📜

၁၂။ အတ္တဝဂ္ဂေါ

၁။ ဗောဓိရာဇကုမာရဝတ္ထု

အတ္တာနဉ္စေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဘေသကဠာဝနေ ဝိဟရန္တော ဗောဓိရာဇကုမာရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သော ကိရ ပထဝီတလေ အညေဟိ ပါသာဒေဟိ အသဒိသရူပံ အာကာသေ ဥပ္ပတမာနံ ဝိယ ကောကနုဒံ နာမ ပါသာဒံ ကာရေတွာ ဝဍ္ဎကိံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံ တယာ အညတ္ထာပိ ဧဝရူပေါ ပါသာဒေါ ကတပုဗ္ဗော၊ ဥဒါဟု ပဌမသိပ္ပမေဝ တေ ဣဒ’’န္တိ။ ‘‘ပဌမသိပ္ပမေဝ၊ ဒေဝါ’’တိ စ ဝုတ္တေ စိန္တေသိ – ‘‘သစေ အယံ အညဿပိ ဧဝရူပံ ပါသာဒံ ကရိဿတိ၊ အယံ ပါသာဒေါ အနစ္ဆရိယော ဘဝိဿတိ။ ဣမံ မယာ မာရေတုံ ဝါ ဟတ္ထပါဒေ ဝါဿ ဆိန္ဒိတုံ အက္ခီနိ ဝါ ဥပ္ပာဋေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ အညဿ ပါသာဒံ န ကရိဿတီ’’တိ။ သော တမတ္ထံ အတ္တနော ပိယသဟာယကဿ သဉ္ဇီဝကပုတ္တဿ နာမ မာဏဝကဿ ကထေသိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘နိဿံသယံ ဧသ ဝဍ္ဎကိံ နာသေဿတိ၊ အနဂ္ဃော သိပ္ပီ၊ သော မယိ ပဿန္တေ မာ နဿတု၊ သညမဿ ဒဿာမီ’’တိ။ သော တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ပါသာဒေ တေ ကမ္မံ နိဋ္ဌိတံ၊ နော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘နိဋ္ဌိတ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ရာဇကုမာရော တံ နာသေတုကာမော အတ္တာနံ ရက္ခေယျာသီ’’တိ အာဟ ။ ဝဍ္ဎကီပိ ‘‘ဘဒ္ဒကံ တေ၊ သာမိ၊ ကတံ မမ အာရောစေန္တေန၊ အဟမေတ္ထ ကတ္တဗ္ဗံ ဇာနိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကိံ၊ သမ္မ၊ အမှာကံ ပါသာဒေ ကမ္မံ နိဋ္ဌိတ’’န္တိ ရာဇကုမာရေန ပုဋ္ဌော ‘‘န တာဝ၊ ဒေဝ၊ နိဋ္ဌိတံ၊ ဗဟု အဝသိဋ္ဌ’’န္တိ အာဟ။ ကိံ ကမ္မံ နာမ အဝသိဋ္ဌန္တိ? ပစ္ဆာ၊ ဒေဝ၊ အာစိက္ခိဿာမိ၊ ဒါရူနိ တာဝ အာဟရာပေထာတိ။ ကိံ ဒါရူနိ နာမာတိ? နိဿာရာနိ သုက္ခဒါရူနိ၊ ဒေဝါတိ။ သော အာဟရာပေတွာ အဒါသိ။ အထ နံ အာဟ – ‘‘ဒေဝ၊ တေ ဣတော ပဋ္ဌာယ မမ သန္တိကံ နာဂန္တဗ္ဗံ။ ကိံ ကာရဏာ? သုခုမကမ္မံ ကရောန္တဿ ဟိ အညေဟိ သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တဿ မေ ကမ္မဝိက္ခေပေါ ဟောတိ၊ အာဟာရဝေလာယံ ပန မေ ဘရိယာဝ အာဟာရံ အာဟရိဿတီ’’တိ။ ရာဇကုမာရောပိ ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိ။ သောပိ ဧကသ္မိံ ဂဗ္ဘေ နိသီဒိတွာ တာနိ ဒါရူနိ တစ္ဆေတွာ အတ္တနော ပုတ္တဒါရဿ အန္တော နိသီဒနယောဂ္ဂံ ဂရုဠသကုဏံ ကတွာ အာဟာရဝေလာယ ပန ဘရိယံ အာဟ – ‘‘ဂေဟေ ဝိဇ္ဇမာနကံ သဗ္ဗံ ဝိက္ကိဏိတွာ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ ဂဏှာဟီ’’တိ။ ရာဇကုမာရောပိ ဝဍ္ဎကိဿ အနိက္ခမနတ္ထာယ ဂေဟံ ပရိက္ခိပိတွာ အာရက္ခံ ဌပေသိ။ ဝဍ္ဎကီပိ သကုဏဿ နိဋ္ဌိတကာလေ ‘‘အဇ္ဇ သဗ္ဗေပိ ဒါရကေ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆေယျာသီ’’တိ ဘရိယံ ဝတွာ ဘုတ္တပါတရာသော ပုတ္တဒါရံ သကုဏဿ ကုစ္ဆိယံ နိသီဒါပေတွာ ဝါတပါနေန နိက္ခမိတွာ ပလာယိ။ သော တေသံ၊ ‘‘ဒေဝ၊ ဝဍ္ဎကီ ပလာယတီ’’တိ ကန္ဒန္တာနံယေဝ ဂန္တွာ ဟိမဝန္တေ ဩတရိတွာ ဧကံ နဂရံ မာပေတွာ ကဋ္ဌဝါဟနရာဇာ နာမ ဇာတော။

ရာဇကုမာရောပိ ‘‘ပါသာဒမဟံ ကရိဿာမီ’’တိ သတ္ထာရံ နိမန္တေတွာ ပါသာဒေ စတုဇ္ဇာတိယဂန္ဓေဟိ ပရိဘဏ္ဍိကံ ကတွာ ပဌမဥမ္မာရတော ပဋ္ဌာယ စေလပဋိကံ ပတ္ထရိ။ သော ကိရ အပုတ္တကော၊ တသ္မာ ‘‘သစာဟံ ပုတ္တံ ဝါ ဓီတရံ ဝါ လစ္ဆာမိ၊ သတ္ထာ ဣမံ အက္ကမိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ပတ္ထရိ။ သော သတ္ထရိ အာဂတေ သတ္ထာရံ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ‘‘ပဝိသထ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ န ပါဝိသိ၊ သော ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပိ ယာစိ။ သတ္ထာ အပဝိသိတွာဝ အာနန္ဒတ္ထေရံ ဩလောကေသိ။ ထေရော ဩလောကိတသညာယေဝ ဝတ္ထာနံ အနက္ကမနဘာဝံ ဉတွာ တံ ‘‘သံဟရတု၊ ရာဇကုမာရ၊ ဒုဿာနိ၊ န ဘဂဝါ စေလပဋိကံ အက္ကမိဿတိ၊ ပစ္ဆိမဇနတံ တထာဂတော ဩလောကေတီ’’တိ ဒုဿာနိ သံဟရာပေသိ။ သော ဒုဿာနိ သံဟရိတွာ သတ္ထာရံ အန္တောနိဝေသနံ ပဝေသတွာ ယာဂုခဇ္ဇကေန သမ္မာနေတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ဝန္ဒိတွာ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ အဟံ တုမှာကံ ဥပကာရကော တိက္ခတ္တုံ သရဏံ ဂတော၊ ကုစ္ဆိဂတော စ ကိရမှိ ဧကဝါရံ သရဏံ ဂတော၊ ဒုတိယံ တရုဏဒါရကကာလေ၊ တတိယံ ဝိညုဘာဝံ ပတ္တကာလေ။ တဿ မေ ကသ္မာ စေလပဋိကံ န အက္ကမိတ္ထာ’’တိ? ‘‘ကိံ ပန တွံ၊ ကုမာရ၊ စိန္တေတွာ စေလာနိ အတ္ထရီ’’တိ? ‘‘သစေ ပုတ္တံ ဝါ ဓီတရံ ဝါ လစ္ဆာမိ၊ သတ္ထာ မေ စေလပဋိကံ အက္ကမိဿတီ’’တိ ဣဒံ စိန္တေတွာ၊ ဘန္တေတိ။ တေနေဝါဟံ တံ န အက္ကမိန္တိ။ ‘‘ကိံ ပနာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ပုတ္တံ ဝါ ဓီတရံ ဝါ နေဝ လစ္ဆာမီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ကုမာရာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ’’တိ? ‘‘ပုရိမကအတ္တဘာဝေ ဇာယာယ သဒ္ဓိံ ပမာဒံ အာပန္နတ္တာ’’တိ။ ‘‘ကသ္မိံ ကာလေ၊ ဘန္တေ’’တိ? အထဿ သတ္ထာ အတီတံ အာဟရိတွာ ဒဿေသိ –

အတီတေ ကိရ အနေကသတာ မနုဿာ မဟတိယာ နာဝါယ သမုဒ္ဒံ ပက္ခန္ဒိံသု။ နာဝါ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ ဘိဇ္ဇိ။ ဒွေ ဇယမ္ပတိကာ ဧကံ ဖလကံ ဂဟေတွာ အန္တရဒီပကံ ပဝိသိံသု၊ သေသာ သဗ္ဗေ တတ္ထေဝ မရိံသု။ တသ္မိံ ခေါ ပန ဒီပကေ မဟာသကုဏသင်္ဃော ဝသတိ။ တေ အညံ ခါဒိတဗ္ဗကံ အဒိသွာ ဆာတဇ္ဈတ္တာ သကုဏအဏ္ဍာနိ အင်္ဂါရေသု ပစိတွာ ခါဒိံသု၊ တေသု အပ္ပဟောန္တေသု သကုဏစ္ဆာပေ ဂဟေတွာ ခါဒိံသု။ ဧဝံ ပဌမဝယေပိ မဇ္ဈိမဝယေပိ ပစ္ဆိမဝယေပိ ခါဒိံသုယေဝ။ ဧကသ္မိမ္ပိ ဝယေ အပ္ပမာဒံ နာပဇ္ဇိံသု၊ ဧကောပိ စ နေသံ အပ္ပမာဒံ နာပဇ္ဇိ။

သတ္ထာ ဣဒံ တဿ ပုဗ္ဗကမ္မံ ဒဿေတွာ ‘‘သစေ ဟိ တွံ၊ ကုမာရ၊ တဒါ ဧကသ္မိမ္ပိ ဝယေ ဘရိယာယ သဒ္ဓိံ အပ္ပမာဒံ အာပဇ္ဇိဿ၊ ဧကသ္မိမ္ပိ ဝယေ ပုတ္တော ဝါ ဓီတာ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ။ သစေ ပန ဝေါ ဧကောပိ အပ္ပမတ္တော အဘဝိဿ၊ တံ ပဋိစ္စ ပုတ္တော ဝါ ဓီတာ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿ။ ကုမာရ၊ အတ္တာနဉှိ ပိယံ မညမာနေန တီသုပိ ဝယေသု အပ္ပမတ္တေန အတ္တာ ရက္ခိတဗ္ဗော၊ ဧဝံ အသက္ကောန္တေန ဧကဝယေပိ ရက္ခိတဗ္ဗောယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၅၇။

‘‘အတ္တာနဉ္စေ ပိယံ ဇညာ၊ ရက္ခေယျ နံ သုရက္ခိတံ၊

တိဏ္ဏံ အညတရံ ယာမံ၊ ပဋိဇဂ္ဂေယျ ပဏ္ဍိတော’’တိ။

တတ္ထ ယာမန္တိ သတ္ထာ အတ္တနော ဓမ္မိဿရတာယ ဒေသနာကုသလတာယ စ ဣဓ တိဏ္ဏံ ဝယာနံ အညတရံ ဝယံ ယာမန္တိ ကတွာ ဒေသေသိ၊ တသ္မာ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သစေ အတ္တာနံ ပိယံ ဇာနေယျ၊ ရက္ခေယျ နံ သုရက္ခိတန္တိ ယထာ သော သုရက္ခိတော ဟောတိ၊ ဧဝံ နံ ရက္ခေယျ။ တတ္ထ သစေ ဂီဟီ သမာနော ‘‘အတ္တာနံ ရက္ခိဿာမီ’’တိ ဥပရိပါသာဒတလေ သုသံဝုတံ ဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ သမ္ပန္နာရက္ခော ဟုတွာ ဝသန္တောပိ၊ ပဗ္ဗဇိတော ဟုတွာ သုသံဝုတေ ပိဟိတဒွါရဝါတပါနေ လေဏေ ဝိဟရန္တောပိ အတ္တာနံ န ရက္ခတိယေဝ။ ဂိဟီ ပန သမာနော ယထာဗလံ ဒါနသီလာဒီနိ ပုညာနိ ကရောန္တော၊ ပဗ္ဗဇိတော ဝါ ပန ဝတ္တပဋိဝတ္တပရိယတ္တိမနသိကာရေသု ဥဿုက္ကံ အာပဇ္ဇန္တော အတ္တာနံ ရက္ခတိ နာမ။ ဧဝံ တီသု ဝယေသု အသက္ကောန္တော အညတရသ္မိမ္ပိ ဝယေ ပဏ္ဍိတပုရိသော အတ္တာနံ ပဋိဇဂ္ဂတိယေဝ။ သစေ ဟိ ဂိဟိဘူတော ပဌမဝယေ ခိဍ္ဍာပသုတတာယ ကုသလံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ မဇ္ဈိမဝယေ အပ္ပမတ္တေန ဟုတွာ ကုသလံ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ မဇ္ဈိမဝယေ ပုတ္တဒါရံ ပေါသေန္တော ကုသလံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ ပစ္ဆိမဝယေ ကာတဗ္ဗမေဝ။ ဧဝမ္ပိ ကရောန္တေန အတ္တာ ပဋိဇဂ္ဂိတောဝ ဟောတိ။ ဧဝံ အကရောန္တဿ ပန အတ္တာ ပိယော နာမ န ဟောတိ၊ အပါယပရာယဏမေဝ နံ ကရောတိ။ သစေ ပန ပဗ္ဗဇိတော ပဌမဝယေ သဇ္ဈာယံ ကရောန္တော ဓာရေန္တော ဝါစေန္တော ဝတ္တပဋိဝတ္တံ ကရောန္တော ပမာဒံ အာပဇ္ဇတိ၊ မဇ္ဈိမဝယေ အပ္ပမတ္တေန သမဏဓမ္မော ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပဌမဝယေ ဥဂ္ဂဟိတပရိယတ္တိယာ အဋ္ဌကထံ ဝိနိစ္ဆယံ ကာရဏာကာရဏဉ္စ ပုစ္ဆန္တော မဇ္ဈိမဝယေ ပမာဒံ အာပဇ္ဇတိ၊ ပစ္ဆိမဝယေ အပ္ပမတ္တေန သမဏဓမ္မော ကာတဗ္ဗောယေဝ။ ဧဝမ္ပိ ကရောန္တေန အတ္တာ ပဋိဇဂ္ဂိတောဝ ဟောတိ။ ဧဝံ အကရောန္တဿ ပန အတ္တာ ပိယော နာမ န ဟောတိ၊ ပစ္ဆာနုတာပေနေဝ နံ တာပေတီတိ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗောဓိရာဇကုမာရော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ၊ သမ္ပတ္တပရိသာယပိ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသီတိ။

ဗောဓိရာဇကုမာရဝတ္ထု ပဌမံ။

၂။ ဥပနန္ဒသကျပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထု

အတ္တာနမေဝပဌမန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဥပနန္ဒံ သကျပုတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သော ကိရ ထေရော ဓမ္မကထံ ကထေတုံ ဆေကော။ တဿ အပ္ပိစ္ဆတာဒိပဋိသံယုတ္တံ ဓမ္မကထံ သုတွာ ဗဟူ ဘိက္ခု တံ တိစီဝရေဟိ ပူဇေတွာ ဓုတင်္ဂါနိ သမာဒိယိံသု။ တေဟိ ဝိဿဋ္ဌပရိက္ခာရေ သောယေဝ ဂဏှိ။ သော ဧကသ္မိံ အန္တောဝဿေ ဥပကဋ္ဌေ ဇနပဒံ အဂမာသိ။ အထ နံ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဒဟရသာမဏေရာ ဓမ္မကထိကပေမေန၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣဓ ဝဿံ ဥပေထာ’’တိ ဝဒိံသု။ ‘‘ဣဓ ကိတ္တကံ ဝဿာဝါသိကံ လဗ္ဘတီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တေဟိ ‘‘ဧကေကော သာဋကော’’တိ ဝုတ္တေ တတ္ထ ဥပါဟနာ ဌပေတွာ အညံ ဝိဟာရံ အဂမာသိ ။ ဒုတိယံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ‘‘ဣဓ ကိံ လဗ္ဘတီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဒွေ သာဋကာ’’တိ ဝုတ္တေ ကတ္တရယဋ္ဌိံ ဌပေသိ။ တတိယံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ‘‘ဣဓ ကိံ လဗ္ဘတီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘တယော သာဋကာ’’တိ ဝုတ္တေ တတ္ထ ဥဒကတုမ္ဗံ ဌပေသိ။ စတုတ္ထံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ‘‘ဣဓ ကိံ လဗ္ဘတီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘စတ္တာရော သာဋကာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓု ဣဓ ဝသိဿာမီ’’တိ တတ္ထ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ဂဟဋ္ဌာနဉ္စေဝ ဘိက္ခူနဉ္စ ဓမ္မကထံ ကထေသိ။ တေ နံ ဗဟူဟိ ဝတ္ထေဟိ စေဝ စီဝရေဟိ စ ပူဇေသုံ။ သော ဝုဋ္ဌဝဿော ဣတရေသုပိ ဝိဟာရေသု သာသနံ ပေသေတွာ ‘‘မယာ ပရိက္ခာရဿ ဌပိတတ္တာ ဝဿာဝါသိကံ လဒ္ဓဗ္ဗံ၊ တံ မေ ပဟိဏန္တူ’’တိ သဗ္ဗံ အာဟရာပေတွာ ယာနကံ ပူရေတွာ ပါယာသိ။

အထေကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဒွေ ဒဟရဘိက္ခူ ဒွေ သာဋကေ ဧကဉ္စ ကမ္ဗလံ လဘိတွာ ‘‘တုယှံ သာဋကာ ဟောန္တု၊ မယှံ ကမ္ဗလော’’တိ ဘာဇေတုံ အသက္ကောန္တာ မဂ္ဂသမီပေ နိသီဒိတွာ ဝိဝဒန္တိ။ တေ တံ ထေရံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေ နော ဘာဇေတွာ ဒေထာ’’တိ ဝဒိံသု။ တုမှေယေဝ ဘာဇေထာတိ။ န သက္ကောမ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေယေဝ နော ဘာဇေတွာ ဒေထာတိ။ တေန ဟိ မမ ဝစနေ ဌဿထာတိ။ အာမ၊ ဌဿာမာတိ။ ‘‘တေန ဟိ သာဓူ’’တိ တေသံ ဒွေ သာဋကေ ဒတွာ ‘‘အယံ ဓမ္မကထံ ကထေန္တာနံ အမှာကံ ပါရုပနာရဟော’’တိ မဟဂ္ဃံ ကမ္ဗလံ အာဒါယ ပက္ကာမိ။ ဒဟရဘိက္ခူ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဟုတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ တုမှာကံ သန္တကံ ဂဟေတွာ တုမှေ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ကရောတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ အကာသိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ –

အတီတသ္မိံ အနုတီရစာရီ စ ဂမ္ဘီရစာရီ စာတိ ဒွေ ဥဒ္ဒါ မဟန္တံ ရောဟိတမစ္ဆံ လဘိတွာ ‘‘မယှံ သီသံ ဟောတု၊ တဝ နင်္ဂုဋ္ဌ’’န္တိ ဝိဝါဒါပန္နာ ဘာဇေတုံ အသက္ကောန္တာ ဧကံ သိင်္ဂါလံ ဒိသွာ အာဟံသု – ‘‘မာတုလ၊ ဣမံ နော ဘာဇေတွာ ဒေဟီ’’တိ။ အဟံ ရညာ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေ ဌပိတော၊ တတ္ထ စိရံ နိသီဒိတွာ ဇင်္ဃဝိဟာရတ္ထာယ အာဂတောမှိ၊ ဣဒါနိ မေ ဩကာသော နတ္ထီတိ။ မာတုလ၊ မာ ဧဝံ ကရောထ၊ ဘာဇေတွာ ဧဝ နော ဒေထာတိ။ မမ ဝစနေ ဌဿထာတိ။ ဌဿာမ၊ မာတုလာတိ။ ‘‘တေန ဟိ သာဓူ’’တိ သော သီသံ ဆိန္ဒိတွာ ဧကမန္တေ အကာသိ၊ နင်္ဂုဋ္ဌံ ဧကမန္တေ။ ကတွာ စ ပန၊ ‘‘တာတာ၊ ယေန ဝေါ အနုတီရေ စရိတံ၊ သော နင်္ဂုဋ္ဌံ ဂဏှာတု။ ယေန ဂမ္ဘီရေ စရိတံ၊ တဿ သီသံ ဟောတု။ အယံ ပန မဇ္ဈိမော ခဏ္ဍော မမ ဝိနိစ္ဆယဓမ္မေ ဌိတဿ ဘဝိဿတီ’’တိ တေ သညာပေန္တော –

‘‘အနုတီရစာရိ နင်္ဂုဋ္ဌံ၊ သီသံ ဂမ္ဘီရစာရိနော၊

အစ္စာယံ မဇ္ဈိမော ခဏ္ဍော၊ ဓမ္မဋ္ဌဿ ဘဝိဿတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၇။၃၃) –

ဣမံ ဂါထံ ဝတွာ မဇ္ဈိမခဏ္ဍံ အာဒါယ ပက္ကာမိ။ တေပိ ဝိပ္ပဋိသာရိနော တံ ဩလောကေတွာ အဋ္ဌံသု။

သတ္ထာ ဣမံ အတီတံ ဒဿေတွာ ‘‘ဧဝမေသ အတီတေပိ တုမှေ ဝိပ္ပဋိသာရိနော အကာသိယေဝါ’’တိ တေ ဘိက္ခူ သညာပေတွာ ဥပနန္ဒံ ဂရဟန္တော၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ ၊ ပရံ ဩဝဒန္တေန နာမ ပဌမမေဝ အတ္တာ ပတိရူပေ ပတိဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၅၈။

‘‘အတ္တာနမေဝ ပဌမံ၊ ပတိရူပေ နိဝေသယေ၊

အထညမနုသာသေယျ၊ န ကိလိဿေယျ ပဏ္ဍိတော’’တိ။

တတ္ထ ပတိရူပေ နိဝေသယေတိ အနုစ္ဆဝိကေ ဂုဏေ ပတိဋ္ဌာပေယျ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယော အပ္ပိစ္ဆတာဒိဂုဏေဟိ ဝါ အရိယဝံသပဋိပဒါဒီဟိ ဝါ ပရံ အနုသာသိတုကာမော၊ သော အတ္တာနမေဝ ပဌမံ တသ္မိံ ဂုဏေ ပတိဋ္ဌာပေယျ။ ဧဝံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ အထညံ တေဟိ ဂုဏေဟိ အနုသာသေယျ။ အတ္တာနဉှိ တတ္ထ အနိဝေသေတွာ ကေဝလံ ပရမေဝ အနုသာသမာနော ပရတော နိန္ဒံ လဘိတွာ ကိလိဿတိ နာမ၊ တတ္ထ အတ္တာနံ နိဝေသေတွာ အနုသာသမာနော ပရတော ပသံသံ လဘတိ၊ တသ္မာ န ကိလိဿတိ နာမ။ ဧဝံ ကရောန္တော ပဏ္ဍိတော န ကိလိဿေယျာတိ။

ဒေသနာဝသာနေ တေ ဘိက္ခူ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု၊ မဟာဇနဿာပိ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသီတိ။

ဥပနန္ဒသကျပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထု ဒုတိယံ။

၃။ ပဓာနိကတိဿတ္ထေရဝတ္ထု

အတ္တာနဉ္စေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပဓာနိကတိဿတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သော ကိရ သတ္ထု သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ပဉ္စသတေ ဘိက္ခူ အာဒါယ အရညေ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ၊ ‘‘အာဝုသော၊ ဓရမာနကဿ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ ဝေါ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟိတံ၊ အပ္ပမတ္တာဝ သမဏဓမ္မံ ကရောထာ’’တိ ဩဝဒိတွာ သယံ ဂန္တွာ နိပဇ္ဇိတွာ သုပတိ။ တေ ဘိက္ခူ ပဌမယာမေ စင်္ကမိတွာ မဇ္ဈိမယာမေ ဝိဟာရံ ပဝိသန္တိ။ သော နိဒ္ဒါယိတွာ ပဗုဒ္ဓကာလေ တေသံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ကိံ တုမှေ ‘နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒါယိဿာမာ’တိ အာဂတာ၊ သီဃံ နိက္ခမိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောထာ’’တိ ဝတွာ သယံ ဂန္တွာ တထေဝ သုပတိ။ ဣတရေ မဇ္ဈိမယာမေ ဗဟိ စင်္ကမိတွာ ပစ္ဆိမယာမေ ဝိဟာရံ ပဝိသန္တိ။ သော ပုနပိ ပဗုဇ္ဈိတွာ တေသံ သန္တိကံ ဂန္တွာ တေ ဝိဟာရာ နီဟရိတွာ သယံ ပုန ဂန္တွာ တထေဝ သုပတိ။ တသ္မိံ နိစ္စကာလံ ဧဝံ ကရောန္တေ တေ ဘိက္ခူ သဇ္ဈာယံ ဝါ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝါ မနသိကာတုံ နာသက္ခိံသု၊ စိတ္တံ အညထတ္တံ အဂမာသိ။ တေ ‘‘အမှာကံ အာစရိယော အတိဝိယ အာရဒ္ဓဝီရိယော၊ ပရိဂ္ဂဏှိဿာမ န’’န္တိ ပရိဂ္ဂဏှန္တာ တဿ ကိရိယံ ဒိသွာ ‘‘နဋ္ဌမှာ၊ အာဝုသော၊ အာစရိယော နော တုစ္ဆရဝံ ရဝတီ’’တိ ဝဒိံသု။ တေသံ အတိဝိယ နိဒ္ဒါယ ကိလမန္တာနံ ဧကဘိက္ခုပိ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ နာသက္ခိ။ တေ ဝုဋ္ဌဝဿာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ သတ္ထာရာ ကတပဋိသန္ထာရာ ‘‘ကိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပ္ပမတ္တာ ဟုတွာ သမဏဓမ္မံ ကရိတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိတာ တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ တုမှာကံ အန္တရာယမကာသိယေဝါ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ယာစိတော –

‘‘အမာတာပိတရသံဝဍ္ဎော၊ အနာစေရကုလေ ဝသံ၊

နာယံ ကာလံ အကာလံ ဝါ၊ အဘိဇာနာတိ ကုက္ကုဋော’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၁၁၉) –

ဣမံ အကာလရာဝိကုက္ကုဋဇာတကံ ဝိတ္ထာရေတွာ ကထေသိ။ ‘‘တဒါ ဟိ သော ကုက္ကုဋော အယံ ပဓာနိကတိဿတ္ထေရော အဟောသိ၊ ဣမေ ပဉ္စ သတာ ဘိက္ခူ တေ မာဏဝါ အဟေသုံ၊ ဒိသာပါမောက္ခော အာစရိယော အဟမေဝါ’’တိ သတ္ထာ ဣမံ ဇာတကံ ဝိတ္ထာရေတွာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ပရံ ဩဝဒန္တေန နာမ အတ္တာ သုဒန္တော ကာတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဩဝဒန္တော ဟိ သုဒန္တော ဟုတွာ ဒမေတိ နာမာ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၅၉။

‘‘အတ္တာနဉ္စေ တထာ ကယိရာ၊ ယထာညမနုသာသတိ၊

သုဒန္တော ဝတ ဒမေထ၊ အတ္တာ ဟိ ကိရ ဒုဒ္ဒမော’’တိ။

တဿတ္ထော – ယော ဟိ ဘိက္ခု ‘‘ပဌမယာမာဒီသု စင်္ကမိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ပရံ ဩဝဒတိ၊ သယံ စင်္ကမနာဒီနိ အဓိဋ္ဌဟန္တော အတ္တာနဉ္စေ တထာ ကယိရာ၊ ယထာညမနုသာသတိ၊ ဧဝံ သန္တေ သုဒန္တော ဝတ ဒမေထာတိ ယေန ဂုဏေန ပရံ အနုသာသတိ၊ တေန အတ္တနာ သုဒန္တော ဟုတွာ ဒမေယျ။ အတ္တာ ဟိ ကိရ ဒုဒ္ဒမောတိ အယဉှိ အတ္တာ နာမ ဒုဒ္ဒမော။ တသ္မာ ယထာ သော သုဒန္တော ဟောတိ၊ တထာ ဒမေတဗ္ဗောတိ။

ဒေသနာဝသာနေ ပဉ္စ သတာပိ တေ ဘိက္ခူ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသူတိ။

ပဓာနိကတိဿတ္ထေရဝတ္ထု တတိယံ။

၄။ ကုမာရကဿပမာတုထေရီဝတ္ထု

အတ္တာဟိ အတ္တနော နာထောတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကုမာရကဿပတ္ထေရဿ မာတရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သာ ကိရ ရာဇဂဟနဂရေ သေဋ္ဌိဓီတာ ဝိညုတံ ပတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ အထ သာ ပုနပ္ပုနံ ယာစမာနာပိ မာတာပိတူနံ သန္တိကာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အလဘိတွာ ဝယပ္ပတ္တာ ပတိကုလံ ဂန္တွာ ပတိဒေဝတာ ဟုတွာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသိ။ အထဿာ န စိရဿေဝ ကုစ္ဆိသ္မိံ ဂဗ္ဘော ပတိဋ္ဌဟိ။ သာ ဂဗ္ဘဿ ပတိဋ္ဌိတဘာဝံ အဇာနိတွာဝ သာမိကံ အာရာဓေတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ အထ နံ သော မဟန္တေန သက္ကာရေန ဘိက္ခုနုပဿယံ နေတွာ အဇာနန္တော ဒေဝဒတ္တပက္ခိကာနံ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ပဗ္ဗာဇေသိ။ အပရေန သမယေန ဘိက္ခုနိယော တဿာ ဂဗ္ဘိနိဘာဝံ ဉတွာ တာဟိ ‘‘ကိံ ဣဒ’’န္တိ ဝုတ္တာ နာဟံ၊ အယျေ၊ ဇာနာမိ ‘‘ကိမေတံ’’၊ သီလံ ဝတ မေ အရောဂမေဝါတိ။ ဘိက္ခုနိယော တံ ဒေဝဒတ္တဿ သန္တိကံ နေတွာ ‘‘အယံ ဘိက္ခုနီ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတာ၊ ဣမိဿာ မယံ ဂဗ္ဘဿ ပတိဋ္ဌိတဘာဝံ ဇာနာမ၊ ကာလံ န ဇာနာမ၊ ကိံ ဒါနိ ကရောမာ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ဒေဝဒတ္တော ‘‘မာ မယှံ ဩဝါဒကာရိကာနံ ဘိက္ခုနီနံ အယသော ဥပ္ပဇ္ဇတူ’’တိ ဧတ္တကမေဝ စိန္တေတွာ ‘‘ဥပ္ပဗ္ဗာဇေထ န’’န္တိ အာဟ။ တံ သုတွာ သာ ဒဟရာ မာ မံ၊ အယျေ၊ နာသေထ၊ နာဟံ ဒေဝဒတ္တံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိတာ၊ ဧထ၊ မံ သတ္ထု သန္တိကံ ဇေတဝနံ နေထာတိ။ တာ တံ အာဒါယ ဇေတဝနံ ဂန္တွာ သတ္ထု အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘တဿာ ဂိဟိကာလေ ဂဗ္ဘော ပတိဋ္ဌိတော’’တိ ဇာနန္တောပိ ပရဝါဒမောစနတ္ထံ ရာဇာနံ ပသေနဒိကောသလံ မဟာအနာထပိဏ္ဍိကံ စူဠအနာထပိဏ္ဍိကံ ဝိသာခါဥပါသိကံ အညာနိ စ မဟာကုလာနိ ပက္ကောသာပေတွာ ဥပါလိတ္ထေရံ အာဏာပေသိ – ‘‘ဂစ္ဆ၊ ဣမိဿာ ဒဟရာယ ဘိက္ခုနိယာ စတုပရိသမဇ္ဈေ ကမ္မံ ပရိသောဓေဟီ’’တိ။ ထေရော ရညော ပုရတော ဝိသာခံ ပက္ကောသာပေတွာ တံ အဓိကရဏံ ပဋိစ္ဆာပေသိ။ သာ သာဏိပါကာရံ ပရိက္ခိပါပေတွာ အန္တောသာဏိယံ တဿာ ဟတ္ထပါဒနာဘိဥဒရပရိယောသာနာနိ ဩလောကေတွာ မာသဒိဝသေ သမာနေတွာ ‘‘ဂိဟိဘာဝေ ဣမာယ ဂဗ္ဘော လဒ္ဓါ’’တိ ဉတွာ ထေရဿ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ အထဿာ ထေရော ပရိသမဇ္ဈေ ပရိသုဒ္ဓဘာဝံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ သာ အပရေန သမယေန ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓဿ ပါဒမူလေ ပတ္ထိတပတ္ထနံ မဟာနုဘာဝံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။

အထေကဒိဝသံ ရာဇာ ဘိက္ခုနုပဿယသမီပေန ဂစ္ဆန္တော ဒါရကသဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ကိံ ဣဒ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ၊ ‘‘ဒေဝ၊ ဧကိဿာ ဘိက္ခုနိယာ ပုတ္တော ဇာတော၊ တဿေသ သဒ္ဒေါ’’တိ ဝုတ္တေ တံ ကုမာရံ အတ္တနော ဃရံ နေတွာ ဓာတီနံ အဒါသိ။ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ စဿ ကဿပေါတိ နာမံ ကတွာ ကုမာရပရိဟာရေန ဝဍ္ဎိတတ္တာ ကုမာရကဿပေါတိ သဉ္ဇာနိံသု။ သော ကီဠာမဏ္ဍလေ ဒါရကေ ပဟရိတွာ ‘‘နိမ္မာတာပိတိကေနမှာ ပဟဋာ’’တိ ဝုတ္တေ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ‘‘ဒေဝ၊ မံ ‘နိမ္မာတာပိတိကော’တိ ဝဒန္တိ၊ မာတရံ မေ အာစိက္ခထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ရညာ ဓာတိယော ဒဿေတွာ ‘‘ဣမာ တေ မာတရော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န ဧတ္တိကာ မေ မာတရော၊ ဧကာယ မေ မာတရာ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တံ မေ အာစိက္ခထာ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ ‘‘န သက္ကာ ဣမံ ဝဉ္စေတု’’န္တိ စိန္တေတွာ၊ တာတ၊ တဝ မာတာ ဘိက္ခုနီ၊ တွံ မယာ ဘိက္ခုနုပဿယာ အာနီတောတိ။ သော တာဝတကေနေဝ သမုပ္ပန္နသံဝေဂေါ ဟုတွာ၊ ‘‘တာတ၊ ပဗ္ဗာဇေထ မ’’န္တိ အာဟ။ ရာဇာ ‘‘သာဓု၊ တာတာ’’တိ တံ မဟန္တေန သက္ကာရေန သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗာဇေသိ။ သော လဒ္ဓူပသမ္ပဒေါ ကုမာရကဿပတ္ထေရောတိ ပညာယိ။ သော သတ္ထု သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ ဝါယမိတွာ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘ပုန ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိသေသေတွာ ဂဟေဿာမီ’’တိ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ အန္ဓဝနေ ဝိဟာသိ။

အထ နံ ကဿပဗုဒ္ဓကာလေ ဧကတော သမဏဓမ္မံ ကတွာ အနာဂါမိဖလံ ပတွာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တဘိက္ခု ဗြဟ္မလောကတော အာဂန္တွာ ပန္နရသ ပဉှေ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမေ ပဉှေ ဌပေတွာ သတ္ထာရံ အညော ဗျာကာတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ၊ ဂစ္ဆ၊ သတ္ထု သန္တိကေ ဣမေသံ အတ္ထံ ဥဂ္ဂဏှာ’’တိ ဥယျောဇေသိ။ သော တထာ ကတွာ ပဉှဝိဿဇ္ဇနာဝသာနေ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တဿ ပန နိက္ခန္တဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒွါဒသ ဝဿာနိ မာတုဘိက္ခုနိယာ အက္ခီဟိ အဿူနိ ပဝတ္တိံသု။ သာ ပုတ္တဝိယောဂဒုက္ခိတာ အဿုတိန္တေနေဝ မုခေန ဘိက္ခာယ စရမာနာ အန္တရဝီထိယံ ထေရံ ဒိသွာဝ၊ ‘‘ပုတ္တ ၊ ပုတ္တာ’’တိ ဝိရဝန္တီ တံ ဂဏှိတုံ ဥပဓာဝမာနာ ပရိဝတ္တိတွာ ပတိ။ သာ ထနေဟိ ခီရံ မုဉ္စန္တေဟိ ဥဋ္ဌဟိတွာ အလ္လစီဝရာ ဂန္တွာ ထေရံ ဂဏှိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘သစာယံ မမ သန္တိကာ မဓုရဝစနံ လဘိဿတိ၊ ဝိနဿိဿတိ။ ထဒ္ဓမေဝ ကတွာ ဣမာယ သဒ္ဓိံ သလ္လပိဿာမီ’’တိ။ အထ နံ အာဟ – ‘‘ကိံ ကရောန္တီ ဝိစရသိ၊ သိနေဟမတ္တမ္ပိ ဆိန္ဒိတုံ န သက္ကောသီ’’တိ။ သာ ‘‘အဟော ကက္ခဠာ ထေရဿ ကထာ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ကိံ ဝဒေသိ၊ တာတာ’’တိ ဝတွာ ပုနပိ တေန တထေဝ ဝုတ္တာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ဣမဿ ကာရဏာ ဒွါဒသ ဝဿာနိ အဿူနိ သန္ဓာရေတုံ န သက္ကောမိ၊ အယံ ပနေဝံ ထဒ္ဓဟဒယော၊ ကိံ မေ ဣမိနာ’’တိ ပုတ္တသိနေဟံ ဆိန္ဒိတွာ တံဒိဝသမေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။

အပရေန သမယေန ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တေန ဧဝံ ဥပနိဿယသမ္ပန္နော ကုမာရကဿပေါ စ ထေရီ စ နာသိတာ၊ သတ္ထာ ပန တေသံ ပတိဋ္ဌာ ဇာတော၊ အဟော ဗုဒ္ဓါ နာမ လောကာနုကမ္ပကာ’’တိ ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ အဟံ ဣမေသံ ပစ္စယော ပတိဋ္ဌာ ဇာတော၊ ပုဗ္ဗေပိ နေသံ အဟံ ပတိဋ္ဌာ အဟောသိံယေဝါ’’တိ ဝတွာ –

‘‘နိဂြောဓမေဝ သေဝေယျ၊ န သာခမုပသံဝသေ၊

နိဂြောဓသ္မိံ မတံ သေယျော၊ ယဉ္စေ သာခသ္မိ ဇီဝိတ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၁၂၊ ၁။၁၀။၈၁) –

ဣမံ နိဂြောဓဇာတကံ ဝိတ္ထာရေန ကထေတွာ ‘‘တဒါ သာခမိဂေါ ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ပရိသာပိဿ ဒေဝဒတ္တပရိသာ၊ ဝါရပ္ပတ္တာ မိဂဓေနု ထေရီ အဟောသိ၊ ပုတ္တော ကုမာရကဿပေါ၊ ဂဗ္ဘိနီမိဂိယာ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိတွာ ဂတော နိဂြောဓမိဂရာဇာ ပန အဟမေဝါ’’တိ ဇာတကံ သမောဓာနေတွာ ပုတ္တသိနေဟံ ဆိန္ဒိတွာ ထေရိယာ အတ္တနာဝ အတ္တနော ပတိဋ္ဌာနကတဘာဝံ ပကာသေန္တော၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ယသ္မာ ပရဿ အတ္တနိ ဌိတေန သဂ္ဂပရာယဏေန ဝါ မဂ္ဂပရာယဏေန ဝါ ဘဝိတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ အတ္တာဝ အတ္တနော နာထော၊ ပရော ကိံ ကရိဿတီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၆၀။

‘‘အတ္တာ ဟိ အတ္တနော နာထော၊ ကော ဟိ နာထော ပရော သိယာ၊

အတ္တနာ ဟိ သုဒန္တေန၊ နာထံ လဘတိ ဒုလ္လဘ’’န္တိ။

တတ္ထ နာထောတိ ပတိဋ္ဌာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယသ္မာ အတ္တနိ ဌိတေန အတ္တသမ္ပန္နေန ကုသလံ ကတွာ သဂ္ဂံ ဝါ ပါပုဏိတုံ၊ မဂ္ဂံ ဝါ ဘာဝေတုံ၊ ဖလံ ဝါ သစ္ဆိကာတုံ သက္ကာ ။ တသ္မာ ဟိ အတ္တာဝ အတ္တနော ပတိဋ္ဌာ ဟောတိ၊ ပရော ကော နာမ ကဿ ပတိဋ္ဌာ သိယာ။ အတ္တနာ ဧဝ ဟိ သုဒန္တေန နိဗ္ဗိသေဝနေန အရဟတ္တဖလသင်္ခါတံ ဒုလ္လဘံ နာထံ လဘတိ။ အရဟတ္တဉှိ သန္ဓာယ ဣဓ ‘‘နာထံ လဘတိ ဒုလ္လဘ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

ကုမာရကဿပမာတုထေရီဝတ္ထု စတုတ္ထံ။

၅။ မဟာကာလဥပါသကဝတ္ထု

အတ္တနာ ဟိ ကတံ ပါပန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ မဟာကာလံ နာမ သောတာပန္နဥပါသကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သော ကိရ မာသဿ အဋ္ဌဒိဝသေသု ဥပေါသထိကော ဟုတွာ ဝိဟာရေ သဗ္ဗရတ္တိံ ဓမ္မကထံ သုဏာတိ။ အထ ရတ္တိံ စောရာ ဧကသ္မိံ ဂေဟေ သန္ဓိံ ဆိန္ဒိတွာ ဘဏ္ဍကံ ဂဟေတွာ လောဟဘာဇနသဒ္ဒေန ပဗုဒ္ဓေဟိ သာမိကေဟိ အနုဗဒ္ဓါ ဂဟိတဘဏ္ဍံ ဆဍ္ဍေတွာ ပလာယိံသု။ သာမိကာပိ တေ အနုဗန္ဓိံသုယေဝ၊ တေ ဒိသာ ပက္ခန္ဒိံသု။ ဧကော ပန ဝိဟာရမဂ္ဂံ ဂဟေတွာ မဟာကာလဿ ရတ္တိံ ဓမ္မကထံ သုတွာ ပါတောဝ ပေါက္ခရဏိတီရေ မုခံ ဓောဝန္တဿ ပုရတော ဘဏ္ဍိကံ ဆဍ္ဍေတွာ ပလာယိ။ စောရေ အနုဗန္ဓိတွာ အာဂတမနုဿာ ဘဏ္ဍိကံ ဒိသွာ ‘‘တွံ နော ဂေဟသန္ဓိံ ဆိန္ဒိတွာ ဘဏ္ဍိကံ ဟရိတွာ ဓမ္မံ သုဏန္တော ဝိယ ဝိစရသီ’’တိ တံ ဂဟေတွာ ပေါထေတွာ မာရေတွာ ဆဍ္ဍေတွာ အဂမိံသု။ အထ နံ ပါတောဝ ပါနီယဃဋံ အာဒါယ ဂတာ ဒဟရသာမဏေရာ ဒိသွာ ‘‘ဝိဟာရေ ဓမ္မကထံ သုတွာ သယိတဥပါသကော အယုတ္တံ မရဏံ လဘတီ’’တိ ဝတွာ သတ္ထု အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘အာမ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ကာလေန အပ္ပတိရူပံ မရဏံ လဒ္ဓံ၊ ပုဗ္ဗေ ကတကမ္မဿ ပန တေန ယုတ္တမေဝ လဒ္ဓ’’န္တိ ဝတွာ တေဟိ ယာစိတော တဿ ပုဗ္ဗကမ္မံ ကထေသိ –

အတီတေ ကိရ ဗာရာဏသိရညော ဝိဇိတေ ဧကဿ ပစ္စန္တဂါမဿ အဋဝိမုခေ စောရာ ပဟရန္တိ။ ရာဇာ အဋဝိမုခေ ဧကံ ရာဇဘဋံ ဌပေသိ၊ သော ဘတိံ ဂဟေတွာ မနုဿေ ဩရတော ပါရံ နေတိ၊ ပါရတော ဩရံ အာနေတိ။ အထေကော မနုဿော အဘိရူပံ အတ္တနော ဘရိယံ စူဠယာနကံ အာရောပေတွာ တံ ဌာနံ အဂမာသိ။ ရာဇဘဋော တံ ဣတ္ထိံ ဒိသွာဝ သဉ္ဇာတသိနေဟော တေန ‘‘အဋဝိံ နော ၊ သာမိ၊ အတိက္ကာမေဟီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ‘‘ဣဒါနိ ဝိကာလော၊ ပါတောဝ အတိက္ကာမေဿာမီ’’တိ အာဟ။ သော သကာလော၊ သာမိ၊ ဣဒါနေဝ နော နေဟီတိ။ နိဝတ္တ၊ ဘော၊ အမှာကံယေဝ ဂေဟေ အာဟာရော စ နိဝါသော စ ဘဝိဿတီတိ။ သော နေဝ နိဝတ္တိတုံ ဣစ္ဆိ။ ဣတရော ပုရိသာနံ သညံ ဒတွာ ယာနကံ နိဝတ္တာပေတွာ အနိစ္ဆန္တဿေဝ ဒွါရကောဋ္ဌကေ နိဝါသံ ဒတွာ အာဟာရံ ပဋိယာဒါပေသိ။ တဿ ပန ဂေဟေ ဧကံ မဏိရတနံ အတ္ထိ။ သော တံ တဿ ယာနကန္တရေ ပက္ခိပါပေတွာ ပစ္စူသကာလေ စောရာနံ ပဝိဋ္ဌသဒ္ဒံ ကာရေသိ။ အထဿ ပုရိသာ ‘‘မဏိရတနံ၊ သာမိ၊ စောရေဟိ ဟဋ’’န္တိ အာရောစေသုံ။ သော ဂါမဒွါရေသု အာရက္ခံ ဌပေတွာ ‘‘အန္တောဂါမတော နိက္ခမန္တေ ဝိစိနထာ’’တိ အာဟ။ ဣတရောပိ ပါတောဝ ယာနကံ ယောဇေတွာ ပါယာသိ။ အထဿ ယာနကံ သောဓေန္တာ အတ္တနာ ဌပိတံ မဏိရတနံ ဒိသွာ သန္တဇ္ဇေတွာ ‘‘တွံ မဏိံ ဂဟေတွာ ပလာယသီ’’တိ ပေါထေတွာ ‘‘ဂဟိတော နော၊ သာမိ၊ စောရော’’တိ ဂါမဘောဇကဿ ဒဿေသုံ။ သော ‘‘ဘတကဿ ဝတ မေ ဂေဟေ နိဝါသံ ဒတွာ ဘတ္တံ ဒိန္နံ၊ မဏိံ ဂဟေတွာ ဂတော၊ ဂဏှထ နံ ပါပပုရိသ’’န္တိ ပေါထာပေတွာ မာရေတွာ ဆဍ္ဍာပေသိ။ ဣဒံ တဿ ပုဗ္ဗကမ္မံ။ သော တတော စုတော အဝီစိမှိ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတ္ထ ဒီဃရတ္တံ ပစ္စိတွာ ဝိပါကာဝသေသေန အတ္တဘာဝသတေ တထေဝ ပေါထိတော မရဏံ ပါပုဏိ။

ဧဝံ သတ္ထာ မဟာကာလဿ ပုဗ္ဗကမ္မံ ဒဿေတွာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဧဝံ ဣမေ သတ္တေ အတ္တနာ ကတပါပကမ္မမေဝ စတူသု အပါယေသု အဘိမတ္ထတီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၆၁။

‘‘အတ္တနာ ဟိ ကတံ ပါပံ၊ အတ္တဇံ အတ္တသမ္ဘဝံ၊

အဘိမတ္ထတိ ဒုမ္မေဓံ၊ ဝဇိရံဝသ္မမယံ မဏိ’’န္တိ။

တတ္ထ ဝဇိရံဝသ္မမယံ မဏိန္တိ ဝဇိရံဝ အသ္မမယံ မဏိံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ ပါသာဏမယံ ပါသာဏသမ္ဘဝံ ဝဇိရံ တမေဝ အသ္မမယံ မဏိံ အတ္တနော ဥဋ္ဌာနဋ္ဌာနသင်္ခါတံ ပါသာဏမဏိံ ခါဒိတွာ ဆိဒ္ဒံ ဆိဒ္ဒံ ခဏ္ဍံ ခဏ္ဍံ ကတွာ အပရိဘောဂံ ကရောတိ၊ ဧဝမေဝ အတ္တနာ ကတံ အတ္တနိ ဇာတံ အတ္တသမ္ဘဝံ ပါပံ ဒုမ္မေဓံ နိပ္ပညံ ပုဂ္ဂလံ စတူသု အပါယေသု အဘိမတ္ထတိ ကန္တတိ ဝိဒ္ဓံသေတီတိ။

ဒေသနာဝသာနေ သမ္ပတ္တဘိက္ခူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

မဟာကာလဥပါသကဝတ္ထု ပဉ္စမံ။

၆။ ဒေဝဒတ္တဝတ္ထု

ယဿအစ္စန္တဒုဿီလျန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကသ္မိဉှိ ဒိဝသေ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တော ဒုဿီလော ပါပဓမ္မော ဒုဿီလျကာရဏေန ဝဍ္ဎိတာယ တဏှာယ အဇာတသတ္တုံ သင်္ဂဏှိတွာ မဟန္တံ လာဘသက္ကာရံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အဇာတသတ္တုံ ပိတုဝဓေ သမာဒပေတွာ တေန သဒ္ဓိံ ဧကတော ဟုတွာ နာနပ္ပကာရေန တထာဂတဿ ဝဓာယ ပရိသက္ကတီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဒေဝဒတ္တော နာနပ္ပကာရေန မယှံ ဝဓာယ ပရိသက္ကတီ’’တိ ဝတွာ ကုရုင်္ဂမိဂဇာတကာဒီနိ (ဇာ။ ၁။၂။၁၁၁-၂) ကထေတွာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ အစ္စန္တဒုဿီလပုဂ္ဂလံ နာမ ဒုဿီလျကာရဏာ ဥပ္ပန္နာ တဏှာ မာလုဝါ ဝိယ သာလံ ပရိယောနန္ဓိတွာ သမ္ဘဉ္ဇမာနာ နိရယာဒီသု ပက္ခိပတီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထာမာဟ –

၁၆၂။

‘‘ယဿ အစ္စန္တဒုဿီလျံ၊ မာလုဝါ သာလမိဝေါတ္ထတံ၊

ကရောတိ သော တထတ္တာနံ၊ ယထာ နံ ဣစ္ဆတီ ဒိသော’’တိ။

တတ္ထ အစ္စန္တဒုဿီလျန္တိ ဧကန္တဒုဿီလဘာဝေါ။ ဂိဟီ ဝါ ဇာတိတော ပဋ္ဌာယ ဒသ အကုသလကမ္မပထေ ကရောန္တော၊ ပဗ္ဗဇိတော ဝါ ဥပသမ္ပန္နဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဂရုကာပတ္တိံ အာပဇ္ဇမာနော အစ္စန္တဒုဿီလော နာမ။ ဣဓ ပန ယော ဒွီသု တီသု အတ္တဘာဝေသု ဒုဿီလော၊ ဧတဿ ဂတိယာ အာဂတံ ဒုဿီလဘာဝံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဒုဿီလဘာဝေါတိ စေတ္ထ ဒုဿီလဿ ဆ ဒွါရာနိ နိဿာယ ဥပ္ပန္နာ တဏှာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ မာလုဝါ သာလမိဝေါတ္ထတန္တိ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ တံ တဏှာသင်္ခါတံ ဒုဿီလျံ ယထာ နာမ မာလုဝါ သာလံ ဩတ္ထရန္တီ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ပတ္တေဟိ ဥဒကံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သမ္ဘဉ္ဇနဝသေန သဗ္ဗတ္ထကမေဝ ပရိယောနန္ဓတိ၊ ဧဝံ အတ္တဘာဝံ ဩတ္ထတံ ပရိယောနန္ဓိတွာ ဌိတံ။ သော မာလုဝါယ သမ္ဘဉ္ဇိတွာ ဘူမိယံ ပါတိယမာနော ရုက္ခော ဝိယ တာယ ဒုဿီလျသင်္ခါတာယ တဏှာယ သမ္ဘဉ္ဇိတွာ အပါယေသု ပါတိယမာနော၊ ယထာ နံ အနတ္ထကာမော ဒိသော ဣစ္ဆတိ၊ တထာ အတ္တာနံ ကရောတိ နာမာတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

ဒေဝဒတ္တဝတ္ထု ဆဋ္ဌံ။

၇။ သင်္ဃဘေဒပရိသက္ကနဝတ္ထု

သုကရာနီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော သင်္ဃဘေဒပရိသက္ကနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကဒိဝသဉှိ ဒေဝဒတ္တော သင်္ဃဘေဒါယ ပရိသက္ကန္တော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ဒိသွာ အတ္တနော အဓိပ္ပာယံ အာရောစေသိ။ တံ သုတွာ ထေရော သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဓာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ရာဇဂဟံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိံ။ အဒ္ဒသာ ခေါ မံ၊ ဘန္တေ၊ ဒေဝဒတ္တော ရာဇဂဟေ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ။ ဒိသွာ ယေနာဟံ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ မံ ဧတဒဝေါစ – ‘အဇ္ဇတဂ္ဂေ ဒါနာဟံ၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ အညတြေဝ ဘဂဝတာ အညတြ ဘိက္ခုသင်္ဃေန ဥပေါသထံ ကရိဿာမိ သင်္ဃကမ္မဉ္စာ’တိ။ အဇ္ဇ ဘဂဝါ ဒေဝဒတ္တော သင်္ဃံ ဘိန္ဒိဿတိ၊ ဥပေါသထဉ္စ ကရိဿတိ သင်္ဃကမ္မာနိ စာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ သတ္ထာ –

‘‘သုကရံ သာဓုနာ သာဓု၊ သာဓု ပါပေန ဒုက္ကရံ၊

ပါပံ ပါပေန သုကရံ၊ ပါပမရိယေဟိ ဒုက္ကရ’’န္တိ။ (ဥဒါ။ ၄၈) –

ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေတွာ၊ ‘‘အာနန္ဒ၊ အတ္တနော အဟိတကမ္မံ နာမ သုကရံ၊ ဟိတကမ္မမေဝ ဒုက္ကရ’’န္တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၆၃။

‘‘သုကရာနိ အသာဓူနိ၊ အတ္တနော အဟိတာနိ စ၊

ယံ ဝေ ဟိတဉ္စ သာဓုဉ္စ၊ တံ ဝေ ပရမဒုက္ကရ’’န္တိ။

တဿတ္ထော – ယာနိ ကမ္မာနိ အသာဓူနိ သာဝဇ္ဇာနိ အပါယသံဝတ္တနိကတ္တာယေဝ အတ္တနော အဟိတာနိ စ ဟောန္တိ၊ တာနိ သုကရာနိ။ ယံ ပန သုဂတိသံဝတ္တနိကတ္တာ အတ္တနော ဟိတဉ္စ အနဝဇ္ဇတ္ထေန သာဓုဉ္စ သုဂတိသံဝတ္တနိကဉ္စေဝ နိဗ္ဗာနသံဝတ္တနိကဉ္စ ကမ္မံ၊ တံ ပါစီနနိန္နာယ ဂင်္ဂါယ ဥဗ္ဗတ္တေတွာ ပစ္ဆာမုခကရဏံ ဝိယ အတိဒုက္ကရန္တိ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

သင်္ဃဘေဒပရိသက္ကနဝတ္ထု သတ္တမံ။

၈။ ကာလတ္ထေရဝတ္ထု

ယောသာသနန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကာလတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သာဝတ္ထိယံ ကိရေကာ ဣတ္ထီ မာတုဋ္ဌာနေ ဌတွာ တံ ထေရံ ဥပဋ္ဌဟိ။ တဿာ ပဋိဝိဿကဂေဟေ မနုဿာ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ အာဂန္တွာ ‘‘အဟော ဗုဒ္ဓါ နာမ အစ္ဆရိယာ၊ အဟော ဓမ္မဒေသနာ မဓုရာ’’တိ ပသံသန္တိ။ သာ ဣတ္ထီ တေသံ ကထံ သုတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ အဟမ္ပိ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သောတုကာမာ’’တိ တဿ အာရောစေသိ။ သော ‘‘တတ္ထ မာ ဂမီ’’တိ တံ နိဝါရေသိ။ သာ ပုနဒိဝသေ ပုနဒိဝသေပီတိ ယာဝတတိယံ တေန နိဝါရိယမာနာပိ သောတုကာမာဝ အဟောသိ။ ကသ္မာ သော ပနေတံ နိဝါရေသီတိ? ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ မယိ ဘိဇ္ဇိဿတီ’’တိ။ သာ ဧကဒိဝသံ ပါတောဝ ဘုတ္တပါတရာသာ ဥပေါသထံ သမာဒိယိတွာ၊ ‘‘အမ္မ၊ သာဓုကံ အယျံ ပရိဝိသေယျာသီ’’တိ ဓီတရံ အာဏာပေတွာ ဝိဟာရံ အဂမာသိ။ ဓီတာပိဿာ တံ ဘိက္ခုံ အာဂတကာလေ ပရိဝိသိတွာ ‘‘ကုဟိံ မဟာဥပါသိကာ’’တိ ဝုတ္တာ ‘‘ဓမ္မဿဝနာယ ဝိဟာရံ ဂတာ’’တိ အာဟ။ သော တံ သုတွာဝ ကုစ္ဆိယံ ဥဋ္ဌိတေန ဍာဟေန သန္တပ္ပမာနော ‘‘ဣဒါနိ သာ မယိ ဘိန္နာ’’တိ ဝေဂေန ဂန္တွာ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုဏမာနံ ဒိသွာ သတ္ထာရံ အာဟ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ အယံ ဣတ္ထီ ဒန္ဓာ သုခုမံ ဓမ္မကထံ န ဇာနာတိ၊ ဣမိဿာ ခန္ဓာဒိပဋိသံယုတ္တံ သုခုမံ ဓမ္မကထံ အကထေတွာ ဒါနကထံ ဝါ သီလကထံ ဝါ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သတ္ထာ တဿဇ္ဈာသယံ ဝိဒိတွာ ‘‘တွံ ဒုပ္ပညော ပါပိကံ ဒိဋ္ဌိံ နိဿာယ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ ပဋိက္ကောသသိ။ အတ္တဃာတာယေဝ ဝါယမသီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၆၄။

‘‘ယော သာသနံ အရဟတံ၊ အရိယာနံ ဓမ္မဇီဝိနံ၊

ပဋိက္ကောသတိ ဒုမ္မေဓော၊ ဒိဋ္ဌိံ နိဿာယ ပါပိကံ၊

ဖလာနိ ကဋ္ဌကဿေဝ၊ အတ္တဃာတာယ ဖလ္လတီ’’တိ။

တဿတ္ထော – ယော ဒုမ္မေဓော ပုဂ္ဂလော အတ္တနော သက္ကာရဟာနိဘယေန ပါပိကံ ဒိဋ္ဌိံ နိဿာယ ‘‘ဓမ္မံ ဝါ သောဿာမ၊ ဒါနံ ဝါ ဒဿာမာ’’တိ ဝဒန္တေ ပဋိက္ကောသန္တော အရဟတံ အရိယာနံ ဓမ္မဇီဝိနံ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ ပဋိက္ကောသတိ၊ တဿ တံ ပဋိက္ကောသနံ သာ စ ပါပိကာ ဒိဋ္ဌိ ဝေဠုသင်္ခါတဿ ကဋ္ဌကဿ ဖလာနိ ဝိယ ဟောတိ။ တသ္မာ ယထာ ကဋ္ဌကော ဖလာနိ ဂဏှန္တော အတ္တဃာတာယ ဖလ္လတိ၊ အတ္တနော ဃာတတ္ထမေဝ ဖလတိ၊ ဧဝံ သောပိ အတ္တဃာတာယ ဖလ္လတီတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ဖလံ ဝေ ကဒလိံ ဟန္တိ၊ ဖလံ ဝေဠုံ ဖလံ နဠံ၊

သက္ကာရော ကာပုရိသံ ဟန္တိ၊ ဂဗ္ဘော အဿတရိံ ယထာ’’တိ။ (စူဠဝ။ ၃၃၅၊ အ။ နိ။ ၄။၆၈)၊

ဒေသနာဝသာနေ ဥပါသိကာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ၊ သမ္ပတ္တပရိသာယပိ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသီတိ။

ကာလတ္ထေရဝတ္ထု အဋ္ဌမံ။

၉။ စူဠကာလဥပါသကဝတ္ထု

အတ္တနာဟိ ကတန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော စူဠကာလံ ဥပါသကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကဒိဝသဉှိ မဟာကာလဝတ္ထုသ္မိံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဥမင်္ဂစောရာ သာမိကေဟိ အနုဗဒ္ဓါ ရတ္တိံ ဝိဟာရေ ဓမ္မကထံ သုတွာ ပါတောဝ ဝိဟာရာ နိက္ခမိတွာ သာဝတ္ထိံ အာဂစ္ဆန္တဿ တဿ ဥပါသကဿ ပုရတော ဘဏ္ဍိကံ ဆဍ္ဍေတွာ ပလာယိံသု။ မနုဿာ တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ရတ္တိံ စောရကမ္မံ ကတွာ ဓမ္မံ သုဏန္တော ဝိယ စရတိ၊ ဂဏှထ န’’န္တိ တံ ပေါထယိံသု။ ကုမ္ဘဒါသိယော ဥဒကတိတ္ထံ ဂစ္ဆမာနာ တံ ဒိသွာ ‘‘အပေထ၊ သာမိ၊ နာယံ ဧဝရူပံ ကရောတီ’’တိ တံ မောစေသုံ။ သော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ အဟမှိ မနုဿေဟိ နာသိတော၊ ကုမ္ဘဒါသိယော မေ နိဿာယ ဇီဝိတံ လဒ္ဓ’’န္တိ ဘိက္ခူနံ အာရောစေသိ။ ဘိက္ခူ တထာဂတဿ တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ တေသံ ကထံ သုတွာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ စူဠကာလဥပါသကော ကုမ္ဘဒါသိယော စေဝ နိဿာယ၊ အတ္တနော စ အကရဏဘာဝေန ဇီဝိတံ လဘိ။ ဣမေ ဟိ နာမ သတ္တာ အတ္တနာ ပါပကမ္မံ ကတွာ နိရယာဒီသု အတ္တနာဝ ကိလိဿန္တိ၊ ကုသလံ ကတွာ ပန သုဂတိဉ္စေဝ နိဗ္ဗာနဉ္စ ဂစ္ဆန္တာ အတ္တနာဝ ဝိသုဇ္ဈန္တီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၆၅။

‘‘အတ္တနာ ဟိ ကတံ ပါပံ၊ အတ္တနာ သံကိလိဿတိ၊

အတ္တနာ အကတံ ပါပံ၊ အတ္တနာဝ ဝိသုဇ္ဈတိ၊

သုဒ္ဓီ အသုဒ္ဓိ ပစ္စတ္တံ၊ နာညော အညံ ဝိသောဓယေ’’တိ။

တဿတ္ထော – ယေန အတ္တနာ အကုသလကမ္မံ ကတံ ဟောတိ၊ သော စတူသု အပါယေသု ဒုက္ခံ အနုဘဝန္တော အတ္တနာဝ သံကိလိဿတိ။ ယေန ပန အတ္တနာ အကတံ ပါပံ၊ သော သုဂတိဉ္စေဝ နိဗ္ဗာနဉ္စ ဂစ္ဆန္တော အတ္တနာဝ ဝိသုဇ္ဈတိ။ ကုသလကမ္မသင်္ခါတာ သုဒ္ဓိ အကုသလကမ္မသင်္ခါတာ စ အသုဒ္ဓိ ပစ္စတ္တံ ကာရကသတ္တာနံ အတ္တနိယေဝ ဝိပစ္စတိ။ အညော ပုဂ္ဂလော အညံ ပုဂ္ဂလံ န ဝိသောဓယေ နေဝ ဝိသောဓေတိ၊ န ကိလေသေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဒေသနာဝသာနေ စူဠကာလော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ၊ သမ္ပတ္တပရိသာယပိ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသီတိ။

စူဠကာလဥပါသကဝတ္ထု နဝမံ။

၁၀။ အတ္တဒတ္ထတ္ထေရဝတ္ထု

အတ္တဒတ္ထန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အတ္တဒတ္ထတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သတ္ထာရာ ဟိ ပရိနိဗ္ဗာနကာလေ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ အဟံ ဣတော စတုမာသစ္စယေန ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ဥပ္ပန္နသံဝေဂါ သတ္တသတာ ပုထုဇ္ဇနာ ဘိက္ခူ သတ္ထု သန္တိကံ အဝိဇဟိတွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ ကရိဿာမာ’’တိ သမ္မန္တယမာနာ ဝိစရန္တိ။ အတ္တဒတ္ထတ္ထေရော ပန စိန္တေသိ – ‘‘သတ္ထာ ကိရ စတုမာသစ္စယေန ပရိနိဗ္ဗာယိဿတိ၊ အဟဉ္စမှိ အဝီတရာဂေါ၊ သတ္ထရိ ဓရမာနေယေဝ အရဟတ္တတ္ထာယ ဝါယမိဿာမီ’’တိ။ သော ဘိက္ခူနံ သန္တိကံ န ဂစ္ဆတိ။ အထ နံ ဘိက္ခူ ‘‘ကသ္မာ၊ အာဝုသော၊ တွံ နေဝ အမှာကံ သန္တိကံ အာဂစ္ဆသိ၊ န ကိဉ္စိ မန္တေသီ’’တိ ဝတွာ သတ္ထု သန္တိကံ နေတွာ ‘‘အယံ၊ ဘန္တေ၊ ဧဝံ နာမ ကရောတီ’’တိ အာရောစယိံသု။ သော သတ္ထာရာပိ ‘‘ကသ္မာ ဧဝံ ကရောသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တုမှေ ကိရ၊ ဘန္တေ၊ စတုမာသစ္စယေန ပရိနိဗ္ဗာယိဿထ၊ အဟံ တုမှေသု ဓရန္တေသုယေဝ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ ဝါယမိဿာမီ’’တိ။ သတ္ထာ တဿ သာဓုကာရံ ဒတွာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ယဿ မယိ သိနေဟော အတ္ထိ၊ တေန အတ္တဒတ္ထေန ဝိယ ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ န ဟိ ဂန္ဓာဒီဟိ ပူဇေန္တာ မံ ပူဇေန္တိ၊ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ္တိယာ ပန မံ ပူဇေန္တိ။ တသ္မာ အညေနပိ အတ္တဒတ္ထသဒိသေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၆၆။

‘‘အတ္တဒတ္ထံ ပရတ္ထေန၊ ဗဟုနာပိ န ဟာပယေ၊

အတ္တဒတ္ထမဘိညာယ၊ သဒတ္ထပသုတော သိယာ’’တိ။

တဿတ္ထော – ဂိဟိဘူတာ တာဝ ကာကဏိကမတ္တမ္ပိ အတ္တနော အတ္ထံ သဟဿမတ္တေနာပိ ပရဿ အတ္ထေန န ဟာပယေ။ ကာကဏိကမတ္တေနာပိ ဟိဿ အတ္တဒတ္ထောဝ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ နိပ္ဖာဒေယျ၊ န ပရတ္ထော။ ဣဒံ ပန ဧဝံ အကထေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေန ကထိတံ၊ တသ္မာ ‘‘အတ္တဒတ္ထံ န ဟာပေမီ’’တိ ဘိက္ခုနာ နာမ သင်္ဃဿ ဥပ္ပန္နံ စေတိယပဋိသင်္ခရဏာဒိကိစ္စံ ဝါ ဥပဇ္ဈာယာဒိဝတ္တံ ဝါ န ဟာပေတဗ္ဗံ။ အာဘိသမာစာရိကဝတ္တဉှိ ပူရေန္တောယေဝ အရိယဖလာဒီနိ သစ္ဆိကရောတိ၊ တသ္မာ အယမ္ပိ အတ္တဒတ္ထောဝ။ ယော ပန အစ္စာရဒ္ဓဝိပဿကော ‘‘အဇ္ဇ ဝါ သုဝေ ဝါ’’တိ ပဋိဝေဓံ ပတ္ထယမာနော ဝိစရတိ၊ တေန ဥပဇ္ဈာယဝတ္တာဒီနိပိ ဟာပေတွာ အတ္တနော ကိစ္စမေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ဧဝရူပဉှိ အတ္တဒတ္ထမဘိညာယ ‘‘အယံ မေ အတ္တနော အတ္ထော’’တိ သလ္လက္ခေတွာ ၊ သဒတ္ထပသုတော သိယာတိ တသ္မိံ သကေ အတ္ထေ ဥယျုတ္တပယုတ္တော ဘဝေယျာတိ။

ဒေသနာဝသာနေ သော ထေရော အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိ၊ သမ္ပတ္တဘိက္ခူနမ္ပိ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသီတိ။

အတ္တဒတ္ထတ္ထေရဝတ္ထု ဒသမံ။

အတ္တဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒွါဒသမော ဝဂ္ဂေါ။