📜

၁၃။ လောကဝဂ္ဂေါ

၁။ ဒဟရဘိက္ခုဝတ္ထု

ဟီနံဓမ္မန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ဒဟရဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

အညတရော ကိရ ထေရော ဒဟရဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ပါတောဝ ဝိသာခါယ ဂေဟံ အဂမာသိ။ ဝိသာခါယ ဂေဟေ ပဉ္စသတာနံ ဘိက္ခူနံ ဓုဝယာဂု နိစ္စပညတ္တာ ဟောတိ။ ထေရော တတ္ထ ယာဂုံ ပိဝိတွာ ဒဟရဘိက္ခုံ နိသီဒါပေတွာ သယံ အညံ ဂေဟံ အဂမာသိ။ တေန စ သမယေန ဝိသာခါယ ပုတ္တဿ ဓီတာ အယျိကာယ ဌာနေ ဌတွာ ဘိက္ခူနံ ဝေယျာဝစ္စံ ကရောတိ။ သာ တဿ ဒဟရဿ ဥဒကံ ပရိဿာဝေန္တီ စာဋိယံ အတ္တနော မုခနိမိတ္တံ ဒိသွာ ဟသိ၊ ဒဟရောပိ တံ ဩလောကေတွာ ဟသိ။ သာ တံ ဟသမာနံ ဒိသွာ ‘‘ဆိန္နသီသော ဟသတီ’’တိ အာဟ။ အထ နံ ဒဟရော ‘‘တွံ ဆိန္နသီသာ၊ မာတာပိတရောပိ တေ ဆိန္နသီသာ’’တိ အက္ကောသိ။ သာ ရောဒမာနာ မဟာနသေ အယျိကာယ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ကိံ ဣဒံ၊ အမ္မာ’’တိ ဝုတ္တေ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ သာ ဒဟရဿ သန္တိကံ အာဂန္တွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ မာ ကုဇ္ဈိ၊ န ဧတံ ဆိန္နကေသနခဿ ဆိန္နနိဝါသနပါရုပနဿ မဇ္ဈေ ဆိန္နကပါလံ အာဒါယ ဘိက္ခာယ စရန္တဿ အယျဿ အဂရုက’’န္တိ အာဟ။ ဒဟရော အာမ၊ ဥပါသိကေ၊ တွံ မမ ဆိန္နကေသာဒိဘာဝံ ဇာနာသိ၊ ဣမိဿာ မံ ‘‘ဆိန္နသီသော’’တိ ကတွာ အက္ကောသိတုံ ဝဋ္ဋိဿတီတိ။ ဝိသာခါ နေဝ ဒဟရံ သညာပေတုံ အသက္ခိ၊ နပိ ဒါရိကံ။ တသ္မိံ ခဏေ ထေရော အာဂန္တွာ ‘‘ကိမိဒံ ဥပါသိကေ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တမတ္ထံ သုတွာ ဒဟရံ ဩဝဒန္တော အာဟ – ‘‘အပေဟိ၊ အာဝုသော၊ နာယံ ဆိန္နကေသနခဝတ္ထဿ မဇ္ဈေ ဆိန္နကပါလံ အာဒါယ ဘိက္ခာယ စရန္တဿ အက္ကောသော၊ တုဏှီ ဟောဟီ’’တိ။ အာမ၊ ဘန္တေ၊ ကိံ တုမှေ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာယိကံ အတဇ္ဇေတွာ မံ တဇ္ဇေထ၊ မံ ‘‘ဆိန္နသီသော’’တိ အက္ကောသိတုံ ဝဋ္ဋိဿတီတိ။ တသ္မိံ ခဏေ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကိံ ဣဒ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ဝိသာခါ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ သတ္ထာ တဿ ဒဟရဿ သောတာပတ္တိဖလူပနိဿယံ ဒိသွာ ‘‘မယာ ဣမံ ဒဟရံ အနုဝတ္တိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ ဝိသာခံ အာဟ – ‘‘ကိံ ပန ဝိသာခေ တဝ ဒါရိကာယ ဆိန္နကေသာဒိမတ္တကေနေဝ မမ သာဝကေ ဆိန္နသီသေ ကတွာ အက္ကောသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ? ဒဟရော တာဝဒေဝ ဥဋ္ဌာယ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဧတံ ပဉှံ တုမှေဝ သုဋ္ဌု ဇာနာထ၊ အမှာကံ ဥပဇ္ဈာယော စ ဥပါသိကာ စ သုဋ္ဌု န ဇာနန္တီ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ ဒဟရဿ အတ္တနော အနုကုလဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ကာမဂုဏံ အာရဗ္ဘ ဟသနဘာဝေါ နာမ ဟီနော ဓမ္မော၊ ဟီနဉ္စ နာမ ဓမ္မံ သေဝိတုံ ပမာဒေန သဒ္ဓိံ သံဝသိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၆၇။

‘‘ဟီနံ ဓမ္မံ န သေဝေယျ၊ ပမာဒေန န သံဝသေ၊

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ န သေဝေယျ၊ န သိယာ လောကဝဍ္ဎနော’’တိ။

တတ္ထ ဟီနံ ဓမ္မန္တိ ပဉ္စကာမဂုဏံ ဓမ္မံ။ သော ဟိ ဟီနော ဓမ္မော န အန္တမသော ဩဋ္ဌဂေါဏာဒီဟိပိ ပဋိသေဝိတဗ္ဗော။ ဟီနေသု စ နိရယာဒီသု ဌာနေသု နိဗ္ဗတ္တာပေတီတိ ဟီနော နာမ၊ တံ န သေဝေယျ။ ပမာဒေနာတိ သတိဝေါဿဂ္ဂလက္ခဏေန ပမာဒေနာပိ န သံဝသေ။ န သေဝေယျာတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိမ္ပိ န ဂဏှေယျ။ လောကဝဍ္ဎနောတိ ယော ဟိ ဧဝံ ကရောတိ၊ သော လောကဝဍ္ဎနော နာမ ဟောတိ။ တသ္မာ ဧဝံ အကရဏေန န သိယာ လောကဝဍ္ဎနောတိ။

ဒေသနာဝသာနေ သော ဒဟရော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ၊ သမ္ပတ္တာနမ္ပိ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသီတိ။

ဒဟရဘိက္ခုဝတ္ထု ပဌမံ။

၂။ သုဒ္ဓါဒနဝတ္ထု

ဥတ္တိဋ္ဌေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ နိဂြောဓာရာမေ ဝိဟရန္တော ပိတရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကသ္မိဉှိ သမယေ သတ္ထာ ပဌမဂမနေန ကပိလပုရံ ဂန္တွာ ဉာတီဟိ ကတပစ္စုဂ္ဂမနော နိဂြောဓာရာမံ ပတွာ ဉာတီနံ မာနဘိန္ဒနတ္ထာယ အာကာသေ ရတနစင်္ကမံ မာပေတွာ တတ္ထ စင်္ကမန္တော ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ဉာတီ ပသန္နစိတ္တာ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာနံ အာဒိံ ကတွာ ဝန္ဒိံသု။ တသ္မိံ ဉာတိသမာဂမေ ပေါက္ခရဝဿံ ဝဿိ။ တံ အာရဗ္ဘ မဟာဇနေန ကထာယ သမုဋ္ဌာပိတာယ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ မယှံ ဉာတိသမာဂမေ ပေါက္ခရဝဿံ ဝဿိယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဝေဿန္တရဇာတကံ (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၆၅၅ အာဒယော) ကထေသိ။ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပက္ကမန္တေသု ဉာတီသု ဧကောပိ သတ္ထာရံ န နိမန္တေသိ။ ရာဇာပိ ‘‘မယှံ ပုတ္တော မမ ဂေဟံ အနာဂန္တွာ ကဟံ ဂမိဿတီ’’တိ အနိမန္တေတွာဝ အဂမာသိ။ ဂန္တွာ စ ပန ဂေဟေ ဝီသတိယာ ဘိက္ခုသဟဿာနံ ယာဂုအာဒီနိ ပဋိယာဒါပေတွာ အာသနာနိ ပညာပေသိ။ ပုနဒိဝသေ သတ္ထာ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တော ‘‘ကိံ နု ခေါ အတီတဗုဒ္ဓါ ပိတု နဂရံ ပတွာ ဥဇုကမေဝ ဉာတိကုလံ ပဝိသိံသု၊ ဥဒါဟု ပဋိပါဋိယာ ပိဏ္ဍာယ စရိံသူ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ‘‘ပဋိပါဋိယာ စရိံသူ’’တိ ဒိသွာ ပဌမဂေဟတော ပဋ္ဌာယ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ပါယာသိ။ ရာဟုလမာတာ ပါသာဒတလေ နိသိန္နာဝ ဒိသွာ တံ ပဝတ္တိံ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ သာဋကံ သဏ္ဌာပေန္တော ဝေဂေန နိက္ခမိတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ – ‘‘ပုတ္တ၊ ကသ္မာ မံ နာသေသိ၊ အတိဝိယ တေ ပိဏ္ဍာယ စရန္တေန လဇ္ဇာ ဥပ္ပာဒိတာ၊ ယုတ္တံ နာမ ဝေါ ဣမသ္မိံယေဝ နဂရေ သုဝဏ္ဏသိဝိကာဒီဟိ ဝိစရိတွာ ပိဏ္ဍာယ စရိတုံ၊ ကိံ မံ လဇ္ဇာပေသီ’’တိ? ‘‘နာဟံ တံ၊ မဟာရာဇ၊ လဇ္ဇာပေမိ၊ အတ္တနော ပန ကုလဝံသံ အနုဝတ္တာမီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန၊ တာတ၊ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဇီဝနဝံသော မမ ဝံသော’’တိ? ‘‘နေသော၊ မဟာရာဇ၊ တဝ ဝံသော၊ မမ ပနေသော ဝံသော။ အနေကာနိ ဟိ ဗုဒ္ဓသဟဿာနိ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာဝ ဇီဝိံသူ’’တိ ဝတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၆၈။

‘‘ဥတ္တိဋ္ဌေ နပ္ပမဇ္ဇေယျ၊ ဓမ္မံ သုစရိတံ စရေ၊

ဓမ္မစာရီ သုခံ သေတိ၊ အသ္မိံ လောကေ ပရမှိ စ။

၁၆၉။

‘‘ဓမ္မံ စရေ သုစရိတံ၊ န နံ ဒုစ္စရိတံ စရေ၊

ဓမ္မစာရီ သုခံ သေတိ၊ အသ္မိံ လောကေ ပရမှိ စာ’’တိ။

တတ္ထ ဥတ္တိဋ္ဌေတိ ဥဋ္ဌဟိတွာ ပရေသံ ဃရဒွါရေ ဌတွာ ဂဟေတဗ္ဗပိဏ္ဍေ။ နပ္ပမဇ္ဇေယျာတိ ပိဏ္ဍစာရိကဝတ္တဉှိ ဟာပေတွာ ပဏီတဘောဇနာနိ ပရိယေသန္တော ဥတ္တိဋ္ဌေ ပမဇ္ဇတိ နာမ၊ သပဒါနံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ပန န ပမဇ္ဇတိ နာမ။ ဧဝံ ကရောန္တော ဥတ္တိဋ္ဌေ နပ္ပမဇ္ဇေယျ။ ဓမ္မန္တိ အနေသနံ ပဟာယ သပဒါနံ စရန္တော တမေဝ ဘိက္ခာစရိယဓမ္မံ သုစရိတံ စရေ။ သုခံ သေတီတိ ဒေသနာမတ္တမေတံ၊ ဧဝံ ပနေတံ ဘိက္ခာစရိယဓမ္မံ စရန္တော ဓမ္မစာရီ ဣဓ လောကေ စတူဟိ ဣရိယာပထေဟိ သုခံ ဝိဟရတီတိ အတ္ထော။ န နံ ဒုစ္စရိတန္တိ ဝေသိယာဒိဘေဒေ အဂေါစရေ စရန္တော ဘိက္ခာစရိယဓမ္မံ ဒုစ္စရိတံ စရတိ နာမ။ ဧဝံ အစရိတွာ ဓမ္မံ စရေ သုစရိတံ၊ န နံ ဒုစ္စရိတံ စရေ။ သေသံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။

ဒေသနာဝသာနေ ရာဇာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ၊ သမ္ပတ္တာနမ္ပိ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသီတိ။

သုဒ္ဓါဒနဝတ္ထု ဒုတိယံ။

၃။ ပဉ္စသတဝိပဿကဘိက္ခုဝတ္ထု

ယထာပုဗ္ဗုဠကန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပဉ္စသတေ ဝိပဿကေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

တေ ကိရ သတ္ထု သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ ဃဋေန္တာ ဝါယမန္တာ အပ္ပဝိသေသာ ‘‘ဝိသေသေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေဿာမာ’’တိ သတ္ထု သန္တိကံ အာဂစ္ဆန္တာ အန္တရာမဂ္ဂေ မရီစိကမ္မဋ္ဌာနံ ဘာဝေန္တာဝ အာဂမိံသု ။ တေသံ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌက္ခဏေယေဝ ဒေဝေါ ဝဿိ။ တေ တတ္ထ တတ္ထ ပမုခေသု ဌတွာ ဓာရာဝေဂေန ဥဋ္ဌဟိတွာ ဘိဇ္ဇန္တေ ပုဗ္ဗဠကေ ဒိသွာ ‘‘အယမ္ပိ အတ္တဘာဝေါ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဘိဇ္ဇနတ္ထေန ပုဗ္ဗုဠကသဒိသောယေဝါ’’တိ အာရမ္မဏံ ဂဏှိံသု။ သတ္ထာ ဂန္ဓကုဋိယံ နိသိန္နောဝ တေ ဘိက္ခူ ဩလောကေတွာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ကထေန္တော ဝိယ ဩဘာသံ ဖရိတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၇၀။

‘‘ယထာ ပုဗ္ဗုဠကံ ပဿေ၊ ယထာ ပဿေ မရီစိကံ၊

ဧဝံ လောကံ အဝေက္ခန္တံ၊ မစ္စုရာဇာ န ပဿတီ’’တိ။

တတ္ထ မရီစိကန္တိ မယူခံ။ တေ ဟိ ဒူရတောဝ ဂေဟသဏ္ဌာနာဒိဝသေန ဥပဋ္ဌိတာပိ ဥပဂစ္ဆန္တာနံ အဂယှူပဂါ ရိတ္တကာ တုစ္ဆကာဝ။ တသ္မာ ယထာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဘိဇ္ဇနတ္ထေန ပုဗ္ဗုဠကံ ရိတ္တတုစ္ဆာဒိဘာဝေနေဝ ပဿေယျ၊ ဧဝံ ခန္ဓာဒိလောကံ အဝေက္ခန္တံ မစ္စုရာဇာ န ပဿတီတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ တေ ဘိက္ခူ ဌိတဋ္ဌာနေယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသူတိ။

ပဉ္စသတဝိပဿကဘိက္ခုဝတ္ထု တတိယံ။

၄။ အဘယရာဇကုမာရဝတ္ထု

ဧထ ပဿထိမံ လောကန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော အဘယရာဇကုမာရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

တဿ ကိရ ပစ္စန္တံ ဝူပသမေတွာ အာဂတဿ ပိတာ ဗိမ္ဗိသာရော တုဿိတွာ ဧကံ နစ္စဂီတကုသလံ နာဋကိတ္ထိံ ဒတွာ သတ္တာဟံ ရဇ္ဇမဒါသိ။ သော သတ္တာဟံ ဂေဟာ ဗဟိ အနိက္ခန္တောဝ ရဇ္ဇသိရိံ အနုဘဝိတွာ အဋ္ဌမေ ဒိဝသေ နဒီတိတ္ထံ ဂန္တွာ နှတွာ ဥယျာနံ ပဝိသိတွာ သန္တတိမဟာမတ္တော ဝိယ တဿာ ဣတ္ထိယာ နစ္စဂီတံ ပဿန္တော နိသီဒိ။ သာပိ တင်္ခဏညေဝ သန္တတိမဟာမတ္တဿ နာဋကိတ္ထီ ဝိယ သတ္ထကဝါတာနံ ဝသေန ကာလမကာသိ။ ကုမာရော တဿာ ကာလကိရိယာယ ဥပ္ပန္နသောကော ‘‘န မေ ဣမံ သောကံ ဌပေတွာ သတ္ထာရံ အညော နိဗ္ဗာပေတုံ သက္ခိဿတီ’’တိ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ သောကံ မေ နိဗ္ဗာပေထာ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ တံ သမဿာသေတွာ ‘‘တယာ ဟိ၊ ကုမာရ၊ ဣမိဿာ ဣတ္ထိယာ ဧဝမေဝ မတကာလေ ရောဒန္တေန ပဝတ္တိတာနံ အဿူနံ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ ပမာဏံ နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ တာယ ဒေသနာယ သောကဿ တနုဘာဝံ ဉတွာ၊ ‘‘ကုမာရ၊ မာ သောစိ၊ ဗာလဇနာနံ သံသီဒနဋ္ဌာနမေတ’’န္တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၇၁။

‘‘ဧထ ပဿထိမံ လောကံ၊ စိတ္တံ ရာဇရထူပမံ၊

ယတ္ထ ဗာလာ ဝိသီဒန္တိ၊ နတ္ထိ သင်္ဂေါ ဝိဇာနတ’’န္တိ။

တတ္ထ တေ ပဿထာတိ ရာဇကုမာရမေဝ သန္ဓာယာဟ။ ဣမံ လောကန္တိ ဣမံ ခန္ဓလောကာဒိသင်္ခါတံ အတ္တဘာဝံ။ စိတ္တန္တိ သတ္တရတနာဒိဝိစိတ္တံ ရာဇရထံ ဝိယ ဝတ္ထာလင်္ကာရာဒိစိတ္တိတံ။ ယတ္ထ ဗာလာတိ ယသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဗာလာ ဧဝံ ဝိသီဒန္တိ။ ဝိဇာနတန္တိ ဝိဇာနန္တာနံ ပဏ္ဍိတာနံ ဧတ္ထ ရာဂသင်္ဂါဒီသု ဧကောပိ သင်္ဂေါ နတ္ထီတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ရာဇကုမာရော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ၊ သမ္ပတ္တာနမ္ပိ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသီတိ။

အဘယရာဇကုမာရဝတ္ထု စတုတ္ထံ။

၅။ သမ္မဇ္ဇနတ္ထေရဝတ္ထု

ယောစ ပုဗ္ဗေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သမ္မဇ္ဇနတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သော ကိရ ပါတော ဝါ သာယံ ဝါတိ ဝေလံ ပမာဏံ အကတွာ အဘိက္ခဏံ သမ္မဇ္ဇန္တောဝ ဝိစရတိ။ သော ဧကဒိဝသံ သမ္မဇ္ဇနိံ ဂဟေတွာ ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသိန္နဿ ရေဝတတ္ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘အယံ မဟာကုသီတော ဇနဿ သဒ္ဓါဒေယျံ ဘုဉ္ဇိတွာ အာဂန္တွာ နိသီဒတိ၊ ကိံ နာမေတဿ သမ္မဇ္ဇနိံ ဂဟေတွာ ဧကံ ဌာနံ သမ္မဇ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ ထေရော ‘‘ဩဝါဒမဿ ဒဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဧဟာဝုသောတိ။ ကိံ၊ ဘန္တေတိ? ဂစ္ဆ နှတွာ ဧဟီတိ။ သော တထာ အကာသိ။ အထ နံ ထေရော ဧကမန္တံ နိသီဒါပေတွာ ဩဝဒန္တော အာဟ – ‘‘အာဝုသော၊ ဘိက္ခုနာ နာမ န သဗ္ဗကာလံ သမ္မဇ္ဇန္တေန ဝိစရိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပါတော ဧဝ ပန သမ္မဇ္ဇိတွာ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တေန အာဂန္တွာ ရတ္တိဋ္ဌာနေ ဝါ ဒိဝါဋ္ဌာနေ ဝါ နိသိန္နေန ဒွတ္တိံသာကာရံ သဇ္ဈာယိတွာ အတ္တဘာဝေ ခယဝယံ ပဋ္ဌပေတွာ သာယနှေ ဥဋ္ဌာယ သမ္မဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ နိစ္စကာလံ အသမ္မဇ္ဇိတွာ အတ္တနောပိ နာမ ဩကာသော ကာတဗ္ဗော’’တိ။ သော ထေရဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ န စိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တံ တံ ဌာနံ ဥက္လာပံ အဟောသိ။ အထ နံ ဘိက္ခူ အာဟံသု – ‘‘အာဝုသော သမ္မဇ္ဇနတ္ထေရ၊ တံ တံ ဌာနံ ဥက္လာပံ ကသ္မာ န သမ္မဇ္ဇသီ’’တိ? ‘‘ဘန္တေ၊ မယာ ပမာဒကာလေ ဧဝံ ကတံ၊ ဣဒါနာမှိ အပ္ပမတ္တော’’တိ။ ဘိက္ခူ ‘‘အယံ ထေရော အညံ ဗျာကရောတီ’’တိ သတ္ထု အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘အာမ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ ပုတ္တော ပုဗ္ဗေ ပမာဒကာလေ သမ္မဇ္ဇန္တော ဝိစရိ၊ ဣဒါနိ ပန မဂ္ဂဖလသုခေန ဝီတိနာမေန္တော န သမ္မဇ္ဇတီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၇၂။

‘‘ယော စ ပုဗ္ဗေ ပမဇ္ဇိတွာ၊ ပစ္ဆာ သော နပ္ပမဇ္ဇတိ၊

သောမံ လောကံ ပဘာသေတိ၊ အဗ္ဘာ မုတ္တောဝ စန္ဒိမာ’’တိ။

တဿတ္ထော – ယော ပုဂ္ဂလော ပုဗ္ဗေ ဝတ္တပဋိဝတ္တကရဏေန ဝါ သဇ္ဈာယာဒီဟိ ဝါ ပမဇ္ဇိတွာ ပစ္ဆာ မဂ္ဂဖလသုခေန ဝီတိနာမေန္တော နပ္ပမဇ္ဇတိ၊ သော အဗ္ဘာဒီဟိ မုတ္တော စန္ဒောဝ ဩကာသလောကံ မဂ္ဂဉာဏေန ဣမံ ခန္ဓာဒိလောကံ ဩဘာသေတိ၊ ဧကာလောကံ ကရောတီတိ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

သမ္မဇ္ဇနတ္ထေရဝတ္ထု ပဉ္စမံ။

၆။ အင်္ဂုလိမာလတ္ထေရဝတ္ထု

ယဿ ပါပန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အင်္ဂုလိမာလတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု အင်္ဂုလိမာလသုတ္တန္တဝသေနေဝ (မ။ နိ။ ၂။၃၄၇ အာဒယော) ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ထေရော ပန သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော ရဟောဂတော ပဋိသလ္လီနော ဝိမုတ္တိသုခပဋိသံဝေဒီ။ တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

‘‘ယော စ ပုဗ္ဗေ ပမဇ္ဇိတွာ၊ ပစ္ဆာ သော နပ္ပမဇ္ဇတိ၊

သောမံ လောကံ ပဘာသေတိ၊ အဗ္ဘာ မုတ္တောဝ စန္ဒိမာ’’တိ။ –

အာဒိနာ နယေန ဥဒါနံ ဥဒါနေတွာ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗုတော။ ဘိက္ခူ ‘‘ကဟံ နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ ထေရော ဥပ္ပန္နော’’တိ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ? သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ အင်္ဂုလိမာလတ္ထေရဿ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနကထာယာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ပရိနိဗ္ဗုတော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ ပုတ္တော’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ဧတ္တကေ မနုဿေ မာရေတွာ ပရိနိဗ္ဗုတော’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သော ပုဗ္ဗေ ဧကံ ကလျာဏမိတ္တံ အလဘိတွာ ဧတ္တကံ ပါပမကာသိ၊ ပစ္ဆာ ပန ကလျာဏမိတ္တပစ္စယံ လဘိတွာ အပ္ပမတ္တော အဟောသိ။ တေနဿ တံ ပါပကမ္မံ ကုသလေန ပိဟိတ’’န္တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၇၃။

‘‘ယဿ ပါပံ ကတံ ကမ္မံ၊ ကုသလေန ပိဓီယတိ၊

သောမံ လောကံ ပဘာသေတိ၊ အဗ္ဘာ မုတ္တောဝ စန္ဒိမာ’’တိ။

တတ္ထ ကုသလေနာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

အင်္ဂုလိမာလတ္ထေရဝတ္ထု ဆဋ္ဌံ။

၇။ ပေသကာရဓီတာဝတ္ထု

အန္ဓဘူတောတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ အဂ္ဂါဠဝေ စေတိယေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ပေသကာရဓီတရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကဒိဝသဉှိ အာဠဝိဝါသိနော သတ္ထရိ အာဠဝိံ သမ္ပတ္တေ နိမန္တေတွာ ဒါနံ အဒံသု။ သတ္ထာ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ အနုမောဒနံ ကရောန္တော ‘‘အဒ္ဓုဝံ မေ ဇီဝိတံ၊ ဓုဝံ မေ မရဏံ၊ အဝဿံ မယာ မရိတဗ္ဗမေဝ ၊ မရဏပရိယောသာနံ မေ ဇီဝိတံ၊ ဇီဝိတမေဝ အနိယတံ၊ မရဏံ နိယတန္တိ ဧဝံ မရဏဿတိံ ဘာဝေထ။ ယေသဉှိ မရဏဿတိ အဘာဝိတာ၊ တေ ပစ္ဆိမေ ကာလေ အာသီဝိသံ ဒိသွာ ဘီတအဒဏ္ဍပုရိသော ဝိယ သန္တာသပ္ပတ္တာ ဘေရဝရဝံ ရဝန္တာ ကာလံ ကရောန္တိ။ ယေသံ ပန မရဏဿတိ ဘာဝိတာ၊ တေ ဒူရတောဝ အာသီဝိသံ ဒိသွာ ဒဏ္ဍကေန ဂဟေတွာ ဆဍ္ဍေတွာ ဌိတပုရိသော ဝိယ ပစ္ဆိမေ ကာလေ န သန္တသန္တိ၊ တသ္မာ မရဏဿတိ ဘာဝေတဗ္ဗာ’’တိ အာဟ။ တံ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ အဝသေသဇနာ သကိစ္စပ္ပသုတာဝ အဟေသုံ။ ဧကာ ပန သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကာ ပေသကာရဓီတာ ‘‘အဟော ဗုဒ္ဓါနံ ကထာ နာမ အစ္ဆရိယာ၊ မယာ ပန မရဏဿတိံ ဘာဝေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ရတ္တိန္ဒိဝံ မရဏဿတိမေဝ ဘာဝေသိ။ သတ္ထာပိ တတော နိက္ခမိတွာ ဇေတဝနံ အဂမာသိ။ သာပိ ကုမာရိကာ တီဏိ ဝဿာနိ မရဏဿတိံ ဘာဝေသိယေဝ။

အထေကဒိဝသံ သတ္ထာ ပစ္စူသသမယေ လောကံ ဩလောကေန္တော တံ ကုမာရိကံ အတ္တနော ဉာဏဇာလဿ အန္တောပဝိဋ္ဌံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဥပဓာရေန္တော ‘‘ဣမာယ ကုမာရိကာယ မမ ဓမ္မဒေသနာယ သုတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ တီဏိ ဝဿာနိ မရဏဿတိ ဘာဝိတာ၊ ဣဒါနာဟံ တတ္ထ ဂန္တွာ ဣမံ ကုမာရိကံ စတ္တာရော ပဉှေ ပုစ္ဆိတွာ တာယ ဝိဿဇ္ဇေန္တိယာ စတူသု ဌာနေသု သာဓုကာရံ ဒတွာ ဣမံ ဂါထံ ဘာသိဿာမိ။ သာ ဂါထာဝသာနေ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိဿတိ၊ တံ နိဿာယ မဟာဇနဿာပိ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ပဉ္စသတဘိက္ခုပရိဝါရော ဇေတဝနာ နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန အဂ္ဂါဠဝဝိဟာရံ အဂမာသိ။ အာဠဝိဝါသိနော ‘‘သတ္ထာ အာဂတော’’တိ သုတွာ တံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ နိမန္တယိံသု။ တဒါ သာပိ ကုမာရိကာ သတ္ထု အာဂမနံ သုတွာ ‘‘အာဂတော ကိရ မယှံ ပိတာ၊ သာမိ၊ အာစရိယော ပုဏ္ဏစန္ဒမုခေါ မဟာဂေါတမဗုဒ္ဓါ’’တိ တုဋ္ဌမာနသာ ‘‘ဣတော မေ တိဏ္ဏံ သံဝစ္ဆရာနံ မတ္ထကေ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော သတ္ထာ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော၊ ဣဒါနိဿ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သရီရံ ဒဋ္ဌုံ မဓုရောဇဉ္စ ဝရဓမ္မံ သောတုံ လဘိဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ ပိတာ ပနဿာ သာလံ ဂစ္ဆန္တော အာဟ – ‘‘အမ္မ၊ ပရသန္တကော မေ သာဋကော အာရောပိတော၊ တဿ ဝိဒတ္ထိမတ္တံ အနိဋ္ဌိတံ၊ တံ အဇ္ဇ နိဋ္ဌာပေဿာမိ၊ သီဃံ မေ တသရံ ဝဋ္ဋေတွာ အာဟရေယျာသီ’’တိ။ သာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ သတ္ထု ဓမ္မံ သောတုကာမာ၊ ပိတာ စ မံ ဧဝံ အာဟ။ ကိံ နု ခေါ သတ္ထု ဓမ္မံ သုဏာမိ၊ ဥဒါဟု ပိတု တသရံ ဝဋ္ဋေတွာ ဟရာမီ’’တိ? အထဿာ ဧတဒဟောသိ ‘‘ပိတာ မံ တသရေ အနာဟရိယမာနေ ပေါထေယျပိ ပဟရေယျပိ၊ တသ္မာ တသရံ ဝဋ္ဋေတွာ တဿ ဒတွာ ပစ္ဆာ ဓမ္မံ သောဿာမီ’’တိ ပီဌကေ နိသီဒိတွာ တသရံ ဝဋ္ဋေသိ။

အာဠဝိဝါသိနောပိ သတ္ထာရံ ပရိဝိသိတွာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ အနုမောဒနတ္ထာယ အဋ္ဌံသု။ သတ္ထာ ‘‘ယမဟံ ကုလဓီတရံ နိဿာယ တိံသယောဇနမဂ္ဂံ အာဂတော၊ သာ အဇ္ဇာပိ ဩကာသံ န လဘတိ။ တာယ ဩကာသေ လဒ္ဓေ အနုမောဒနံ ကရိဿာမီ’’တိ တုဏှီဘူတော အဟောသိ။ ဧဝံ တုဏှီဘူတမ္ပိ သတ္ထာရံ သဒေဝကေ လောကေ ကောစိ ကိဉ္စိ ဝတ္တုံ န ဝိသဟတိ။ သာပိ ခေါ ကုမာရိကာ တသရံ ဝဋ္ဋေတွာ ပစ္ဆိယံ ဌပေတွာ ပိတု သန္တိကံ ဂစ္ဆမာနာ ပရိသပရိယန္တေ ဌတွာ သတ္ထာရံ ဩလောကယမာနာဝ အဋ္ဌာသိ။ သတ္ထာပိ ဂီဝံ ဥက္ခိပိတွာ တံ ဩလောကေသိ။ သာ ဩလောကိတာကာရေနေဝ အညာသိ – ‘‘သတ္ထာ ဧဝရူပါယ ပရိသာယ မဇ္ဈေ နိသီဒိတွာဝ မံ ဩလောကေန္တော မမာဂမနံ ပစ္စာသီသတိ၊ အတ္တနော သန္တိကံ အာဂမနမေဝ ပစ္စာသီသတီ’’တိ။ သာ တသရပစ္ဆိံ ဌပေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ အဂမာသိ။ ကသ္မာ ပန နံ သတ္ထာ ဩလောကေသီတိ? ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ ‘‘ဧသာ ဧတ္တောဝ ဂစ္ဆမာနာ ပုထုဇ္ဇနကာလကိရိယံ ကတွာ အနိယတဂတိကာ ဘဝိဿတိ၊ မမ သန္တိကံ အာဂန္တွာ ဂစ္ဆမာနာ သောတာပတ္တိဖလံ ပတွာ နိယတဂတိကာ ဟုတွာ တုသိတဝိမာနေ နိဗ္ဗတ္တိဿတီ’’တိ။ တဿာ ကိရ တံ ဒိဝသံ မရဏတော မုတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ သာ ဩလောကိတသညာဏေနေဝ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဆဗ္ဗဏ္ဏရံသီနံ အန္တရံ ပဝိသိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ တထာရူပါယ ပရိသာယ မဇ္ဈေ နိသီဒိတွာ တုဏှီဘူတံ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဌိတက္ခဏေယေဝ တံ အာဟ – ‘‘ကုမာရိကေ၊ ကုတော အာဂစ္ဆသီ’’တိ? ‘‘န ဇာနာမိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကတ္ထ ဂမိဿသီ’’တိ? ‘‘န ဇာနာမိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘န ဇာနာသီ’’တိ? ‘‘ဇာနာမိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဇာနာသီ’’တိ? ‘‘န ဇာနာမိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ဣတိ နံ သတ္ထာ စတ္တာရော ပဉှေ ပုစ္ဆိ။ မဟာဇနော ဥဇ္ဈာယိ – ‘‘အမ္ဘော၊ ပဿထ၊ အယံ ပေသကာရဓီတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သဒ္ဓိံ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတံ ကထေသိ၊ နနု နာမ ဣမာယ ‘ကုတော အာဂစ္ဆသီ’တိ ဝုတ္တေ ‘ပေသကာရဂေဟတော’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ‘ကဟံ ဂစ္ဆသီ’တိ ဝုတ္တေ ‘ပေသကာရသာလ’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ’’တိ။

သတ္ထာ မဟာဇနံ နိဿဒ္ဒံ ကတွာ၊ ‘‘ကုမာရိကေ၊ တွံ ကုတော အာဂစ္ဆသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကသ္မာ န ဇာနာမီတိ ဝဒေသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဘန္တေ၊ တုမှေ မမ ပေသကာရဂေဟတော အာဂတဘာဝံ ဇာနာထ၊ ‘‘ကုတော အာဂတာသီ’’တိ ပုစ္ဆန္တာ ပန ‘‘ကုတော အာဂန္တွာ ဣဓ နိဗ္ဗတ္တာသီ’’တိ ပုစ္ဆထ။ အဟံ ပန န ဇာနာမိ ‘‘ကုတော စ အာဂန္တွာ ဣဓ နိဗ္ဗတ္တာမှီ’’တိ။ အထဿာ သတ္ထာ ‘‘သာဓု သာဓု၊ ကုမာရိကေ၊ မယာ ပုစ္ဆိတပဉှောဝ တယာ ဝိဿဇ္ဇိတော’’တိ ပဌမံ သာဓုကာရံ ဒတွာ ဥတ္တရိမ္ပိ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကတ္ထ ဂမိဿသီတိ ပုန ပုဋ္ဌာ ကသ္မာ ‘န ဇာနာမီ’တိ ဝဒေသီ’’တိ? ဘန္တေ၊ တုမှေ မံ တသရပစ္ဆိံ ဂဟေတွာ ပေသကာရသာလံ ဂစ္ဆန္တိံ ဇာနာထ၊ ‘‘ဣတော ဂန္တွာ ကတ္ထ နိဗ္ဗတ္တိဿသီ’’တိ ပုစ္ဆထ။ အဟဉ္စ ဣတော စုတာ န ဇာနာမိ ‘‘ကတ္ထ ဂန္တွာ နိဗ္ဗတ္တိဿာမီ’’တိ။ အထဿာ သတ္ထာ ‘‘မယာ ပုစ္ဆိတပဉှောယေဝ တယာ ဝိဿဇ္ဇိတော’’တိ ဒုတိယံ သာဓုကာရံ ဒတွာ ဥတ္တရိမ္ပိ ပုစ္ဆိ – ‘‘အထ ကသ္မာ ‘န ဇာနာသီ’တိ ပုဋ္ဌာ ‘ဇာနာမီ’တိ ဝဒေသီ’’တိ? ‘‘မရဏဘာဝံ ဇာနာမိ၊ ဘန္တေ၊ တသ္မာ ဧဝံ ဝဒေမီ’’တိ။ အထဿာ သတ္ထာ ‘‘မယာ ပုစ္ဆိတပဉှောယေဝ တယာ ဝိဿဇ္ဇိတော’’တိ တတိယံ သာဓုကာရံ ဒတွာ ဥတ္တရိမ္ပိ ပုစ္ဆိ – ‘‘အထ ကသ္မာ ‘ဇာနာသီ’တိ ပုဋ္ဌာ ‘န ဇာနာမီ’တိ ဝဒေသီ’’တိ။ မမ မရဏဘာဝမေဝ အဟံ ဇာနာမိ၊ ဘန္တေ၊ ‘‘ရတ္တိန္ဒိဝပုဗ္ဗဏှာဒီသု ပန အသုကကာလေ နာမ မရိဿာမီ’’တိ န ဇာနာမိ၊ တသ္မာ ဧဝံ ဝဒေမီတိ။ အထဿာ သတ္ထာ ‘‘မယာ ပုစ္ဆိတပဉှောယေဝ တယာ ဝိဿဇ္ဇိတော’’တိ စတုတ္ထံ သာဓုကာရံ ဒတွာ ပရိသံ အာမန္တေတွာ ‘‘ဧတ္တကံ နာမ တုမှေ ဣမာယ ကထိတံ န ဇာနာထ၊ ကေဝလံ ဥဇ္ဈာယထေဝ။ ယေသဉှိ ပညာစက္ခု နတ္ထိ၊ တေ အန္ဓာ ဧဝ ။ ယေသံ ပညာစက္ခု အတ္ထိ၊ တေ ဧဝ စက္ခုမန္တော’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၇၄။

‘‘အန္ဓဘူတော အယံ လောကော၊ တနုကေတ္ထ ဝိပဿတိ၊

သကုဏော ဇာလမုတ္တောဝ၊ အပ္ပော သဂ္ဂါယ ဂစ္ဆတီ’’တိ။

တတ္ထ အန္ဓဘူတော အယံ လောကောတိ အယံ လောကိယမဟာဇနော ပညာစက္ခုနော အဘာဝေန အန္ဓဘူတော။ တနုကေတ္ထာတိ တနုကော ဧတ္ထ၊ န ဗဟု ဇနော အနိစ္စာဒိဝသေန ဝိပဿတိ။ ဇာလမုတ္တောဝါတိ ယထာ ဆေကေန သာကုဏိကေန ဇာလေန ဩတ္ထရိတွာ ဂယှမာနေသု ဝဋ္ဋကေသု ကောစိဒေဝ ဇာလတော မုစ္စတိ။ သေသာ အန္တောဇာလမေဝ ပဝိသန္တိ။ တထာ မရဏဇာလေန ဩတ္ထဋေသု သတ္တေသု ဗဟူ အပါယဂါမိနော ဟောန္တိ၊ အပ္ပော ကောစိဒေဝ သတ္တော သဂ္ဂါယ ဂစ္ဆတိ၊ သုဂတိံ ဝါ နိဗ္ဗာနံ ဝါ ပါပုဏာတီတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ကုမာရိကာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ၊ မဟာဇနဿာပိ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသီတိ။

သာပိ တသရပစ္ဆိံ ဂဟေတွာ ပိတု သန္တိကံ အဂမာသိ၊ သောပိ နိသိန္နကောဝ နိဒ္ဒါယိ။ တဿာ အသလ္လက္ခေတွာဝ တသရပစ္ဆိံ ဥပနာမေန္တိယာ တသရပစ္ဆိ ဝေမကောဋိယံ ပဋိဟညိတွာ သဒ္ဒံ ကုရုမာနာ ပတိ။ သော ပဗုဇ္ဈိတွာ ဂဟိတနိမိတ္တေနေဝ ဝေမကောဋိံ အာကဍ္ဎိ။ ဝေမကောဋိ ဂန္တွာ တံ ကုမာရိကံ ဥရေ ပဟရိ၊ သာ တတ္ထေဝ ကာလံ ကတွာ တုသိတဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တိ။ အထဿာ ပိတာ တံ ဩလောကေန္တော သကလသရီရေန လောဟိတမက္ခိတေန ပတိတွာ မတံ အဒ္ဒသ။ အထဿ မဟာသောကော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော ‘‘န မမ သောကံ အညော နိဗ္ဗာပေတုံ သက္ခိဿတီ’’တိ ရောဒန္တော သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ တမတ္ထံ အာရောစေတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ သောကံ မေ နိဗ္ဗာပေထာ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ တံ သမဿာသေတွာ ‘‘မာ သောစိ၊ ဥပါသက။ အနမတဂ္ဂသ္မိဉှိ သံသာရေ တဝ ဧဝမေဝ ဓီတု မရဏကာလေ ပဂ္ဃရိတအဿု စတုန္နံ မဟာသမုဒ္ဒါနံ ဥဒကတော အတိရေကတရ’’န္တိ ဝတွာ အနမတဂ္ဂကထံ ကထေသိ ။ သော တနုဘူတသောကော သတ္ထာရံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိတွာ လဒ္ဓူပသမ္ပဒေါ န စိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏီတိ။

ပေသကာရဓီတာဝတ္ထု သတ္တမံ။

၈။ တိံသဘိက္ခုဝတ္ထု

ဟံသာဒိစ္စပထေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော တိံသ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကသ္မိဉှိ ဒိဝသေ တိံသမတ္တာ ဒိသာဝါသိကာ ဘိက္ခူ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိံသု။ အာနန္ဒတ္ထေရော သတ္ထု ဝတ္တကရဏဝေလာယ အာဂန္တွာ တေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ‘‘သတ္ထာရာ ဣမေဟိ သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရေ ကတေ ဝတ္တံ ကရိဿာမီ’’တိ ဒွါရကောဋ္ဌကေ အဋ္ဌာသိ။ သတ္ထာပိ တေဟိ သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ တေသံ သာရဏီယဓမ္မံ ကထေသိ။ တံ သုတွာ တေ သဗ္ဗေပိ အရဟတ္တံ ပတွာ ဥပ္ပတိတွာ အာကာသေန အဂမိံသု။ အာနန္ဒတ္ထေရော တေသု စိရာယန္တေသု သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣဒါနေဝ တိံသမတ္တာ ဘိက္ခူ အာဂတာ၊ တေ ကုဟိ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဂတာ၊ အာနန္ဒာ’’တိ။ ‘‘ကတရေန မဂ္ဂေန၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘အာကာသေနာနန္ဒာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန တေ၊ ဘန္တေ၊ ခီဏာသဝါ’’တိ? ‘‘အာမာနန္ဒ၊ မမ သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တာ’’တိ။ တသ္မိံ ပန ခဏေ အာကာသေန ဟံသာ အာဂမိံသု။ သတ္ထာ ‘‘ယဿ ခေါ ပနာနန္ဒ၊ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ သုဘာဝိတာ၊ သော ဟံသာ ဝိယ အာကာသေန ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၇၅။

‘‘ဟံသာဒိစ္စပထေ ယန္တိ၊ အာကာသေ ယန္တိ ဣဒ္ဓိယာ၊

နီယန္တိ ဓီရာ လောကမှာ၊ ဇေတွာ မာရံ သဝါဟိနိ’’န္တိ။

တဿတ္ထော – ဣမေ ဟံသာ အာဒိစ္စပထေ အာကာသေ ဂစ္ဆန္တိ။ ယေသံ ဣဒ္ဓိပါဒါ သုဘာဝိတာ၊ တေပိ အာကာသေ ယန္တိ ဣဒ္ဓိယာ။ ဓီရာ ပဏ္ဍိတာ သဝါဟိနိံ မာရံ ဇေတွာ ဣမမှာ ဝဋ္ဋလောကာ နီယန္တိ၊ နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏန္တီတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

တိံသဘိက္ခုဝတ္ထု အဋ္ဌမံ။

၉။ စိဉ္စမာဏဝိကာဝတ္ထု

ဧကံဓမ္မန္တိ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော စိဉ္စမာဏဝိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ပဌမဗောဓိယဉှိ ဒသဗလဿ ပုထုဘူတေသု သာဝကေသု အပ္ပမာဏေသု ဒေဝမနုဿေသု အရိယဘူမိံ ဩက္ကန္တေသု ပတ္ထဋေ ဂုဏသမုဒယေ မဟာလာဘသက္ကာရော ဥဒပါဒိ။ တိတ္ထိယာ သူရိယုဂ္ဂမနေ ခဇ္ဇောပနကသဒိသာ အဟေသုံ ဟတလာဘသက္ကာရာ။ တေ အန္တရဝီထိယံ ဌတွာ ‘‘ကိံ သမဏော ဂေါတမောဝ ဗုဒ္ဓါ၊ မယမ္ပိ ဗုဒ္ဓါ၊ ကိံ တဿေဝ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ၊ အမှာကမ္ပိ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလမေဝ၊ အမှာကမ္ပိ ဒေထ သက္ကရောထာ’’တိ ဧဝံ မနုဿေ ဝိညာပေန္တာပိ လာဘသက္ကာရံ အလဘိတွာ ရဟော သန္နိပတိတွာ ‘‘ကေန နု ခေါ ဥပါယေန သမဏဿ ဂေါတမဿ မနုဿာနံ အန္တရေ အဝဏ္ဏံ ဥပ္ပာဒေတွာ လာဘသက္ကာရံ နာသေယျာမာ’’တိ စိန္တယိံသု။

တဒါ သာဝတ္ထိယံ စိဉ္စမာဏဝိကာ နာမေကာ ပရိဗ္ဗာဇိကာ ဥတ္တမရူပဓရာ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တာ ဒေဝစ္ဆရာ ဝိယ။ အဿာ သရီရတော ရသ္မိယော နိစ္ဆရန္တိ။ အထေကော ခရမန္တီ ဧဝမာဟ – ‘‘စိဉ္စမာဏဝိကံ ပဋိစ္စ သမဏဿ ဂေါတမဿ အဝဏ္ဏံ ဥပ္ပာဒေတွာ လာဘသက္ကာရံ နာသေဿာမာ’’တိ။ တေ ‘‘အတ္ထေကော ဥပါယော’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု။ အထ သာ တိတ္ထိယာရာမံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ၊ တိတ္ထိယာ တာယ သဒ္ဓိံ န ကထေသုံ။ သာ ‘‘ကော နု ခေါ မေ ဒေါသော’’တိ ယာဝတတိယံ ‘‘ဝန္ဒာမိ၊ အယျာ’’တိ ဝတွာ၊ ‘‘အယျာ၊ ကော နု ခေါ မေ ဒေါသော၊ ကိံ မယာ သဒ္ဓိံ န ကထေထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဘဂိနိ၊ သမဏံ ဂေါတမံ အမှေ ဝိဟေဌယန္တံ ဟတလာဘသက္ကာရေ ကတွာ ဝိစရန္တံ န ဇာနာသီ’’တိ? ‘‘န ဇာနာမိ၊ အယျာ၊ ကိံ ပနေတ္ထ မယာ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ။ ‘‘သစေ တွံ၊ ဘဂိနိ၊ အမှာကံ သုခမိစ္ဆသိ၊ အတ္တာနံ ပဋိစ္စ သမဏဿ ဂေါတမဿ အဝဏ္ဏံ ဥပ္ပာဒေတွာ လာဘသက္ကာရံ နာသေဟီ’’တိ။

သာ ‘‘သာဓု၊ အယျာ၊ မယှံဝေသော ဘာရော၊ မာ စိန္တယိတ္ထာ’’တိ ဝတွာ ပက္ကမိတွာ ဣတ္ထိမာယာသု ကုသလတာယ တတော ပဋ္ဌာယ သာဝတ္ထိဝါသီနံ ဓမ္မကထံ သုတွာ ဇေတဝနာ နိက္ခမနသမယေ ဣန္ဒဂေါပကဝဏ္ဏံ ပဋံ ပါရုပိတွာ ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္ထာ ဇေတဝနာဘိမုခီ ဂစ္ဆတိ။ ‘‘ဣမာယ ဝေလာယ ကုဟိံ ဂစ္ဆသီ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ကိံ တုမှာကံ မမ ဂမနဋ္ဌာနေနာ’’တိ ဝတွာ ဇေတဝနသမီပေ တိတ္ထိယာရာမေ ဝသိတွာ ပါတောဝ ‘‘အဂ္ဂဝန္ဒနံ ဝန္ဒိဿာမာ’’တိ နဂရာ နိက္ခမန္တေ ဥပါသကဇနေ ဇေတဝနဿ အန္တောဝုဋ္ဌာ ဝိယ ဟုတွာ နဂရံ ပဝိသတိ။ ‘‘ကုဟိံ ဝုဋ္ဌာသီ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ကိံ တုမှာကံ မမ ဝုဋ္ဌဋ္ဌာနေနာ’’တိ ဝတွာ မာသဒ္ဓမာသစ္စယေန ပုစ္ဆိယမာနာ ဇေတဝနေ သမဏေန ဂေါတမေန သဒ္ဓိံ ဧကဂန္ဓကုဋိယာ ဝုဋ္ဌာမှီတိ။ ပုထုဇ္ဇနာနံ ‘‘သစ္စံ နု ခေါ ဧတံ၊ နော’’တိ ကင်္ခံ ဥပ္ပာဒေတွာ တေမာသစတုမာသစ္စယေန ပိလောတိကာဟိ ဥဒရံ ဝေဌေတွာ ဂဗ္ဘိနိဝဏ္ဏံ ဒဿေတွာ ဥပရိ ရတ္တပဋံ ပါရုပိတွာ ‘‘သမဏံ ဂေါတမံ ပဋိစ္စ ဂဗ္ဘော ဥပ္ပန္နော’’တိ အန္ဓဗာလေ သဒ္ဒဟာပေတွာ အဋ္ဌနဝမာသစ္စယေန ဥဒရေ ဒါရုမဏ္ဍလိကံ ဗန္ဓိတွာ ဥပရိ ပဋံ ပါရုပိတွာ ဟတ္ထပါဒပိဋ္ဌိယော ဂေါဟနုကေန ကောဋ္ဋာပေတွာ ဥဿဒေ ဒဿေတွာ ကိလန္တိန္ဒြိယာ ဟုတွာ သာယနှသမယေ တထာဂတေ အလင်္ကတဓမ္မာသနေ နိသီဒိတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တေ ဓမ္မသဘံ ဂန္တွာ တထာဂတဿ ပုရတော ဌတွာ၊ ‘‘မဟာသမဏ၊ မဟာဇနဿ တာဝ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ မဓုရော တေ သဒ္ဒေါ၊ သမ္ဖုသိတံ ဒန္တာဝရဏံ။ အဟံ ပန တံ ပဋိစ္စ ဂဗ္ဘံ လဘိတွာ ပရိပုဏ္ဏဂဗ္ဘာ ဇာတာ၊ နေဝ မေ သူတိဃရံ ဇာနာသိ၊ သပ္ပိတေလာဒီနိ သယံ အကရောန္တော ဥပဋ္ဌာကာနမ္ပိ အညတရံ ကောသလရာဇာနံ ဝါ အနာထပိဏ္ဍိကံ ဝါ ဝိသာခံ ဥပါသိကံ ဝါ ‘ဣမိဿာ စိဉ္စမာဏဝိကာယ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ ကရောဟီ’တိ န ဝဒေသိ၊ အဘိရမိတုံယေဝ ဇာနာသိ၊ ဂဗ္ဘပရိဟာရံ န ဇာနာသီ’’တိ ဂူထပိဏ္ဍံ ဂဟေတွာ စန္ဒမဏ္ဍလံ ဒူသေတုံ ဝါယမန္တီ ဝိယ ပရိသမဇ္ဈေ တထာဂတံ အက္ကောသိ။ တထာဂတော ဓမ္မကထံ ဌပေတွာ သီဟော ဝိယ အဘိနဒန္တော၊ ‘‘ဘဂိနိ၊ တယာ ကထိတဿ တထဘာဝံ ဝါ ဝိတထဘာဝံ ဝါ အဟမေဝ စ တွဉ္စ ဇာနာမာ’’တိ အာဟ။ ‘‘အာမ၊ မဟာသမဏ၊ တယာ စ မယာ စ ဉာတဘာဝေနေတံ ဇာတ’’န္တိ။

တသ္မိံ ခဏေ သက္ကဿ အာသနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ သော အာဝဇ္ဇမာနော ‘‘စိဉ္စမာဏဝိကာ တထာဂတံ အဘူတေန အက္ကောသတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘ဣဒံ ဝတ္ထုံ သောဓေဿာမီ’’တိ စတူဟိ ဒေဝပုတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ အာဂမိ။ ဒေဝပုတ္တာ မူသိကပေါတကာ ဟုတွာ ဒါရုမဏ္ဍလိကဿ ဗန္ဓနရဇ္ဇုကေ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဆိန္ဒိံသု၊ ပါရုတပဋံ ဝါတော ဥက္ခိပိ၊ ဒါရုမဏ္ဍလိကံ ပတမာနံ တဿာ ပါဒပိဋ္ဌိယံ ပတိ ၊ ဥဘော အဂ္ဂပါဒါ ဆိဇ္ဇိံသု။ မနုဿာ ‘‘ဓီ ကာဠကဏ္ဏိ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အက္ကောသီ’’တိ သီသေ ခေဠံ ပါတေတွာ လေဍ္ဍုဒဏ္ဍာဒိဟတ္တာ ဇေတဝနာ နီဟရိံသု။ အထဿာ တထာဂတဿ စက္ခုပထံ အတိက္ကန္တကာလေ မဟာပထဝီ ဘိဇ္ဇိတွာ ဝိဝရမဒါသိ၊ အဝီစိတော အဂ္ဂိဇာလာ ဥဋ္ဌဟိ။ သာ ကုလဒတ္တိယံ ကမ္ဗလံ ပါရုပမာနာ ဝိယ ဂန္တွာ အဝီစိမှိ နိဗ္ဗတ္တိ။ အညတိတ္ထိယာနံ လာဘသက္ကာရော ပရိဟာယိ၊ ဒသဗလဿ ဘိယျောသောမတ္တာယ ဝဍ္ဎိ။ ပုနဒိဝသေ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ၊ ‘‘အာဝုသော၊ စိဉ္စမာဏဝိကာ ဧဝံ ဥဠာရဂုဏံ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အဘူတေန အက္ကောသိတွာ မဟာဝိနာသံ ပတ္တာ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဧသာ မံ အဘူတေန အက္ကောသိတွာ ဝိနာသံ ပတ္တာယေဝါ’’တိ ဝတွာ –

‘‘နာဒဋ္ဌာ ပရတော ဒေါသံ၊ အဏုံ ထူလာနိ သဗ္ဗသော၊

ဣဿရော ပဏယေ ဒဏ္ဍံ၊ သာမံ အပ္ပဋိဝေက္ခိယာ’’တိ။ –

ဣမံ ဒွါဒသနိပါတေ မဟာပဒုမဇာတကံ (ဇာ။ ၁။၁၂။၁၀၆) ဝိတ္ထာရေတွာ ကထေသိ –

တဒါ ကိရေသာ မဟာပဒုမကုမာရဿ ဗောဓိသတ္တဿ မာတု သပတ္တီ ရညော အဂ္ဂမဟေသီ ဟုတွာ မဟာသတ္တံ အသဒ္ဓမ္မေန နိမန္တေတွာ တဿ မနံ အလဘိတွာ အတ္တနာဝ အတ္တနိ ဝိပ္ပကာရံ ကတွာ ဂိလာနာလယံ ဒဿေတွာ ‘‘တဝ ပုတ္တော မံ အနိစ္ဆန္တိံ ဣမံ ဝိပ္ပကာရံ ပါပေသီ’’တိ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ ကုဒ္ဓါ မဟာသတ္တံ စောရပပါတေ ခိပိ။ အထ နံ ပဗ္ဗတကုစ္ဆိယံ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ နာဂရာဇဿ ဖဏဂဗ္ဘေ ပတိဋ္ဌပေသိ။ နာဂရာဇာ တံ နာဂဘဝနံ နေတွာ ဥပဍ္ဎရဇ္ဇေန သမ္မာနေသိ။ သော တတ္ထ သံဝစ္ဆရံ ဝသိတွာ ပဗ္ဗဇိတုကာမော ဟိမဝန္တပ္ပဒေသံ ပတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဈာနာဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေသိ။ အထ နံ ဧကော ဝနစရကော ဒိသွာ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ကတပဋိသန္ထာရော သဗ္ဗံ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ မဟာသတ္တံ ရဇ္ဇေန နိမန္တေတွာ တေန ‘‘မယှံ ရဇ္ဇေန ကိစ္စံ နတ္ထိ၊ တွံ ပန ဒသ ရာဇဓမ္မေ အကောပေတွာ အဂတိဂမနံ ပဟာယ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေဟီ’’တိ ဩဝဒိတော ဥဋ္ဌာယာသနာ ရောဒိတွာ နဂရံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ အမစ္စေ ပုစ္ဆိ – ‘‘အဟံ ကံ နိဿာယ ဧဝံ အာစာရသမ္ပန္နေန ပုတ္တေန ဝိယောဂံ ပတ္တော’’တိ? ‘‘အဂ္ဂမဟေသိံ နိဿာယ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ တံ ဥဒ္ဓံပါဒံ ဂဟေတွာ စောရပပါတေ ခိပါပေတွာ နဂရံ ပဝိသိတွာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဒါ မဟာပဒုမကုမာရော သတ္ထာ အဟောသိ၊ မာတု သပတ္တီ စိဉ္စမာဏဝိကာတိ။

သတ္ထာ ဣမမတ္ထံ ပကာသေတွာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဧကံ ဓမ္မဉှိ သစ္စဝစနံ ပဟာယ မုသာဝါဒေ ပတိဋ္ဌိတာနံ ဝိဿဋ္ဌပရလောကာနံ အကတ္တဗ္ဗပါပကမ္မံ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၇၆။

‘‘ဧကံ ဓမ္မံ အတီတဿ၊ မုသာဝါဒိဿ ဇန္တုနော၊

ဝိတိဏ္ဏပရလောကဿ၊ နတ္ထိ ပါပံ အကာရိယ’’န္တိ။

တတ္ထ ဧကံ ဓမ္မန္တိ သစ္စံ။ မုသာဝါဒိဿာတိ ယဿ ဒသသု ဝစနေသု ဧကမ္ပိ သစ္စံ နတ္ထိ၊ ဧဝရူပဿ မုသာဝါဒိနော ။ ဝိတိဏ္ဏပရလောကဿာတိ ဝိဿဋ္ဌပရလောကဿ။ ဧဝရူပေါ ဟိ မနုဿသမ္ပတ္တိံ ဒေဝသမ္ပတ္တိံ အဝသာနေ နိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိန္တိ ဣမာ တိဿောပိ သမ္ပတ္တိယော န ပဿတိ။ နတ္ထိ ပါပန္တိ တဿ ဧဝရူပဿ ဣဒံ နာမ ပါပံ အကတ္တဗ္ဗန္တိ နတ္ထိ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

စိဉ္စမာဏဝိကာဝတ္ထု နဝမံ။

၁၀။ အသဒိသဒါနဝတ္ထု

နဝေ ကဒရိယာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အသဒိသဒါနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကသ္မိဉှိ သမယေ သတ္ထာ စာရိကံ စရိတွာ ပဉ္စသတဘိက္ခုပရိဝါရော ဇေတဝနံ ပါဝိသိ။ ရာဇာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ နိမန္တေတွာ ပုနဒိဝသေ အာဂန္တုကဒါနံ သဇ္ဇေတွာ ‘‘ဒါနံ မေ ပဿန္တူ’’တိ နာဂရေ ပက္ကောသိ။ နာဂရာ အာဂန္တွာ ရညော ဒါနံ ဒိသွာ ပုနဒိဝသေ သတ္ထာရံ နိမန္တေတွာ ဒါနံ သဇ္ဇေတွာ ‘‘အမှာကမ္ပိ ဒါနံ၊ ဒေဝေါ၊ ပဿတူ’’တိ ရညော ပဟိဏိံသု။ ရာဇာ တေသံ ဒါနံ ဒိသွာ ‘‘ဣမေဟိ မမ ဒါနတော ဥတ္တရိတရံ ကတံ၊ ပုန ဒါနံ ကရိဿာမီ’’တိ ပုနဒိဝသေပိ ဒါနံ သဇ္ဇေသိ။ နာဂရာပိ တံ ဒိသွာ ပုနဒိဝသေ သဇ္ဇယိံသု။ ဧဝံ နေဝ ရာဇာ နာဂရေ ပရာဇေတုံ သက္ကောတိ၊ န နာဂရာ ရာဇာနံ။ အထ ဆဋ္ဌေ ဝါရေ နာဂရာ သတဂုဏံ သဟဿဂုဏံ ဝဍ္ဎေတွာ ယထာ န သက္ကာ ဟောတိ ‘‘ဣဒံ နာမ ဣမေသံ ဒါနေ နတ္ထီ’’တိ ဝတ္တုံ၊ ဧဝံ ဒါနံ သဇ္ဇယိံသု။ ရာဇာ တံ ဒိသွာ ‘‘သစာဟံ ဣမေသံ ဒါနတော ဥတ္တရိတရံ ကာတုံ န သက္ခိဿာမိ၊ ကိံ မေ ဇီဝိတေနာ’’တိ ဥပါယံ စိန္တေန္တော နိပဇ္ဇိ။ အထ နံ မလ္လိကာ ဒေဝီ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ‘‘ကသ္မာ၊ မဟာရာဇ၊ ဧဝံ နိပန္နောသိ၊ ကေန တေ ဣန္ဒြိယာနိ ကိလန္တာနိ ဝိယာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ရာဇာ အာဟ – ‘‘န ဒါနိ တွံ၊ ဒေဝိ၊ ဇာနာသီ’’တိ။ ‘‘န ဇာနာမိ၊ ဒေဝါ’’တိ။ သော တဿာ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။

အထ နံ မလ္လိကာ အာဟ – ‘‘ဒေဝ၊ မာ စိန္တယိ၊ ကဟံ တယာ ပထဝိဿရော ရာဇာ နာဂရေဟိ ပရာဇိယမာနော ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော ဝါ သုတပုဗ္ဗော ဝါ၊ အဟံ တေ ဒါနံ သံဝိဒဟိဿာမီ’’တိ။ ဣတိဿ အသဒိသဒါနံ သံဝိဒဟိတုကာမတာယ ဧဝံ ဝတွာ၊ မဟာရာဇ၊ သာလကလျာဏိပဒရေဟိ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ အန္တော အာဝဋ္ဋေ နိသီဒနမဏ္ဍပံ ကာရေဟိ၊ သေသာ ဗဟိအာဝဋ္ဋေ နိသီဒိဿန္တိ။ ပဉ္စ သေတစ္ဆတ္တသတာနိ ကာရေဟိ၊ တာနိ ဂဟေတွာ ပဉ္စသတာ ဟတ္ထီ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ မတ္ထကေ ဓာရယမာနာ ဌဿန္တိ။ အဋ္ဌ ဝါ ဒသ ဝါ ရတ္တသုဝဏ္ဏနာဝါယော ကာရေဟိ၊ တာ မဏ္ဍပမဇ္ဈေ ဘဝိဿန္တိ။ ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ ဘိက္ခူနံ အန္တရေ ဧကေကာ ခတ္တိယဓီတာ နိသီဒိတွာ ဂန္ဓေ ပိသိဿတိ၊ ဧကေကာ ခတ္တိယဓီတာ ဗီဇနံ အာဒါယ ဒွေ ဒွေ ဘိက္ခူ ဗီဇမာနာ ဌဿတိ၊ သေသာ ခတ္တိယဓီတရော ပိသေ ပိသေ ဂန္ဓေ ဟရိတွာ သုဝဏ္ဏနာဝါသု ပက္ခိပိဿန္တိ၊ တာသု ဧကစ္စာ ခတ္တိယဓီတရော နီလုပ္ပလကလာပေ ဂဟေတွာ သုဝဏ္ဏနာဝါသု ပက္ခိတ္တဂန္ဓေ အာလောဠေတွာ ဝါသံ ဂါဟာပေဿန္တိ။ နာဂရာနဉှိနေဝ ခတ္တိယဓီတရော အတ္ထိ၊ န သေတစ္ဆတ္တာနိ၊ န ဟတ္ထိနော စ။ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ နာဂရာ ပရာဇိဿန္တိ၊ ဧဝံ ကရောဟိ၊ မဟာရာဇာတိ။ ရာဇာ ‘‘သာဓု၊ ဒေဝိ၊ ကလျာဏံ တေ ကထိတ’’န္တိ တာယ ကထိတနိယာမေန သဗ္ဗံ ကာရေသိ။ ဧကဿ ပန ဘိက္ခုနော ဧကော ဟတ္ထိ နပ္ပဟောသိ။ အထ ရာဇာ မလ္လိကံ အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဧကဿ ဘိက္ခုနော ဧကော ဟတ္ထိ နပ္ပဟောတိ၊ ကိံ ကရိဿာမာ’’တိ။ ‘‘ကိံ၊ ဒေဝ၊ ပဉ္စ ဟတ္ထိသတာနိ နတ္ထီ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ ဒေဝိ၊ အဝသေသာ ဒုဋ္ဌဟတ္ထိနော၊ တေ ဘိက္ခူ ဒိသွာဝ ဝေရမ္ဘဝါတာ ဝိယ စဏ္ဍာ ဟောန္တီ’’တိ။ ‘‘ဒေဝ၊ အဟံ ဧကဿ ဒုဋ္ဌဟတ္ထိပေါတကဿ ဆတ္တံ ဂဟေတွာ တိဋ္ဌနဋ္ဌာနံ ဇာနာမီ’’တိ။ ‘‘ကတ္ထ နံ ဌပေဿာမာ’’တိ? ‘‘အယျဿ အင်္ဂုလိမာလဿ သန္တိကေ’’တိ။ ရာဇာ တထာ ကာရေသိ။ ဟတ္ထိပေါတကော ဝါလဓိံ အန္တရသတ္ထိမှိ ပက္ခိပိတွာ ဥဘော ကဏ္ဏေ ပါတေတွာ အက္ခီနိ နိမိလေတွာ အဋ္ဌာသိ။ မဟာဇနော ‘‘ဧဝရူပဿ နာမ စဏ္ဍဟတ္ထိနော အယမာကာရော’’တိ ဟတ္ထိမေဝ ဩလောကေသိ။

ရာဇာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိဝိသိတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ယံ ဣမသ္မိံ ဒါနဂ္ဂေ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဝါ အကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဝါ၊ သဗ္ဗံ တံ တုမှာကမေဝ ဒမ္မီ’’တိ အာဟ ။ တသ္မိံ ပန ဒါနေ ဧကဒိဝသေနေဝ ပရိစ္စတ္တံ စုဒ္ဒသကောဋိဓနံ ဟောတိ။ သတ္ထု ပန သေတစ္ဆတ္တံ နိသီဒနပလ္လင်္ကော အာဓာရကော ပါဒပီဌိကာတိ စတ္တာရိ အနဂ္ဃာနေဝ။ ပုန ဧဝရူပံ ကတွာ ဗုဒ္ဓါနံ ဒါနံ နာမ ဒါတုံ သမတ္ထော နာဟောသိ၊ တေနေဝ တံ ‘‘အသဒိသဒါန’’န္တိ ပညာယိ။ တံ ကိရ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ဧကဝါရံ ဟောတိယေဝ၊ သဗ္ဗေသံ ပန ဣတ္ထီယေဝ သံဝိဒဟတိ။ ရညော ပန ကာဠော စ ဇုဏှော စာတိ ဒွေ အမစ္စာ အဟေသုံ။ တေသု ကာဠော စိန္တေသိ – ‘‘အဟော ရာဇကုလဿ ပရိဟာနိ၊ ဧကဒိဝသေနေဝ စုဒ္ဒသကောဋိဓနံ ခယံ ဂစ္ဆတိ၊ ဣမေ ဣမံ ဒါနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဂန္တွာ နိပန္နာ နိဒ္ဒါယိဿန္တိ၊ အဟော နဋ္ဌံ ရာဇကုလ’’န္တိ။ ဇုဏှော စိန္တေသိ – ‘‘အဟော ရညော ဒါနံ သုဒိန္နံ။ န ဟိ သက္ကာ ရာဇဘာဝေ အဋ္ဌိတေန ဧဝရူပံ ဒါနံ ဒါတုံ၊ သဗ္ဗသတ္တာနံ ပတ္တိံ အဒေန္တော နာမ နတ္ထိ၊ အဟံ ပနိဒံ ဒါနံ အနုမောဒါမီ’’တိ။

သတ္ထု ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ရာဇာ အနုမောဒနတ္ထာယ ပတ္တံ ဂဏှိ။ သတ္ထာ စိန္တေသိ – ‘‘ရညာ မဟောဃံ ပဝတ္တေန္တေန ဝိယ မဟာဒါနံ ဒိန္နံ၊ အသက္ခိ နု ခေါ မဟာဇနော စိတ္တံ ပသာဒေတုံ၊ ဥဒါဟု နော’’တိ။ သော တေသံ အမစ္စာနံ စိတ္တာစာရံ ဉတွာ ‘‘သစေ ရညော ဒါနာနုစ္ဆဝိကံ အနုမောဒနံ ကရိဿာမိ၊ ကာဠဿ မုဒ္ဓါ သတ္တဓာ ဖလိဿတိ၊ ဇုဏှော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိဿတီ’’တိ ဉတွာ ကာဠေ အနုကမ္ပံ ပဋိစ္စ ဧဝရူပံ ဒါနံ ဒတွာ ဌိတဿ ရညော စတုပ္ပဒိကံ ဂါထမေဝ ဝတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ဂတော။ ဘိက္ခူ အင်္ဂုလိမာလံ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘န ကိံ နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဒုဋ္ဌဟတ္ထိံ ဆတ္တံ ဓာရေတွာ ဌိတံ ဒိသွာ ဘာယီ’’တိ? ‘‘န ဘာယိံ၊ အာဝုသော’’တိ။ တေ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟံသု – ‘‘အင်္ဂုလိမာလော၊ ဘန္တေ၊ အညံ ဗျာကရောသီ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ ၊ အင်္ဂုလိမာလော ဘာယတိ။ ခီဏာသဝဥသဘာနဉှိ အန္တရေ ဇေဋ္ဌကဥသဘာ မမ ပုတ္တသဒိသာ ဘိက္ခူ န ဘာယန္တီ’’တိ ဝတွာ ဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂေ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ဥသဘံ ပဝရံ ဝီရံ၊ မဟေသိံ ဝိဇိတာဝိနံ၊

အနေဇံ နှာတကံ ဗုဒ္ဓံ၊ တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၄၂၂၊ သု။ နိ။ ၆၅၁)၊

ရာဇာပိ ဒေါမနဿပ္ပတ္တော ‘‘ဧဝရူပါယ နာမ ပရိသာယ ဒါနံ ဒတွာ ဌိတဿ မယှံ အနုစ္ဆဝိကံ အနုမောဒနံ အကတွာ ဂါထမေဝ ဝတွာ သတ္ထာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဂတော။ မယာ သတ္ထု အနုစ္ဆဝိကံ ဒါနံ အကတွာ အနနုစ္ဆဝိကံ ကတံ ဘဝိဿတိ ၊ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ အဒတွာ အကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဝါ ဒိန္နံ ဘဝိဿတိ၊ သတ္ထာရာ မေ ကုပိတေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ အသဒိသဒါနံ နာမ၊ ဒါနာနုရူပံ အနုမောဒနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိံ နု ခေါ မေ၊ ဘန္တေ၊ ဒါတဗ္ဗယုတ္တကံ ဒါနံ န ဒိန္နံ၊ ဥဒါဟု ဒါနာနုရူပံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ အဒတွာ အကပ္ပိယဘဏ္ဍမေဝ ဒိန္န’’န္တိ။ ‘‘ကိမေတံ ၊ မဟာရာဇာ’’တိ? ‘‘န မေ တုမှေဟိ ဒါနာနုစ္ဆဝိကာ အနုမောဒနာ ကတာ’’တိ? ‘‘မဟာရာဇ၊ အနုစ္ဆဝိကမေဝ တေ ဒါနံ ဒိန္နံ။ ဧတဉှိ အသဒိသဒါနံ နာမ၊ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ ဧကဝါရမေဝ သက္ကာ ဒါတုံ၊ ပုန ဧဝရူပံ နာမ ဒါနံ ဒုဒ္ဒဒ’’န္တိ။ ‘‘အထ ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ မေ ဒါနာနုရူပံ အနုမောဒနံ န ကရိတ္ထာ’’တိ? ‘‘ပရိသာယ အသုဒ္ဓတ္တာ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ပရိသာယ ဒေါသော’’တိ? အထဿ သတ္ထာ ဒွိန္နမ္ပိ အမစ္စာနံ စိတ္တာစာရံ အာရောစေတွာ ကာဠေ အနုကမ္ပံ ပဋိစ္စ အနုမောဒနာယ အကတဘာဝံ အာစိက္ခိ။ ရာဇာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တေ၊ ကာဠ၊ ဧဝံ စိန္တိတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘တဝ သန္တကံ အဂ္ဂဟေတွာ မမ ပုတ္တဒါရေဟိ သဒ္ဓိံ မယိ အတ္တနော သန္တကံ ဒေန္တေ တုယှံ ကာ ပီဠာ။ ဂစ္ဆ၊ ဘော၊ ယံ တေ မယာ ဒိန္နံ၊ တံ ဒိန္နမေဝ ဟောတု၊ ရဋ္ဌတော ပန မေ နိက္ခမာ’’တိ တံ ရဋ္ဌာ နီဟရိတွာ ဇုဏှံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တေ ဧဝံ စိန္တိတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စ’’န္တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘သာဓု၊ မာတုလ၊ ပသန္နောသ္မိ၊ တွံ မမ ပရိဇနံ ဂဟေတွာ မယာ ဒိန္နနိယာမေနေဝ သတ္တ ဒိဝသာနိ ဒါနံ ဒေဟီ’’တိ သတ္တာဟံ ရဇ္ဇံ နိယျာဒေတွာ သတ္ထာရံ အာဟ – ‘‘ပဿထ၊ ဘန္တေ၊ ဗာလဿ ကရဏံ၊ မယာ ဧဝံ ဒိန္နဒါနေ ပဟာရမဒါသီ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ဗာလာ နာမ ပရဿ ဒါနံ အနဘိနန္ဒိတွာ ဒုဂ္ဂတိပရာယဏာ ဟောန္တိ၊ ဓီရာ ပန ပရေသမ္ပိ ဒါနံ အနုမောဒိတွာ သဂ္ဂပရာယဏာ ဧဝ ဟောန္တီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၇၇။

‘‘န ဝေ ကဒရိယာ ဒေဝလောကံ ဝဇန္တိ၊ ဗာလာ ဟဝေ နပ္ပသံသန္တိ ဒါနံ၊

ဓီရော စ ဒါနံ အနုမောဒမာနော၊ တေနေဝ သော ဟောတိ သုခီ ပရတ္ထာ’’တိ။

တတ္ထ ကဒရိယာတိ ထဒ္ဓမစ္ဆရိနော။ ဗာလာတိ ဣဓလောကပရလောကံ အဇာနနကာ။ ဓီရောတိ ပဏ္ဍိတော။ သုခီ ပရတ္ထာတိ တေနေဝ သော ဒါနာနုမောဒနပုညေန ပရလောကေ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝမာနော သုခီ ဟောတီတိ။

ဒေသနာဝသာနေ ဇုဏှော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ၊ သမ္ပတ္တပရိသာယပိ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသိ၊ ဇုဏှောပိ သောတာပန္နော ဟုတွာ သတ္တာဟံ ရညာ ဒိန္နနိယာမေနေဝ ဒါနံ အဒါသီတိ။

အသဒိသဒါနဝတ္ထု ဒသမံ။

၁၁။ အနာထပိဏ္ဍကပုတ္တကာလဝတ္ထု

ပထဗျာ ဧကရဇ္ဇေနာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကာလံ နာမ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ပုတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သော ကိရ တထာဝိဓဿ သဒ္ဓါသမ္ပန္နဿ သေဋ္ဌိနော ပုတ္တော ဟုတွာ နေဝ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တုံ၊ န ဂေဟံ အာဂတကာလေ ဒဋ္ဌုံ၊ န ဓမ္မံ သောတုံ၊ န သင်္ဃဿ ဝေယျာဝစ္စံ ကာတုံ ဣစ္ဆတိ။ ပိတရာ ‘‘မာ ဧဝံ၊ တာတ၊ ကရီ’’တိ ဝုတ္တောပိ တဿ ဝစနံ န သုဏာတိ။ အထဿ ပိတာ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ဧဝရူပံ ဒိဋ္ဌိံ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တော အဝီစိပရာယဏော ဘဝိဿတိ၊ န ခေါ ပနေတံ ပတိရူပံ၊ ယံ မယိ ပဿန္တေ မမ ပုတ္တော နိရယံ ဂစ္ဆေယျ။ ဣမသ္မိံ ခေါ ပန လောကေ ဓနဒါနေန အဘိဇ္ဇနကသတ္တော နာမ နတ္ထိ၊ ဓနေန နံ ဘိန္ဒိဿာမီ’’တိ။ အထ နံ အာဟ – ‘‘တာတ၊ ဥပေါသထိကော ဟုတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဓမ္မံ သုတွာ ဧဟိ၊ ကဟာပဏသတံ တေ ဒဿာမီ’’တိ။ ဒဿထ၊ တာတာတိ။ ဒဿာမိ၊ ပုတ္တာတိ။ သော ယာဝတတိယံ ပဋိညံ ဂဟေတွာ ဥပေါသထိကော ဟုတွာ ဝိဟာရံ အဂမာသိ။ ဓမ္မဿဝနေန ပနဿ ကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ယထာဖာသုကဋ္ဌာနေ သယိတွာ ပါတောဝ ဂေဟံ အဂမာသိ။ အထဿ ပိတာ ‘‘ပုတ္တော မေ ဥပေါသထိကော အဟောသိ၊ သီဃမဿ ယာဂုအာဒီနိ အာဟရထာ’’တိ ဝတွာ ဒါပေသိ။ သော ‘‘ကဟာပဏေ အဂ္ဂဟေတွာ န ဘုဉ္ဇိဿာမီ’’တိ အာဟဋာဟဋံ ပဋိက္ခိပိ။ အထဿ ပိတာ ပီဠံ အသဟန္တော ကဟာပဏဘဏ္ဍံ ဒါပေသိ။ သော တံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာဝ အာဟာရံ ပရိဘုဉ္ဇိ။

အထ နံ ပုနဒိဝသေ သေဋ္ဌိ၊ ‘‘တာတ၊ ကဟာပဏသဟဿံ တေ ဒဿာမိ၊ သတ္ထု ပုရတော ဌတွာ ဧကံ ဓမ္မပဒံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ အာဂစ္ဆေယျာသီ’’တိ ပေသေသိ။ သောပိ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထု ပုရတော ဌတွာဝ ဧကမေဝ ပဒံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပလာယိတုကာမော အဟောသိ။ အထဿ သတ္ထာ အသလ္လက္ခဏာကာရံ အကာသိ။ သော တံ ပဒံ အသလ္လက္ခေတွာ ဥပရိပဒံ ဥဂ္ဂဏှိဿာမီတိ ဌတွာ အဿောသိယေဝ ။ ဥဂ္ဂဏှိဿာမီတိ သုဏန္တောဝ ကိရ သက္ကစ္စံ သုဏာတိ နာမ။ ဧဝဉ္စ ကိရ သုဏန္တာနံ ဓမ္မော သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဒယော ဒေတိ။ သောပိ ဥဂ္ဂဏှိဿာမီတိ သုဏာတိ၊ သတ္ထာပိဿ အသလ္လက္ခဏာကာရံ ကရောတိ။ သော ‘‘ဥပရိပဒံ ဥဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဌတွာ သုဏန္တောဝ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။

သော ပုနဒိဝသေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခေန ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိံယေဝ သာဝတ္ထိံ ပါဝိသိ။ မဟာသေဋ္ဌိ တံ ဒိသွာ ‘‘အဇ္ဇ မမ ပုတ္တဿ အာကာရော ရုစ္စတီ’’တိ စိန္တေသိ။ တဿပိ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အဟော ဝတ မေ ပိတာ အဇ္ဇ သတ္ထု သန္တိကေ ကဟာပဏေ န ဒဒေယျ၊ ကဟာပဏကာရဏာ မယှံ ဥပေါသထိကဘာဝံ ပဋိစ္ဆာဒေယျာ’’တိ။ သတ္ထာ ပနဿ ဟိယျောဝ ကဟာပဏဿ ကာရဏာ ဥပေါသထိကဘာဝံ အညာသိ။ မဟာသေဋ္ဌိ၊ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ယာဂုံ ဒါပေတွာ ပုတ္တဿပိ ဒါပေသိ။ သော နိသီဒိတွာ တုဏှီဘူတောဝ ယာဂုံ ပိဝိ၊ ခါဒနီယံ ခါဒိ၊ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိ။ မဟာသေဋ္ဌိ သတ္ထု ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ပုတ္တဿ ပုရတော သဟဿဘဏ္ဍိကံ ဌပါပေတွာ၊ ‘‘တာတ၊ မယာ တေ ‘သဟဿံ ဒဿာမီ’တိ ဝတွာ ဥပေါသထံ သမာဒါပေတွာ ဝိဟာရံ ပဟိတော။ ဣဒံ တေ သဟဿ’’န္တိ အာဟ။ သော သတ္ထု ပုရတော ကဟာပဏေ ဒိယျမာနေ ဒိသွာ လဇ္ဇန္တော ‘‘အလံ မေ ကဟာပဏေဟီ’’တိ ဝတွာ၊ ‘‘ဂဏှ၊ တာတာ’’တိ ဝုစ္စမာနောပိ န ဂဏှိ။ အထဿ ပိတာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ အဇ္ဇ မေ ပုတ္တဿ အာကာရော ရုစ္စတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကိံ၊ မဟာသေဋ္ဌီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မယာ ဧသ ပုရိမဒိဝသေ ‘ကဟာပဏသတံ တေ ဒဿာမီ’တိ ဝတွာ ဝိဟာရံ ပေသိတော။ ပုနဒိဝသေ ကဟာပဏေ အဂ္ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ န ဣစ္ဆိ၊ အဇ္ဇ ပန ဒိယျမာနေပိ ကဟာပဏေ န ဣစ္ဆတီ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ ‘‘အာမ၊ မဟာသေဋ္ဌိ၊ အဇ္ဇ တဝ ပုတ္တဿ စက္ကဝတ္တိသမ္ပတ္တိတောပိ ဒေဝလောကဗြဟ္မလောကသမ္ပတ္တီဟိပိ သောတာပတ္တိဖလမေဝ ဝရ’’န္တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၇၈။

‘‘ပထဗျာ ဧကရဇ္ဇေန၊ သဂ္ဂဿ ဂမနေန ဝါ၊

သဗ္ဗလောကာဓိပစ္စေန၊ သောတာပတ္တိဖလံ ဝရ’’န္တိ။

တတ္ထ ပထဗျာ ဧကရဇ္ဇေနာတိ စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇေန။ သဂ္ဂဿ ဂမနေန ဝါတိ ဆဗ္ဗီသတိဝိဓဿ သဂ္ဂဿ အဓိဂမနေန။ သဗ္ဗလောကာဓိပစ္စေနာတိ န ဧကသ္မိံ ဧတ္တကေ လောကေ နာဂသုပဏ္ဏဝေမာနိကပေတေဟိ သဒ္ဓိံ၊ သဗ္ဗသ္မိံ လောကေ အာဓိပစ္စေန။ သောတာပတ္တိဖလံ ဝရန္တိ ယသ္မာ ဧတ္တကေ ဌာနေ ရဇ္ဇံ ကာရေတွာပိ နိရယာဒီဟိ အမုတ္တောဝ ဟောတိ၊ သောတာပန္နော ပန ပိဟိတာပါယဒွါရော ဟုတွာ သဗ္ဗဒုဗ္ဗလောပိ အဋ္ဌမေ ဘဝေ န နိဗ္ဗတ္တတိ၊ တသ္မာ သောတာပတ္တိဖလမေဝ ဝရံ ဥတ္တမန္တိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

အနာထပိဏ္ဍကပုတ္တကာလဝတ္ထု ဧကာဒသမံ။

လောကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တေရသမော ဝဂ္ဂေါ။