📜

၁၉။ ဓမ္မဋ္ဌဝဂ္ဂေါ

၁။ ဝိနိစ္ဆယမဟာမတ္တဝတ္ထု

နတေန ဟောတီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဝိနိစ္ဆယမဟာမတ္တေ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကဒိဝသဉှိ ဘိက္ခူ သာဝတ္ထိယံ ဥတ္တရဒွါရဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တာ နဂရမဇ္ဈေန ဝိဟာရံ အာဂစ္ဆန္တိ။ တသ္မိံ ခဏေ မေဃော ဥဋ္ဌာယ ပါဝဿိ။ တေ သမ္မုခါဂတံ ဝိနိစ္ဆယသာလံ ပဝိသိတွာ ဝိနိစ္ဆယမဟာမတ္တေ လဉ္ဇံ ဂဟေတွာ သာမိကေ အသာမိကေ ကရောန္တေ ဒိသွာ ‘‘အဟော ဣမေ အဓမ္မိကာ၊ မယံ ပန ‘ဣမေ ဓမ္မေန ဝိနိစ္ဆယံ ကရောန္တီ’တိ သညိနော အဟုမှာ’’တိ စိန္တေတွာ ဝဿေ ဝိဂတေ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆန္ဒာဒိဝသိကာ ဟုတွာ သာဟသေန အတ္ထံ ဝိနိစ္ဆိနန္တာ ဓမ္မဋ္ဌာ နာမ ဟောန္တိ၊ အပရာဓံ ပန အနုဝိဇ္ဇိတွာ အပရာဓာနုရူပံ အသာဟသေန ဝိနိစ္ဆယံ ကရောန္တာ ဧဝ ဓမ္မဋ္ဌာ နာမ ဟောန္တီ’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၂၅၆။

‘‘န တေန ဟောတိ ဓမ္မဋ္ဌော၊ ယေနတ္ထံ သာဟသာ နယေ၊

ယော စ အတ္ထံ အနတ္ထဉ္စ၊ ဥဘော နိစ္ဆေယျ ပဏ္ဍိတော။

၂၅၇။

‘‘အသာဟသေန ဓမ္မေန၊ သမေန နယတီ ပရေ၊

ဓမ္မဿ ဂုတ္တော မေဓာဝီ၊ ဓမ္မဋ္ဌောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။

တတ္ထ တေနာတိ ဧတ္တကေနေဝ ကာရဏေန။ ဓမ္မဋ္ဌောတိ ရာဇာ ဟိ အတ္တနော ကာတဗ္ဗေ ဝိနိစ္ဆယဓမ္မေ ဌိတောပိ ဓမ္မဋ္ဌော နာမ န ဟောတိ။ ယေနာတိ ယေန ကာရဏေန။ အတ္ထန္တိ ဩတိဏ္ဏံ ဝိနိစ္ဆိတဗ္ဗံ အတ္ထံ။ သာဟသာ နယေတိ ဆန္ဒာဒီသု ပတိဋ္ဌိတော သာဟသေန မုသာဝါဒေန ဝိနိစ္ဆေယျ။ ယော ဟိ ဆန္ဒေ ပတိဋ္ဌာယ ဉာတီတိ ဝါ မိတ္တောတိ ဝါ မုသာ ဝတွာ အသာမိကမေဝ သာမိကံ ကရောတိ၊ ဒေါသေ ပတိဋ္ဌာယ အတ္တနော ဝေရီနံ မုသာ ဝတွာ သာမိကမေဝ အသာမိကံ ကရောတိ၊ မောဟေ ပတိဋ္ဌာယ လဉ္ဇံ ဂဟေတွာ ဝိနိစ္ဆယကာလေ အညဝိဟိတော ဝိယ ဣတော စိတော စ ဩလောကေန္တော မုသာ ဝတွာ ‘‘ဣမိနာ ဇိတံ၊ အယံ ပရာဇိတော’’တိ ပရံ နီဟရတိ၊ ဘယေ ပတိဋ္ဌာယ ကဿစိဒေဝ ဣဿရဇာတိကဿ ပရာဇယံ ပါပုဏန္တဿာပိ ဇယံ အာရောပေတိ၊ အယံ သာဟသေန အတ္ထံ နေတိ နာမ။ ဧသော ဓမ္မဋ္ဌော နာမ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ အတ္ထံ အနတ္ထဉ္စာတိ ဘူတဉ္စ အဘူတဉ္စ ကာရဏံ။ ဥဘော နိစ္ဆေယျာတိ ယော ပန ပဏ္ဍိတော ဥဘော အတ္ထာနတ္ထေ ဝိနိစ္ဆိနိတွာ ဝဒတိ။ အသာဟသေနာတိ အမုသာဝါဒေန။ ဓမ္မေနာတိ ဝိနိစ္ဆယဓမ္မေန၊ န ဆန္ဒာဒိဝသေန။ သမေနာတိ အပရာဓာနုရူပေနေဝ ပရေ နယတိ၊ ဇယံ ဝါ ပရာဇယံ ဝါ ပါပေတိ။ ဓမ္မဿ ဂုတ္တောတိ သော ဓမ္မဂုတ္တော ဓမ္မရက္ခိတော ဓမ္မောဇပညာယ သမန္နာဂတော မေဓာဝီ ဝိနိစ္ဆယဓမ္မေ ဌိတတ္တာ ဓမ္မဋ္ဌောတိ ပဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

ဝိနိစ္ဆယမဟာမတ္တဝတ္ထု ပဌမံ။

၂။ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယဝတ္ထု

န တေန ပဏ္ဍိတော ဟောတီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

တေ ကိရ ဝိဟာရေပိ ဂါမေပိ ဘတ္တဂ္ဂံ အာကုလံ ကရောန္တာ ဝိစရန္တိ။ အထေကဒိဝသေ ဘိက္ခူ ဂါမေ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ အာဂတေ ဒဟရေ သာမဏေရေ စ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ကီဒိသံ၊ အာဝုသော၊ ဘတ္တဂ္ဂ’’န္တိ? ဘန္တေ၊ မာ ပုစ္ဆထ၊ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ‘‘မယမေဝ ဝိယတ္တာ၊ မယမေဝ ပဏ္ဍိတာ၊ ဣမေ ပဟရိတွာ သီသေ ကစဝရံ အာကိရိတွာ နီဟရိဿာမာ’’တိ ဝတွာ အမှေ ပိဋ္ဌိယံ ဂဟေတွာ ကစဝရံ ဩကိရန္တာ ဘတ္တဂ္ဂံ အာကုလံ အကံသူတိ။ ဘိက္ခူ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗဟုံ ဘာသိတွာ ပရေ ဝိဟေဌယမာနံ ‘ပဏ္ဍိတော’တိ ဝဒါမိ၊ ခေမိနံ ပန အဝေရီနံ အဘယမေဝ ပဏ္ဍိတောတိ ဝဒါမီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၂၅၈။

‘‘န တေန ပဏ္ဍိတော ဟောတိ၊ ယာဝတာ ဗဟု ဘာသတိ၊

ခေမီ အဝေရီ အဘယော၊ ပဏ္ဍိတောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။

တတ္ထ ယာဝတာတိ ယတ္တကေန ကာရဏေန သင်္ဃမဇ္ဈာဒီသု ဗဟုံ ကထေတိ၊ တေန ပဏ္ဍိတော နာမ န ဟောတိ ။ ယော ပန သယံ ခေမီ ပဉ္စန္နံ ဝေရာနံ အဘာဝေန အဝေရီ နိဗ္ဘယော ၊ ယံ ဝါ အာဂမ္မ မဟာဇနဿ ဘယံ န ဟောတိ၊ သော ပဏ္ဍိတော နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

ဆဗ္ဗဂ္ဂိယဝတ္ထု ဒုတိယံ။

၃။ ဧကုဒါနခီဏာသဝတ္ထေရဝတ္ထု

န တာဝတာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကုဒါနတ္ထေရံ နာမ ခီဏာသဝံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သော ကိရ ဧကကောဝ ဧကသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ ဝိဟရတိ၊ ဧကမေဝဿ ဥဒါနံ ပဂုဏံ –

‘‘အဓိစေတသော အပ္ပမဇ္ဇတော၊

မုနိနော မောနပထေသု သိက္ခတော၊

သောကာ န ဘဝန္တိ တာဒိနော၊

ဥပသန္တဿ သဒါ သတီမတော’’တိ။ (ပါစိ။ ၁၅၃၊ ဥဒါ။ ၃၇)၊

သော ကိရ ဥပေါသထဒိဝသေသု သယမေဝ ဓမ္မဿဝနံ ဃောသေတွာ ဣမံ ဂါထံ ဝဒတိ။ ပထဝိဥန္ဒြိယနသဒ္ဒေါ ဝိယ ဒေဝတာနံ သာဓုကာရသဒ္ဒေါ ဟောတိ။ အထေကသ္မိံ ဥပေါသထဒိဝသေ ပဉ္စပဉ္စသတပရိဝါရာ ဒွေ တိပိဋကဓရာ ဘိက္ခူ တဿ ဝသနဋ္ဌာနံ အဂမံသု။ သော တေ ဒိသွာဝ တုဋ္ဌမာနသော ‘‘သာဓု ဝေါ ကတံ ဣဓ အာဂစ္ဆန္တေဟိ၊ အဇ္ဇ မယံ တုမှာကံ ဓမ္မံ သုဏိဿာမာ’’တိ အာဟ။ အတ္ထိ ပန၊ အာဝုသော၊ ဣဓ ဓမ္မံ သောတုကာမာတိ။ အတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ အယံ ဝနသဏ္ဍော ဓမ္မဿဝနဒိဝသေ ဒေဝတာနံ သာဓုကာရသဒ္ဒေန ဧကနိန္နာဒေါ ဟောတီတိ။ တေသု ဧကော တိပိဋကဓရော ဓမ္မံ ဩသာရေသိ၊ ဧကော ကထေသိ။ ဧကဒေဝတာပိ သာဓုကာရံ နာဒါသိ။ တေ အာဟံသု – ‘‘တွံ၊ အာဝုသော၊ ဓမ္မဿဝနဒိဝသေ ဣမသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ ဒေဝတာ မဟန္တေန သဒ္ဒေန သာဓုကာရံ ဒေန္တီတိ ဝဒေသိ၊ ကိံ နာမေတ’’န္တိ။ ဘန္တေ၊ အညေသု ဒိဝသေသု သာဓုကာရသဒ္ဒေန ဧကနိန္နာဒေါ ဧဝ ဟောတိ၊ န အဇ္ဇ ပန ဇာနာမိ ‘‘ကိမေတ’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ အာဝုသော၊ တွံ တာဝ ဓမ္မံ ကထေဟီ’’တိ။ သော ဗီဇနိံ ဂဟေတွာ အာသနေ နိသိန္နော တမေဝ ဂါထံ ဝဒေသိ။ ဒေဝတာ မဟန္တေန သဒ္ဒေန သာဓုကာရမဒံသု။ အထ နေသံ ပရိဝါရာ ဘိက္ခူ ဥဇ္ဈာယိံသု ‘‘ဣမသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ ဒေဝတာ မုခေါလောကနေန သာဓုကာရံ ဒဒန္တိ၊ တိပိဋကဓရဘိက္ခူသု ဧတ္တကံ ဘဏန္တေသုပိ ကိဉ္စိ ပသံသနမတ္တမ္ပိ အဝတွာ ဧကေန မဟလ္လကတ္ထေရေန ဧကဂါထာယ ကထိတာယ မဟာသဒ္ဒေန သာဓုကာရံ ဒဒန္တီ’’တိ။ တေပိ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထု တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။

သတ္ထာ ‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယော ဗဟုမ္ပိ ဥဂ္ဂဏှတိ ဝါ ဘာသတိ ဝါ၊ တံ ဓမ္မဓရောတိ ဝဒါမိ။ ယော ပန ဧကမ္ပိ ဂါထံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ သစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ အယံ ဓမ္မဓရော နာမာ’’တိ ဝတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၂၅၉။

‘‘န တာဝတာ ဓမ္မဓရော၊ ယာဝတာ ဗဟု ဘာသတိ၊

ယော စ အပ္ပမ္ပိ သုတွာန၊ ဓမ္မံ ကာယေန ပဿတိ၊

သ ဝေ ဓမ္မဓရော ဟောတိ၊ ယော ဓမ္မံ နပ္ပမဇ္ဇတီ’’တိ။

တတ္ထ ယာဝတာတိ ယတ္တကေန ဥဂ္ဂဟဏဓာရဏဝါစနာဒိနာ ကာရဏေန ဗဟုံ ဘာသတိ၊ တာဝတ္တကေန ဓမ္မဓရော န ဟောတိ၊ ဝံသာနုရက္ခကော ပန ပဝေဏိပါလကော နာမ ဟောတိ။ ယော စ အပ္ပမ္ပီတိ ယော ပန အပ္ပမတ္တကမ္ပိ သုတွာ ဓမ္မမနွာယ အတ္ထမနွာယ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော ဟုတွာ နာမကာယေန ဒုက္ခာဒီနိ ပရိဇာနန္တော စတုသစ္စဓမ္မံ ပဿတိ၊ သ ဝေ ဓမ္မဓရော ဟောတိ။ ယော ဓမ္မံ နပ္ပမဇ္ဇတီတိ ယောပိ အာရဒ္ဓဝီရိယော ဟုတွာ အဇ္ဇ အဇ္ဇေဝါတိ ပဋိဝေဓံ အာကင်္ခန္တော ဓမ္မံ နပ္ပမဇ္ဇတိ၊ အယမ္ပိ ဓမ္မဓရောယေဝါတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

ဧကုဒါနခီဏာသဝတ္ထေရဝတ္ထု တတိယံ။

၄။ လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယတ္ထေရဝတ္ထု

နတေန ထေရော သော ဟောတီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကဒိဝသဉှိ တသ္မိံ ထေရေ သတ္ထု ဥပဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ပက္ကန္တမတ္တေ တိံသမတ္တာ အာရညိကာ ဘိက္ခူ တံ ပဿန္တာ ဧဝ အာဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ တေသံ အရဟတ္တူပနိဿယံ ဒိသွာ ဣမံ ပဉှံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဣတော ဂတံ ဧကံ ထေရံ ပဿထာ’’တိ? ‘‘န ပဿာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ နု ဒိဋ္ဌော ဝေါ’’တိ? ‘‘ဧကံ၊ ဘန္တေ၊ သာမဏေရံ ပဿိမှာ’’တိ။ ‘‘န သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာမဏေရော၊ ထေရော ဧဝ သော’’တိ? ‘‘အတိဝိယ ခုဒ္ဒကော၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟလ္လကဘာဝေန ထေရာသနေ နိသိန္နမတ္တကေန ထေရောတိ ဝဒါမိ။ ယော ပန သစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ မဟာဇနဿ အဟိံသကဘာဝေ ဌိတော၊ အယံ ထေရော နာမာ’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၂၆၀။

‘‘န တေန ထေရော သော ဟောတိ၊ ယေနဿ ပလိတံ သိရော၊

ပရိပက္ကော ဝယော တဿ၊ မောဃဇိဏ္ဏောတိ ဝုစ္စတိ။

၂၆၁။

‘‘ယမှိ သစ္စဉ္စ ဓမ္မော စ၊ အဟိံသာ သံယမော ဒမော၊

သ ဝေ ဝန္တမလော ဓီရော၊ ထေရော ဣတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။

တတ္ထ ပရိပက္ကောတိ ပရိဏတော၊ ဝုဍ္ဎဘာဝံ ပတ္တောတိ အတ္ထော။ မောဃဇိဏ္ဏောတိ အန္တော ထေရကရာနံ ဓမ္မာနံ အဘာဝေန တုစ္ဆဇိဏ္ဏော နာမ။ ယမှိ သစ္စဉ္စ ဓမ္မော စာတိ ယမှိ ပန ပုဂ္ဂလေ သောဠသဟာကာရေဟိ ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ စတုဗ္ဗိဓံ သစ္စံ၊ ဉာဏေန သစ္ဆိကတတ္တာ နဝဝိဓော လောကုတ္တရဓမ္မော စ အတ္ထိ။ အဟိံသာတိ အဟိံသနဘာဝေါ။ ဒေသနာမတ္တမေတံ၊ ယမှိ ပန စတုဗ္ဗိဓာပိ အပ္ပမညာဘာဝနာ အတ္ထီတိ အတ္ထော။ သံယမော ဒမောတိ သီလဉ္စေဝ ဣန္ဒြိယသံဝရော စ။ ဝန္တမလောတိ မဂ္ဂဉာဏေန နီဟဋမလော။ ဓီရောတိ ဓိတိသမ္ပန္နော။ ထေရောတိ သော ဣမေဟိ ထိရဘာဝကာရကေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ထေရောတိ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ တေ ဘိက္ခူ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသူတိ။

လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယတ္ထေရဝတ္ထု စတုတ္ထံ။

၅။ သမ္ဗဟုလဘိက္ခုဝတ္ထု

နဝါက္ကရဏမတ္တေနာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကသ္မိဉှိ သမယေ ဒဟရေ စေဝ သာမဏေရေ စ အတ္တနော ဓမ္မာစရိယာနမေဝ စီဝရရဇနာဒီနိ ဝေယျာဝစ္စာနိ ကရောန္တေ ဒိသွာ ဧကစ္စေ ထေရာ စိန္တယိံသု – ‘‘မယမ္ပိ ဗျဉ္ဇနသမယေ ကုသလာ၊ အမှာကမေဝ ကိဉ္စိ နတ္ထိ။ ယံနူန မယံ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒေယျာမ၊ ‘ဘန္တေ၊ မယံ ဗျဉ္ဇနသမယေ ကုသလာ၊ အညေသံ သန္တိကေ ဓမ္မံ ဥဂ္ဂဏှိတွာပိ ဣမေသံ သန္တိကေ အသောဓေတွာ မာ သဇ္ဈာယိတ္ထာတိ ဒဟရသာမဏေရေ အာဏာပေထာ’တိ။ ဧဝဉှိ အမှာကံ လာဘသက္ကာရော ဝဍ္ဎိဿတီ’’တိ။ တေ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ တထာ ဝဒိံသု။

သတ္ထာ တေသံ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ သာသနေ ပဝေဏိဝသေနေဝ ဧဝံ ဝတ္တုံ လဘတိ၊ ဣမေ ပန လာဘသက္ကာရေ နိဿိတာတိ ဉတွာ အဟံ တုမှေ ဝါက္ကရဏမတ္တေန သာဓုရူပါတိ န ဝဒါမိ။ ယဿ ပနေတေ ဣဿာဒယော ဓမ္မာ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သမုစ္ဆိန္နာ၊ ဧသော ဧဝ သာဓုရူပေါ’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၂၆၂။

‘‘န ဝါက္ကရဏမတ္တေန၊ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ ဝါ၊

သာဓုရူပေါ နရော ဟောတိ၊ ဣဿုကီ မစ္ဆရီ သဌော။

၂၆၃။

‘‘ယဿ စေတံ သမုစ္ဆိန္နံ၊ မူလဃစ္စံ သမူဟတံ၊

သဝန္တဒေါသော မေဓာဝီ၊ သာဓုရူပေါတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

တတ္ထ န ဝါက္ကရဏမတ္တေနာတိ ဝစီကရဏမတ္တေန သဒ္ဒလက္ခဏသမ္ပန္နဝစနမတ္တေန။ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ ဝါတိ သရီရဝဏ္ဏဿ မနာပဘာဝေန ဝါ။ နရောတိ ဧတ္တကေနေဝ ကာရဏေန ပရလာဘာဒီသု ဣဿာမနကော ပဉ္စဝိဓေန မစ္ဆေရေန သမန္နာဂတော ကေရာဋိကဘာဝေန သဌော နရော သာဓုရူပေါ န ဟောတိ။ ယဿ စေတန္တိ ယဿ စ ပုဂ္ဂလဿေတံ ဣဿာဒိဒေါသဇာတံ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေန သမူလကံ ဆိန္နံ၊ မူလဃာတံ ကတွာ သမူဟတံ ၊ သော ဝန္တဒေါသော ဓမ္မောဇပညာယ သမန္နာဂတော သာဓုရူပေါတိ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

သမ္ဗဟုလဘိက္ခုဝတ္ထု ပဉ္စမံ။

၆။ ဟတ္ထကဝတ္ထု

နမုဏ္ဍကေန သမဏောတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော ဟတ္ထကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သော ကိရ ဝါဒက္ခိတ္တော ‘‘တုမှေ အသုကဝေလာယ အသုကဋ္ဌာနံ နာမ အာဂစ္ဆေယျာထ၊ ဝါဒံ ကရိဿာမာ’’တိ ဝတွာ ပုရေတရမေဝ တတ္ထ ဂန္တွာ ‘‘ပဿထ၊ တိတ္ထိယာ မမ ဘယေန နာဂတာ၊ ဧသောဝ ပန နေသံ ပရာဇယော’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ဝါဒက္ခိတ္တော အညေနညံ ပဋိစရန္တော ဝိစရတိ။ သတ္ထာ ‘‘ဟတ္ထကော ကိရ ဧဝံ ကရောတီ’’တိ သုတွာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ၊ ဟတ္ထက၊ ဧဝံ ကရောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စ’’န္တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ကသ္မာ ဧဝံ ကရောသိ? ဧဝရူပဉှိ မုသာဝါဒံ ကရောန္တော သီသမုဏ္ဍနာဒိမတ္တေနေဝ သမဏော နာမ န ဟောတိ။ ယော ပန အဏူနိ ဝါ ထူလာနိ ဝါ ပါပါနိ သမေတွာ ဌိတော၊ အယမေဝ သမဏော’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၂၆၄။

‘‘န မုဏ္ဍကေန သမဏော၊ အဗ္ဗတော အလိကံ ဘဏံ၊

ဣစ္ဆာလောဘသမာပန္နော၊ သမဏော ကိံ ဘဝိဿတိ။

၂၆၅။

‘‘ယော စ သမေတိ ပါပါနိ၊ အဏုံ ထူလာနိ သဗ္ဗသော၊

သမိတတ္တာ ဟိ ပါပါနံ၊ သမဏောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။

တတ္ထ မုဏ္ဍကေနာတိ သီသမုဏ္ဍနမတ္တေန။ အဗ္ဗတောတိ သီလဝတေန စ ဓုတင်္ဂဝတေန စ ဝိရဟိတော။ အလိကံ ဘဏန္တိ မုသာဝါဒံ ဘဏန္တော အသမ္ပတ္တေသု အာရမ္မဏေသု ဣစ္ဆာယ ပတ္တေသု စ လောဘေန သမန္နာဂတော သမဏော နာမ ကိံ ဘဝိဿတိ? သမေတီတိ ယော စ ပရိတ္တာနိ ဝါ မဟန္တာနိ ဝါ ပါပါနိ ဝူပသမေတိ၊ သော တေသံ သမိတတ္တာ သမဏောတိ ပဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

ဟတ္ထကဝတ္ထု ဆဋ္ဌံ။

၇။ အညတရဗြာဟ္မဏဝတ္ထု

နတေန ဘိက္ခု သော ဟောတီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ဗြာဟ္မဏံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သော ကိရ ဗာဟိရသမယေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဘိက္ခံ စရန္တော စိန္တေသိ – ‘‘သမဏော ဂေါတမော အတ္တနော သာဝကေ ဘိက္ခာယ စရဏေန ‘ဘိက္ခူ’တိ ဝဒတိ၊ မမ္ပိ ‘ဘိက္ခူ’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ‘‘ဘော ဂေါတမ၊ အဟမ္ပိ ဘိက္ခံ စရိတွာ ဇီဝါမိ၊ မမ္ပိ ‘ဘိက္ခူ’တိ ဝဒေဟီ’’တိ အာဟ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘နာဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဘိက္ခနမတ္တေန ဘိက္ခူတိ ဝဒါမိ။ န ဟိ ဝိဿံ ဓမ္မံ သမာဒါယ ဝတ္တန္တော ဘိက္ခု နာမ ဟောတိ။ ယော ပန သဗ္ဗသင်္ခါရေသု သင်္ခါယ စရတိ၊ သော ဘိက္ခု နာမာ’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၂၆၆။

‘‘န တေန ဘိက္ခု သော ဟောတိ၊ ယာဝတာ ဘိက္ခတေ ပရေ၊

ဝိဿံ ဓမ္မံ သမာဒါယ၊ ဘိက္ခု ဟောတိ န တာဝတာ။

၂၆၇။

‘‘ယောဓ ပုညဉ္စ ပါပဉ္စ၊ ဗာဟေတွာ ဗြဟ္မစရိယဝါ၊

သင်္ခါယ လောကေ စရတိ၊ သ ဝေ ဘိက္ခူတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

တတ္ထ ယာဝတာတိ ယတ္တကေန ပရေ ဘိက္ခတေ၊ တေန ဘိက္ခနမတ္တေန ဘိက္ခု နာမ န ဟောတိ။ ဝိဿန္တိ ဝိသမံ ဓမ္မံ၊ ဝိဿဂန္ဓံ ဝါ ကာယကမ္မာဒိကံ ဓမ္မံ သမာဒါယ စရန္တော ဘိက္ခု နာမ န ဟောတိ။ ယောဓာတိ ယော ဣဓ သာသနေ ဥဘယမ္ပေတံ ပုညဉ္စ ပါပဉ္စ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယေန ဗာဟေတွာ ပနုဒိတွာ ဗြဟ္မစရိယဝါ ဟောတိ။ သင်္ခါယာတိ ဉာဏေန။ လောကေတိ ခန္ဓာဒိလောကေ ‘‘ဣမေ အဇ္ဈတ္တိကာ ခန္ဓာ၊ ဣမေ ဗာဟိရာ’’တိ ဧဝံ သဗ္ဗေပိ ဓမ္မေ ဇာနိတွာ စရတိ၊ သော တေန ဉာဏေန ကိလေသာနံ ဘိန္နတ္တာ ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

အညတရဗြာဟ္မဏဝတ္ထု သတ္တမံ။

၈။ တိတ္ထိယဝတ္ထု

နမောနေနာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော တိတ္ထိယေ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

တေ ကိရ ဘုတ္တဋ္ဌာနေသု မနုဿာနံ ‘‘ခေမံ ဟောတု၊ သုခံ ဟောတု၊ အာယု ဝဍ္ဎတု၊ အသုကဋ္ဌာနေ နာမ ကလလံ အတ္ထိ၊ အသုကဋ္ဌာနေ နာမ ကဏ္ဋကော အတ္ထိ၊ ဧဝရူပံ ဌာနံ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိအာဒိနာ နယေန မင်္ဂလံ ဝတွာ ပက္ကမန္တိ။ ဘိက္ခူ ပန ပဌမဗောဓိယံ အနုမောဒနာဒီနံ အနနုညာတကာလေ ဘတ္တဂ္ဂေ မနုဿာနံ အနုမောဒနံ အကတွာ ပက္ကမန္တိ။ မနုဿာ ‘‘တိတ္ထိယာနံ သန္တိကာ မင်္ဂလံ သုဏာမ၊ ဘဒ္ဒန္တာ ပန တုဏှီဘူတာ ပက္ကမန္တီ’’တိ ဥဇ္ဈာယိံသု။ ဘိက္ခူ တမတ္ထံ သတ္ထု အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဘတ္တဂ္ဂါဒီသု ယထာသုခံ အနုမောဒနံ ကရောထ၊ ဥပနိသိန္နကထံ ကရောထ၊ ဓမ္မံ ကထေထာ’’တိ အနုဇာနိ။ တေ တထာ ကရိံသု။ မနုဿာ အနုမောဒနာဒီနိ သုဏန္တာ ဥဿာဟပ္ပတ္တာ ဘိက္ခူ နိမန္တေတွာ သက္ကာရံ ကရောန္တာ ဝိစရန္တိ။ တိတ္ထိယာ ပန ‘‘မယံ မုနိနော မောနံ ကရောမ၊ သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကာ ဘတ္တဂ္ဂါဒီသု မဟာကထံ ကထေန္တာ ဝိစရန္တီ’’တိ ဥဇ္ဈာယိံသု။

သတ္ထာ တမတ္ထံ သုတွာ ‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တုဏှီဘာဝမတ္တေန ‘မုနီ’တိ ဝဒါမိ။ ဧကစ္စေ ဟိ အဇာနန္တာ န ကထေန္တိ၊ ဧကစ္စေ အဝိသာရဒတာယ၊ ဧကစ္စေ ‘မာ နော ဣမံ အတိသယတ္ထံ အညေ ဇာနိံသူ’တိ မစ္ဆေရေန။ တသ္မာ မောနမတ္တေန မုနိ န ဟောတိ၊ ပါပဝူပသမေန ပန မုနိ နာမ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၂၆၈။

‘‘န မောနေန မုနီ ဟောတိ၊ မူဠှရူပေါ အဝိဒ္ဒသု၊

ယော စ တုလံဝ ပဂ္ဂယှ၊ ဝရမာဒါယ ပဏ္ဍိတော။

၂၆၉။

‘‘ပါပါနိ ပရိဝဇ္ဇေတိ၊ သ မုနီ တေန သော မုနိ၊

ယော မုနာတိ ဥဘော လောကေ၊ မုနိ တေန ပဝုစ္စတီ’’တိ။

တတ္ထ န မောနေနာတိ ကာမဉှိ မောနေယျပဋိပဒါသင်္ခါတေန မဂ္ဂဉာဏမောနေန မုနိ နာမ ဟောတိ၊ ဣဓ ပန တုဏှီဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘မောနေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ မူဠှရူပေါတိ တုစ္ဆရူပေါ။ အဝိဒ္ဒသူတိ အဝိညူ။ ဧဝရူပေါ ဟိ တုဏှီဘူတောပိ မုနိ နာမ န ဟောတိ။ အထ ဝါ မောနေန မုနိ နာမ န ဟောတိ၊ တုစ္ဆသဘာဝေါ ပန အဝိညူ စ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ယော စ တုလံဝ ပဂယှာတိ ယထာ ဟိ တုလံ ဂဟေတွာ ဌိတော အတိရေကံ စေ ဟောတိ၊ ဟရတိ။ ဦနံ စေ ဟောတိ ၊ ပက္ခိပတိ။ ဧဝမေဝ ယော အတိရေကံ ဟရန္တော ဝိယ ပါပံ ဟရတိ ပရိဝဇ္ဇေတိ၊ ဦနကေ ပက္ခိပန္တော ဝိယ ကုသလံ ပရိပူရေတိ။ ဧဝဉ္စ ပန ကရောန္တော သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနသင်္ခါတံ ဝရံ ဥတ္တမမေဝ အာဒါယ ပါပါနိ အကုသလကမ္မာနိ ပရိဝဇ္ဇေတိ။ သ မုနီတိ သော မုနိ နာမာတိ အတ္ထော။ တေန သော မုနီတိ ကသ္မာ ပန သော မုနီတိ စေ? ယံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တကာရဏံ၊ တေန သော မုနီတိ အတ္ထော။ သော မုနာတိ ဥဘော လောကေတိ ယော ပုဂ္ဂလော ဣမသ္မိံ ခန္ဓာဒိလောကေ တုလံ အာရောပေတွာ မိနန္တော ဝိယ ‘‘ဣမေ အဇ္ဈတ္တိကာ ခန္ဓာ၊ ဣမေ ဗာဟိရာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဣမေ ဥဘော အတ္ထေ မုနာတိ။ မုနိ တေန ပဝုစ္စတီတိ တေန ကာရဏေန မုနီတိ ဝုစ္စတိယေဝါတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

တိတ္ထိယဝတ္ထု အဋ္ဌမံ။

၉။ ဗာလိသိကဝတ္ထု

န တေန အရိယော ဟောတီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ အရိယံ နာမ ဗာလိသိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကဒိဝသဉှိ သတ္ထာ တဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿူပနိဿယံ ဒိသွာ သာဝတ္ထိယာ ဥတ္တရဒွါရဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော တတော အာဂစ္ဆတိ။ တသ္မိံ ခဏေ သော ဗာလိသိကော ဗလိသေန မစ္ဆေ ဂဏှန္တော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဒိသွာ ဗလိသယဋ္ဌိံ ဆဍ္ဍေတွာ အဋ္ဌာသိ။ သတ္ထာ တဿ အဝိဒူရေ ဌာနေ နိဝတ္တိတွာ ဌိတော ‘‘တွံ ကိံ နာမောသီ’’တိ သာရိပုတ္တတ္ထေရာဒီနံ နာမာနိ ပုစ္ဆိ။ တေပိ ‘‘အဟံ သာရိပုတ္တော အဟံ မောဂ္ဂလ္လာနော’’တိ အတ္တနော အတ္တနော နာမာနိ ကထယိံသု။ ဗာလိသိကော စိန္တေသိ – ‘‘သတ္ထာ သဗ္ဗေသံ နာမာနိ ပုစ္ဆတိ၊ မမမ္ပိ နာမံ ပုစ္ဆိဿတိ မညေ’’တိ။ သတ္ထာ တဿ ဣစ္ဆံ ဉတွာ၊ ‘‘ဥပါသက၊ တွံ ကော နာမောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ အရိယော နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဥပါသက၊ တာဒိသာ ပါဏာတိပါတိနော အရိယာ နာမ ဟောန္တိ၊ အရိယာ ပန မဟာဇနဿ အဟိံသနဘာဝေ ဌိတာ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၂၇၀။

‘‘န တေန အရိယော ဟောတိ၊ ယေန ပါဏာနိ ဟိံသတိ၊

အဟိံသာ သဗ္ဗပါဏာနံ၊ အရိယောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။

တတ္ထ အဟိံသာတိ အဟိံသနေန။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယေန ဟိ ပါဏာနိ ဟိံသတိ၊ န တေန ကာရဏေန အရိယော ဟောတိ။ ယော ပန သဗ္ဗပါဏာနံ ပါဏိအာဒီဟိ အဟိံသနေန မေတ္တာဒိဘာဝနာယ ပတိဋ္ဌိတတ္တာ ဟိံသတော အာရာဝ ဌိတော၊ အယံ အရိယောတိ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗာလိသိကော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ၊ သမ္ပတ္တာနမ္ပိ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသီတိ။

ဗာလိသိကဝတ္ထု နဝမံ။

၁၀။ သမ္ဗဟုလသီလာဒိသမ္ပန္နဘိက္ခုဝတ္ထု

န သီလဗ္ဗတမတ္တေနာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သမ္ဗဟုလေ သီလာဒိသမ္ပန္နေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

တေသု ကိရ ဧကစ္စာနံ ဧဝံ အဟောသိ – ‘‘မယံ သမ္ပန္နသီလာ၊ မယံ ဓုတင်္ဂဓရာ၊ မယံ ဗဟုဿုတာ၊ မယံ ပန္တသေနာသနဝါသိနော၊ မယံ ဈာနလာဘိနော၊ န အမှာကံ အရဟတ္တံ ဒုလ္လဘံ၊ ဣစ္ဆိတဒိဝသေယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿာမာ’’တိ။ ယေပိ တတ္ထ အနာဂါမိနော၊ တေသမ္ပိ ဧတဒဟောသိ – ‘‘န အမှာကံ ဣဒါနိ အရဟတ္တံ ဒုလ္လဘ’’န္တိ။ တေ သဗ္ဗေပိ ဧကဒိဝသံ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ နိသိန္နာ ‘‘အပိ နု ခေါ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ မတ္ထကံ ပတ္တ’’န္တိ သတ္ထာရာ ပုဋ္ဌာ ဧဝမာဟံသု – ‘‘ဘန္တေ၊ မယံ ဧဝရူပါ ဧဝရူပါ စ၊ တသ္မာ ‘ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေယေဝ အရဟတ္တံ ပတ္တုံ သမတ္ထမှာ’တိ စိန္တေတွာ ဝိဟရာမာ’’တိ။

သတ္ထာ တေသံ ဝစနံ သုတွာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ နာမ ပရိသုဒ္ဓသီလာဒိမတ္တကေန ဝါ အနာဂါမိသုခပ္ပတ္တမတ္တကေန ဝါ ‘အပ္ပကံ နော ဘဝဒုက္ခ’န္တိ ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အာသဝက္ခယံ ပန အပ္ပတွာ ‘သုခိတောမှီ’တိ စိတ္တံ န ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၂၇၁။

‘‘န သီလဗ္ဗတမတ္တေန၊ ဗာဟုသစ္စေန ဝါ ပန၊

အထ ဝါ သမာဓိလာဘေန၊ ဝိဝိတ္တသယနေန ဝါ။

၂၇၂။

‘‘ဖုသာမိ နေက္ခမ္မသုခံ၊ အပုထုဇ္ဇနသေဝိတံ၊

ဘိက္ခု ဝိဿာသမာပါဒိ၊ အပ္ပတ္တော အာသဝက္ခယ’’န္တိ။

တတ္ထ သီလဗ္ဗတမတ္တေနာတိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလမတ္တေန ဝါ တေရသဓုတင်္ဂမတ္တေန ဝါ။ ဗာဟုသစ္စေန ဝါတိ တိဏ္ဏံ ပိဋကာနံ ဥဂ္ဂဟိတမတ္တေန ဝါ။ သမာဓိလာဘေနာတိ အဋ္ဌသမာပတ္တိယာ လာဘေန။ နေက္ခမ္မသုခန္တိ အနာဂါမိသုခံ။ တံ အနာဂါမိသုခံ ဖုသာမီတိ ဧတ္တကမတ္တေန ဝါ။ အပုထုဇ္ဇနသေဝိတန္တိ ပုထုဇ္ဇနေဟိ အသေဝိတံ အရိယသေဝိတမေဝ။ ဘိက္ခူတိ တေသံ အညတရံ အာလပန္တော အာဟ။ ဝိဿာသမာပါဒီတိ ဝိဿာသံ န အာပဇ္ဇေယျ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဘိက္ခု ဣမိနာ သမ္ပန္နသီလာဒိဘာဝမတ္တကေနေဝ ‘‘မယှံ ဘဝေါ အပ္ပကော ပရိတ္တကော’’တိ အာသဝက္ခယသင်္ခါတံ အရဟတ္တံ အပ္ပတ္တော ဟုတွာ ဘိက္ခု နာမ ဝိဿာသံ နာပဇ္ဇေယျ။ ယထာ ဟိ အပ္ပမတ္တကောပိ ဂူထော ဒုဂ္ဂန္ဓော ဟောတိ၊ ဧဝံ အပ္ပမတ္တကောပိ ဘဝေါ ဒုက္ခောတိ။

ဒေသနာဝသာနေ တေ ဘိက္ခူ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟံသု၊ သမ္ပတ္တာနမ္ပိ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသီတိ။

သမ္ဗဟုလသီလာဒိသမ္ပန္နဘိက္ခုဝတ္ထု ဒသမံ။

ဓမ္မဋ္ဌဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဧကူနဝီသတိမော ဝဂ္ဂေါ။