📜

၂၃။ နာဂဝဂ္ဂေါ

၁။ အတ္တဒန္တဝတ္ထု

အဟံနာဂေါ ဝါတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ကောသမ္ဗိယံ ဝိဟရန္တော အတ္တာနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု အပ္ပမာဒဝဂ္ဂဿ အာဒိဂါထာဝဏ္ဏနာယ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဝုတ္တဉှေတံ တတ္ထ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။သာမာဝတိဝတ္ထု) –

မာဂဏ္ဍိယာ တာသံ ကိဉ္စိ ကာတုံ အသက္ကုဏိတွာ ‘‘သမဏဿ ဂေါတမဿေဝ ကတ္တဗ္ဗံ ကရိဿာမီ’’တိ နာဂရာနံ လဉ္ဇံ ဒတွာ ‘‘သမဏံ ဂေါတမံ အန္တောနဂရံ ပဝိသိတွာ စရန္တံ ဒါသကမ္မကရပေါရိသေဟိ သဒ္ဓိံ အက္ကောသေတွာ ပရိဘာသေတွာ ပလာပေထာ’’တိ အာဏာပေသိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ တီသု ရတနေသု အပ္ပသန္နာ အန္တောနဂရံ ပဝိဋ္ဌံ သတ္ထာရံ အနုဗန္ဓိတွာ ‘‘စောရောသိ ဗာလောသိ မူဠှောသိ ထေနောသိ ဩဋ္ဌောသိ ဂေါဏောသိ ဂဒြဘောသိ နေရယိကောသိ တိရစ္ဆာနဂတောသိ၊ နတ္ထိ တုယှံ သုဂတိ၊ ဒုဂ္ဂတိယေဝ တုယှံ ပါဋိကင်္ခါ’’တိ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသန္တိ ပရိဘာသန္တိ။ တံ သုတွာ အာယသ္မာ အာနန္ဒော သတ္ထာရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမေ နာဂရာ အမှေ အက္ကောသန္တိ ပရိဘာသန္တိ၊ ဣတော အညတ္ထ ဂစ္ဆာမာ’’တိ။ ‘‘ကုဟိံ၊ အာနန္ဒာ’’တိ? ‘‘အညံ နဂရံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တတ္ထ မနုဿေသု အက္ကောသန္တေသု ပရိဘာသန္တေသု ပုန ကတ္ထ ဂမိဿာမာနန္ဒာ’’တိ။ ‘‘တတောပိ အညံ နဂရံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တတ္ထ မနုဿေသု အက္ကောသန္တေသု ပရိဘာသန္တေသု ကုဟိံ ဂမိဿာမာနန္ဒာ’’တိ။ ‘‘တတောပိ အညံ နဂရံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အာနန္ဒ၊ န ဧဝံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ယတ္ထ အဓိကရဏံ ဥပ္ပန္နံ၊ တတ္ထေဝ တသ္မိံ ဝူပသန္တေ အညတ္ထ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ကေ ပန တေ၊ အာနန္ဒ၊ အက္ကောသန္တီ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ဒါသကမ္မကရေ ဥပါဒါယ သဗ္ဗေ အက္ကောသန္တီ’’တိ။ ‘‘အဟံ၊ အာနန္ဒ၊ သင်္ဂါမံ ဩတိဏ္ဏဟတ္ထိသဒိသော။ သင်္ဂါမံ ဩတိဏ္ဏဟတ္ထိနော ဟိ စတူဟိ ဒိသာဟိ အာဂတေ သရေ သဟိတုံ ဘာရော၊ တထေဝ ဗဟူဟိ ဒုဿီလေဟိ ကထိတကထာနံ သဟနံ နာမ မယှံ ဘာရော’’တိ ဝတွာ အတ္တာနံ အာရဗ္ဘ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၃၂၀။

‘‘အဟံ နာဂေါဝ သင်္ဂါမေ၊ စာပတော ပတိတံ သရံ၊

အတိဝါကျံ တိတိက္ခိဿံ၊ ဒုဿီလော ဟိ ဗဟုဇ္ဇနော။

၃၂၁။

‘‘ဒန္တံ နယန္တိ သမိတိံ၊ ဒန္တံ ရာဇာဘိရူဟတိ၊

ဒန္တော သေဋ္ဌော မနုဿေသု၊ ယောတိဝါကျံ တိတိက္ခတိ။

၃၂၂။

‘‘ဝရမဿတရာ ဒန္တာ၊ အာဇာနီယာ စ သိန္ဓဝါ၊

ကုဉ္ဇရာ စ မဟာနာဂါ၊ အတ္တဒန္တော တတော ဝရ’’န္တိ။

တတ္ထ နာဂေါဝါတိ ဟတ္ထီ ဝိယ။ စာပတော ပတိတန္တိ ဓနုတော မုတ္တံ။ အတိဝါကျန္တိ အဋ္ဌအနရိယဝေါဟာရဝသေန ပဝတ္တံ ဝီတိက္ကမဝစနံ။ တိတိက္ခိဿန္တိ ယထာ သင်္ဂါမာဝစရော သုဒန္တော မဟာနာဂေါ ခမော သတ္တိပဟာရာဒီနိ စာပတော မုစ္စိတွာ အတ္တနိ ပတိတေ သရေ အဝိဟညမာနော တိတိက္ခတိ၊ ဧဝမေဝ ဧဝရူပံ အတိဝါကျံ တိတိက္ခိဿံ၊ သဟိဿာမီတိ အတ္ထော။ ဒုဿီလော ဟီတိ အယဉှိ လောကိယမဟာဇနော ဗဟုဒုဿီလော အတ္တနော အတ္တနော ရုစိဝသေန ဝါစံ နိစ္ဆာရေတွာ ဃဋ္ဋေန္တော စရတိ၊ တတ္ထ အဓိဝါသနံ အဇ္ဈုပေက္ခနမေဝ မမ ဘာရော။ သမိတိန္တိ ဥယျာနကီဠမဏ္ဍလာဒီသု မဟာဇနမဇ္ဈံ ဂစ္ဆန္တာ ဒန္တမေဝ ဂေါဏဇာတိံ ဝါ အဿဇာတိံ ဝါ ယာနေ ယောဇေတွာ နယန္တိ။ ရာဇာတိ တထာရူပေဟေဝ ဝါဟနေဟိ ဂစ္ဆန္တော ရာဇာပိ ဒန္တမေဝ အဘိရူဟတိ။ မနုဿေသူတိ မနုဿေသုပိ စတူဟိ အရိယမဂ္ဂေဟိ ဒန္တော နိဗ္ဗိသေဝနောဝ သေဋ္ဌော။ ယောတိဝါကျန္တိ ယော ဧဝရူပံ အတိက္ကမဝစနံ ပုနပ္ပုနံ ဝုစ္စမာနမ္ပိ တိတိက္ခတိ န ပဋိပ္ဖရတိ န ဝိဟညတိ၊ ဧဝရူပေါ ဒန္တော သေဋ္ဌောတိ အတ္ထော။

အဿတရာတိ ဝဠဝါယ ဂဒြဘေန ဇာတာ။ အာဇာနီယာတိ ယံ အဿဒမသာရထိ ကာရဏံ ကာရေတိ၊ တဿ ခိပ္ပံ ဇာနနသမတ္ထာ။ သိန္ဓဝါတိ သိန္ဓဝရဋ္ဌေ ဇာတာ အဿာ။ မဟာနာဂါတိ ကုဉ္ဇရသင်္ခါတာ မဟာဟတ္ထိနော။ အတ္တဒန္တောတိ ဧတေ အဿတရာ စ သိန္ဓဝါ စ ကုဉ္ဇရာ စ ဒန္တာဝ ဝရံ၊ န အဒန္တာ။ ယော ပန စတူဟိ အရိယမဂ္ဂေဟိ အတ္တနော ဒန္တတာယ အတ္တဒန္တော နိဗ္ဗိသေဝနော၊ အယံ တတောပိ ဝရံ၊ သဗ္ဗေဟိပိ ဧတေဟိ ဥတ္တရိတရောတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ လဉ္ဇံ ဂဟေတွာ ဝီထိသိင်္ဃာဋကာဒီသု ဌတွာ အက္ကောသန္တော ပရိဘာသန္တော သဗ္ဗောပိ သော မဟာဇနော သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏီတိ။

အတ္တဒန္တဝတ္ထု ပဌမံ။

၂။ ဟတ္ထာစရိယပုဗ္ဗကဘိက္ခုဝတ္ထု

နဟိ ဧတေဟီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဟတ္ထာစရိယပုဗ္ဗကံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သော ကိရ ဧကဒိဝသံ အစိရဝတီနဒီတီရေ ဟတ္ထိဒမကံ ‘‘ဧကံ ဟတ္ထိံ ဒမေဿာမီ’’တိ အတ္တနာ ဣစ္ဆိတံ ကာရဏံ သိက္ခာပေတုံ အသက္ကောန္တံ ဒိသွာ သမီပေ ဌိတေ ဘိက္ခူ အာမန္တေတွာ အာဟ – ‘‘အာဝုသော၊ သစေ အယံ ဟတ္ထာစရိယော ဣမံ ဟတ္ထိံ အသုကဋ္ဌာနေ နာမ ဝိဇ္ဈေယျ၊ ခိပ္ပမေဝ ဣမံ ကာရဏံ သိက္ခာပေယျာ’’တိ။ သော တဿ ကထံ သုတွာ တထာ ကတွာ တံ ဟတ္ထိံ သုဒန္တံ ဒမေသိ။ တေ ဘိက္ခူ တံ ပဝတ္တိံ သတ္ထု အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ တံ ဘိက္ခုံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တယာ ဧဝံ ဝုတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ဝိဂရဟိတွာ ‘‘ကိံ တေ၊ မောဃပုရိသ၊ ဟတ္ထိယာနေန ဝါ အညေန ဝါ ဒန္တေန။ န ဟိ ဧတေဟိ ယာနေဟိ အဂတပုဗ္ဗံ ဌာနံ ဂန္တုံ သမတ္ထာ နာမ အတ္ထိ၊ အတ္တနာ ပန သုဒန္တေန သက္ကာ အဂတပုဗ္ဗံ ဌာနံ ဂန္တုံ၊ တသ္မာ အတ္တာနမေဝ ဒမေဟိ၊ ကိံ တေ ဧတေသံ ဒမနေနာ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၃၂၃။

‘‘န ဟိ ဧတေဟိ ယာနေဟိ၊ ဂစ္ဆေယျ အဂတံ ဒိသံ၊

ယထာတ္တနာ သုဒန္တေန၊ ဒန္တော ဒန္တေန ဂစ္ဆတီ’’တိ။

တဿတ္ထော – ယာနိ တာနိ ဟတ္ထိယာနာဒီနိ ယာနာနိ၊ န ဟိ ဧတေဟိ ယာနေဟိ ကောစိ ပုဂ္ဂလော သုပိနန္တေနပိ အဂတပုဗ္ဗတ္တာ ‘‘အဂတ’’န္တိ သင်္ခါတံ နိဗ္ဗာနဒိသံ တထာ ဂစ္ဆေယျ၊ ယထာ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဣန္ဒြိယဒမေန အပရဘာဂေ အရိယမဂ္ဂဘာဝနာယ သုဒန္တေန ဒန္တော နိဗ္ဗိသေဝနော သပ္ပညော ပုဂ္ဂလော တံ အဂတပုဗ္ဗံ ဒိသံ ဂစ္ဆတိ၊ ဒန္တဘူမိံ ပါပုဏာတိ။ တသ္မာ အတ္တဒမနမေဝ တတော ဝရန္တိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

ဟတ္ထာစရိယပုဗ္ဗကဘိက္ခုဝတ္ထု ဒုတိယံ။

၃။ ပရိဇိဏ္ဏဗြာဟ္မဏပုတ္တဝတ္ထု

ဓနပါလောတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော အညတရဿ ပရိဇိဏ္ဏဗြာဟ္မဏဿ ပုတ္တေ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သာဝတ္ထိယံ ကိရေကော ဗြာဟ္မဏော အဋ္ဌသတသဟဿဝိဘဝေါ ဝယပ္ပတ္တာနံ စတုန္နံ ပုတ္တာနံ အာဝါဟံ ကတွာ စတ္တာရိ သတသဟဿာနိ အဒါသိ။ အထဿ ဗြာဟ္မဏိယာ ကာလကတာယ ပုတ္တာ သမ္မန္တယိံသု – ‘‘သစေ အယံ အညံ ဗြာဟ္မဏိံ အာနေဿတိ၊ တဿာ ကုစ္ဆိယံ နိဗ္ဗတ္တာနံ ဝသေန ကုလသန္တကံ ဘိဇ္ဇိဿတိ၊ ဟန္ဒ နံ မယံ သင်္ဂဏှိဿာမာ’’တိ တေ တံ ပဏီတေဟိ ဃာသစ္ဆာဒနာဒီဟိ ဥပဋ္ဌဟန္တာ ဟတ္ထပါဒသမ္ဗာဟနာဒီနိ ကရောန္တာ ဥပဋ္ဌဟိတွာ ဧကဒိဝသမဿ ဒိဝါ နိဒ္ဒါယိတွာ ဝုဋ္ဌိတဿ ဟတ္ထပါဒေ သမ္ဗာဟန္တာ ပါဋိယေက္ကံ ဃရာဝါသေ အာဒီနဝံ ဝတွာ ‘‘မယံ တုမှေ ဣမိနာ နီဟာရေန ယာဝဇီဝံ ဥပဋ္ဌဟိဿာမ၊ သေသဓနမ္ပိ နော ဒေထာ’’တိ ယာစိံသု။ ဗြာဟ္မဏော ပုန ဧကေကဿ သတသဟဿံ ဒတွာ အတ္တနော နိဝတ္ထပါရုပနမတ္တံ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ ဥပဘောဂပရိဘောဂံ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ နိယျာဒေသိ။ တံ ဇေဋ္ဌပုတ္တော ကတိပါဟံ ဥပဋ္ဌဟိ။ အထ နံ ဧကဒိဝသံ နှတွာ အာဂစ္ဆန္တံ ဒွါရကောဋ္ဌကေ ဌတွာ သုဏှာ ဧဝမာဟ – ‘‘ကိံ တယာ ဇေဋ္ဌပုတ္တဿ သတံ ဝါ သဟဿံ ဝါ အတိရေကံ ဒိန္နံ အတ္ထိ၊ နနု သဗ္ဗေသံ ဒွေ ဒွေ သတသဟဿာနိ ဒိန္နာနိ၊ ကိံ သေသပုတ္တာနံ ဃရဿ မဂ္ဂံ န ဇာနာသီ’’တိ။ သောပိ ‘‘နဿ ဝသလီ’’တိ ကုဇ္ဈိတွာ အညဿ ဃရံ အဂမာသိ။ တတောပိ ကတိပါဟစ္စယေန ဣမိနာဝ ဥပါယေန ပလာပိတော အညဿာတိ ဧဝံ ဧကဃရမ္ပိ ပဝေသနံ အလဘမာနော ပဏ္ဍရင်္ဂပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဘိက္ခာယ စရန္တော ကာလာနမစ္စယေန ဇရာဇိဏ္ဏော ဒုဗ္ဘောဇနဒုက္ခသေယျာဟိ မိလာတသရီရော ဘိက္ခာယ စရန္တော အာဂမ္မ ပီဌိကာယ နိပန္နော နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိတွာ ဥဋ္ဌာယ နိသိန္နော အတ္တာနံ ဩလောကေတွာ ပုတ္တေသု အတ္တနော ပတိဋ္ဌံ အပဿန္တော စိန္တေသိ – ‘‘သမဏော ကိရ ဂေါတမော အဗ္ဘာကုဋိကော ဥတ္တာနမုခေါ သုခသမ္ဘာသော ပဋိသန္ထာရကုသလော၊ သက္ကာ သမဏံ ဂေါတမံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဋိသန္ထာရံ လဘိတု’’န္တိ။ သော နိဝါသနပါရုပနံ သဏ္ဌာပေတွာ ဘိက္ခဘာဇနံ ဂဟေတွာ ဒဏ္ဍမာဒါယ ဘဂဝတော သန္တိကံ အဂမာသိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ (သံ။ နိ။ ၁။၂၀၀) –

အထ ခေါ အညတရော ဗြာဟ္မဏမဟာသာလော လူခေါ လူခပါဝုရဏော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ သတ္ထာ ဧကမန္တံ နိသိန္နေန တေန သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိန္နု တွံ ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ လူခေါ လူခပါဝုရဏော’’တိ။ ဣဓ မေ၊ ဘော ဂေါတမ၊ စတ္တာရော ပုတ္တာ ၊ တေ မံ ဒါရေဟိ သံပုစ္ဆ ဃရာ နိက္ခာမေန္တီတိ။ တေန ဟိ တွံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဣမာ ဂါထာယော ပရိယာပုဏိတွာ သဘာယံ မဟာဇနကာယေ သန္နိပတိတေ ပုတ္တေသု စ သန္နိသိန္နေသု ဘာသဿု –

‘‘ယေဟိ ဇာတေဟိ နန္ဒိဿံ၊ ယေသဉ္စ ဘဝမိစ္ဆိသံ၊

တေ မံ ဒါရေဟိ သံပုစ္ဆ၊ သာဝ ဝါရေန္တိ သူကရံ။

‘‘အသန္တာ ကိရ မံ ဇမ္မာ၊ တာတ တာတာတိ ဘာသရေ၊

ရက္ခသာ ပုတ္တရူပေန၊ တေ ဇဟန္တိ ဝယောဂတံ။

‘‘အဿောဝ ဇိဏ္ဏော နိဗ္ဘောဂေါ၊ ခါဒနာ အပနီယတိ၊

ဗာလကာနံ ပိတာ ထေရော၊ ပရာဂါရေသု ဘိက္ခတိ။

‘‘ဒဏ္ဍောဝ ကိရ မေ သေယျော၊ ယဉ္စေ ပုတ္တာ အနဿဝါ၊

စဏ္ဍမ္ပိ ဂေါဏံ ဝါရေတိ၊ အထော စဏ္ဍမ္ပိ ကုက္ကုရံ။

‘‘အန္ဓကာရေ ပုရေ ဟောတိ၊ ဂမ္ဘီရေ ဂါဓမေဓတိ၊

ဒဏ္ဍဿ အာနုဘာဝေန၊ ခလိတွာ ပတိတိဋ္ဌတီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၀၀)၊

သော ဘဂဝတော သန္တိကေ တာ ဂါထာယော ဥဂ္ဂဏှိတွာ တထာရူပေ ဗြာဟ္မဏာနံ သမာဂမဒိဝသေ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတေသု ပုတ္တေသု တံ သဘံ ဩဂါဟိတွာ ဗြာဟ္မဏာနံ မဇ္ဈေ မဟာရဟေသု အာသနေသု နိသိန္နေသု ‘‘အယံ မေ ကာလော’’တိ သဘာယ မဇ္ဈေ ပဝိသိတွာ ဟတ္ထံ ဥက္ခိပိတွာ ‘‘အဟံ၊ ဘော၊ တုမှာကံ ဂါထာယော ဘာသိတုကာမော၊ သုဏိဿထာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဘာသဿု၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သုဏောမာ’’တိ ဝုတ္တေ ဌိတကောဝ အဘာသိ။ တေန စ သမယေန မနုဿာနံ ဝတ္တံ ဟောတိ ‘‘ယော မာတာပိတူနံ သန္တကံ ခါဒန္တော မာတာပိတရော န ပေါသေတိ၊ သော မာရေတဗ္ဗော’’တိ။ တသ္မာ တေ ဗြာဟ္မဏပုတ္တာ ပိတု ပါဒေသု ပတိတွာ ‘‘ဇီဝိတံ နော၊ တာတ၊ ဒေထာ’’တိ ယာစိံသု။ သော ပိတု ဟဒယမုဒုတာယ ‘‘မာ မေ၊ ဘော၊ ပုတ္တကေ ဝိနာသယိတ္ထ၊ ပေါသေဿန္တိ မ’’န္တိ အာဟ။ အထဿ ပုတ္တေ မနုဿာ အာဟံသု – ‘‘သစေ၊ ဘော ၊ အဇ္ဇ ပဋ္ဌာယ ပိတရံ န သမ္မာ ပဋိဇဂ္ဂိဿထ၊ ဃာတေဿာမ ဝေါ’’တိ။ တေ ဘီတာ ပိတရံ ပီဌေ နိသီဒါပေတွာ သယံ ဥက္ခိပိတွာ ဂေဟံ နေတွာ သရီရံ တေလေန အဗ္ဘဉ္ဇိတွာ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ဂန္ဓစုဏ္ဏာဒီဟိ နှာပေတွာ ဗြာဟ္မဏိယော ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘အဇ္ဇ ပဋ္ဌာယ အမှာကံ ပိတရံ သမ္မာ ပဋိဇဂ္ဂထ၊ သစေ တုမှေ ပမာဒံ အာပဇ္ဇိဿထ၊ နိဂ္ဂဏှိဿာမ ဝေါ’’တိ ဝတွာ ပဏီတဘောဇနံ ဘောဇေသုံ။

ဗြာဟ္မဏော သုဘောဇနဉ္စ သုခသေယျဉ္စ အာဂမ္မ ကတိပါဟစ္စယေန သဉ္ဇာတဗလော ပီဏိန္ဒြိယော အတ္တဘာဝံ ဩလောကေတွာ ‘‘အယံ မေ သမ္ပတ္တိ သမဏံ ဂေါတမံ နိဿာယ လဒ္ဓါ’’တိ ပဏ္ဏာကာရတ္ထာယ ဧကံ ဒုဿယုဂံ အာဒါယ ဘဂဝတော သန္တိကံ ဂန္တွာ ကတပဋိသန္ထာရော ဧကမန္တံ နိသိန္နော တံ ဒုဿယုဂံ ဘဂဝတော ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ‘‘မယံ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဗြာဟ္မဏာ နာမ အာစရိယဿ အာစရိယဓနံ ပရိယေသာမ၊ ပဋိဂ္ဂဏှာတု မေ ဘဝံ ဂေါတမော အာစရိယော အာစရိယဓန’’န္တိ အာဟ။ ဘဂဝါ တဿ အနုကမ္ပာယ တံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ဒေသနာဝသာနေ ဗြာဟ္မဏော သရဏေသု ပတိဋ္ဌာယ ဧဝမာဟ – ‘‘ဘော ဂေါတမ၊ မယှံ ပုတ္တေဟိ စတ္တာရိ ဓုဝဘတ္တာနိ ဒိန္နာနိ၊ တတော အဟံ ဒွေ တုမှာကံ ဒမ္မီ’’တိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘ကလျာဏံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ မယံ ပန ရုစ္စနဋ္ဌာနမေဝ ဂမိဿာမာ’’တိ ဝတွာ ဥယျောဇေသိ။ ဗြာဟ္မဏော ဃရံ ဂန္တွာ ပုတ္တေ အာဟ – ‘‘တာတာ၊ သမဏော ဂေါတမော မယှံ သဟာယော၊ တဿ မေ ဒွေ ဓုဝဘတ္တာနိ ဒိန္နာနိ၊ တုမှေ တသ္မိံ သမ္ပတ္တေ မာ ပမဇ္ဇိတ္ထာ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု။

သတ္ထာ ပုနဒိဝသေ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ဇေဋ္ဌပုတ္တဿ ဃရဒွါရံ အဂမာသိ။ သော သတ္ထာရံ ဒိသွာ ပတ္တမာဒါယ ဃရံ ပဝေသေတွာ မဟာရဟေ ပလ္လင်္ကေ နိသီဒါပေတွာ ပဏီတဘောဇနမဒါသိ။ သတ္ထာ ပုနဒိဝသေ ဣတရဿ ဣတရဿာတိ ပဋိပါဋိယာ သဗ္ဗေသံ ဃရာနိ အဂမာသိ။ သဗ္ဗေ တေ တထေဝ သက္ကာရံ အကံသု။ ဧကဒိဝသံ ဇေဋ္ဌပုတ္တော မင်္ဂလေ ပစ္စုပဋ္ဌိတေ ပိတရံ အာဟ – ‘‘တာတ၊ ကဿ မင်္ဂလံ ဒေမာ’’တိ? ‘‘နာဟံ အညေ ဇာနာမိ၊ သမဏော ဂေါတမော မယှံ သဟာယော’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ တံ သွာတနာယ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ နိမန္တေထာ’’တိ။ ဗြာဟ္မဏော တထာ အကာသိ။ သတ္ထာ ပုနဒိဝသေ သပရိဝါရော တဿ ဂေဟံ အဂမာသိ။ သော ဟရိတုပလိတ္တေ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတေ ဂေဟေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ နိသီဒါပေတွာ အပ္ပောဒကမဓုပါယသေန စေဝ ပဏီတေန ခါဒနီယေန စ ပရိဝိသိ။ အန္တရာဘတ္တသ္မိံယေဝ ဗြာဟ္မဏဿ စတ္တာရော ပုတ္တာ သတ္ထု သန္တိကေ နိသီဒိတွာ အာဟံသု – ‘‘ဘော ဂေါတမ၊ မယံ အမှာကံ ပိတရံ ပဋိဇဂ္ဂါမ န ပမဇ္ဇာမ ၊ ပဿထိမဿ အတ္တဘာဝ’’န္တိ။

သတ္ထာ ‘‘ကလျာဏံ ဝေါ ကတံ၊ မာတာပိတုပေါသနံ နာမ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာနံ အာစိဏ္ဏမေဝါ’’တိ ဝတွာ ‘‘တဿ နာဂဿ ဝိပ္ပဝါသေန၊ ဝိရူဠှာ သလ္လကီ စ ကုဋဇာ စာ’’တိ ဣမံ ဧကာဒသနိပါတေ မာတုပေါသကနာဂရာဇဇာတကံ (စရိယာ။ ၂။၁ အာဒယော၊ ဇာ။ ၁။၁၁။၁ အာဒယော) ဝိတ္ထာရေန ကထေတွာ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

၃၂၄။

‘‘ဓနပါလော နာမ ကုဉ္ဇရော၊

ကဋုကဘေဒနော ဒုန္နိဝါရယော၊

ဗဒ္ဓါ ကဗဠံ န ဘုဉ္ဇတိ၊

သုမရတိ နာဂဝနဿ ကုဉ္ဇရော’’တိ။

တတ္ထ ဓနပါလော နာမာတိ တဒါ ကာသိကရညာ ဟတ္ထာစရိယံ ပေသေတွာ ရမဏီယေ နာဂဝနေ ဂါဟာပိတဿ ဟတ္ထိနော ဧတံ နာမံ။ ကဋုကဘေဒနောတိ တိခိဏမဒေါ။ ဟတ္ထီနဉှိ မဒကာလေ ကဏ္ဏစူဠိကာ ပဘိဇ္ဇန္တိ၊ ပကတိယာပိ ဟတ္ထိနော တသ္မိံ ကာလေ အင်္ကုသေ ဝါ ကုန္တတောမရေ ဝါ န ဂဏေန္တိ၊ စဏ္ဍာ ဘဝန္တိ။ သော ပန အတိစဏ္ဍောယေဝ။ တေန ဝုတ္တံ – ကဋုကဘေဒနော ဒုန္နိဝါရယောတိ။ ဗဒ္ဓါ ကဗဠံ န ဘုဉ္ဇတီတိ သော ဗဒ္ဓါ ဟတ္ထိသာလံ ပန နေတွာ ဝိစိတြသာဏိယာ ပရိက္ခိပါပေတွာ ကတဂန္ဓပရိဘဏ္ဍာယ ဥပရိ ဗဒ္ဓဝိစိတြဝိတာနာယ ဘူမိယာ ဌပိတော ရညာ ရာဇာရဟေန နာနဂ္ဂရသေန ဘောဇနေန ဥပဋ္ဌာပိတောပိ ကိဉ္စိ ဘုဉ္ဇိတုံ န ဣစ္ဆိ၊ တမတ္ထံ သန္ဓာယ ‘‘ဗဒ္ဓါ ကဗဠံ န ဘုဉ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သုမရတိ နာဂဝနဿာတိ သော ရမဏီယံ မေ ဝသနဋ္ဌာနန္တိ နာဂဝနံ သရတိ။ ‘‘မာတာ ပန မေ အရညေ ပုတ္တဝိယောဂေန ဒုက္ခပ္ပတ္တာ အဟောသိ၊ မာတာပိတုဥပဋ္ဌာနဓမ္မော န မေ ပူရတိ၊ ကိံ မေ ဣမိနာ ဘောဇနေနာ’’တိ ဓမ္မိကံ မာတာပိတုဥပဋ္ဌာနဓမ္မမေဝ သရိ။ တံ ပန ယသ္မာ တသ္မိံ နာဂဝနေယေဝ ဌိတော သက္ကာ ပူရေတုံ၊ တေန ဝုတ္တံ – သုမရတိ နာဂဝနဿ ကုဉ္ဇရောတိ။ သတ္ထရိ ဣမံ အတ္တနော ပုဗ္ဗစရိယံ အာနေတွာ ကထေန္တေ ကထေန္တေယေဝ သဗ္ဗေပိ တေ အဿုဓာရာ ပဝတ္တေတွာ မုဒုဟဒယာ ဩဟိတသောတာ ဘဝိံသု။ အထ နေသံ ဘဂဝါ သပ္ပာယံ ဝိဒိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။

ဒေသနာဝသာနေ သဒ္ဓိံ ပုတ္တေဟိ စေဝ သုဏိသာဟိ စ ဗြာဟ္မဏော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟီတိ။

ပရိဇိဏ္ဏဗြာဟ္မဏပုတ္တဝတ္ထု တတိယံ။

၄။ ပသေနဒိကောသလဝတ္ထု

မိဒ္ဓီ ယဒါ ဟောတီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ရာဇာနံ ပသေနဒိကောသလံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကသ္မိဉှိ သမယေ ရာဇာ တဏ္ဍုလဒေါဏဿ ဩဒနံ တဒုပိယေန သူပဗျဉ္ဇနေန ဘုဉ္ဇတိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဘုတ္တပါတရာသော ဘတ္တသမ္မဒံ အဝိနောဒေတွာဝ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ကိလန္တရူပေါ ဣတော စိတော စ သမ္ပရိဝတ္တတိ၊ နိဒ္ဒါယ အဘိဘုယျမာနောပိ ဥဇုကံ နိပဇ္ဇိတုံ အသက္ကောန္တော ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ အထ နံ သတ္ထာ အာဟ – ‘‘ကိံ၊ မဟာရာဇ၊ အဝိဿမိတွာဝ အာဂတောသီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဘုတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ မေ မဟာဒုက္ခံ ဟောတီ’’တိ။ အထ နံ သတ္ထာ၊ ‘‘မဟာရာဇ၊ အတိဗဟုဘောဇနံ ဧဝံ ဒုက္ခံ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၃၂၅။

‘‘မိဒ္ဓီ ယဒါ ဟောတိ မဟဂ္ဃသော စ၊

နိဒ္ဒါယိတာ သမ္ပရိဝတ္တသာယီ၊

မဟာဝရာဟောဝ နိဝါပပုဋ္ဌော၊

ပုနပ္ပုနံ ဂဗ္ဘမုပေတိ မန္ဒော’’တိ။

တတ္ထ မိဒ္ဓီတိ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတော။ မဟဂ္ဃသော စာတိ မဟာဘောဇနော အာဟရဟတ္ထကအလံသာဋကတတြဝဋ္ဋကကာကမာသကဘုတ္တဝမိတကာနံ အညတရော ဝိယ။ နိဝါပပုဋ္ဌောတိ ကုဏ္ဍကာဒိနာ သူကရဘတ္တေန ပုဋ္ဌော။ ဃရသူကရော ဟိ ဒဟရကာလတော ပဋ္ဌာယ ပေါသိယမာနော ထူလသရီရကာလေ ဂေဟာ ဗဟိ နိက္ခမိတုံ အလဘန္တော ဟေဋ္ဌာမဉ္စာဒီသု သမ္ပရိဝတ္တိတွာ အဿသန္တော ပဿသန္တော သယတေဝ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယဒါ ပုရိသော မိဒ္ဓီ စ ဟောတိ မဟဂ္ဃသော စ၊ နိဝါပပုဋ္ဌော မဟာဝရာဟော ဝိယ စ အညေန ဣရိယာပထေန ယာပေတုံ အသက္ကောန္တော နိဒ္ဒါယနသီလော သမ္ပရိဝတ္တသာယီ၊ တဒါ သော ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ’’တိ တီဏိ လက္ခဏာနိ မနသိကာတုံ န သက္ကောတိ။ တေသံ အမနသိကာရာ မန္ဒပညော ပုနပ္ပုနံ ဂဗ္ဘမုပေတိ၊ ဂဗ္ဘဝါသတော န ပရိမုစ္စတီတိ။ ဒေသနာဝသာနေ သတ္ထာ ရညော ဥပကာရဝသေန –

‘‘မနုဇဿ သဒါ သတီမတော၊ မတ္တံ ဇာနတော လဒ္ဓဘောဇနေ၊

တနုကဿ ဘဝန္တိ ဝေဒနာ၊ သဏိကံ ဇီရတိ အာယု ပါလယ’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၄)၊

ဣမံ ဂါထံ ဝတွာ ဥတ္တရမာဏဝံ ဥဂ္ဂဏှာပေတွာ ‘‘ဣမံ ဂါထံ ရညော ဘောဇနဝေလာယ ပဝေဒေယျာသိ၊ ဣမိနာ ဥပါယေန ဘောဇနံ ပရိဟာပေယျာသီ’’တိ ဥပါယံ အာစိက္ခိ၊ သော တထာ အကာသိ။ ရာဇာ အပရေန သမယေန နာဠိကောဒနပရမတာယ သဏ္ဌိတော သုသလ္လဟုကသရီရော သုခပ္ပတ္တော သတ္ထရိ ဥပ္ပန္နဝိဿာသော သတ္တာဟံ အသဒိသဒါနံ ပဝတ္တေသိ။ ဒါနာနုမောဒနာယ မဟာဇနော မဟန္တံ ဝိသေသံ ပါပုဏီတိ။

ပသေနဒိကောသလဝတ္ထု စတုတ္ထံ။

၅။ သာနုသာမဏေရဝတ္ထု

ဣဒံပုရေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သာနုံ နာမ သာမဏေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သော ကိရ ဧကိဿာ ဥပါသိကာယ ဧကပုတ္တကော အဟောသိ။ အထ နံ သာ ဒဟရကာလေယေဝ ပဗ္ဗာဇေသိ။ သော ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ သီလဝါ အဟောသိ ဝတ္တသမ္ပန္နော၊ အာစရိယုပဇ္ဈာယအာဂန္တုကာနံ ဝတ္တံ ကတမေဝ ဟောတိ။ မာသဿ အဋ္ဌမေ ဒိဝသေ ပါတောဝ ဥဋ္ဌာယ ဥဒကမာဠကေ ဥဒကံ ဥပဋ္ဌာပေတွာ ဓမ္မဿဝနဂ္ဂံ သမ္မဇ္ဇိတွာ အာသနံ ပညာပေတွာ ဒီပံ ဇာလေတွာ မဓုရဿရေန ဓမ္မဿဝနံ ဃောသေတိ။ ဘိက္ခူ တဿ ထာမံ ဉတွာ ‘‘သရဘညံ ဘဏ သာမဏေရာ’’တိ အဇ္ဈေသန္တိ။ သော ‘‘မယှံ ဟဒယဝါတော ရုဇတိ၊ ကာယော ဝါ ဗာဓတီ’’တိ ကိဉ္စိ ပစ္စာဟာရံ အကတွာ ဓမ္မာသနံ အဘိရူဟိတွာ အာကာသဂင်္ဂံ ဩတာရေန္တော ဝိယ သရဘညံ ဝတွာ ဩတရန္တော ‘‘မယှံ မာတာပိတူနံ ဣမသ္မိံ သရဘညေ ပတ္တိံ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ။ တဿ မနုဿာ မာတာပိတရော ပတ္တိယာ ဒိန္နဘာဝံ န ဇာနန္တိ။ အနန္တရတ္တဘာဝေ ပနဿ မာတာ ယက္ခိနီ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တာ၊ သာ ဒေဝတာဟိ သဒ္ဓိံ အာဂန္တွာ ဓမ္မံ သုတွာ ‘‘သာမဏေရေန ဒိန္နပတ္တိံ အနုမောဒါမိ၊ တာတာ’’တိ ဝဒတိ။ ‘‘သီလသမ္ပန္နော စ နာမ ဘိက္ခု သဒေဝကဿ လောကဿ ပိယော ဟောတီ’’တိ တသ္မိံ သာမဏေရေ ဒေဝတာ သလဇ္ဇာ သဂါရဝါ မဟာဗြဟ္မာနံ ဝိယ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ ဝိယ စ နံ မညန္တိ။ သာမဏေရေ ဂါရဝေန တဉ္စ ယက္ခိနိံ ဂရုကံ ကတွာ ပဿန္တိ။ တာ ဓမ္မဿဝနယက္ခသမာဂမာဒီသု ‘‘သာနုမာတာ သာနုမာတာ’’တိ ယက္ခိနိယာ အဂ္ဂါသနံ အဂ္ဂေါဒကံ အဂ္ဂပိဏ္ဍံ ဒေန္တိ။ မဟေသက္ခာပိ ယက္ခာ တံ ဒိသွာ မဂ္ဂါ ဩက္ကမန္တိ၊ အာသနာ ဝုဋ္ဌဟန္တိ။

အထ ခေါ သာမဏေရော ဝုဍ္ဎိမနွာယ ပရိပက္ကိန္ဒြိယော အနဘိရတိယာ ပီဠိတော အနဘိရတိံ ဝိနောဒေတုံ အသက္ကောန္တော ပရုဠှကေသနခေါ ကိလိဋ္ဌနိဝါသနပါရုပနော ကဿစိ အနာရောစေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဧကကောဝ မာတုဃရံ အဂမာသိ။ ဥပါသိကာ ပုတ္တံ ဒိသွာ ဝန္ဒိတွာ အာဟ – ‘‘ကိံ၊ တာတ၊ တွံ ပုဗ္ဗေ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ ဝါ ဒဟရသာမဏေရေဟိ ဝါ သဒ္ဓိံ ဣဓာဂစ္ဆသိ၊ ကသ္မာ ဧကကောဝ အဇ္ဇ အာဂတောသီ’’တိ? သော ဥက္ကဏ္ဌိတဘာဝံ အာရောစေသိ။ သာ ဥပါသိကာ နာနပ္ပကာရေန ဃရာဝါသေ အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ ပုတ္တံ ဩဝဒမာနာပိ သညာပေတုံ အသက္ကောန္တီ ‘‘အပ္ပေဝ နာမ အတ္တနော ဓမ္မတာယပိ သလ္လက္ခေယျာ’’တိ အနုယျောဇေတွာ ‘‘တိဋ္ဌ၊ တာတ၊ ယာဝ တေ ယာဂုဘတ္တံ သမ္ပာဒေမိ၊ ယာဂုံ ပိဝိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စဿ တေ မနာပါနိ ဝတ္ထာနိ နီဟရိတွာ ဒဿာမီ’’တိ ဝတွာ အာသနံ ပညာပေတွာ အဒါသိ။ နိသီဒိ သာမဏေရော။ ဥပါသိကာ မုဟုတ္တေနေဝ ယာဂုခဇ္ဇကံ သမ္ပာဒေတွာ အဒါသိ။ အထ ‘‘ဘတ္တံ သမ္ပာဒေဿာမီ’’တိ အဝိဒူရေ နိသိန္နာ တဏ္ဍုလေ ဓောဝတိ။ တသ္မိံ သမယေ သာ ယက္ခိနီ ‘‘ကဟံ နု ခေါ သာမဏေရော၊ ကစ္စိ ဘိက္ခာဟာရံ လဘတိ၊ နော’’တိ အာဝဇ္ဇမာနာ တဿ ဝိဗ္ဘမိတုကာမတာယ နိသိန္နဘာဝံ ဉတွာ ‘‘သာမဏေရော မေ မဟေသက္ခာနံ ဒေဝတာနံ အန္တရေ လဇ္ဇံ ဥပ္ပာဒေယျ၊ ဂစ္ဆာမိဿ ဝိဗ္ဘမနေ အန္တရာယံ ကရိဿာမီ’’တိ အာဂန္တွာ တဿ သရီရေ အဓိမုစ္စိတွာ ဂီဝံ ပရိဝတ္တေတွာ ခေဠေန ပဂ္ဃရန္တေန ဘူမိယံ နိပတိ။ ဥပါသိကာ ပုတ္တဿ တံ ဝိပ္ပကာရံ ဒိသွာ ဝေဂေန ဂန္တွာ ပုတ္တံ အာလိင်္ဂေတွာ ဦရူသု နိပဇ္ဇာပေသိ။ သကလဂါမဝါသိနော အာဂန္တွာ ဗလိကမ္မာဒီနိ ကရိံသု။ ဥပါသိကာ ပန ပရိဒေဝမာနာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

‘‘စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ၊ ယာ စ ပက္ခဿ အဋ္ဌမီ၊

ပါဋိဟာရိယပက္ခဉ္စ၊ အဋ္ဌင်္ဂသုသမာဂတံ။

‘‘ဥပေါသထံ ဥပဝသန္တိ၊ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တိ ယေ၊

န တေဟိ ယက္ခာ ကီဠန္တိ၊ ဣတိ မေ အရဟတံ သုတံ၊

သာ ဒါနိ အဇ္ဇ ပဿာမိ၊ ယက္ခာ ကီဠန္တိ သာနုနာ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၉)၊

ဥပါသိကာယ ဝစနံ သုတွာ –

‘‘စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ၊ ယာ စ ပက္ခဿ အဋ္ဌမီ၊

ပါဋိဟာရိယပက္ခဉ္စ၊ အဋ္ဌင်္ဂသုသမာဂတံ။

‘‘ဥပေါသထံ ဥပဝသန္တိ၊ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တိ ယေ၊

န တေဟိ ယက္ခာ ကီဠန္တိ၊ သာဟု တေ အရဟတံ သုတ’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၉) –

ဝတွာ အာဟ –

‘‘သာနုံ ပဗုဒ္ဓံ ဝဇ္ဇာသိ၊ ယက္ခာနံ ဝစနံ ဣဒံ၊

မာကာသိ ပါပကံ ကမ္မံ၊ အာဝိ ဝါ ယဒိ ဝါ ရဟော။

‘‘သစေ စ ပါပကံ ကမ္မံ၊ ကရိဿသိ ကရောသိ ဝါ၊

န တေ ဒုက္ခာ ပမုတျတ္ထိ၊ ဥပ္ပစ္စာပိ ပလာယတော’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၉)၊

ဧဝံ ပါပကံ ကမ္မံ ကတွာ သကုဏဿ ဝိယ ဥပ္ပတိတွာ ပလာယတောပိ တေ မောက္ခော နတ္ထီတိ ဝတွာ သာ ယက္ခိနီ သာမဏေရံ မုဉ္စိ။ သော အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ မာတရံ ကေသေ ဝိကိရိယ အဿသန္တိံ ပဿသန္တိံ ရောဒမာနံ သကလဂါမဝါသိနော စ သန္နိပတိတေ ဒိသွာ အတ္တနော ယက္ခေန ဂဟိတဘာဝံ အဇာနန္တော ‘‘အဟံ ပုဗ္ဗေ ပီဌေ နိသိန္နော၊ မာတာ မေ အဝိဒူရေ နိသီဒိတွာ တဏ္ဍုလေ ဓောဝိ၊ ဣဒါနိ ပနမှိ ဘူမိယံ နိပန္နော၊ ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ နိပန္နကောဝ မာတရံ အာဟ –

‘‘မတံ ဝါ အမ္မ ရောဒန္တိ၊ ယော ဝါ ဇီဝံ န ဒိဿတိ၊

ဇီဝန္တံ အမ္မ ပဿန္တီ၊ ကသ္မာ မံ အမ္မ ရောဒသီ’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၄၄၊ သံ။ နိ။ ၁။၂၃၉)၊

အထဿ မာတာ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမေ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတဿ ပုန ဝိဗ္ဘမနတ္ထံ အာဂမနေ အာဒီနဝံ ဒဿေန္တီ အာဟ –

‘‘မတံ ဝါ ပုတ္တ ရောဒန္တိ၊ ယော ဝါ ဇီဝံ န ဒိဿတိ၊

ယော စ ကာမေ စဇိတွာန၊ ပုနရာဂစ္ဆတေ ဣဓ၊

တံ ဝါပိ ပုတ္တ ရောဒန္တိ၊ ပုန ဇီဝံ မတော ဟိ သော’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၉)၊

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ဃရာဝါသံ ကုက္ကုဠသဒိသဉ္စေဝ နရကသဒိသဉ္စ ကတွာ ဃရာဝါသေ အာဒီနဝံ ဒဿေန္တီ ပုန အာဟ –

‘‘ကုက္ကုဠာ ဥဗ္ဘတော တာတ၊ ကုက္ကုဠံ ပတိတုမိစ္ဆသိ၊

နရကာ ဥဗ္ဘတော တာတ၊ နရကံ ပတိတုမိစ္ဆသီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၉)၊

အထ နံ၊ ‘‘ပုတ္တ၊ ဘဒ္ဒံ တဝ ဟောတု၊ မယာ ပန ‘အယံ နော ပုတ္တကော ဍယှမာနော’တိ ဂေဟာ ဘဏ္ဍံ ဝိယ နီဟရိတွာ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပဗ္ဗာဇိတော၊ ဃရာဝါသေ ပုန ဍယှိတုံ ဣစ္ဆသိ။ အဘိဓာဝထ ပရိတ္တာယထ နောတိ ဣမမတ္ထံ ကဿ ဥဇ္ဈာပယာမ ကံ နိဇ္ဈာပယာမာ’’တိ ဒီပေတုံ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘အဘိဓာဝထ ဘဒ္ဒန္တေ၊ ကဿ ဥဇ္ဈာပယာမသေ၊

အာဒိတ္တာ နီဟတံ ဘဏ္ဍံ၊ ပုန ဍယှိတုမိစ္ဆသီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၉)၊

သော မာတရိ ကထေန္တိယာ ကထေန္တိယာ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘နတ္ထိ မယှံ ဂိဟိဘာဝေန အတ္ထော’’တိ အာဟ။ အထဿ မာတာ ‘‘သာဓု၊ တာတာ’’တိ တုဋ္ဌာ ပဏီတဘောဇနံ ဘောဇေတွာ ‘‘ကတိဝဿောသိ၊ တာတာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ပရိပုဏ္ဏဝဿဘာဝံ ဉတွာ တိစီဝရံ ပဋိယာဒေသိ။ သော ပရိပုဏ္ဏပတ္တစီဝရော ဥပသမ္ပဒံ လဘိ။ အထဿ အစိရူပသမ္ပန္နဿ သတ္ထာ စိတ္တနိဂ္ဂဟေ ဥဿာဟံ ဇနေန္တော ‘‘စိတ္တံ နာမေတံ နာနာရမ္မဏေသု ဒီဃရတ္တံ စာရိကံ စရန္တံ အနိဂ္ဂဏှန္တဿ သောတ္ထိဘာဝေါ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ အင်္ကုသေန မတ္တဟတ္ထိနော ဝိယ စိတ္တဿ နိဂ္ဂဏှနေ ယောဂေါ ကရဏီယော’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၃၂၆။

‘‘ဣဒံ ပုရေ စိတ္တမစာရိ စာရိကံ၊

ယေနိစ္ဆကံ ယတ္ထကာမံ ယထာသုခံ၊

တဒဇ္ဇဟံ နိဂ္ဂဟေဿာမိ ယောနိသော၊

ဟတ္ထိပ္ပဘိန္နံ ဝိယ အင်္ကုသဂ္ဂဟော’’တိ။

တဿတ္ထော – ဣဒံ စိတ္တံ နာမ ဣတော ပုဗ္ဗေ ရူပါဒီသု စ အာရမ္မဏေသု ရာဂါဒီနံ ယေန ကာရဏေန ဣစ္ဆတိ၊ ယတ္ထေဝဿ ကာမော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ဝသေန ယတ္ထ ကာမံ ယထာရုစိ စရန္တဿ သုခံ ဟောတိ၊ တထေဝ ဝိစရဏတော ယထာသုခံ ဒီဃရတ္တံ စာရိကံ စရိ၊ တံ အဇ္ဇ အဟံ ပဘိန္နံ မတ္တဟတ္ထိံ ဟတ္ထာစရိယသင်္ခါတော ဆေကော အင်္ကုသဂ္ဂဟော အင်္ကုသေန ဝိယ ယောနိသောမနသိကာရေန နိဂ္ဂဟေဿာမိ၊ နာဿ ဝီတိက္ကမိတုံ ဒဿာမီတိ။

ဒေသနာဝသာနေ သာနုနာ သဒ္ဓိံ ဓမ္မဿဝနာယ ဥပသင်္ကမန္တာနံ ဗဟူနံ ဒေဝတာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ သောပါယသ္မာ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ မဟာဓမ္မကထိကော ဟုတွာ ဝီသဝဿသတံ ဌတွာ သကလဇမ္ဗုဒီပံ သင်္ခေါဘေတွာ ပရိနိဗ္ဗာယီတိ။

သာနုသာမဏေရဝတ္ထု ပဉ္စမံ။

၆။ ပါဝေယျကဟတ္ထိဝတ္ထု

အပ္ပမာဒရတာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောသလရညော ပါဝေယျကံ နာမ ဟတ္ထိံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သော ကိရ ဟတ္ထီ တရုဏကာလေ မဟာဗလော ဟုတွာ အပရေန သမယေန ဇရာဝါတဝေဂဗ္ဘာဟတော ဟုတွာ ဧကံ မဟန္တံ သရံ ဩရုယှ ကလလေ လဂ္ဂိတွာ ဥတ္တရိတုံ နာသက္ခိ။ မဟာဇနော တံ ဒိသွာ ‘‘ဧဝရူပေါပိ နာမ ဟတ္ထီ ဣမံ ဒုဗ္ဗလဘာဝံ ပတ္တော’’တိ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ ရာဇာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ဟတ္ထာစရိယံ အာဏာပေသိ – ‘‘ဂစ္ဆ၊ အာစရိယ၊ တံ ဟတ္ထိံ ကလလတော ဥဒ္ဓရာဟီ’’တိ။ သော ဂန္တွာ တသ္မိံ ဌာနေ သင်္ဂါမသီသံ ဒဿေတွာ သင်္ဂါမဘေရိံ အာကောဋာပေသိ။ မာနဇာတိကော ဟတ္ထီ ဝေဂေနုဋ္ဌာယ ထလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ဘိက္ခူ တံ ကာရဏံ ဒိသွာ သတ္ထု အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘တေန၊ ဘိက္ခဝေ ၊ ဟတ္ထိနာ ပကတိပင်္ကဒုဂ္ဂတော အတ္တာ ဥဒ္ဓဋော၊ တုမှေ ပန ကိလေသဒုဂ္ဂေ ပက္ခန္ဒာ။ တသ္မာ ယောနိသော ပဒဟိတွာ တုမှေပိ တတော အတ္တာနံ ဥဒ္ဓရထာ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၃၂၇။

‘‘အပ္ပမာဒရတာ ဟောထ၊ သစိတ္တမနုရက္ခထ၊

ဒုဂ္ဂါ ဥဒ္ဓရထတ္တာနံ၊ ပင်္ကေ သန္နောဝ ကုဉ္ဇရော’’တိ။

တတ္ထ အပ္ပမာဒရတာတိ သတိယာ အဝိပ္ပဝါသေ အဘိရတာ ဟောထ။ သစိတ္တန္တိ ရူပါဒီသု အာရမ္မဏေသု အတ္တနော စိတ္တံ ယထာ ဝီတိက္ကမံ န ကရောတိ၊ ဧဝံ ရက္ခထ။ ဒုဂ္ဂါတိ ယထာ သော ပင်္ကေ သန္နော ကုဉ္ဇရော ဟတ္ထေဟိ စ ပါဒေဟိ စ ဝါယာမံ ကတွာ ပင်္ကဒုဂ္ဂတော အတ္တာနံ ဥဒ္ဓရိတွာ ထလေ ပတိဋ္ဌိတော၊ ဧဝံ တုမှေပိ ကိလေသဒုဂ္ဂတော အတ္တာနံ ဥဒ္ဓရထ၊ နိဗ္ဗာနထလေ ပတိဋ္ဌာပေထာတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ တေ ဘိက္ခူ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသူတိ။

ပါဝေယျကဟတ္ထိဝတ္ထု ဆဋ္ဌံ။

၇။ သမ္ဗဟုလဘိက္ခုဝတ္ထု

သစေ လဘေထာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ပါလိလေယျကံ နိဿာယ ရက္ခိတဝနသဏ္ဍေ ဝိဟရန္တော သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ယမကဝဂ္ဂေ ‘‘ပရေ စ န ဝိဇာနန္တီ’’တိ ဂါထာဝဏ္ဏနာယ အာဂတမေဝ။ ဝုတ္တဉှေတံ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၅ ကောသမ္ဗကဝတ္ထု) –

တထာဂတဿ တတ္ထ ဟတ္ထိနာဂေန ဥပဋ္ဌိယမာနဿ ဝသနဘာဝေါ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ပါကဋော အဟောသိ။ သာဝတ္ထိနဂရတော ‘‘အနာထပိဏ္ဍိကော ဝိသာခါ မဟာဥပါသိကာ’’တိ ဧဝမာဒီနိ မဟာကုလာနိ အာနန္ဒတ္ထေရဿ သာသနံ ပဟိဏိံသု ‘‘သတ္ထာရံ နော၊ ဘန္တေ၊ ဒဿေထာ’’တိ။ ဒိသာဝါသိနောပိ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ ဝုဋ္ဌဝဿာ အာနန္ဒတ္ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘စိရဿုတာ နော၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ ဘဂဝတော သမ္မုခါ ဓမ္မီ ကထာ၊ သာဓု မယံ၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ လဘေယျာမ ဘဂဝတော သမ္မုခါ ဓမ္မိံ ကထံ သဝနာယာ’’တိ ယာစိံသု။ ထေရော တေ ဘိက္ခူ အာဒါယ တတ္ထ ဂန္တွာ ‘‘တေမာသံ ဧကဝိဟာရိနော တထာဂတဿ သန္တိကံ ဧတ္တကေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဥပသင်္ကမနံ အယုတ္တ’’န္တိ စိန္တေတွာ တေ ဘိက္ခူ ဗဟိ ဌပေတွာ ဧကကောဝ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိ။ ပါလိလေယျကော တံ ဒိသွာ ဒဏ္ဍမာဒါယ ပက္ခန္ဒိ။ တံ သတ္ထာ ဩလောကေတွာ ‘‘အပေဟိ၊ အပေဟိ၊ ပါလိလေယျက၊ မာ ဝါရယိ၊ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာကော ဧသော’’တိ အာဟ။ သော တတ္ထေဝ ဒဏ္ဍံ ဆဍ္ဍေတွာ ပတ္တစီဝရပဋိဂ္ဂဟဏံ အာပုစ္ဆိ။ ထေရော နာဒါသိ။ နာဂေါ ‘‘သစေ ဥဂ္ဂဟိတဝတ္တော ဘဝိဿတိ၊ သတ္ထု နိသီဒနပါသာဏဖလကေ အတ္တနော ပရိက္ခာရံ န ဌပေဿတီ’’တိ စိန္တေသိ။ ထေရော ပတ္တစီဝရံ ဘူမိယံ ဌပေသိ။ ဝတ္တသမ္ပန္နာ ဟိ ဂရူနံ အာသနေ ဝါ သယနေ ဝါ အတ္တနော ပရိက္ခာရံ န ဌပေန္တိ။

ထေရော သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ သတ္ထာ ‘‘ဧကကောဝ အာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ အာဂတဘာဝံ သုတွာ ‘‘ကဟံ ပန တေ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘တုမှာကံ စိတ္တံ အဇာနန္တော ဗဟိ ဌပေတွာ အာဂတောမှီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ပက္ကောသာဟိ နေ’’တိ အာဟ။ ထေရော တထာ အကာသိ။ သတ္ထာ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓသုခုမာလော စေဝ ခတ္တိယသုခုမာလော စ၊ တုမှေဟိ တေမာသံ ဧကကေဟိ တိဋ္ဌန္တေဟိ နိသီဒန္တေဟိ စ ဒုက္ကရံ ကတံ၊ ဝတ္တပဋိဝတ္တကာရကောပိ မုခေါဒကာဒိဒါယကောပိ နာဟောသိ မညေ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ပါလိလေယျကဟတ္ထိနာ မမ သဗ္ဗကိစ္စာနိ ကတာနိ။ ဧဝရူပဉှိ သဟာယံ လဘန္တေန ဧကကောဝ ဝသိတုံ ယုတ္တံ၊ အလဘန္တဿ ဧကစာရိကဘာဝေါဝ သေယျော’’တိ ဝတွာ နာဂဝဂ္ဂေ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၃၂၈။

‘‘သစေ လဘေထ နိပကံ သဟာယံ၊

သဒ္ဓိံစရံ သာဓုဝိဟာရိ ဓီရံ၊

အဘိဘုယျ သဗ္ဗာနိ ပရိဿယာနိ၊

စရေယျ တေနတ္တမနော သတီမာ။

၃၂၉။

‘‘နော စေ လဘေထ နိပကံ သဟာယံ၊

သဒ္ဓိံစရံ သာဓုဝိဟာရိ ဓီရံ၊

ရာဇာဝ ရဋ္ဌံ ဝိဇိတံ ပဟာယ၊

ဧကော စရေ မာတင်္ဂရညေဝ နာဂေါ။

၃၃၀။

‘‘ဧကဿ စရိတံ သေယျော၊

နတ္ထိ ဗာလေ သဟာယတာ၊

ဧကော စရေ န စ ပါပါနိ ကယိရာ၊

အပ္ပောဿုက္ကော မာတင်္ဂရညေဝ နာဂေါ’’တိ။

တတ္ထ နိပကန္တိ နေပက္ကပညာယ သမန္နာဂတံ။ သာဓုဝိဟာရိ ဓီရန္တိ ဘဒ္ဒကဝိဟာရိံ ပဏ္ဍိတံ။ ပရိဿယာနီတိ တာဒိသံ မေတ္တာဝိဟာရိံ သဟာယံ လဘန္တော သီဟဗျဂ္ဃာဒယော ပါကဋပရိဿယေ စ ရာဂဘယဒေါသဘယမောဟဘယာဒယော ပဋိစ္ဆန္နပရိဿယေ စာတိ သဗ္ဗေဝ ပရိဿယေ အဘိဘဝိတွာ တေန သဒ္ဓိံ အတ္တမနော ဥပဋ္ဌိတသတီ ဟုတွာ စရေယျ၊ ဝိဟရေယျာတိ အတ္ထော။

ရာဇာဝ ရဋ္ဌန္တိ ရဋ္ဌံ ဟိတွာ ဂတော မဟာဇနကရာဇာ ဝိယ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ ဝိဇိတဘူမိပဒေသော ရာဇာ ‘‘ဣဒံ ရဇ္ဇံ နာမ မဟန္တံ ပမာဒဋ္ဌာနံ၊ ကိံ မေ ရဇ္ဇေန ကာရိတေနာ’’တိ ဝိဇိတံ ရဋ္ဌံ ပဟာယ ဧကကောဝ မဟာရညံ ပဝိသိတွာ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ စတူသု ဣရိယာပထေသု ဧကကောဝ စရတိ၊ ဧဝံ ဧကကောဝ စရေယျာတိ။ မာတင်္ဂရညေဝ နာဂေါတိ ယထာ စ ‘‘အဟံ ခေါ အာကိဏ္ဏော ဝိဟရာမိ ဟတ္ထီဟိ ဟတ္ထိနီဟိ ဟတ္ထိကဠဘေဟိ ဟတ္ထိစ္ဆာပေဟိ၊ ဆိန္နဂ္ဂါနိ စေဝ တိဏာနိ ခါဒါမိ၊ ဩဘဂ္ဂေါဘဂ္ဂဉ္စ မေ သာခါဘင်္ဂံ ခါဒန္တိ၊ အာဝိလာနိ စ ပါနီယာနိ ပိဝါမိ၊ ဩဂါဟာ စ မေ ဥတ္တိဏ္ဏဿ ဟတ္ထိနိယော ကာယံ ဥပနိဃံသန္တိယော ဂစ္ဆန္တိ၊ ယံနူနာဟံ ဧကကောဝ ဂဏမှာ ဝူပကဋ္ဌော ဝိဟရေယျ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၄၆၇၊ ဥဒါ။ ၃၅) ဧဝံ ပဋိသဉ္စိက္ခိတွာ ဂမနတော မာတင်္ဂေါတိ လဒ္ဓနာမော ဣမသ္မိံ အရညေ အယံ ဟတ္ထိနာဂေါ ယူထံ ပဟာယ သဗ္ဗိရိယာပထေသု ဧကကောဝ သုခံ စရတိ၊ ဧဝမ္ပိ ဧကောဝ စရေယျာတိ အတ္ထော။

ဧကဿာတိ ပဗ္ဗဇိတဿ ဟိ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဧကီဘာဝါဘိရတဿ ဧကကဿေဝ စရိတံ သေယျော။ နတ္ထိ ဗာလေ သဟာယတာတိ စူဠသီလံ မဇ္ဈိမသီလံ မဟာသီလံ ဒသ ကထာဝတ္ထူနိ တေရသ ဓုတင်္ဂဂုဏာနိ ဝိပဿနာဉာဏံ စတ္တာရော မဂ္ဂါ စတ္တာရိ ဖလာနိ တိဿော ဝိဇ္ဇာ ဆ အဘိညာ အမတမဟာနိဗ္ဗာနန္တိ အယဉှိ သဟာယတာ နာမ။ သာ ဗာလေ နိဿာယ အဓိဂန္တုံ န သက္ကာတိ နတ္ထိ ဗာလေ သဟာယတာ။ ဧကောတိ ဣမိနာ ကာရဏေန သဗ္ဗိရိယာပထေသု ဧကကောဝ စရေယျ၊ အပ္ပမတ္တကာနိပိ န စ ပါပါနိ ကယိရာ။ ယထာ သော အပ္ပောဿုက္ကော နိရာလယော ဣမသ္မိံ အရညေ မာတင်္ဂနာဂေါ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနေ သုခံ စရတိ၊ ဧဝံ ဧကကောဝ ဟုတွာ စရေယျ၊ အပ္ပမတ္တကာနိပိ န စ ပါပါနိ ကရေယျာတိ အတ္ထော။ တသ္မာ တုမှေဟိ ပတိရူပံ သဟာယံ အလဘန္တေဟိ ဧကစာရီဟေဝ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော သတ္ထာ တေသံ ဘိက္ခူနံ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ ဒေသေသိ။

ဒေသနာဝသာနေ ပဉ္စသတာပိ တေ ဘိက္ခူ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသူတိ။

သမ္ဗဟုလဘိက္ခုဝတ္ထု သတ္တမံ။

၈။ မာရဝတ္ထု

အတ္ထမှီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဟိမဝန္တပဒေသေ အရညကုဋိကာယံ ဝိဟရန္တော မာရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

တသ္မိံ ကိရ ကာလေ ရာဇာနော မနုဿေ ပီဠေတွာ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တိ။ အထ ဘဂဝါ အဓမ္မိကရာဇူနံ ရဇ္ဇေ ဒဏ္ဍကရဏပီဠိတေ မနုဿေ ဒိသွာ ကာရုညေန ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘သက္ကာ နု ခေါ ရဇ္ဇံ ကာရေတုံ အဟနံ အဃာတယံ၊ အဇိနံ အဇာပယံ၊ အသောစံ အသောစာပယံ ဓမ္မေနာ’’တိ၊ မာရော ပါပိမာ တံ ဘဂဝတော ပရိဝိတက္ကံ ဉတွာ ‘‘သမဏော ဂေါတမော ‘သက္ကာ နု ခေါ ရဇ္ဇံ ကာရေတု’န္တိ စိန္တေသိ၊ ဣဒါနိ ရဇ္ဇံ ကာရေတုကာမော ဘဝိဿတိ၊ ရဇ္ဇဉ္စ နာမေတံ ပမာဒဋ္ဌာနံ၊ တံ ကာရေန္တေ သက္ကာ ဩကာသံ လဘိတုံ၊ ဂစ္ဆာမိ ဥဿာဟမဿ ဇနေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ – ‘‘ကာရေတု၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ရဇ္ဇံ၊ ကာရေတု သုဂတော ရဇ္ဇံ အဟနံ အဃာတယံ၊ အဇိနံ အဇာပယံ၊ အသောစံ အသောစာပယံ ဓမ္မေနာ’’တိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘ကိံ ပန မေ တွံ၊ ပါပိမ၊ ပဿသိ၊ ယံ မံ တွံ ဧဝံ ဝဒေသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဘဂဝတာ ခေါ၊ ဘန္တေ၊ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ သုဘာဝိတာ။ အာကင်္ခမာနော ဟိ ဘဂဝါ ဟိမဝန္တံ ပဗ္ဗတရာဇံ ‘သုဝဏ္ဏ’န္တိ အဓိမုစ္စေယျ၊ တဉ္စ သုဝဏ္ဏမေဝ အဿ၊ အဟမ္ပိ ခေါ ဓနေန ဓနကရဏီယံ ကရိဿာမိ၊ တုမှေ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေဿထာ’’တိ တေန ဝုတ္တေ –

‘‘ပဗ္ဗတဿ သုဝဏ္ဏဿ၊ ဇာတရူပဿ ကေဝလော၊

ဒွိတ္တာဝ နာလမေကဿ၊ ဣတိ ဝိဒွါ သမဉ္စရေ။

‘‘ယော ဒုက္ခမဒက္ခိ ယတောနိဒါနံ၊

ကာမေသု သော ဇန္တု ကထံ နမေယျ၊

ဥပဓိံ ဝိဒိတွာ သင်္ဂေါတိ လောကေ၊

တဿေဝ ဇန္တု ဝိနယာယ သိက္ခေ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၅၆) –

ဣမာဟိ ဂါထာဟိ သံဝေဇေတွာ ‘‘အညော ဧဝ ခေါ၊ ပါပိမ၊ တဝ ဩဝါဒေါ၊ အညော မမ၊ တယာ သဒ္ဓိံ ဓမ္မသံသန္ဒနာ နာမ နတ္ထိ၊ အဟဉှိ ဧဝံ ဩဝဒါမီ’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၃၃၁။

‘‘အတ္ထမှိ ဇာတမှိ သုခါ သဟာယာ၊

တုဋ္ဌီ သုခါ ယာ ဣတရီတရေန၊

ပုညံ သုခံ ဇီဝိတသင်္ခယမှိ၊

သဗ္ဗဿ ဒုက္ခဿ သုခံ ပဟာနံ။

၃၃၂။

‘‘သုခါ မတ္တေယျတာ လောကေ၊

အထော ပေတ္တေယျတာ သုခါ၊

သုခါ သာမညတာ လောကေ၊

အထော ဗြဟ္မညတာ သုခါ။

၃၃၃။

‘‘သုခံ ယာဝ ဇရာသီလံ၊ သုခါ သဒ္ဓါ ပတိဋ္ဌိတာ၊

သုခေါ ပညာယ ပဋိလာဘော၊ ပါပါနံ အကရဏံ သုခ’’န္တိ။

တတ္ထ အတ္ထမှီတိ ပဗ္ဗဇိတဿာပိ ဟိ စီဝရကရဏာဒိကေ ဝါ အဓိကရဏဝူပသမာဒိကေ ဝါ ဂိဟိနောပိ ကသိကမ္မာဒိကေ ဝါ ဗလဝပက္ခသန္နိဿိတေဟိ အဘိဘဝနာဒိကေ ဝါ ကိစ္စေ ဥပ္ပန္နေ ယေ တံ ကိစ္စံ နိပ္ဖာဒေတုံ ဝါ ဝူပသမေတုံ ဝါ သက္ကောန္တိ၊ ဧဝရူပါ သုခါ သဟာယာတိ အတ္ထော။ တုဋ္ဌီ သုခါတိ ယသ္မာ ပန ဂိဟိနောပိ သကေန အသန္တုဋ္ဌာ သန္ဓိစ္ဆေဒါဒီနိ အာရဘန္တိ၊ ပဗ္ဗဇိတာပိ နာနပ္ပကာရံ အနေသနံ။ ဣတိ တေ သုခံ န ဝိန္ဒန္တိယေဝ။ တသ္မာ ယာ ဣတရီတရေန ပရိတ္တေန ဝါ ဝိပုလေန ဝါ အတ္တနော သန္တကေန သန္တုဋ္ဌိ၊ အယမေဝ သုခါတိ အတ္ထော။ ပုညန္တိ မရဏကာလေ ပန ယထာဇ္ဈာသယေန ပတ္ထရိတွာ ကတပုညကမ္မမေဝ သုခံ။ သဗ္ဗဿာတိ သကလဿပိ ပန ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ပဟာနသင်္ခါတံ အရဟတ္တမေဝ ဣမသ္မိံ လောကေ သုခံ နာမ။

မတ္တေယျတာတိ မာတရိ သမ္မာ ပဋိပတ္တိ။ ပေတ္တေယျတာတိ ပိတရိ သမ္မာ ပဋိပတ္တိ။ ဥဘယေနပိ မာတာပိတူနံ ဥပဋ္ဌာနမေဝ ကထိတံ။ မာတာပိတရော ဟိ ပုတ္တာနံ အနုပဋ္ဌဟနဘာဝံ ဉတွာ အတ္တနော သန္တကံ ဘူမိယံ ဝါ နိဒဟန္တိ၊ ပရေသံ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ၊ ‘‘မာတာပိတရော န ဥပဋ္ဌဟန္တီ’’တိ နေသံ နိန္ဒာပိ ဝဍ္ဎတိ၊ ကာယဿ ဘေဒါ ဂူထနိရယေပိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ ယေ ပန မာတာပိတရော သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ တေ တေသံ သန္တကံ ဓနမ္ပိ ပါပုဏန္တိ၊ ပသံသမ္ပိ လဘန္တိ၊ ကာယဿ ဘေဒါ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ တသ္မာ ဥဘယမ္ပေတံ သုခန္တိ ဝုတ္တံ။ သာမညတာတိ ပဗ္ဗဇိတေသု သမ္မာ ပဋိပတ္တိ။ ဗြဟ္မညတာတိ ဗာဟိတပါပေသု ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓသာဝကေသု သမ္မာ ပဋိပတ္တိယေဝ။ ဥဘယေနပိ တေသံ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ပဋိဇဂ္ဂနဘာဝေါ ကထိတော၊ ဣဒမ္ပိ လောကေ သုခံ နာမ ကထိကံ။

သီလန္တိ မဏိကုဏ္ဍလရတ္တဝတ္ထာဒယော ဟိ အလင်္ကာရာ တသ္မိံ တသ္မိံ ဝယေ ဌိတာနံယေဝ သောဘန္တိ။ န ဒဟရာနံ အလင်္ကာရော မဟလ္လကကာလေ၊ မဟလ္လကာနံ ဝါ အလင်္ကာရော ဒဟရကာလေ သောဘတိ၊ ‘‘ဥမ္မတ္တကော ဧသ မညေ’’တိ ဂရဟုပ္ပာဒနေန ပန ဒေါသမေဝ ဇနေတိ။ ပဉ္စသီလဒသသီလာဒိဘေဒံ ပန သီလံ ဒဟရဿာပိ မဟလ္လကဿာပိ သဗ္ဗဝယေသု သောဘတိယေဝ၊ ‘‘အဟော ဝတာယံ သီလဝါ’’တိ ပသံသုပ္ပာဒနေန သောမနဿမေဝ အာဝဟတိ။ တေန ဝုတ္တံ – သုခံ ယာဝ ဇရာ သီလန္တိ။ သဒ္ဓါ ပတိဋ္ဌိတာတိ လောကိယလောကုတ္တရတော ဒုဝိဓာပိ သဒ္ဓါ နိစ္စလာ ဟုတွာ ပတိဋ္ဌိတာ။ သုခေါ ပညာယ ပဋိလာဘောတိ လောကိယလောကုတ္တရပညာယ ပဋိလာဘော သုခေါ။ ပါပါနံအကရဏန္တိ သေတုဃာတဝသေန ပန ပါပါနံ အကရဏံ ဣမသ္မိံ လောကေ သုခန္တိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူနံ ဒေဝတာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသီတိ။

မာရဝတ္ထု အဋ္ဌမံ။

နာဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တေဝီသတိမော ဝဂ္ဂေါ။