📜

၂၁။ ပကိဏ္ဏကဝဂ္ဂေါ

၁။ အတ္တနောပုဗ္ဗကမ္မဝတ္ထု

မတ္တာသုခပရိစ္စာဂါတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော အတ္တနော ပုဗ္ဗကမ္မံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကသ္မိဉှိ သမယေ ဝေသာလီ ဣဒ္ဓါ အဟောသိ ဖီတာ ဗဟုဇနာ အာကိဏ္ဏမနုဿာ။ တတ္ထ ဟိ ဝါရေန ဝါရေန ရဇ္ဇံ ကာရေန္တာနံ ခတ္တိယာနံယေဝ သတ္တသတာဓိကာနိ သတ္တသဟဿာနိ သတ္တ စ ခတ္တိယာ အဟေသုံ။ တေသံ ဝသနတ္ထာယ တတ္တကာယေဝ ပါသာဒါ တတ္တကာနေဝ ကူဋာဂါရာနိ ဥယျာနေ ဝိဟာရတ္ထာယ တတ္တကာယေဝ အာရာမာ စ ပေါက္ခရဏိယော စ အဟေသုံ။ သာ အပရေန သမယေန ဒုဗ္ဘိက္ခာ အဟောသိ ဒုဿဿာ။ တတ္ထ ဆာတကဘယေန ပဌမံ ဒုဂ္ဂတမနုဿာ ကာလမကံသု။ တေသံ တေသံ တတ္ထ တတ္ထ ဆဍ္ဍိတာနံ ကုဏပါနံ ဂန္ဓေန အမနုဿာ နဂရံ ပဝိသိံသု။ အမနုဿူပဒ္ဒဝေန ဗဟုတရာ ကာလမကံသု။ တေသံ ကုဏပဂန္ဓပဋိက္ကူလတာယ သတ္တာနံ အဟိဝါတရောဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ဧဝံ ဒုဗ္ဘိက္ခဘယံ အမနုဿဘယံ ရောဂဘယန္တိ တီဏိ ဘယာနိ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု။

နဂရဝါသိနော သန္နိပတိတွာ ရာဇာနံ အာဟံသု – ‘‘မဟာရာဇ၊ ဣမသ္မိံ နဂရေ တီဏိ ဘယာနိ ဥပ္ပန္နာနိ၊ ဣတော ပုဗ္ဗေ ယာဝ သတ္တမာ ရာဇပရိဝဋ္ဋာ ဧဝရူပံ ဘယံ နာမ န ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗံ။ အဓမ္မိကရာဇူနဉှိ ကာလေ ဧဝရူပံ ဘယံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။ ရာဇာ သန္ထာဂါရေ သဗ္ဗေသံ သန္နိပါတံ ကာရေတွာ ‘‘သစေ မေ အဓမ္မိကဘာဝေါ အတ္ထိ၊ တံ ဝိစိနထာ’’တိ အာဟ။ ဝေသာလိဝါသိနော သဗ္ဗံ ပဝေဏိ ဝိစိနန္တာ ရညော ကဉ္စိ ဒေါသံ အဒိသွာ၊ ‘‘မဟာရာဇ၊ နတ္ထိ တေ ဒေါသော’’တိ ဝတွာ ‘‘ကထံ နု ခေါ ဣဒံ အမှာကံ ဘယံ ဝူပသမံ ဂစ္ဆေယျာ’’တိ မန္တယိံသု။ တတ္ထ ဧကစ္စေဟိ ‘‘ဗလိကမ္မေန အာယာစနာယ မင်္ဂလကိရိယာယာ’’တိ ဝုတ္တေ သဗ္ဗမ္ပိ တံ ဝိဓိံ ကတွာ ပဋိဗာဟိတုံ နာသက္ခိံသု။ အထညေ ဧဝမာဟံသု – ‘‘ဆ သတ္ထာရော မဟာနုဘာဝါ၊ တေသု ဣဓာဂတမတ္တေသု ဘယံ ဝူပသမေယျာ’’တိ။ အပရေ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပန္နော။ သော ဟိ ဘဂဝါ သဗ္ဗသတ္တဟိတာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ။ တသ္မိံ ဣဓ အာဂတေ ဣမာနိ ဘယာနိ ဝူပသမေယျု’’န္တိ အာဟံသု။ တေသံ ဝစနံ သဗ္ဗေပိ အဘိနန္ဒိတွာ ‘‘ကဟံ နု ခေါ သော ဘဂဝါ ဧတရဟိ ဝိဟရတီ’’တိ အာဟံသု ။ တဒါ ပန သတ္ထာ ဥပကဋ္ဌာယ ဝဿူပနာယိကာယ ရညော ဗိမ္ဗိသာရဿ ပဋိညံ ဒတွာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရတိ။ တေန စ သမယေန ဗိမ္ဗိသာရသမာဂမေ ဗိမ္ဗိသာရေန သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိဖလံ ပတ္တော မဟာလိ နာမ လိစ္ဆဝီ တဿံ ပရိသာယံ နိသိန္နော ဟောတိ။

ဝေသာလိဝါသိနော မဟန္တံ ပဏ္ဏာကာရံ သဇ္ဇေတွာ ရာဇာနံ ဗိမ္ဗိသာရံ သညာပေတွာ ‘‘သတ္ထာရံ ဣဓာနေထာ’’တိ မဟာလိဉ္စေဝ လိစ္ဆဝိံ ပုရောဟိတပုတ္တဉ္စ ပဟိဏိံသု။ တေ ဂန္တွာ ရညော ပဏ္ဏာကာရံ ဒတွာ တံ ပဝတ္တိံ နိဝေဒေတွာ၊ ‘‘မဟာရာဇ၊ သတ္ထာရံ အမှာကံ နဂရံ ပေသေထာ’’တိ ယာစိံသု။ ရာဇာ ‘‘တုမှေဝ ဇာနာထာ’’တိ န သမ္ပဋိစ္ဆိ။ တေ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ယာစိံသု – ‘‘ဘန္တေ၊ ဝေသာလိယံ တီဏိ ဘယာနိ ဥပ္ပန္နာနိ၊ တာနိ တုမှေသု အာဂတေသု ဝူပသမိဿန္တိ၊ ဧထ၊ ဘန္တေ၊ ဂစ္ဆာမာ’’တိ။ သတ္ထာ တေသံ ဝစနံ သုတွာ အာဝဇ္ဇေန္တော ‘‘ဝေသာလိယံ ရတနသုတ္တေ (ခု။ ပါ။ ၆။၁ အာဒယော၊ သု။ နိ။ ၂၂၄ အာဒယော) ဝုတ္တေ သာ ရက္ခာ စက္ကဝါဠာနံ ကောဋိသတသဟဿံ ဖရိဿတိ၊ သုတ္တပရိယောသာနေ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော ဘဝိဿတိ၊ တာနိ စ ဘယာနိ ဝူပသမိဿန္တီ’’တိ ဉတွာ တေသံ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိ။

ရာဇာ ဗိမ္ဗိသာရော ‘‘သတ္ထာရာ ကိရ ဝေသာလိဂမနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတ’’န္တိ သုတွာ နဂရေ ဃောသနံ ကာရေတွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ ဝေသာလိဂမနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ အာဂမေထ၊ တာဝ မဂ္ဂံ ပဋိယာဒေဿာမီ’’တိ ဝတွာ ရာဇဂဟဿ စ ဂင်္ဂါယ စ အန္တရေ ပဉ္စယောဇနဘူမိံ သမံ ကာရေတွာ ယောဇနေ ယောဇနေ ဝိဟာရံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ သတ္ထု ဂမနကာလံ အာရောစေသိ။ သတ္ထာ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ ရာဇာ ယောဇနန္တရေ ဇဏ္ဏုမတ္တေန ဩဓိနာ ပဉ္စဝဏ္ဏာနိ ပုပ္ဖာနိ ဩကိရာပေတွာ ဓဇပဋာကကဒလီအာဒီနိ ဥဿာပေတွာ ဘဂဝတော ဆတ္တာတိဆတ္တံ ကတွာ ဒွေ သေတစ္ဆတ္တာနိ ဧကမေကဿ ဘိက္ခုနော ဧကမေကံ သေတစ္ဆတ္တံ ဥပရိ ဓာရေတွာ သပရိဝါရော ပုပ္ဖဂန္ဓာဒီဟိ ပူဇံ ကရောန္တော သတ္ထာရံ ဧကေကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသာပေတွာ မဟာဒါနာဒီနိ ဒတွာ ပဉ္စဟိ ဒိဝသေဟိ ဂင်္ဂါတီရံ ပါပေတွာ တတ္ထ နာဝံ အလင်္ကရောန္တော ဝေသာလိကာနံ သာသနံ ပေသေသိ – ‘‘မဂ္ဂံ ပဋိယာဒေတွာ သတ္ထု ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကရောန္တူ’’တိ။ တေ ‘‘ဒိဂုဏံ ပူဇံ ကရိဿာမာ’’တိ ဝေသာလိယာ စ ဂင်္ဂါယ စ အန္တရေ တိယောဇနဘူမိံ သမံ ကာရေတွာ ဘဂဝတော စတူဟိ သေတစ္ဆတ္တေဟိ ဧကမေကဿ ဘိက္ခုနော ဒွီဟိ ဒွီဟိ သေတစ္ဆတ္တေဟိ ဆတ္တာတိဆတ္တာနိ သဇ္ဇေတွာ ပူဇံ ကုရုမာနာ အာဂန္တွာ ဂင်္ဂါတီရေ အဋ္ဌံသု။ ဗိမ္ဗိသာရော ဒွေ နာဝါ သင်္ဃာဋေတွာ မဏ္ဍပံ ကာရေတွာ ပုပ္ဖဒါမာဒီဟိ အလင်္ကာရာပေတွာ သဗ္ဗရတနမယံ ဗုဒ္ဓါသနံ ပညာပေသိ။ ဘဂဝါ တသ္မိံ နိသီဒိ။ ဘိက္ခူပိ နာဝံ အဘိရုဟိတွာ ဘဂဝန္တံ ပရိဝါရေတွာ နိသီဒိံသု။ ရာဇာ အနုဂစ္ဆန္တော ဂလပ္ပမာဏံ ဥဒကံ ဩတရိတွာ ‘‘ယာဝ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ အာဂစ္ဆတိ၊ တာဝါဟံ ဣဓေဝ ဂင်္ဂါတီရေ ဝသိဿာမီ’’တိ ဝတွာ နာဝံ ဥယျောဇေတွာ နိဝတ္တိ။ သတ္ထာ ယောဇနမတ္တံ အဒ္ဓါနံ ဂင်္ဂါယ ဂန္တွာ ဝေသာလိကာနံ သီမံ ပါပုဏိ။

လိစ္ဆဝီရာဇာနော သတ္ထာရံ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ဂလပ္ပမာဏံ ဥဒကံ ဩတရိတွာ နာဝံ တီရံ ဥပနေတွာ သတ္ထာရံ နာဝါတော ဩတာရယိံသု။ သတ္ထာရာ ဩတရိတွာ တီရေ အက္ကန္တမတ္တေယေဝ မဟာမေဃော ဥဋ္ဌဟိတွာ ပေါက္ခရဝဿံ ဝဿိ။ သဗ္ဗတ္ထ ဇဏ္ဏုပ္ပမာဏဦရုပ္ပမာဏကဋိပ္ပမာဏာဒီနိ ဥဒကာနိ သန္ဒန္တာနိ သဗ္ဗကုဏပါနိ ဂင်္ဂံ ပဝေသယိံသု၊ ပရိသုဒ္ဓါ ဘူမိဘာဂေါ အဟောသိ။ လိစ္ဆဝီရာဇာနော သတ္ထာရံ ယောဇနေ ယောဇနေ ဝသာပေတွာ မဟာဒါနံ ဒတွာ ဒိဂုဏံ ပူဇံ ကရောန္တာ တီဟိ ဒိဝသေဟိ ဝေသာလိံ နယိံသု။ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဒေဝဂဏပရိဝုတော အာဂမာသိ၊ မဟေသက္ခာနံ ဒေဝါနံ သန္နိပါတေန အမနုဿာ ယေဘုယျေန ပလာယိံသု။ သတ္ထာ သာယံ နဂရဒွါရေ ဌတွာ အာနန္ဒတ္ထေရံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဣမံ၊ အာနန္ဒ၊ ရတနသုတ္တံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ လိစ္ဆဝီကုမာရေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိစရန္တော ဝေသာလိယာ တိဏ္ဏံ ပါကာရာနံ အန္တရေ ပရိတ္တံ ကရောဟီ’’တိ။

ထေရော သတ္ထာရာ ဒိန္နံ ရတနသုတ္တံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ သတ္ထု သေလမယပတ္တေန ဥဒကံ အာဒါယ နဂရဒွါရေ ဌိတော ပဏိဓာနတော ပဋ္ဌာယ တထာဂတဿ ဒသ ပါရမိယော ဒသ ဥပပါရမိယော ဒသ ပရမတ္ထပါရမိယောတိ သမတိံသ ပါရမိယော ပဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂေ လောကတ္ထစရိယာ ဉာတတ္ထစရိယာ ဗုဒ္ဓတ္ထစရိယာတိ တိဿော စရိယာယော ပစ္ဆိမဘဝေ ဂဗ္ဘဝေါက္ကန္တိံ ဇာတိံ အဘိနိက္ခမနံ ပဓာနစရိယံ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ မာရဝိဇယံ သဗ္ဗညုတညာဏပဋိဝေဓံ ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနံ နဝလောကုတ္တရဓမ္မေတိ သဗ္ဗေပိမေ ဗုဒ္ဓဂုဏေ အာဝဇ္ဇေတွာ နဂရံ ပဝိသိတွာ တိယာမရတ္တိံ တီသု ပါကာရန္တရေသု ပရိတ္တံ ကရောန္တော ဝိစရိ။ တေန ‘‘ယံကိဉ္စီ’’တိ ဝုတ္တမတ္တေယေဝ ဥဒ္ဓံ ခိတ္တဥဒကံ အမနုဿာနံ ဥပရိ ပတိ။ ‘‘ယာနီဓ ဘူတာနီ’’တိ ဂါထာကထနတော ပဋ္ဌာယ ရဇတဝဋံသကာ ဝိယ ဥဒကဗိန္ဒူနိ အာကာသေန ဂန္တွာ ဂိလာနမနုဿာနံ ဥပရိ ပတိံသု။ တာဝဒေဝ ဝူပသန္တရောဂါ မနုဿာ ဥဋ္ဌာယုဋ္ဌာယ ထေရံ ပရိဝါရေသုံ ။ ‘‘ယံကိဉ္စီ’’တိ ဝုတ္တပဒတော ပဋ္ဌာယ ပန ဥဒကဖုသိတေဟိ ဖုဋ္ဌဖုဋ္ဌာ သဗ္ဗေ အပလာယန္တာ သင်္ကာရကူဋဘိတ္တိပဒေသာဒိနိဿိတာ အမနုဿာ တေန တေန ဒွါရေန ပလာယိံသု။ ဒွါရာနိ အနောကာသာနိ အဟေသုံ။ တေ ဩကာသံ အလဘန္တာ ပါကာရံ ဘိန္ဒိတွာပိ ပလာယိံသု။

မဟာဇနော နဂရမဇ္ဈေ သန္ထာဂါရံ သဗ္ဗဂန္ဓေဟိ ဥပလိမ္ပေတွာ ဥပရိ သုဝဏ္ဏတာရကာဒိဝိစိတ္တံ ဝိတာနံ ဗန္ဓိတွာ ဗုဒ္ဓါသနံ ပညာပေတွာ သတ္ထာရံ အာနေသိ။ သတ္ထာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ ဘိက္ခုသင်္ဃောပိ လိစ္ဆဝီဂဏောပိ သတ္ထာရံ ပရိဝါရေတွာ နိသီဒိ။ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဒေဝဂဏပရိဝုတော ပတိရူပေ ဩကာသေ အဋ္ဌာသိ။ ထေရောပိ သကလနဂရံ အနုဝိစရိတွာ ဝူပသန္တရောဂေန မဟာဇနေန သဒ္ဓိံ အာဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိ။ သတ္ထာ ပရိသံ ဩလောကေတွာ တဒေဝ ရတနသုတ္တံ အဘာသိ။ ဒေသနာဝသာနေ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ဧဝံ ပုနဒိဝသေပီတိ သတ္တာဟံ တဒေဝ ရတနသုတ္တံ ဒေသေတွာ သဗ္ဗဘယာနံ ဝူပသန္တဘာဝံ ဉတွာ လိစ္ဆဝီဂဏံ အာမန္တေတွာ ဝေသာလိတော နိက္ခမိ။ လိစ္ဆဝီရာဇာနော ဒိဂုဏံ သက္ကာရံ ကရောန္တာ ပုန တီဟိ ဒိဝသေဟိ သတ္ထာရံ ဂင်္ဂါတီရံ နယိံသု။

ဂင်္ဂါယ နိဗ္ဗတ္တနာဂရာဇာနော စိန္တေသုံ – ‘‘မနုဿာ တထာဂတဿ သက္ကာရံ ကရောန္တိ၊ မယံ ကိံ န ကရောမာ’’တိ။ တေ သုဝဏ္ဏရဇတမဏိမယာ နာဝါယော မာပေတွာ သုဝဏ္ဏရဇတမဏိမယေ ပလ္လင်္ကေ ပညာပေတွာ ပဉ္စဝဏ္ဏပဒုမသဉ္ဆန္နံ ဥဒကံ ကရိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ အမှာကမ္ပိ အနုဂ္ဂဟံ ကရောထာ’’တိ အတ္တနော အတ္တနော နာဝံ အဘိရုဟဏတ္ထာယ သတ္ထာရံ ယာစိံသု။ ‘‘မနုဿာ စ နာဂါ စ တထာဂတဿ ပူဇံ ကရောန္တိ၊ မယံ ပန ကိံ န ကရောမာ’’တိ ဘူမဋ္ဌကဒေဝေပိ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ အကနိဋ္ဌဗြဟ္မလောကာ သဗ္ဗေ ဒေဝါ သက္ကာရံ ကရိံသု။ တတ္ထ နာဂါ ယောဇနိကာနိ ဆတ္တာတိဆတ္တာနိ ဥက္ခိပိံသု။ ဧဝံ ဟေဋ္ဌာ နာဂါ ဘူမိတလေ ရုက္ခဂစ္ဆပဗ္ဗတာဒီသု ဘူမဋ္ဌကာ ဒေဝတာ၊ အန္တလိက္ခေ အာကာသဋ္ဌဒေဝါတိ နာဂဘဝနံ အာဒိံ ကတွာ စက္ကဝါဠပရိယန္တေန ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ ဆတ္တာတိဆတ္တာနိ ဥဿာပိတာနိ အဟေသုံ။ ဆတ္တန္တရေသု ဓဇာ၊ ဓဇန္တရေသု ပဋာကာ၊ တေသံ အန္တရန္တရာ ပုပ္ဖဒါမဝါသစုဏ္ဏဓုမာဒီဟိ သက္ကာရော အဟောသိ။ သဗ္ဗလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတာ ဒေဝပုတ္တာ ဆဏဝေသံ ဂဟေတွာ ဥဂ္ဃောသယမာနာ အာကာသေ ဝိစရိံသု။ တယော ဧဝ ကိရ သမာဂမာ မဟန္တာ အဟေသုံ – ယမကပါဋိဟာရိယသမာဂမော ဒေဝေါရောဟဏသမာဂမော အယံ ဂင်္ဂေါရောဟဏသမာဂမောတိ။

ပရတီရေ ဗိမ္ဗိသာရောပိ လိစ္ဆဝီဟိ ကတသက္ကာရတော ဒိဂုဏံ သက္ကာရံ သဇ္ဇေတွာ ဘဂဝတော အာဂမနံ ဥဒိက္ခမာနော အဋ္ဌာသိ။ သတ္ထာ ဂင်္ဂါယ ဥဘောသု ပဿေသု ရာဇူနံ မဟန္တံ ပရိစ္စာဂံ ဩလောကေတွာ နာဂါဒီနဉ္စ အဇ္ဈာသယံ ဝိဒိတွာ ဧကေကာယ နာဝါယ ပဉ္စပဉ္စဘိက္ခုသတပရိဝါရံ ဧကေကံ နိမ္မိတဗုဒ္ဓံ မာပေသိ။ သော ဧကေကဿ သေတစ္ဆတ္တဿ စေဝ ကပ္ပရုက္ခဿ စ ပုပ္ဖဒါမဿ စ ဟေဋ္ဌာ နာဂဂဏပရိဝုတော နိသိန္နော ဟောတိ။ ဘူမဋ္ဌကဒေဝတာဒီသုပိ ဧကေကသ္မိံ ဩကာသေ သပရိဝါရံ ဧကေကံ နိမ္မိတဗုဒ္ဓံ မာပေသိ။ ဧဝံ သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘေ ဧကာလင်္ကာရေ ဧကုဿဝေ ဧကဆဏေယေဝ စ ဇာတေ သတ္ထာ နာဂါနမနုဂ္ဂဟံ ကရောန္တော ဧကံ ရတနနာဝံ အဘိရုဟိ။ ဘိက္ခူသုပိ ဧကေကော ဧကေကမေဝ အဘိရုဟိ။ နာဂရာဇာနော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ နာဂဘဝနံ ပဝေသေတွာ သဗ္ဗရတ္တိံ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မကထံ သုတွာ ဒုတိယဒိဝသေ ဒိဗ္ဗေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိဝိသိံသု။ သတ္ထာ အနုမောဒနံ ကတွာ နာဂဘဝနာ နိက္ခမိတွာ သကလစက္ကဝါဠဒေဝတာဟိ ပူဇိယမာနော ပဉ္စဟိ နာဝါသတေဟိ ဂင်္ဂါနဒိံ အတိက္ကမိ။

ရာဇာ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ သတ္ထာရံ နာဝါတော ဩတာရေတွာ အာဂမနကာလေ လိစ္ဆဝီတိ ကတသက္ကာရတော ဒိဂုဏံ သက္ကာရံ ကတွာ ပုရိမနယေနေဝ ပဉ္စဟိ ဒိဝသေဟိ ရာဇဂဟံ အဘိနေသိ။ ဒုတိယဒိဝသေ ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တာ သာယနှသမယေ ဓမ္မသဘာယံ သန္နိသိန္နာ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အဟော ဗုဒ္ဓါနံ မဟာနုဘာဝေါ၊ အဟော သတ္ထရိ ဒေဝမနုဿာနံ ပသာဒေါ၊ ဂင်္ဂါယ နာမ ဩရတော စ ပါရတော စ အဋ္ဌယောဇနေ မဂ္ဂေ ဗုဒ္ဓဂတေန ပသာဒေန ရာဇူဟိ သမတလံ ဘူမိံ ကတွာ ဝါလုကာ ဩကိဏ္ဏာ၊ ဇဏ္ဏုမတ္တေန ဩဓိနာ နာနာဝဏ္ဏာနိ ပုပ္ဖာနိ သန္ထတာနိ၊ ဂင်္ဂါယ ဥဒကံ နာဂါနုဘာဝေန ပဉ္စဝဏ္ဏေဟိ ပဒုမေဟိ သဉ္ဆန္နံ၊ ယာဝ အကနိဋ္ဌဘဝနာ ဆတ္တာတိဆတ္တာနိ ဥဿာပိတာနိ၊ သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘံ ဧကာလင်္ကာရံ ဧကုဿဝံ ဝိယ ဇာတ’’န္တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧသ ပူဇာသက္ကာရော မယှံ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တော၊ န နာဂဒေဝဗြဟ္မာနုဘာဝေန။ အတီတေ ပန အပ္ပမတ္တကပရိစ္စာဂါနုဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တော’’တိ ဝတွာ ဘိက္ခူဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ တက္ကသိလာယံ သင်္ခေါ နာမ ဗြာဟ္မဏော အဟောသိ။ တဿ ပုတ္တော သုသီမော နာမ မာဏဝေါ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကော ဧကဒိဝသံ ပိတရံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ – ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ၊ တာတ၊ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ မန္တေ အဇ္ဈာယိတု’’န္တိ။ အထ နံ ပိတာ အာဟ – ‘‘တေန ဟိ၊ တာတ၊ အသုကော နာမ ဗြာဟ္မဏော မမ သဟာယကော၊ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ အဓီယဿူ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ တံ ဗြာဟ္မဏံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပိတရာ ပဟိတဘာဝမာစိက္ခိ။ အထ နံ သော ‘‘သဟာယကဿ မေ ပုတ္တော’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ပဋိပဿဒ္ဓဒရထံ ဘဒ္ဒကေန ဒိဝသေန မန္တေ ဝါစေတုမာရဘိ။ သော လဟုဉ္စ ဂဏှန္တော ဗဟုဉ္စ ဂဏှန္တော အတ္တနော ဥဂ္ဂဟိတုဂ္ဂဟိတံ သုဝဏ္ဏဘာဇနေ ပက္ခိတ္တသီဟတေလမိဝ အဝိနဿမာနံ ဓာရေန္တော န စိရဿေဝ အာစရိယဿ သမ္မုခတော ဥဂ္ဂဏှိတဗ္ဗံ သဗ္ဗံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ သဇ္ဈာယံ ကရောန္တော အတ္တနော ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပဿ အာဒိမဇ္ဈမေဝ ပဿတိ၊ နော ပရိယောသာနံ။

သော အာစရိယံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘အဟံ ဣမဿ သိပ္ပဿ အာဒိမဇ္ဈမေဝ ပဿာမိ၊ နော ပရိယောသာန’’န္တိ ဝတွာ အာစရိယေန ‘‘အဟမ္ပိ၊ တာတ၊ န ပဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အထ ကော၊ အာစရိယ၊ ပရိယောသာနံ ဇာနာတီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမေ၊ တာတ၊ ဣသယော ဣသိပတနေ ဝိဟရန္တိ၊ တေ ဇာနေယျုံ၊ တေသံ သန္တိကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆဿူ’’တိ အာစရိယေန ဝုတ္တေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘တုမှေ ကိရ ပရိယောသာနံ ဇာနာထာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဇာနာမာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ မေ အာစိက္ခထာ’’တိ? ‘‘န မယံ အပဗ္ဗဇိတဿ အာစိက္ခာမ။ သစေ တေ ပရိယောသာနေနတ္ထော ၊ ပဗ္ဗဇဿူ’’တိ ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တေသံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိ။ အထဿ တေ ‘‘ဣဒံ တာဝ သိက္ခဿူ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဧဝံ တေ နိဝါသေတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ပါရုပိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ နယေန အာဘိသမာစာရိကံ အာစိက္ခိံသု။ သော တတ္ထ သိက္ခန္တော ဥပနိဿယသမ္ပန္နတ္တာ နစိရဿေဝ ပစ္စေကသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိတွာ သကလဗာရာဏသိနဂရေ ဂဂနတလေ ပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ ပါကဋော လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော အဟောသိ၊ သော အပ္ပာယုကသံဝတ္တနိကဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ န စိရဿေဝ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ အထဿ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ မဟာဇနော စ သရီရကိစ္စံ ကတွာ ဓာတုယော စ ဂဟေတွာ နဂရဒွါရေ ထူပံ ကာရေသုံ။

သင်္ခေါပိ ဗြာဟ္မဏော ‘‘ပုတ္တော မေ စိရံ ဂတော၊ ပဝတ္တိမဿ ဇာနိဿာမီ’’တိ တံ ဒဋ္ဌုကာမော တက္ကသိလာတော နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဗာရာဏသိံ ပတွာ မဟာဇနကာယံ သန္နိပတိတံ ဒိသွာ ‘‘အဒ္ဓါ ဣမေသု ဧကောပိ မေ ပုတ္တဿ ပဝတ္တိံ ဇာနိဿတီ’’တိ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘သုသီမော နာမ မာဏဝေါ ဣဓာဂမိ၊ အပိ နု ခေါ တဿ ပဝတ္တိံ ဇာနာထာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဇာနာမ၊ အသုကဿ ဗြာဟ္မဏဿ သန္တိကေ တယော ဝေဒေ သဇ္ဈာယိတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ပစ္စေကသမ္ဗောဓိံ သစ္ဆိကတွာ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ အယမဿ ထူပေါ ပတိဋ္ဌာပိတော’’တိ။ သော ဘူမိံ ဟတ္ထေန ပဟရိတွာ ရောဒိတွာ ကန္ဒိတွာ တံ စေတိယင်္ဂဏံ ဂန္တွာ တိဏာနိ ဥဒ္ဓရိတွာ ဥတ္တရသာဋကေန ဝါလုကံ အာဟရိတွာ စေတိယင်္ဂဏေ အာကိရိတွာ ကမဏ္ဍလုတော ဥဒကေန ပရိပ္ဖောသိတွာ ဝနပုပ္ဖေဟိ ပူဇံ ကတွာ သာဋကေန ပဋာကံ အာရောပေတွာ ထူပဿ ဥပရိ အတ္တနော ဆတ္တကံ ဗန္ဓိတွာ ပက္ကာမိ။

သတ္ထာ ဣဒံ အတီတံ အာဟရိတွာ ‘‘တဒါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဟံ သင်္ခေါ ဗြာဟ္မဏော အဟောသိံ။ မယာ သုသီမဿ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ စေတိယင်္ဂဏေ တိဏာနိ ဥဒ္ဓဋာနိ၊ တဿ မေ ကမ္မဿ နိဿန္ဒေန အဋ္ဌယောဇနမဂ္ဂံ ဝိဟတခါဏုကကဏ္ဋကံ ကတွာ သုဒ္ဓံ သမတလံ ကရိံသု။ မယာ တတ္ထ ဝါလုကာ ဩကိဏ္ဏာ၊ တဿ မေ နိဿန္ဒေန အဋ္ဌယောဇနမဂ္ဂေ ဝါလုကံ ဩကိရိံသု။ မယာ တတ္ထ ဝနကုသုမေဟိ ပူဇာ ကတာ၊ တဿ မေ နိဿန္ဒေန အဋ္ဌယောဇနမဂ္ဂေ နာနာဝဏ္ဏာနိ ပုပ္ဖာနိ ဩကိဏ္ဏာနိ၊ ဧကယောဇနဋ္ဌာနေ ဂင်္ဂါယ ဥဒကံ ပဉ္စဝဏ္ဏေဟိ ပဒုမေဟိ သဉ္ဆန္နံ။ မယာ တတ္ထ ကမဏ္ဍလုဥဒကေန ဘူမိ ပရိပ္ဖောသိတာ၊ တဿ မေ နိဿန္ဒေန ဝေသာလိယံ ပေါက္ခရဝဿံ ဝဿိ။ မယာ တတ္ထ ပဋာကာ၊ အာရောပိတာ၊ ဆတ္တကဉ္စ ဗဒ္ဓံ၊ တဿ မေ နိဿန္ဒေန ယာဝ အကနိဋ္ဌဘဝနာ ဓဇပဋာကဆတ္တာတိဆတ္တာဒီဟိ သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘံ ဧကုဿဝံ ဝိယ ဇာတံ။ ဣတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧသ ပူဇာသက္ကာရော မယှံ နေဝ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တော၊ န နာဂဒေဝဗြဟ္မာနုဘာဝေန၊ အတီတေ ပန အပ္ပမတ္တကပရိစ္စာဂါနုဘာဝေနာ’’တိ ဝတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၂၉၀။

‘‘မတ္တာသုခပရိစ္စာဂါ ၊ ပဿေ စေ ဝိပုလံ သုခံ၊

စဇေ မတ္တာသုခံ ဓီရော၊ သမ္ပဿံ ဝိပုလံ သုခ’’န္တိ။

တတ္ထ မတ္တာသုခပရိစ္စာဂါတိ မတ္တာသုခန္တိ ပမာဏယုတ္တကံ ပရိတ္တသုခံ ဝုစ္စတိ၊ တဿ ပရိစ္စာဂေန။ ဝိပုလံ သုခန္တိ ဥဠာရံ သုခံ နိဗ္ဗာနသုခံ ဝုစ္စတိ၊ တံ စေ ပဿေယျာတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဧကဉှိ ဘောဇနပါတိံ သဇ္ဇာပေတွာ ဘုဉ္ဇန္တဿ မတ္တာသုခံ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ ပန ပရိစ္စဇိတွာ ဥပေါသထံ ဝါ ကရောန္တဿ ဒါနံ ဝါ ဒဒန္တဿ ဝိပုလံ ဥဠာရံ နိဗ္ဗာနသုခံ နာမ နိဗ္ဗတ္တတိ။ တသ္မာ သစေ ဧဝံ တဿ မတ္တာသုခဿ ပရိစ္စာဂါ ဝိပုလံ သုခံ ပဿတိ၊ အထေတံ ဝိပုလံ သုခံ သမ္မာ ပဿန္တော ပဏ္ဍိတော တံ မတ္တာသုခံ စဇေယျာတိ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

အတ္တနောပုဗ္ဗကမ္မဝတ္ထု ပဌမံ။

၂။ ကုက္ကုဋအဏ္ဍခါဒိကာဝတ္ထု

ပရဒုက္ခူပဓာနေနာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ကုက္ကုဋအဏ္ဍခါဒိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သာဝတ္ထိယာ ကိရ အဝိဒူရေ ပဏ္ဍုရံ နာမ ဧကော ဂါမော၊ တတ္ထေကော ကေဝဋ္ဋော ဝသတိ။ သော သာဝတ္ထိံ ဂစ္ဆန္တော အစိရဝတိယံ ကစ္ဆပအဏ္ဍာနိ ဒိသွာ တာနိ အာဒါယ သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ ဧကသ္မိံ ဂေဟေ ပစာပေတွာ ခါဒန္တော တသ္မိံ ဂေဟေ ကုမာရိကာယပိ ဧကံ အဏ္ဍံ အဒါသိ။ သာ တံ ခါဒိတွာ တတော ပဋ္ဌာယ အညံ ခါဒနီယံ နာမ န ဣစ္ဆိ။ အထဿာ မာတာ ကုက္ကုဋိယာ ဝိဇာတဋ္ဌာနတော ဧကံ အဏ္ဍံ ဂဟေတွာ အဒါသိ။ သာ တံ ခါဒိတွာ ရသတဏှာယ ဗဒ္ဓါ တတော ပဋ္ဌာယ သယမေဝ ကုက္ကုဋိယာ အဏ္ဍာနိ ဂဟေတွာ ခါဒတိ။ ကုက္ကုဋီ ဝိဇာတဝိဇာတကာလေ တံ အတ္တနော အဏ္ဍာနိ ဂဟေတွာ ခါဒန္တိံ ဒိသွာ တာယ ဥပဒ္ဒုတာ အာဃာတံ ဗန္ဓိတွာ ‘‘ဣတော ဒါနိ စုတာ ယက္ခိနီ ဟုတွာ တဝ ဇာတဒါရကေ ခါဒိတုံ သမတ္ထာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေတွာ ကာလံ ကတွာ တသ္မိံယေဝ ဂေဟေ မဇ္ဇာရီ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဣတရာပိ ကာလံ ကတွာ တတ္ထေဝ ကုက္ကုဋီ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ကုက္ကုဋီ အဏ္ဍာနိ ဝိဇာယိ၊ မဇ္ဇာရီ အာဂန္တွာ တာနိ ခါဒိတွာ ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပိ ခါဒိယေဝ။ ကုက္ကုဋီ ‘‘တယော ဝါရေ မမ အဏ္ဍာနိ ခါဒိတွာ ဣဒါနိ မမ္ပိ ခါဒိတုကာမာသိ ၊ ဣတော စုတာ သပုတ္တကံ တံ ခါဒိတုံ လဘေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ ကတွာ တတော စုတာ ဒီပိနီ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဣတရာပိ ကာလံ ကတွာ မိဂီ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿာ ဝိဇာတကာလေ ဒီပိနီ အာဂန္တွာ တံ သဒ္ဓိံ ပုတ္တေဟိ ခါဒိ။ ဧဝံ ခါဒန္တာ ပဉ္စသု အတ္တဘာဝသတေသု အညမညဿ ဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေတွာ အဝသာနေ ဧကာ ယက္ခိနီ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဧကာ သာဝတ္ထိယံ ကုလဓီတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဣတော ပရံ ‘‘န ဟိ ဝေရေန ဝေရာနီ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၅) ဂါထာယ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဓ ပန သတ္ထာ ‘‘ဝေရဉှိ အဝေရေန ဥပသမ္မတိ၊ နော ဝေရေနာ’’တိ ဝတွာ ဥဘိန္နမ္ပိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၂၉၁။

‘‘ပရဒုက္ခူပဓာနေန၊ အတ္တနော သုခမိစ္ဆတိ၊

ဝေရသံသဂ္ဂသံသဋ္ဌော၊ ဝေရာ သော န ပရိမုစ္စတီ’’တိ။

တတ္ထ ပရဒုက္ခူပဓာနေနာတိ ပရသ္မိံ ဒုက္ခူပဓာနေန၊ ပရဿ ဒုက္ခုပ္ပာဒနေနာတိ အတ္ထော။ ဝေရသံသဂ္ဂသံသဋ္ဌောတိ ယော ပုဂ္ဂလော အက္ကောသနပစ္စက္ကောသနပဟရဏပဋိဟရဏာဒီနံ ဝသေန အညမညံ ကတေန ဝေရသံသဂ္ဂေန သံသဋ္ဌော။ ဝေရာ သော န ပရိမုစ္စတီတိ နိစ္စကာလံ ဝေရဝသေန ဒုက္ခမေဝ ပါပုဏာတီတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ယက္ခိနီ သရဏေသု ပတိဋ္ဌာယ ပဉ္စ သီလာနိ သမာဒိယိတွာ ဝေရတော မုစ္စိ၊ ဣတရာပိ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ၊ သမ္ပတ္တာနမ္ပိ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသီတိ။

ကုက္ကုဋအဏ္ဍခါဒိကာဝတ္ထု ဒုတိယံ။

၃။ ဘဒ္ဒိယဘိက္ခုဝတ္ထု

ယဉှိကိစ္စန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဘဒ္ဒိယံ နိဿာယ ဇာတိယာဝနေ ဝိဟရန္တော ဘဒ္ဒိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

တေ ကိရ ပါဒုကမဏ္ဍနေ ဥယျုတ္တာ အဟေသုံ။ ယထာဟ – ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဒ္ဒိယာ ဘိက္ခူ အနေကဝိဟိတံ ပါဒုကမဏ္ဍနာနုယောဂမနုယုတ္တာ ဝိဟရန္တိ၊ တိဏပါဒုကံ ကရောန္တိပိ ကာရာပေန္တိပိ၊ မုဉ္ဇပါဒုကံ ကရောန္တိပိ ကာရာပေန္တိပိ၊ ပဗ္ဗဇပါဒုကံ ဟိန္တာလပါဒုကံ ကမလပါဒုကံ ကမ္ဗလပါဒုကံ ကရောန္တိပိ ကာရာပေန္တိပိ၊ ရိဉ္စန္တိ ဥဒ္ဒေသံ ပရိပုစ္ဆံ အဓိသီလံ အဓိစိတ္တံ အဓိပည’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၅၁)။ ဘိက္ခူ တေသံ တထာကရဏဘာဝံ ဇာနိတွာ ဥဇ္ဈာယိတွာ သတ္ထု အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ တေ ဘိက္ခူ ဂရဟိတွာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ တုမှေ အညေန ကိစ္စေန အာဂတာ အညသ္မိံယေဝ ကိစ္စေ ဥယျုတ္တာ’’တိ ဝတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၂၉၂။

‘‘ယဉှိ ကိစ္စံ အပဝိဒ္ဓံ၊ အကိစ္စံ ပန ကရီယတိ၊

ဥန္နဠာနံ ပမတ္တာနံ၊ တေသံ ဝဍ္ဎန္တိ အာသဝါ။

၂၉၃။

‘‘ယေသဉ္စ သုသမာရဒ္ဓါ၊ နိစ္စံ ကာယဂတာ သတိ၊

အကိစ္စံ တေ န သေဝန္တိ၊ ကိစ္စေ သာတစ္စကာရိနော၊

သတာနံ သမ္ပဇာနာနံ၊ အတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ အာသဝါ’’တိ။

တတ္ထ ယဉှိ ကိစ္စန္တိ ဘိက္ခုနော ဟိ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ အပရိမာဏသီလက္ခန္ဓဂေါပနံ အရညာဝါသော ဓုတင်္ဂပရိဟရဏံ ဘာဝနာရာမတာတိ ဧဝမာဒီနိ ကိစ္စံ နာမ။ ဣမေဟိ ပန ယံ အတ္တနော ကိစ္စံ၊ တံ အပဝိဒ္ဓံ ဆဍ္ဍိတံ။ အကိစ္စန္တိ ဘိက္ခုနော ဆတ္တမဏ္ဍနံ ဥပါဟနမဏ္ဍနံ ပါဒုကပတ္တထာလကဓမ္မကရဏကာယဗန္ဓနအံသဗဒ္ဓကမဏ္ဍနံ အကိစ္စံ နာမ။ ယေဟိ တံ ကယိရတိ၊ တေသံ မာနနဠံ ဥက္ခိပိတွာ စရဏေန ဥန္နဠာနံ သတိဝေါဿဂ္ဂေန ပမတ္တာနံ စတ္တာရော အာသဝါ ဝဍ္ဎန္တီတိ အတ္ထော။ သုသမာရဒ္ဓါတိ သုပဂ္ဂဟိတာ။ ကာယဂတာ သတီတိ ကာယာနုပဿနာဘာဝနာ။ အကိစ္စန္တိ တေ ဧတံ ဆတ္တမဏ္ဍနာဒိကံ အကိစ္စံ န သေဝန္တိ န ကရောန္တီတိ အတ္ထော။ ကိစ္စေတိ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ကတ္တဗ္ဗေ အပရိမာဏသီလက္ခန္ဓဂေါပနာဒိကေ ကရဏီယေ။ သာတစ္စကာရိနောတိ သတတကာရိနော အဋ္ဌိတကာရိနော။ တေသံ သတိယာ အဝိပ္ပဝါသေန သတာနံ သာတ္ထကသမ္ပဇညံ သပ္ပာယသမ္ပဇညံ ဂေါစရသမ္ပဇညံ အသမ္မောဟသမ္ပဇညန္တိ စတူဟိ သမ္ပဇညေဟိ သမ္ပဇာနာနံ စတ္တာရောပိ အာသဝါ အတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ပရိက္ခယံ အဘာဝံ ဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ တေ ဘိက္ခူ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသု၊ သမ္ပတ္တာနမ္ပိ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသီတိ။

ဘဒ္ဒိယဝတ္ထု တတိယံ။

၄။ လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယတ္ထေရဝတ္ထု

မာတရန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကဒိဝသဉှိ သမ္ဗဟုလာ အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ သတ္ထာရံ ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသိန္နံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ တသ္မိံ ခဏေ လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယတ္ထေရော ဘဂဝတော အဝိဒူရေ အတိက္ကမတိ။ သတ္ထာ တေသံ ဘိက္ခူနံ စိတ္တာစာရံ ဉတွာ ဩလောကေတွာ ‘‘ပဿထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အယံ ဘိက္ခု မာတာပိတရော ဟန္တွာ နိဒ္ဒုက္ခော ဟုတွာ ယာတီ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ‘‘ကိံ နု ခေါ သတ္ထာ ဝဒတီ’’တိ အညမညံ မုခါနိ ဩလောကေတွာ သံသယပက္ခန္ဒေဟိ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ကိံ နာမေတံ ဝဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေ တေသံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၂၉၄။

‘‘မာတရံ ပိတရံ ဟန္တွာ၊ ရာဇာနော ဒွေ စ ခတ္တိယေ၊

ရဋ္ဌံ သာနုစရံ ဟန္တွာ၊ အနီဃော ယာတိ ဗြာဟ္မဏော’’တိ။

တတ္ထ သာနုစရန္တိ အာယသာဓကေန အာယုတ္တကေန သဟိတံ။ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘တဏှာ ဇနေတိ ပုရိသ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၅၅-၅၇) ဝစနတော တီသု ဘဝေသု သတ္တာနံ ဇနနတော တဏှာ မာတာ နာမ။ ‘‘အဟံ အသုကဿ နာမ ရညော ဝါ ရာဇမဟာမတ္တဿ ဝါ ပုတ္တော’’တိ ပိတရံ နိဿာယ အသ္မိမာနဿ ဥပ္ပဇ္ဇနတော အသ္မိမာနော ပိတာ နာမ။ လောကော ဝိယ ရာဇာနံ ယသ္မာ သဗ္ဗဒိဋ္ဌိဂတာနိ ဒွေ သဿတုစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယော ဘဇန္တိ၊ တသ္မာ ဒွေ သဿတုစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယော ဒွေ ခတ္တိယရာဇာနော နာမ။ ဒွါဒသာယတနာနိ ဝိတ္ထတဋ္ဌေန ရဋ္ဌဒိသတ္တာ ရဋ္ဌံ နာမ။ အာယသာဓကော အာယုတ္တကပုရိသော ဝိယ တန္နိဿိတော နန္ဒိရာဂေါ အနုစရော နာမ။ အနီဃောတိ နိဒ္ဒုက္ခော။ ဗြာဟ္မဏောတိ ခီဏာသဝေါ။ ဧတေသံ တဏှာဒီနံ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏာသိနာ ဟတတ္တာ ခီဏာသဝေါ နိဒ္ဒုက္ခော ဟုတွာ ယာတီတိ အယမေတ္ထတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ တေ ဘိက္ခူ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။

ဒုတိယဂါထာယပိ ဝတ္ထု ပုရိမသဒိသမေဝ။ တဒါ ဟိ သတ္ထာ လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယတ္ထေရမေဝ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တေသံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၂၉၅။

‘‘မာတရံ ပိတရံ ဟန္တွာ၊ ရာဇာနော ဒွေ စ သောတ္ထိယေ၊

ဝေယဂ္ဃပဉ္စမံ ဟန္တွာ၊ အနီဃော ယာတိ ဗြာဟ္မဏော’’တိ။

တတ္ထ ဒွေ စ သောတ္ထိယေတိ ဒွေ စ ဗြာဟ္မဏေ။ ဣမိဿာ ဂါထာယ သတ္ထာ အတ္တနော ဓမ္မိဿရတာယ စ ဒေသနာဝိဓိကုသလတာယ စ သဿတုစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယော ဒွေ ဗြာဟ္မဏရာဇာနော စ ကတွာ ကထေသိ။ ဝေယဂ္ဃပဉ္စမန္တိ ဧတ္ထ ဗျဂ္ဃာနုစရိတော သပ္ပဋိဘယော ဒုပ္ပဋိပန္နော မဂ္ဂေါ ဝေယဂ္ဃော နာမ၊ ဝိစိကိစ္ဆာနီဝရဏမ္ပိ တေန သဒိသတာယ ဝေယဂ္ဃံ နာမ၊ တံ ပဉ္စမံ အဿာတိ နီဝရဏပဉ္စကံ ဝေယဂ္ဃပဉ္စမံ နာမ။ ဣဒဉ္စ ဝေယဂ္ဃပဉ္စမံ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏာသိနာ နိဿေသံ ဟန္တွာ အနီဃောဝ ယာတိ ဗြာဟ္မဏောတိ အယမေတ္ထတ္ထော။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝါတိ။

လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယတ္ထေရဝတ္ထု စတုတ္ထံ။

၅။ ဒါရုသာကဋိကပုတ္တဝတ္ထု

သုပ္ပဗုဒ္ဓန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒါရုသာကဋိကဿ ပုတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ရာဇဂဟသ္မိဉှိ သမ္မာဒိဋ္ဌိကပုတ္တော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကပုတ္တောတိ ဒွေ ဒါရကာ အဘိက္ခဏံ ဂုဠကီဠံ ကီဠန္တိ။ တေသု သမ္မာဒိဋ္ဌိကပုတ္တော ဂုဠံ ခိပမာနော ဗုဒ္ဓါနုဿတိံ အာဝဇ္ဇေတွာ ‘‘နမော ဗုဒ္ဓဿာ’’တိ ဝတွာ ဝတွာ ဂုဠံ ခိပတိ။ ဣတရော တိတ္ထိယဂုဏေ ဥဒ္ဒိသိတွာ ‘‘နမော အရဟန္တာန’’န္တိ ဝတွာ ဝတွာ ခိပတိ။ တေသု သမ္မာဒိဋ္ဌိကဿ ပုတ္တော ဇိနာတိ၊ ဣတရော ပန ပရာဇယတိ။ သော တဿ ကိရိယံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ဧဝံ အနုဿရိတွာ ဧဝံ ဝတွာ ဂုဠံ ခိပန္တော မမံ ဇိနာတိ၊ အဟမ္ပိ ဧဝရူပံ ကရိဿာမီ’’တိ ဗုဒ္ဓါနုဿတိယံ ပရိစယမကာသိ။ အထေကဒိဝသံ တဿ ပိတာ သကဋံ ယောဇေတွာ ဒါရူနံ အတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တော တမ္ပိ ဒါရကံ အာဒါယ ဂန္တွာ အဋဝိယံ ဒါရူနံ သကဋံ ပူရေတွာ အာဂစ္ဆန္တော ဗဟိနဂရေ သုသာနသာမန္တေ ဥဒကဖာသုကဋ္ဌာနေ ဂေါဏေ မောစေတွာ ဘတ္တဝိဿဂ္ဂမကာသိ။ အထဿ တေ ဂေါဏာ သာယနှသမယေ နဂရံ ပဝိသန္တေန ဂေါဂဏေန သဒ္ဓိံ နဂရမေဝ ပဝိသိံသု။ သာကဋိကောပိ ဂေါဏေ အနုဗန္ဓန္တော နဂရံ ပဝိသိတွာ သာယံ ဂေါဏေ ဒိသွာ အာဒါယ နိက္ခမန္တော ဒွါရံ န သမ္ပာပုဏိ။ တသ္မိဉှိ အသမ္ပတ္တေယေဝ ဒွါရံ ပိဟိတံ။

အထဿ ပုတ္တော ဧကကောဝ ရတ္တိဘာဂေ သကဋဿ ဟေဋ္ဌာ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိ။ ရာဇဂဟံ ပန ပကတိယာပိ အမနုဿဗဟုလံ။ အယဉ္စ သုသာနသန္တိကေ နိပန္နော။ တတ္ထ နံ ဒွေ အမနုဿာ ပဿိံသု။ ဧကော သာသနဿ ပဋိကဏ္ဍကော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော၊ ဧကော သမ္မာဒိဋ္ဌိကော။ တေသု မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော အာဟ – ‘‘အယံ နော ဘက္ခော၊ ဣမံ ခါဒိဿာမာ’’တိ။ ဣတရော ‘‘အလံ မာ တေ ရုစ္စီ’’တိ နိဝါရေတိ။ သော တေန နိဝါရိယမာနောပိ တဿ ဝစနံ အနာဒိယိတွာ ဒါရကံ ပါဒေသု ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎိ။ သော ဗုဒ္ဓါနုဿတိယာ ပရိစိတတ္တာ တသ္မိံ ခဏေ ‘‘နမော ဗုဒ္ဓဿာ’’တိ အာဟ။ အမနုဿော မဟာဘယဘီတော ပဋိက္ကမိတွာ အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ ဣတရော ‘‘အမှေဟိ အကိစ္စံ ကတံ၊ ဒဏ္ဍကမ္မံ တဿ ကရောမာ’’တိ ဝတွာ တံ ရက္ခမာနော အဋ္ဌာသိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော နဂရံ ပဝိသိတွာ ရညော ဘောဇနပါတိံ ပူရေတွာ ဘောဇနံ အာဟရိ။ အထ နံ ဥဘောပိ တဿ မာတာပိတရော ဝိယ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာပေတွာ ဘောဇေတွာ ‘‘ဣမာနိ အက္ခရာနိ ရာဇာဝ ပဿတု၊ မာ အညော’’တိ တံ ပဝတ္တိံ ပကာသေန္တာ ယက္ခာနုဘာဝေန ဘောဇနပါတိယံ အက္ခရာနိ ဆိန္ဒိတွာ ပါတိံ ဒါရုသကဋေ ပက္ခိပိတွာ သဗ္ဗရတ္တိံ အာရက္ခံ ကတွာ ပက္ကမိံသု။

ပုနဒိဝသေ ‘‘ရာဇကုလတော စောရေဟိ ဘောဇနဘဏ္ဍံ အဝဟဋ’’န္တိ ကောလာဟလံ ကရောန္တာ ဒွါရာနိ ပိဒဟိတွာ ဩလောကေန္တာ တတ္ထ အပဿန္တာ နဂရာ နိက္ခမိတွာ ဣတော စိတော စ ဩလောကေန္တာ ဒါရုသကဋေ သုဝဏ္ဏပါတိံ ဒိသွာ ‘‘အယံ စောရော’’တိ တံ ဒါရကံ ဂဟေတွာ ရညော ဒဿေသုံ။ ရာဇာ အက္ခရာနိ ဒိသွာ ‘‘ကိံ ဧတံ၊ တာတာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘နာဟံ ၊ ဒေဝ၊ ဇာနာမိ၊ မာတာပိတရော မေ အာဂန္တွာ ရတ္တိံ ဘောဇေတွာ ရက္ခမာနာ အဋ္ဌံသု၊ အဟမ္ပိ မာတာပိတရော မံ ရက္ခန္တီတိ နိဗ္ဘယောဝ နိဒ္ဒံ ဥပဂတော။ ဧတ္တကံ အဟံ ဇာနာမီ’’တိ။ အထဿ မာတာပိတရောပိ တံ ဌာနံ အာဂမံသု။ ရာဇာ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ တေ တယောပိ ဇနေ အာဒါယ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ သဗ္ဗံ အာရောစေတွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ ဧဝ ရက္ခာ ဟောတိ၊ ဥဒါဟု ဓမ္မာနုဿတိအာဒယောပီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ အထဿ သတ္ထာ၊ ‘‘မဟာရာဇ၊ န ကေဝလံ ဗုဒ္ဓါနုဿတိယေဝ ရက္ခာ၊ ယေသံ ပန ဆဗ္ဗိဓေန စိတ္တံ သုဘာဝိတံ၊ တေသံ အညေန ရက္ခာဝရဏေန ဝါ မန္တောသဓေဟိ ဝါ ကိစ္စံ နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ ဆ ဌာနာနိ ဒဿေန္တော ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

၂၉၆။

‘‘သုပ္ပဗုဒ္ဓံ ပဗုဇ္ဈန္တိ၊ သဒါ ဂေါတမသာဝကာ၊

ယေသံ ဒိဝါ စ ရတ္တော စ၊ နိစ္စံ ဗုဒ္ဓဂတာ သတိ။

၂၉၇။

‘‘သုပ္ပဗုဒ္ဓံ ပဗုဇ္ဈန္တိ၊ သဒါ ဂေါတမသာဝကာ၊

ယေသံ ဒိဝါ စ ရတ္တော စ၊ နိစ္စံ ဓမ္မဂတာ သတိ။

၂၉၈။

‘‘သုပ္ပဗုဒ္ဓံ ပဗုဇ္ဈန္တိ၊ သဒါ ဂေါတမသာဝကာ၊

ယေသံ ဒိဝါ စ ရတ္တော စ၊ နိစ္စံ သင်္ဃဂတာ သတိ။

၂၉၉။

‘‘သုပ္ပဗုဒ္ဓံ ပဗုဇ္ဈန္တိ၊ သဒါ ဂေါတမသာဝကာ၊

ယေသံ ဒိဝါ စ ရတ္တော စ၊ နိစ္စံ ကာယဂတာ သတိ။

၃၀၀။

‘‘သုပ္ပဗုဒ္ဓံ ပဗုဇ္ဈန္တိ၊ သဒါ ဂေါတမသာဝကာ၊

ယေသံ ဒိဝါ စ ရတ္တော စ၊ အဟိံသာယ ရတော မနော။

၃၀၁။

‘‘သုပ္ပဗုဒ္ဓံ ပဗုဇ္ဈန္တိ၊ သဒါ ဂေါတမသာဝကာ၊

ယေသံ ဒိဝါ စ ရတ္တော စ၊ ဘာဝနာယ ရတော မနော’’တိ။

တတ္ထ သုပ္ပဗုဒ္ဓံ ပဗုဇ္ဈန္တီတိ ဗုဒ္ဓဂတံ သတိံ ဂဟေတွာ သုပန္တာ၊ ဂဟေတွာယေဝ စ ပဗုဇ္ဈန္တာ သုပ္ပဗုဒ္ဓံ ပဗုဇ္ဈန္တိ နာမ။ သဒါ ဂေါတမသာဝကာတိ ဂေါတမဂေါတ္တဿ ဗုဒ္ဓဿ သဝနန္တေ ဇာတတ္တာ တဿေဝ အနုသာသနိယာ သဝနတာယ ဂေါတမသာဝကာ။ ဗုဒ္ဓဂတာ သတီတိ ယေသံ ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ’’တိအာဒိပ္ပဘေဒေ ဗုဒ္ဓဂုဏေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ သတိ နိစ္စကာလံ အတ္ထိ၊ တေ သဒါပိ သုပ္ပဗုဒ္ဓံ ပဗုဇ္ဈန္တီတိ အတ္ထော။ တထာ အသက္ကောန္တာ ပန ဧကဒိဝသံ တီသု ကာလေသု ဒွီသု ကာလေသု ဧကသ္မိမ္ပိ ကာလေ ဗုဒ္ဓါနုဿတိံ မနသိ ကရောန္တာ သုပ္ပဗုဒ္ဓံ ပဗုဇ္ဈန္တိယေဝ နာမ။ ဓမ္မဂတာ သတီတိ ‘‘သွာခါတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော’’တိအာဒိပ္ပဘေဒေ ဓမ္မဂုဏေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ သတိ။ သင်္ဃဂတာ သတီတိ ‘‘သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃော’’တိအာဒိပ္ပဘေဒေ သင်္ဃဂုဏေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ သတိ။ ကာယဂတာ သတီတိ ဒွတ္တိံသာကာရဝသေန ဝါ နဝသိဝထိကာဝသေန ဝါ စတုဓာတုဝဝတ္ထာနဝသေန ဝါ အဇ္ဈတ္တနီလကသိဏာဒိရူပဇ္ဈာနဝသေန ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ သတိ။ အဟိံသာယ ရတောတိ ‘‘သော ကရုဏာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတီ’’တိ (ဝိဘ။ ၆၄၂) ဧဝံ ဝုတ္တာယ ကရုဏာဘာဝနာယ ရတော။ ဘာဝနာယာတိ မေတ္တာဘာဝနာယ။ ကိဉ္စာပိ ဟေဋ္ဌာ ကရုဏာဘာဝနာယ ဝုတ္တတ္တာ ဣဓ သဗ္ဗာပိ အဝသေသာ ဘာဝနာ နာမ၊ ဣဓ ပန မေတ္တာဘာဝနာဝ အဓိပ္ပေတာ။ သေသံ ပဌမဂါထာယ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဒေသနာဝသာနေ ဒါရကော သဒ္ဓိံ မာတာပိတူဟိ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ပစ္ဆာ ပန ပဗ္ဗဇိတွာ သဗ္ဗေပိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု၊ သမ္ပတ္တာနမ္ပိ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသီတိ။

ဒါရုသာကဋိကပုတ္တဝတ္ထု ပဉ္စမံ။

၆။ ဝဇ္ဇိပုတ္တကဘိက္ခုဝတ္ထု

ဒုပ္ပဗ္ဗဇ္ဇန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေသာလိံ နိဿာယ မဟာဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ဝဇ္ဇိပုတ္တကံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – အညတရော ဝဇ္ဇိပုတ္တကော ဘိက္ခု ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ အညတရသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ၊ တေန ခေါ ပန သမယေန ဝေသာလိယံ သဗ္ဗရတ္တိဆဏော ဟောတိ။ အထ ခေါ သော ဘိက္ခု ဝေသာလိယာ တူရိယတာဠိတဝါဒိတနိဂ္ဃောသသဒ္ဒံ သုတွာ ပရိဒေဝမာနော တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘ဧကကာ မယံ အရညေ ဝိဟရာမ၊

အပဝိဒ္ဓံဝ ဝနသ္မိံ ဒါရုကံ၊

ဧတာဒိသိကာယ ရတ္တိယာ၊

ကောသု နာမမှေဟိ ပါပိယော’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၂၉)၊

သော ကိရ ဝဇ္ဇိရဋ္ဌေ ရာဇပုတ္တော ဝါရေန သမ္ပတ္တံ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတော ဝေသာလိယံ စာတုမဟာရာဇိကေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓံ ကတွာ သကလနဂရေ ဓဇပဋာကာဒီဟိ ပဋိမဏ္ဍိတေ ကောမုဒိယာ ပုဏ္ဏမာယ သဗ္ဗရတ္တိံ ဆဏဝါရေ ဝတ္တမာနေ ဘေရိယာဒီနံ တူရိယာနံ တာဠိတာနံ နိဂ္ဃောသံ ဝီဏာဒီနဉ္စ ဝါဒိတာနံ သဒ္ဒံ သုတွာ ယာနိ ဝေသာလိယံ သတ္တ ရာဇသဟဿာနိ သတ္တ ရာဇသတာနိ သတ္တ ရာဇာနော၊ တတ္တကာ ဧဝ စ နေသံ ဥပရာဇသေနာပတိအာဒယော၊ တေသု အလင်္ကတပဋိယတ္တေသု နက္ခတ္တကီဠနတ္ထာယ ဝီထိံ ဩတိဏ္ဏေသု သဋ္ဌိဟတ္ထေ မဟာစင်္ကမေ စင်္ကမမာနော ဂဂနမဇ္ဈေ ဌိတံ ပုဏ္ဏစန္ဒံ ဒိသွာ စင်္ကမကောဋိယံ ဖလကံ နိဿာယ ဌိတော ဝေဌနာလင်္ကာရဝိရဟိတတ္တာ ဝနေ ဆဍ္ဍိတဒါရုကံ ဝိယ အတ္တဘာဝံ ဩလောကေတွာ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ အညော အမှေဟိ လာမကတရော’’တိ စိန္တေန္တော ပကတိယာ အာရညကာဒိဂုဏယုတ္တောပိ တသ္မိံ ခဏေ အနဘိရတိယာ ပီဠိတော ဧဝမာဟ။ သော တသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ အဓိဝတ္ထာယ ဒေဝတာယ ‘‘ဣမံ ဘိက္ခုံ သံဝေဇေဿာမီ’’တိ အဓိပ္ပာယေန –

‘‘ဧကကောဝ တွံ အရညေ ဝိဟရသိ၊ အပဝိဒ္ဓံဝ ဝနသ္မိံ ဒါရုကံ၊

တဿ တေ ဗဟုကာ ပိဟယန္တိ၊ နေရယိကာ ဝိယ သဂ္ဂဂါမိန’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၂၉) –

ဝုတ္တံ ဣမံ ဂါထံ သုတွာ ပုနဒိဝသေ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိ။ သတ္ထာ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ ဃရာဝါသဿ ဒုက္ခတံ ပကာသေတုကာမော ပဉ္စ ဒုက္ခာနိ သမောဓာနေတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၃၀၂။

‘‘ဒုပ္ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဒုရဘိရမံ၊ ဒုရာဝါသာ ဃရာ ဒုခါ၊

ဒုက္ခောသမာနသံဝါသော၊ ဒုက္ခာနုပတိတဒ္ဓဂူ၊

တသ္မာ န စဒ္ဓဂူ သိယာ၊ န စ ဒုက္ခာနုပတိတော သိယာ’’တိ။

တတ္ထ ဒုပ္ပဗ္ဗဇ္ဇန္တိ အပ္ပံ ဝါ မဟန္တံ ဝါ ဘောဂက္ခန္ဓဉ္စေဝ ဉာတိပရိဝဋ္ဋဉ္စ ပဟာယ ဣမသ္မိံ သာသနေ ဥရံ ဒတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ နာမ ဒုက္ခံ။ ဒုရဘိရမန္တိ ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတေနာပိ ဘိက္ခာစရိယာယ ဇီဝိတဝုတ္တိံ ဃဋေန္တေန အပရိမာဏသီလက္ခန္ဓဂေါပနဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပတ္တိပူရဏဝသေန အဘိရမိတုံ ဒုက္ခံ။ ဒုရာဝါသာတိ ယသ္မာ ပန ဃရံ အာဝသန္တေန ရာဇူနံ ရာဇကိစ္စံ၊ ဣဿရာနံ ဣဿရကိစ္စံ ဝဟိတဗ္ဗံ၊ ပရိဇနာ စေဝ ဓမ္မိကာ သမဏဗြာဟ္မဏာ စ သင်္ဂဟိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဃရာဝါသော ဆိဒ္ဒဃဋော ဝိယ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဝိယ စ ဒုပ္ပူရော။ တသ္မာ ဃရာဝါသာ နာမေတေ ဒုရာဝါသာ ဒုက္ခာ အာဝသိတုံ၊ တေနေဝ ကာရဏေန ဒုက္ခာတိ အတ္ထော။ ဒုက္ခော သမာနသံဝါသောတိ ဂိဟိနော ဝါ ဟိ ယေ ဇာတိဂေါတ္တကုလဘောဂေဟိ ပဗ္ဗဇိတာ ဝါ သီလာစာရဗာဟုသစ္စာဒီဟိ သမာနာပိ ဟုတွာ ‘‘ကောသိ တွံ၊ ကောသ္မိ အဟ’’န္တိအာဒီနိ ဝတွာ အဓိကရဏပသုတာ ဟောန္တိ၊ တေ အသမာနာ နာမ၊ တေဟိ သဒ္ဓိံ သံဝါသော ဒုက္ခောတိ အတ္ထော။ ဒုက္ခာနုပတိတဒ္ဓဂူတိ ယေ ဝဋ္ဋသင်္ခါတံ အဒ္ဓါနံ ပဋိပန္နတ္တာ အဒ္ဓဂူ၊ တေ ဒုက္ခေ အနုပတိတာဝ။ တသ္မာ န စဒ္ဓဂူတိ ယသ္မာ ဒုက္ခာနုပတိတဘာဝေါပိ ဒုက္ခော အဒ္ဓဂူဘာဝေါပိ၊ တသ္မာ ဝဋ္ဋသင်္ခါတံ အဒ္ဓါနံ ဂမနတာယ အဒ္ဓဂူ န ဘဝေယျ၊ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဒုက္ခေန အနုပတိတောပိ န ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ သော ဘိက္ခု ပဉ္စသု ဌာနေသု ဒဿိတေ ဒုက္ခေ နိဗ္ဗိန္ဒန္တော ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ ပဉ္စ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဒါလေတွာ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟီတိ။

ဝဇ္ဇိပုတ္တကဘိက္ခုဝတ္ထု ဆဋ္ဌံ။

၇။ စိတ္တဂဟပတိဝတ္ထု

သဒ္ဓါတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော စိတ္တဂဟပတိံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဗာလဝဂ္ဂေ ‘‘အသန္တံ ဘာဝနမိစ္ဆေယျာ’’တိ ဂါထာဝဏ္ဏနာယ ဝိတ္ထာရိတံ။ ဂါထာပိ တတ္ထေဝ ဝုတ္တာ။ ဝုတ္တဉှေတံ တတ္ထ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၄) –

‘‘ကိံ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဧတဿ တုမှာကံ သန္တိကံ အာဂစ္ဆန္တဿေဝါယံ လာဘသက္ကာရော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥဒါဟု အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တဿာပိ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။ ‘‘အာနန္ဒ၊ မမ သန္တိကံ အာဂစ္ဆန္တဿာပိ အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တဿာပိ တဿ ဥပ္ပဇ္ဇတေဝ။ အယဉှိ ဥပါသကော သဒ္ဓါ ပသန္နော သမ္ပန္နသီလော၊ ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော ယံ ယံ ပဒေသံ ဘဇတိ၊ တတ္ထ တတ္ထေဝဿ လာဘသက္ကာရော နိဗ္ဗတ္တတီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၃၀၃။

‘‘သဒ္ဓါ သီလေန သမ္ပန္နော၊ ယသောဘောဂသမပ္ပိတော၊

ယံ ယံ ပဒေသံ ဘဇတိ၊ တတ္ထ တတ္ထေဝ ပူဇိတော’’တိ။ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၄)၊

တတ္ထ သဒ္ဓါတိ လောကိယလောကုတ္တရသဒ္ဓါယ သမန္နာဂတော။ သီလေနာတိ အာဂါရိယသီလံ၊ အနာဂါရိယသီလန္တိ ဒုဝိဓံ သီလံ။ တေသု ဣဓ အာဂါရိယသီလံ အဓိပ္ပေတံ၊ တေန သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။ ယသောဘောဂသမပ္ပိတောတိ ယာဒိသော အနာထပိဏ္ဍိကာဒီနံ ပဉ္စဥပါသကသတပရိဝါရသင်္ခါတော အာဂါရိယယသော၊ တာဒိသေနေဝ ယသေန ဓနဓညာဒိကော စေဝ သတ္တဝိဓအရိယဓနသင်္ခါတော စာတိ ဒုဝိဓော ဘောဂေါ၊ တေန သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။ ယံ ယံ ပဒေသန္တိ ပုရတ္ထိမာဒီသု ဒိသာသု ဧဝရူပေါ ကုလပုတ္တော ယံ ယံ ပဒေသံ ဘဇတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဧဝရူပေန လာဘသက္ကာရေန ပူဇိတောဝ ဟောတီတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

စိတ္တဂဟပတိဝတ္ထု သတ္တမံ။

၈။ စူဠသုဘဒ္ဒါဝတ္ထု

ဒူရေ သန္တောတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဓီတရံ စူဠသုဘဒ္ဒံ နာမ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

အနာထပိဏ္ဍိကဿ ကိရ ဒဟရကာလတော ပဋ္ဌာယ ဥဂ္ဂနဂရဝါသီ ဥဂ္ဂေါ နာမ သေဋ္ဌိပုတ္တော သဟာယကော အဟောသိ။ တေ ဧကာစရိယကုလေ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှန္တာ အညမညံ ကတိကံ ကရိံသု ‘‘အမှာကံ ဝယပ္ပတ္တကာလေ ပုတ္တဓီတာသု ဇာတာသု ယော ပုတ္တဿ ဓီတရံ ဝါရေတိ၊ တေန တဿ ဓီတာ ဒါတဗ္ဗာ’’တိ။ တေ ဥဘောပိ ဝယပ္ပတ္တာ အတ္တနော အတ္တနော နဂရေ သေဋ္ဌိဋ္ဌာနေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ အထေကသ္မိံ သမယေ ဥဂ္ဂသေဋ္ဌိ ဝဏိဇ္ဇံ ပယောဇေန္တော ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ သာဝတ္ထိံ အဂမာသိ။ အနာထပိဏ္ဍိကော အတ္တနော ဓီတရံ စူဠသုဘဒ္ဒံ အာမန္တေတွာ၊ ‘‘အမ္မ၊ ပိတာ တေ ဥဂ္ဂသေဋ္ဌိ နာမ အာဂတော၊ တဿ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ သဗ္ဗံ တဝ ဘာရော’’တိ အာဏာပေသိ။ သာ ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ တဿ အာဂတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ သဟတ္ထေနေဝ သူပဗျဉ္ဇနာဒီနိ သမ္ပာဒေတိ၊ မာလာဂန္ဓဝိလေပနာဒီနိ အဘိသင်္ခရောတိ ၊ ဘောဇနကာလေ တဿ နှာနောဒကံ ပဋိယာဒါပေတွာ နှာနကာလတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗကိစ္စာနိ သာဓုကံ ကရောတိ။

ဥဂ္ဂသေဋ္ဌိ တဿာ အာစာရသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တော ဧကဒိဝသံ အနာထပိဏ္ဍိကေန သဒ္ဓိံ သုခကထာယ သန္နိသိန္နော ‘‘မယံ ဒဟရကာလေ ဧဝံ နာမ ကတိကံ ကရိမှာ’’တိ သာရေတွာ စူဠသုဘဒ္ဒံ အတ္တနော ပုတ္တဿတ္ထာယ ဝါရေသိ။ သော ပန ပကတိယာဝ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော။ တသ္မာ ဒသဗလဿ တမတ္ထံ အာရောစေတွာ သတ္ထာရာ ဥဂ္ဂသေဋ္ဌိဿူပနိဿယံ ဒိသွာ အနုညာတော ဘရိယာယ သဒ္ဓိံ မန္တေတွာ တဿ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဒိဝသံ ဝဝတ္ထပေတွာ ဓီတရံ ဝိသာခံ ဒတွာ ဥယျောဇေန္တော ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိ ဝိယ မဟန္တံ သက္ကာရံ ကတွာ သုဘဒ္ဒံ အာမန္တေတွာ၊ ‘‘အမ္မ၊ သသုရကုလေ ဝသန္တိယာ နာမ အန္တောအဂ္ဂိ ဗဟိ န နီဟရိတဗ္ဗော’’တိ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၅၉၊ ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၅၂ ဝိသာခါဝတ္ထု) ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိနာ ဝိသာခါယ ဒိန္နနယေနေဝ ဒသ ဩဝါဒေ ဒတွာ ‘‘သစေ မေ ဂတဋ္ဌာနေ ဓီတု ဒေါသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တုမှေဟိ သောဓေတဗ္ဗော’’တိ အဋ္ဌ ကုဋုမ္ဗိကေ ပါဋိဘောဂေ ဂဟေတွာ တဿာ ဥယျောဇနဒိဝသေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာ ပုရိမဘဝေ ဓီတရာ ကတာနံ သုစရိတာနံ ဖလဝိဘူတိံ လောကဿ ပါကဋံ ကတွာ ဒဿေန္တော ဝိယ မဟန္တေန သက္ကာရေန ဓီတရံ ဥယျောဇေသိ။ တဿာ အနုပုဗ္ဗေန ဥဂ္ဂနဂရံ ပတ္တကာလေ သသုရကုလေန သဒ္ဓိံ မဟာဇနော ပစ္စုဂ္ဂမနမကာသိ။

သာပိ အတ္တနော သိရိဝိဘဝံ ပါကဋံ ကာတုံ ဝိသာခါ ဝိယ သကလနဂရဿ အတ္တာနံ ဒဿေန္တီ ရထေ ဌတွာ နဂရံ ပဝိသိတွာ နာဂရေဟိ ပေသိတေ ပဏ္ဏာကာရေ ဂဟေတွာ အနုရူပဝသေန တေသံ တေသံ ပေသေန္တီ သကလနဂရံ အတ္တနော ဂုဏေဟိ ဧကာဗဒ္ဓမကာသိ။ မင်္ဂလဒိဝသာဒီသု ပနဿာ သသုရော အစေလကာနံ သက္ကာရံ ကရောန္တော ‘‘အာဂန္တွာ အမှာကံ သမဏေ ဝန္ဒတူ’’တိ ပေသေသိ။ သာ လဇ္ဇာယ နဂ္ဂေ ပဿိတုံ အသက္ကောန္တီ ဂန္တုံ န ဣစ္ဆတိ။ သော ပုနပ္ပုနံ ပေသေတွာပိ တာယ ပဋိက္ခိတ္တော ကုဇ္ဈိတွာ ‘‘နီဟရထ န’’န္တိ အာဟ။ သာ ‘‘န သက္ကာ မမ အကာရဏေန ဒေါသံ အာရောပေတု’’န္တိ ကုဋုမ္ဗိကေ ပက္ကောသာပေတွာ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ တေ တဿာ နိဒ္ဒေါသဘာဝံ ဉတွာ သေဋ္ဌိံ သညာပေသုံ။ သော ‘‘အယံ မမ သမဏေ အဟိရိကာတိ န ဝန္ဒီ’’တိ ဘရိယာယ အာရောစေသိ။ သာ ‘‘ကီဒိသာ နု ခေါ ဣမိဿာ သမဏာ၊ အတိဝိယ တေသံ ပသံသတီ’’တိ တံ ပက္ကောသာပေတွာ အာဟ –

‘‘ကီဒိသာ သမဏာ တုယှံ၊ ဗာဠှံ ခေါ နေ ပသံသသိ၊

ကိံသီလာ ကိံသမာစာရာ၊ တံ မေ အက္ခာဟိ ပုစ္ဆိတာ’’တိ။ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄။၂၄)၊

အထဿာ သုဘဒ္ဒါ ဗုဒ္ဓါနဉ္စေဝ ဗုဒ္ဓသာဝကာနဉ္စ ဂုဏေ ပကာသေန္တီ –

‘‘သန္တိန္ဒြိယာ သန္တမာနသာ၊ သန္တံ တေသံ ဂတံ ဌိတံ၊

ဩက္ခိတ္တစက္ခူ မိတဘာဏီ၊ တာဒိသာ သမဏာ မမ။ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄။၂၄)၊

‘‘ကာယကမ္မံ သုစိ နေသံ၊ ဝါစာကမ္မံ အနာဝိလံ၊

မနောကမ္မံ သုဝိသုဒ္ဓံ၊ တာဒိသာ သမဏာ မမ။

‘‘ဝိမလာ သင်္ခမုတ္တာဘာ၊ သုဒ္ဓါ အန္တရဗာဟိရာ၊

ပုဏ္ဏာ သုဒ္ဓေဟိ ဓမ္မေဟိ၊ တာဒိသာ သမဏာ မမ။

‘‘လာဘေန ဥန္နတော လောကော၊ အလာဘေန စ ဩနတော၊

လာဘာလာဘေန ဧကဋ္ဌာ၊ တာဒိသာ သမဏာ မမ။

‘‘ယသေန ဥန္နတော လောကော၊ အယသေန စ ဩနတော၊

ယသာယသေန ဧကဋ္ဌာ၊ တာဒိသာ သမဏာ မမ။

‘‘ပသံသာယုန္နတော လောကော၊ နိန္ဒာယာပိ စ ဩနတော၊

သမာ နိန္ဒာပသံသာသု၊ တာဒိသာ သမဏာ မမ။

‘‘သုခေန ဥန္နတော လောကော၊ ဒုက္ခေနာပိ စ ဩနတော၊

အကမ္ပာ သုခဒုက္ခေသု၊ တာဒိသာ သမဏာ မမာ’’တိ။ –

ဧဝမာဒီဟိ ဝစနေဟိ သဿုံ တောသေသိ။

အထ နံ ‘‘သက္ကာ တဝ သမဏေ အမှာကမ္ပိ ဒဿေတု’’န္တိ ဝတွာ ‘‘သက္ကာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ ယထာ မယံ တေ ပဿာမ၊ တထာ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေ သာ ‘‘သာဓူ’’တိ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ သဇ္ဇေတွာ ဥပရိပါသာဒတလေ ဌတွာ ဇေတဝနာဘိမုခီ သက္ကစ္စံ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ ဗုဒ္ဓဂုဏေ အာဝဇ္ဇေတွာ ဂန္ဓဝါသပုပ္ဖဓုမေဟိ ပူဇံ ကတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ သွာတနာယ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ နိမန္တေမိ၊ ဣမိနာ မေ သညာဏေန သတ္ထာ နိမန္တိတဘာဝံ ဇာနာတူ’’တိ သုမနပုပ္ဖာနံ အဋ္ဌ မုဋ္ဌိယော အာကာသေ ခိပိ။ ပုပ္ဖာနိ ဂန္တွာ စတုပရိသမဇ္ဈေ ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ သတ္ထုနော ဥပရိ မာလာဝိတာနံ ဟုတွာ အဋ္ဌံသု။ တသ္မိံ ခဏေ အနာထပိဏ္ဍိကောပိ ဓမ္မကထံ သုတွာ သွာတနာယ သတ္ထာရံ နိမန္တေသိ။ သတ္ထာ ‘‘အဓိဝုတ္ထံ မယာ၊ ဂဟပတိ၊ သွာတနာယ ဘတ္တ’’န္တိ ဝတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ မယာ ပုရေတရံ အာဂတော နတ္ထိ၊ ကဿ နု ခေါ ဝေါ အဓိဝုတ္ထ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘စူဠသုဘဒ္ဒါယ၊ ဂဟပတိ၊ နိမန္တိတော’’တိ ဝတွာ ‘‘နနု၊ ဘန္တေ၊ စူဠသုဘဒ္ဒါ ဒူရေ ဝသတိ ဣတော ဝီသတိယောဇနသတမတ္ထကေ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘အာမ ဂဟပတိ၊ ဒူရေ ဝသန္တာပိ ဟိ သပ္ပုရိသာ အဘိမုခေ ဌိတာ ဝိယ ပကာသေန္တီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၃၀၄။

‘‘ဒူရေ သန္တော ပကာသေန္တိ၊ ဟိမဝန္တောဝ ပဗ္ဗတော၊

အသန္တေတ္ထ န ဒိဿန္တိ၊ ရတ္တိံ ခိတ္တာ ယထာ သရာ’’တိ။

တတ္ထ သန္တောတိ ရာဂါဒီနံ သန္တတာယ ဗုဒ္ဓါဒယော သန္တာ နာမ။ ဣဓ ပန ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရာ ဥဿန္နကုသလမူလာ ဘာဝိတဘာဝနာ သတ္တာ သန္တောတိ အဓိပ္ပေတာ။ ပကာသေန္တီတိ ဒူရေ ဌိတာပိ ဗုဒ္ဓါနံ ဉာဏပထံ အာဂစ္ဆန္တာ ပါကဋာ ဟောန္တိ။ ဟိမဝန္တော ဝါတိ ယထာ ဟိ တိယောဇနသဟဿဝိတ္ထတော ပဉ္စယောဇနသတုဗ္ဗေဓော စတုရာသီတိယာ ကူဋသဟဿေဟိ ပဋိမဏ္ဍိတော ဟိမဝန္တပဗ္ဗတော ဒူရေ ဌိတာနမ္ပိ အဘိမုခေ ဌိတော ဝိယ ပကာသေတိ၊ ဧဝံ ပကာသေန္တီတိ အတ္ထော။ အသန္တေတ္ထာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မဂရုကာ ဝိတိဏ္ဏပရလောကာ အာမိသစက္ခုကာ ဇီဝိကတ္ထာယ ပဗ္ဗဇိတာ ဗာလပုဂ္ဂလာ အသန္တော နာမ၊ တေ ဧတ္ထ ဗုဒ္ဓါနံ ဒက္ခိဏဿ ဇာဏုမဏ္ဍလဿ သန္တိကေ နိသိန္နာပိ န ဒိဿန္တိ န ပညာယန္တိ။ ရတ္တိံ ခိတ္တာတိ ရတ္တိံ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတေ အန္ဓကာရေ ခိတ္တသရာ ဝိယ တထာရူပဿ ဥပနိဿယဘူတဿ ပုဗ္ဗဟေတုနော အဘာဝေန န ပညာယန္တီတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

သက္ကော ဒေဝရာဇာ ‘‘သတ္ထာရာ သုဘဒ္ဒါယ နိမန္တနံ အဓိဝါသိတ’’န္တိ ဉတွာ ဝိဿကမ္မဒေဝပုတ္တံ အာဏာပေသိ – ‘‘ပဉ္စ ကူဋာဂါရသတာနိ နိမ္မိနိတွာ သွေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဥဂ္ဂနဂရံ နေဟီ’’တိ။ သော ပုနဒိဝသေ ပဉ္စသတာနိ ကူဋာဂါရာနိ နိမ္မိနိတွာ ဇေတဝနဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ သတ္ထာ ဥစ္စိနိတွာ ဝိသုဒ္ဓခီဏာသဝါနံယေဝ ပဉ္စသတာနိ အာဒါယ သပရိဝါရော ကူဋာဂါရေသု နိသီဒိတွာ ဥဂ္ဂနဂရံ အဂမာသိ။ ဥဂ္ဂသေဋ္ဌိပိ သပရိဝါရော သုဘဒ္ဒါယ ဒိန္နနယေနေဝ တထာဂတဿ အာဂတမဂ္ဂံ ဩလောကေန္တော သတ္ထာရံ မဟန္တေန သိရိဝိဘဝေန အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော မာလာဒီဟိ မဟန္တံ သက္ကာရံ ကရောန္တော သပရိဝါရော သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဝန္ဒိတွာ မဟာဒါနံ ဒတွာ ပုနပ္ပုနံ နိမန္တေတွာ သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ အဒါသိ။ သတ္ထာပိဿ သပ္ပာယံ သလ္လက္ခေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တံ အာဒိံ ကတွာ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ သတ္ထာ ‘‘စူဠသုဘဒ္ဒါယ အနုဂ္ဂဟဏတ္ထံ တွံ ဣဓေဝ ဟောဟီ’’တိ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရံ နိဝတ္တာပေတွာ သာဝတ္ထိမေဝ အဂမာသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ တံ နဂရံ သဒ္ဓါသမ္ပန္နံ အဟောသီတိ။

စူဠသုဘဒ္ဒါဝတ္ထု အဋ္ဌမံ။

၉။ ဧကဝိဟာရိတ္ထေရဝတ္ထု

ဧကာသနန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကဝိဟာရိတ္ထေရံ နာမ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သော ကိရ ထေရော ဧကကောဝ သေယျံ ကပ္ပေတိ၊ ဧကကောဝ နိသီဒတိ၊ ဧကကောဝ စင်္ကမတိ၊ ဧကကောဝ တိဋ္ဌတီတိ စတုပရိသန္တရေ ပါကဋော အဟောသိ။ အထ နံ ဘိက္ခူ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဧဝရူပေါ နာမာယံ ထေရော’’တိ တထာဂတဿာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘သာဓု သာဓူ’’တိ တဿ သာဓုကာရံ ဒတွာ ‘‘ဘိက္ခုနာ နာမ ပဝိဝိတ္တေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝိဝေကေ အာနိသံသံ ကထေတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၃၀၅။

‘‘ဧကာသနံ ဧကသေယျံ၊ ဧကော စရမတန္ဒိတော၊

ဧကော ဒမယမတ္တာနံ၊ ဝနန္တေ ရမိတော သိယာ’’တိ။

တတ္ထ ဧကာသနံ ဧကသေယျန္တိ ဘိက္ခုသဟဿမဇ္ဈေပိ မူလကမ္မဋ္ဌာနံ အဝိဇဟိတွာ တေနေဝ မနသိကာရေန နိသိန္နဿ အာသနံ ဧကာသနံ နာမ။ လောဟပါသာဒသဒိသေပိ စ ပါသာဒေ ဘိက္ခုသဟဿမဇ္ဈေပိ ပညတ္တေ ဝိစိတြပစ္စတ္ထရဏူပဓာနေ မဟာရဟေ သယနေ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ဒက္ခိဏေန ပဿေန မူလကမ္မဋ္ဌာနမနသိကာရေန နိပန္နဿ ဘိက္ခုနော သေယျာ ဧကသေယျာ နာမ။ ဧဝရူပံ ဧကာသနဉ္စ ဧကသေယျဉ္စ ဘဇေထာတိ အတ္ထော။ အတန္ဒိတောတိ ဇင်္ဃဗလံ နိဿာယ ဇီဝိတကပ္ပနေန အကုသီတော ဟုတွာ သဗ္ဗီရိယာပထေသု ဧကကောဝ စရန္တောတိ အတ္ထော။ ဧကော ဒမယန္တိ ရတ္တိဋ္ဌာနာဒီသု ကမ္မဋ္ဌာနံ အနုယုဉ္ဇိတွာ မဂ္ဂဖလာဓိဂမဝသေန ဧကောဝ ဟုတွာ အတ္တာနံ ဒမေန္တောတိ အတ္ထော။ ဝနန္တေ ရမိတော သိယာတိ ဧဝံ အတ္တာနံ ဒမေန္တော ဣတ္ထိပုရိသသဒ္ဒါဒီဟိ ပဝိဝိတ္တေ ဝနန္တေယေဝ အဘိရမိတော ဘဝေယျ။ န ဟိ သက္ကာ အာကိဏ္ဏဝိဟာရိနာ ဧဝံ အတ္တာနံ ဒမေတုန္တိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု။ တတော ပဋ္ဌာယ မဟာဇနော ဧကဝိဟာရိကမေဝ ပတ္ထေသီတိ။

ဧကဝိဟာရိတ္ထေရဝတ္ထု နဝမံ။

ပကိဏ္ဏကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဧကဝီသတိမော ဝဂ္ဂေါ။