📜

၂၅။ ဘိက္ခုဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဉ္စဘိက္ခုဝတ္ထု

စက္ခုနာသံဝရောတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပဉ္စ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

တေသု ကိရ ဧကေကော စက္ခုဒွါရာဒီသု ပဉ္စသု ဒွါရေသု ဧကေကမေဝ ရက္ခိ။ အထေကဒိဝသံ သန္နိပတိတွာ ‘‘အဟံ ဒုရက္ခံ ရက္ခာမိ၊ အဟံ ဒုရက္ခံ ရက္ခာမီ’’တိ ဝိဝဒိတွာ ‘‘သတ္ထာရံ ပုစ္ဆိတွာ ဣမမတ္ထံ ဇာနိဿာမာ’’တိ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ မယံ စက္ခုဒွါရာဒီနိ ရက္ခန္တာ အတ္တနော အတ္တနော ရက္ခနဒွါရမေဝ ဒုရက္ခန္တိ မညာမ၊ ကော နု ခေါ အမှေသု ဒုရက္ခံ ရက္ခတီ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ သတ္ထာ ဧကံ ဘိက္ခုမ္ပိ အနောသာဒေတွာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗာနိ ပေတာနိ ဒုရက္ခာနေဝ၊ အပိ စ ခေါ ပန တုမှေ န ဣဒါနေဝ ပဉ္စသု ဌာနေသု အသံဝုတာ၊ ပုဗ္ဗေပိ အသံဝုတာ၊ အသံဝုတတ္တာယေဝ စ ပဏ္ဍိတာနံ ဩဝါဒေ အဝတ္တိတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏိတ္ထာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကဒါ၊ ဘန္တေ’’တိ တေဟိ ယာစိတော အတီတေ တက္ကသိလဇာတကဿ ဝတ္ထုံ ဝိတ္ထာရေတွာ ရက္ခသီနံ ဝသေန ရာဇကုလေ ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တေ ပတ္တာဘိသေကေန မဟာသတ္တေန သေတစ္ဆတ္တဿ ဟေဋ္ဌာ ရာဇာသနေ နိသိန္နေန အတ္တနော သိရိသမ္ပတ္တိံ ဩလောကေတွာ ‘‘ဝီရိယံ နာမေတံ သတ္တေဟိ ကတ္တဗ္ဗမေဝါ’’တိ ဥဒါနဝသေန ဥဒါနိတံ –

‘‘ကုသလူပဒေသေ ဓိတိယာ ဒဠှာယ စ၊

အနိဝတ္တိတတ္တာဘယဘီရုတာယ စ၊

န ရက္ခသီနံ ဝသမာဂမိမှသေ၊

သ သောတ္ထိဘာဝေါ မဟတာ ဘယေန မေ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၁၃၂) –

ဣမံ ဂါထံ ဒဿေတွာ ‘‘တဒါပိ တုမှေဝ ပဉ္စ ဇနာ တက္ကသိလာယံ ရဇ္ဇဂဟဏတ္ထာယ နိက္ခန္တံ မဟာသတ္တံ အာဝုဓဟတ္ထာ ပရိဝါရေတွာ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တာ အန္တရာမဂ္ဂေ ရက္ခသီဟိ စက္ခုဒွါရာဒိဝသေန ဥပနီတေသု ရူပါရမ္မဏာဒီသု အသံဝုတာ ပဏ္ဍိတဿ ဩဝါဒေ အဝတ္တိတွာ ဩလီယန္တာ ရက္ခသီဟိ ခါဒိတာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏိတ္ထ။ တေသု ပန အာရမ္မဏေသု သုသံဝုတော ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓန္တိံ ဒေဝဝဏ္ဏိံ ယက္ခိနိံ အနာဒိယိတွာ သောတ္ထိနာ တက္ကသိလံ ဂန္တွာ ရဇ္ဇံ ပတ္တော ရာဇာ အဟမေဝါ’’တိ ဇာတကံ သမောဓာနေတွာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ နာမ သဗ္ဗာနိ ဒွါရာနိ သံဝရိတဗ္ဗာနိ။ ဧတာနိ ဟိ သံဝရန္တော ဧဝ သဗ္ဗဒုက္ခာ ပမုစ္စတီ’’တိ ဝတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၃၆၀။

‘‘စက္ခုနာ သံဝရော သာဓု၊ သာဓု သောတေန သံဝရော၊

ဃာနေန သံဝရော သာဓု၊ သာဓု ဇိဝှာယ သံဝရော။

၃၆၁။

‘‘ကာယေန သံဝရော သာဓု၊ သာဓု ဝါစာယ သံဝရော၊

မနသာ သံဝရော သာဓု၊ သာဓု သဗ္ဗတ္ထ သံဝရော၊

သဗ္ဗတ္ထ သံဝုတော ဘိက္ခု၊ သဗ္ဗဒုက္ခာ ပမုစ္စတီ’’တိ။

တတ္ထ စက္ခုနာတိ ယဒါ ဟိ ဘိက္ခုနော စက္ခုဒွါရေ ရူပါရမ္မဏံ အာပါထမာဂစ္ဆတိ၊ တဒါ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ အရဇ္ဇန္တဿ အနိဋ္ဌာရမ္မဏေ အဒုဿန္တဿ အသမပေက္ခနေန မောဟံ အနုပ္ပာဒေန္တဿ တသ္မိံ ဒွါရေ သံဝရော ထကနံ ပိဒဟနံ ဂုတ္တိ ကတာ နာမ ဟောတိ။ တဿ သော ဧဝရူပေါ စက္ခုနာ သံဝရော သာဓု။ ဧသ နယော သောတဒွါရာဒီသုပိ။ စက္ခုဒွါရာဒီသုယေဝ ပန သံဝရော ဝါ အသံဝရော ဝါ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပရတော ပန ဇဝနဝီထိယံ ဧသ လဗ္ဘတိ။ တဒါ ဟိ အသံဝရော ဥပ္ပဇ္ဇန္တော အဿဒ္ဓါ အက္ခန္တိ ကောသဇ္ဇံ မုဋ္ဌသစ္စံ အညာဏန္တိ အကုသလဝီထိယံ အယံ ပဉ္စဝိဓော လဗ္ဘတိ။ သံဝရော ဥပ္ပဇ္ဇန္တော သဒ္ဓါ ခန္တိ ဝီရိယံ သတိ ဉာဏန္တိ ကုသလဝီထိယံ အယံ ပဉ္စဝိဓော လဗ္ဘတိ။

ကာယေန သံဝရောတိ ဧတ္ထ ပန ပသာဒကာယောပိ စောပနကာယောပိ လဗ္ဘတိ။ ဥဘယမ္ပိ ပနေတံ ကာယဒွါရမေဝ။ တတ္ထ ပသာဒဒွါရေ သံဝရာသံဝရော ကထိတောဝ။ စောပနဒွါရေပိ တံဝတ္ထုကာ ပါဏာတိပါတအဒိန္နာဒါနကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ။ တေဟိ ပန သဒ္ဓိံ အကုသလဝီထိယံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တေဟိ တံ ဒွါရံ အသံဝုတံ ဟောတိ၊ ကုသလဝီထိယံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တေဟိ ပါဏာတိပါတာဝေရမဏိအာဒီဟိ သံဝုတံ။ သာဓု ဝါစာယာတိ ဧတ္ထာပိ စောပနဝါစာပိ ဝါစာ။ တာယ သဒ္ဓိံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တေဟိ မုသာဝါဒါဒီဟိ တံ ဒွါရံ အသံဝုတံ ဟောတိ၊ မုသာဝါဒါဝေရမဏိအာဒီဟိ သံဝုတံ။ မနသာ သံဝရောတိ ဧတ္ထာပိ ဇဝနမနတော အညေန မနေန သဒ္ဓိံ အဘိဇ္ဈာဒယော နတ္ထိ။ မနောဒွါရေ ပန ဇဝနက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေဟိ အဘိဇ္ဈာဒီဟိ တံ ဒွါရံ အသံဝုတံ ဟောတိ၊ အနဘိဇ္ဈာဒီဟိ သံဝုတံ ဟောတိ။ သာဓု သဗ္ဗတ္ထာတိ တေသု စက္ခုဒွါရာဒီသု သဗ္ဗေသုပိ သံဝရော သာဓု။ ဧတ္တာဝတာ ဟိ အဋ္ဌ သံဝရဒွါရာနိ အဋ္ဌ စ အသံဝရဒွါရာနိ ကထိတာနိ။ တေသု အဋ္ဌသု အသံဝရဒွါရေသု ဌိတော ဘိက္ခု သကလဝဋ္ဋမူလကဒုက္ခတော န မုစ္စတိ၊ သံဝရဒွါရေသု ပန ဌိတော သဗ္ဗသ္မာပိ ဝဋ္ဋမူလကဒုက္ခာ မုစ္စတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သဗ္ဗတ္ထ သံဝုတော ဘိက္ခု၊ သဗ္ဗဒုက္ခာ ပမုစ္စတီ’’တိ။

ဒေသနာဝသာနေ တေ ပဉ္စ ဘိက္ခူ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု၊ သမ္ပတ္တာနမ္ပိ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသီတိ။

ပဉ္စဘိက္ခုဝတ္ထု ပဌမံ။

၂။ ဟံသဃာတကဘိက္ခုဝတ္ထု

ဟတ္ထသံယတောတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဟံသဃာတကံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သာဝတ္ထိဝါသိနော ကိရ ဒွေ သဟာယကာ ဘိက္ခူသု ပဗ္ဗဇိတွာ လဒ္ဓူပသမ္ပဒါ ယေဘုယျေန ဧကတော ဝိစရန္တိ။ တေ ဧကဒိဝသံ အစိရဝတိံ ဂန္တွာ နှတွာ အာတပေ တပ္ပမာနာ သာရဏီယကထံ ကထေန္တာ အဋ္ဌံသု။ တသ္မိံ ခဏေ ဒွေ ဟံသာ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တိ။ အထေကော ဒဟရဘိက္ခု သက္ခရံ ဂဟေတွာ ‘‘ဧကဿ ဟံသပေါတကဿ အက္ခိံ ပဟရိဿာမီ’’တိ အာဟ၊ ဣတရော ‘‘န သက္ခိဿာမီ’’တိ အာဟ။ တိဋ္ဌတု ဣမသ္မိံ ပဿေ အက္ခိ၊ ပရပဿေ အက္ခိံ ပဟရိဿာမီတိ။ ဣဒမ္ပိ န သက္ခိဿသိယေဝါတိ။ ‘‘တေန ဟိ ဥပဓာရေဟီ’’တိ ဒုတိယံ သက္ခရံ ဂဟေတွာ ဟံသဿ ပစ္ဆာဘာဂေ ခိပိ၊ ဟံသော သက္ခရသဒ္ဒံ သုတွာ နိဝတ္တိတွာ ဩလောကေသိ။ အထ နံ ဣတရံ ဝဋ္ဋသက္ခရံ ဂဟေတွာ ပရပဿေ အက္ခိမှိ ပဟရိတွာ ဩရိမက္ခိနာ နိက္ခာမေသိ။ ဟံသော ဝိရဝန္တော ပရိဝတ္တိတွာ တေသံ ပါဒမူလေယေဝ ပတိ။ တတ္ထ တတ္ထ ဌိတာ ဘိက္ခူ ဒိသွာ၊ ‘‘အာဝုသော၊ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ အနနုစ္ဆဝိကံ ဝေါ ကတံ ပါဏာတိပါတံ ကရောန္တေဟီ’’တိ ဝတွာ တေ အာဒါယ ဂန္တွာ တထာဂတဿ ဒဿေသုံ။

သတ္ထာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တယာ ဘိက္ခု ပါဏာတိပါတော ကတော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘိက္ခု ကသ္မာ ဧဝရူပေ နိယျာနိကသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဧဝမကာသိ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသမာနာ အပ္ပမတ္တကေသုပိ ဌာနေသု ကုက္ကုစ္စံ ကရိံသု ၊ တွံ ပန ဧဝရူပေ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ကုက္ကုစ္စမတ္တမ္ပိ န အကာသီ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ကုရုရဋ္ဌေ ဣန္ဒပတ္တနဂရေ ဓနဉ္စယေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဝိညုတံ ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဟေတွာ ပိတရာ ဥပရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာပိတော အပရဘာဂေ ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇံ ပတွာ ဒသ ရာဇဓမ္မေ အကောပေန္တော ကုရုဓမ္မေ ဝတ္တိတ္ထ။ ကုရုဓမ္မော နာမ ပဉ္စသီလာနိ၊ တာနိ ဗောဓိသတ္တော ပရိသုဒ္ဓါနိ ကတွာ ရက္ခိ။ ယထာ စ ဗောဓိသတ္တော၊ ဧဝမဿ မာတာ အဂ္ဂမဟေသီ ကနိဋ္ဌဘာတာ ဥပရာဇာ ပုရောဟိတော ဗြာဟ္မဏော ရဇ္ဇုဂါဟကော အမစ္စော သာရထိ သေဋ္ဌိ ဒေါဏမာပကော မဟာမတ္တော ဒေါဝါရိကော နဂရသောဘိနီ ဝဏ္ဏဒါသီတိ ဧဝမေတေသု ဧကာဒသသု ဇနေသု ကုရုဓမ္မံ ရက္ခန္တေသု ကလိင်္ဂရဋ္ဌေ ဒန္တပုရနဂရေ ကလိင်္ဂေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ တသ္မိံ ရဋ္ဌေ ဒေဝေါ န ဝဿိ။ မဟာသတ္တဿ ပန အဉ္ဇနသန္နိဘော နာမ မင်္ဂလဟတ္ထီ မဟာပုညော ဟောတိ။ ရဋ္ဌဝါသိနော ‘‘တသ္မိံ အာနီတေ ဒေဝေါ ဝဿိဿတီ’’တိ သညာယ ရညော အာရောစယိံသု။ ရာဇာ တဿ ဟတ္ထိဿ အာနယနတ္ထာယ ဗြာဟ္မဏေ ပဟိဏိ။ တေ ဂန္တွာ မဟာသတ္တံ ဟတ္ထိံ ယာစိံသု။ သတ္ထာ တေသံ ယာစနကာရဏံ ဒဿေတုံ အာဟ –

‘‘တဝ သဒ္ဓဉ္စ သီလဉ္စ၊ ဝိဒိတွာန ဇနာဓိပ၊

ဝဏ္ဏံ အဉ္ဇနဝဏ္ဏေန၊ ကလိင်္ဂသ္မိံ နိမိမှသေ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၃။၇၆) –

ဣမံ တိကနိပါတေ ဇာတကံ ကထေသိ။ ဟတ္ထိမှိ ပန အာနီတေပိ ဒေဝေ အဝဿန္တေ ‘‘သော ရာဇာ ကုရုဓမ္မံ ရက္ခတိ၊ တေနဿ ရဋ္ဌေ ဒေဝေါ ဝဿတီ’’တိ သညာယ ‘‘ယံ သော ကုရုဓမ္မံ ရက္ခတိ၊ တံ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ လိခိတွာ အာနေထာ’’တိ ပုန ကာလိင်္ဂေါ ဗြာဟ္မဏေ စ အမစ္စေ စ ပေသေသိ။ တေသု ဂန္တွာ ယာစန္တေသု ရာဇာနံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗေပိ တေ အတ္တနော အတ္တနော သီလေသု ကိဉ္စိ ကုက္ကုစ္စမတ္တံ ကတွာ ‘‘အပရိသုဒ္ဓံ နော သီလ’’န္တိ ပဋိက္ခိပိတွာပိ ‘‘န ဧတ္တာဝတာ သီလဘေဒေါ ဟောတီ’’တိ တေဟိ ပုနပ္ပုနံ ယာစိတာ အတ္တနော အတ္တနော သီလာနိ ကထယိံသု။ ကာလိင်္ဂေါ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ လိခါပေတွာ အာဘတံ ကုရုဓမ္မံ ဒိသွာဝ သမာဒါယ သာဓုကံ ပူရေသိ။ တဿ ရဋ္ဌေ ဒေဝေါ ပါဝဿိ၊ ရဋ္ဌံ ခေမံ သုဘိက္ခံ အဟောသိ။ သတ္ထာ ဣမံ အတီတံ အာဟရိတွာ –

‘‘ဂဏိကာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ၊ ပုဏ္ဏော ဒေါဝါရိကော တဒါ၊

ရဇ္ဇုဂါဟော စ ကစ္စာနော၊ ဒေါဏမာပကော စ ကောလိတော။

‘‘သာရိပုတ္တော တဒါ သေဋ္ဌီ၊ အနုရုဒ္ဓါ စ သာရထီ၊

ဗြာဟ္မဏော ကဿပေါ ထေရော၊ ဥပရာဇာနန္ဒပဏ္ဍိတော။

‘‘မဟေသီ ရာဟုလမာတာ၊ မာယာဒေဝီ ဇနေတ္တိကာ၊

ကုရုရာဇာ ဗောဓိသတ္တော၊ ဧဝံ ဓာရေထ ဇာတက’’န္တိ။ –

ဇာတကံ သမောဓာနေတွာ ‘‘ဘိက္ခု ဧဝံ ပုဗ္ဗေပိ ပဏ္ဍိတာ အပ္ပမတ္တကေပိ ကုက္ကုစ္စေ ဥပ္ပန္နေ အတ္တနော သီလဘေဒေ အာသင်္ကံ ကရိံသု၊ တွံ ပန မာဒိသဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ပါဏာတိပါတံ ကရောန္တော အတိဘာရိယံ ကမ္မမကာသိ၊ ဘိက္ခုနာ နာမ ဟတ္ထေဟိ ပါဒေဟိ ဝါစာယ စ သံယတေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၃၆၂။

‘‘ဟတ္ထသံယတော ပါဒသံယတော၊

ဝါစာသံယတော သံယတုတ္တမော၊

အဇ္ဈတ္တရတော သမာဟိတော၊

ဧကော သန္တုသိတော တမာဟု ဘိက္ခု’’န္တိ။

တတ္ထ ဟတ္ထသံယတောတိ ဟတ္ထကီဠာပနာဒီနံ ဝါ ဟတ္ထေန ပရေသံ ပဟရဏာဒီနံ ဝါ အဘာဝေန ဟတ္ထသံယတော။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ဝါစာယ ပန မုသာဝါဒါဒီနံ အကရဏတော ဝါစာယ သံယတော။ သံယတုတ္တမောတိ သံယတတ္တဘာဝေါ၊ ကာယစလနသီသုက္ခိပနဘမုကဝိကာရာဒီနံ အကာရကောတိ အတ္ထော။ အဇ္ဈတ္တရတောတိ ဂေါစရဇ္ဈတ္တသင်္ခါတာယ ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာယ ရတော။ သမာဟိတောတိ သုဋ္ဌု ဌပိတော။ ဧကော သန္တုသိတောတိ ဧကဝိဟာရီ ဟုတွာ သုဋ္ဌု တုသိတော ဝိပဿနာစာရတော ပဋ္ဌာယ အတ္တနော အဓိဂမေန တုဋ္ဌမာနသော။ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကဉှိ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗေပိ သေခါ အတ္တနော အဓိဂမေန သန္တုဿန္တီတိ သန္တုသိတာ၊ အရဟာ ပန ဧကန္တသန္တုသိတောဝ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

ဟံသဃာတကဘိက္ခုဝတ္ထု ဒုတိယံ။

၃။ ကောကာလိကဝတ္ထု

ယောမုခသံယတောတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောကာလိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ‘‘အထ ခေါ ကောကာလိကော ဘိက္ခု ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီ’’တိ သုတ္တေ (သံ။ နိ။ ၁။၁၈၁၊ သု။ နိ။ ကောကာလိကသုတ္တ၊ အ။ နိ။ ၁၀။၈၉) အာဂတမေဝ။ အတ္ထောပိဿ အဋ္ဌကထာယ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကောကာလိကေ ပန ပဒုမနိရယေ ဥပ္ပန္နေ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အဟော ကောကာလိကော ဘိက္ခု အတ္တနော မုခံ နိဿာယ ဝိနာသံ ပတ္တော၊ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကေ အက္ကောသန္တဿေဝ ဟိဿ ပထဝီ ဝိဝရံ အဒါသီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ကောကာလိကော ဘိက္ခု အတ္တနော မုခမေဝ နိဿာယ နဋ္ဌော’’တိ ဝတွာ တမတ္ထံ သောတုကာမေဟိ ဘိက္ခူဟိ ယာစိတော တဿ ပကာသနတ္ထံ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဧကသ္မိံ သရေ ကစ္ဆပေါ ဝသတိ။ ဒွေ ဟံသပေါတကာ ဂေါစရာယ စရန္တာ တေန သဒ္ဓိံ ဝိဿာသံ ကတွာ ဒဠှဝိဿာသိကာ ဟုတွာ ဧကဒိဝသံ ကစ္ဆပံ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘သမ္မ၊ အမှာကံ ဟိမဝန္တေ စိတ္တကူဋပဗ္ဗတတလေ ကဉ္စနဂုဟာယ ဝသနဋ္ဌာနံ၊ ရမဏိယော ပဒေသော၊ ဂစ္ဆိဿသိ အမှေဟိ သဒ္ဓိ’’န္တိ။ ‘‘သမ္မ၊ အဟံ ကထံ ဂမိဿာမီ’’တိ? ‘‘မယံ တံ နေဿာမ၊ သစေ မုခံ ရက္ခိတုံ သက္ခိဿသီ’’တိ။ ‘‘ရက္ခိဿာမိ၊ သမ္မာ ဂဟေတွာ မံ ဂစ္ဆထာ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ ဝတွာ ဧကံ ဒဏ္ဍကံ ကစ္ဆပေန ဍံသာပေတွာ သယံ တဿ ဥဘော ကောဋိယော ဍံသိတွာ အာကာသံ ပက္ခန္ဒိံသု။ တံ တထာ ဟံသေဟိ နီယမာနံ ဂါမဒါရကာ ဒိသွာ ‘‘ဒွေ ဟံသာ ကစ္ဆပံ ဒဏ္ဍေန ဟရန္တီ’’တိ အာဟံသု။ ကစ္ဆပေါ ‘‘ယဒိ မံ သဟာယကာ နေန္တိ၊ တုမှာကံ ဧတ္ထ ကိံ ဟောတိ ဒုဋ္ဌစေဋကာ’’တိ ဝတ္တုကာမော ဟံသာနံ သီဃဝေဂတာယ ဗာရာဏသိနဂရေ ရာဇနိဝေသနဿ ဥပရိဘာဂံ သမ္ပတ္တကာလေ ဒဋ္ဌဋ္ဌာနတော ဒဏ္ဍကံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ အာကာသင်္ဂဏေ ပတိတွာ ဒွေဓာ ဘိဇ္ဇိ။ သတ္ထာ ဣမံ အတီတံ အာဟရိတွာ –

‘‘အဝဓီ ဝတ အတ္တာနံ၊ ကစ္ဆပေါ ဗျာဟရံ ဂိရံ၊

သုဂ္ဂဟီတသ္မိံ ကဋ္ဌသ္မိံ၊ ဝါစာယ သကိယာဝဓီ။

‘‘ဧတမ္ပိ ဒိသွာ နရဝီရိယသေဋ္ဌ၊

ဝါစံ ပမုဉ္စေ ကုသလံ နာတိဝေလံ၊

ပဿသိ ဗဟုဘာဏေန၊ ကစ္ဆပံ ဗျသနံ ဂတ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၂။၁၂၉-၁၃၀)၊

ဣမံ ဒုကနိပါတေ ဗဟုဘာဏိဇာတကံ ဝိတ္ထာရေတွာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ နာမ မုခသံယတေန သမစာရိနာ အနုဒ္ဓတေန နိဗ္ဗုတစိတ္တေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၃၆၃။

‘‘ယော မုခသံယတော ဘိက္ခု၊ မန္တဘာဏီ အနုဒ္ဓတော၊

အတ္ထံ ဓမ္မဉ္စ ဒီပေတိ၊ မဓုရံ တဿ ဘာသိတ’’န္တိ။

တတ္ထ မုခသံယတောတိ ဒါသစဏ္ဍာလာဒယောပိ ‘‘တွံ ဒုဇ္ဇာတော၊ တွံ ဒုဿီလော’’တိအာဒီနံ အဝစနတာယ မုခေန သံယတော။ မန္တဘာဏီတိ မန္တာ ဝုစ္စတိ ပညာ၊ တာယ ဘဏနသီလော။ အနုဒ္ဓတောတိ နိဗ္ဗုတစိတ္တော။ အတ္ထံ ဓမ္မဉ္စ ဒီပေတီတိ ဘာသိတတ္ထဉ္စေဝ ဒေသနာဓမ္မဉ္စ ကထေတိ။ မဓုရန္တိ ဧဝရူပဿ ဘိက္ခုနော ဘာသိတံ မဓုရံ နာမ။ ယော ပန အတ္ထမေဝ သမ္ပာဒေတိ၊ န ပါဠိံ၊ ပါဠိံယေဝ သမ္ပာဒေတိ၊ န အတ္ထံ၊ ဥဘယံ ဝါ ပန န သမ္ပာဒေတိ၊ တဿ ဘာသိတံ မဓုရံ နာမ န ဟောတီတိ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

ကောကာလိကဝတ္ထု တတိယံ။

၄။ ဓမ္မာရာမတ္ထေရဝတ္ထု

ဓမ္မာရာမောတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဓမ္မာရာမတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သတ္ထာရာ ကိရ ‘‘ဣတော မေ စတုမာသစ္စယေန ပရိနိဗ္ဗာနံ ဘဝိဿတီ’’တိ အာရောစိတေ အနေကသဟဿာ ဘိက္ခူ သတ္ထာရံ ပရိဝါရေတွာ ဝိစရိံသု။ တတ္ထ ပုထုဇ္ဇနာ ဘိက္ခူ အဿူနိ သန္ဓာရေတုံ နာသက္ခိံသု၊ ခီဏာသဝါနံ ဓမ္မသံဝေဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သဗ္ဗေပိ ‘‘ကိံ နု ခေါ ကရိဿာမာ’’တိ ဝဂ္ဂဗန္ဓနေန ဝိစရန္တိ။ ဧကော ပန ဓမ္မာရာမော နာမ ဘိက္ခု ဘိက္ခူနံ သန္တိကံ န ဥပသင်္ကမတိ။ ဘိက္ခူဟိ ‘‘ကိံ၊ အာဝုသော’’တိ ဝုစ္စမာနော ပဋိဝစနမ္ပိ အဒတွာ ‘‘သတ္ထာ ကိရ စတုမာသစ္စယေန ပရိနိဗ္ဗာယိဿတိ၊ အဟဉ္စမှိ အဝီတရာဂေါ၊ သတ္ထရိ ဓရမာနေယေဝ ဝါယမိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿာမီ’’တိ ဧကကောဝ ဝိဟရန္တော သတ္ထာရာ ဒေသိတံ ဓမ္မံ အာဝဇ္ဇေတိ စိန္တေတိ အနုဿရတိ။ ဘိက္ခူ တထာဂတဿ အာရောစေသုံ – ‘‘ဘန္တေ၊ ဓမ္မာရာမဿ တုမှေသု သိနေဟမတ္တမ္ပိ နတ္ထိ၊ ‘သတ္ထာ ကိရ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတိ၊ ကိံ နု ခေါ ကရိဿာမာ’တိ အမှေဟိ သဒ္ဓိံ သမ္မန္တနမတ္တမ္ပိ န ကရောတီ’’တိ။ သတ္ထာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဧဝံ ကရောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ’’တိ? တုမှေ ကိရ စတုမာသစ္စယေန ပရိနိဗ္ဗာယိဿထ၊ အဟဉ္စမှိ အဝီတရာဂေါ၊ တုမှေသု ဓရန္တေသုယေဝ ဝါယမိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿာမီတိ တုမှေဟိ ဒေသိတံ ဓမ္မံ အာဝဇ္ဇာမိ စိန္တေမိ အနုဿရာမီတိ။

သတ္ထာ ‘‘သာဓု သာဓူ’’တိ တဿ သာဓုကာရံ ဒတွာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ အညေနာပိ မယိ သိနေဟဝန္တေန ဘိက္ခုနာ နာမ ဓမ္မာရာမသဒိသေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ။ န ဟိ မယှံ မာလာဂန္ဓာဒီဟိ ပူဇံ ကရောန္တာ မမ ပူဇံ ကရောန္တိ နာမ၊ ဓမ္မာနုဓမ္မံ ပဋိပဇ္ဇန္တာယေဝ ပန မံ ပူဇေန္တိ နာမာ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၃၆၄။

‘‘ဓမ္မာရာမော ဓမ္မရတော၊ ဓမ္မံ အနုဝိစိန္တယံ၊

ဓမ္မံ အနုဿရံ ဘိက္ခု၊ သဒ္ဓမ္မာ န ပရိဟာယတီ’’တိ။

တတ္ထ နိဝါသနဋ္ဌေန သမထဝိပဿနာဓမ္မော အာရာမော အဿာတိ ဓမ္မာရာမော။ တသ္မိံယေဝ ဓမ္မေ ရတောတိ ဓမ္မရတော။ တဿေဝ ဓမ္မဿ ပုနပ္ပုနံ ဝိစိန္တနတာယ ဓမ္မံ အနုဝိစိန္တယံ၊ တံ ဓမ္မံ အာဝဇ္ဇေန္တော မနသိကရောန္တောတိ အတ္ထော။ အနုဿရန္တိ တမေဝ ဓမ္မံ အနုဿရန္တော။ သဒ္ဓမ္မာတိ ဧဝရူပေါ ဘိက္ခု သတ္တတိံသဘေဒါ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ နဝဝိဓလောကုတ္တရဓမ္မာ စ န ပရိဟာယတီတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ သော ဘိက္ခု အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိ၊ သမ္ပတ္တာနမ္ပိ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသီတိ။

ဓမ္မာရာမတ္ထေရဝတ္ထု စတုတ္ထံ။

၅။ ဝိပက္ခသေဝကဘိက္ခုဝတ္ထု

သလာဘန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ဝိပက္ခသေဝကံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

တဿ ကိရေကော ဒေဝဒတ္တပက္ခိကော ဘိက္ခု သဟာယော အဟောသိ။ သော တံ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘ကုဟိံ ဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အသုကဋ္ဌာနံ နာမ ပိဏ္ဍာယ စရိတု’’န္တိ။ ‘‘လဒ္ဓါ တေ ပိဏ္ဍပါတော’’တိ? ‘‘အာမ၊ လဒ္ဓါ’’တိ။ ‘‘ဣဓ အမှာကံ မဟာလာဘသက္ကာရော၊ ကတိပါဟံ ဣဓေဝ ဟောဟီ’’တိ။ သော တဿ ဝစနေန ကတိပါဟံ တတ္ထ ဝသိတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ အဂမာသိ ။ အထ နံ ဘိက္ခူ ‘‘အယံ၊ ဘန္တေ၊ ဒေဝဒတ္တဿ ဥပ္ပန္နလာဘသက္ကာရံ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ ဒေဝဒတ္တဿ ပက္ခိကော ဧသော’’တိ တထာဂတဿ အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဧဝမကာသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ အဟံ တတ္ထ ဧကံ ဒဟရံ နိဿာယ ကတိပါဟံ ဝသိံ၊ န စ ပန ဒေဝဒတ္တဿ လဒ္ဓိံ ရောစေမီ’’တိ။ အထ နံ ဘဂဝါ ‘‘ကိဉ္စာပိ တွံ လဒ္ဓိံ န ရောစေသိ၊ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌကာနံယေဝ ပန လဒ္ဓိံ ရောစေန္တော ဝိယ ဝိစရသိ။ န တွံ ဣဒါနေဝ ဧဝံ ကရောသိ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဧဝရူပေါယေဝါ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဣဒါနိ တာဝ၊ ဘန္တေ၊ အမှေဟိ သာမံ ဒိဋ္ဌော၊ ပုဗ္ဗေ ပနေသ ကေသံ လဒ္ဓိံ ရောစေန္တော ဝိယ ဝိစရိ၊ အာစိက္ခထ နော’’တိ ဘိက္ခူဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိတွာ –

‘‘ပုရာဏစောရာန ဝစော နိသမ္မ၊

မဟိဠာမုခေါ ပေါထယမနွစာရီ၊

သုသညတာနဉှိ ဝစော နိသမ္မ၊

ဂဇုတ္တမော သဗ္ဗဂုဏေသု အဋ္ဌာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၂၆) –

ဣမံ မဟိဠာမုခဇာတကံ ဝိတ္ထာရေတွာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ နာမ သကလာဘေနေဝ သန္တုဋ္ဌေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ပရလာဘံ ပတ္ထေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပရလာဘံ ပတ္ထေန္တဿ ဟိ ဈာနဝိပဿနာမဂ္ဂဖလေသု ဧကဓမ္မောပိ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ သကလာဘသန္တုဋ္ဌဿေဝ ပန ဈာနာဒီနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဝတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၃၆၅။

‘‘သလာဘံ နာတိမညေယျ၊ နာညေသံ ပိဟယံ စရေ၊

အညေသံ ပိဟယံ ဘိက္ခု၊ သမာဓိံ နာဓိဂစ္ဆတိ။

၃၆၆။

‘‘အပ္ပလာဘောပိ စေ ဘိက္ခု၊ သလာဘံ နာတိမညတိ၊

တံ ဝေ ဒေဝါ ပသံသန္တိ၊ သုဒ္ဓါဇီဝိံ အတန္ဒိတ’’န္တိ။

တတ္ထ သလာဘန္တိ အတ္တနော ဥပ္ပဇ္ဇနကလာဘံ။ သပဒါနစာရဉှိ ပရိဝဇ္ဇေတွာ အနေသနာယ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တော သလာဘံ အတိမညတိ ဟီဠေတိ ဇိဂုစ္ဆတိ နာမ။ တသ္မာ ဧဝံ အကရဏေန သလာဘံ နာတိမညေယျ။ အညေသံ ပိဟယန္တိ အညေသံ လာဘံ ပတ္ထေန္တော န စရေယျာတိ အတ္ထော။ သမာဓိံ နာဓိဂစ္ဆတီတိ အညေသဉှိ လာဘံ ပိဟယန္တော တေသံ စီဝရာဒိကရဏေ ဥဿုက္ကံ အာပန္နော ဘိက္ခု အပ္ပနာသမာဓိံ ဝါ ဥပစာရသမာဓိံ ဝါ နာဓိဂစ္ဆတိ။ သလာဘံ နာတိမညတီတိ အပ္ပလာဘောပိ သမာနော ဥစ္စနီစကုလေ ပဋိပါဋိယာ သပဒါနံ စရန္တော ဘိက္ခု သလာဘံ နာတိမညတိ နာမ။ တံ ဝေတိ တံ ဧဝရူပံ ဘိက္ခုံ သာရဇီဝိတတာယ သုဒ္ဓါဇီဝိံ ဇင်္ဃဗလံ နိဿာယ ဇီဝိတကပ္ပနေန အကုသီတတာယ အတန္ဒိတံ ဒေဝါ ပသံသန္တိ ထောမေန္တီတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

ဝိပက္ခသေဝကဘိက္ခုဝတ္ထု ပဉ္စမံ။

၆။ ပဉ္စဂ္ဂဒါယကဗြာဟ္မဏဝတ္ထု

သဗ္ဗသောတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပဉ္စဂ္ဂဒါယကံ နာမ ဗြာဟ္မဏံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သော ကိရ သဿေ ခေတ္တေ ဌိတကာလေယေဝ ခေတ္တဂ္ဂံ နာမ ဒေတိ၊ ခလကာလေ ခလဂ္ဂံ နာမ ဒေတိ၊ ခလဘဏ္ဍကာလေ ခလဘဏ္ဍဂ္ဂံ နာမ ဒေတိ၊ ဥက္ခလိကကာလေ ကုမ္ဘဂ္ဂံ နာမ ဒေတိ၊ ပါတိယံ ဝဍ္ဎိတကာလေ ပါတဂ္ဂံ နာမ ဒေတီတိ ဣမာနိ ပဉ္စ အဂ္ဂဒါနာနိ ဒေတိ၊ သမ္ပတ္တဿ အဒတွာ နာမ န ဘုဉ္ဇတိ။ တေနဿ ပဉ္စဂ္ဂဒါယကောတွေဝ နာမံ အဟောသိ။ သတ္ထာ တဿ စ ဗြာဟ္မဏိယာ စဿ တိဏ္ဏံ ဖလာနံ ဥပနိဿယံ ဒိသွာ ဗြာဟ္မဏဿ ဘောဇနဝေလာယံ ဂန္တွာ ဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ သောပိ ဒွါရပမုခေ အန္တောဂေဟာဘိမုခေါ နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇတိ၊ သတ္ထာရံ ဒွါရေ ဌိတံ န ပဿတိ။ ဗြာဟ္မဏီ ပန တံ ပရိဝိသမာနာ သတ္ထာရံ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ဗြာဟ္မဏော ပဉ္စသု ဌာနေသု အဂ္ဂံ ဒတွာ ဘုဉ္ဇတိ၊ ဣဒါနိ စ သမဏော ဂေါတမော အာဂန္တွာ ဒွါရေ ဌိတော။ သစေ ဗြာဟ္မဏော ဧတံ ဒိသွာ အတ္တနော ဘတ္တံ ဟရိတွာ ဒဿတိ၊ ပုနပါဟံ ပစိတုံ န သက္ခိဿာမီ’’တိ။ သာ ‘‘ဧဝံ အယံ သမဏံ ဂေါတမံ န ပဿိဿတီ’’တိ သတ္ထု ပိဋ္ဌိံ ဒတွာ တဿ ပစ္ဆတော တံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တီ ဩနမိတွာ ပုဏ္ဏစန္ဒံ ပါဏိနာ ပဋိစ္ဆာဒေန္တီ ဝိယ အဋ္ဌာသိ။ တထာ ဌိတာ ဧဝ စ ပန ‘‘ဂတော နု ခေါ နော’’တိ သတ္ထာရံ အဍ္ဎက္ခိကေန ဩလောကေသိ။ သတ္ထာ တတ္ထေဝ အဋ္ဌာသိ။ ဗြာဟ္မဏဿ ပန သဝနဘယေန ‘‘အတိစ္ဆထာ’’တိ န ဝဒေတိ၊ ဩသက္ကိတွာ ပန သဏိကမေဝ ‘‘အတိစ္ဆထာ’’တိ အာဟ ။ သတ္ထာ ‘‘န ဂမိဿာမီ’’တိ သီသံ စာလေသိ။ လောကဂရုနာ ဗုဒ္ဓေန ‘‘န ဂမိဿာမီ’’တိ သီသေ စာလိတေ သာ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တီ မဟာဟသိတံ ဟသိ။ တသ္မိံ ခဏေ သတ္ထာ ဂေဟာဘိမုခံ ဩဘာသံ မုဉ္စိ။ ဗြာဟ္မဏောပိ ပိဋ္ဌိံ ဒတွာ နိသိန္နောယေဝ ဗြာဟ္မဏိယာ ဟသိတသဒ္ဒံ သုတွာ ဆဗ္ဗဏ္ဏာနဉ္စ ရသ္မီနံ ဩဘာသံ ဩလောကေတွာ သတ္ထာရံ အဒ္ဒသ။ ဗုဒ္ဓါ ဟိ နာမ ဂါမေ ဝါ အရညေ ဝါ ဟေတုသမ္ပန္နာနံ အတ္တာနံ အဒဿေတွာ န ပက္ကမန္တိ။ ဗြာဟ္မဏောပိ သတ္ထာရံ ဒိသွာ၊ ‘‘ဘောတိ နာသိတောမှိ တယာ၊ ရာဇပုတ္တံ အာဂန္တွာ ဒွါရေ ဌိတံ မယှံ အနာစိက္ခန္တိယာ ဘာရိယံ တေ ကမ္မံ ကတ’’န္တိ ဝတွာ အဍ္ဎဘုတ္တံ ဘောဇနပါတိံ အာဒါယ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ ‘‘ဘော ဂေါတမ၊ အဟံ ပဉ္စသု ဌာနေသု အဂ္ဂံ ဒတွာဝ ဘုဉ္ဇာမိ၊ ဣတော စ မေ မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ ဧကောဝ ဘတ္တကောဋ္ဌာသော ဘုတ္တော၊ ဧကော ကောဋ္ဌာသော အဝသိဋ္ဌော၊ ပဋိဂ္ဂဏှိဿသိ မေ ဣဒံ ဘတ္တ’’န္တိ။ သတ္ထာ ‘‘န မေ တဝ ဥစ္ဆိဋ္ဌဘတ္တေန အတ္ထော’’တိ အဝတွာ၊ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ အဂ္ဂမ္ပိ မယှမေဝ အနုစ္ဆဝိကံ၊ မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ အဍ္ဎဘုတ္တဘတ္တမ္ပိ၊ စရိမကဘတ္တပိဏ္ဍောပိ မယှမေဝ အနုစ္ဆဝိကော။ မယဉှိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ပရဒတ္တူပဇီဝိပေတသဒိသာ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ယဒဂ္ဂတော မဇ္ဈတော သေသတော ဝါ၊

ပိဏ္ဍံ လဘေထ ပရဒတ္တူပဇီဝီ၊

နာလံ ထုတုံ နောပိ နိပစ္စဝါဒီ၊

တံ ဝါပိ ဓီရာ မုနိ ဝေဒယန္တီ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၂၁၉)၊

ဗြာဟ္မဏော တံ သုတွာဝ ပသန္နစိတ္တော ဟုတွာ ‘‘အဟော အစ္ဆရိယံ၊ ဒီပသာမိကော နာမ ရာဇပုတ္တော ‘န မေ တဝ ဥစ္ဆိဋ္ဌဘတ္တေန အတ္ထော’တိ အဝတွာ ဧဝံ ဝက္ခတီ’’တိ ဒွါရေ ဌိတကောဝ သတ္ထာရံ ပဉှံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဘော ဂေါတမ ၊ တုမှေ အတ္တနော သာဝကေ ဘိက္ခူတိ ဝဒထ၊ ကိတ္တာဝတာ ဘိက္ခု နာမ ဟောတီ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘ကထံရူပါ နု ခေါ ဣမဿ ဓမ္မဒေသနာ သပ္ပာယာ’’တိ ဥပဓာရေန္တော ‘‘ဣမေ ဒွေပိ ဇနာ ကဿပဗုဒ္ဓကာလေ ‘နာမရူပ’န္တိ ဝဒန္တာနံ ကထံ သုဏိံသု၊ နာမရူပံ အဝိဿဇ္ဇိတွာဝ နေသံ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ၊ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ နာမေ စ ရူပေ စ အရဇ္ဇန္တော အသဇ္ဇန္တော အသောစန္တော ဘိက္ခု နာမ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၃၆၇။

‘‘သဗ္ဗသော နာမရူပသ္မိံ၊ ယဿ နတ္ထိ မမာယိတံ၊

အသတာ စ န သောစတိ၊ သ ဝေ ဘိက္ခူတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

တတ္ထ သဗ္ဗသောတိ သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ ဝေဒနာဒီနံ စတုန္နံ၊ ရူပက္ခန္ဓဿ စာတိ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဝသေန ပဝတ္တေ နာမရူပေ။ မမာယိတန္တိ ယဿ အဟန္တိ ဝါ မမန္တိ ဝါ ဂါဟော နတ္ထိ။ အသတာ စ န သောစတီတိ တသ္မိဉ္စ နာမရူပေ ခယဝယံ ပတ္တေ ‘‘မမ ရူပံ ခီဏံ…ပေ… မမ ဝိညာဏံ ခီဏ’’န္တိ န သောစတိ န ဝိဟညတိ၊ ‘‘ခယဝယဓမ္မံ မေ ခီဏ’’န္တိ ပဿတိ။ သ ဝေတိ သော ဧဝရူပေါ ဝိဇ္ဇမာနေပိ နာမရူပေ မမာယိတရဟိတောပိ အသတာပိ တေန အသောစန္တော ဘိက္ခူတိ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဥဘောပိ ဇယမ္ပတိကာ အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု၊ သမ္ပတ္တာနမ္ပိ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသီတိ။

ပဉ္စဂ္ဂဒါယကဗြာဟ္မဏဝတ္ထု ဆဋ္ဌံ။

၇။ သမ္ဗဟုလဘိက္ခုဝတ္ထု

မေတ္တာဝိဟာရီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကသ္မိဉှိ သမယေ အာယသ္မန္တေ မဟာကစ္စာနေ အဝန္တိဇနပဒေ ကုရရဃရံ နိဿာယ ပဝတ္တပဗ္ဗတေ ဝိဟရန္တေ သောဏော နာမ ကောဋိကဏ္ဏော ဥပါသကော ထေရဿ ဓမ္မကထာယ ပသီဒိတွာ ထေရဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတုကာမော ထေရေန ‘‘ဒုက္ကရံ ခေါ၊ သောဏ၊ ယာဝဇီဝံ ဧကဘတ္တံ ဧကသေယျံ ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ ဝတွာ ဒွေ ဝါရေ ပဋိက္ခိတ္တောပိ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အတိဝိယ ဥဿာဟဇာတော တတိယဝါရေ ထေရံ ယာစိတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ အပ္ပဘိက္ခုကတ္တာ ဒက္ခိဏာပထေ တိဏ္ဏံ ဝဿာနံ အစ္စယေန လဒ္ဓူပသမ္ပဒေါ သတ္ထာရံ သမ္မုခါ ဒဋ္ဌုကာမော ဟုတွာ ဥပဇ္ဈာယံ အာပုစ္ဆိတွာ တေန ဒိန္နံ သာသနံ ဂဟေတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဇေတဝနံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ကတပဋိသန္ထာရော သတ္ထာရာ ဧကဂန္ဓကုဋိယံယေဝ အနုညာတသေနာသနော ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ အဇ္ဈောကာသေ ဝီထိနာမေတွာ ရတ္တိဘာဂေ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိသိတွာ အတ္တနော ပတ္တသေနာသနေ တံ ရတ္တိဘာဂံ ဝီတိနာမေတွာ ပစ္စူသသမယေ သတ္ထာရာ အဇ္ဈိဋ္ဌော သောဠသ အဋ္ဌကဝဂ္ဂိကာနိ (သု။ နိ။ ၇၇၂ အာဒယော) သဗ္ဗာနေဝ သရဘညေန အဘဏိ။ အထဿ ဘဂဝါ သရဘညပရိယောသာနေ အဗ္ဘာနုမောဒေန္တော – ‘‘သာဓု သာဓု၊ ဘိက္ခူ’’တိ သာဓုကာရံ အဒါသိ။ သတ္ထာရာ ဒိန္နသာဓုကာရံ သုတွာ ဘူမဋ္ဌကဒေဝါ နာဂါ သုပဏ္ဏာတိ ဧဝံ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ ဧကသာဓုကာရမေဝ အဟောသိ။

တသ္မိံ ခဏေ ဇေတဝနတော ဝီသယောဇနသတမတ္ထကေ ကုရရဃရနဂရေ ထေရဿ မာတု မဟာဥပါသိကာယ ဂေဟေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာပိ မဟန္တေန သဒ္ဒေန သာဓုကာရမဒါသိ။ အထ နံ ဥပါသိကာ အာဟ – ‘‘ကော ဧသ သာဓုကာရံ ဒေတီ’’တိ? အဟံ၊ ဘဂိနီတိ။ ကောသိ တွန္တိ? တဝ ဂေဟေ အဓိဝတ္ထာ၊ ဒေဝတာတိ။ တွံ ဣတော ပုဗ္ဗေ မယှံ သာဓုကာရံ အဒတွာ အဇ္ဇ ကသ္မာ ဒေသီတိ? နာဟံ တုယှံ သာဓုကာရံ ဒမ္မီတိ။ အထ ကဿ တေ သာဓုကာရော ဒိန္နောတိ? တဝ ပုတ္တဿ ကောဋိကဏ္ဏဿ သောဏတ္ထေရဿာတိ။ ကိံ မေ ပုတ္တေန ကတန္တိ? ပုတ္တော တေ အဇ္ဇ သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝသိတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ သတ္ထာ တဝ ပုတ္တဿ ဓမ္မံ သုတွာ ပသန္နော သာဓုကာရမဒါသိ။ တေနဿ မယာပိ သာဓုကာရော ဒိန္နော။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဟိ သာဓုကာရံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဘူမဋ္ဌကဒေဝေ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ ဧကသာဓုကာရမေဝ ဇာတန္တိ။ ကိံ ပန၊ သာမိ၊ မမ ပုတ္တေန သတ္ထု ဓမ္မော ကထိတော၊ သတ္ထာရာ မမ ပုတ္တဿ ကထိတောတိ? တဝ ပုတ္တေန သတ္ထု ကထိတောတိ။ ဧဝံ ဒေဝတာယ ကထေန္တိယာဝ ဥပါသိကာယ ပဉ္စဝဏ္ဏာ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ သကလသရီရံ ဖရိ။

အထဿာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သစေ မေ ပုတ္တော သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝသိတွာ သတ္ထု ဓမ္မံ ကထေတုံ သက္ခိ ၊ မယှမ္ပိ ကထေတုံ သက္ခိဿတိယေဝ ။ ပုတ္တဿ အာဂတကာလေ ဓမ္မဿဝနံ ကာရေတွာ ဓမ္မကထံ သုဏိဿာမီ’’တိ။ သောဏတ္ထေရောပိ ခေါ သတ္ထာရာ သာဓုကာရေ ဒိန္နေ ‘‘အယံ မေ ဥပဇ္ဈာယေန ဒိန္နသာသနံ အာရောစေတုံ ကာလော’’တိ ဘဂဝန္တံ ပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု ဝိနယဓရပဉ္စမေန ဂဏေန ဥပသမ္ပဒံ အာဒိံ ကတွာ (မဟာဝ။ ၂၅၉) ပဉ္စ ဝရေ ယာစိတွာ ကတိပါဟံ သတ္ထု သန္တိကေယေဝ ဝသိတွာ ‘‘ဥပဇ္ဈာယံ ပဿိဿာမီ’’တိ သတ္ထာရံ အာပုစ္ဆိတွာ ဇေတဝနာ နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဥပဇ္ဈာယဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။

ထေရော ပုနဒိဝသေ တံ အာဒါယ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော မာတု ဥပါသိကာယ ဂေဟဒွါရံ အဂမာသိ။ သာပိ ပုတ္တံ ဒိသွာ တုဋ္ဌမာနသာ ဝန္ဒိတွာ သက္ကစ္စံ ပရိဝိသိတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ၊ တာတ၊ သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝသိတွာ သတ္ထု ဓမ္မကထံ ကထေသီ’’တိ။ ‘‘ဥပါသိကေ၊ တုယှံ ကေန ဣဒံ ကထိတ’’န္တိ? ‘‘တာတ၊ ဣမသ္မိံ ဂေဟေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ မဟန္တေန သဒ္ဒေန သာဓုကာရံ ဒတွာ မယာ ‘ကော ဧသော’တိ ဝုတ္တေ ‘အဟ’န္တိ ဝတွာ ဧဝဉ္စ ဧဝဉ္စ ကထေသိ။ တံ သုတွာ မယှံ ဧတဒဟောသိ – ‘သစေ မေ ပုတ္တော သတ္ထု ဓမ္မကထံ ကထေသိ၊ မယှမ္ပိ ကထေတုံ သက္ခိဿတီ’တိ။ အထ နံ အာဟ – ‘တာတ၊ ယတော တယာ သတ္ထု သမ္မုခါ ဓမ္မော ကထိတော၊ မယှမ္ပိ ကထေတုံ သက္ခိဿသိ ဧဝ။ အသုကဒိဝသေ နာမ ဓမ္မဿဝနံ ကာရေတွာ တဝ ဓမ္မံ သုဏိဿာမိ၊ တာတာ’’’တိ။ သော အဓိဝါသေသိ။ ဥပါသိကာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဒါနံ ဒတွာ ပူဇံ ကတွာ ‘‘ပုတ္တဿ မေ ဓမ္မကထံ သုဏိဿာမီ’’တိ ဧကမေဝ ဒါသိံ ဂေဟရက္ခိကံ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ ပရိဇနံ အာဒါယ အန္တောနဂရေ ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ ကာရိတေ မဏ္ဍပေ အလင်္ကတဓမ္မာသနံ အဘိရုယှ ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ ပုတ္တဿ ဓမ္မကထံ သောတုံ အဂမာသိ။

တသ္မိံ ပန ကာလေ နဝသတာ စောရာ တဿာ ဥပါသိကာယ ဂေဟေ ဩတာရံ ဩလောကေန္တာ ဝိစရန္တိ။ တဿာ ပန ဂေဟံ သတ္တဟိ ပါကာရေဟိ ပရိက္ခိတ္တံ သတ္တဒွါရကောဋ္ဌကယုတ္တံ၊ တတ္ထ တေသု တေသု ဌာနေသု စဏ္ဍသုနခေ ဗန္ဓိတွာ ဌပယိံသု။ အန္တောဂေဟေ ဆဒနဿ ဥဒကပါတဋ္ဌာနေ ပန ပရိခံ ခဏိတွာ တိပုနာ ပူရယိံသု။ တံ ဒိဝါ အာတပေန ဝိလီနံ ပက္ကုထိတံ ဝိယ တိဋ္ဌတိ၊ ရတ္တိံ ကဌိနံ ကက္ခဠံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။ တဿာနန္တရာ မဟန္တာနိ အယသင်္ဃာဋကာနိ နိရန္တရံ ဘူမိယံ ဩဒဟိံသု။ ဣတိ ဣမဉ္စာရက္ခံ ဥပါသိကာယ စ အန္တောဂေဟေ ဌိတဘာဝံ ပဋိစ္စ တေ စောရာ ဩကာသံ အလဘန္တာ တံ ဒိဝသံ တဿာ ဂတဘာဝံ ဉတွာ ဥမင်္ဂံ ဘိန္ဒိတွာ တိပုပရိခါယ စ အယသင်္ဃာဋကာနဉ္စ ဟေဋ္ဌာဘာဂေနေဝ ဂေဟံ ပဝိသိတွာ စောရဇေဋ္ဌကံ တဿာ သန္တိကံ ပဟိဏိံသု ‘‘သစေ သာ အမှာကံ ဣဓ ပဝိဋ္ဌဘာဝံ သုတွာ နိဝတ္တိတွာ ဂေဟာဘိမုခီ အာဂစ္ဆတိ၊ အသိနာ နံ ပဟရိတွာ မာရေထာ’’တိ။ သော ဂန္တွာ တဿာ သန္တိကေ အဋ္ဌာသိ။

စောရာပိ အန္တောဂေဟေ ဒီပံ ဇာလေတွာ ကဟာပဏဂဗ္ဘဒွါရံ ဝိဝရိံသု။ သာ ဒါသီ စောရေ ဒိသွာ ဥပါသိကာယ သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ ‘‘အယျေ၊ ဗဟူ စောရာ ဂေဟံ ပဝိသိတွာ ကဟာပဏဂဗ္ဘဒွါရံ ဝိဝရိံသူ’’တိ အာရောစေသိ။ ‘‘စောရာ အတ္တနာ ဒိဋ္ဌကဟာပဏေ ဟရန္တု၊ အဟံ မမ ပုတ္တဿ ဓမ္မကထံ သုဏာမိ၊ မာ မေ ဓမ္မဿ အန္တရာယံ ကရိ၊ ဂေဟံ ဂစ္ဆာ’’တိ တံ ပဟိဏိ။ စောရာပိ ကဟာပဏဂဗ္ဘံ တုစ္ဆံ ကတွာ ရဇတဂဗ္ဘံ ဝိဝရိံသု။ သာ ပုနပိ ဂန္တွာ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ ဥပါသိကာပိ ‘‘စောရာ အတ္တနာ ဣစ္ဆိတံ ဟရန္တု၊ မာ မေ အန္တရာယံ ကရီ’’တိ ပုန တံ ပဟိဏိ။ စောရာ ရဇတဂဗ္ဘမ္ပိ တုစ္ဆံ ကတွာ သုဝဏ္ဏဂဗ္ဘံ ဝိဝရိံသု။ သာ ပုနပိ ဂန္တွာ ဥပါသိကာယ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ အထ နံ ဥပါသိကာ အာမန္တေတွာ၊ ‘‘ဘောတိ ဇေ တွံ အနေကဝါရံ မမ သန္တိကံ အာဂတာ၊ ‘စောရာ ယထာရုစိတံ ဟရန္တု၊ အဟံ မမ ပုတ္တဿ ဓမ္မကထံ သုဏာမိ၊ မာ မေ အန္တရာယံ ကရီ’တိ မယာ ဝုတ္တာပိ မမ ကထံ အနာဒိယိတွာ ပုနပ္ပုနံ အာဂစ္ဆသိယေဝ။ သစေ ဣဒါနိ တွံ အာဂစ္ဆိဿသိ၊ ဇာနိဿာမိ တေ ကတ္တဗ္ဗံ၊ ဂေဟမေဝ ဂစ္ဆာ’’တိ ပဟိဏိ။

စောရဇေဋ္ဌကော တဿာ ကထံ သုတွာ ‘‘ဧဝရူပါယ ဣတ္ထိယာ သန္တကံ ဟရန္တာနံ အသနိ ပတိတွာ မတ္ထကံ ဘိန္ဒေယျာ’’တိ စောရာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘သီဃံ ဥပါသိကာယ သန္တကံ ပဋိပါကတိကံ ကရောထာ’’တိ အာဟ။ တေ ကဟာပဏေဟိ ကဟာပဏဂဗ္ဘံ၊ ရဇတသုဝဏ္ဏေဟိ ရဇတသုဝဏ္ဏဂဗ္ဘေ ပုန ပူရယိံသု။ ဓမ္မတာ ကိရေသာ၊ ယံ ဓမ္မော ဓမ္မစာရိနံ ရက္ခတိ။ တေနေဝါဟ –

‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိံ၊

ဓမ္မော သုစိဏ္ဏော သုခမာဝဟာတိ၊

ဧသာနိသံသော ဓမ္မေ သုစိဏ္ဏေ၊

န ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မစာရီ’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၃၀၃၊ ဇာ။ ၁။၁၀။၁၀၂)၊

စောရာပိ ဂန္တွာ ဓမ္မဿဝနဋ္ဌာနေ အဋ္ဌံသု။ ထေရောပိ ဓမ္မံ ကထေတွာ ဝိဘာတာယ ရတ္တိယာ အာသနာ ဩတရိ။ တသ္မိံ ခဏေ စောရဇေဋ္ဌကော ဥပါသိကာယ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိတွာ ‘‘ခမာဟိ မေ၊ အယျေ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကိံ ဣဒံ၊ တာတာ’’တိ? ‘‘အဟဉှိ တုမှေသု အာဃာတံ ကတွာ တုမှေ မာရေတုကာမော အဋ္ဌာသိ’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ တေ၊ တာတ၊ ခမာမီ’’တိ။ သေသစောရာပိ တထေဝ ဝတွာ၊ ‘‘တာတာ၊ ခမာမီ’’တိ ဝုတ္တေ အာဟံသု – ‘‘အယျေ၊ သစေ နော ခမထ၊ ပုတ္တဿ ဝေါ သန္တိကေ အမှာကံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဒါပေထာ’’တိ။ သာ ပုတ္တံ ဝန္ဒိတွာ အာဟ – ‘‘တာတ၊ ဣမေ စောရာ မမ ဂုဏေသု တုမှာကဉ္စ ဓမ္မကထာယ ပသန္နာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစန္တိ၊ ပဗ္ဗာဇေထ နေ’’တိ။ ထေရော ‘‘သာဓူ’’တိ ဝတွာ တေဟိ နိဝတ္ထဝတ္ထာနံ ဒသာနိ ဆိန္ဒာပေတွာ တမ္ဗမတ္တိကာယ ရဇာပေတွာ တေ ပဗ္ဗာဇေတွာ သီလေသု ပတိဋ္ဌာပေသိ။ ဥပသမ္ပန္နကာလေ စ နေသံ ဧကေကဿ ဝိသုံ ဝိသုံ ကမ္မဋ္ဌာနမဒါသိ။ တေ နဝသတာ ဘိက္ခူ ဝိသုံ ဝိသုံ နဝသတကမ္မဋ္ဌာနာနိ ဂဟေတွာ ဧကံ ပဗ္ဗတံ အဘိရုယှ တဿ တဿ ရုက္ခဿ ဆာယာယ နိသီဒိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရိံသု။

သတ္ထာ ဝီသယောဇနသတမတ္ထကေ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရေ နိသိန္နောဝ တေ ဘိက္ခူ ဩလောကေတွာ တေသံ စရိယဝသေန ဓမ္မဒေသနံ ဝဝတ္ထာပေတွာ ဩဘာသံ ဖရိတွာ သမ္မုခေ နိသီဒိတွာ ကထေန္တော ဝိယ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၃၆၈။

‘‘မေတ္တာဝိဟာရီ ယော ဘိက္ခု၊ ပသန္နော ဗုဒ္ဓသာသနေ၊

အဓိဂစ္ဆေ ပဒံ သန္တံ၊ သင်္ခါရူပသမံ သုခံ။

၃၆၉။

‘‘သိဉ္စ ဘိက္ခု ဣမံ နာဝံ၊ သိတ္တာ တေ လဟုမေဿတိ၊

ဆေတွာ ရာဂဉ္စ ဒေါသဉ္စ၊ တတော နိဗ္ဗာနမေဟိသိ။

၃၇၀။

‘‘ပဉ္စ ဆိန္ဒေ ပဉ္စ ဇဟေ၊ ပဉ္စ စုတ္တရိ ဘာဝယေ၊

ပဉ္စသင်္ဂါတိဂေါ ဘိက္ခု၊ ဩဃတိဏ္ဏောတိ ဝုစ္စတိ။

၃၇၁။

‘‘ဈာယ ဘိက္ခု မာ ပမာဒေါ၊

မာ တေ ကာမဂုဏေ ရမေဿု စိတ္တံ၊

မာ လောဟဂုဠံ ဂိလီ ပမတ္တော၊

မာ ကန္ဒီ ဒုက္ခမိဒန္တိ ဒယှမာနော။

၃၇၂။

‘‘နတ္ထိ ဈာနံ အပညဿ၊ ပညာ နတ္ထိ အဈာယတော၊

ယမှိ ဈာနဉ္စ ပညာ စ၊ သ ဝေ နိဗ္ဗာနသန္တိကေ။

၃၇၃။

‘‘သုညာဂါရံ ပဝိဋ္ဌဿ၊ သန္တစိတ္တဿ ဘိက္ခုနော၊

အမာနုသီ ရတီ ဟောတိ၊ သမ္မာ ဓမ္မံ ဝိပဿတော။

၃၇၄။

‘‘ယတော ယတော သမ္မသတိ၊ ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယံ၊

လဘတီ ပီတိပါမောဇ္ဇံ၊ အမတံ တံ ဝိဇာနတံ။

၃၇၅။

‘‘တတြာယမာဒိ ဘဝတိ၊ ဣဓ ပညဿ ဘိက္ခုနော၊

ဣန္ဒြိယဂုတ္တိ သန္တုဋ္ဌိ၊ ပါတိမောက္ခေ စ သံဝရော။

၃၇၆။

‘‘မိတ္တေ ဘဇဿု ကလျာဏေ၊ သုဒ္ဓါဇီဝေ အတန္ဒိတေ၊

ပဋိသန္ထာရဝုတျဿ၊ အာစာရကုသလော သိယာ၊

တတော ပါမောဇ္ဇဗဟုလော၊ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿတီ’’တိ။

တတ္ထ မေတ္တာဝိဟာရီတိ မေတ္တာကမ္မဋ္ဌာနေ ကမ္မံ ကရောန္တောပိ မေတ္တာဝသေန တိကစတုက္ကဇ္ဈာနေ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဌိတောပိ မေတ္တာဝိဟာရီယေဝ နာမ။ ပသန္နောတိ ယော ပန ဗုဒ္ဓသာသနေ ပသန္နော ဟောတိ၊ ပသာဒံ ရောစေတိယေဝါတိ အတ္ထော။ ပဒံ သန္တန္တိ နိဗ္ဗာနဿေတံ နာမံ။ ဧဝရူပေါ ဟိ ဘိက္ခု သန္တံ ကောဋ္ဌာသံ သဗ္ဗသင်္ခါရာနံ ဥပသန္တတာယ သင်္ခါရူပသမံ၊ ပရမသုခတာယ သုခန္တိ လဒ္ဓနာမံ နိဗ္ဗာနံ အဓိဂစ္ဆတိ၊ ဝိန္ဒတိယေဝါတိ အတ္ထော။

သိဉ္စ ဘိက္ခု ဣမံ နာဝန္တိ ဘိက္ခု ဣမံ အတ္တဘာဝသင်္ခါတံ နာဝံ မိစ္ဆာဝိတက္ကောဒကံ ဆဍ္ဍေန္တော သိဉ္စ။ သိတ္တာ တေ လဟုမေဿတီတိ ယထာ ဟိ မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကဿေဝ ဘရိတာ နာဝါ ဆိဒ္ဒါနိ ပိဒဟိတွာ ဥဒကဿ သိတ္တတာယ သိတ္တာ သလ္လဟုကာ ဟုတွာ မဟာသမုဒ္ဒေ အနောသီဒိတွာ သီဃံ သုပဋ္ဋနံ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ တဝါပိ အယံ မိစ္ဆာဝိတက္ကောဒကဘရိတာ အတ္တဘာဝနာဝါ စက္ခုဒွါရာဒိဆိဒ္ဒါနိ သံဝရေန ပိဒဟိတွာ ဥပ္ပန္နဿ မိစ္ဆာဝိတက္ကောဒကဿ သိတ္တတာယ သိတ္တာ သလ္လဟုကာ သံသာရဝဋ္ဋေ အနောသီဒိတွာ သီဃံ နိဗ္ဗာနံ ဂမိဿတိ။ ဆေတွာတိ ရာဂဒေါသဗန္ဓနာနိ ဆိန္ဒ။ ဧတာနိ ဟိ ဆိန္ဒိတွာ အရဟတ္တပ္ပတ္တော တတော အပရဘာဂေ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနမေဝ ဧဟိသိ၊ ဂမိဿသီတိ အတ္ထော။

ပဉ္စဆိန္ဒေတိ ဟေဋ္ဌာအပါယသမ္ပာပကာနိ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနိ ပါဒေ ဗဒ္ဓရဇ္ဇုံ ပုရိသော သတ္ထေန ဝိယ ဟေဋ္ဌာမဂ္ဂတ္တယေန ဆိန္ဒေယျ။ ပဉ္စ ဇဟေတိ ဥပရိဒေဝလောကသမ္ပာပကာနိ ပဉ္စုဒ္ဓမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနိ ပုရိသော ဂီဝါယ ဗဒ္ဓရဇ္ဇုကံ ဝိယ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဇဟေယျ ပဇဟေယျ၊ ဆိန္ဒေယျာတိ အတ္ထော။ ပဉ္စ စုတ္တရိ ဘာဝယေတိ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနံ ပဟာနတ္ထာယ သဒ္ဓါဒီနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဥတ္တရိ ဘာဝေယျ။ ပဉ္စသင်္ဂါတိဂေါတိ ဧဝံ သန္တေ ပဉ္စန္နံ ရာဂဒေါသမောဟမာနဒိဋ္ဌိသင်္ဂါနံ အတိက္ကမနေန ပဉ္စသင်္ဂါတိဂေါ ဘိက္ခု ဩဃတိဏ္ဏောတိ ဝုစ္စတိ၊ စတ္တာရော ဩဃေ တိဏ္ဏောယေဝါတိ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။

ဈာယ ဘိက္ခူတိ ဘိက္ခု တွံ ဒွိန္နံ ဈာနာနံ ဝသေန ဈာယ စေဝ၊ ကာယကမ္မာဒီသု စ အပ္ပမတ္တဝိဟာရိတာယ မာ ပမဇ္ဇိ။ ရမေဿူတိ ပဉ္စဝိဓေ စ ကာမဂုဏေ တေ စိတ္တံ မာ ရမေဿု။ မာ လောဟဂုဠန္တိ သတိဝေါဿဂ္ဂလက္ခဏေန ဟိ ပမာဒေန ပမတ္တာ နိရယေ တတ္တံ လောဟဂုဠံ ဂိလန္တိ၊ တေန တံ ဝဒါမိ ‘‘မာ ပမတ္တော ဟုတွာ လောဟဂုဠံ ဂိလိ၊ မာ နိရယေ ဍယှမာနော ‘ဒုက္ခမိဒ’န္တိ ကန္ဒီ’’တိ အတ္ထော။

နတ္ထိ ဈာနန္တိ ဈာနုပ္ပာဒိကာယ ဝါယာမပညာယ အပညဿ ဈာနံ နာမ နတ္ထိ။ ပညာ နတ္ထီတိ အဈာယန္တဿ ‘‘သမာဟိတော ဘိက္ခု ယထာဘူတံ ဇာနာတိ ပဿတီ’’တိ ဝုတ္တလက္ခဏာ ပညာ နတ္ထိ။ ယမှိ ဈာနဉ္စ ပညာ စာတိ ယမှိ ပုဂ္ဂလေ ဣဒံ ဥဘယမ္ပိ အတ္ထိ၊ သော နိဗ္ဗာနဿ သန္တိကေ ဌိတောယေဝါတိ အတ္ထော။

သုညာဂါရံ ပဝိဋ္ဌဿာတိ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ဝိဝိတ္တောကာသေ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဝိဇဟိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနမနသိကာရေန နိသိန္နဿ။ သန္တစိတ္တဿာတိ နိဗ္ဗုတစိတ္တဿ။ သမ္မာတိ ဟေတုနာ ကာရဏေန ဓမ္မံ ဝိပဿန္တဿ ဝိပဿနာသင်္ခါတာ အမာနုသီ ရတိ အဋ္ဌသမာပတ္တိသင်္ခါတာ ဒိဗ္ဗာပိ ရတိ ဟောတိ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။

ယတောယတော သမ္မသတီတိ အဋ္ဌတိံသာယ အာရမ္မဏေသု ကမ္မံ ကရောန္တော ယေန ယေနာကာရေန၊ ပုရေဘတ္တာဒီသု ဝါ ကာလေသု ယသ္မိံ ယသ္မိံ အတ္တနာ အဘိရုစိတေ ကာလေ၊ အဘိရုစိတေ ဝါ ကမ္မဋ္ဌာနေ ကမ္မံ ကရောန္တော သမ္မသတိ။ ဥဒယဗ္ဗယန္တိ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ပဉ္စဝီသတိယာ လက္ခဏေဟိ ဥဒယံ ၊ ပဉ္စဝီသတိယာ ဧဝ စ လက္ခဏေဟိ ဝယံ။ ပီတိပါမောဇ္ဇန္တိ ဧဝံ ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယံ သမ္မသန္တော ဓမ္မပီတိံ ဓမ္မပါမောဇ္ဇဉ္စ လဘတိ။ အမတန္တိ တံ သပ္ပစ္စယေ နာမရူပေ ပါကဋေ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တေ ဥပ္ပန္နံ ပီတိပါမောဇ္ဇံ အမတနိဗ္ဗာနသမ္ပာပကတ္တာ ဝိဇာနတံ ပဏ္ဍိတာနံ အမတမေဝါတိ အတ္ထော။

တတြာယမာဒိ ဘဝတီတိ တတြ အယံ အာဒိ၊ ဣဒံ ပုဗ္ဗဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ ဣဓ ပညဿာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ ပဏ္ဍိတဘိက္ခုနော။ ဣဒါနိ ‘‘တံ အာဒီ’’တိ ဝုတ္တံ ပုဗ္ဗဋ္ဌာနံ ဒဿေန္တော ဣန္ဒြိယဂုတ္တီတိအာဒိမာဟ။ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလဉှိ ပုဗ္ဗဋ္ဌာနံ နာမ။ တတ္ထ ဣန္ဒြိယဂုတ္တီတိ ဣန္ဒြိယသံဝရော။ သန္တုဋ္ဌီတိ စတုပစ္စယသန္တောသော။ တေန အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိ စေဝ ပစ္စယသန္နိဿိတဉ္စ သီလံ ကထိတံ။ ပါတိမောက္ခေတိ ပါတိမောက္ခသင်္ခါတေ ဇေဋ္ဌကသီလေ ပရိပူရကာရိတာ ကထိတာ။

မိတ္တေ ဘဇဿု ကလျာဏေတိ ဝိဿဋ္ဌကမ္မန္တေ အပတိရူပသဟာယေ ဝဇ္ဇေတွာ သာဓုဇီဝိတာယ သုဒ္ဓါဇီဝေ ဇင်္ဃဗလံ နိဿာယ ဇီဝိကကပ္ပနာယ အကုသီတေ အတန္ဒိတေ ကလျာဏမိတ္တေ ဘဇဿု၊ သေဝဿူတိ အတ္ထော။ ပဋိသန္ထာရဝုတျဿာတိ အာမိသပဋိသန္ထာရေန စ ဓမ္မပဋိသန္ထာရေန စ သမ္ပန္နဝုတ္တိတာယ ပဋိသန္ထာရဝုတ္တိ အဿ၊ ပဋိသန္ထာရဿ ကာရကာ ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ အာစာရကုသလောတိ သီလမ္ပိ အာစာရော၊ ဝတ္တပဋိဝတ္တမ္ပိ အာစာရော။ တတ္ထ ကုသလော သိယာ၊ ဆေကော ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ တတော ပါမောဇ္ဇဗဟုလောတိ တတော ပဋိသန္ထာရဝုတ္တိတော စ အာစာရကောသလ္လတော စ ဥပ္ပန္နေန ဓမ္မပါမောဇ္ဇေန ပါမောဇ္ဇဗဟုလော ဟုတွာ တံ သကလဿာပိ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ အန္တံ ကရိဿတီတိ အတ္ထော။

ဧဝံ သတ္ထာရာ ဒေသိတာသု ဣမာသု ဂါထာသု ဧကမေကိဿာယ ဂါထာယ ပရိယောသာနေ ဧကမေကံ ဘိက္ခုသတံ နိသိန္နနိသိန္နဋ္ဌာနေယေဝ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပတွာ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ သဗ္ဗေပိ တေ ဘိက္ခူ အာကာသေနေဝ ဝီသယောဇနသတိကံ ကန္တာရံ အတိက္ကမိတွာ တထာဂတဿ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သရီရံ ဝဏ္ဏေန္တာ ထောမေန္တာ ပါဒေ ဝန္ဒိံသူတိ။

သမ္ဗဟုလဘိက္ခုဝတ္ထု သတ္တမံ။

၈။ ပဉ္စသတဘိက္ခုဝတ္ထု

ဝဿိကာဝိယ ပုပ္ဖာနီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပဉ္စသတေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

တေ ကိရ သတ္ထု သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ အရညေ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တာ ပါတောဝ ပုပ္ဖိတာနိ ဝဿိကပုပ္ဖာနိ သာယံ ဝဏ္ဋတော မုစ္စန္တာနိ ဒိသွာ ‘‘ပုပ္ဖာနံ ဝဏ္ဋေဟိ မုစ္စနတော မယံ ပဌမတရံ ရာဂါဒီဟိ မုစ္စိဿာမာ’’တိ ဝါယမိံသု။ သတ္ထာ တေ ဘိက္ခူ ဩလောကေတွာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ နာမ ဝဏ္ဋတော မုစ္စနပုပ္ဖေန ဝိယ ဒုက္ခတော မုစ္စိတုံ ဝါယမိတဗ္ဗမေဝါ’’တိ ဝတွာ ဂန္ဓကုဋိယံ နိသိန္နောဝ အာလောကံ ဖရိတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၃၇၇။

‘‘ဝဿိကာ ဝိယ ပုပ္ဖာနိ၊ မဒ္ဒဝါနိ ပမုဉ္စတိ၊

ဧဝံ ရာဂဉ္စ ဒေါသဉ္စ၊ ဝိပ္ပမုဉ္စေထ ဘိက္ခဝေါ’’တိ။

တတ္ထ ဝဿိကာတိ သုမနာ။ မဒ္ဒဝါနီတိ မိလာတာနိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ ဝဿိကာ ဟိယျော ပုပ္ဖိတပုပ္ဖာနိ ပုနဒိဝသေ ပုရာဏဘူတာနိ မုဉ္စတိ၊ ဝဏ္ဋတော ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ ဧဝံ တုမှေပိ ရာဂါဒယော ဒေါသေ ဝိပ္ပမုဉ္စေထာတိ။

ဒေသနာဝသာနေ သဗ္ဗေပိ တေ ဘိက္ခူ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသူတိ။

ပဉ္စသတဘိက္ခုဝတ္ထု အဋ္ဌမံ။

၉။ သန္တကာယတ္ထေရဝတ္ထု

သန္တကာယောတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သန္တကာယတ္ထေရံ နာမ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

တဿ ကိရ ဟတ္ထပါဒကုက္ကုစ္စံ နာမ နာဟောသိ၊ ကာယဝိဇမ္ဘနရဟိတော သန္တအတ္တဘာဝေါဝ အဟောသိ။ သော ကိရ သီဟယောနိတော အာဂတော ထေရော။ သီဟာ ကိရ ဧကဒိဝသံ ဂေါစရံ ဂဟေတွာ ရဇတသုဝဏ္ဏမဏိပဝါဠဂုဟာနံ အညတရံ ပဝိသိတွာ မနောသိလာတလေ ဟရိတာလစုဏ္ဏေသု သတ္တာဟံ နိပဇ္ဇိတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ဥဋ္ဌာယ နိပန္နဋ္ဌာနံ ဩလောကေတွာ သစေ နင်္ဂုဋ္ဌဿ ဝါ ကဏ္ဏာနံ ဝါ ဟတ္ထပါဒါနံ ဝါ စလိတတ္တာ မနောသိလာဟရိတာလစုဏ္ဏာနံ ဝိပ္ပကိဏ္ဏတံ ပဿန္တိ၊ ‘‘န တေ ဣဒံ ဇာတိယာ ဝါ ဂေါတ္တဿ ဝါ ပတိရူပ’’န္တိ ပုန သတ္တာဟံ နိရာဟာရာ နိပဇ္ဇန္တိ၊ စုဏ္ဏာနံ ပန ဝိပ္ပကိဏ္ဏဘာဝေ အသတိ ‘‘ဣဒံ တေ ဇာတိဂေါတ္တာနံ အနုစ္ဆဝိက’’န္တိ အာသယာ နိက္ခမိတွာ ဝိဇမ္ဘိတွာ ဒိသာ အနုဝိလောကေတွာ တိက္ခတ္တုံ သီဟနာဒံ နဒိတွာ ဂေါစရာယ ပက္ကမန္တိ။ ဧဝရူပါယ သီဟယောနိယာ အာဂတော အယံ ဘိက္ခု။ တဿ ကာယသမာစာရံ ဒိသွာ ဘိက္ခူ သတ္ထု အာရောစေသုံ – ‘‘န နော၊ ဘန္တေ၊ သန္တကာယတ္ထေရသဒိသော ဘိက္ခု ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော။ ဣမဿ ဟိ နိသိန္နဋ္ဌာနေ ဟတ္ထစလနံ ဝါ ပါဒစလနံ ဝါ ကာယဝိဇမ္ဘိတာ ဝါ နတ္ထီ’’တိ။ တံ သုတွာ သတ္ထာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ နာမ သန္တကာယတ္ထေရေန ဝိယ ကာယာဒီဟိ ဥပသန္တေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၃၇၈။

‘‘သန္တကာယော သန္တဝါစော၊ သန္တဝါ သုသမာဟိတော၊

ဝန္တလောကာမိသော ဘိက္ခု၊ ဥပသန္တောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

တတ္ထ သန္တကာယောတိ ပါဏာတိပါတာဒီနံ အဘာဝေန သန္တကာယော၊ မုသာဝါဒါဒီနံ အဘာဝေန သန္တဝါစော၊ အဘိဇ္ဈာဒီနံ အဘာဝေန သန္တဝါ၊ ကာယာဒီနံ တိဏ္ဏမ္ပိ သုဋ္ဌု သမာဟိတတ္တာ သုသမာဟိတော၊ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ လောကာမိသဿ ဝန္တတာယ ဝန္တလောကာမိသော ဘိက္ခု အဗ္ဘန္တရေ ရာဂါဒီနံ ဥပသန္တတာယ ဥပသန္တောတိ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ သော ထေရော အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိ၊ သမ္ပတ္တာနမ္ပိ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသီတိ။

သန္တကာယတ္ထေရဝတ္ထု နဝမံ။

၁၀။ နင်္ဂလကုလတ္ထေရဝတ္ထု

အတ္တနာစောဒယတ္တာနန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော နင်္ဂလကုလတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကော ကိရ ဒုဂ္ဂတမနုဿော ပရေသံ ဘတိံ ကတွာ ဇီဝတိ၊ တံ ဧကော ဘိက္ခု ပိလောတိကခဏ္ဍနိဝတ္ထံ နင်္ဂလံ ဥက္ခိပိတွာ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ဧဝမာဟ – ‘‘ကိံ ပန တေ ဧဝံ ဇီဝနတော ပဗ္ဗဇိတုံ န ဝရ’’န္တိ။ ကော မံ၊ ဘန္တေ၊ ဧဝံ ဇီဝန္တံ ပဗ္ဗာဇေဿတီတိ? သစေ ပဗ္ဗဇိဿသိ ၊ အဟံ တံ ပဗ္ဗာဇေဿာမီတိ။ သာဓု ဘန္တေ ၊ သစေ မံ ပဗ္ဗာဇေဿထ၊ ပဗ္ဗဇိဿာမီတိ။ အထ နံ သော ထေရော ဇေတဝနံ နေတွာ သဟတ္ထေန၊ နှာပေတွာ မာဠကေ ဌပေတွာ ပဗ္ဗာဇေတွာ နိဝတ္ထပိလောတိကခဏ္ဍေန သဒ္ဓိံ နင်္ဂလံ မာဠကသီမာယမေဝ ရုက္ခသာခါယံ ဌပါပေသိ။ သော ဥပသမ္ပန္နကာလေပိ နင်္ဂလကုလတ္ထေရောတွေဝ ပညာယိ။ သော ဗုဒ္ဓါနံ ဥပ္ပန္နလာဘသက္ကာရံ နိဿာယ ဇီဝန္တော ဥက္ကဏ္ဌိတွာ ဥက္ကဏ္ဌိတံ ဝိနောဒေတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘န ဒါနိ သဒ္ဓါဒေယျာနိ ကာသာယာနိ ပရိဒဟိတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ တံ ရုက္ခမူလံ ဂန္တွာ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ဩဝဒိ – ‘‘အဟိရိက၊ နိလ္လဇ္ဇ၊ ဣဒံ နိဝါသေတွာ ဝိဗ္ဘမိတွာ ဘတိံ ကတွာ ဇီဝိတုကာမော ဇာတော’’တိ။ တဿေဝံ အတ္တာနံ ဩဝဒန္တဿေဝ စိတ္တံ တနုကဘာဝံ ဂတံ။ သော နိဝတ္တိတွာ ပုန ကတိပါဟစ္စယေန ဥက္ကဏ္ဌိတွာ တထေဝ အတ္တာနံ ဩဝဒိ၊ ပုနဿ စိတ္တံ နိဝတ္တိ။ သော ဣမိနာဝ နီဟာရေန ဥက္ကဏ္ဌိတဥက္ကဏ္ဌိတကာလေ တတ္ထ ဂန္တွာ အတ္တာနံ ဩဝဒိ။ အထ နံ ဘိက္ခူ တတ္ထ အဘိဏှံ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ၊ ‘‘အာဝုသော၊ နင်္ဂလတ္ထေရ ကသ္မာ ဧတ္ထ ဂစ္ဆသီ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ သော ‘‘အာစရိယဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆာမိ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ ကတိပါဟေနေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။

ဘိက္ခူ တေန သဒ္ဓိံ ကေဠိံ ကရောန္တာ အာဟံသု – ‘‘အာဝုသော နင်္ဂလတ္ထေရ၊ တဝ ဝိစရဏမဂ္ဂေါ အဝဠဉ္ဇော ဝိယ ဇာတော၊ အာစရိယဿ သန္တိကံ န ဂစ္ဆသိ မညေ’’တိ။ အာမ၊ ဘန္တေ၊ မယံ သံသဂ္ဂေ သတိ အဂမိမှာ၊ ဣဒါနိ ပန သော သံသဂ္ဂေါ ဆိန္နော၊ တေန န ဂစ္ဆာမာတိ။ တံ သုတွာ ဘိက္ခူ ‘‘ဧသ အဘူတံ ဝတွာ အညံ ဗျာကရောတီ’’တိ သတ္ထု တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘အာမ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ ပုတ္တော အတ္တနာဝ အတ္တာနံ စောဒေတွာ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စဿ မတ္ထကံ ပတ္တော’’တိ ဝတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၃၇၉။

‘‘အတ္တနာ စောဒယတ္တာနံ၊ ပဋိမံသေထ အတ္တနာ၊

သော အတ္တဂုတ္တော သတိမာ၊ သုခံ ဘိက္ခု ဝိဟာဟိသိ။

၃၈၀။

‘‘အတ္တာ ဟိ အတ္တနော နာထော၊ ကော ဟိ နာထော ပရော သိယာ၊

အတ္တာ ဟိ အတ္တနော ဂတိ၊

တသ္မာ သံယမမတ္တာနံ၊ အဿံ ဘဒြံဝ ဝါဏိဇော’’တိ။

တတ္ထ စောဒယတ္တာနန္တိ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ စောဒယ သာရယ။ ပဋိမံသေထာတိ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ပရိဝီမံသထ။ သောတိ သော တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ဧဝံ သန္တေ အတ္တနာဝ ဂုတ္တတာယ အတ္တဂုတ္တော၊ ဥပဋ္ဌိတသတိတာယ သတိမာ ဟုတွာ သဗ္ဗိရိယာပထေသု သုခံ ဝိဟရိဿသီတိ အတ္ထော။

နာထောတိ အဝဿယော ပတိဋ္ဌာ။ ကော ဟိ နာထော ပရောတိ ယသ္မာ ပရဿ အတ္တဘာဝေ ပတိဋ္ဌာယ ကုသလံ ဝါ ကတွာ သဂ္ဂပရာယဏေန မဂ္ဂံ ဝါ ဘာဝေတွာ သစ္ဆိကတဖလေန ဘဝိတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ ကော ဟိ နာမ ပရော နာထော ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အတ္တာဝ အတ္တနော ဂတိ ပတိဋ္ဌာ သရဏံ၊ တသ္မာ ယထာ ဘဒြံ အဿာဇာနီယံ နိဿာယ လာဘံ ပတ္ထယန္တော ဝါဏိဇော တဿ ဝိသမဋ္ဌာနစာရံ ပစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒိဝသဿ တိက္ခတ္တုံ နဟာပေန္တော ဘောဇေန္တော သံယမေတိ ပဋိဇဂ္ဂတိ၊ ဧဝံ တွမ္ပိ အနုပ္ပန္နဿ အကုသလဿ ဥပ္ပာဒံ နိဝါရေန္တော သတိသမ္မောသေန ဥပ္ပန္နံ အကုသလံ ပဇဟန္တော အတ္တာနံ သံယမ ဂေါပယ၊ ဧဝံ သန္တေ ပဌမဇ္ဈာနံ အာဒိံ ကတွာ လောကိယလောကုတ္တရဝိသေသံ အဓိဂမိဿသီတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

နင်္ဂလကုလတ္ထေရဝတ္ထု ဒသမံ။

၁၁။ ဝက္ကလိတ္ထေရဝတ္ထု

ပါမောဇ္ဇဗဟုလောတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဝက္ကလိတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သော ကိရာယသ္မာ သာဝတ္ထိယံ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌံ တထာဂတံ ဒိသွာ သတ္ထု သရီရသမ္ပတ္တိံ ဩလောကေတွာ သရီရသမ္ပတ္တိဒဿနေန အတိတ္တော ‘‘ဧဝါဟံ နိစ္စကာလံ တထာဂတံ ဒဋ္ဌုံ လဘိဿာမီ’’တိ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ ယတ္ထ ဌိတေန သက္ကာ ဒသဗလံ ပဿိတုံ၊ တတ္ထ ဌိတော သဇ္ဈာယကမ္မဋ္ဌာနမနသိကာရာဒီနိ ပဟာယ သတ္ထာရံ ဩလောကေန္တောဝ ဝိစရတိ။ သတ္ထာ တဿ ဉာဏပရိပါကံ အာဂမေန္တော ကိဉ္စိ အဝတွာ ‘‘ဣဒါနိဿ ဉာဏံ ပရိပါကံ ဂတ’’န္တိ ဉတွာ ‘‘ကိံ တေ၊ ဝက္ကလိ၊ ဣမိနာ ပူတိကာယေန ဒိဋ္ဌေန၊ ယော ခေါ၊ ဝက္ကလိ၊ ဓမ္မံ ပဿတိ၊ သော မံ ပဿတိ။ ယော မံ ပဿတိ၊ သော ဓမ္မံ ပဿတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၈၇) ဝတွာ ဩဝဒိ။ သော ဧဝံ ဩဝဒိတောပိ သတ္ထု ဒဿနံ ပဟာယ နေဝ အညတ္ထ ဂန္တုံ သက္ကောတိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘နာယံ ဘိက္ခု သံဝေဂံ အလဘိတွာ ဗုဇ္ဈိဿတီ’’တိ ဥပကဋ္ဌာယ ဝဿူပနာယိကာယ ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ‘‘အပေဟိ၊ ဝက္ကလိ၊ အပေဟိ၊ ဝက္ကလီ’’တိ ပဏာမေသိ။ သော ‘‘န မံ သတ္ထာ အာလပတီ’’တိ တေမာသံ သတ္ထု သမ္မုခေ ဌာတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘ကိံ မယှံ ဇီဝိတေန၊ ပဗ္ဗတာ အတ္တာနံ ပါတေဿာမီ’’တိ ဂိဇ္ဈကူဋံ အဘိရုဟိ။

သတ္ထာ တဿ ကိလမနဘာဝံ ဉတွာ ‘‘အယံ ဘိက္ခု မမ သန္တိကာ အဿာသံ အလဘန္တော မဂ္ဂဖလာနံ ဥပနိဿယံ နာသေယျာ’’တိ အတ္တာနံ ဒဿေတုံ ဩဘာသံ မုဉ္စိ။ အထဿ သတ္ထု ဒိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ တာဝမဟန္တောပိ သောကော ပဟီယိ။ သတ္ထာ သုက္ခတဠာကံ ဩဃေန ပူရေန္တော ဝိယ ထေရဿ ဗလဝပီတိပါမောဇ္ဇံ ဥပ္ပာဒေတုံ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၃၈၁။

‘‘ပါမောဇ္ဇဗဟုလော ဘိက္ခု၊ ပသန္နော ဗုဒ္ဓသာသနေ၊

အဓိဂစ္ဆေ ပဒံ သန္တံ၊ သင်္ခါရူပသမံ သုခ’’န္တိ။

တဿတ္ထော – ပကတိယာပိ ပါမောဇ္ဇဗဟုလော ဘိက္ခု ဗုဒ္ဓသာသနေ ပသာဒံ ရောစေတိ၊ သော ဧဝံ ပသန္နော ဗုဒ္ဓသာသနေ သန္တံ ပဒံ သင်္ခါရူပသမံ သုခန္တိ လဒ္ဓနာမံ နိဗ္ဗာနံ အဓိဂစ္ဆေယျာတိ။ ဣမဉ္စ ပန ဂါထံ ဝတွာ သတ္ထာ ဝက္ကလိတ္ထေရဿ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ –

‘‘ဧဟိ ဝက္ကလိ မာ ဘာယိ၊ ဩလောကေဟိ တထာဂတံ၊

အဟံ တံ ဥဒ္ဓရိဿာမိ၊ ပင်္ကေ သန္နံဝ ကုဉ္ဇရံ။

‘‘ဧဟိ ဝက္ကလိ မာ ဘာယိ၊ ဩလောကေဟိ တထာဂတံ၊

အဟံ တံ မောစယိဿာမိ၊ ရာဟုဂ္ဂဟံဝ သူရိယံ။

‘‘ဧဟိ ဝက္ကလိ မာ ဘာယိ၊ ဩလောကေဟိ တထာဂတံ၊

အဟံ တံ မောစယိဿာမိ၊ ရာဟုဂ္ဂဟံဝ စန္ဒိမ’’န္တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။ သော ‘‘ဒသဗလော မေ ဒိဋ္ဌော၊ ဧဟီတိ စ အဝှာနမ္ပိ လဒ္ဓ’’န္တိ ဗလဝပီတိံ ဥပ္ပာဒေတွာ ‘‘ကုတော နု ခေါ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဂမနမဂ္ဂံ အပဿန္တော ဒသဗလဿ သမ္မုခေ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ ပဌမပါဒေ ပဗ္ဗတေ ဌိတေယေဝ သတ္ထာရာ ဝုတ္တဂါထာ အာဝဇ္ဇေန္တော အာကာသေယေဝ ပီတိံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပတွာ တထာဂတံ ဝန္ဒမာနောဝ ဩတရိတွာ သတ္ထု သန္တိကေ အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ သတ္ထာ အပရဘာဂေ သဒ္ဓါဓိမုတ္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသီတိ။

ဝက္ကလိတ္ထေရဝတ္ထု ဧကာဒသမံ။

၁၂။ သုမနသာမဏေရဝတ္ထု

ယောဟဝေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ပုဗ္ဗာရာမေ ဝိဟရန္တော သုမနသာမဏေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တတြာယံ အနုပုဗ္ဗီ ကထာ –

ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓကာလသ္မိဉှိ ဧကော ကုလပုတ္တော သတ္ထာရာ စတုပရိသမဇ္ဈေ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ တံ သမ္ပတ္တိံ ပတ္ထယမာနော သတ္ထာရံ နိမန္တေတွာ သတ္တာဟံ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ အဟမ္ပိ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ ဌပေသိ။ သတ္ထာ ကပ္ပသတသဟဿံ ဩလောကေန္တော တဿ ပတ္ထနာယ သမိဇ္ဈနဘာဝံ ဝိဒိတွာ ‘‘ဣတော ကပ္ပသတသဟဿမတ္ထကေ ဂေါတမဗုဒ္ဓသာသနေ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ အဂ္ဂေါ အနုရုဒ္ဓါ နာမ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။ သော တံ ဗျာကရဏံ သုတွာ သွေ ပတ္တဗ္ဗံ ဝိယ တံ သမ္ပတ္တိံ မညမာနော ပရိနိဗ္ဗုတေ သတ္ထရိ ဘိက္ခူ ဒိဗ္ဗစက္ခုပရိကမ္မံ ပုစ္ဆိတွာ သတ္တယောဇနိကံ ကဉ္စနထူပံ ပရိက္ခိပိတွာ အနေကာနိ ဒီပရုက္ခသဟဿာနိ ကာရေတွာ ဒီပပူဇံ ကတွာ တတော စုတော ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဒေဝမနုဿေသု ကပ္ပသတသဟဿာနိ သံသရိတွာ ဣမသ္မိံ ကပ္ပေ ဗာရာဏသိယံ ဒလိဒ္ဒကုလေ နိဗ္ဗတ္တော သုမနသေဋ္ဌိံ နိဿာယ တဿ တိဏဟာရကော ဟုတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။ အန္နဘာရောတိဿ နာမံ အဟောသိ။ သုမနသေဋ္ဌီပိ တသ္မိံ နဂရေ နိစ္စကာလံ မဟာဒါနံ ဒေတိ။

အထေကဒိဝသံ ဥပရိဋ္ဌော နာမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဂန္ဓမာဒနေ နိရောဓသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ‘‘ကဿ နု ခေါ အဇ္ဇ အနုဂ္ဂဟံ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘အဇ္ဇ မယာ အန္နဘာရဿ အနုဂ္ဂဟံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣဒါနိ စ သော အဋဝိတော တိဏံ အာဒါယ ဂေဟံ အာဂမိဿတီ’’တိ ဉတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဣဒ္ဓိယာ ဂန္တွာ အန္နဘာရဿ သမ္မုခေ ပစ္စုဋ္ဌာသိ။ အန္နဘာရော တံ တုစ္ဆပတ္တဟတ္ထံ ဒိသွာ ‘‘အပိ ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခံ လဘိတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘လဘိဿာမ မဟာပုညာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ထောကံ အာဂမေထာ’’တိ တိဏကာဇံ ဆဍ္ဍေတွာ ဝေဂေန ဂေဟံ ဂန္တွာ၊ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ မယှံ ဌပိတဘာဂဘတ္တံ အတ္ထိ၊ နတ္ထီ’’တိ ဘရိယံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အတ္ထိ၊ သာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ဝေဂေန ပစ္စာဂန္တွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ပတ္တံ အာဒါယ ‘‘မယှံ ဒါတုကာမတာယ သတိ ဒေယျဓမ္မော န ဟောတိ၊ ဒေယျဓမ္မေ သတိ ပဋိဂ္ဂါဟကံ န လဘာမိ။ အဇ္ဇ ပန မေ ပဋိဂ္ဂါဟကော စ ဒိဋ္ဌော၊ ဒေယျဓမ္မော စ အတ္ထိ၊ လာဘာ ဝတ မေ’’တိ ဂေဟံ ဂန္တွာ ဘတ္တံ ပတ္တေ ပက္ခိပါပေတွာ ပစ္စာဟရိတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဟတ္ထေ ပတိဋ္ဌပေတွာ –

‘‘ဣမိနာ ပန ဒါနေန၊ မာ မေ ဒါလိဒ္ဒိယံ အဟု၊

နတ္ထီတိ ဝစနံ နာမ၊ မာ အဟောသိ ဘဝါဘဝေ။ –

ဘန္တေ ဧဝရူပါ ဒုဇ္ဇီဝိတာ မုစ္စေယျံ၊ နတ္ထီတိ ပဒမေဝ န သုဏေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ ဌပေသိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ‘‘ဧဝံ ဟောတု မဟာပုညာ’’တိ ဝတွာ အနုမောဒနံ ကတွာ ပက္ကာမိ။

သုမနသေဋ္ဌိနောပိ ဆတ္တေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ‘‘အဟော ဒါနံ ပရမဒါနံ၊ ဥပရိဋ္ဌေ သုပတိဋ္ဌိတ’’န္တိ ဝတွာ တိက္ခတ္တုံ သာဓုကာရမဒါသိ။ အထ နံ သေဋ္ဌိ ‘‘ကိံ မံ ဧတ္တကံ ကာလံ ဒါနံ ဒဒမာနံ န ပဿသီ’’တိ အာဟ။ နာဟံ တဝ ဒါနံ အာရဗ္ဘ သာဓုကာရံ ဒေမိ၊ အန္နဘာရေန ပန ဥပရိဋ္ဌဿ ဒိန္နပိဏ္ဍပါတေ ပသီဒိတွာ မယာ ဧသ သာဓုကာရော ပဝတ္တိတောတိ။ သော ‘‘အစ္ဆရိယံ ဝတ၊ ဘော၊ အဟံ ဧတ္တကံ ကာလံ ဒါနံ ဒဒန္တော ဒေဝတံ သာဓုကာရံ ဒါပေတုံ နာသက္ခိံ၊ အန္နဘာရော မံ နိဿာယ ဇီဝန္တော ဧကပိဏ္ဍပါတေနေဝ သာဓုကာရံ ဒါပေသိ၊ တဿ ဒါနေ အနုစ္ဆဝိကံ ကတွာ တံ ပိဏ္ဍပါတံ မမ သန္တကံ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘အဇ္ဇ တယာ ကဿစိ ကိဉ္စိ ဒိန္န’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ သာမိ၊ ဥပရိဋ္ဌပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ မေ အဇ္ဇ ဘာဂဘတ္တံ ဒိန္န’’န္တိ။ ‘‘ဟန္ဒ၊ ဘော၊ ကဟာပဏံ ဂဟေတွာ ဧတံ မယှံ ပိဏ္ဍပါတံ ဒေဟီ’’တိ? ‘‘န ဒေမိ၊ သာမီ’’တိ။ သော ယာဝ သဟဿံ ဝဍ္ဎေသိ၊ ဣတရော သဟဿေနာပိ နာဒါသိ။ အထ နံ ‘‘ဟောတု၊ ဘော၊ ယဒိ ပိဏ္ဍပါတံ န ဒေသိ၊ သဟဿံ ဂဟေတွာ ပတ္တိံ မေ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘အယျေန သဒ္ဓိံ မန္တေတွာ ဇာနိဿာမီ’’တိ ဝေဂေန ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ သမ္ပာပုဏိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ သုမနသေဋ္ဌိ၊ သဟဿံ ဒတွာ တုမှာကံ ပိဏ္ဍပါတေ ပတ္တိံ ယာစတိ၊ ကိံ ကရောမီ’’တိ ပုစ္ဆိ။

အထဿ သော ဥပမံ အာဟရိ ‘‘သေယျထာပိ၊ ပဏ္ဍိတ၊ ကုလသတိကေ ဂါမေ ဧကသ္မိံ ဃရေ ဒီပံ ဇာလေယျ၊ သေသာ အတ္တနော တေလေန ဝဋ္ဋိံ တေမေတွာ ဇာလာပေတွာ ဂဏှေယျုံ၊ ပုရိမပဒီပဿ ပဘာ အတ္ထီတိ ဝတ္တဗ္ဗာ နတ္ထီ’’တိ။ အတိရေကတရာ၊ ဘန္တေ၊ ပဘာ ဟောတီတိ။ ဧဝမေဝံ ပဏ္ဍိတ ဥဠုင်္ကယာဂု ဝါ ဟောတု၊ ကဋစ္ဆုဘိက္ခာ ဝါ၊ အတ္တနော ပိဏ္ဍပါတေ ပရေသံ ပတ္တိံ ဒေန္တဿ ယတ္တကာနံ ဒေတိ၊ တတ္တကံ ဝဍ္ဎတိ။ တွဉှိ ဧကမေဝ ပိဏ္ဍပါတံ အဒါသိ၊ သေဋ္ဌိဿ ပန ပတ္တိယာ ဒိန္နာယ ဒွေ ပိဏ္ဍပါတာ ဟောန္တိ ဧကော တဝ၊ ဧကော တဿာတိ။

သော ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ တံ အဘိဝါဒေတွာ သေဋ္ဌိဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဂဏှ၊ သာမိ၊ ပတ္တိ’’န္တိ အာဟ။ တေန ဟိ ဣမေ ကဟာပဏေ ဂဏှာတိ။ နာဟံ ပိဏ္ဍပါတံ ဝိက္ကိဏာမိ၊ သဒ္ဓါယ တေ ပတ္တိံ ဒမ္မီတိ။ ‘‘တွံ သဒ္ဓါယ ဒေသိ၊ အဟမ္ပိ တဝ ဂုဏေ ပူဇေမိ၊ ဂဏှ၊ တာတ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ စ ပန မာ သဟတ္ထာ ကမ္မမကာသိ၊ ဝီထိယံ ဃရံ မာပေတွာ ဝသ။ ယေန စ တေ အတ္ထော ဟောတိ၊ သဗ္ဗံ မမ သန္တိကာ ဂဏှာဟီ’’တိ အာဟ။ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌိတဿ ပန ဒိန္နပိဏ္ဍပါတော တဒဟေဝ ဝိပါကံ ဒေတိ။ တသ္မာ ရာဇာပိ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ အန္နဘာရံ ပက္ကောသာပေတွာ ပတ္တိံ ဂဟေတွာ မဟန္တံ ဘောဂံ ဒတွာ တဿ သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ ဒါပေသိ။

သော သုမနသေဋ္ဌိဿ သဟာယကော ဟုတွာ ယာဝဇီဝံ ပုညာနိ ကတွာ တတော စုတော ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကပိလဝတ္ထုနဂရေ အမိတောဒနဿ သက္ကဿ ဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ၊ အနုရုဒ္ဓါတိဿ နာမံ အကံသု။ သော မဟာနာမသက္ကဿ ကနိဋ္ဌဘာတာ၊ သတ္ထု စူဠပိတု ပုတ္တော ပရမသုခုမာလော မဟာပုညော အဟောသိ။ ဧကဒိဝသံ ကိရ ဆသု ခတ္တိယေသု ပူဝေ လက္ခံ ကတွာ ဂုဠေဟိ ကီဠန္တေသု အနုရုဒ္ဓါ ပရာဇိတော ပူဝါနံ အတ္ထာယ မာတု သန္တိကံ ပဟိဏိ။ သာ မဟန္တံ သုဝဏ္ဏထာလံ ပူရေတွာ ပူဝေ ပေသေသိ။ ပူဝေ ခါဒိတွာ ပုန ကီဠန္တော ပရာဇိတော တထေဝ ပဟိဏိ။ ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ပူဝေသု အာဟဋေသု စတုတ္ထေ ဝါရေ မာတာ ‘‘ဣဒါနိ ပူဝါ နတ္ထီ’’တိ ပဟိဏိ။ တဿာ ဝစနံ သုတွာ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ပဒဿ အသုတပုဗ္ဗတာယ ‘‘နတ္ထိပူဝါ နာမ ဣဒါနိ ဘဝိဿန္တီ’’တိ သညံ ကတွာ ‘‘ဂစ္ဆ နတ္ထိပူဝေ အာဟရာ’’တိ ပေသေသိ။ အထဿ မာတာ ‘‘နတ္ထိပူဝေ ကိရ၊ အယျေ၊ ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မမ ပုတ္တေန နတ္ထီတိ ပဒံ န သုတပုဗ္ဗံ၊ ကထံ နု ခေါ နတ္ထိဘာဝံ ဇာနာပေယျ’’န္တိ သုဝဏ္ဏပါတိံ ဓောဝိတွာ အပရာယ သုဝဏ္ဏပါတိယာ ပဋိကုဇ္ဇိတွာ ‘‘ဟန္ဒ၊ တာတ၊ ဣမံ မမ ပုတ္တဿ ဒေဟီ’’တိ ပဟိဏိ။ တသ္မိံ ခဏေ နဂရပရိဂ္ဂါဟိကာ ဒေဝတာ ‘‘အမှာကံ သာမိနာ အန္နဘာရကာလေ ဥပရိဋ္ဌဿ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဘာဂဘတ္တံ ဒတွာ ‘နတ္ထီတိ ပဒမေဝ န သုဏေယျ’န္တိ ပတ္ထနာ နာမ ဌပိတာ။ သစေ မယံ တမတ္ထံ ဉတွာ အဇ္ဈုပေက္ခေယျာမ၊ မုဒ္ဓါပိ နော သတ္တဓာ ဖလေယျာ’’တိ စိန္တေတွာ ဒိဗ္ဗပူဝေဟိ ပါတိံ ပူရယိံသု။ သော ပုရိသော ပါတိံ အာဟရိတွာ တဿ သန္တိကေ ဌပေတွာ ဝိဝရိ။ တေသံ ဂန္ဓော သကလနဂရံ ဖရိ။ ပူဝေါ ပန မုခေ ဌပိတမတ္တောဝ သတ္တရသဟရဏိသဟဿာနိ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ။

အနုရုဒ္ဓါပိ စိန္တေသိ – ‘‘န မံ မညေ ဣတော ပုဗ္ဗေ မာတာ ပိယာယတိ။ န ဟိ မေ အညဒါ တာယ နတ္ထိပူဝါ နာမ ပက္ကပုဗ္ဗာ’’တိ။ သော ဂန္တွာ မာတရံ ဧဝမာဟ – ‘‘အမ္မ၊ နာဟံ တဝ ပိယော’’တိ။ တာတ၊ ကိံ ဝဒေသိ၊ မမ အက္ခီဟိပိ ဟဒယမံသတောပိ တွံ ပိယတရောတိ။ သစာဟံ၊ အမ္မ၊ တဝ ပိယော၊ ကသ္မာ မမ ပုဗ္ဗေ ဧဝရူပေ နတ္ထိပူဝေ နာမ န အဒါသီတိ။ သာ တံ ပုရိသံ ပုစ္ဆိ – ‘‘တာတ၊ ကိဉ္စိ ပါတိယံ အဟောသီ’’တိ။ အာမ၊ အယျေ၊ ပူဝါနံ ပါတိ ပရိပုဏ္ဏာ အဟောသိ၊ န မေ ဧဝရူပါ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာတိ။ သာ စိန္တေသိ – ‘‘ပုတ္တော မေ ကတပုညော၊ ဒေဝတာဟိဿ ဒိဗ္ဗပူဝါ ပဟိတာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ။ သောပိ မာတရံ အာဟ – ‘‘အမ္မ၊ န မယာ ဧဝရူပါ ပူဝါ ခါဒိတပုဗ္ဗာ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ မေ နတ္ထိပူဝမေဝ ပစေယျာသီ’’တိ။ သာ တတော ပဋ္ဌာယ တေန ‘‘ပူဝေ ခါဒိတုကာမောမှီ’’တိ ဝုတ္တကာလေ သုဝဏ္ဏပါတိံ ဓောဝိတွာ အညာယ ပါတိယာ ပဋိကုဇ္ဇိတွာ ပဟိဏတိ၊ ဒေဝတာ ပါတိံ ပူရေန္တိ။ ဧဝံ သော အဂါရမဇ္ဈေ ဝသန္တော နတ္ထီတိ ပဒဿ အတ္ထံ အဇာနိတွာ ဒိဗ္ဗပူဝေယေဝ ပရိဘုဉ္ဇိ။

သတ္ထု ပန ပရိဝါရတ္ထံ ကုလပဋိပါဋိယာ သာကိယကုမာရေသု ပဗ္ဗဇန္တေသု မဟာနာမေန သက္ကေန၊ ‘‘တာတ၊ အမှာကံ ကုလာ ကောစိ ပဗ္ဗဇိတော နတ္ထိ၊ တယာ ဝါ ပဗ္ဗဇိတဗ္ဗံ၊ မယာ ဝါ’’တိ ဝုတ္တေ သော အာဟ – ‘‘အဟံ အတိသုခုမာလော ပဗ္ဗဇိတုံ န သက္ခိဿာမီ’’တိ။ တေန ဟိ ကမ္မန္တံ ဥဂ္ဂဏှ၊ အဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမီတိ။ ကော ဧသ ကမ္မန္တော နာမာတိ? သော ဟိ ဘတ္တဿ ဥဋ္ဌာနဋ္ဌာနမ္ပိ န ဇာနာတိ၊ ကမ္မန္တံ ကိမေဝ ဇာနိဿတိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဧကဒိဝသဉှိ အနုရုဒ္ဓါ ဘဒ္ဒိယော ကိမိလောတိ တယော ဇနာ ‘‘ဘတ္တံ နာမ ကဟံ ဥဋ္ဌာတီ’’တိ မန္တယိံသု။ တေသု ကိမိလော ‘‘ကောဋ္ဌေသု ဥဋ္ဌာတီ’’တိ အာဟ။ သော ကိရေကဒိဝသံ ဝီဟီ ကောဋ္ဌမှိ ပက္ခိပန္တေ အဒ္ဒသ၊ တသ္မာ ‘‘ကောဋ္ဌေ ဘတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ သညာယ ဧဝမာဟ။ အထ နံ ဘဒ္ဒိယော ‘‘တွံ န ဇာနာသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဘတ္တံ နာမ ဥက္ခလိယံ ဥဋ္ဌာတီ’’တိ အာဟ။ သော ကိရေကဒိဝသံ ဥက္ခလိတော ဘတ္တံ ဝဍ္ဎေန္တေ ဒိသွာ ‘‘ဧတ္ထေဝေတံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ သညမကာသိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ အနုရုဒ္ဓါ တေ ဥဘောပိ ‘‘တုမှေ န ဇာနာထာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဘတ္တံ နာမ ရတနုဗ္ဗေဓမကုဠာယ မဟာသုဝဏ္ဏပါတိယံ ဥဋ္ဌာတီ’’တိ အာဟ။ တေန ကိရ နေဝ ဝီဟိံ ကောဋ္ဋေန္တာ၊ န ဘတ္တံ ပစန္တာ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ၊ သုဝဏ္ဏပါတိယံ ဝဍ္ဎေတွာ ပုရတော ဌပိတဘတ္တမေဝ ပဿတိ၊ တသ္မာ ‘‘ပါတိယံယေဝေတံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ သညမကာသိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဧဝံ ဘတ္တုဋ္ဌာနဋ္ဌာနမ္ပိ အဇာနန္တော မဟာပုညော ကုလပုတ္တော ကမ္မန္တေ ကိံ ဇာနိဿတိ။

သော ‘‘ဧဟိ ခေါ တေ၊ အနုရုဒ္ဓ၊ ဃရာဝါသတ္ထံ အနုသာသိဿာမိ၊ ပဌမံ ခေတ္တံ ကသာပေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဘာတရာ ဝုတ္တာနံ ကမ္မန္တာနံ အပရိယန္တဘာဝံ သုတွာ ‘‘န မေ ဃရာဝါသေန အတ္ထော’’တိ မာတရံ အာပုစ္ဆိတွာ ဘဒ္ဒိယပမုခေဟိ ပဉ္စဟိ သာကိယကုမာရေဟိ သဒ္ဓိံ နိက္ခမိတွာ အနုပိယမ္ဗဝနေ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဗ္ဗဇိ။ ပဗ္ဗဇိတွာ စ ပန သမ္မာပဋိပဒံ ပဋိပန္နော အနုပုဗ္ဗေန တိဿော ဝိဇ္ဇာ သစ္ဆိကတွာ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဧကာသနေ နိသိန္နောဝ ဟတ္ထတလေ ဌပိတအာမလကာနိ ဝိယ သဟဿလောကဓာတုယော ဩလောကနသမတ္ထော ဟုတွာ –

‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊

တေဝိဇ္ဇော ဣဒ္ဓိပတ္တောမှိ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။ (ထေရဂါ။ ၃၃၂၊ ၅၆၂) –

ဥဒါနံ ဥဒါနေတွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ မေ ကတွာ အယံ သမ္ပတ္တိ လဒ္ဓါ’’တိ ဩလောကေန္တော ‘‘ပဒုမုတ္တရပါဒမူလေ ပတ္ထနံ ဌပေသိ’’န္တိ ဉတွာ ပုန ‘‘သံသာရေ သံသရန္တော အသုကသ္မိံ နာမ ကာလေ ဗာရာဏသိယံ သုမနသေဋ္ဌိံ နိဿာယ ဇီဝန္တော အန္နဘာရော နာမ အဟောသိ’’န္တိပိ ဉတွာ –

‘‘အန္နဘာရော ပုရေ အာသိံ၊ ဒလိဒ္ဒေါ တိဏဟာရကော၊

ပိဏ္ဍပါတော မယာ ဒိန္နော၊ ဥပရိဋ္ဌဿ တာဒိနော’’တိ။ –

အာဟ ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ယော သော တဒါ မယာ ဥပရိဋ္ဌဿ ဒိန္နပိဏ္ဍပါတတော ကဟာပဏေ ဒတွာ ပတ္တိံ အဂ္ဂဟေသိ၊ မမ သဟာယကော သုမနသေဋ္ဌိ ကဟံ နု ခေါ သော ဧတရဟိ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ။ အထ နံ ‘‘ဝိဉ္ဈာဋဝိယံ ပဗ္ဗတပါဒေ မုဏ္ဍနိဂမော နာမ အတ္ထိ၊ တတ္ထ မဟာမုဏ္ဍဿ နာမ ဥပါသကဿ မဟာသုမနော စူဠသုမနောတိ ဒွေ ပုတ္တာ၊ တေသု သော စူဠသုမနော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ အဒ္ဒသ။ ဒိသွာ စ ပန စိန္တေသိ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ တတ္ထ မယိ ဂတေ ဥပကာရော၊ နတ္ထီ’’တိ။ သော ဥပဓာရေန္တော ဣဒံ အဒ္ဒသ ‘‘သော တတ္ထ မယိ ဂတေ သတ္တဝဿိကောဝ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိဿတိ၊ ခုရဂ္ဂေယေဝ စ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿတီ’’တိ။ ဒိသွာ စ ပန ဥပကဋ္ဌေ အန္တောဝဿေ အာကာသေန ဂန္တွာ ဂါမဒွါရေ ဩတရိ။ မဟာမုဏ္ဍော ပန ဥပါသကော ထေရဿ ပုဗ္ဗေပိ ဝိဿာသိကော ဧဝ။ သော ထေရံ ပိဏ္ဍပါတကာလေ စီဝရံ ပါရုပန္တံ ဒိသွာ ပုတ္တံ မဟာသုမနံ အာဟ – ‘‘တာတ၊ အယျော၊ မေ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော အာဂတော၊ ယာဝဿ အညော ကောစိ ပတ္တံ န ဂဏှာတိ၊ တာဝဿ ဂန္တွာ ပတ္တံ ဂဏှ၊ အဟံ အာသနံ ပညာပေဿာမီ’’တိ။ သော တထာ အကာသိ။ ဥပါသကော ထေရံ အန္တောနိဝေသနေ သက္ကစ္စံ ပရိဝိသိတွာ တေမာသံ ဝသနတ္ထာယ ပဋိညံ ဂဏှိ၊ ထေရောပိ အဓိဝါသေသိ။

အထ နံ ဧကဒိဝသံ ပဋိဇဂ္ဂန္တော ဝိယ တေမာသံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ မဟာပဝါရဏာယ တိစီဝရဉ္စေဝ ဂုဠတေလတဏ္ဍုလာဒီနိ စ အာဟရိတွာ ထေရဿ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ‘‘ဂဏှထ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ‘‘အလံ၊ ဥပါသက၊ န မေ ဣမိနာ အတ္ထော’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ဝဿာဝါသိကလာဘော နာမေသ၊ ဂဏှထ န’’န္တိ? ‘‘န ဂဏှာမိ၊ ဥပါသကာ’’တိ။ ‘‘ကိမတ္ထံ န ဂဏှထ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘မယှံ သန္တိကေ ကပ္ပိယကာရကော သာမဏေရောပိ နတ္ထီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ မမ ပုတ္တော မဟာသုမနော သာမဏေရော ဘဝိဿတီ’’တိ။ ‘‘န မေ၊ ဥပါသက၊ မဟာသုမနေနတ္ထော’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ စူဠသုမနံ ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိ။ ထေရော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ စူဠသုမနံ ပဗ္ဗာဇေသိ။ သော ခုရဂ္ဂေယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ ထေရော တေန သဒ္ဓိံ အဍ္ဎမာသမတ္တံ တတ္ထေဝ ဝသိတွာ ‘‘သတ္ထာရံ ပဿိဿာမီ’’တိ တဿ ဉာတကေ အာပုစ္ဆိတွာ အာကာသေနေဝ ဂန္တွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ အရညကုဋိကာယ ဩတရိ။

ထေရော ပန ပကတိယာပိ အာရဒ္ဓဝီရိယော၊ တဿ တတ္ထ ပုဗ္ဗရတ္တာပရရတ္တံ စင်္ကမန္တဿ ဥဒရဝါတော သမုဋ္ဌဟိ။ အထ နံ ကိလန္တရူပံ ဒိသွာ သာမဏေရော ပုစ္ဆိ – ‘‘ဘန္တေ၊ ကိံ ဝေါ ရုဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘ဥဒရဝါတော မေ သမုဋ္ဌိတော’’တိ ။ ‘‘အညဒါပိ သမုဋ္ဌိတပုဗ္ဗော၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘အာမာဝုသော’’တိ။ ‘‘ကေန ဖာသုကံ ဟောတိ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘အနောတတ္တတော ပါနီယေ လဒ္ဓေ ဖာသုကံ ဟောတိ၊ အာဝုသော’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ အာဟရာမီ’’တိ။ ‘‘သက္ခိဿသိ သာမဏေရာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ တေန ဟိ အနောတတ္တေ ပန္နဂေါ နာမ နာဂရာဇာ မံ ဇာနာတိ၊ တဿ အာစိက္ခိတွာ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ ဧကံ ပါနီယဝါရကံ အာဟရာတိ။ သော သာဓူတိ ဥပဇ္ဈာယံ ဝန္ဒိတွာ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ပဉ္စယောဇနသတံ ဌာနံ အဂမာသိ ။ တံ ဒိဝသံ ပန နာဂရာဇာ နာဂနာဋကပရိဝုတော ဥဒကကီဠံ ကီဠိတုကာမော ဟောတိ။ သော သာမဏေရံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာဝ ကုဇ္ဈိ၊ ‘‘အယံ မုဏ္ဍကသမဏော အတ္တနော ပါဒပံသုံ မမ မတ္ထကေ ဩကိရန္တော ဝိစရတိ၊ အနောတတ္တေ ပါနီယတ္ထာယ အာဂတော ဘဝိဿတိ၊ န ဒါနိဿ ပါနီယံ ဒဿာမီ’’တိ ပဏ္ဏာသယောဇနိကံ အနောတတ္တဒဟံ မဟာပါတိယာ ဥက္ခလိံ ပိဒဟန္တော ဝိယ ဖဏေန ပိဒဟိတွာ နိပဇ္ဇိ။ သာမဏေရော နာဂရာဇဿ အာကာရံ ဩလောကေတွာဝ ‘‘ကုဒ္ဓါ အယ’’န္တိ ဉတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘သုဏောဟိ မေ နာဂရာဇ၊ ဥဂ္ဂတေဇ မဟဗ္ဗလ၊

ဒေဟိ မေ ပါနီယဃဋံ၊ ဘေသဇ္ဇတ္ထမှိ အာဂတော’’တိ။

တံ သုတွာ နာဂရာဇာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ပုရတ္ထိမသ္မိံ ဒိသာဘာဂေ၊ ဂင်္ဂါ နာမ မဟာနဒီ၊

မဟာသမုဒ္ဒမပ္ပေတိ၊ တတော တွံ ပါနီယံ ဟရာ’’တိ။

တံ သုတွာ သာမဏေရော ‘‘အယံ နာဂရာဇာ အတ္တနော ဣစ္ဆာယ န ဒဿတိ၊ အဟံ ဗလက္ကာရံ ကတွာ အာနုဘာဝံ ဇာနာပေတွာ ဣမံ အဘိဘဝိတွာဝ ပါနီယံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ၊ ‘‘မဟာရာဇ ၊ ဥပဇ္ဈာယော မံ အနောတတ္တတောဝ ပါနီယံ အာဟရာပေတိ၊ တေနာဟံ ဣဒမေဝ ဟရိဿာမိ၊ အပေဟိ၊ မာ မံ ဝါရေဟီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ဣတောဝ ပါနီယံ ဟာဿံ၊ ဣမိနာဝမှိ အတ္ထိကော၊

ယဒိ တေ ထာမဗလံ အတ္ထိ၊ နာဂရာဇ နိဝါရယာ’’တိ။

အထ နံ နာဂရာဇာ အာဟ –

‘‘သာမဏေရ သစေ အတ္ထိ၊ တဝ ဝိက္ကမ ပေါရိသံ၊

အဘိနန္ဒာမိ တေ ဝါစံ၊ ဟရဿု ပါနီယံ မမာ’’တိ။

အထ နံ သာမဏေရော ‘‘ဧဝံ၊ မဟာရာဇ၊ ဟရာမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ယဒိ သက္ကောန္တော ဟရာဟီ’’တိ ဝုတ္တေ – ‘‘တေန ဟိ သုဋ္ဌု ဇာနဿူ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ပဋိညံ ဂဟေတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓသာသနဿ အာနုဘာဝံ ဒဿေတွာ မယာ ပါနီယံ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ အာကာသဋ္ဌဒေဝတာနံ တာဝ သန္တိကံ အဂမာသိ။ တာ အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ အဋ္ဌံသု။ ‘‘ဧတသ္မိံ အနောတတ္တဒဟပိဋ္ဌေ ပန္နဂနာဂရာဇေန သဒ္ဓိံ မမ သင်္ဂါမော ဘဝိဿတိ၊ တတ္ထ ဂန္တွာ ဇယပရာဇယံ ဩလောကေထာ’’တိ အာဟ။ သော ဧတေနေဝ နီဟာရေန စတ္တာရော လောကပါလေ သက္ကသုယာမသန္တုသိတပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီ စ ဥပသင်္ကမိတွာ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ တတော ပရံ ပဋိပါဋိယာ ယာဝ ဗြဟ္မလောကံ ဂန္တွာ တတ္ထ တတ္ထ ဗြဟ္မေဟိ အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ဌိတေဟိ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ’’တိ ပုဋ္ဌော တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ ဧဝံ သော အသညေ စ အရူပိဗြဟ္မာနော စ ဌပေတွာ သဗ္ဗတ္ထ မုဟုတ္တေနေဝ အာဟိဏ္ဍိတွာ အာရောစေသိ။ တဿ ဝစနံ သုတွာ သဗ္ဗာပိ ဒေဝတာ အနောတတ္တဒဟပိဋ္ဌေ နာဠိယံ ပက္ခိတ္တာနိ ပိဋ္ဌစုဏ္ဏာနိ ဝိယ အာကာသံ နိရန္တရံ ပူရေတွာ သန္နိပတိံသု။ သန္နိပတိတေ ဒေဝသင်္ဃေ သာမဏေရော အာကာသေ ဌတွာ နာဂရာဇံ အာဟ –

‘‘သုဏောဟိ မေ နာဂရာဇ၊ ဥဂ္ဂတေဇ မဟဗ္ဗလ၊

ဒေဟိ မေ ပါနီယဃဋံ၊ ဘေသဇ္ဇတ္ထမှိ အာဂတော’’တိ။

အထ နံ နာဂေါ အာဟ –

‘‘သာမဏေရ သစေ အတ္ထိ၊ တဝ ဝိက္ကမ ပေါရိသံ၊

အဘိနန္ဒာမိ တေ ဝါစံ၊ ဟရဿု ပါနီယံ မမာ’’တိ။

သော တိက္ခတ္တုံ နာဂရာဇဿ ပဋိညံ ဂဟေတွာ အာကာသေ ဌိတကောဝ ဒွါဒသယောဇနိကံ ဗြဟ္မတ္တဘာဝံ မာပေတွာ အာကာသတော ဩရုယှ နာဂရာဇဿ ဖဏေ အက္ကမိတွာ အဓောမုခံ နိပ္ပီဠေသိ၊ တာဝဒေဝ ဗလဝတာ ပုရိသေန အက္ကန္တအလ္လစမ္မံ ဝိယ နာဂရာဇဿ ဖဏေ အက္ကန္တမတ္တေ ဩဂလိတွာ ဒဗ္ဗိမတ္တာ ဖဏပုဋကာ အဟေသုံ။ နာဂရာဇဿ ဖဏေဟိ မုတ္တမုတ္တဋ္ဌာနတော တာလက္ခန္ဓပမာဏာ ဥဒကဝဋ္ဋိယော ဥဂ္ဂဉ္ဆိံသု။ သာမဏေရော အာကာသေယေဝ ပါနီယဝါရကံ ပူရေသိ။ ဒေဝသင်္ဃော သာဓုကာရမဒါသိ။ အထ နာဂရာဇာ လဇ္ဇိတွာ သာမဏေရဿ ကုဇ္ဈိ၊ ဇယကုသုမဝဏ္ဏာနိဿ အက္ခီနိ အဟေသုံ။ သော ‘‘အယံ မံ ဒေဝသင်္ဃံ သန္နိပါတေတွာ ပါနီယံ ဂဟေတွာ လဇ္ဇာပေသိ၊ ဧတံ ဂဟေတွာ မုခေ ဟတ္ထံ ပက္ခိပိတွာ ဟဒယမံသံ ဝါဿ မဒ္ဒါမိ၊ ပါဒေ ဝါ နံ ဂဟေတွာ ပါရဂင်္ဂါယံ ခိပါမီ’’တိ ဝေဂေန အနုဗန္ဓိ။ အနုဗန္ဓန္တောပိ နံ ပါပုဏိတုံ နာသက္ခိယေဝ။ သာမဏေရော ဂန္တွာ ဥပဇ္ဈာယဿ ဟတ္ထေ ပါနီယံ ဌပေတွာ ‘‘ပိဝထ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ နာဂရာဇာပိ ပစ္ဆတော အာဂန္တွာ၊ ‘‘ဘန္တေ အနုရုဒ္ဓ၊ သာမဏေရော မယာ အဒိန္နမေဝ ပါနီယံ ဂဟေတွာ အာဂတော၊ မာ ပိဝိတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ဧဝံ ကိရ သာမဏေရာတိ။ ‘‘ပိဝထ၊ ဘန္တေ၊ ဣမိနာ မေ ဒိန္နံ ပါနီယံ အာဟဋ’’န္တိ အာဟ။ ထေရော ‘‘ခီဏာသဝသာမဏေရဿ မုသာကထနံ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဉတွာ ပါနီယံ ပိဝိ။ တင်္ခဏညေဝဿ အာဗာဓော ပဋိပဿမ္ဘိ။ ပုန နာဂေါ ထေရံ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ သာမဏေရေနမှိ သဗ္ဗံ ဒေဝဂဏံ သန္နိပါတေတွာ လဇ္ဇာပိတော၊ အဟမဿ ဟဒယံ ဝါ ဖာလေဿာမိ၊ ပါဒေ ဝါ နံ ဂဟေတွာ ပါရဂင်္ဂါယ ခိပိဿာမီ’’တိ။ မဟာရာဇ၊ သာမဏေရော မဟာနုဘာဝေါ၊ တုမှေ သာမဏေရေန သဒ္ဓိံ သင်္ဂါမေတုံ န သက္ခိဿထ ၊ ခမာပေတွာ နံ ဂစ္ဆထာတိ။ သော သယမ္ပိ သာမဏေရဿ အာနုဘာဝံ ဇာနာတိယေဝ၊ လဇ္ဇာယ ပန အနုဗန္ဓိတွာ အာဂတော။ အထ နံ ထေရဿ ဝစနေန ခမာပေတွာ တေန သဒ္ဓိံ မိတ္တသန္ထဝံ ကတွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ အနောတတ္တဥဒကေန အတ္ထေ သတိ တုမှာကံ အာဂမနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ မယှံ ပဟိဏေယျာထ၊ အဟမေဝ အာဟရိတွာ ဒဿာမီ’’တိ ဝတွာ ပက္ကာမိ။

ထေရောပိ သာမဏေရံ အာဒါယ ပါယာသိ။ သတ္ထာ ထေရဿ အာဂမနဘာဝံ ဉတွာ မိဂါရမာတုပါသာဒေ ထေရဿ အာဂမနံ ဩလောကေန္တော နိသီဒိ။ ဘိက္ခူပိ ထေရံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ပတ္တစီဝရံ ပဋိဂ္ဂဟေသုံ။ အထေကစ္စေ သာမဏေရံ သီသေပိ ကဏ္ဏေသုပိ ဗာဟာယမ္ပိ ဂဟေတွာ သဉ္စာလေတွာ ‘‘ကိံ၊ သာမဏေရ စူဠကနိဋ္ဌ၊ န ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ အာဟံသု။ သတ္ထာ တေသံ ကိရိယံ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘ဘာရိယံ ဝတိမေသံ ဘိက္ခူနံ ကမ္မံ အာသီဝိသံ ဂီဝါယ ဂဏှန္တာ ဝိယ သာမဏေရံ ဂဏှန္တိ၊ နာဿ အာနုဘာဝံ ဇာနန္တိ၊ အဇ္ဇ မယာ သုမနသာမဏေရဿ ဂုဏံ ပါကဋံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ထေရောပိ အာဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိ။ သတ္ထာ တေန သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ အာနန္ဒတ္ထေရံ အာမန္တေသိ – ‘‘အာနန္ဒ၊ အနောတတ္တဥဒကေနမှိ ပါဒေ ဓောဝိတုကာမော ၊ သာမဏေရာနံ ဃဋံ ဒတွာ ပါနီယံ အာဟရာပေဟီ’’တိ။ ထေရော ဝိဟာရေ ပဉ္စမတ္တာနိ သာမဏေရသတာနိ သန္နိပါတေသိ။ တေသု သုမနသာမဏေရော သဗ္ဗနဝကော အဟောသိ။ ထေရော သဗ္ဗမဟလ္လကံ သာမဏေရံ အာဟ – ‘‘သာမဏေရ၊ သတ္ထာ အနောကတ္တဒဟဥဒကေန ပါဒေ ဓောဝိတုကာမော၊ ဃဋံ အာဒါယ ဂန္တွာ ပါနီယံ အာဟရာ’’တိ။ သော ‘‘န သက္ကောမိ၊ ဘန္တေ’’တိ န ဣစ္ဆိ။ ထေရော သေသေပိ ပဋိပါဋိယာ ပုစ္ဆိ၊ တေပိ တထေဝ ဝတွာ ပဋိက္ခိပိံသု။ ‘‘ကိံ ပနေတ္ထ ခီဏာသဝသာမဏေရာ နတ္ထီ’’တိ? အတ္ထိ၊ တေ ပန ‘‘နာယံ အမှာကံ ဗဒ္ဓါ မာလာပုဋော၊ သုမနသာမဏေရဿေဝ ဗဒ္ဓါ’’တိ န ဣစ္ဆိံသု၊ ပုထုဇ္ဇနာ ပန အတ္တနော အသမတ္ထတာယေဝ န ဣစ္ဆိံသု။ ပရိယောသာနေ ပန သုမနဿ ဝါရေ သမ္ပတ္တေ၊ ‘‘သာမဏေရ၊ သတ္ထာ အနောတတ္တဒဟဥဒကေန ပါဒေ ဓောဝိတုကာမော၊ ကုဋံ အာဒါယ ကိရ ဥဒကံ အာဟရာ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သတ္ထရိ အာဟရာပေန္တေ အာဟရိဿာမီ’’တိ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ အနောတတ္တတော ကိရ မံ ဥဒကံ အာဟာရာပေထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘အာမ၊ သုမနာ’’တိ။ သော ဝိသာခါယ ကာရိတေသု ဃနသုဝဏ္ဏကောဋ္ဋိမေသု သေနာသနကုဋေသု ဧကံ သဋ္ဌိကုဋဥဒကဂဏှနကံ မဟာဃဋံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ‘‘ဣမိနာ မေ ဥက္ခိပိတွာ အံသကူဋေ ဌပိတေန အတ္ထော နတ္ထီ’’တိ ဩလမ္ဗကံ ကတွာ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ဟိမဝန္တာဘိမုခေါ ပက္ခန္ဒိ။

နာဂရာဇာ သာမဏေရံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ကုဋံ အံသကူဋေန အာဒါယ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေ မာဒိသေ ဒါသေ ဝိဇ္ဇမာနေ ကသ္မာ သယံ အာဂတာ၊ ဥဒကေနတ္ထေ သတိ ကသ္မာ သာသနမတ္တမ္ပိ န ပဟိဏထာ’’တိ ကုဋေန ဥဒကံ အာဒါယ သယံ ဥက္ခိပိတွာ ‘‘ပုရတော ဟောထ၊ ဘန္တေ၊ အဟမေဝ အာဟရိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘တိဋ္ဌထ တုမှေ၊ မဟာရာဇ၊ အဟမေဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန အာဏတ္တော’’တိ နာဂရာဇာနံ နိဝတ္တာပေတွာ ကုဋံ မုခဝဋ္ဋိယံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ အာကာသေနာဂဉ္ဆိ။ အထ နံ သတ္ထာ အာဂစ္ဆန္တံ ဩလောကေတွာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ပဿထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာမဏေရဿ လီလံ၊ အာကာသေ ဟံသရာဇာ ဝိယ သောဘတီ’’တိ အာဟ။ သောပိ ပါနီယဃဋံ ဌပေတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ သတ္ထာ အာဟ – ‘‘ကတိဝဿောသိ တွံ၊ သုမနာ’’တိ? ‘‘သတ္တဝဿောမှိ၊ ဘန္တေတိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ သုမန၊ အဇ္ဇ ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခု ဟောဟီ’’တိ ဝတွာ ဒါယဇ္ဇဥပသမ္ပဒံ အဒါသိ။ ဒွေယေဝ ကိရ သာမဏေရာ သတ္တဝဿိကာ ဥပသမ္ပဒံ လဘိံသု – အယဉ္စ သုမနော သောပါကော စာတိ။

ဧဝံ တသ္မိံ ဥပသမ္ပန္နေ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ၊ ‘‘အစ္ဆရိယံ အာဝုသော၊ ဧဝရူပေါ ဟိ နာမ ဒဟရသာမဏေရဿ အာနုဘာဝေါ ဟောတိ၊ န နော ဣတော ပုဗ္ဗေ ဧဝရူပေါ အာနုဘာဝေါ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာသနေ ဒဟရောပိ သမ္မာ ပဋိပန္နော ဧဝရူပံ သမ္ပတ္တိံ လဘတိယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၃၈၂။

‘‘ယော ဟဝေ ဒဟရော ဘိက္ခု၊ ယုဉ္ဇတိ ဗုဒ္ဓသာသနေ၊

သောမံ လောကံ ပဘာသေတိ၊ အဗ္ဘာ မုတ္တောဝ စန္ဒိမာ’’တိ။

တတ္ထ ယုဉ္ဇတီတိ ဃဋတိ ဝါယမတိ။ ပဘာသေတီတိ သော ဘိက္ခု အတ္တနော အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေန အဗ္ဘာဒီဟိ မုတ္တော စန္ဒိမာ ဝိယ လောကံ ခန္ဓာဒိဘေဒံ လောကံ ဩဘာသေတိ၊ ဧကာလောကံ ကရောတီတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

သုမနသာမဏေရဝတ္ထု ဒွါဒသမံ။

ဘိက္ခုဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဉ္စဝီသတိမော ဝဂ္ဂေါ။