ဟာရဝိဘင်္ဂဝါရဿ အာဒိမှိ န ဝိဘတ္တော၊ ‘‘ကုဟိဉ္စိ ဝိဘတ္တော၊ ဟာရသမ္ပာတေ ဝါ ဝိဘတ္တော ကိံ၊ ဥဒါဟု နယသမုဋ္ဌာနဟာရေ ဝါ ဝိဘတ္တော ¶ ကိ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဟာရသမ္ပာတေ ဝိဘတ္တော’’တိ တုမှေဟိ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ဝိညာပနတ္ထံ ‘‘သောဠသ ဟာရာ ပဌမ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

အထ ဝါ သုပရိကမ္မကတဘူမိသဒိသေသု သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗေသု နာနာသုတ္တပ္ပဒေသေသု နာနာဝဏ္ဏသုဂန္ဓပုပ္ဖသဒိသေ သောဠသ ဟာရေ သံဝဏ္ဏနာဘာဝေန ယောဇေတွာ သောဠသ ဟာရာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ တထာ သုသိက္ခိတသိပ္ပာစရိယသုဝိစာရိတဇမ္ဗုနဒါဘရဏသဒိသေသု သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗေသု နာနာသုတ္တပ္ပဒေသေသု နာနာဝိဓရံသိဇာလဝိဝိဓမဏိရတနသဒိသေ သောဠသ ဟာရေ သံဝဏ္ဏနာဘာဝေန ယောဇေတွာဝ သောဠသ ဟာရာ ဝိဘတ္တာ၊ မဟာပထဝိံ ပရိဝတ္တေတွာ ပပ္ပဋကောဇဿ ခါဒါပနံ အတိဒုက္ကရံ ဝိယ၊ နာနာဝိဓေသု သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗေသု သုတ္တပ္ပဒေသေသု ပရမတ္ထောဇာယ သောဠသဟိ ဟာရေဟိ အတိဒုက္ကရခါဒါပနသဒိသံ ဝိညာပနံ ကရောန္တေန စ ယောဇနိကမဓုဂဏ္ဍံ ပီဠေတွာ သုမဓုရသဿ ပါယာပနံ အတိဒုက္ကရံ ဝိယ နာနာဝိဓေသု သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗေသု သုတ္တပ္ပဒေသေသု ပရမတ္ထမဓုရသဿ သောဠသဟိ ဟာရေဟိ အတိဒုက္ကရံ ပါယာပနသဒိသံ ဝိညာပနံ ကရောန္တေန စ အာစရိယေန အနေကေသု သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသုတ္တပ္ပဒေသေသု သောဠသ ဟာရေ သံဝဏ္ဏနာဘာဝေန ယောဇေတွာ သောဠသ ဟာရာ ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘နာနာဝိဓသုတ္တပ္ပဒေသေသု တေ သံဝဏ္ဏနာဘာဝေန ယောဇေတွာ သောဠသ ဟာရာ ဝိဘတ္တာ ကိံ ¶ ၊ ဥဒါဟု ဧကသ္မိမ္ပိ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသုတ္တပ္ပဒေသေ သံဝဏ္ဏနာဘာဝေန ယောဇေတွာ သောဠသ ဟာရာ ဝိဘတ္တာ ကိ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ဧကသ္မိမ္ပိ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသုတ္တပ္ပဒေသေ သံဝဏ္ဏနာဘာဝေန ယောဇေတွာ သောဠသ ဟာရာ ဝိဘတ္တာယေဝါတိ တထာ ဝိဘဇန္တော ‘‘သောဠသ ဟာရာ ပဌမ’’န္တိအာဒိကံ ဟာရသမ္ပာတဝါရံ အာဟ။

နနု ဟာရသမ္ပာတဝါရံ ကထေတုကာမေန အာစရိယေန ‘‘တတ္ထ ကတမော ဒေသနာဟာရသမ္ပာတော’’တိအာဒိဝစနံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အထ ကသ္မာ ‘‘သောဠသ ဟာရာ ပဌမ’’န္တိအာဒိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ စေ? နိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တံ ‘‘သောဠသ ဟာရာ ပဌမ’’န္တိအာဒိကံ ဂါထံ ဟာရဝိဘင်္ဂဝါရော နပ္ပယောဇေတိ ဝိပ္ပကိဏ္ဏဝိသယတ္တာ စ နယဝိစာရဿ စ အန္တရိတတ္တာ။ ဟာရသမ္ပာတဝါရော ပန တံ ဂါထံ ပယောဇေတိ အဝိကိဏ္ဏဝိသယတ္တာ။ တသ္မာ တံ ဂါထံ ပစ္စာမသိတွာ ဟာရသမ္ပာတဝါရေ တဿာ ဂါထာယ နိဒ္ဒေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ဝိညာပနတ္ထံ ‘‘သောဠသ ဟာရာ ပဌမ’’န္တိအာဒိ ဝတ္တဗ္ဗံယေဝါတိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန –

ဧဝံ သုပရိကမ္မကတာယ ဘူမိယာ နာနာဝဏ္ဏာနိ မုတ္တပုပ္ဖာနိ ပကိရန္တော ဝိယ၊ သုသိက္ခိတသိပ္ပာစရိယဝိစာရိတေသု သုရတ္တသုဝဏ္ဏာလင်္ကာရေသု နာနာဝိဓရံသိဇာလသမုဇ္ဇလာနိ ဝိဝိဓာနိ မဏိရတနာနိ ဗန္ဓန္တော ဝိယ၊ မဟာပထဝိံ ပရိဝတ္တေတွာ ပပ္ပဋကောဇံ ခါဒါပေန္တော ဝိယ ¶ ၊ ယောဇနိကမဓုဂဏ္ဍံ ပီဠေတွာ သုမဓုရသံ ပါယေန္တော ဝိယ စ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော နာနာသုတ္တပ္ပဒေသေ ဥဒါဟရန္တော သောဠသ ဟာရေ ဝိဘဇိတွာ ဣဒါနိ တေ ဧကသ္မိံယေဝ သုတ္တေ ယောဇေတွာ ဒဿေန္တော ဟာရသမ္ပာတဝါရံ အာရဘိ။ အာရဘန္တော စ ယာယံ နိဒ္ဒေသဝါရေ –

‘‘သောဠသ ဟာရာ ပဌမံ၊ ဒိသာလောစနတော ဒိသာ ဝိလောကေတွာ၊

သင်္ခိပိယ အင်္ကုသေန ဟိ၊ နယေဟိ တီဟိ နိဒ္ဒိသေ သုတ္တ’’န္တိ။ –

ဂါထာ ဝုတ္တာ။ ယသ္မာ တံ ဟာရဝိဘင်္ဂဝါရော နပ္ပယောဇေတိ ဝိပ္ပကိဏ္ဏဝိသယတ္တာ၊ နယဝိစာရဿ စ အန္တရိတတ္တာ။ အနေကေဟိ သုတ္တပ္ပဒေသေဟိ ဟာရာနံ ဝိဘာဂဒဿနမေဝ ဟိ ဟာရဝိဘင်္ဂဝါရော။ ဟာရသမ္ပာတဝါရော ပန တံ ပယောဇေတိ ဧကသ္မိံယေဝ သုတ္တပ္ပဒေသေ ¶ သောဠသ ဟာရေ ယောဇေတွာဝ တဒနန္တရံ နယသမုဋ္ဌာနဿ ကထိတတ္တာ။ တသ္မာ ‘‘သောဠသ ဟာရာ ပဌမ’’န္တိ ဂါထံ ပစ္စာမသိတွာ ‘‘တဿာ နိဒ္ဒေသော ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော? ဟာရသမ္ပာတေတိ အာဟာ’’တိ –

ဝုတ္တံ။ ဂါထာတ္ထော နိဒ္ဒေသဝိဘာဝနာယံ ဝုတ္တောဝ။ ‘‘သောဠသ…ပေ… သုတ္တ’’န္တိ ယာ ဂါထာ နိဒ္ဒေသေ အာစရိယေန ဝုတ္တာ၊ တဿာ ဂါထာယ နိဒ္ဒေသော ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ဟာရဝိဘင်္ဂဿ အာဒိမှိ အာစရိယေန န ဝိဘတ္တော၊ ဟာရသမ္ပာတေ ဝါ ပစ္စာမသိတွာ ဝိဘတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော ကိံ၊ ဥဒါဟု နယသမုဋ္ဌာနေ ဝါ ပစ္စာမသိတွာ ဝိဘတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော ကိန္တိ ပုစ္ဆတိ။ ဟာရသမ္ပာတေ ပစ္စာမသိတွာ ဝိဘတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ဝိဿဇ္ဇနာ။

ဟာရသမ္ပာတေ တဿာ ဂါထာယ နိဒ္ဒေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ အာစရိယေန ဝုတ္တော၊ သော ဟာရသမ္ပာတော ဒေသနာဟာရသမ္ပာတဘေဒေန သောဠသဝိဓော၊ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဟာရသမ္ပာတော ဒေသနာဟာရသမ္ပာတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗေ သံဝဏ္ဏနာဘာဝေန မယာ ဝိဘဇိယမာနော ဟာရသမ္ပာတဘူတော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဒေသနာဟာရသမ္ပာတော နာမာတိ တထာ ဝိဘဇိတုံ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဒေသနာဟာရသမ္ပာတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ သောဠသဝိဓေ ဒေသနာဟာရသမ္ပာတာဒိကေ ဟာရသမ္ပာတေ။ ကတမော ဟာရသမ္ပာတဘူတော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဒေသနာဟာရသမ္ပာတော နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။

‘‘အရက္ခိတေန စိတ္တေန၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတေန စ၊

ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတေန၊ ဝသံ မာရဿ ဂစ္ဆတီ’’တိ။ –

သုတ္တေ ‘‘အရက္ခိတေန စိတ္တေနာတိ ကိံဒေသယတီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ပမာဒံ ဒေသယတီ’’တိအာဒိသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ¶ ဒေသနာဟာရသမ္ပာတော နာမာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဂါထာတ္ထော အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅၂) ဝိဘတ္တော။ ယောဇနတ္ထော ပန အရက္ခိတေန စိတ္တေန အရက္ခိတစိတ္တသမင်္ဂီ ပုဂ္ဂလော မာရဿ မစ္စုနော ဝသံ ဂစ္ဆတိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတေန ဝိပလ္လာသေန ဝိပလ္လာသသမင်္ဂီ ပုဂ္ဂလော မာရဿ ဝသံ ဂစ္ဆတိ။ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတေန သသင်္ခါရိကစိတ္တေန ကုသီတစိတ္တေန တံစိတ္တသမင်္ဂီ ပုဂ္ဂလော မာရဿ ကိလေသာဒိမာရဿ ဝသံ ဂစ္ဆတီတိ။

‘‘အရက္ခိတေန ¶ စိတ္တေနာ’တိ ပဒေန ဒေသိတံ တံ ပမာဒဓမ္မဇာတံ ကဿ ပဒ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တံ မစ္စုနော ပဒ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အရက္ခိတေန စိတ္တေနာ’’တိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန ဒေသိတော အတ္ထော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတေန စာတိ သုတ္တပ္ပဒေသေန ဒေသိတော အတ္ထော ကထံ ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတေန စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယေန ဝိပလ္လာသေန ယဒါ အနိစ္စေ ‘‘နိစ္စ’’န္တိ ပဿတိ၊ တဒါ ပဝတ္တော သော ဝိပလ္လာသော ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတံ နာမာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘သော ပန ဝိပလ္လာသော ကိံလက္ခဏော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တထာ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဝိပရီတဂ္ဂါဟလက္ခဏော ဝိပလ္လာသော’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝိပရီတဂ္ဂါဟလက္ခဏောတိ အသုဘာဒီနံယေဝ သုဘာဒိဝိပရီတဂ္ဂါဟလက္ခဏော ဝိပလ္လာသော ‘‘ဝိပလ္လာသယတီ’’တိ ကာရိတတ္ထသမ္ဘဝတော။ ကိံ ဝိပလ္လာသော ဝိပရီတဂ္ဂါဟလက္ခဏော? သော ဝိပလ္လာသော သညံ ဝိပလ္လာသယတိ၊ စိတ္တမ္ပိ ဝိပလ္လာသယတိ၊ ဒိဋ္ဌိမ္ပိ ဝိပလ္လာသယတိ။ ဣတိ တယော ဓမ္မေ ဝိပလ္လာသယတီတိ ဝိပလ္လာသေတဗ္ဗာနံ တိဝိဓတ္တာ ဝိပလ္လာသာပိ တိဝိဓာ ဟောန္တိ။ တေသု သညာဝိပလ္လာသော မုဒုကော ဒုဗ္ဗလော သုဘာဒိဝသေန ဥပဋ္ဌိတာကာရဂ္ဂဟဏမတ္တတ္တာ၊ စိတ္တဝိပလ္လာသော သညာဝိပလ္လာသတော ဗလဝါ သုဘာဒိဝသေန ဥပဋ္ဌဟန္တာနံ ရူပက္ခန္ဓာဒီနံ သုဘာဒိဝသေန သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ ဂဟဏတော။ ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော သညာဝိပလ္လာသစိတ္တဝိပလ္လာသေဟိ ဗလဝတရော၊ ယံ ယံ အာရမ္မဏံ သုဘာဒိအာကာရေန ဥပဋ္ဌာတိ။ တံ တံ အာရမ္မဏံ သဿတာဒိဝသေန အဘိနိဝိသိတွာ ဂဟဏတော။ တသ္မာ သညာဝိပလ္လာသော ပဌမံ ဝုတ္တော၊ တဒနန္တရံ စိတ္တဝိပလ္လာသော၊ တဒနန္တရံ ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော ဝုတ္တော။ ဝိတ္ထာရတော ပန ဧကေကဿ သုဘသုခအတ္တနိစ္စဂ္ဂဟဏဝသေန စတုဗ္ဗိဓတ္တာ ဒွါဒသဝိဓာ ဟောန္တိ။

ဝိပလ္လာသာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကတမေ ဝိပလ္လာသပဝတ္တိဋ္ဌာနဝိသယာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဣမာနိ အတ္တဘာဝဝတ္ထူနိ ဝိပလ္လာသပဝတ္တိဋ္ဌာနဝိသယာနီတိ ဒဿေတုံ ‘‘သော ကုဟိံ ဝိပလ္လာသယတိ စတူသု အတ္တဘာဝဝတ္ထူသူ’’တိ ဝုတ္တံ။ စတူသု ရူပကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မသင်္ခါတေသု အတ္တဘာဝဝတ္ထူသု သော သဗ္ဗော ဝိပလ္လာသော သညာစိတ္တဒိဋ္ဌိယော ဝိပလ္လာသယတိ။ ‘‘ကထံ သမနုပဿန္တဿ ဝိပလ္လာသယတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတီ’’တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တံ။ ယော ပုဂ္ဂလော ရူပံ ဝါ အတ္တတော သမနုပဿတိ၊ ရူပဝန္တံ အတ္တာနံ ဝါ အတ္တတော သမနုပဿတိ ¶ ၊ အတ္တနိ ရူပံ ဝါ အတ္တတော သမနုပဿတိ။ ရူပသ္မိံ အတ္တာနံ ဝါ အတ္တတော သမနုပဿတိ၊ ဧဝံ တဿ သမနုပဿန္တဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝိပလ္လာသော ရူပကာယေ သညာစိတ္တဒိဋ္ဌိယော ဝိပလ္လာသယတိ။ ဧသေဝ နယော ဝေဒနာဒီသုပိ။

‘‘တေသု ရူပကာယာဒီသု ကတမံ ကတမဿ ဝိပလ္လာသဿ ဝတ္ထူ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဧဝံ ပဝတ္တမာနဿ ဝိပလ္လာသဿ ဣဒံ ဣမဿ ဝတ္ထူတိ ဝိဘဇိတုံ ‘‘တတ္ထ ရူပ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု ရူပါဒီသု စတူသု ပဌမံ ဝိပလ္လာသဝတ္ထု ရူပံ ‘‘အသုဘေ သုဘ’’န္တိ ဧဝံ ပဝတ္တမာနဿ ဝိပလ္လာသဿ ဝတ္ထု ဟောတီတိ ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ဧဝံ ‘‘အသုဘေ သုဘ’’န္တိအာဒိပ္ပကာရေန ဝိပလ္လာသာ စတုဗ္ဗိဓာ ဘဝန္တိ။

ဣဒံ ဣမဿ ဝတ္ထူတိ အာစရိယေန ဝိဘဇိတွာ ဒဿိတာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘တေသံ ဝိပလ္လာသာနံ ကတမေ မူလကာရဏဓမ္မာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒွေ ဓမ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စိတ္တဿ သံကိလေသာ၊ တဏှာ စ အဝိဇ္ဇာ စ – ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာ ဝိပလ္လာသာနံ မူလကာရဏဘူတာ ဘဝန္တိ။

‘‘ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာ ဧကတော ဝိပလ္လာသာနံ မူလကာရဏံ ကိံ ဟောန္တိ၊ ဥဒါဟု ဝိသုံ ဝိသု’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ဝိသုံ ဝိသုံ ဝိဘဇိတုံ ‘‘တဏှာနိဝုတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဝိဇ္ဇာရဟိတာ တဏှာ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ‘‘တဏှာအဝိဇ္ဇာနိဝုတ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ? န၊ တဏှာယ သာတိသယပစ္စယတ္တာ။ သာတိသယာယ ဟိ တဏှာယ အသုဘေပိ ‘‘သုဘ’’န္တိ၊ ဒုက္ခေပိ ‘‘သုခ’’န္တိ သမနုပဿန္တိ။ ‘‘တဏှာ စ အဝိဇ္ဇာ စာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိဝုတ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ကသ္မာ ‘‘ဒိဋ္ဌိနိဝုတ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ? အဝိဇ္ဇာယ ဒိဋ္ဌိ ဘဝတီတိ ဒိဋ္ဌိသီသေန အဝိဇ္ဇံ ဂဟေတွာ ‘‘ဒိဋ္ဌိနိဝုတ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ အဝိဇ္ဇာနိဝုတန္တိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိဝုတ’’န္တိ ဝုတ္တေ ပန ဒိဋ္ဌိရဟိတာ အဝိဇ္ဇာပိ ဂဟိတာ သိယာ၊ ဒိဋ္ဌိသဟိတာယ ဟိ အဝိဇ္ဇာယ အနိစ္စေပိ ‘‘နိစ္စ’’န္တိ၊ အနတ္တနိယေပိ ‘‘အတ္တာ’’တိ သမနုပဿန္တိ။

‘‘ကထံ တဏှာမူလကော ဝိပလ္လာသော ပဝတ္တော၊ ကထံ ဒိဋ္ဌိသဟိတာဝိဇ္ဇာမူလကော ဝိပလ္လာသော ပဝတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယော ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု တဏှာမူလကဒိဋ္ဌိသဟိတာဝိဇ္ဇာမူလကေသု။ ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသောတိ ဒိဋ္ဌိသဟိတာဝိဇ္ဇာမူလကဝိပလ္လာသော။ အတီတံ ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတီတိ အဒဗ္ဗဘူတောပိ ဒဗ္ဗဘူတော ဝိယ ဝုတ္တော။ တဏှာဝိပလ္လာသောတိ ဒိဋ္ဌိသဟိတတဏှာမူလကော ဝိပလ္လာသော အနာဂတံ ¶ ရူပံ ဒိဋ္ဌိဘိနန္ဒနဝသေန အဘိနန္ဒတီတိ။ ဧဝံ အတီတသမနုပဿနအနာဂတာဘိနန္ဒနဘေဒေန ¶ ပဝတ္တိဝိသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘စိတ္တဿ သံကိလေသော တဏှာအဝိဇ္ဇာယေဝ ဒွေ ဓမ္မာ န ဟောန္တိ၊ အထ ခေါ ဒသ ကိလေသာပိ၊ ကသ္မာ ဒွေယေဝ ဝုတ္တာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒွေ ဓမ္မာ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဏှာ စ အဝိဇ္ဇာ စ – ဣမေ ဒွေယေဝ ဓမ္မာ ပရမသာဝဇ္ဇဿ ဝိပလ္လာသဿ မူလကာရဏတ္တာ။ တာဟိ တဏှာအဝိဇ္ဇာဟိ ဝိသုဇ္ဈန္တံ စိတ္တံ သဗ္ဗေဟိ ကိလေသေဟိ ဝိသုဇ္ဈတိ၊ တသ္မာ စ ဝိသေသတော စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသာ ဟောန္တီတိ ဒွေ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ။ န ဟိ တာသု တဏှာအဝိဇ္ဇာသု အရဟတ္တမဂ္ဂေန ပဟီနာသု ကောစိ သံကိလေသော အပ္ပဟီနော နာမ နတ္ထီတိ။

‘‘ဝုတ္တပ္ပကာရာ တဏှာအဝိဇ္ဇာ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ ဝိပလ္လာသာနံယေဝ မူလကာရဏံ ဟောန္တိ ကိံ၊ ဥဒါဟု သကလဿ ဝဋ္ဋဿာပိ မူလကာရဏံ ဟောန္တိ ကိ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ဝုတ္တပ္ပကာရာ တဏှာအဝိဇ္ဇာ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ မူလကာရဏံ ဟောန္တိ ယထာ၊ ဧဝံ သကလဿ ဝဋ္ဋဿာပိ မူလကာရဏံ ဟောန္တီတိ ဒဿေတုံ ‘‘တေသ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယေသံ ပုဂ္ဂလာနံ စိတ္တံ အရက္ခိတံ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတဉ္စ ဟောတိ၊ တေသံ ပုဂ္ဂလာနံ။ ယေသံ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာနံ တဏှာသံယောဇနာနံ ပုဗ္ဗကောဋိ န ပညာယတိ၊ တေဟိ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏေဟိ တဏှာသံယောဇနေဟိ သံသာရေ သန္ဓာဝန္တာနံ သံသရန္တာနံ ပုဂ္ဂလာနံ သကိံ နိရယံ မာရဝသဂမနေန သန္ဓာဝနံ သံသရဏံ ဟောတိ၊ သကိံ တိရစ္ဆာနယောနိံ သန္ဓာဝနံ သံသရဏံ ဟောတိ၊ သကိံ ပေတ္တိဝိသယံ သန္ဓာဝနံ သံသရဏံ ဟောတိ၊ သကိံ အသုရကာယံ သန္ဓာဝနံ သံသရဏံ ဟောတိ၊ သကိံ ဒေဝေ သန္ဓာဝနံ သံသရဏံ ဟောတိ၊ သကိံ မနုဿေ သန္ဓာဝနံ သံသရဏံ ဟောတီတိ အတ္ထော။

‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတေန စာ’’တိ သုတ္တပ္ပဒေသေန ဒေသိတော အတ္ထော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတေနာတိ သုတ္တပ္ပဒေသေန ဒေသိတော အတ္ထော ကထံ ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စိတ္တဿ ဝိညာဏက္ခန္ဓဿ ယာ အကလ္လတာ အကမ္မနိယတာ အတ္ထိ၊ ဣဒံ အကလ္လတ္တံ အကမ္မနိယတ္တံ ထိနံ နာမ။ ယံ ကာယဿ လီနတ္တံ ဝေဒနာဒိက္ခန္ဓတ္တယလီနတ္တံ အတ္ထိ၊ ဣဒံ ကာယဿ လီနတ္တံ မိဒ္ဓံ နာမာတိ ထိနမိဒ္ဓသရူပမေဝ ဝုတ္တံ။ တေဟိ ထိနမိဒ္ဓေဟိ စိတ္တဿ အဘိဘူတဘာဝါဒိကော ပန သုဝိညေယျတ္တာ န ဝုတ္တော၊ အဝုတ္တေပိ ယေသံ ပုဂ္ဂလာနံ စိတ္တံ ¶ ထိနမိဒ္ဓေဟိ အဘိဘူတံ၊ တေသံ ပုဂ္ဂလာနံ တေန စိတ္တေန စိတ္တသီသေန သံယောဇနေန သံသာရေ မာရဝသဂမနေန သန္ဓာဝနံ သံသရဏံ ပရိယောသာနသဘာဝေါ ဝိတ္ထာရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘ဝသံ မာရဿ ဂစ္ဆတီတိ သုတ္တပ္ပဒေသေန ဒေသိတော အတ္ထော ကထံ ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဝသံ မာရဿ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကိလေသမာရဿာတိ ကိလေသော ဒါနာဒိပုညေ မာရေတိ နိဝါရေတီတိ အတ္ထေန မာရောတိ ကိလေသမာရော။ ဣမိနာ ကိလေသမာရံ နိဿာယ ပဝတ္တတ္တာ အဘိသင်္ခါရမာရခန္ဓမာရမစ္စုမာရာ ¶ စ ဂဟိတာ၊ စ-သဒ္ဒေန ဝါ ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သတ္တမာရဿာတိ ဒေဝပုတ္တမာရဿ။ အထ ဝါ ‘‘ဒေဝပုတ္တမာရဿာ’’တိ အဝတွာ ‘‘သတ္တမာရဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ယော ယော ရာဇစောရာဒိကော ဒါနာဒီနိ ဝါ ဣဿရိယဘောဂါဒီနိ ဝါ မာရေတိ၊ သော သော ရာဇစောရာဒိကောပိ ဂဟိတော၊ တသ္မာ ယဿ ကဿစိ သတ္တမာရဿာတိ အတ္ထော။ ဝသန္တိ ဣစ္ဆံ လောဘံ အဓိပ္ပာယံ ရုစိံ အာကင်္ခံ အာဏံ အာဏတ္တိံ။ ဂစ္ဆတီတိ ဥပဂစ္ဆတိ ဥပေတိ အနုဝတ္တတိ အနုဂစ္ဆတိ နာတိက္ကမတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ကသ္မာ ဝသံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယော သတ္တော အရက္ခိတစိတ္တေန စ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတစိတ္တေန စ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတစိတ္တေန စ သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ သော သတ္တော အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာဒီဟိ နိဝုတော ဟုတွာ သံသာရာဘိမုခေါ ဟိ ယသ္မာ ဟောတိ၊ န ဝိသင်္ခါရာဘိမုခေါ၊ တသ္မာ မာရဿ ဝသံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။

‘‘အရက္ခိတေနာတိအာဒိကဿ ယဿ သုတ္တဿ အတ္ထော ဝိဘတ္တော၊ တေန ‘အရက္ခိတေနာ’တိအာဒိကေန သုတ္တေန ကိတ္တကာနိ သစ္စာနိ ဒေသိတာနီ’’တိဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမာနိ ဘဂဝတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အရက္ခိတေနာ’’တိအာဒိသုတ္တေန ဘဂဝတာ ဣမာနိ ဒွေ သစ္စာနိ ဒေသိတာနိ ဒုက္ခံ၊ သမုဒယော စာတိ။ ကထံ ဒေသိတာနိ? အဘိဓမ္မနိဿိတာယ ကထာယ စေဝ သုတ္တန္တနိဿိတာယ ကထာယ စ ဒေသိတာနိ။ တာသု ကထာသု အဘိဓမ္မနိဿိတာယ ကထာယ ဒေသိတေ သတိ ‘‘အရက္ခိတေန စိတ္တေနာ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန အရက္ခိတံ ရတ္တမ္ပိ စိတ္တံ၊ အရက္ခိတံ ဒုဋ္ဌမ္ပိ စိတ္တံ၊ အရက္ခိတံ မူဠှမ္ပိ စိတ္တံ ဘဂဝတာ ဒေသိတံ ဉာပိတံ။ တတ္ထ ရတ္တစိတ္တံ လောဘသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒဝသေန အဋ္ဌဝိဓံ၊ ဒုဋ္ဌစိတ္တံ ပဋိဃသမ္ပယုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒဝသေန ဒုဗ္ဗိဓံ၊ မူဠှစိတ္တံ မောမူဟစိတ္တုပ္ပာဒဝသေန ဒုဗ္ဗိဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမေသဉှိ စိတ္တုပ္ပာဒါနံ ဝသေန ယာ စက္ခုန္ဒြိယာဒီနံ အဂုတ္တိ အနာရက္ခာ ဥပ္ပန္နာ၊ တာယ အဂုတ္တိယာ အနာရက္ခာယ စိတ္တံ အရက္ခိတံ ဟောတိ ဖလူပစာရေနာတိ။

‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတေနာ’’တိ ¶ ဣမိနာ ပဒေန မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသံသဋ္ဌံ စိတ္တံ ဒေသိတံ၊ တံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒဝသေန စတုဗ္ဗိဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဉှိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ သံသဋ္ဌဘာဝေန မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဝသာနုဂတတ္တာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတံ နာမာတိ။ ‘‘ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတေနာ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန ထိနမိဒ္ဓေန သံသဋ္ဌံ စိတ္တံ ဒေသိတံ၊ တံ သသင်္ခါရိကစိတ္တုပ္ပာဒဝသေန ပဉ္စဝိဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဉှိ ထိနမိဒ္ဓေန သံသဋ္ဌဘာဝေန ထိနမိဒ္ဓဝသာနုဂတတ္တာ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတံ နာမာတိ ဧဝံ ယေ ဒွါဒသာကုသလာ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍေ ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ အကုသလာ? ယသ္မိံ သမယေ အကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၃၆၅) ဝိတ္ထာရတော ဝတ္တဗ္ဗာ၊ တေ ဒွါဒသာကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါ တီဟိ ပဒေဟိ ဘဂဝတာ ဒေသိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘မာရဿာ’’တိ ပဒေန ပဉ္စ မာရာ ဂဟိတာ။ တေသု ကိလေသမာရော ¶ ‘‘စတ္တာရော အာသဝါ၊ စတ္တာရော ဩဃာ၊ စတ္တာရော ယောဂါ၊ စတ္တာရော ဂန္ထာ၊ စတ္တာရိ ဥပါဒါနာနိ၊ အဋ္ဌ နီဝရဏာ၊ ဒသ ကိလေသာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၁၀၂ အာဒယော) ဒေသိတော။ အဘိသင်္ခါရမာရော ပန ‘‘ကုသလာ စေတနာ (ဝိဘ။ ၂၂၆) အကုသလာ စေတနာ (ဝိဘ။ ၂၂၆) ကုသလံ ကမ္မံ အကုသလံ ကမ္မ’’န္တိအာဒိနာ ဒေသိတော။ ခန္ဓမာရော ပန ‘‘အတ္တဘာဝေါ ပဉ္စက္ခန္ဓာ’’တိအာဒိနာ ဒေသိတော။ မစ္စုမာရော ပန ‘‘စုတိ စဝနတာ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၁၉၃) ဒေသိတော။ ဧဝံ တာဝေတ္ထ အဘိဓမ္မနိဿိတာယ ကထာယ ဒေသိတော အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

သုတ္တန္တနိဿိတာယ ပန ကထာယ ဒေသိတေ သတိ ‘‘စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ အနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ၊ ယတွာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ၊ တဿ သံဝရာယ န ပဋိပဇ္ဇတိ၊ န ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒြိယံ၊ စက္ခုန္ဒြိယေ န သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ…ပေ… သောတိန္ဒြိယေ န သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ… ဃာနိန္ဒြိယေ န သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ… ဇိဝှိန္ဒြိယေ န သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ… ကာယိန္ဒြိယေ န သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ… မနိန္ဒြိယေ န သံဝရံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၄၇) ဧဝံ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနေန ယံ ဆဒွါရိကစိတ္တံ ဝုတ္တံ၊ တံ ဆဒွါရိကစိတ္တံ ‘‘အရက္ခိတေန စိတ္တေနာ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန ဒေသိတံ။ ယာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယော ပုဗ္ဗန္တကပ္ပနဝသေန ဝါ အပရန္တကပ္ပနဝသေန ဝါ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တကပ္ပနဝသေန ဝါ မိစ္ဆာ အဘိနိဝိသန္တဿ အယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇန္တဿ ‘‘သဿတော လောကော’’တိ ဝါ ‘‘အသဿတော လောကော’’တိ ဝါ ‘‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိ ဝါ ဥပ္ပန္နာ၊ တာဟိ ¶ ဒိဋ္ဌီဟိ ဝါ၊ ယာ စ ဒိဋ္ဌိယော ‘‘ဣမာ စတ္တာရော သဿတဝါဒါ…ပေ… ပရမဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒါ’’တိ ဗြဟ္မဇာလသုတ္တာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၀ အာဒယော) ဝုတ္တာ၊ တာဟိ ဒိဋ္ဌီဟိ ဝါ သမ္ပယုတ္တံ ယံ စိတ္တံ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတေန စာ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန ဒေသိတံ။

‘‘ထိနံ နာမ စိတ္တဿ အကမ္မညတာ၊ မိဒ္ဓံ နာမ ဝေဒနာဒိက္ခန္ဓတ္တယဿ အကမ္မညတာ’’တိ ဝါ ‘‘ထိနံ အနုဿာဟသံသီဒနံ၊ မိဒ္ဓံ ဥဿာဟသတ္တိဝိဃာတော’’တိ ဝါ ယာနိ ထိနမိဒ္ဓါနိ ဝုတ္တာနိ၊ တေဟိ ထိနမိဒ္ဓေဟိ ယံ စိတ္တံ အဘိဘူတံ အဇ္ဈောတ္ထဋံ၊ တံ စိတ္တံ ‘‘ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတေနာ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန ဒေသိတံ။

‘‘ဝသော နာမ ဣစ္ဆာ လောဘော အဓိပ္ပာယော ရုစိ အာကင်္ခါ အာဏာ အာဏတ္တီ’’တိ ယော ဝသော ဝုတ္တော၊ သော ဝသော ‘‘ဝသ’’န္တိ ဣမိနာ ပဒေန ဒေသိတော။ ‘‘ပဉ္စ မာရာ – ခန္ဓမာရော အဘိသင်္ခါရမာရော မစ္စုမာရော ဒေဝပုတ္တမာရော ကိလေသမာရော’’တိ ယော မာရော ဝုတ္တော၊ သော မာရော ‘‘မာရဿာ’’တိ ဣမိနာ ဒေသိတော။ ‘‘ဂစ္ဆတိ၊ ဥပဂစ္ဆတိ၊ ဥပေတိ၊ အနုဝတ္တတိ၊ အနုဂစ္ဆတိ၊ နာတိက္ကမတီ’’တိ ¶ ယော ပုဂ္ဂလော ဝုတ္တော၊ သော ပုဂ္ဂလော ‘‘ဂစ္ဆတီ’’တိ ဣမိနာ ဒေသိတောတိ။ ဧဝံ ဒေသိတေသု ဓမ္မေသု အကုသလာ သမုဒယသစ္စံ၊ ‘‘ဝသံ မာရဿ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန ယေ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေ ဥပါဒါယ ပညတ္တော ပုဂ္ဂလော ဝုတ္တော၊ တေ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဒုက္ခသစ္စန္တိ ဒွေ သစ္စာနိ ဒေသိတာနိ။ ‘‘ကိမတ္ထာယ ဒွေ သစ္စာနိ ဒေသိတာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေသံ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေသံ ဒွိန္နံ သစ္စာနံ ပရိညာယ စ ပဟာနာယ စ ‘‘အရက္ခိတေနာ’’တိအာဒိ ဓမ္မံ ဘဂဝါ ဒေသေတိ၊ တာနိ ဒွေ သစ္စာနိ ‘‘အရက္ခိတေနာ’’တိအာဒိကေန ဉာပေတီတိ အတ္ထော။

‘‘တေသု ဒွီသု သစ္စေသု ကဿ သစ္စဿ ပရိညာယ၊ ကဿ သစ္စဿ ပဟာနာယ ဒေသေတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒုက္ခဿ ပရိညာယ၊ သမုဒယဿ ပဟာနာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပရိညာပဟာနေဟိ ကတမာနိ သစ္စာနိ ဒေသိတာနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယေန စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယေန အရဟတ္တမဂ္ဂေန ပရိဇာနာတိ၊ ယေန အရဟတ္တမဂ္ဂေန ပဇဟတိ စ၊ အယံ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ မဂ္ဂသစ္စံ နာမ။ ယံ နိဗ္ဗာနဓမ္မံ အာရဗ္ဘ တဏှာယ၊ အဝိဇ္ဇာယ စ ပဟာနံ ဇာတံ၊ အယံ နိဗ္ဗာနဓမ္မော နိရောဓော နိရောဓသစ္စံ နာမာတိ။ ဧဝံ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဘဂဝတာ ဒေသိတာနိ။

‘‘စတုန္နံ ¶ သစ္စာနံ ဒေသိတဘာဝေါ ကေန ဝိညာတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေသု စတူသု သစ္စေသု သမုဒယသစ္စေန အဿာဒေါ ဂဟိတော၊ ဒုက္ခသစ္စေန အာဒီနဝေါ ဂဟိတော၊ မဂ္ဂသစ္စနိရောဓသစ္စေဟိ နိဿရဏံ ဂဟိတံ၊ သမုဒယပ္ပဟာနဝသေန သဗ္ဗဂတိပဇဟနံ ဇာတံ၊ သဗ္ဗဂတိပဇဟနံ ဖလန္တိ ဂဟိတံ။ ယေန ရက္ခိတစိတ္တတာဒိကေန သဗ္ဗဂတိပဇဟနံ ဇာတံ၊ သော ရက္ခိတစိတ္တတာဒိကော ဥပါယောတိ ဂဟိတော၊ အရက္ခိတစိတ္တတာဒိကဿ ပဋိသေဓနမုခေန ရက္ခိတစိတ္တတာဒိကဿ နိယောဇနံ ဘဂဝတော အာဏတ္တီတိ ဂဟိတန္တိ ဒေသနာဟာရေန နာနာသုတ္တေသု ဒဿိတာ အဿာဒါဒယော ‘‘အရက္ခိတေနာ’’တိအာဒိကေ ဧကသ္မိံယေဝ သုတ္တေ နီဟရိတွာ ဒဿိတာ။

‘‘အဿာဒါဒီနံ နီဟရိတွာ ဒဿိတဘာဝေါ ကေန ဝိညာတဗ္ဗော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန နာနာသုတ္တေသု အဿာဒါဒယော နီဟရိတွာ ဒဿိတာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဒေသနာဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမ။ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန ဧကသ္မိံယေဝ သုတ္တေ အဿာဒါဒယော နီဟရိတွာ ဒဿိတာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဒေသနာဟာရသမ္ပာတော နာမာတိ ဝိသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘ဧတ္တကောဝ ဒေသနာဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ဒေသနာဟာရသမ္ပာတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧကေကသ္မိံယေဝ သုတ္တေ အဿာဒါဒယော ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဒေသနာဟာရသမ္ပာတေန နီဟရိတွာ ¶ ယထာရဟံ ဒဿိတာ၊ သော သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ဒေသနာဟာရသမ္ပာတော နိယုတ္တော ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟိတော။

ဣတိ ဒေသနာဟာရသမ္ပာတေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန…ပေ… ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၂။ ဝိစယဟာရသမ္ပာတဝိဘာဝနာ

၅၃။ ယေန ¶ ဒေသနာဟာရသမ္ပာတေန အဿာဒါဒယော အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ သော ဒေသနာဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ဝိစယဟာရသမ္ပာတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဝိစယော ဟာရသမ္ပာတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု ဒေသနာဟာရသမ္ပာတာဒီသု သောဠသသု ဟာရသမ္ပာတေသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဝိစယဟာရသမ္ပာတော နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ဣမေသု ဓမ္မေသု အယံ ဓမ္မော ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန ဝိစယိတဗ္ဗော၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဝိစယဟာရသမ္ပာတော နာမာတိ နိယမေတွာ ဝိဘဇိတုံ ‘‘တတ္ထ တဏှာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန –

‘‘ဧဝံ ဒေသနာဟာရသမ္ပာတံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဝိစယဟာရသမ္ပာတံ ဒဿေန္တော ယသ္မာ ဒေသနာဟာရပဒတ္ထဝိစယော ဝိစယဟာရော၊ တသ္မာ ဒေသနာဟာရေ ဝိပလ္လာသဟေတုဘာဝေန နိဒ္ဓါရိတာယ တဏှာယ ကုသလာဒိဝိဘာဂပဝိစယမုခေန ဝိစယဟာရသမ္ပာတံ ဒဿေတုံ ‘တတ္ထ တဏှာ ဒုဝိဓာ’တိအာဒိ အာရဒ္ဓ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅၃) –

ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ‘‘အရက္ခိတေန စိတ္တေနာ’’တိအာဒိသုတ္တတ္ထေ ဒေသနာဟာရသမ္ပာတေန သံဝဏ္ဏိတေ အကုသလဓမ္မေ ‘‘တဏှာ’’တိ နိဒ္ဓါရိတာ သဗ္ဗတဏှာ။ ကုသလာပီတိ စတုဘူမကေ ကုသလေ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တာ တဏှာပိ။ အကုသလာပီတိ အကုသလဓမ္မေ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တာ တဏှာပီတိ ဒုဝိဓာ ဟောတီတိ ဝိစယိတဗ္ဗာ။ တေန ဝုတ္တံ ဋီကာယံ – ‘‘ကုသလဓမ္မာရမ္မဏာတိ ကုသလဓမ္မေ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တမတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န တေသံ အာရမ္မဏပစ္စယတံ၊ ဣဓ ‘ကုသလာ ဓမ္မာ’တိ လောကုတ္တရဓမ္မာနမ္ပိ အဓိပ္ပေတတ္တာ’’တိ။

‘‘ကုသလာ ¶ တဏှာ ကိံဂါမိနီ၊ အကုသလာ တဏှာ ကိံ ဂါမိနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အကုသလာ သံသာရဂါမိနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ‘‘ကတမော ကုသလာကုသလတဏှာနံ ဝိသေသော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အကုသလာ သံသာရဂါမိနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တဏှာ နာမ သံသာရဂါမိနီ ဟောတု၊ ကထံ အပစယဂါမိနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပဟာနတဏှာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ပဟာနဿ ဟေတုဘူတာ တဏှာ ပဟာနတဏှာတိ အတ္ထော၊ ပဟာတဗ္ဗတဏှံ အာဂမ္မ ယံ ပဟာနံ ပဝတ္တေတဗ္ဗံ၊ တေန ပဝတ္တေတဗ္ဗေန ပဟာနေန အပစယံ ဂစ္ဆတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

‘‘ကိံ ¶ ပန တဏှာယေဝ ကုသလာကုသလာတိ ဒုဗ္ဗိဓာ၊ ဥဒါဟု အညောပိ ကုသလာကုသလာတိ ဒုဗ္ဗိဓော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘မာနောပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကတမော မာနော ကုသလော၊ ကတမော မာနော အကုသလော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယံ မာနံ နိဿာယ မာနံ ပဇဟတိ၊ အယံ မာနော ကုသလော။ ယော ပန မာနော ဒုက္ခံ နိဗ္ဗတ္တယတိ၊ အယံ မာနော အကုသလော’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယံ မာနံ…ပေ… ကုသလောတိ ယံ မာနံ နိဿာယ ဥပနိဿာယ ပဟာနံ ပဝတ္တိတံ၊ တေန ပဟာနေန သန္တာနေ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟံ မာနံ ပဇဟတိ၊ အယံ ဥပနိဿယပစ္စယဘူတော မာနော ဖလူပစာရေန ကုသလော။ ယော ပန…ပေ… အကုသလောတိ ယော ပန မာနော ပရဟိံသနာဒိဝသေန ပဝတ္တမာနော ဟုတွာ အတ္တနော စ ပရဿ စ ဒုက္ခံ နိဗ္ဗတ္တယတိ၊ အယံ မာနော အကုသလောတိ ဝိစယိတွာ ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘သံသာရာပစယဂါမိနီသု တာသု တဏှာသု ကတမာ အပစယဂါမိနီ တဏှာ ကုသလာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကုသလာ’’တိ ဝုတ္တာယ တဏှာယ သရူပံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ယံ နေက္ခမ္မသိတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တာသု သံသာရာပစယဂါမိနီသု တဏှာဘူတာသု ကုသလာကုသလာသု။ အယံ တဏှာ ကုသလာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘အရိယာ ပုဂ္ဂလာ သန္တံ အာယတနံ ယံ အရိယဖလဓမ္မံ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရန္တိ၊ တံ အာယတနံ အရိယဖလဓမ္မံ အဟံ ကုဒါဿု သစ္ဆိကတွာ ဝိဟရိဿ’’န္တိ ပတ္ထယန္တဿ တဿ ကုလပုတ္တဿ တသ္မိံ အရိယဖလေ ပိဟာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပိဟာပစ္စယာ ယံ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣဒံ ဒေါမနဿံ ‘‘နေက္ခမ္မသိတ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အယံ အရိယဖလေ ပိဟာသင်္ခါတာ တဏှာ ကုသလာ အနဝဇ္ဇာ အနဝဇ္ဇအရိယဖလဓမ္မံ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တတ္တာတိ ဝိစယိတဗ္ဗံ။

‘‘ကထံ ပဝတ္တာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ရာဂဝိရာဂါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယာ ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိ ပတ္တဗ္ဗာ။ တဒါရမ္မဏာ တံ စေတောဝိမုတ္တိံ အာဂမ္မ ပဝတ္တာ တဏှာ ကုသလာ အနဝဇ္ဇာ၊ ယာ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ပညာဝိမုတ္တိ ပတ္တဗ္ဗာ၊ တဒါရမ္မဏာ တံ ပညာဝိမုတ္တိံ အာဂမ္မ ပဝတ္တာ တဏှာ ကုသလာ အနဝဇ္ဇာတိ ဝိစယိတဗ္ဗာ။ တာယ ပညာဝိမုတ္တိယာ ဝသေန ဘဂဝတာ –

‘‘တသ္မာ ¶ ရက္ခိတစိတ္တဿ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော၊

သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော၊ ဉတွာန ဥဒယဗ္ဗယံ၊

ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူ ဘိက္ခု၊ သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေ’’တိ။ (ဥဒါ။ ၃၂၊ နေတ္တိ။ ၃၁၊ ၆၅၊ ၇၈) –

ဂါထာယံ ¶ ‘‘သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေ’’တိ ပဒံ ဝုတ္တံ၊ ‘‘တဿာ ပညာဝိမုတ္တိယာ ယော ပဝိစယော ကာတဗ္ဗော၊ ကတမော သော ပဝိစယော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တဿာ ကော ပဝိစယော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿာ ပညာဝိမုတ္တိယာ ကော ပဝိစယောတိ စေ ပုစ္ဆေယျ ‘‘အဋ္ဌ မဂ္ဂင်္ဂါနိ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ သမ္မာသင်္ကပ္ပော သမ္မာဝါစာ သမ္မာကမ္မန္တော သမ္မာအာဇီဝေါ သမ္မာဝါယာမော သမ္မာသတိ သမ္မာသမာဓီ’’တိ ပဝိစယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘သော ပဝိစယော ကတ္ထ ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော ကတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သော ပညာဝိမုတ္တိယာ ပဝိစယော ကတ္ထ ကသ္မိံ ဓမ္မေ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ပုစ္ဆတိ။ စတုတ္ထေ ဈာနေ ပါရမိတာယ ဥက္ကံသဂတာယ စတုတ္ထဇ္ဈာနဘာဝနာယ သော ပဝိစယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘စတုတ္ထေ ဈာနေ ပါရမိတာယာ’’တိ ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘စတုတ္ထေ ဟိ ဈာနေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယော သော စတုတ္ထဇ္ဈာနလာဘီ ပုဂ္ဂလော စတုတ္ထေ ဈာနေ ပရိသုဒ္ဓံ ပရိယောဒါတံ အနင်္ဂဏံ ဝိဂတူပက္ကိလေသံ မုဒု ကမ္မနိယံ ဌိတံ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တံ၊ ဣတိ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ စိတ္တံ ဘာဝယတိ၊ သော စတုတ္ထဇ္ဈာနလာဘီ ပုဂ္ဂလော တတ္ထ စတုတ္ထေ ဈာနေ အဋ္ဌဝိဓံ ဝိဇ္ဇာစရဏံ အဓိဂစ္ဆတိ။ ကတမံ အဋ္ဌဝိဓံ? ဆ အဘိညာ၊ ဒွေ စ ဝိသေသေ ဝါ အဓိဂစ္ဆတီတိ ယောဇနာ။ ဣဒ္ဓိဝိဓာဒယော ပဉ္စ၊ လောကိယာဘိညာ စေဝ အရဟတ္တမဂ္ဂပညာ စာတိ ဆ အဘိညာ။ မနောမယိဒ္ဓိ စေဝ ဝိပဿနာဉာဏဉ္စာတိ ဒွေ စ ဝိသေသာ ဟောန္တိ။

‘‘တံ စတုတ္ထဇ္ဈာနစိတ္တံ ကုတော ပရိသုဒ္ဓံ…ပေ… ကုတော အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တံ စိတ္တံ ယတော ပရိသုဒ္ဓ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တံ စိတ္တံ ယတော ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိဘာဝတော ပရိသုဒ္ဓံ၊ တတော ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိဘာဝတော ပရိယောဒါတံ ဟောတိ။ သုခါဒီနံ ပစ္စယဃာတေန ယတော ဝီတရာဂါဒိအနင်္ဂဏဘာဝတော အနင်္ဂဏံ၊ တတော ဝီတရာဂါဒိအနင်္ဂဏဘာဝတော ဝိဂတူပက္ကိလေသံ။ ယတော သုဘာဝိတဘာဝတော မုဒု၊ တတော သုဘာဝိတဘာဝတော ကမ္မနိယံ။ ယတော ပရိသုဒ္ဓါဒီသု ဌိတဘာဝတော ဌိတံ၊ တတော ပရိသုဒ္ဓါဒီသု ဌိတဘာဝတော အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တံ ဟောတီတိပိ ယောဇနာ ယုတ္တာ အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅၃) ယုဂဠတော အာဂတတ္တာ။ သဒ္ဓါဝီရိယသတိသမာဓိပညာဩဘာသေဟိ ပရိဂ္ဂဟိတဘာဝတော အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တံ။ သဒ္ဓါယ ဟိ ပရိဂ္ဂဟိတံ စိတ္တံ ပဋိပက္ခေ အဿဒ္ဓိယေ န ဣဉ္ဇတိ န စလတိ၊ ဝီရိယေန ပရိဂ္ဂဟိတံ ¶ စိတ္တံ ပဋိပက္ခေ ကောသဇ္ဇေ န ဣဉ္ဇတိ၊ သတိယာ ပရိဂ္ဂဟိတံ ¶ စိတ္တံ ပဋိပက္ခေ ပမာဒေ န ဣဉ္ဇတိ၊ သမာဓိနာ ပရိဂ္ဂဟိတံ စိတ္တံ ပဋိပက္ခေ ဥဒ္ဓစ္စေ န ဣဉ္ဇတိ၊ ပညာယ ပရိဂ္ဂဟိတံ စိတ္တံ ပဋိပက္ခာယ အဝိဇ္ဇာယ န ဣဉ္ဇတိ၊ ဩဘာသဂတံ စိတ္တံ ကိလေသန္ဓကာရေ န ဣဉ္ဇတိ။ ဣတိ ဣမေဟိ ဆဟိ ဓမ္မေဟိ ပရိဂ္ဂဟိတံ စတုတ္ထဇ္ဈာနစိတ္တံ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝံ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတတ္တာ စတုတ္ထဇ္ဈာနစိတ္တံ ဆန္နံ အဘိညာဉာဏာနဉ္စ မနောမယိဒ္ဓိဝိပဿနာဉာဏာနဉ္စ အဓိဂမူပါယော ဟောတိ၊ တသ္မာ သော ပညာဝိမုတ္တိပရိစယော စတုတ္ထဇ္ဈာနေ ဒဋ္ဌဗ္ဗောယေဝါတိ သင်္ခေပတ္ထော။ ဝိတ္ထာရတော ပန အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅၃) ‘‘တတ္ထ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိဘာဝေနာ’’တိအာဒိနာ ဝါ ‘‘အပရော နယော’’တိအာဒိနာ ဝါ ဝုတ္တောယေဝါတိ အမှေဟိ န ဝုတ္တော။

‘‘ယေသံ ရာဂါဒိအင်္ဂဏာနံ အဘာဝေန အနင်္ဂဏံ၊ ယေသံ အဘိဇ္ဈာဒိဥပက္ကိလေသာနံ အဘာဝေန ဝိဂတူပက္ကိလေသံ၊ ယာယ စိတ္တဿ ဌိတိယာ အဘာဝေန ဌိတံ၊ ဣဉ္ဇနာယ အဘာဝေန အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တံ၊ တေ ရာဂါဒိအင်္ဂဏာဒယော ကတမာယ ပက္ခာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ အင်္ဂဏာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု ရာဂါဒိအင်္ဂဏာဒီသု အင်္ဂဏာ စ ရာဂါဒိအင်္ဂဏာ စ ဥပက္ကိလေသာ အဘိဇ္ဈာဒိဥပက္ကိလေသာ စ သန္တိ၊ တဒုဘယံ ရာဂါဒိအင်္ဂဏအဘိဇ္ဈာဒိဥပက္ကိလေသဒွယံ တဏှာပက္ခော ရာဂါဒိအင်္ဂဏာနံ တဏှာသဘာဝတ္တာ၊ အဘိဇ္ဈာဒိဥပက္ကိလေသာနဉ္စ တဏှာယ အနုလောမတ္တာ။ ယာ ဣဉ္ဇနာ ဖန္ဒနာ ယာ စ စိတ္တဿ အဋ္ဌိတိ အနဝဋ္ဌာနံ အတ္ထိ၊ အယံ ဣဉ္ဇနာ အဋ္ဌိတိ ဒိဋ္ဌိပက္ခော ဣဉ္ဇနာယ စ အဋ္ဌိတိယာ စ မိစ္ဆာဘိနိဝေသဟေတုဘာဝတောတိ ပဝိစယော ကာတဗ္ဗော။

‘‘ကိံ ပန စတုတ္ထဇ္ဈာနစိတ္တံ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတတ္တာယေဝ ဆန္နံ အဘိညာဉာဏာနဉ္စ မနောမယိဒ္ဓိဝိပဿနာဉာဏာနဉ္စ အဓိဂမူပါယော ဟောတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘စတ္တာရိ ဣန္ဒြိယာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တဿ စတုတ္ထဇ္ဈာနလာဘိနော၊ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ ဒေါမနဿိန္ဒြိယံ သုခိန္ဒြိယံ သောမနဿိန္ဒြိယံ ဣတိ စတ္တာရိန္ဒြိယာနိ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ တဿ စတုတ္ထဇ္ဈာနလာဘိနော ဥပေက္ခိန္ဒြိယံ အဝသိဋ္ဌံ ဘဝတိ၊ တသ္မာပိ စတုတ္ထဇ္ဈာနစိတ္တံ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ အဋ္ဌန္နံ ဉာဏာနံ အဓိဂမူပါယော ဟောတိ၊ သော စ အဓိဂမူပါယဘာဝေါ စိဏ္ဏဝသီဘာဝဿေဝ ဘဝေယျ၊ ကထံ စတုတ္ထဇ္ဈာနမတ္တလာဘိနော စိဏ္ဏဝသီဘာဝေါ သိယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ သော စတုတ္ထဇ္ဈာနလာဘီ စတုတ္ထဇ္ဈာနေယေဝ အဋ္ဌတွာ အရူပသမာပတ္တိယောပိ ¶ ဧဝံ ကတွာ နိဗ္ဗတ္တေတိ ဘာဝေတိ၊ တသ္မာ စိဏ္ဏဝသီဘာဝေါ ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘သော ဥပရိမံ သမာပတ္တိ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅၃) ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ယောဇနမတ္တံ ကရိဿာမ။

သော ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနလာဘီ ယောဂါဝစရော ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနသမာပတ္တိတော ဥပရိမံ အာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ္တိံ ¶ သန္တတော သန္တတရတော မနသိ ကရောတိ။ ယထာဝုတ္တံ ဥပရိမံ သမာပတ္တိံ သန္တတော မနသိ ကရောတော တဿ စတုတ္ထဇ္ဈာနလာဘိနော ယောဂါဝစရဿ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ သညာ သညာပဓာနာ သမာပတ္တိ ဩဠာရိကာ ဝိယ ဟုတွာ သဏ္ဌဟတိ၊ ပဋိဃသညာ စ ဥက္ကဏ္ဌာ အနဘိရတိ ဟုတွာ သဏ္ဌဟတိ၊ သော ယထာဝုတ္တေန ဝိဓိနာ မနသိ ကရောန္တော ယောဂါဝစရော သဗ္ဗသော နိရဝသေသတော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ ပဋိဃသညာနံ အတ္ထင်္ဂမာ နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ ‘‘အာကာသံ အနန္တ’’န္တိ မနသိ ကတွာ ပဝတ္တမာနံ အာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ္တိံ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ရူပသညာ ရူပါဝစရသညာ ပဉ္စဝိဓအဘိညာဘိနီဟာရော ဟောတိ။ နာနတ္တသညာ နာနာရမ္မဏေသု ဝေါကာရော အကုသလော ပဝတ္တတိ။ ဧဝံ ရူပါဝစရဇ္ဈာနေ အာဒီနဝဒဿီ ဟုတွာ တာ ရူပသညာနာနတ္တသညာယော အာရမ္မဏေ သမတိက္ကမတိ၊ အဿ ယောဂါဝစရဿ ပဋိဃသညာ စ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ ဣမိနာ ဝုတ္တနယေန သမတိက္ကမေန သမာဟိတဿ၊ သန္တဝုတ္တိနာ အရူပါဝစရသမာဓိနာ သမာဟိတဿ ယောဂါဝစရဿ ဩဘာသော ရူပါဝစရဇ္ဈာနောဘာသော အန္တရဓာယတိ။ ရူပါနံ ကသိဏရူပါနံ ဈာနစက္ခုနာ ဒဿနဉ္စ အန္တရဓာယတီတိ ယောဇနာ။

‘‘ယေန သမာဓိနာ သမာဟိတဿ၊ သမာဟိတဿ ဩဘာသော စ ရူပါနံ ဒဿနဉ္စ အန္တရဓာယတိ၊ သော သမာဓိ ကိတ္တကေဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော၊ ကထံ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော သမာဓီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သော သမာဓီတိ ယေန ရူပါရူပါဝစရသမာဓိနာ သမာဟိတော၊ သော ဒုဝိဓောပိ သမာဓိ အနဘိဇ္ဈာဗျာပါဒဝီရိယာရမ္ဘေဟိ တီဟိ ဥပကာရကင်္ဂေဟိ စ ပဿဒ္ဓိသတီဟိ ဒွီဟိ ပရိက္ခာရင်္ဂေဟိ စ အဝိက္ခိတ္တေန ဧကေန သဘာဝင်္ဂေန စ ဆဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတောတိ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗော ပုနပ္ပုနံ စိန္တေတဗ္ဗော သလ္လက္ခေတဗ္ဗော ¶ ။ ‘‘ကထံ ကတ္ထ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အနဘိဇ္ဈာသဟဂတံ မေ မာနသံ သဗ္ဗလောကေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တေသု ဆသု အင်္ဂေသု ကိတ္တကော သမထော၊ ကိတ္တကာ ဝိပဿနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဧတ္တကော သမထော၊ ဧတ္တကာ ဝိပဿနာတိ ဝိဘဇိတုံ ‘‘တတ္ထ ယဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၅၄။ ‘‘ပညာဝိမုတ္တီ’’တိ ဝုတ္တဿ အရဟတ္တဖလဿ သမာဓိဿ သမထဝိပဿနာသင်္ခါတာ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါ သမာဓိမုခေန အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ ‘‘တာယ ပဋိပဒါယ လဘိတဗ္ဗော အရဟတ္တဖလသမာဓိ ကိတ္တကေန ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော သမာဓိ ပဉ္စဝိဓေန ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယော အရဟတ္တဖလသမာဓိ သမထဝိပဿနာပဋိပဒါယ လဘိတဗ္ဗော၊ သော အရဟတ္တဖလသမာဓိ ပဉ္စဝိဓေန ဉာဏဒဿနေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘ကထံ ပဉ္စဝိဓဉာဏဒဿနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဘဝတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အယံ သမာဓီ’’တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တံ။ အယံ အရဟတ္တဖလသမာဓိ အပ္ပိတပ္ပိတက္ခဏေ ဖလသမာပတ္တိသုခတ္တာ ပစ္စုပ္ပန္နသုခေါ ဟောတိ၊ ဣတိ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ အဿ အရဟတော ပစ္စတ္တမေဝ ဉာဏဒဿနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဘဝတိ။ အယံ အရဟတ္တဖလသမာဓိ အာယတိံ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗဿ အရဟတ္တဖလသမာဓိဿ ဥပနိဿယပစ္စယတ္တာ အာယတိံ သုခဝိပါကော ဟောတိ၊ ဣတိ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ…ပေ… ဘဝတိ။ အယံ အရဟတ္တဖလသမာဓိ ကိလေသအရီဟိ အာရကတ္တာ အရိယော၊ ကာမာမိသဝဋ္ဋာမိသလောကာမိသာနံ အဘာဝတော နိရာမိသော စ ဟောတိ၊ ဣတိ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ…ပေ… ဘဝတိ။ အယံ အရဟတ္တဖလသမာဓိ အကာပုရိသေဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓသာဝကဗုဒ္ဓေဟိ သေဝိတဗ္ဗတ္တာ အကာပုရိသသေဝိတော ဟောတိ၊ ဣတိ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ…ပေ… ဘဝတိ။ အယံ အရဟတ္တဖလသမာဓိ အင်္ဂသန္တကိလေသဒရထသန္တတ္တာ သန္တော စေဝ ဒိဝသမ္ပိ သမာပဇ္ဇန္တဿ အတိတ္တိကရဏတော ပဏီတော စ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓကိလေသေန အရဟတာ ပုဂ္ဂလေန လဒ္ဓတ္တာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိလဒ္ဓါ စ အရဟတ္တမဂ္ဂသမာဓိသင်္ခါတေန ဧကောဒိဘာဝေန အဓိဂတတ္တာ ဧကောဒိဘာဝါဓိဂတော စ သသင်္ခါရေန သပယောဂေန အဓိဂတတ္တာ၊ နီဝရဏာဒိပစ္စနီကဓမ္မေ နိဂ္ဂယှ အနဓိဂတတ္တာ၊ အညေ ကိလေသေ ဝါရေတွာ အနဓိဂတတ္တာ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂဖလဘာဝေနေဝ ပဝတ္တတ္တာ နသသင်္ခါရနိဂ္ဂယှဝါရိတဂတော ဟောတိ၊ ဣတိ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ အဿ အရဟတော ပစ္စတ္တမေဝ ဉာဏဒဿနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဘဝတီတိ ပဉ္စဝိဓေန ဉာဏဒဿနေန သော အရဟတ္တဖလသမာဓိ ဝိစယိတွာ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

‘‘ပစ္စုပ္ပန္နသုခါဒီသု ¶ သမာဓီသု ကိတ္တကော သမထော၊ ကိတ္တကာ ဝိပဿနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယော စ သမာဓိ ပစ္စုပ္ပန္နသုခေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သမထော၊ ဝိပဿနာတိ စ အရဟတ္တဖလသမထဝိပဿနာဝ အဓိပ္ပေတာ၊ န ပုဗ္ဗဘာဂသမထဝိပဿနာတိ။ အရဟတ္တဖလသမာဓိ ပဉ္စဝိဓေန ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အာစရိယေန ဝုတ္တော၊ ‘‘တဿ အရဟတ္တဖလသမာဓိဿ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါယံ ဝုတ္တော သမာဓိ ကိတ္တကေန ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော သမာဓိ ပဉ္စဝိဓေန ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယော ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနသမာဓိ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါယံ ဝုတ္တော၊ သော ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနသမာဓိ ပဉ္စဝိဓေန ပကာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ကတမေနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပီတိဖရဏတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပဌမဒုတိယဇ္ဈာနေသု ပညာ ပီတိဖရဏတာ ဟောတိ။ ပဌမဒုတိယတတိယဇ္ဈာနေသု ပညာ သုခဖရဏတာ ဟောတိ။ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ စေတောပရိယပညာ စေတောဖရဏတာ ဟောတိ။ ဒိဗ္ဗစက္ခုပညာ အာလောကဖရဏတာ ဟောတိ။ ဈာနံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပဝတ္တမာနပညာ ပစ္စဝေက္ခဏာနိမိတ္တံ ဟောတိ။ ဣတိ ပဉ္စဝိဓေန ပညာပကာရေန ဝိစယိတွာ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။ ‘‘တေသု ပဉ္စဝိဓေသု ပကာရေသု ကိတ္တကော သမထော၊ ကိတ္တကာ ဝိပဿနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယော စ ပီတိဖရဏော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၅၅။ သမ္ပယောဂဝသေန သမာဓိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကထံ အာရမ္မဏဝသေန ¶ ဝိဘတ္တော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒသ ကသိဏာယတနာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣမေဟိ ဒသဟိ အာရမ္မဏေဟိ ကသိဏေဟိပိ သမာဓိ ဝိစိနိတွာ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။ ‘‘တေသု ဒသသု ကိတ္တကော သမထော၊ ကိတ္တကာ ဝိပဿနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကသိဏန္တိ စ ကသိဏမဏ္ဍလမ္ပိ ပရိကမ္မမ္ပိ ပဋိဘာဂနိမိတ္တမ္ပိ တသ္မိံ ပဋိဘာဂနိမိတ္တေ ဥပ္ပန္နဇ္ဈာနမ္ပိ ဝုစ္စတိ၊ ဣဓ ပန သသမ္ပယုတ္တဇ္ဈာနမေဝ အဓိပ္ပေတံ။

‘‘ကိံ ပန ဝုတ္တပ္ပကာရော သမာဓိယေဝ သမထဝိပဿနာယ ယောဇေတဗ္ဗော၊ ဥဒါဟု အညောပိ ယောဇေတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ သတိပဋ္ဌာနာဒိပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါဘေဒေန အနေကဘေဒဘိန္နော နိရဝသေသော အရိယမဂ္ဂေါပိ ဝိစယိတွာ ယောဇေတဗ္ဗောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ သဗ္ဗော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧဝန္တိ မယာ ဝုတ္တနယေန ဝုတ္တနယာနုသာရေန သဗ္ဗော နိရဝသေသော သတိပဋ္ဌာနာဒိပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါဘေဒေန အနေကဘေဒဘိန္နော အရိယော မဂ္ဂေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ ကထံ? ယေန ယေန အနဘိဇ္ဈာဒိအာကာရေန ပစ္စုပ္ပန္နသုခတာဒိအာကာရေန ¶ သမာဓိ မယာ ဝုတ္တော၊ တေန တေန အနဘိဇ္ဈာဒိအာကာရေန ပစ္စုပ္ပန္နသုခတာဒိအာကာရေန ယော ယော အရိယမဂ္ဂေါ သမထေန ယောဇေတုံ သမ္ဘဝတိ၊ သော သော အရိယမဂ္ဂေါ သမထေန ဝိစယိတွာ ယောဇယိတဗ္ဗော။ ယော ယော အရိယမဂ္ဂေါ ဝိပဿနာယ ယောဇေတုံ သမ္ဘဝတိ၊ သော သော အရိယမဂ္ဂေါ ဝိပဿနာယ ယောဇယိတွာ ယောဇယိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘ယေဟိ သမထာဓိဋ္ဌာနေဟိ ဝိပဿနာဓမ္မေဟိ ယောဇယိတဗ္ဗော၊ တေ သမထာဓိဋ္ဌာနာ ဝိပဿနာဓမ္မာ ကတမေဟိ ဓမ္မေဟိ သင်္ဂဟိတာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေ တီဟိ ဓမ္မေဟိ သင်္ဂဟိတာ အနိစ္စတာယ ဒုက္ခတာယ အနတ္တတာယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တေ သမထာဓိဋ္ဌာနာ ဝိပဿနာဓမ္မာ ‘‘အနိစ္စတာယ ပညာယ ဒုက္ခတာယ ပညာယ အနတ္တတာယ ပညာယာ’’တိ တီဟိ အနုပဿနာဓမ္မေဟိ သင်္ဂဟိတာ ဂဏှိတာတိ အတ္ထော။ အနိစ္စတာဒိနာ သဟစရဏတော အနုပဿနာပညာပိ ‘‘အနိစ္စတာ ဒုက္ခတာ အနတ္တတာ’’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ယော ယောဂီ ပုဂ္ဂလော သမထာဓိဋ္ဌာနံ ဝိပဿနံ ဘာဝယမာနော ဟောတိ၊ သော ယောဂီ ပုဂ္ဂလော ကိံ ဘာဝယတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော သမထဝိပဿနံ ဘာဝယမာနော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

သမထဝိပဿနာဒီနိ ဘာဝယမာနော ပုဂ္ဂလော ရာဂစရိတော ဒေါသစရိတော မောဟစရိတောတိ တိဝိဓော၊ ‘‘တတ္ထ ကတမော ပုဂ္ဂလော ကတမေန ကတမေန ဝိမောက္ခမုခေန နိယျာတိ၊ ကတမာယံ ကတမာယံ သိက္ခန္တော၊ ကတမံ ကတမံ ပဇဟန္တော၊ ကတမံ ကတမံ အနုပဂစ္ဆန္တော၊ ကတမံ ကတမံ ပရိဇာနန္တော၊ ကတမံ ကတမံ ပဝါဟေန္တော၊ ကတမံ ကတမံ နိဒ္ဓုနန္တော၊ ကတမံ ကတမံ ဝမေန္တော၊ ကတမံ ကတမံ နိဗ္ဗာပေန္တော၊ ကတမံ ကတမံ ဥပ္ပာဋေန္တော၊ ကတမံ ကတမံ ဝိဇဋေန္တော နိယျာတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ¶ ‘‘ရာဂစရိတော ပုဂ္ဂလော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဣဒါနိ ယေသံ ပုဂ္ဂလာနံ ယတ္ထ သိက္ခန္တာနံ ဝိသေသတော နိယျာနမုခါနိ၊ ယေသဉ္စ ကိလေသာနံ ပဋိပက္ခဘူတာနိ တီဏိ ဝိမောက္ခမုခါနိ၊ တေဟိ သဒ္ဓိံ တာနိ ဒဿေတုံ ‘ရာဂစရိတော’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထောပိ အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅၅) ဝုတ္တောယေဝ။

‘‘ကသ္မာ ¶ တီဏိ ဝိမောက္ခမုခါနိ ဘာဝယန္တော တယော ခန္ဓေ ဘာဝယတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ သုညတဝိမောက္ခမုခ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု တီသု ဝိမောက္ခမုခေသု။ သုညတဝိမောက္ခမုခံ ပညာက္ခန္ဓော အနတ္တာနုပဿနာယ ပညာပဓာနတ္တာ။ အနိမိတ္တဝိမောက္ခမုခံ သမာဓိက္ခန္ဓော အနိစ္စာနုပဿနာယ သမာဓိပဓာနတ္တာ။ အပ္ပဏိဟိတဝိမောက္ခမုခံ သီလက္ခန္ဓော ဒုက္ခာနုပဿနာယ သီလပဓာနတ္တာ။ ဣတိ တီဟိ ဝိမောက္ခမုခေဟိ တိဏ္ဏံ ခန္ဓာနံ သင်္ဂဟိတတ္တာ တီဏိ ဝိမောက္ခမုခါနိ ဘာဝယန္တော သော ယောဂီ ပုဂ္ဂလော တယော ခန္ဓေ ဘာဝယတိယေဝါတိ ပညာပဓာနာဒိဘာဝေါ အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅၅) ဝုတ္တော။ တယော ခန္ဓေ ဘာဝယန္တော အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝယတိ။ ‘‘ကသ္မာ ဘာဝယတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တိဏ္ဏံ ခန္ဓာနံ အရိယအဋ္ဌင်္ဂိကမဂ္ဂဘာဝေါ ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဇာနိတော၊ ‘‘ကထံ သမထဝိပဿနာဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ တိဏ္ဏံ ခန္ဓာနံ သမထဝိပဿနာဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ သီလက္ခန္ဓော စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ယော ယောဂီ ပုဂ္ဂလော သမထဝိပဿနံ ဘာဝေတိ၊ တဿ ယောဂိနော ပုဂ္ဂလဿ ဘဝင်္ဂါနိ ကတမံ ဘာဝနံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယော သမထဝိပဿနံ ဘာဝေတိ၊ တဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကာယော စ စိတ္တဉ္စ ဒွေ ဘဝင်္ဂါနိ ဥပပတ္တိဘဝဿ အင်္ဂါနိ ဘာဝနံ ဝဍ္ဎနံ ဂစ္ဆန္တိ။ သီလဉ္စ သမာဓိ စ ဒွေ ပဒါနိ ဒွေ ပါဒါ ဘဝနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ ဘာဝနံ ဝဍ္ဎနံ ဂစ္ဆန္တိ။

‘‘ကထံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော ဟောတိ ဘိက္ခူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘာဝိတကာယောတိ ဘာဝိတော ကာယော ကာယအာဘိသမာစာရိကော၊ ကာယသံဝရော ဝါ ယေန ဘိက္ခုနာတိ ဘာဝိတကာယော။ သေသေသုပိ ဧသ နယော။ ကာယေ ကာယအာဘိသမာစာရိကေ၊ ကာယသံဝရေ ဝါ ဘာဝိယမာနေ သတိ သမ္မာကမ္မန္တော၊ သမ္မာဝါယာမော စ ဒွေ ဓမ္မာ ဘာဝနံ ဂစ္ဆန္တိ ကာယသမာစာရသီလတ္တာ။ သီလေ ဝါစာသံဝရအာဇီဝသံဝရဝသေန ပဝတ္တေ သီလေ ဘာဝိယမာနေ သတိ သမ္မာဝါစာ စ သမ္မာအာဇီဝေါ စ ဒွေ ဓမ္မာ ဘာဝနံ ဂစ္ဆန္တိ ဝါစာဒိသံဝရသီလတ္တာ။ စိတ္တေ စိတ္တသံဝရဝသေန ပဝတ္တေ စိတ္တေ ဘာဝိယမာနေ သတိ သမ္မာသတိ စ သမ္မာသမာဓိ စ ဒွေ ဓမ္မာ ဘာဝနံ ဂစ္ဆန္တိ စိတ္တသံဝရသီလတ္တာ။ ပညာယ ဘာဝိယမာနာယ သတိ ¶ သမ္မာဒိဋ္ဌိ စ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ¶ စ ဒွေ ဓမ္မာ ဘာဝနံ ဂစ္ဆန္တိ သမာနတ္တာ၊ ဥပကာရကတ္တာ စ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပေန ဟိ ပုနပ္ပုနံ သင်္ကပ္ပန္တဿ ပညာ ဝဍ္ဎတီတိ။

‘‘သမ္မာကမ္မန္တော စ သမ္မာဝါယာမော စ ဒွေ ဓမ္မာ ကာယဝသေနေဝ ဝိဘတ္တာ ဝိစေတဗ္ဗာ ကိံ၊ ဥဒါဟု စိတ္တဝသေန ဝိဘတ္တာ ဝိစေတဗ္ဗာ ကိ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယော စ သမ္မာကမ္မန္တော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကာယသုစရိတစေတနာဘူတော ယော စ သမ္မာကမ္မန္တော၊ တံသဟိတော ယော စ သမ္မာဝါယာမော သိယာ ကာယိကော၊ ဝိရတိဘူတော ယော စ သမ္မာကမ္မန္တော၊ တံသဟိတော ယော စ သမ္မာဝါယာမော သိယာ စေတသိကော၊ တတ္ထ တေသု ကာယိကစေတသိကဘူတေသု သမ္မာကမ္မန္တသမ္မာဝါယာမေသု ယော သမ္မာကမ္မန္တသမ္မာဝါယာမော ကာယသင်္ဂဟော၊ သော သမ္မာကမ္မန္တသမ္မာဝါယာမော ကာယေ ကာယအာဘိသမာစာရိကေ၊ ကာယသံဝရေ ဝါ ဘာဝိတေ သတိ ဘာဝနံ ဂစ္ဆတိ။ ယော သမ္မာကမ္မန္တသမ္မာဝါယာမော စိတ္တသင်္ဂဟော၊ သော သမ္မာကမ္မန္တသမ္မာဝါယာမော စိတ္တေ စိတ္တသံဝရေ ဘာဝိတေ သတိ ဘာဝနံ ဂစ္ဆတီတိ ယောဇနာ။

‘‘သမထဝိပဿနံ ဘာဝယန္တော သော ယောဂီ ပုဂ္ဂလော ကိတ္တကံ အဓိဂမံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝိစယိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော သမထဝိပဿနံ ဘာဝယန္တော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စဝိဓံ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမံ ဒဿေတုံ ‘‘ခိပ္ပာဓိဂမော စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅၅) ဝိဘတ္တော။ ‘‘ကေန ကတမော အဓိဂမော ဟောတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ သမထေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၅၆။ ‘‘အရက္ခိတေန စိတ္တေနာ’’တိအာဒိသုတ္တတ္ထော ဝေနေယျာနံ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိမုခေန အာစရိယေန ဝိစယိတော ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ဒေသကဿ ဒသဗလသမန္နာဂတဿ ဒသ ဗလာနိ ကထံ ဝိစယိတဗ္ဗာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယော ဒေသယတိ၊ သော ဒသဗလသမန္နာဂတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန –

‘‘ဣတိ မဟာထေရော ‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’တိ ဂါထာယ ဝသေန အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိမုခေန ဝိစယဟာရသမ္ပာတံ နိဒ္ဒိသန္တော၊ ဒေသနာကုသလတာယ အနေကေဟိ သုတ္တပ္ပဒေသေဟိ တဿာ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါယ ဘာဝနာဝိသေသာနံ ဘာဝနာနိသံသာနဉ္စ ဝိဘဇနဝသေန နာနပ္ပကာရတော ဝိစယဟာရံ ဒဿေတွာ၊ ဣဒါနိ ဒသန္နံ ¶ တထာဂတဗလာနမ္ပိ ဝသေန တံ ဒဿေတုံ ‘တတ္ထ ယော ဒေသယတီ’တိအာဒိမာဟာ’’တိ –

ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု သမထဝိပဿနံ ဘာဝယန္တေသု သာသိတဗ္ဗသာသကေသု။ ဒသဗလသမန္နာဂတော ယော ¶ ဒေသကော သတ္ထာ ‘‘အရက္ခိတေန စိတ္တေနာ’’တိအာဒိဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ဩဝါဒေန သာဝကေ န ဝိသံဝါဒယတိ၊ တဿ ဒေသကဿ သတ္ထုနော ဒသ ဗလာနိ ဝိစယိတဗ္ဗာနီတိ ယောဇနာ။

‘‘ကိန္တိ ဒေသေတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော တိဝိဓ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေသု ဒသသု တထာဂတဗလေသု ဌာနာဋ္ဌာနဉာဏံ ပဌမံ တထာဂတဗလံ နာမ၊ ‘‘တံ ဗလံ ကထံ ဝိစယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော တထာ ဩဝဒိတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အတ္ထော အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅၆) ဝုတ္တော၊ ပါဠိဝသေနပိ ပါကဋော။ ‘‘ဧတံ ဌာနံ န ဝိဇ္ဇတီ’’တိ ဇာနနံ အဋ္ဌာနဉာဏံ နာမ၊ ‘‘ဧတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ ဇာနနံ ဌာနဉာဏံ နာမာတိ ဌာနာဋ္ဌာနာနံ ဇာနနဉာဏံ ပဌမံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ (၁)

၅၇။ ဌာနာဋ္ဌာနဉာဏံ ပဌမံ တထာဂတဗလံ အာစရိယေန ဝိစယိတံ ဝိဘတ္တံ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကထံ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနိပဋိပဒါဉာဏံ ဒုတိယတထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣတိ ဌာနာဋ္ဌာနတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အယံ ပဋိပဒါ ဣမသ္မိံ ဘဝေ ဂါမိနီ၊ အယံ ပဋိပဒါ ဣမသ္မိံ ဘဝေ ဂါမိနီ’’တိ သဗ္ဗတ္ထ ဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ ဇာနနဉာဏံ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနိပဋိပဒါဉာဏံ နာမာတိ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနိပဋိပဒါဉာဏံ ဒုတိယံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ (၂)

၅၉။ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနိပဋိပဒါဉာဏံ ဒုတိယံ တထာဂတဗလံ အာစရိယေန ဝိစယိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကထံ အနေကဓာတုနာနာဓာတုဉာဏံ တတိယံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣတိ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အယံ ဓာတု စ အယံ ဓာတု စ အနေကဓာတု နာမ၊ အယံ ဓာတု စ အယံ ဓာတု စ နာနာဓာတု နာမာ’’တိ အနေကဓာတုနာနာဓာတူနံ ဇာနနဉာဏံ အနေကဓာတုနာနာဓာတုဉာဏံ နာမာတိ အနေကဓာတုနာနာဓာတုဉာဏံ တတိယံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗန္တိ။ (၃)

၆၀။ အနေကဓာတုနာနာဓာတုဉာဏံ ¶ တတိယံ တထာဂတဗလံ အာစရိယေန ဝိစယိတံ ဝိဘတ္တံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကထံ သတ္တာနံ နာနာဓိမုတ္တိကတာဉာဏံ စတုတ္ထံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣတိ အနေကဓာတုနာနာဓာတုကဿ လောကဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣမေ သတ္တာ ဧဝံ အဓိမုတ္တာ၊ ဣမေ သတ္တာ ဧဝံ အဓိမုတ္တာ’’တိ သတ္တာနံ အဓိမုစ္စနာနံ ဇာနနဉာဏံ သတ္တာနံ နာနာဓိမုတ္တိကတာဉာဏံ နာမာတိ သတ္တာနံ နာနာဓိမုတ္တိကတာဉာဏံ စတုတ္ထံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗန္တိ။ (၄)

သတ္တာနံ ¶ နာနာဓိမုတ္တိကတာဉာဏံ စတုတ္ထံ တထာဂတဗလံ အာစရိယေန ဝိဘတ္တံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကထံ ဝိပါကဝေမတ္တတာဉာဏံ ပဉ္စမံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣတိ တေ ယထာဓိမုတ္တာ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဧဝံ အဓိမုတ္တာနံ သတ္တာနံ ဣဒံ ကမ္မံ ကဏှံ၊ ဣမဿ ကဏှကမ္မဿ အယံ ဝိပါကော။ ဣဒံ ကမ္မံ သုက္ကံ၊ ဣမဿ သုက္ကကမ္မဿ အယံ ဝိပါကော’’တိ ဧဝမာဒီဟိ ဝိပါကာနံ နာနတ္တဇာနနဉာဏံ ဝိပါကဝေမတ္တတာဉာဏံ နာမာတိ ဝိပါကဝေမတ္တတာဉာဏံ ပဉ္စမံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗန္တိ။

၆၂။ ဝိပါကဝေမတ္တတာဉာဏံ ပဉ္စမံ တထာဂတဗလံ အာစရိယေန ဝိစယိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကထံ ဈာနာနံ သံကိလေသဝေါဒါနဝုဋ္ဌာနဉာဏံ ဆဋ္ဌံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣတိ တထာ သမာဒိန္နာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဧဝံ သမာဒိန္နာနံ ကမ္မာနံ ဈာနာနံ ဝိမောက္ခာနံ သမာဓီနံ သမာပတ္တီနံ အယံ သံကိလေသော၊ ဣဒံ ဝေါဒါနံ၊ ဣဒံ ဝုဋ္ဌာနံ၊ ဧဝံ သံကိလိဿတိ၊ ဧဝံ ဝေါဒါယတိ၊ ဧဝံ ဝုဋ္ဌဟတီ’’တိ ဈာနာနံ သံကိလေသဝေါဒါနဝုဋ္ဌာနာနံ အနာဝရဏဉာဏံ ဈာနာနံ သံကိလေသဝေါဒါနဝုဋ္ဌာနဉာဏံ နာမာတိ ဈာနာနံ သံကိလေသဝေါဒါနဝုဋ္ဌာနဉာဏံ ဆဋ္ဌံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗန္တိ။ (၅)

၆၃။ ဈာနာနံ သံကိလေသဉာဏံ ဆဋ္ဌံ တထာဂတဗလံ အာစရိယေန ဝိစယိတံ၊ ‘‘ကထံ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဝေမတ္တတာဉာဏံ သတ္တမံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣတိ တဿေဝ သမာဓိဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဧဝံ အာဓိပတေယျဋ္ဌေန ဣန္ဒြိယာနိ၊ ဧဝံ အကမ္ပိယဋ္ဌေန ဗလာနီ’’တိ ဇာနနေန သဟ ‘‘အယံ မုဒိန္ဒြိယော၊ အယံ မဇ္ဈိန္ဒြိယော၊ အယံ တိက္ခိန္ဒြိယော’’တိ ပရသတ္တာနံ ပရပုဂ္ဂလာနံ ဣန္ဒြိယဗလာနံ အမုဒုမဇ္ဈာဓိမတ္တတာဇာနနဉာဏံအမုဒုမဇ္ဈာဓိမတ္တတာဇာနနဉာဏံ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဝေမတ္တတာဉာဏံ နာမာတိ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဝေမတ္တတာဉာဏံ သတ္တမံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗန္တိ။ (၆)

၆၄။ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏံ ¶ သတ္တမံ တထာဂတဗလံ အာစရိယေန ဝိစယိတံ၊ ‘‘ကထံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏံ အဋ္ဌမံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗံ၊ ကထံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ နဝမံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣတိ တတ္ထ ယံ အနေကဝိဟိတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဧကံ ဇာတိ’’န္တိအာဒိနာ ဇာတိဝသေန ဝါ ‘‘ဧဝံနာမော’’တိအာဒိနာ နာမဂေါတ္တဝဏ္ဏာဟာရသုခဒုက္ခပဋိသံဝေဒနာယ ပရိယန္တဝသေန ဝါ သာကာရဿ သဥဒ္ဒေသဿ အနေကဝိဟိတပုဗ္ဗေနိဝါသဿ တံတံဘဝဿ အသေသတော ဇာနနဉာဏံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏံ နာမာတိ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏံ အဋ္ဌမံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗန္တိ။ (၇)

စဝမာနဥပပဇ္ဇမာနဟီနပဏီတသုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏသုဂတဒုဂ္ဂတယထာကမ္မူပဂါနံ ¶ သတ္တာနံ အသေသတော စုတူပပါတာနံ ဇာနနဉာဏံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ နာမာတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ နဝမံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗန္တိ။ (၈-၉)

ပုဗ္ဗေနိဝါသာဒိအဋ္ဌမနဝမံ တထာဂတဗလံ အာစရိယေန ဝိစယိတံ ဝိဘတ္တံ၊ ‘‘ကထံ သဗ္ဗာသဝက္ခယဉာဏံ ဒသမံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣတိ တတ္ထ ယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဗောဓိမူလေ သံကိလေသမာရနိဟနံ ဉာဏံ ဥပ္ပန္နံ၊ ဣဒံ ကိလေသမာရနိဟနံ ဉာဏံ သဗ္ဗာသဝက္ခယဉာဏံ နာမာတိ သဗ္ဗာသဝက္ခယဉာဏံ ဒသမံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗန္တိ အယံ သင်္ခေပတ္ထော။ ဝိတ္ထာရတော ပန ပါဠိတော စ အဋ္ဌကထာတော စ ယတိပေါတာနမ္ပိ ပါကဋော ဘဝေယျာတိ မညိတွာ န ဒဿိတော။(၁၀)

‘‘ဧတ္တကောဝ ဝိစယဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ဝိစယော ဟာရသမ္ပာတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေ ယေ သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာ ဝုတ္တာ၊ တေ တေ သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဝိစယဟာရသမ္ပာတေန ဝိစယိတဗ္ဗာ၊ သော သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ဝိစယဟာရသမ္ပာတော နိယုတ္တော ယထာရဟံ နီဟရိတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

ဣတိ ဝိစယဟာရသမ္ပာတေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန…ပေ… ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၃။ ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတဝိဘာဝနာ

၆၅။ ယေန ¶ ယေန ဝိစယဟာရသမ္ပာတေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာ အာစရိယေန ဝိစယိတဗ္ဗာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ သော ဝိစယဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန – ‘‘ဧဝံ နာနာနယေဟိ ဝိစယဟာရသမ္ပာတံ ဝိတ္ထာရေတွာ ဣဒါနိ ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတာဒီနိ ဒဿေတုံ ‘တတ္ထ ကတမော ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတော’တိအာဒိ အာရဒ္ဓ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၆၅) ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု ဒေသနာဟာရသမ္ပာတာဒီသု ¶ သောဠသသု ဟာရသမ္ပာတေသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတော နာမာတိ ပုစ္ဆတိ၊ ပုစ္ဆိတွာ ယသ္မိံ သုတ္တပ္ပဒေသေ ဝုတ္တာနံ အတ္ထာနံ ယုတ္တိဘာဝေါ ဝိစာရေတဗ္ဗော၊ တံ သုတ္တပ္ပဒေသံ နီဟရိတုံ –

‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော၊

သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော၊ ဉတွာန ဥဒယဗ္ဗယံ၊

ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူ ဘိက္ခု၊ သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေ’’တိ။ (ဥဒါ။ ၃၂၊ နေတ္တိ။ ၃၁၊ ၇၈) –

ဝုတ္တံ။ တဿံ ဂါထာယံ တသ္မာ အရက္ခိတစိတ္တဿ မာရဝသာနုဂတတ္တာ သတိသံဝရဣန္ဒြိယသံဝရာဒိဝသေန ဘိက္ခု ရက္ခိတစိတ္တော အဿ ဘဝေယျ၊ တသ္မာ ကာမဝိတက္ကာဒိမိစ္ဆာသင်္ကပ္ပဂေါစရဿ မာရဝသာနုဂတတ္တာ နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပာဒိဝသေန ဘိက္ခု သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော အဿ ဘဝေယျ၊ တသ္မာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတစိတ္တဿ မာရဝသာနုဂတတ္တာ ယောနိသောမနသိကာရေန ဘိက္ခု ဥဒယဗ္ဗယံ ဉတွာန သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော အဿ ဘဝေယျ၊ တသ္မာ ထိနမိဒ္ဓေန ဟတစိတ္တဿ မာရဝသာနုဂတတ္တာ ဝီရိယဝသေန ဘိက္ခု ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူ အဿ ဘဝေယျ၊ တာဒိသော ဘိက္ခု သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေ ဇဟိဿတီတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘တဿံ ဂါထာယံ ကထံ ယုတ္တိဘာဝေါ ဝိစာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ရက္ခိတစိတ္တဿ သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ ဧဝ၊ နော န ယုဇ္ဇတိ။ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပာနမ္ပိ ဇဟိတတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော ဟုတွာ ဝိဟရန္တော ဥဒယဗ္ဗယံ ပဋိဝိဇ္ဈိဿတီတိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရဿ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာသမ္ဘဝတော။ ဥဒယဗ္ဗယံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တော သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟိဿတီတိ အတ္ထော ¶ ယုဇ္ဇတိ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာနုက္ကမေန အရိယမဂ္ဂသမ္ဘဝတော။ သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟန္တော သဗ္ဗာနိ ဒုဂ္ဂတိဝိနိပါတဘယာနိ သမတိက္ကမိဿတီတိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ သဗ္ဗေသံ ဒုဂ္ဂတိဝိနိပါတဘယာနံ အနုပ္ပဇ္ဇနတော။

‘‘ဧတ္တကောဝ ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာနံ ယုတ္တိဘာဝေါ ဝိစာရေတဗ္ဗော ¶ ၊ သော သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတော နိယုတ္တော ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

ဣတိ ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန…ပေ… ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၄။ ပဒဋ္ဌာနဟာရသမ္ပာတဝိဘာဝနာ

၆၆။ ယေန ယေန ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာနံ ယုတ္တိဘာဝေါ အာစရိယေန ဝိဘာဝိတော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ သော ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ပဒဋ္ဌာနဟာရသမ္ပာတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ပဒဋ္ဌာနော ဟာရသမ္ပာတော’’တိ ပုစ္ဆတိ။

ပုစ္ဆိတွာ ယသ္မိံ သုတ္တပ္ပဒေသေ ဝုတ္တာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ နီဟရိတာနိ၊ တံ သုတ္တပ္ပဒေသံ နီဟရိတုံ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရောတိ ဂါထာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဂါထာတ္ထော ဝုတ္တောဝ။ ‘‘ကတမေ ဂါထာတ္ထာ ကတမေသံ ဓမ္မာနံ ပဒဋ္ဌာနာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိ သုတ္တပ္ပဒေသဿ အတ္ထဘူတာ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာ တိဏ္ဏံ သုစရိတာနံ ပဒဋ္ဌာနံ နာမ သုစရိတပါရိပူရိယာ အာသန္နကာရဏတ္တာ။ ‘‘သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ သုတ္တပ္ပဒေသဿ အတ္ထဘူတာ နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပာဒယော သမ္မာသင်္ကပ္ပာ သမထဿ ပဒဋ္ဌာနံ နာမ ကာမစ္ဆန္ဒအာဒိနီဝရဏဝိက္ခမ္ဘနဿ အာသန္နကာရဏတ္တာ။ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော’’တိ သုတ္တပ္ပဒေသဿ အတ္ထဘူတာ ကမ္မဿကတာသမ္မာဒိဋ္ဌိ စ သပ္ပစ္စယနာမရူပဒဿနသမ္မာဒိဋ္ဌိ ¶ စ ဝိပဿနာယ ပဒဋ္ဌာနံ နာမ အနိစ္စာနုပဿနာဒီနံ ဝိသေသကာရဏတ္တာ။ ‘‘ဉတွာန ဥဒယဗ္ဗယ’’န္တိ သုတ္တပ္ပဒေသဿ အတ္ထဘူတာ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာပညာ ဒဿနဘူမိယာ ပဒဋ္ဌာနံ နာမ ပဌမမဂ္ဂါဓိဂမဿ အာသန္နကာရဏတ္တာ။ ‘‘ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူ ဘိက္ခူ’’တိ သုတ္တပ္ပဒေသဿ အတ္ထဘူတံ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘဝနံ ဝီရိယဿ ပဒဋ္ဌာနံ နာမ အာသန္နကာရဏတ္တာ။ ‘‘သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေ’’တိ သုတ္တပ္ပဒေသဿ အတ္ထဘူတာ ပဟာတဗ္ဗဇဟနဘာဝနာယ အရိယမဂ္ဂဘာဝနာယ ပဒဋ္ဌာနံ နာမ ပဟာတဗ္ဗပ္ပဟာနေန အရိယမဂ္ဂဘာဝနာပါရိပူရိသမ္ဘဝတော။

‘‘ဧတ္တကောဝ ¶ ပဒဋ္ဌာနဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ပဒဋ္ဌာနော ဟာရသမ္ပာတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ပဒဋ္ဌာနဟာရသမ္ပာတဘူတေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ နီဟရိတာနိ၊ သော သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ပဒဋ္ဌာနဟာရသမ္ပာတော နိယုတ္တော ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

ဣတိ ပဒဋ္ဌာနဟာရသမ္ပာတေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန…ပေ… ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၅။ လက္ခဏဟာရသမ္ပာတဝိဘာဝနာ

၆၇။ ယေန ယေန ပဒဋ္ဌာနဟာရသမ္ပာတေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတာနိ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာနိ၊ သော ပဒဋ္ဌာနဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော လက္ခဏဟာရသမ္ပာတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော လက္ခဏော ဟာရသမ္ပာတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေသု ဒေသနာဟာရသမ္ပာတာဒီသု သောဠသသု ဟာရသမ္ပာတေသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော လက္ခဏဟာရသမ္ပာတော နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။

‘‘ကတမေဟိ သုတ္တတ္ထေဟိ သမာနလက္ခဏာ ကတမေ ဓမ္မာ ဂဟိတာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ သုတ္တပ္ပဒေသေန ဝုတ္တံ ဣဒံ ရက္ခဏံ သတိန္ဒြိယံ ဂဟိတံ၊ သတိန္ဒြိယေ ¶ ဂဟိတေ သဒ္ဓါဒိပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဂဟိတာနိ ဘဝန္တိ ဣန္ဒြိယဋ္ဌေန သမာနလက္ခဏတ္တာ။ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော’’တိ သုတ္တပ္ပဒေသေန ဝုတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဂဟိတာ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဂဟိတာယ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဂဟိတော ဘဝတိ။ တံ ကိဿ ဟေတူတိ ကာရဏံ ပုစ္ဆတိ။ ပုစ္ဆိတွာ ကာရဏမာဟ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိတော ဟီ’’တိအာဒိနာ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိဟေတုတော သမ္မာသင်္ကပ္ပော ဟိ ယသ္မာ ပဘဝတိ၊ တသ္မာ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပတော သမ္မာဝါစာ ဟိ ယသ္မာ ပဘဝတိ၊ တသ္မာ၊ သမ္မာဝါစာတော သမ္မာကမ္မန္တော ဟိ ယသ္မာ ပဘဝတိ၊ တသ္မာ၊ သမ္မာကမ္မန္တတော သမ္မာအာဇီဝေါ ဟိ ယသ္မာ ပဘဝတိ၊ တသ္မာ၊ သမ္မာအာဇီဝတော သမ္မာဝါယာမော ဟိ ယသ္မာ ပဘဝတိ၊ တသ္မာ၊ သမ္မာဝါယာမတော သမ္မာသတိဟိ ယသ္မာ ပဘဝတိ၊ တသ္မာ၊ သမ္မာသတိတော ¶ သမ္မာသမာဓိ ဟိ ယသ္မာ ပဘဝတိ၊ တသ္မာ၊ သမ္မာသမာဓိတော သမ္မာဝိမုတ္တိ ဟိ ယသ္မာ ပဘဝတိ၊ တသ္မာ၊ သမ္မာဝိမုတ္တိတော သမ္မာဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ ဟိ ယသ္မာ ပဘဝတိ၊ တသ္မာ၊ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဂဟိတော ဘဝတီတိ။

‘‘ဧတ္တကောဝ လက္ခဏဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော လက္ခဏော ဟာရသမ္ပာတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန လက္ခဏဟာရသမ္ပာတေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာ သမာနလက္ခဏေန ဂဟိတာ ဘဝန္တိ၊ သော သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော လက္ခဏဟာရသမ္ပာတော နိယုတ္တော ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟိတောတိ။

ဣတိ လက္ခဏဟာရသမ္ပာတေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန…ပေ… ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၆။ စတုဗျူဟဟာရသမ္ပာတဝိဘာဝနာ

၆၈။ ယေန ယေန လက္ခဏဟာရသမ္ပာတေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာ သမာနလက္ခဏေန ဂဟိတာ၊ သော လက္ခဏဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော စတုဗျူဟဟာရသမ္ပာတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော စတုဗျူဟော ဟာရသမ္ပာတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေသု ဒေသနာဟာရသမ္ပာတာဒီသု သောဠသသု ဟာရသမ္ပာတေသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စတုဗျူဟဟာရသမ္ပာတော နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။

‘‘ကတမသ္မိံ ¶ သုတ္တေ ကတမေ နိရုတျာဓိပ္ပာယနိဒါနပုဗ္ဗာပရာနုသန္ဓယော နိဒ္ဓါရိတာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိ သုတ္တပ္ပဒေသေ ‘‘ရက္ခီယတေ ရက္ခိတ’’န္တိ နိရုတ္တိံ ‘‘ပရိပါလီယတီ’’တိ ဣမိနာ ပရိယာယေန ဒဿေတိ၊ ဣတိသဒ္ဒဿ အာဒျတ္ထတ္တာ ‘‘စိန္တေတီတိ စိတ္တံ၊ အတ္တနော သန္တာနံ စိနောတီတိ စိတ္တံ၊ ပစ္စယေဟိ စိတန္တိ စိတ္တံ၊ စိတ္တဝိစိတ္တဋ္ဌေန စိတ္တံ၊ စိတ္တကရဏဋ္ဌေန စိတ္တံ၊ ရက္ခိတံ စိတ္တံ ယဿာတိ ရက္ခိတစိတ္တော။ သမ္မာ သင်္ကပ္ပေတီတိ သမ္မာသင်္ကပ္ပော၊ ဂါဝေါ စရန္တိ ဧတ္ထာတိ ဂေါစရော၊ ဂေါစရော ဝိယာတိ ဂေါစရော၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ဂေါစရော အဿာတိ သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော။ သမ္မာ ပဿတီတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ပုရေက္ခာရော ¶ အဿာတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော။ ဇာနာတီတိ ဉတွာန။ ဥဒယော စ ဝယော စ ဥဒယဗ္ဗယံ။ ထိနဉ္စ မိဒ္ဓဉ္စ ထိနမိဒ္ဓံ၊ အဘိဘဝတီတိ အဘိဘူ၊ ထိနမိဒ္ဓံ အဘိဘူတိ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူ။ ဘိက္ခတီတိ ဘိက္ခူ’’တိ နိရုတ္တိပိ နီဟရိတာ။ တေနာဟ – ‘‘ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒျတ္ထော’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၆၈)။ ဧသာ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ပညတ္တိ နိရုတ္တိ နာမာတိ နီဟရိတာ။

ဣဓ သုတ္တပ္ပဒေသေ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပာယောတိ စေ ပုစ္ဆေယျ၊ ယေ သပ္ပုရိသာ သဗ္ဗာဟိ ဒုဂ္ဂတီဟိ ပရိမုစ္စိတုကာမာ ဘဝိဿန္တိ၊ တေ သပ္ပုရိသာ ဓမ္မစာရိနော ရက္ခိတစိတ္တာ ဘဝိဿန္တီတိ အယံ အဓိပ္ပာယော။ ဧတ္ထ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိအာဒိသုတ္တပ္ပဒေသေ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယောတိ နီဟရိတဗ္ဗော။

‘‘ကတမံ နိဒါန’’န္တိ စေ ပုစ္ဆေယျ၊ ကောကာလိကော သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေသု ထေရေသု စိတ္တံ အရက္ခိတွာ ပဒေါသယိတွာ မဟာပဒုမနိရယေ ယသ္မာ ဥပပန္နော၊ ယသ္မာ ဘဂဝါ စ သတိအာရက္ခေန သမန္နာဂတော သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟတိ၊ တသ္မာ စ သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟိတုကာမော ဘိက္ခု သပ္ပုရိသော ရက္ခိတစိတ္တော အဿ ဘဝေယျာတိ နိဒါနံ နီဟရိတဗ္ဗံ။

‘‘ကတမော ပုဗ္ဗာပရသန္ဓီ’’တိ စေ ပုစ္ဆေယျ၊ သုတ္တမှိ ‘‘သတိယာ စိတ္တံ ရက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ ယံ ဝစနံ ဝုတ္တံ၊ တေန ပုဗ္ဗဝစနေန အယံ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ…ပေ… သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေ’’တိ သုတ္တပ္ပဒေသော အနုသန္ဓိ သံသန္ဒတိ သမေတီတိ ပုဗ္ဗပရာနုသန္ဓိ နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗောတိ။

‘‘ဧတ္တကောဝ ¶ စတုဗျူဟဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော စတုဗျူဟော ဟာရသမ္ပာတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန စတုဗျူဟဟာရသမ္ပာတေန နိရုတျာဓိပ္ပာယနိဒါနပုဗ္ဗာပရာနုသန္ဓိ နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗော၊ သော သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော စတုဗျူဟဟာရသမ္ပာတော နိယုတ္တော ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

ဣတိ စတုဗျူဟဟာရသမ္ပာတေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန…ပေ… ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၇။ အာဝဋ္ဋဟာရသမ္ပာတဝိဘာဝနာ

၆၉။ ယေန ¶ ယေန စတုဗျူဟဟာရသမ္ပာတေန နိရုတျာဓိပ္ပာယနိဒါနပုဗ္ဗာပရာနုသန္ဓယော ဝိဘတ္တာ၊ သော စတုဗျူဟဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော အာဝဋ္ဋဟာရသမ္ပာတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော အာဝဋ္ဋော ဟာရသမ္ပာတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော အာဝဋ္ဋဟာရသမ္ပာတော နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။

‘‘ကတမေ သုတ္တတ္ထာ ကထံ အာဝဋ္ဋေတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပသင်္ခါတသမ္မာသင်္ကပ္ပဗဟုလော ကသိဏာဒိဝသေန၊ အဝိဟိံသာသင်္ကပ္ပသင်္ခါတသမ္မာသင်္ကပ္ပဗဟုလော မေတ္တာဒိဝသေန အဓိဂတာယ စိတ္တေကဂ္ဂတာယ စိတ္တံ ဌပေန္တော သံကိလေသတော ရက္ခိတစိတ္တော နာမ ဟောတိ၊ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ ဣမိနာ ရက္ခိတစိတ္တေ ဝုတ္တေ သတိ ယာ ဧကဂ္ဂတာ အာဝဋ္ဋေတဗ္ဗာ၊ သာ အယံ ဧကဂ္ဂတာ သမထော။ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော’’တိ ဣမိနာ သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရေ ဝုတ္တေ သတိ ယာ ပညာ အာဝဋ္ဋေတဗ္ဗာ၊ သာ အယံ ပညာ ဝိပဿနာ။ ‘‘ဉတွာန ဥဒယဗ္ဗယ’’န္တိ ဣမိနာ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏသမန္နာဂတေ ဝုတ္တေ သတိ ယာ ဒုက္ခပရိဇာနနာ အာဝဋ္ဋေတဗ္ဗာ၊ သာ အယံ ဒုက္ခပရိဇာနနာ ဒုက္ခပရိညာ။ ‘‘ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူ ဘိက္ခူ’’တိ ဣမိနာ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနေန ယံ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘဝနံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘဝနံ သမုဒယပ္ပဟာနံ။ ‘‘သမ္မာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေ’’တိ ဣမိနာ ယော သဗ္ဗဒုဂ္ဂတိဇဟနသင်္ခါတော အနုပ္ပာဒေါ ဝုတ္တော၊ သော အယံ အနုပ္ပာဒေါ ¶ နိရောဓော။ ဣတိ ဒုက္ခပရိညာယ ပရိညေတဗ္ဗံ ဒုက္ခသစ္စံ အာဝဋ္ဋေတဗ္ဗံ၊ သမုဒယပ္ပဟာနေန ပဟာတဗ္ဗံ သမုဒယသစ္စံ အာဝဋ္ဋေတဗ္ဗံ၊ နိရောဓေန နိရောဓသစ္စံ အာဝဋ္ဋေတဗ္ဗံ၊ သမထဝိပဿနာဟိ မဂ္ဂသစ္စံ အာဝဋ္ဋေတဗ္ဗန္တိ ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ အာဝဋ္ဋေတဗ္ဗာနီတိ။

‘‘ဧတ္တကောဝ အာဝဋ္ဋော ဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော အာဝဋ္ဋော ဟာရသမ္ပာတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန အာဝဋ္ဋဟာရသမ္ပာတေန သမထာဒယော အာဝဋ္ဋေတဗ္ဗာ ¶ ၊ သော သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော အာဝဋ္ဋဟာရသမ္ပာတော နိယုတ္တော ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

ဣတိ အာဝဋ္ဋဟာရသမ္ပာတေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန…ပေ… ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၈။ ဝိဘတ္တိဟာရသမ္ပာတဝိဘာဝနာ

၇၀။ ယေန ယေန အာဝဋ္ဋဟာရသမ္ပာတေန သုတ္တတ္ထာ အာဝဋ္ဋေတဗ္ဗာ၊ သော အာဝဋ္ဋဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ဝိဘတ္တိဟာရသမ္ပာတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဝိဘတ္တိဟာရသမ္ပာတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဝိဘတ္တိဟာရသမ္ပာတော နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။

‘‘ကတမေ သုတ္တတ္ထာ ကတ္ထ ဝိဘတ္တာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယာ ‘‘တသ္မာ…ပေ… ဂေါစရော’’တိ ဂါထာ ဝုတ္တာ၊ တိဿံ ဂါထာယံ ဝုတ္တော ကုသလပက္ခော ဓမ္မော ကုသလပက္ခေန ဓမ္မေန သတိသံဝရော ဓမ္မော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော ဝိဘဇိတဗ္ဗော၊ အကုသလပက္ခေန ဓမ္မေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော ဝိဘဇိတဗ္ဗော။

ကထံ? ‘‘ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိ ပဒေန ဝုတ္တော ကုသလပက္ခော သတိသံဝရော ဓမ္မော ‘‘စက္ခုဒွါရသံဝရော…ပေ… မနောဒွါရသံဝရော’’တိ ဆဗ္ဗိဓေန ကုသလပက္ခေန ဓမ္မေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော ဝိဘဇိတဗ္ဗော။ ‘‘သမ္မာသင်္ကပ္ပော’’တိ ပဒေန ဝုတ္တော ကုသလပက္ခော သမ္မာသင်္ကပ္ပော ဓမ္မော ‘‘နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပော အဗျာပါဒ-သင်္ကပ္ပော အဝိဟိံသာသင်္ကပ္ပော’’တိ တိဝိဓေန ကုသလပက္ခေန ဓမ္မေန ¶ ဝိဘဇိတဗ္ဗော။ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော’’တိ ပဒေန ဝုတ္တာ ကုသလပက္ခာ ဓမ္မဇာတိ ‘‘ဒုက္ခေ ဉာဏံ၊ ဒုက္ခသမုဒယေ ဉာဏံ၊ ဒုက္ခနိရောဓေ ဉာဏံ၊ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိပဋိပဒါယ ဉာဏံ၊ ပုဗ္ဗန္တေ ဉာဏံ၊ အပရန္တေ ဉာဏံ၊ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တေ ဉာဏံ၊ ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု ဉာဏ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၀၆၃) အဋ္ဌဝိဓေန ကုသလပက္ခေန ဓမ္မေန ဝိဘဇိတဗ္ဗာ။ ‘‘ဉတွာန ဥဒယဗ္ဗယ’’န္တိ ပဒေန ဝုတ္တံ ကုသလပက္ခဥဒယဗ္ဗယဉာဏံ ဓမ္မဇာတံ ပညာသဝိဓေန ဥဒယဗ္ဗယဉာဏေန ကုသလပက္ခေန ဝိဘဇိတဗ္ဗံ။ ‘‘ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူ’’တိ ပဒေန ဝုတ္တံ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘဝနံ ကုသလပက္ခံ ဓမ္မဇာတံ ‘‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဘိဘဝနံ ¶ သကဒါဂါမိမဂ္ဂါဘိဘဝနံ အနာဂါမိမဂ္ဂါဘိဘဝနံ အရဟတ္တမဂ္ဂါဘိဘဝန’’န္တိ စတုဗ္ဗိဓေန ကုသလပက္ခေန ဝိဘဇိတဗ္ဗံ။

သတိသံဝရော ကုသလပက္ခော ‘‘လောကိယော သတိသံဝရော၊ လောကုတ္တရော သတိသံဝရော’’တိ ဒုဗ္ဗိဓေန ဝိဘဇိတဗ္ဗောတိ။ လောကိယော သတိသံဝရော ကာမာဝစရောဝါတိ ဧကဝိဓေန ဝိဘဇိတဗ္ဗော။ လောကုတ္တရာ သတိသံဝရော ‘‘ဒဿနဘူမိ၊ ဘာဝနာဘူမီ’’တိ ဒုဗ္ဗိဓေန ဝိဘဇိတဗ္ဗော။ ကာမာဝစရော သတိသံဝရော ‘‘ကာယာနုပဿနာသတိသံဝရော ဝေဒနာနုပဿနာသတိသံဝရော စိတ္တာနုပဿနာသတိသံဝရော ဓမ္မာနုပဿနာသတိသံဝရော’’တိ စတုဗ္ဗိဓေန ဝိဘဇိတဗ္ဗော။ လောကုတ္တရော သတိသံဝရောပိ တထာ စတုဗ္ဗိဓေန ဝိဘဇိတဗ္ဗော။ သမ္မာသင်္ကပ္ပသမ္မာဒိဋ္ဌိယောပိ လောကိယလောကုတ္တရဝသေန ဒုဗ္ဗိဓာဒိဘေဒေန ဝိဘဇိတဗ္ဗာ။ ပဒဋ္ဌာနေနပိ ပဒဋ္ဌာနဟာရသမ္ပာတေ ဝုတ္တနယေန ဝိဘဇိတဗ္ဗာ။

အကုသလပက္ခေန ‘‘အရက္ခိတေန စိတ္တေနာ’’တိ ပဒေန ဝုတ္တော အသံဝရော ‘‘စက္ခုအသံဝရော …ပေ… ကာယအသံဝရော၊ စောပနကာယအသံဝရော၊ ဝါစာအသံဝရော၊ မနောအသံဝရော’’တိ အဋ္ဌဝိဓေန ဝိဘဇိတဗ္ဗော။ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတေနာ’’တိ ပဒေန ဂဟိတော မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပော ‘‘ကာမဝိတက္ကော ဗျာပါဒဝိတက္ကော ဝိဟိံသာဝိတက္ကော’’တိ တိဝိဓေန ဝိဘဇိတဗ္ဗော။ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီ’’တိ ပဒေန ဝုတ္တာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ‘‘ဒုက္ခေ အညာဏံ…ပေ…ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု အညာဏ’’န္တိ အဋ္ဌဝိဓေန ဝိဘဇိတဗ္ဗာ၊ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဝိဓေနပိ ဝိဘဇိတဗ္ဗာ။ ထိနမိဒ္ဓံ ပဉ္စဝိဓေန သသင်္ခါရိကဝိဓေန ဝိဘဇိတဗ္ဗံ။

‘‘ဧတ္တကောဝ ဝိဘတ္တိဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ဝိဘတ္တိဟာရသမ္ပာတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဝိဘတ္တိဟာရသမ္ပာတေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာ ဝိဘတ္တာ၊ သော သော ¶ သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ဝိဘတ္တိဟာရသမ္ပာတော နိယုတ္တောတိ ယထာရဟ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

ဣတိ ဝိဘတ္တိဟာရသမ္ပာတေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန…ပေ… ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၉။ ပရိဝတ္တနဟာရသမ္ပာတဝိဘာဝနာ

၇၁။ ယေန ¶ ယေန ဝိဘတ္တိဟာရသမ္ပာတေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာ ဝိဘတ္တာ၊ သော ဝိဘတ္တိဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ပရိဝတ္တနဟာရသမ္ပာတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ပရိဝတ္တနော ဟာရသမ္ပာတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘ကတမေ သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာ ကထံ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယာ ‘‘တသ္မာ…ပေ… ဂေါစရော’’တိ ဂါထာ ဝုတ္တာ၊ တာယ ဂါထာယ ယာ သမထဝိပဿနာ နိဒ္ဓါရိတာ၊ တာယ သမထဝိပဿနာယ ဘာဝိတာယ အကုသလာနံ နိရောဓော ဖလံ ပယောဇနံ ဟောတိ၊ ပရိညာတံ ဒုက္ခံ ဟောတိ၊ သမုဒယော ပဟီနော ဟောတိ၊ မဂ္ဂေါ ဘာဝိတော ဟောတီတိ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗော။ ပဋိပက္ခေန ပန သမထဝိပဿနာယ အဘာဝိတာယ အကုသလာနံ အနိရောဓော၊ အပရိညာတံ ဒုက္ခံ၊ သမုဒယော အပ္ပဟီနော၊ မဂ္ဂေါ အဘာဝိတော ဟောတီတိ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗော။

‘‘ဧတ္တကောဝ ပရိဝတ္တနဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ပရိဝတ္တနော ဟာရသမ္ပာတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ပရိဝတ္တနဟာရသမ္ပာတေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗာ၊ သော သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ပရိဝတ္တနဟာရသမ္ပာတော နိယုတ္တော ယထာရဟံ နီဟရိတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

ဣတိ ပရိဝတ္တနဟာရသမ္ပာတေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန…ပေ… ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၁၀။ ဝေဝစနဟာရသမ္ပာတဝိဘာဝနာ

၇၂။ ယေန ¶ ယေန ပရိဝတ္တနဟာရသမ္ပာတေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗာ၊ သော ပရိဝတ္တနော ဟာရသမ္ပာတောတိ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ဝေဝစနော ဟာရသမ္ပာတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဝေဝစနော ဟာရသမ္ပာတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘ကတမေသံ ¶ သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာနံ၊ သုတ္တပဒါနံ ဝါ ကတမာနိ ဝေဝစနာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယာ ‘‘တသ္မာ…ပေ… ဂေါစရော’’တိ ဂါထာ ဝုတ္တာ၊ တာယ ဂါထာယ ‘‘ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိ ပဒေန ဝုတ္တဿ စိတ္တဿ၊ ‘‘ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိ ဧတ္ထ စိတ္တဿ ပဒဿ ဝါ ‘‘စိတ္တံ…ပေ… ဝိဇာနိတတ္တ’’န္တိ ယံ ဝစနံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ဝစနံ ဝေဝစနံ၊ ‘‘မာနသံ ဟဒယ’’န္တိအာဒိဝစနမ္ပိ (ဓ။ သ။ ၁၇၊ ၆၃) စိတ္တဿ ဝေဝစနံ။ ‘‘သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ ဧတ္ထ သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ ‘‘နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပော အဗျာပါဒသင်္ကပ္ပော အဝိဟိံသာသင်္ကပ္ပော’’တိ ယံ ဝစနံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ဝစနံ ဝေဝစနံ၊ ‘‘တက္ကော ဝိတက္ကော’’တိအာဒိ (ဓ။ သ။ ၇) ဝစနမ္ပိ သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ ဝေဝစနံ။ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော’’တိ ဧတ္ထ သမ္မာဒိဋ္ဌိပဒဿ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိ နာမ ပညာသတ္ထံ ပညာခဂ္ဂေါ ပညာရတနံ ပညာပတောဒေါ ပညာပါသာဒေါ’’တိ ယံ ဝစနံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ဝစနံ ဝေဝစနံ၊ ‘‘ပညာ ပဇာနနာ ဝိစယော’’တိအာဒိ (ဓ။ သ။ ၁၆) ဝစနမ္ပိ သမ္မာဒိဋ္ဌိပဒဿ ဝေဝစနံ။ ‘‘ထိနံ ထိယနာ ထိယိတတ္တံ စိတ္တဿ၊ စိတ္တဿ အကလ္လတာ အကမ္မညတာ ဩနာဟော ပရိယောနာဟော အန္တောသင်္ကောစော’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၁၆၂-၁၁၆၃) ယံ ဝစနံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ဝစနံ ထိနဿ ဝေဝစနံ။ ‘‘ကာယဿ အကလ္လတာ အကမ္မညတာ ကာယာလသိယံ သောပ္ပံ သုပနာ သုပ္ပိတတ္တ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၁၆၃) ယံ ဝစနံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ဝစနံ မိဒ္ဓဿ ဝေဝစနံ။ ‘‘ဘိက္ခကော ဘိက္ခူ’’တိအာဒိကံ (ပါရာ။ ၄၅၊ ဝိဘ။ ၅၁၀) ယံ ဝစနံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ဝစနံ ဘိက္ခုပဒဿ ဝေဝစနံ။ ‘‘ဒုဂ္ဂတိ အပါယော ဝိနိပါတော ဝဋ္ဋဒုက္ခံ သံသာရော’’တိအာဒိကံ ယံ ဝစနံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ဝစနံ ဒုဂ္ဂတိပဒဿ ဝေဝစနံ။ ဣတိ ဝေဝစနာနိ နီဟရိတာနိ။

‘‘ဧတ္တကောဝ ဝေဝစနဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ဝေဝစနော ဟာရသမ္ပာတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဝေဝစနဟာရသမ္ပာတေန ဝေဝစနာနိ နီဟရိတာနိ၊ သော သော ¶ သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ဝေဝစနဟာရသမ္ပာတော နိယုတ္တော ယထာသမ္ဘဝံ နီဟရိတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟိတောတိ။

ဣတိ ဝေဝစနဟာရသမ္ပာတေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန…ပေ… ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၁၁။ ပညတ္တိဟာရသမ္ပာတဝိဘာဝနာ

၇၃။ ယေန ¶ ယေန ဝေဝစနဟာရသမ္ပာတေန ဝေဝစနာနိ နိဒ္ဓါရိတာနိ၊ သော ဝေဝစနဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ပညတ္တိဟာရသမ္ပာတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ပညတ္တိဟာရသမ္ပာတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘ကတမာ သုတ္တပ္ပဒေသဘူတာ ပညတ္တိ ကတမေသံ ဓမ္မာနံ ပညတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိ ပညတ္တိ သတိယာ ပဒဋ္ဌာနဿ ရက္ခိတဗ္ဗဿ စိတ္တဿ ပညာပနတော သတိယာ ပဒဋ္ဌာနပညတ္တိ နာမ။ သတိယာ ဟိ ရက္ခိတဗ္ဗံ စိတ္တံ သတိယာ ပဒဋ္ဌာနံ အဓိဋ္ဌာနံ နာမ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ – ‘‘အဓိဋ္ဌဟိတွာ ရက္ခန္တိယာ သတိယာ ရက္ခိယမာနံ စိတ္တံ တဿာ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိယ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ ပညတ္တိ သမထဿ ဘာဝနာယ ပညာပနတော သမထဿ ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ။ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော၊ ဉတွာန ဥဒယဗ္ဗယ’’န္တိ ပညတ္တိ ဒဿနဘူမိယာ နိက္ခေပဿ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူ ဘိက္ခူ’’တိ သမုဒယဿ အနဝသေသပ္ပဟာနဿ ပညာပနတော အနဝသေသပ္ပဟာနပညတ္တိ နာမ။ ‘‘သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေ’’တိ ပညတ္တိ မဂ္ဂဿ အရိယမဂ္ဂဿ ဘာဝနာယ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ။

‘‘ဧတ္တကောဝ ပညတ္တိဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ပညတ္တိဟာရသမ္ပာတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ပညတ္တိဟာရသမ္ပာတေန ပညတ္တိပ္ပဘေဒါ နိဒ္ဓါရိတာ၊ သော သော ¶ သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ပညတ္တိဟာရသမ္ပာတော နိယုတ္တော ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

ဣတိ ပညတ္တိဟာရသမ္ပာတေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန…ပေ… ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၁၂။ ဩတရဏဟာရသမ္ပာတဝိဘာဝနာ

၇၄။ ယေန ¶ ယေန ပညတ္တိဟာရသမ္ပာတေန ပညတ္တိပ္ပဘေဒါ နိဒ္ဓါရိတာ၊ သော ပညတ္တိဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ဩတရဏော ဟာရသမ္ပာတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဩတရဏော ဟာရသမ္ပာတော’’တိအာဒိမာဟ။

‘‘တတ္ထ တိဿံ ဂါထာယံ ကတမာနိ ဣန္ဒြိယာနိ နိဒ္ဓါရေတွာ ကတမေဟိ နိဒ္ဓါရိတေဟိ ဓမ္မေဟိ ဩတရတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယာ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိအာဒိဂါထာ ဝုတ္တာ၊ တိဿံ ဂါထာယံ ‘‘တသ္မာ…ပေ… ပုရေက္ခာရော’’တိ သုတ္တပ္ပဒေသေန သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဂဟိတာ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဂဟိတာယ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ သဒ္ဓါဒိပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဂဟိတာနိ ဘဝန္တိ။

တာနိယေဝ သဒ္ဓါဒိပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဝိဇ္ဇာယ ဥပကာရတ္တာ ဝါ ပဒဋ္ဌာနတ္တာ ဝါ ဝိဇ္ဇာ ဘဝန္တိ၊ ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒါ တာဒိသာယ ဝိဇ္ဇာယ ဥပ္ပာဒါ ဥပ္ပာဒဟေတုတော အဝိဇ္ဇာနိရောဓော သမ္ဘဝတိ၊ အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော သမ္ဘဝတိ…ပေ… ဇာတိနိရောဓာ ဇရာမရဏနိရောဓော သမ္ဘဝတီတိ။ အယံ ဩတရဏာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေန ပဉ္စိန္ဒြိယာနံ ဩတရဏာ နာမ။

တာနိယေဝ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ သီလက္ခန္ဓေန သမာဓိက္ခန္ဓေန ပညာက္ခန္ဓေန တီဟိ ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတာနိ ဘဝန္တိ သဒ္ဓါဝီရိယေဟိ သီလသမ္ဘဝတော၊ သတိယာ စ ပညာနုဝတ္တကတ္တာ။ အယံ ဩတရဏာ ခန္ဓေဟိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနံ ဩတရဏာ နာမ။

တာနိယေဝ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ သင်္ခါရပရိယာပန္နာနိ ဘဝန္တိ။ ယေ သင်္ခါရာ အနာသဝါ ဘဝန္တိ၊ ဘဝင်္ဂါ ဘဝဟေတူ နော ဘဝန္တိ၊ တေ အနာသဝါ သင်္ခါရာ ဓမ္မဓာတုသင်္ဂဟိတာ ဘဝန္တိ ဓမ္မဓာတုယာ အန္တောဂဓတ္တာ။ အယံ ဩတရဏာ ဓာတူဟိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနံ ဩတရဏာ နာမ။

သာ ¶ အနာသဝါ ဓမ္မဓာတု ဓမ္မာယတနပရိယာပန္နာ ဘဝတိ၊ ယံ အာယတနံ အနာသဝံ ဘဝတိ၊ ဘဝင်္ဂံ ဘဝဟေတု နော ဘဝတိ။ အယံ ဩတရဏာ အာယတနေဟိ ဓမ္မဓာတုယာ ဩတရဏာ နာမ။

‘‘ဧတ္တကောဝ ဩတရဏော ဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ဩတရဏော ဟာရသမ္ပာတော’’တိ ¶ ဝုတ္တံ။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဩတရဏဟာရသမ္ပာတေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာ ဩတရိတဗ္ဗာ၊ သော သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ဩတရဏော ဟာရသမ္ပာတော နိယုတ္တော ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

ဣတိ ဩတရဏဟာရသမ္ပာတေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန…ပေ… ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

ဣတော ပဋ္ဌာယ ‘‘တတ္ထ ကတမော’’တိအာဒိအနုသန္ဓျတ္ထော စ ပရိယောသာနေ ‘‘နိယုတ္တော’’တိအာဒိအနုသန္ဓျတ္ထော စ ဝုတ္တနယာနုသာရေနေဝ ဝိညာတဗ္ဗော။ ကတ္ထစိ ကတ္ထစိ ပါဌေ အပါကဋံယေဝ ယထာဗလံ ကထယိဿာမ။

၁၃။ သောဓနဟာရသမ္ပာတဝိဘာဝနာ

၇၅။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ပဉှေ။ အာရမ္ဘော အတ္ထော သုဒ္ဓါ ပရိပုဏ္ဏော၊ သော ပဉှော နိရဝသေသတော ဝိဿဇ္ဇိတော ဘဝတိ။ ယတ္ထ ပဉှေ ပန အာရမ္ဘော အတ္ထော န သုဒ္ဓါ အပရိပုဏ္ဏော ကောစိ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗော အဝသိဋ္ဌော၊ သော ပဉှော တာဝ ဝိဿဇ္ဇိတော န ဘဝတိ။

၁၅။ ပရိက္ခာရဟာရသမ္ပာတဝိဘာဝနာ

၇၇။ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိ ပဒေန ယော သတိသံဝရော ဝုတ္တော၊ အယံ သတိသံဝရော သမထဿ ပရိက္ခာရော။ ‘‘သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ ပဒေန ယော သမ္မာသင်္ကပ္ပော ဝုတ္တော၊ သော သမ္မာသင်္ကပ္ပော ဝိပဿနာယ ပရိက္ခာရောတိ ဝိဘဇိတွာ ယောဇေတဗ္ဗော။

၁၆။ သမာရောပနဟာရသမ္ပာတဝိဘာဝနာ

၇၈။ ‘‘တသ္မာ ¶ ¶ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိ ပဒေန ယံ ရက္ခိတစိတ္တံ ဝုတ္တံ၊ တံ ရက္ခိတစိတ္တံ တိဏ္ဏံ သုစရိတာနံ ကမ္မာနံ ပဒဋ္ဌာနံ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဘာဝိတာယ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဘာဝိတော ဘဝတိ ဧကတော ဘာဝိတဗ္ဗတ္တာ၊ ပဒဋ္ဌာနကာရဏတ္တာ စ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိတော ဟီ’’တိအာဒိ။ ယဿ အရဟတော သမာဓိဝိမုတ္တိ ဘဝတိ၊ အယံ အရဟာ အနုပါဒိသေသော ပုဂ္ဂလော၊ အယံ သမာဓိဝိမုတ္တိ အနုပါဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓာတု။

‘‘ဒေသနာဟာရသမ္ပာတာဒိကော ဟာရသမ္ပာတော ယေန သောဠသပ္ပဘေဒဘာဝေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထေ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုဇ္ဇိတော၊ သောဠသပ္ပဘေဒဘာဝေါ ကေန အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန သောဠသပ္ပဘေဒဘာဝေန အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော ‘‘သောဠသ…ပေ… သုတ္တ’’န္တိ ယံ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ဝစနေန သောဠသပ္ပဘေဒဘာဝေါ တုမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော။

‘‘ဧတ္တကောဝ ဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ဟာရသမ္ပာတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဒေသနာဟာရသမ္ပာတေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာ နိဒ္ဓါရိတာ၊ သော သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ဒေသနာဟာရသမ္ပာတာဒိဟာရသမ္ပာတော နိယုတ္တော ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော၊ အဋ္ဌကထာယဉ္စ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၇၃၊ ၇၆) တထာ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုဇ္ဇိတောတိ။

ဣတိ ဒေသနာဟာရသမ္ပာတာဒိဟာရသမ္ပာတေ သတ္တိဗလာနုရူပါ

ရစိတာ ဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန အဋ္ဌကထာဋီကာနုသာရေန ဂမ္ဘီရတ္ထော ဝိတ္ထာရတော ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗောတိ။