📜

၃။ စိတ္တဝဂ္ဂေါ

၁။ မေဃိယတ္ထေရဝတ္ထု

ဖန္ဒနံစပလံ စိတ္တန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ စာလိကာယ ပဗ္ဗတေ ဝိဟရန္တော အာယသ္မန္တံ မေဃိယံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

တဿ ဝတ္ထုံ ဝိဘာဝနတ္ထံ သဗ္ဗံ မေဃိယသုတ္တန္တံ (ဥဒါ။ ၃၁) ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ သတ္ထာ ပန တီဟိ ဝိတက္ကေဟိ အနွာသတ္တတာယ တသ္မိံ အမ္ဗဝနေ ပဓာနံ အနုယုဉ္ဇိတုံ အသက္ကုဏိတွာ အာဂတံ မေဃိယတ္ထေရံ အာမန္တေတွာ၊ ‘‘အတိဘာရိယံ တေ၊ မေဃိယ၊ ကတံ ‘အာဂမေဟိ တာဝ၊ မေဃိယ၊ ဧကကောမှိ ယာဝ အညောပိ ကောစိ ဘိက္ခု အာဂစ္ဆတီ’တိ မံ ယာစန္တံ ဧကကံ ပဟာယ ဂစ္ဆန္တေန ဘိက္ခုနာ နာမ ဧဝံ စိတ္တဝသိကေန ဘဝိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ စိတ္တံ နာမေတံ လဟုကံ၊ တံ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၃၃။

‘‘ဖန္ဒနံ စပလံ စိတ္တံ၊ ဒူရက္ခံ ဒုန္နိဝါရယံ၊

ဥဇုံ ကရောတိ မေဓာဝီ၊ ဥသုကာရောဝ တေဇနံ။

၃၄။

‘‘ဝါရိဇောဝ ထလေ ခိတ္တော၊ ဩကမောကတဥဗ္ဘတော၊

ပရိပ္ဖန္ဒတိဒံ စိတ္တံ၊ မာရဓေယျံ ပဟာတဝေ’’တိ။

တတ္ထ ဖန္ဒနန္တိ ရူပါဒီသု အာရမ္မဏေသု ဝိပ္ဖန္ဒမာနံ။ စပလန္တိ ဧကဣရိယာပထေန အသဏ္ဌဟန္တော ဂါမဒါရကော ဝိယ ဧကသ္မိံ အာရမ္မဏေ အသဏ္ဌဟနတော စပလံ။ စိတ္တန္တိ ဝိညာဏံ၊ ဘူမိဝတ္ထုအာရမ္မဏကိရိယာဒိဝိစိတ္တတာယ ပနေတံ ‘‘စိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဒူရက္ခန္တိ ကိဋ္ဌသမ္ဗာဓေ ဌာနေ ကိဋ္ဌခါဒကဂေါဏံ ဝိယ ဧကေကသ္မိံ သပ္ပာယာရမ္မဏေယေဝ ဒုဋ္ဌပနတော ဒူရက္ခံ။ ဒုန္နိဝါရယန္တိ ဝိသဘာဂါရမ္မဏံ ဂစ္ဆန္တံ ပဋိသေဓေတုံ ဒုက္ခတ္တာ ဒုန္နိဝါရယံ။ ဥသုကာရောဝ တေဇနန္တိ ယထာ နာမ ဥသုကာရော အရညတော ဧကံ ဝင်္ကဒဏ္ဍကံ အာဟရိတွာ နိတ္တစံ ကတွာ ကဉ္ဇိယတေလေန မက္ခေတွာ အင်္ဂါရကပလ္လေ တာပေတွာ ရုက္ခာလကေ ဥပ္ပီဠေတွာ နိဝင်္ကံ ဥဇုံ ဝါလဝိဇ္ဈနယောဂ္ဂံ ကရောတိ၊ ကတွာ စ ပန ရာဇရာဇမဟာမတ္တာနံ သိပ္ပံ ဒဿေတွာ မဟန္တံ သက္ကာရသမ္မာနံ လဘတိ၊ ဧဝမေဝ မေဓာဝီ ပဏ္ဍိတော ဝိညူ ပုရိသော ဖန္ဒနာဒိသဘာဝမေတံ စိတ္တံ ဓုတင်္ဂါရညာဝါသဝသေန၊ နိတ္တစံ အပဂတဩဠာရိကကိလေသံ ကတွာ သဒ္ဓါသိနေဟေန တေမေတွာ ကာယိကစေတသိကဝီရိယေန တာပေတွာ သမထဝိပဿနာလကေ ဥပ္ပီဠေတွာ ဥဇုံ အကုဋိလံ နိဗ္ဗိသေဝနံ ကရောတိ၊ ကတွာ စ ပန သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ မဟန္တံ အဝိဇ္ဇက္ခန္ဓံ ပဒါလေတွာ၊ ‘‘တိဿော ဝိဇ္ဇာ၊ ဆ အဘိညာ၊ နဝ လောကုတ္တရဓမ္မေ’’တိ ဣမံ ဝိသေသံ ဟတ္ထဂတမေဝ ကတွာ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျဘာဝံ လဘတိ။

ဝါရိဇောဝါတိ မစ္ဆော ဝိယ၊ ထလေ ခိတ္တောတိ ဟတ္ထေန ဝါ ပါဒေန ဝါ ဇာလာဒီနံ ဝါ အညတရေန ထလေ ဆဍ္ဍိတော။ ဩကမောကတဥဗ္ဘတောတိ ‘‘ဩကပုဏ္ဏေဟိ စီဝရေဟီ’’တိ ဧတ္ထ (မဟာဝ။ ၃၀၆) ဥဒကံ ဩကံ၊ ‘‘ဩကံ ပဟာယ အနိကေတသာရီ’’တိ ဧတ္ထ (သု။ နိ။ ၈၅၀) အာလယော၊ ဧတ္ထ ဥဘယမ္ပိ လဗ္ဘတိ။ ‘‘ဩကမောကတဥဗ္ဘတော’’တိ ဟိ ဧတ္ထ ဩကမောကတောတိ ဥဒကသင်္ခါတာ အာလယာတိ အယမတ္ထော။ ဥဗ္ဘတောတိ ဥဒ္ဓဋော။ ပရိပ္ဖန္ဒတိဒံ စိတ္တန္တိ ယထာ သော ဥဒကာလယတော ဥဗ္ဘတော ထလေ ခိတ္တော မစ္ဆော ဥဒကံ အလဘန္တော ပရိပ္ဖန္ဒတိ၊ ဧဝမိဒံ ပဉ္စကာမဂုဏာလယာဘိရတံ စိတ္တံ တတော ဥဒ္ဓရိတွာ မာရဓေယျသင်္ခါတံ ဝဋ္ဋံ ပဟာတုံ ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာနေ ခိတ္တံ ကာယိကစေတသိကဝီရိယေန သန္တာပိယမာနံ ပရိပ္ဖန္ဒတိ၊ သဏ္ဌာတုံ န သက္ကောတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဓုရံ အနိက္ခိပိတွာ မေဓာဝီ ပုဂ္ဂလော တံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဥဇုံ ကမ္မနိယံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ အပရော နယော – ဣဒံ မာရဓေယျံ ကိလေသဝဋ္ဋံ အဝိဇဟိတွာ ဌိတံ စိတ္တံ သော ဝါရိဇော ဝိယ ပရိပ္ဖန္ဒတိ၊ တသ္မာ မာရဓေယျံ ပဟာတဝေ၊ ယေန ကိလေသဝဋ္ဋသင်္ခါတေန မာရဓေယျေနေဝ ပရိပ္ဖန္ဒတိ၊ တံ ပဟာတဗ္ဗန္တိ။

ဂါထာပရိယောသာနေ မေဃိယတ္ထေရော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌိတော၊ အညေပိ ဗဟူ သောတာပန္နာဒယော ဇာတာတိ။

မေဃိယတ္ထေရဝတ္ထု ပဌမံ။

၂။ အညတရဘိက္ခုဝတ္ထု

ဒုန္နိဂ္ဂဟဿလဟုနောတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ကောသလရညော ကိရ ဝိဇိတေ ပဗ္ဗတပါဒေ မာတိကဂါမော နာမ ဧကော ဃနဝါသော ဂါမော အဟောသိ။ အထေကဒိဝသံ သဋ္ဌိမတ္တာ ဘိက္ခူ သတ္ထု သန္တိကေ ယာဝ အရဟတ္တာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထာပေတွာ တံ ဂါမံ ဂန္တွာ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိံသု။ အထ နေ ယော တဿ ဂါမဿ သာမိကော မာတိကော နာမ၊ တဿ မာတာ ဒိသွာ ဂေဟေ နိသီဒါပေတွာ နာနဂ္ဂရသေန ယာဂုဘတ္တေန ပရိဝိသိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ကတ္ထ ဂန္တုကာမာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ယထာ ဖာသုကဋ္ဌာနံ မဟာဥပါသိကေ’’တိ။ သာ ‘‘ဝဿာဝါသဋ္ဌာနံ၊ အယျာ၊ ပရိယေသန္တိ မညေ’’တိ ဉတွာ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိတွာ၊ ‘‘သစေ၊ အယျာ၊ ဣမံ တေမာသံ ဣဓ ဝသိဿန္တိ၊ အဟံ တီဏိ သရဏာနိ၊ ပဉ္စ သီလာနိ ဂဟေတွာ ဥပေါသထကမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ဘိက္ခူ ‘‘မယံ ဣမံ နိဿာယ ဘိက္ခာယ အကိလမန္တာ ဘဝနိဿရဏံ ကာတုံ သက္ခိဿာမာ’’တိ အဓိဝါသယိံသု။ သာ တေသံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဝိဟာရံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ အဒါသိ။

တေ တတ္ထေဝ ဝသန္တာ ဧကဒိဝသံ သန္နိပတိတွာ အညမညံ ဩဝဒိံသု၊ ‘‘အာဝုသော၊ အမှေဟိ ပမာဒစာရံ စရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အမှာကဉှိ သကဂေဟံ ဝိယ အဋ္ဌ မဟာနိရယာ ဝိဝဋဒွါရာယေဝ၊ ဓရမာနကဗုဒ္ဓဿ ခေါ ပန သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ မယံ အာဂတာ၊ ဗုဒ္ဓါ စ နာမ ပဒါနုပဒိကံ ဝိစရန္တေနာပိ သဌေန အာရာဓေတုံ န သက္ကာ၊ ယထာဇ္ဈာသယေနေဝ အာရာဓေတုံ သက္ကာ၊ အပ္ပမတ္တာ ဟောထ၊ ဒွီဟိ ဧကဋ္ဌာနေ န ဌာတဗ္ဗံ၊ န နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ သာယံ ခေါ ပန ထေရူပဋ္ဌာနကာလေ ပါတောဝ ဘိက္ခာစာရကာလေ ဧကတော ဘဝိဿာမ၊ သေသကာလေ ဒွေ ဧကတော န ဘဝိဿာမ၊ အပိစ ခေါ ပန အဖာသုကေန ဘိက္ခုနာ အာဂန္တွာ ဝိဟာရမဇ္ဈေ ဃဏ္ဍိယာ ပဟတာယ ဃဏ္ဍိသညာယ အာဂန္တွာ တဿ ဘေသဇ္ဇံ ကရိဿာမာ’’တိ။

တေသု ဧဝံ ကတိကံ ကတွာ ဝိဟရန္တေသု ဧကဒိဝသံ သာ ဥပါသိကာ သပ္ပိတေလဖာဏိတာဒီနိ ဂါဟာပေတွာ ဒါသဒါသိကမ္မကရာဒီဟိ ပရိဝုတာ သာယနှသမယေ တံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဝိဟာရမဇ္ဈေ ဘိက္ခူ အဒိသွာ၊ ‘‘ကဟံ နု ခေါ၊ အယျာ၊ ဂတာ’’တိ ပုရိသေ ပုစ္ဆိတွာ၊ ‘‘အတ္တနော အတ္တနော ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေသု နိသိန္နာ ဘဝိဿန္တိ၊ အယျေ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ကိံ နု ခေါ ကတွာ ဒဋ္ဌုံ သက္ခိဿာမီ’’တိ အာဟ။ အထ နံ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ကတိကဝတ္တံ ဇာနနမနုဿာ အာဟံသု – ‘‘ဃဏ္ဍိယာ ပဟတာယ သန္နိပတိဿန္တိ၊ အယျေ’’တိ။ သာ စ ဃဏ္ဍိံ ပဟရာပေသိ။ ဘိက္ခူ ဃဏ္ဍိသဒ္ဒံ သုတွာ၊ ‘‘ကဿစိ အဖာသုကံ ဘဝိဿတီ’’တိ သကသကဋ္ဌာနေဟိ နိက္ခမိတွာ ဝိဟာရမဇ္ဈေ သန္နိပတိံသု။ ဒွေပိ ဇနာ ဧကမဂ္ဂေနာဂတာ နာမ နတ္ထိ။ ဥပါသိကာ ဧကေကဋ္ဌာနတော ဧကေကမေဝ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ၊ ‘‘မမ ပုတ္တေဟိ အညမညံ ကလဟော ကတော ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဝန္ဒိတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကလဟံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ကရိတ္ထာ’’တိ? ‘‘န ကရောမ၊ မဟာဥပါသိကေ’’တိ။ ‘‘သစေ ဝေါ၊ ဘန္တေ၊ ကလဟော နတ္ထိ၊ အထ ကသ္မာ ယထာ အမှာကံ ဂေဟံ အာဂစ္ဆန္တာ သဗ္ဗေ ဧကတောဝ အာဂစ္ဆထ၊ ဧဝံ အနာဂန္တွာ ဧကေကဋ္ဌာနတော ဧကေကာဝ အာဂတာ’’တိ? ‘‘မဟာဥပါသိကေ၊ ဧကေကသ္မိံ ဌာနေ နိသီဒိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရိမှာ’’တိ။ ‘‘ကော ဧသ ၊ ဘန္တေ၊ သမဏဓမ္မော နာမာ’’တိ? ‘‘ဒွတ္တိံသာကာရေ သဇ္ဈာယံ ကရောမ၊ အတ္တဘာဝေ စ ခယဝယံ ပဋ္ဌပေမ၊ မဟာဥပါသိကေ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဒွတ္တိံသာကာရေ သဇ္ဈာယံ ကာတုံ၊ အတ္တဘာဝေ စ ခယဝယံ ပဋ္ဌပေတုံ တုမှာကမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ ဥဒါဟု အမှာကမ္ပီတိ၊ ကဿစိပိ အဝါရိတော ဧသ ဓမ္မော၊ မဟာဥပါသိကေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ မယှမ္ပိ ဒွတ္တိံသာကာရံ ဒေထ၊ အတ္တဘာဝေ စ ခယဝယပဋ္ဌပနံ အာစိက္ခထာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဥဂ္ဂဏှ၊ မဟာဥပါသိကေ’’တိ သဗ္ဗံ ဥဂ္ဂဏှာပေသုံ။

သာ တတော ပဋ္ဌာယ ဒွတ္တိံသာကာရေ သဇ္ဈာယံ ကတွာ အတ္တနိ ခယဝယံ ပဋ္ဌပေတွာ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ပုရေတရမေဝ တယော မဂ္ဂေ၊ တီဏိ စ ဖလာနိ ပါပုဏိ။ မဂ္ဂေနေဝ စဿာ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ လောကိယအဘိညာ စ အာဂမိံသု။ သာ မဂ္ဂဖလသုခတော ဝုဋ္ဌာယ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဩလောကေတွာ၊ ‘‘ကဒါ နု ခေါ မမ ပုတ္တေဟိ အယံ ဓမ္မော အဓိဂတော’’တိ ဥပဓာရေန္တီ သဗ္ဗေပိမေ သရာဂါ သဒေါသာ သမောဟာ ဈာနဝိပဿနာမတ္တမ္ပိ တေသံ နတ္ထိ၊ ‘‘ကိံ နု ခေါ မယှံ ပုတ္တာနံ အရဟတ္တဿ ဥပနိဿယော အတ္ထိ၊ နတ္ထီ’’တိ အာဝဇ္ဇေတွာ၊ ‘‘အတ္ထီ’’တိ ဒိသွာ၊ ‘‘သေနာသနသပ္ပာယံ နု ခေါ အတ္ထိ၊ နတ္ထီ’’တိ အာဝဇ္ဇေတွာ တမ္ပိ ဒိသွာ၊ ‘‘ပုဂ္ဂလသပ္ပာယံ နု ခေါ လဘန္တိ၊ န လဘန္တီ’’တိ အာဝဇ္ဇေသိ၊ ပုဂ္ဂလသပ္ပာယမ္ပိ ဒိသွာ၊ ‘‘အာဟာရသပ္ပာယံ နု ခေါ လဘန္တိ၊ န လဘန္တီ’’တိ ဥပဓာရေန္တီ ‘‘အာဟာရသပ္ပာယံ နေသံ နတ္ထီ’’တိ ဒိသွာ တတော ပဋ္ဌာယ နာနာဝိဓံ ယာဂုံ၊ အနေကပ္ပကာရံ ခဇ္ဇကံ၊ နာနဂ္ဂရသဉ္စ ဘောဇနံ သမ္ပာဒေတွာ ဂေဟေ ဘိက္ခူ နိသီဒါပေတွာ ဒက္ခိဏောဒကံ ဒတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ ၊ တုမှာကံ ယံ ယံ ရုစ္စတိ၊ တံ တံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ နိယျာဒေသိ။ တေ ယထာရုစိ ယာဂုအာဒီနိ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ တေသံ သပ္ပာယာဟာရံ လဘန္တာနံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ အဟောသိ။

တေ ဧကဂ္ဂေန စိတ္တေန ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ န စိရဿေဝ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပတွာ စိန္တယိံသု – ‘‘အဟော မဟာဥပါသိကာ အမှာကံ ပတိဋ္ဌာ ဇာတာ၊ သစေ မယံ သပ္ပာယာဟာရံ န လဘိမှ၊ န နော မဂ္ဂဖလပဋိဝေဓော အဘဝိဿ၊ ဣဒါနိ ဝုဋ္ဌဝဿာ ပဝါရေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂမိဿာမာ’’တိ။ တေ ‘‘သတ္ထာရံ ဒဋ္ဌုကာမမှာ’’တိ မဟာဥပါသိကံ အာပုစ္ဆိံသု။ ‘‘မဟာဥပါသိကာ သာဓု၊ အယျာ’’တိ။ တေ အနုဂန္တွာ ပုနပိ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ အမှေ ဩလောကေယျာထာ’’တိ ဗဟူနိ ပိယဝစနာနိ ဝတွာ ပဋိနိဝတ္တိ။ တေပိ ခေါ ဘိက္ခူ သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ‘‘ကစ္စိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခမနီယံ၊ ကစ္စိ ယာပနီယံ၊ န စ ပိဏ္ဍကေန ကိလမိတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ခမနီယံ၊ ဘန္တေ၊ ယာပနီယံ၊ ဘန္တေ၊ ပိဏ္ဍကေန ပန နေဝ ကိလမိမှ။ အမှာကဉှိ မာတိကမာတာ နာမေကာ ဥပါသိကာ စိတ္တာစာရံ ဉတွာ၊ ‘အဟော ဝတ နော ဧဝရူပံ နာမ အာဟာရံ ပဋိယာဒေယျာ’တိ စိန္တိတေ ယထာစိန္တိတံ အာဟာရံ ပဋိယာဒေတွာ အဒါသီ’’တိ တဿာ ဂုဏကထံ ကထယိံသု။

အညတရော ဘိက္ခု တဿာ ဂုဏကထံ သုတွာ တတ္ထ ဂန္တုကာမော ဟုတွာ သတ္ထု သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ တံ ဂါမံ ဂမိဿာမီ’’တိ သတ္ထာရံ အာပုစ္ဆိတွာ ဇေတဝနတော နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန တံ ဂါမံ ပတွာ ဝိဟာရံ ပဝိသနဒိဝသေယေဝ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ကိရ ဥပါသိကာ စိန္တိတစိန္တိတံ ဇာနာတိ၊ အဟဉ္စ မဂ္ဂကိလန္တော ဝိဟာရံ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ န သက္ခိဿာမိ၊ အဟော ဝတ မေ ဝိဟာရပဋိဇဂ္ဂကံ မနုဿံ ပေသေယျာ’’တိ။ ဥပါသိကာ ဂေဟေ နိသိန္နာဝ အာဝဇ္ဇေန္တီ တမတ္ထံ ဉတွာ၊ ‘‘ဂစ္ဆ၊ ဝိဟာရံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ ဧဟီ’’တိ မနုဿံ ပေသေသိ။ ဣတရောပိ ပါနီယံ ပိဝိတုကာမော ‘‘အဟော ဝတ မေ သက္ခရပါနကံ ကတွာ ပေသေယျာ’’တိ စိန္တေသိ။ ဥပါသိကာ တမ္ပိ ပေသေသိ။ သော ပုနဒိဝသေ ‘‘ပါတောဝ သိနိဒ္ဓယာဂုံ မေ သဥတ္တရိဘင်္ဂံ ပေသေတူ’’တိ စိန္တေသိ။ ဥပါသိကာ တထာ အကာသိ ။ သော ယာဂုံ ပိဝိတွာ၊ ‘‘အဟော ဝတ မေ ဧဝရူပံ ခဇ္ဇကံ ပေသေယျာ’’တိ စိန္တေသိ။ ဥပါသိကာ တမ္ပိ ပေသေသိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ဥပါသိကာ မယာ သဗ္ဗံ စိန္တိတစိန္တိတံ ပေသေသိ၊ အဟံ ဧတံ ဒဋ္ဌုကာမော၊ အဟော ဝတ မေ နာနဂ္ဂရသဘောဇနံ ဂါဟာပေတွာ သယမေဝ အာဂစ္ဆေယျာ’’တိ။ ဥပါသိကာ ‘‘မမ ပုတ္တော မံ ဒဋ္ဌုကာမော၊ အာဂမနံ မေ ပစ္စာသီသတီ’’တိ ဘောဇနံ ဂါဟာပေတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ တဿ အဒါသိ။ သော ကတဘတ္တကိစ္စော ‘‘မာတိကမာတာ နာမ တွံ၊ မဟာဥပါသိကေ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ တာတာ’’တိ။ ‘‘တွံ ပရစိတ္တံ ဇာနာသီ’’တိ? ‘‘ကိံ မံ ပုစ္ဆသိ၊ တာတာ’’တိ? ‘‘မယာ စိန္တိတစိန္တိတံ သဗ္ဗမကာသိ၊ တေန တံ ပုစ္ဆာမီ’’တိ။ ‘‘ပရစိတ္တဇာနနကဘိက္ခူ ဗဟူ၊ တာတာ’’တိ? ‘‘နာဟံ အညေ ပုစ္ဆာမိ၊ တုဝံ ပုစ္ဆာမိ၊ ဥပါသိကေ’’တိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဥပါသိကာ ‘‘ပရစိတ္တံ ဇာနာမီ’’တိ အဝတွာ ‘‘ပရစိတ္တံ ဇာနန္တာ နာမ ဧဝံ ကရောန္တိ ပုတ္တာ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘ဘာရိယံ ဝတိဒံ ကမ္မံ၊ ပုထုဇ္ဇနာ နာမ သောဘနမ္ပိ အသောဘနမ္ပိ စိန္တေန္တိ၊ သစာဟံ ကိဉ္စိ အယုတ္တံ စိန္တယိဿာမိ၊ သဟ ဘဏ္ဍကေန စောရံ စူဠာယ ဂဏှန္တီ ဝိယ မံ ဝိပ္ပကာရံ ပါပေယျ၊ မယာ ဣတော ပလာယိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ၊ ‘‘ဥပါသိကေ၊ အဟံ ဂမိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကဟံ၊ အယျာ’’တိ? ‘‘သတ္ထု သန္တိကံ၊ ဥပါသိကေ’’တိ။ ‘‘ဝသထ တာဝ၊ ဘန္တေ၊ ဣဓာ’’တိ။ ‘‘န ဝသိဿာမိ၊ ဥပါသိကေ၊ ဂမိဿာမေဝါ’’တိ နိက္ခမိတွာ သတ္ထု သန္တိကံ အဂမာသိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘ကိံ ဘိက္ခု န တွံ တတ္ထ ဝသသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ န သက္ကာ တတ္ထ ဝသိတု’’န္တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ ဘိက္ခူ’’တိ? ‘‘ဘန္တေ၊ သာ ဥပါသိကာ စိန္တိတစိန္တိတံ သဗ္ဗံ ဇာနာတိ၊ ပုထုဇ္ဇနာ စ နာမ သောဘနမ္ပိ အသောဘနမ္ပိ စိန္တေန္တိ၊ သစာဟံ ကိဉ္စိ အယုတ္တံ စိန္တေဿာမိ၊ သဟ ဘဏ္ဍကေန စောရံ စူဠာယ ဂဏှန္တီ ဝိယ မံ ဝိပ္ပကာရံ ပါပေဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ အာဂတောမှီတိ။ ‘‘ဘိက္ခု၊ တတ္ထေဝ တယာ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ၊ ‘‘န သက္ကောမိ၊ ဘန္တေ၊ နာဟံ တတ္ထ ဝသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ဧကမေဝ ရက္ခိတုံ သက္ခိဿသီ’’တိ။ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘တဝ စိတ္တမေဝ ရက္ခ၊ စိတ္တံ နာမေတံ ဒုရက္ခံ၊ တွံ အတ္တနော စိတ္တမေဝ နိဂ္ဂဏှ၊ မာ အညံ ကိဉ္စိ စိန္တယိ၊ စိတ္တံ နာမေတံ ဒုန္နိဂ္ဂဟ’’န္တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၃၅။

‘‘ဒုန္နိဂ္ဂဟဿ လဟုနော၊ ယတ္ထကာမနိပါတိနော၊

စိတ္တဿ ဒမထော သာဓု၊ စိတ္တံ ဒန္တံ သုခါဝဟ’’န္တိ။

တတ္ထ စိတ္တံ နာမေတံ ဒုက္ခေန နိဂ္ဂယှတီတိ ဒုန္နိဂ္ဂဟံ။ လဟုံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စ နိရုဇ္ဈတိ စာတိ လဟု။ တဿ ဒုန္နိဂ္ဂဟဿ လဟုနော။ ယတ္ထကာမနိပါတိနောတိ ယတ္ထ ကတ္ထစိဒေဝ နိပတနသီလဿ။ ဧတဉှိ လဘိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ ဝါ အလဘိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ ဝါ ယုတ္တဋ္ဌာနံ ဝါ အယုတ္တဋ္ဌာနံ ဝါ န ဇာနာတိ၊ နေဝ ဇာတိံ ဩလောကေတိ၊ န ဂေါတ္တံ၊ န ဝယံ။ ယတ္ထ ယတ္ထ ဣစ္ဆတိ၊ တတ္ထ တတ္ထေဝ နိပတတီတိ ‘‘ယတ္ထကာမနိပါတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တဿ ဧဝရူပဿ စိတ္တဿ ဒမထော သာဓု စတူဟိ အရိယမဂ္ဂေဟိ ဒန္တဘာဝေါ ယထာ နိဗ္ဗိသေဝနံ ဟောတိ၊ တထာ ကတဘာဝေါ သာဓု။ ကိံ ကာရဏာ? ဣဒဉှိ စိတ္တံ ဒန္တံ သုခါဝဟံ နိဗ္ဗိသေဝနံ ကတံ မဂ္ဂဖလသုခံ ပရမတ္ထနိဗ္ဗာနသုခဉ္စ အာဝဟတီတိ။

ဒေသနာပရိယောသာနေ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဗဟူ သောတာပန္နာဒယော အဟေသုံ၊ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ ဇာတာတိ။

သတ္ထာ တဿ ဘိက္ခုနော ဣမံ ဩဝါဒံ ဒတွာ၊ ‘‘ဂစ္ဆ၊ ဘိက္ခု၊ အညံ ကိဉ္စိ အစိန္တယိတွာ တတ္ထေဝ ဝသာဟီ’’တိ ပဟိဏိ။ သော ဘိက္ခု သတ္ထု သန္တိကာ ဩဝါဒံ လဘိတွာ တတ္ထ အဂမာသိ။ ကိဉ္စိ ဗဟိဒ္ဓါ စိန္တနံ နာမ န စိန္တေသိ။ မဟာဥပါသိကာပိ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဩလောကေန္တီ ထေရံ ဒိသွာ၊ ‘‘ဣဒါနိ ဩဝါဒဒါယကံ အာစရိယံ လဘိတွာ ပုနာဂတော မမ ပုတ္တော’’တိ အတ္တနော ဉာဏေနေဝ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ တဿ သပ္ပာယာဟာရံ ပဋိယာဒေတွာ အဒါသိ။ သော သပ္ပာယဘောဇနံ သေဝိတွာ ကတိပါဟေနေဝ အရဟတ္တံ ပတွာ မဂ္ဂဖလသုခေန ဝီတိနာမေန္တော ‘‘အဟော မဟာဥပါသိကာ မယှံ ပတိဋ္ဌာ ဇာတာ၊ အဟံ ဣမံ နိဿာယ ဘဝနိဿရဏံ ပတ္တောမှီ’’တိ စိန္တေတွာ၊ ‘‘ဣမသ္မိံ တာဝ မေ အတ္တဘာဝေ ပတိဋ္ဌာ ဇာတာ၊ သံသာရေ ပန မေ သံသရန္တဿ အညေသုပိ အတ္တဘာဝေသု အယံ ပတိဋ္ဌာ ဘူတပုဗ္ဗာ၊ နော’’တိ ဥပဓာရေန္တော ဧကူနအတ္တဘာဝသတံ အနုဿရိ။ သာပိ ဧကူနအတ္တဘာဝသတေ တဿ ပါဒပရိစာရိကာ အညေသု ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ ဟုတွာ တံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသိ။ ထေရော တဿာ ဧတ္တကံ အဂုဏံ ဒိသွာ၊ ‘‘အဟော မယံ မဟာဥပါသိကာ ဘာရိယံ ကမ္မံ အကာသီ’’တိ စိန္တေသိ။

မဟာဥပါသိကာပိ ဂေဟေ နိသိန္နာဝ ‘‘ကိံ နု ခေါ မယှံ ပုတ္တဿ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ မတ္တကံ ပတ္တံ၊ နော’’တိ ဥပဓာရယမာနာ တဿ အရဟတ္တပတ္တိံ ဉတွာ ဥတ္တရိ ဥပဓာရိယမာနာ၊ ‘‘မမ ပုတ္တော အရဟတ္တံ ပတွာ အဟော ဝတ မေ အယံ ဥပါသိကာ မဟတီ ပတိဋ္ဌာ ဇာတာ’’တိ စိန္တေတွာ၊ ‘‘အတီတေပိ နု ခေါ မေ အယံ ပတိဋ္ဌာ ဘူတပုဗ္ဗာ၊ နော’’တိ ဥပဓာရေန္တော ဧကူနအတ္တဘာဝသတံ အနုဿရိ၊ ‘‘အဟံ ခေါ ပန ဧကူနအတ္တဘာဝသတေ အညေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကတော ဟုတွာ ဧတံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသိံ၊ အယံ မေ ဧတ္တကံ အဂုဏံ ဒိသွာ ‘အဟော ဘာရိယံ ကမ္မံ ကတံ ဥပါသိကာယာ’’တိ စိန္တေသိ။ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ဧဝံ သံသာရေ သံသရန္တိယာ မမ ပုတ္တဿ ဥပကာရော ကတပုဗ္ဗော’’တိ ဥပဓာရယမာနာ တတော ဥတ္တရိံ သတမံ အတ္တဘာဝံ အနုဿရိတွာ သတမေ အတ္တဘာဝေ မယာ ဧတဿ ပါဒပရိစာရိကာယ ဟုတွာ ဧတသ္မိံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပနဋ္ဌာနေ ဇီဝိတဒါနံ ဒိန္နံ၊ အဟော မယာ မမ ပုတ္တဿ မဟာဥပကာရော ကတပုဗ္ဗော’’တိ ဂေဟေ နိသိန္နာဝ ဥတ္တရိံ ဝိသေသေတွာ ‘‘ဥပဓာရေထာ’’တိ အာဟ။ သော ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ သဒ္ဒံ သုတွာ ဝိသေသေတွာ သတမံ အတ္တဘာဝံ အနုဿရိတွာ တတ္ထ တာယ အတ္တနော ဇီဝိတဿ ဒိန္နဘာဝံ ဒိသွာ၊ ‘‘အဟော မမ ဣမာယ မဟာဥပါသိကာယ ဥပကာရော ကတပုဗ္ဗော’’တိ အတ္တမနော ဟုတွာ တဿာ တတ္ထေဝ စတူသု မဂ္ဂဖလေသု ပဉှံ ကထေတွာ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယီတိ။

အညတရဘိက္ခုဝတ္ထု ဒုတိယံ။

၃။ အညတရဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုဝတ္ထု

သုဒုဒ္ဒသန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော အညတရံ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သတ္ထရိ ကိရ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တေ ဧကော သေဋ္ဌိပုတ္တော အတ္တနော ကုလူပဂတ္ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ အဟံ ဒုက္ခာ မုစ္စိတုကာမော၊ ဧကံ မေ ဒုက္ခတော မုစ္စနကာရဏံ ကထေထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘သာဓာဝုသော၊ သစေသိ ဒုက္ခာ မုစ္စိတုကာမော၊ သလာကဘတ္တံ ဒေဟိ၊ ပက္ခိကဘတ္တံ ဒေဟိ၊ ဝဿာဝါသိကံ ဒေဟိ၊ စီဝရာဒယော ပစ္စယေ ဒေဟိ၊ အတ္တနော သာပတေယျံ တယော ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ဧကေန ကမ္မန္တံ ပယောဇေဟိ၊ ဧကေန ပုတ္တဒါရံ ပေါသေဟိ၊ ဧကံ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တပဋိပါဋိယာ သဗ္ဗံ ကတွာ ပုန ထေရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘တတော ဥတ္တရိံ အညံ ကိံ ကရောမိ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘အာဝုသော၊ တီဏိ သရဏာနိ ဂဏှ၊ ပဉ္စ သီလာနိ ဂဏှာဟီ’’တိ။ တာနိပိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ တတော ဥတ္တရိံ ပုစ္ဆိ။ ‘‘တေန ဟိ ဒသ သီလာနိ ဂဏှာဟီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ဂဏှိ။ သော ဧဝံ အနုပုဗ္ဗေန ပုညကမ္မဿ ကတတ္တာ အနုပုဗ္ဗသေဋ္ဌိပုတ္တော နာမ ဇာတော။ တတော ‘‘ဥတ္တရိမ္ပိ ကတ္တဗ္ဗံ အတ္ထိ၊ ဘန္တေ’’တိ ပုန ပုစ္ဆိတွာ၊ ‘‘တေန ဟိ ပဗ္ဗဇာဟီ’’တိ ဝုတ္တော နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိ။ တဿေကော အာဘိဓမ္မိကဘိက္ခု အာစရိယော အဟောသိ။ ဧကော ဝိနယဓရော ဥပဇ္ဈာယော။ တဿ လဒ္ဓူပသမ္ပဒဿ အာစရိယော အတ္တနော သန္တိကံ အာဂတကာလေ အဘိဓမ္မေ ပဉှံ ကထေသိ – ‘‘ဗုဒ္ဓသာသနေ နာမ ဣဒံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣဒံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ဥပဇ္ဈာယောပိဿ အတ္တနော သန္တိကံ အာဂတကာလေ ဝိနယေ ပဉှံ ကထေသိ – ‘‘ဗုဒ္ဓသာသနေ နာမ ဣဒံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣဒံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဣဒံ ကပ္ပတိ၊ ဣဒံ န ကပ္ပတီ’’တိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘အဟော ဘာရိယံ ဣဒံ ကမ္မံ၊ အဟံ ဒုက္ခာ မုစ္စိတုကာမော ပဗ္ဗဇိတော၊ ဣဓ စ မမ ဟတ္ထပသာရဏဋ္ဌာနမ္ပိ န ပညာယတိ၊ ဂေဟေ ဌတွာဝ ဒုက္ခာ မုစ္စိတုံ သက္ကာ၊ မယာ ဂိဟိနာ ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ ဥက္ကဏ္ဌိတော အနဘိရတော ဒွတ္တိံသာကာရေ သဇ္ဈာယံ န ကရောတိ၊ ဥဒ္ဒေသံ န ဂဏှာတိ၊ ကိသော လူခေါ ဓမနိသန္ထတဂတ္တော အာလဿိယာဘိဘူတော ကစ္ဆုပရိကိဏ္ဏော အဟောသိ။

အထ နံ ဒဟရသာမဏေရာ၊ ‘‘အာဝုသော၊ ကိံ တွံ ဌိတဋ္ဌာနေ ဌိတောဝ နိသိန္နဋ္ဌာနေ နိသိန္နောဝ အဟောသိ၊ ပဏ္ဍုရောဂါဘိဘူတော ကိသော လူခေါ ဓမနိသန္ထတဂတ္တော အာလဿိယာဘိဘူတော ကစ္ဆုပရိကိဏ္ဏော၊ ကိံ တေ ကတ’’န္တိ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘ဥက္ကဏ္ဌိတောမှိ၊ အာဝုသော’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ’’တိ? သော တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ တေ တဿ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ အာစိက္ခိံသု။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ တံ အာဒါယ သတ္ထု သန္တိကံ အဂမံသု။ သတ္ထာ ‘‘ကိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဂတတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဘန္တေ၊ အယံ ဘိက္ခု တုမှာကံ သာသနေ ဥက္ကဏ္ဌိတော’’တိ။ ‘‘ဧဝံ ကိရ ဘိက္ခူ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ’’တိ? ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဒုက္ခာ မုစ္စိတုကာမောဝ ပဗ္ဗဇိတော၊ တဿ မေ အာစရိယော အဘိဓမ္မကထံ ကထေသိ၊ ဥပဇ္ဈာယော ဝိနယကထံ ကထေသိ၊ သွာဟံ ‘ဣဓ မေ ဟတ္ထပသာရဏဋ္ဌာနမ္ပိ နတ္ထိ၊ ဂိဟိနာ ဟုတွာ သက္ကာ ဒုက္ခာ မုစ္စိတုံ၊ ဂိဟိ ဘဝိဿာမီ’တိ သန္နိဋ္ဌာနမကာသိံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘သစေ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ဧကမေဝ ရက္ခိတုံ သက္ခိဿသိ၊ အဝသေသာနံ ရက္ခနကိစ္စံ နတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘တဝ စိတ္တမေဝ ရက္ခိတုံ သက္ခိဿသီ’’တိ။ ‘‘သက္ခိဿာမိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ အတ္တနော စိတ္တမေဝ ရက္ခာဟိ၊ သက္ကာ ဒုက္ခာ မုစ္စိတု’’န္တိ ဣမံ ဩဝါဒံ ဒတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၃၆။

‘‘သုဒုဒ္ဒသံ သုနိပုဏံ၊ ယတ္ထကာမနိပါတိနံ၊

စိတ္တံ ရက္ခေထ မေဓာဝီ၊ စိတ္တံ ဂုတ္တံ သုခါဝဟ’’န္တိ။

တတ္ထ သုဒုဒ္ဒသန္တိ သုဋ္ဌု ဒုဒ္ဒသံ။ သုနိပုဏန္တိ သုဋ္ဌု နိပုဏံ ပရမသဏှံ။ ယတ္ထကာမနိပါတိနန္တိ ဇာတိအာဒီနိ အနောလောကေတွာ လဘိတဗ္ဗာလဘိတဗ္ဗယုတ္တာယုတ္တဋ္ဌာနေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ နိပတနသီလံ။ စိတ္တံ ရက္ခေထ မေဓာဝီတိ အန္ဓဗာလော ဒုမ္မေဓော အတ္တနော စိတ္တံ ရက္ခိတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ၊ စိတ္တဝသိကော ဟုတွာ အနယဗျသနံ ပါပုဏာတိ။ မေဓာဝီ ပန ပဏ္ဍိတောဝ စိတ္တံ ရက္ခိတုံ သက္ကောတိ၊ တသ္မာ တွမ္ပိ စိတ္တမေဝ ဂေါပေဟိ။ ဣဒဉှိ စိတ္တံ ဂုတ္တံ သုခါဝဟံ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနသုခါနိ အာဝဟတီတိ။

ဒေသနာပရိယောသာနေ သော ဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလံ ပါပုဏိ၊ အညေပိ ဗဟူ သောတာပန္နာဒယော အဟေသုံ၊ ဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ အဟောသီတိ။

အညတရဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုဝတ္ထု တတိယံ။

၄။ သင်္ဃရက္ခိတဘာဂိနေယျတ္ထေရဝတ္ထု

ဒူရင်္ဂမန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော သင်္ဃရက္ခိတံ နာမ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သာဝတ္ထိယံ ကိရေကော ကုလပုတ္တော သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိတော လဒ္ဓူပသမ္ပဒေါ သင်္ဃရက္ခိတတ္ထေရော နာမ ဟုတွာ ကတိပါဟေနေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တဿ ကနိဋ္ဌဘဂိနီ ပုတ္တံ လဘိတွာ ထေရဿ နာမံ အကာသိ။ သော ဘာဂိနေယျသင်္ဃရက္ခိတော နာမ ဟုတွာ ဝယပ္ပတ္တော ထေရဿေဝ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ လဒ္ဓူပသမ္ပဒေါ အညတရသ္မိံ ဂါမကာရာမေ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ၊ ‘‘ဧကံ သတ္တဟတ္ထံ၊ ဧကံ အဋ္ဌဟတ္ထ’’န္တိ ဒွေ ဝဿာဝါသိကသာဋကေ လဘိတွာ အဋ္ဌဟတ္ထံ ‘‘ဥပဇ္ဈာယဿ မေ ဘဝိဿတီ’’တိ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘သတ္တဟတ္ထံ မယှံ ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ဝုဋ္ဌဝဿော ‘‘ဥပဇ္ဈာယံ ပဿိဿာမီ’’တိ အာဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော အာဂန္တွာ ထေရေ ဝိဟာရံ အနာဂတေယေဝ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ထေရဿ ဒိဝါဋ္ဌာနံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ပါဒေါဒကံ ဥပဋ္ဌပေတွာ အာသနံ ပညပေတွာ အာဂမနမဂ္ဂံ ဩလောကေန္တော နိသီဒိ။ အထဿာဂမနဘာဝံ ဒိသွာ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ပတ္တစီဝရံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ၊ ‘‘နိသီဒထ၊ ဘန္တေ’’တိ ထေရံ နိသီဒါပေတွာ တာလဝဏ္ဋံ အာဒါယ ဗီဇိတွာ ပါနီယံ ဒတွာ ပါဒေ ဓောဝိတွာ တံ သာဋကံ အာနေတွာ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမံ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝတွာ ဗီဇယမာနော အဋ္ဌာသိ။

အထ နံ ထေရော အာဟ – ‘‘သင်္ဃရက္ခိတ၊ မယှံ စီဝရံ ပရိပုဏ္ဏံ၊ တွမေဝ ပရိဘုဉ္ဇာ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ မယာ လဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ အယံ တုမှာကမေဝ သလ္လက္ခိတော၊ ပရိဘောဂံ ကရောထာ’’တိ။ ‘‘ဟောတု၊ သင်္ဃရက္ခိတ၊ ပရိပုဏ္ဏံ မေ စီဝရံ၊ တွမေဝ ပရိဘုဉ္ဇာ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ မာ ဧဝံ ကရောထ၊ တုမှေဟိ ပရိဘုတ္တေ မယှံ မဟပ္ဖလံ ဘဝိဿတီ’’တိ။ အထ နံ တဿ ပုနပ္ပုနံ ကထေန္တဿပိ ထေရော န ဣစ္ဆိယေဝ။

ဧဝံ သော ဗီဇယမာနော ဌိတောဝ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ထေရဿ ဂိဟိကာလေ ဘာဂိနေယျော၊ ပဗ္ဗဇိတကာလေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော၊ ဧဝမ္ပိ မယာ သဒ္ဓိံ ဥပဇ္ဈာယော ပရိဘောဂံ န ကတ္တုကာမော။ ဣမသ္မိံ မယာ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂံ အကရောန္တေ ကိံ မေ သမဏဘာဝေန၊ ဂိဟိ ဘဝိဿာမီ’’တိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဒုဿဏ္ဌာပိတော ဃရာဝါသော၊ ကိံ နု ခေါ ကတွာ ဂိဟိဘူတော ဇီဝိဿာမီ’’တိ။ တတော စိန္တေသိ – ‘‘အဋ္ဌဟတ္ထသာဋကံ ဝိက္ကိဏိတွာ ဧကံ ဧဠိကံ ဂဏှိဿာမိ၊ ဧဠိကာ နာမ ခိပ္ပံ ဝိဇာယတိ၊ သွာဟံ ဝိဇာတံ ဝိဇာတံ ဝိက္ကိဏိတွာ မူလံ ကရိဿာမိ၊ မူလေ ဗဟူ ကတွာ ဧကံ ပဇာပတိံ အာနေဿာမိ၊ သာ ဧကံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိဿတိ။ အထဿ မမ မာတုလဿ နာမံ ကတွာ စူဠယာနကေ နိသီဒါပေတွာ မမ ပုတ္တဉ္စ ဘရိယဉ္စ အာဒါယ မာတုလံ ဝန္ဒိတုံ အာဂမိဿာမိ၊ အာဂစ္ဆန္တေ အန္တရာမဂ္ဂေ မမ ဘရိယံ ဧဝံ ဝက္ခာမိ – ‘အာနေဟိ တာဝ မေ ပုတ္တံ ဝဟိဿာမိန’န္တိ။ သာ ‘ကိံ တေ ပုတ္တေန၊ ဧဟိ၊ ဣမံ ယာနကံ ပါဇေဟီ’တိ ဝတွာ ပုတ္တံ ဂဟေတွာ၊ ‘အဟံ နေဿာမိ န’န္တိ နေတွာ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တီ စက္ကပထေ ဆဍ္ဍေဿတိ။ အထဿ သရီရံ အဘိရုဟိတွာ စက္ကံ ဂမိဿတိ၊ အထ နံ ‘တွံ မမ ပုတ္တံ နေဝ မယှံ အဒါသိ၊ နံ သန္ဓာရေတုံ နာသက္ခိ နာသိတောသ္မိ တယာ’တိ ဝတွာ ပတောဒယဋ္ဌိယာ ပိဋ္ဌိယံ ပဟရိဿာမီ’’တိ။

သော ဧဝံ စိန္တေန္တောဝ ဌတွာ ဗီဇယမာနော ထေရဿ သီသေ တာလဝဏ္ဋေန ပဟရိ။ ထေရော ‘‘ကိံ နု ခေါ အဟံ သင်္ဃရက္ခိတေန သီသေ ပဟတော’’တိ ဥပဓာရေန္တော တေန စိန္တိတစိန္တိတံ သဗ္ဗံ ဉတွာ၊ ‘‘သင်္ဃရက္ခိတ၊ မာတုဂါမဿ ပဟာရံ ဒါတုံ နာသက္ခိ၊ ကော ဧတ္ထ မဟလ္လကတ္ထေရဿ ဒေါသော’’တိ အာဟ။ သော ‘‘အဟော နဋ္ဌောမှိ၊ ဉာတံ ကိရ မေ ဥပဇ္ဈာယေန စိန္တိတစိန္တိတံ၊ ကိံ မေ သမဏဘာဝေနာ’’တိ တာလဝဏ္ဋံ ဆဍ္ဍေတွာ ပလာယိတုံ အာရဒ္ဓါ။

အထ နံ ဒဟရာ စ သာမဏေရာ စ အနုဗန္ဓိတွာ အာဒါယ သတ္ထု သန္တိကံ အဂမံသု။ သတ္ထာ တေ ဘိက္ခူ ဒိသွာဝ ‘‘ကိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဂတတ္ထ၊ ဧကော ဝေါ ဘိက္ခု လဒ္ဓါ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဣမံ ဒဟရံ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ ပလာယန္တံ ဂဟေတွာ တုမှာကံ သန္တိကံ အာဂတမှာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ ကိရ ဘိက္ခူ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိမတ္ထံ တေ ဘိက္ခု ဧဝံ ဘာရိယံ ကမ္မံ ကတံ၊ နနု တွံ အာရဒ္ဓဝီရိယဿ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ ပုတ္တော၊ မာဒိသဿ နာမ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ အတ္တာနံ ဒမေတွာ သောတာပန္နောတိ ဝါ သကဒါဂါမီတိ ဝါ အနာဂါမီတိ ဝါ အရဟာတိ ဝါ ဝဒါပေတုံ နာသက္ခိ၊ ကိမတ္ထံ ဧဝံ ဘာရိယံ ကမ္မမကာသီ’’တိ? ‘‘ဥက္ကဏ္ဌိတောသ္မိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ? သော ဧဝံ ဝဿာဝါသိကသာဋကာနံ လဒ္ဓဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ထေရဿ တာလဝဏ္ဋေန ပဟာရာ သဗ္ဗံ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေတွာ၊ ‘‘ဣမိနာ ကာရဏေန ပလာတောသ္မိ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခု၊ မာ စိန္တယိ စိတ္တံ နာမေတံ ဒူရေ ဟောန္တမ္ပိ အာရမ္မဏံ သမ္ပဋိစ္ဆနကဇာတိကံ၊ ရာဂဒေါသမောဟဗန္ဓနာ မုစ္စနတ္ထာယ ဝါယမိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၃၇။

‘‘ဒူရင်္ဂမံ ဧကစရံ၊ အသရီရံ ဂုဟာသယံ၊

ယေ စိတ္တံ သံယမေဿန္တိ၊ မောက္ခန္တိ မာရဗန္ဓနာ’’တိ။

တတ္ထ ဒူရင်္ဂမန္တိ စိတ္တဿ ဟိ မက္ကဋသုတ္တမတ္တကမ္ပိ ပုရတ္ထိမာဒိဒိသာဘာဂေန ဂမနာဂမနံ နာမ နတ္ထိ၊ ဒူရေ သန္တမ္ပိ ပန အာရမ္မဏံ သမ္ပဋိစ္ဆတီတိ ဒူရင်္ဂမံ နာမ ဇာတံ။ သတ္တဋ္ဌစိတ္တာနိ ပန ဧကတော ကဏ္ဏိကဗဒ္ဓါနိ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ သမတ္ထာနိ နာမ နတ္ထိ။ ဥပ္ပတ္တိကာလေ ဧကေကမေဝ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မိံ နိရုဒ္ဓေ ပုန ဧကေကမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဧကစရံ နာမ ဇာတံ။ စိတ္တဿ သရီရသဏ္ဌာနံ ဝါ နီလာဒိပ္ပကာရော ဝဏ္ဏဘေဒေါ ဝါ နတ္ထီတိ အသရီရံ နာမ ဇာတံ။ ဂုဟာ နာမ စတုမဟာဘူတဂုဟာ၊ ဣဒဉ္စ ဟဒယရူပံ နိဿာယ ပဝတ္တတီတိ ဂုဟာသယံ နာမ ဇာတံ။ ယေ စိတ္တန္တိ ယေ ကေစိ ပုရိသာ ဝါ ဣတ္ထိယော ဝါ ဂဟဋ္ဌာ ဝါ ပဗ္ဗဇိတာ ဝါ အနုပ္ပဇ္ဇနကကိလေသဿ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ အဒေန္တာ သတိသမ္မောသေန ဥပ္ပန္နကိလေသံ ပဇဟန္တာ စိတ္တံ သံယမေဿန္တိ သံယတံ အဝိက္ခိတ္တံ ကရိဿန္တိ။ မောက္ခန္တိ မာရဗန္ဓနာတိ သဗ္ဗေတေ ကိလေသဗန္ဓနာဘာဝေန မာရဗန္ဓနသင်္ခါတာ တေဘူမကဝဋ္ဋာ မုစ္စိဿန္တီတိ။

ဒေသနာပရိယောသာနေ ဘာဂိနေယျသင်္ဃရက္ခိတတ္ထေရော သောတာပတ္တိဖလံ ပါပုဏိ၊ အညေပိ ဗဟူ သောတာပန္နာဒယော ဇာတာ၊ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသီတိ။

သင်္ဃရက္ခိတဘာဂိနေယျတ္ထေရဝတ္ထု စတုတ္ထံ။

၅။ စိတ္တဟတ္ထတ္ထေရဝတ္ထု

အနဝဋ္ဌိတစိတ္တဿာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော စိတ္တဟတ္ထတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကော ကိရ သာဝတ္ထိဝါသီ ကုလပုတ္တော နဋ္ဌဂေါဏံ ပရိယေသန္တော အရညံ ပဝိသိတွာ မဇ္ဈနှိကေ ကာလေ ဂေါဏံ ဒိသွာ ဂေါယူထေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ၊ ‘‘အဝဿံ အယျာနံ သန္တိကေ အာဟာရမတ္တံ လဘိဿာမီ’’တိ ခုပ္ပိပါသာပီဠိတော ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ဘိက္ခူနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ တသ္မိံ ခေါ ပန သမယေ ဘိက္ခူနံ အဝက္ကာရပါတိယံ ဘုတ္တာဝသေသကံ ဘတ္တံ ဟောတိ၊ တေ တံ ဆာတကပီဠိတံ ဒိသွာ၊ ‘‘ဣတော ဘတ္တံ ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇာဟီ’’တိ ဝဒိံသု။ ဗုဒ္ဓကာလေ စ ပန အနေကသူပဗျဉ္ဇနံ ဘတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သော တတော ယာပနမတ္တံ ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇိတွာ ပါနီယံ ပိဝိတွာ ဟတ္ထေ ဓောဝိတွာ ဘိက္ခူ ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ အဇ္ဇ၊ အယျာ၊ နိမန္တနဋ္ဌာနံ အဂမံသူ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘နတ္ထိ၊ ဥပါသက၊ ဘိက္ခူ ဣမိနာဝ နီဟာရေန နိဗဒ္ဓံ လဘန္တီ’’တိ။ သော ‘‘မယံ ဥဋ္ဌာယ သမုဋ္ဌာယ ရတ္တိန္ဒိဝံ နိဗဒ္ဓံ ကမ္မံ ကရောန္တာပိ ဧဝံ မဓုရဗျဉ္ဇနံ ဘတ္တံ န လဘာမ၊ ဣမေ ကိရ နိဗဒ္ဓံ ဘုဉ္ဇန္တိ၊ ကိံ မေ ဂိဟိဘာဝေန၊ ဘိက္ခု ဘဝိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဘိက္ခူ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ အထ နံ ဘိက္ခူ ‘‘သာဓု ဥပါသကာ’’တိ ပဗ္ဗာဇေသုံ။

သော လဒ္ဓူပသမ္ပဒေါ သဗ္ဗပ္ပကာရံ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ အကာသိ။ သော ဗုဒ္ဓါနံ ဥပ္ပန္နေန လာဘသက္ကာရေန ကတိပါဟစ္စယေန ထူလသရီရော အဟောသိ။ တတော စိန္တေသိ – ‘‘ကိံ မေ ဘိက္ခာယ စရိတွာ ဇီဝိတေန၊ ဂိဟီ ဘဝိဿာမီ’’တိ။ သော ဝိဗ္ဘမိတွာ ဂေဟံ ပါဝိသိ။ တဿ ဂေဟေ ကမ္မံ ကရောန္တဿ ကတိပါဟေနေဝ သရီရံ မိလာယိ။ တတော ‘‘ကိံ မေ ဣမိနာ ဒုက္ခေန၊ သမဏော ဘဝိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ပုန ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇိ။ သော ကတိပါဟံ ဝီတိနာမေတွာ ပုန ဥက္ကဏ္ဌိတွာ ဝိဗ္ဘမိ၊ ပဗ္ဗဇိတကာလေ ပန ဘိက္ခူနံ ဥပကာရကော ဟောတိ။ သော ကတိပါဟေနေဝ ပုနပိ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ၊ ‘‘ကိံ မေ ဂိဟိဘာဝေန၊ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ ဂန္တွာ ဘိက္ခူ ဝန္ဒိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ အထ နံ ဘိက္ခူ ဥပကာရဝသေန ပုန ပဗ္ဗာဇယိံသု။ ဧဝံ သော ဣမိနာ နိယာမေနေဝ ဆက္ခတ္တုံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥပ္ပဗ္ဗဇိတော။ တဿ ဘိက္ခူ ‘‘ဧသ စိတ္တဝသိကော ဟုတွာ ဝိစရတီ’’တိ စိတ္တဟတ္ထတ္ထေရောတိ နာမံ ကရိံသု။

တဿေဝံ အပရာပရံ ဝိစရန္တဿေဝ ဘရိယာ ဂဗ္ဘိနီ အဟောသိ။ သော သတ္တမေ ဝါရေ အရညတော ကသိဘဏ္ဍမာဒါယ ဂေဟံ ဂန္တွာ ဘဏ္ဍကံ ဌပေတွာ ‘‘အတ္တနော ကာသာဝံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဂဗ္ဘံ ပါဝိသိ ။ တသ္မိံ ခဏေ တဿ ဘရိယာ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒါယတိ။ တဿာ နိဝတ္ထသာဋကော အပဂတော ဟောတိ၊ မုခတော စ လာလာ ပဂ္ဃရတိ၊ နာသာ ဃုရဃုရာယတိ၊ မုခံ ဝိဝဋ္ဋံ၊ ဒန္တံ ဃံသတိ၊ သာ တဿ ဥဒ္ဓုမာတကသရီရံ ဝိယ ဥပဋ္ဌာသိ။ သော ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဣဒ’’န္တိ သညံ လဘိတွာ၊ ‘‘အဟံ ဧတ္တကံ ကာလံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဣမံ နိဿာယ ဘိက္ခုဘာဝေ သဏ္ဌာတုံ နာသက္ခိ’’န္တိ ကာသာယကောဋိယံ ဂဟေတွာ ဥဒရေ ဗန္ဓိတွာ ဂေဟာ နိက္ခမိ။

အထဿ အနန္တရဂေဟေ ဌိတာ သဿု တံ တထာ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ၊ ‘‘အယံ ပဋိဥက္ကဏ္ဌိတော ဘဝိဿတိ၊ ဣဒါနေဝ အရညတော အာဂန္တွာ ကာသာဝံ ဥဒရေ ဗန္ဓိတွာဝ ဂေဟာ နိက္ခန္တော ဝိဟာရာဘိမုခေါ ဂစ္ဆတိ၊ ကိံ နု ခေါ’’တိ ဂေဟံ ပဝိသိတွာ နိဒ္ဒါယမာနံ ဓီတရံ ပဿိတွာ ‘‘ဣမံ ဒိသွာ သော ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတွာ ဂတော’’တိ ဉတွာ ဓီတရံ ပဟရိတွာ ‘‘ဥဋ္ဌေဟိ ကာဠကဏ္ဏိ၊ သာမိကော တေ တံ နိဒ္ဒါယမာနံ ဒိသွာ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတွာ ဂတော၊ နတ္ထိ သော ဣတော ပဋ္ဌာယ တုယှ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘အပေဟိ အပေဟိ၊ အမ္မ၊ ကုတော တဿ ဂမနံ အတ္ထိ၊ ကတိပါဟေနေဝ ပုနာဂမိဿတီ’’တိ အာဟ။ သောပိ ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခ’’န္တိ ဝတွာ ဂစ္ဆန္တော ဂစ္ဆန္တောဝ သောတာပတ္တိဖလံ ပါပုဏိ။ သော ဂန္တွာ ဘိက္ခူ ဝန္ဒိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ ‘‘န သက္ခိဿာမ မံယံ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ၊ ကုတော တုယှံ သမဏဘာဝေါ၊ သတ္ထကနိသာနပါသာဏသဒိသံ တဝ သီသ’’န္တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣဒါနိ မံ အနုကမ္ပာယ ဧကဝါရံ ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိ။ တေ တံ ဥပကာရဝသေန ပဗ္ဗာဇယိံသု။ သော ကတိပါဟေနေဝ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။

တေပိ နံ အာဟံသု – ‘‘အာဝုသော စိတ္တဟတ္ထ၊ တဝ ဂမနသမယံ တွမေဝ ဇာနေယျာသိ၊ ဣမသ္မိံ ဝါရေ တေ စိရာယိတ’’န္တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ သံသဂ္ဂဿ အတ္ထိဘာဝကာလေ ဂတမှာ၊ သော နော သံသဂ္ဂေါ ဆိန္နော၊ ဣဒါနိ အဂမနဓမ္မာ ဇာတမှာ’’တိ။ ဘိက္ခူ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ အယံ ဘိက္ခု အမှေဟိ ဧဝံ ဝုတ္တော ဧဝံ နာမ ကထေသိ၊ အညံ ဗျာကရောတိ၊ အဘူတံ ဝဒတီ’’တိ အာဟံသု။ သတ္ထာ ‘‘အာမ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ ပုတ္တော အတ္တနော အနဝဋ္ဌိတစိတ္တကာလေ သဒ္ဓမ္မံ အဇာနနကာလေ ဂမနာဂမနံ အကာသိ၊ ဣဒါနိဿ ပုညဉ္စ ပါပဉ္စ ပဟီန’’န္တိ ဝတွာ ဣမာ ဒွေ ဂါထာ အာဟ –

၃၈။

‘‘အနဝဋ္ဌိတစိတ္တဿ၊ သဒ္ဓမ္မံ အဝိဇာနတော၊

ပရိပ္လဝပသာဒဿ၊ ပညာ န ပရိပူရတိ။

၃၉။

‘‘အနဝဿုတစိတ္တဿ၊ အနနွာဟတစေတသော၊

ပုညပါပပဟီနဿ၊ နတ္ထိ ဇာဂရတော ဘယ’’န္တိ။

တတ္ထ အနဝဋ္ဌိတစိတ္တဿာတိ စိတ္တံ နာမေတံ ကဿစိ နိဗဒ္ဓံ ဝါ ထာဝရံ ဝါ နတ္ထိ။ ယော ပန ပုဂ္ဂလော အဿပိဋ္ဌေ ဌပိတကုမ္ဘဏ္ဍံ ဝိယ စ ထုသရာသိမှိ ကောဋ္ဋိတခါဏုကော ဝိယ စ ခလ္လာဋသီသေ ဌပိတကဒမ္ဗပုပ္ဖံ ဝိယ စ န ကတ္ထစိ သဏ္ဌာတိ၊ ကဒါစိ ဗုဒ္ဓသာဝကော ဟောတိ၊ ကဒါစိ အာဇီဝကော၊ ကဒါစိ နိဂဏ္ဌော၊ ကဒါစိ တာပသော။ ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော အနဝဋ္ဌိတစိတ္တော နာမ။ တဿ အနဝဋ္ဌိတစိတ္တဿ။ သဒ္ဓမ္မံ အဝိဇာနတောတိ သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မဘေဒံ ဣမံ သဒ္ဓမ္မံ အဝိဇာနန္တဿ ပရိတ္တသဒ္ဓတာယ ဝါ ဥပ္လဝသဒ္ဓတာယ ဝါ ပရိပ္လဝပသာဒဿ ကာမာဝစရရူပါဝစရာဒိဘေဒါ ပညာ န ပရိပူရတိ။ ကာမာဝစရာယပိ အပရိပူရယမာနာယ ကုတောဝ ရူပါဝစရာရူပါဝစရလောကုတ္တရပညာ ပရိပူရိဿတီတိ ဒီပေတိ။ အနဝဿုတစိတ္တဿာတိ ရာဂေန အတိန္တစိတ္တဿ။ အနနွာဟတစေတသောတိ ‘‘အာဟတစိတ္တော ခိလဇာတော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၁၉၊ ဝိဘ။ ၉၄၁၊ မ။ နိ။ ၁။၁၈၅) အာဂတဋ္ဌာနေ ဒေါသေန စိတ္တဿ ပဟတဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ ဣဓ ပန ဒေါသေန အပ္ပဋိဟတစိတ္တဿာတိ အတ္ထော။ ပုညပါပပဟီနဿာတိ စတုတ္ထမဂ္ဂေန ပဟီနပုညဿ စေဝ ပဟီနပါပဿ စ ခီဏာသဝဿ။ နတ္ထိ ဇာဂရတော ဘယန္တိ ခီဏာသဝဿ ဇာဂရန္တဿေဝ အဘယဘာဝေါ ကထိတော ဝိယ။ သော ပန သဒ္ဓါဒီဟိ ပဉ္စဟိ ဇာဂရဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ဇာဂရော နာမ။ တသ္မာ တဿ ဇာဂရန္တဿာပိ အဇာဂရန္တဿာပိ ကိလေသဘယံ နတ္ထိ ကိလေသာနံ အပစ္ဆာဝတ္တနတော။ န ဟိ တံ ကိလေသာ အနုဗန္ဓန္တိ တေန တေန မဂ္ဂေန ပဟီနာနံ ကိလေသာနံ ပုန အနုပဂမနတော။ တေနေဝါဟ – ‘‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ယေ ကိလေသာ ပဟီနာ၊ တေ ကိလေသေ န ပုနေတိ န ပစ္စေတိ န ပစ္စာဂစ္ဆတိ၊ သကဒါဂါမိအနာဂါမိအရဟတ္တမဂ္ဂေန ယေ ကိလေသာ ပဟီနာ၊ တေ ကိလေသေ န ပုနေတိ န ပစ္စေတိ န ပစ္စာဂစ္ဆတီ’’တိ (စူဠနိ။ မေတ္တဂူမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၂၇)။

ဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ သဖလာ အဟောသိ။

အထေကဒိဝသံ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘ဘာရိယာ ဝတိမေ၊ အာဝုသော၊ ကိလေသာ နာမ၊ ဧဝရူပဿ အရဟတ္တဿ ဥပနိဿာယသမ္ပန္နော ကုလပုတ္တော ကိလေသေဟိ အာလောဠိတော သတ္တဝါရေ ဂိဟီ ဟုတွာ သတ္တဝါရေ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ။ သတ္ထာ တေသံ တံ ကထာပဝတ္တိံ သုတွာ တင်္ခဏာနုရူပေန ဂမနေန ဓမ္မသဘံ ဂန္တွာ ဗုဒ္ဓါသနေ နိသိန္နော ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ၊ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ဧဝမေဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကိလေသာ နာမ ဘာရိယာ၊ သစေ ဧတေ ရူပိနော ဟုတွာ ကတ္ထစိ ပက္ခိပိတုံ သက္ကာ ဘဝေယျုံ၊ စက္ကဝါဠံ အတိသမ္ဗာဓံ၊ ဗြဟ္မလောကော အတိနီစကောတိ ဩကာသော နေသံ န ဘဝေယျ၊ မာဒိသမ္ပိ နာမေတေ ပညာသမ္ပန္နံ ပုရိသာဇာနေယျံ အာလောဠေန္တိ၊ အဝသေသေသု ကာ ကထာ? ‘‘အဟဉှိ အဍ္ဎနာဠိမတ္တံ ဝရကစောရကံ ကုဏ္ဌကုဒါလဉ္စ နိဿာယ ဆ ဝါရေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥပ္ပဗ္ဗဇိတပုဗ္ဗော’’တိ။ ‘‘ကဒါ၊ ဘန္တေ၊ ကဒါ သုဂတာ’’တိ? ‘‘သုဏိဿထ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ သုဏာထာ’’တိ အတီတံ အာဟရိ –

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ကုဒါလပဏ္ဍိတော နာမ ဗာဟိရကပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဋ္ဌ မာသေ ဟိမဝန္တေ ဝသိတွာ ဝဿာရတ္တသမယေ ဘူမိယာ တိန္တာယ ‘‘ဂေဟေ မေ အဍ္ဎနာဠိမတ္တော ဝရကစောရကော စ ကုဏ္ဌကုဒါလကော စ အတ္ထိ၊ ဝရကစောရကဗီဇံ မာ နဿီ’’တိ ဥပ္ပဗ္ဗဇိတွာ ဧကံ ဌာနံ ကုဒါလေန ကသိတွာ တံ ဗီဇံ ဝပိတွာ ဝတိံ ကတွာ ပက္ကကာလေ ဥဒ္ဓရိတွာ နာဠိမတ္တဗီဇံ ဌပေတွာ သေသံ ခါဒိ။ သော ‘‘ကိံ မေ ဒါနိ ဂေဟေန၊ ပုန အဋ္ဌ မာသေ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိ။ ဣမိနာဝ နီဟာရေန နာဠိမတ္တံ ဝရကစောရကဉ္စ ကုဏ္ဌကုဒါလဉ္စ နိဿာယ သတ္တဝါရေ ဂိဟီ ဟုတွာ သတ္တဝါရေ ပဗ္ဗဇိတွာ သတ္တမေ ပန ဝါရေ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ဆ ဝါရေ ဣမံ ကုဏ္ဌကုဒါလံ နိဿာယ ဂိဟီ ဟုတွာ ပဗ္ဗဇိတော၊ ကတ္ထစိဒေဝ နံ ဆဍ္ဍေဿာမီ’’တိ။ သော ဂင်္ဂါယ တီရံ ဂန္တွာ၊ ‘‘ပတိတဋ္ဌာနံ ပဿန္တော ဩတရိတွာ ဂဏှေယျံ၊ ယထာဿ ပတိတဋ္ဌာနံ န ပဿာမိ၊ တထာ နံ ဆဍ္ဍေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ နာဠိမတ္တံ ဗီဇံ ပိလောတိကာယ ဗန္ဓိတွာ ပိလောတိကံ ကုဒါလဖလကေ ဗန္ဓိတွာ ကုဒါလံ အဂ္ဂဒဏ္ဍကေ ဂဟေတွာ ဂင်္ဂါယ တီရေ ဌိတော အက္ခီနိ နိမီလေတွာ ဥပရိသီသေ တိက္ခတ္တုံ အာဝိဇ္ဈိတွာ ဂင်္ဂါယံ ခိပိတွာ နိဝတ္တိတွာ ဩလောကေန္တော ပတိတဋ္ဌာနံ အဒိသွာ ‘‘ဇိတံ မေ၊ ဇိတံ မေ’’တိ တိက္ခတ္တုံ သဒ္ဒမကာသိ။

တသ္မိံ ခဏေ ဗာရာဏသိရာဇာ ပစ္စန္တံ ဝူပသမေတွာ အာဂန္တွာ နဒီတီရေ ခန္ဓာဝါရံ နိဝါသေတွာ နှာနတ္ထာယ နဒိံ ဩတိဏ္ဏော တံ သဒ္ဒံ အဿောသိ။ ရာဇူနဉ္စ နာမ ‘‘ဇိတံ မေ’’တိ သဒ္ဒေါ အမနာပေါ ဟောတိ၊ သော တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ ‘‘အဟံ ဣဒါနိ အမိတ္တမဒ္ဒနံ ကတွာ ‘ဇိတံ မေ’တိ အာဂတော၊ တွံ ပန ‘ဇိတံ မေ၊ ဇိတံ မေ’တိ ဝိရဝသိ၊ ကိံ နာမေတ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ကုဒါလပဏ္ဍိတော ‘‘တွံ ဗာဟိရကစောရေ ဇိနိ၊ တယာ ဇိတံ ပုန အဝဇိတမေဝ ဟောတိ၊ မယာ ပန အဇ္ဈတ္တိကော လောဘစောရော ဇိတော၊ သော ပုန မံ န ဇိနိဿတိ၊ တဿေဝ ဇယော သာဓူ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘န တံ ဇိတံ သာဓု ဇိတံ၊ ယံ ဇိတံ အဝဇီယတိ၊

တံ ခေါ ဇိတံ သာဓု ဇိတံ၊ ယံ ဇိတံ နာဝဇီယတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၇၀)၊

တံ ခဏံယေဝ စ ဂင်္ဂံ ဩလောကေန္တော အာပေါကသိဏံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အဓိဂတဝိသေသော အာကာသေ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ။ ရာဇာ မဟာပုရိသဿ ဓမ္မကထံ သုတွာ ဝန္ဒိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိတွာ သဒ္ဓိံ ဗလကာယေန ပဗ္ဗဇိ။ ယောဇနမတ္တာ ပရိသာ အဟောသိ။ အပရောပိ သာမန္တရာဇာ တဿ ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ သုတွာ၊ ‘‘တဿ ရဇ္ဇံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ အာဂန္တွာ တထာ သမိဒ္ဓံ နဂရံ သုညံ ဒိသွာ၊ ‘‘ဧဝရူပံ နဂရံ ဆဍ္ဍေတွာ ပဗ္ဗဇိတော ရာဇာ ဩရကေ ဌာနေ န ပဗ္ဗဇိဿတိ၊ မယာပိ ပဗ္ဗဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ တတ္ထ ဂန္တွာ မဟာပုရိသံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိတွာ သပရိဝါရော ပဗ္ဗဇိ။ ဧတေနေဝ နီဟာရေန သတ္တ ရာဇာနော ပဗ္ဗဇိံသု။ သတ္တယောဇနိကော အဿမော အဟောသိ။ သတ္တ ရာဇာနော ဘောဂေ ဆဍ္ဍေတွာ ဧတ္တကံ ဇနံ ဂဟေတွာ ပဗ္ဗဇိံသု။ မဟာပုရိသော ဗြဟ္မစရိယဝါသံ ဝသိတွာ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ၊ ‘‘အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဒါ ကုဒါလပဏ္ဍိတော အဟောသိံ၊ ကိလေသာ နာမေတေ ဧဝံ ဘာရိယာ’’တိ အာဟ။

စိတ္တဟတ္ထတ္ထေရဝတ္ထု ပဉ္စမံ။

၆။ ပဉ္စသတဘိက္ခုဝတ္ထု

ကုမ္ဘူပမန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော အာရဒ္ဓဝိပဿကေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သာဝတ္ထိယံ ကိရ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ သတ္ထု သန္တိကေ ယာဝ အရဟတ္တာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ၊ ‘‘သမဏဓမ္မံ ကရိဿာမာ’’တိ ယောဇနသတမဂ္ဂံ ဂန္တွာ ဧကံ မဟာဝါသဂါမံ အဂမံသု။ အထ တေ မနုဿာ ဒိသွာ ပညတ္တာသနေ နိသီဒါပေတွာ ပဏီတေဟိ ယာဂုဘတ္တာဒီဟိ ပရိဝိသိတွာ၊ ‘‘ကဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဂစ္ဆထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ၊ ‘‘ယထာဖာသုကဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမံ တေမာသံ ဣဓေဝ ဝသထ၊ မယမ္ပိ တုမှာကံ သန္တိကေ သရဏေသု ပတိဋ္ဌာယ ပဉ္စ သီလာနိ ရက္ခိဿာမာ’’တိ ယာစိတွာ တေသံ အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ၊ ‘‘အဝိဒူရေ ဌာနေ မဟန္တော ဝနသဏ္ဍော အတ္ထိ၊ ဧတ္ထ ဝသထ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ ဥယျောဇေသုံ။ ဘိက္ခူ တံ ဝနသဏ္ဍံ ပဝိသိံသု။ တသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ‘‘သီလဝန္တော၊ အယျာ၊ ဣမံ ဝနသဏ္ဍံ အနုပ္ပတ္တာ၊ အယုတ္တံ ခေါ ပန အသ္မာကံ အယျေသု ဣဓ ဝသန္တေသု ပုတ္တဒါရေ ဂဟေတွာ ရုက္ခေ အဘိရုယှ ဝသိတု’’န္တိ ရုက္ခတော ဩတရိတွာ ဘူမိယံ နိသီဒိတွာ စိန္တယိံသု၊ ‘‘အယျာ၊ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အဇ္ဇေကရတ္တိံ ဝသိတွာ အဒ္ဓါ သွေ ဂမိဿန္တီ’’တိ။ ဘိက္ခူပိ ပုနဒိဝသေ အန္တောဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပုန တမေဝ ဝနသဏ္ဍံ အာဂမိံသု။ ဒေဝတာ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃော သွာတနာယ ကေနစိ နိမန္တိတော ဘဝိဿတိ၊ တသ္မာ ပုနာဂစ္ဆတိ ၊ အဇ္ဇ ဂမနံ န ဘဝိဿတိ၊ သွေ ဂမိဿတိ မညေ’’တိ ဣမိနာ ဥပါယေန အဍ္ဎမာသမတ္တံ ဘူမိယမေဝ အစ္ဆိံသု။

တတော စိန္တယိံသု – ‘‘ဘဒန္တာ ဣမံ တေမာသံ ဣဓေဝ မညေ ဝသိဿန္တိ၊ ဣဓေဝ ခေါ ပန ဣမေသု ဝသန္တေသု အမှာကံ ရုက္ခေ အဘိရုဟိတွာ နိသီဒိတုမ္ပိ န ယုတ္တံ၊ တေမာသံ ပုတ္တဒါရေ ဂဟေတွာ ဘူမိယံ နိသီဒနဋ္ဌာနာနိပိ ဒုက္ခာနိ၊ ကိဉ္စိ ကတွာ ဣမေ ဘိက္ခူ ပလာပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ တာ တေသု တေသု ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေသု စေဝ စင်္ကမနကောဋီသု စ ဆိန္နသီသာနိ ကဗန္ဓာနိ ဒဿေတုံ အမနုဿသဒ္ဒဉ္စ ဘာဝေတုံ အာရဘိံသု။ ဘိက္ခူနံ ခိပိတကာသာဒယော ရောဂါ ပဝတ္တိံသု။ တေ အညမညံ ‘‘တုယှံ၊ အာဝုသော၊ ကိံ ရုဇ္ဇတီ’’တိ ပုစ္ဆန္တာ၊ ‘‘မယှံ ခိပိတရောဂေါ၊ မယှံ ကာသော’’တိ ဝတွာ၊ ‘‘အာဝုသော၊ အဟံ အဇ္ဇ စင်္ကမနကောဋိယံ ဆိန္နသီသံ အဒ္ဒသံ၊ အဟံ ရတ္တိဋ္ဌာနေ ကဗန္ဓံ အဒ္ဒသံ ၊ အဟံ ဒိဝါဋ္ဌာနေ အမနုဿသဒ္ဒံ အဿောသိံ၊ ပရိဝဇ္ဇေတဗ္ဗယုတ္တကမိဒံ ဌာနံ၊ အမှာကံ ဣဓ အဖာသုကံ အဟောသိ၊ သတ္ထု သန္တိကံ ဂမိဿာမာ’’တိ နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။

အထ နေ သတ္ထာ အာဟ – ‘‘ကိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တသ္မိံ ဌာနေ ဝသိတုံ န သက္ခိဿထာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ အမှာကံ တသ္မိံ ဌာနေ ဝသန္တာနံ ဧဝရူပါနိ ဘေရဝါရမ္မဏာနိ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ ဧဝရူပံ အဖာသုကံ ဟောတိ၊ တေန မယံ ‘ဝဇ္ဇေတဗ္ဗယုတ္တကမိဒံ ဌာန’န္တိ တံ ဆဍ္ဍေတွာ တုမှာကံ သန္တိကံ အာဂတာ’’တိ။ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ တတ္ထေဝ တုမှာကံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘န သက္ကာ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ တုမှေ အာဝုဓံ အဂ္ဂဟေတွာ ဂတာ၊ ဣဒါနိ အာဝုဓံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆထာ’’တိ။ ‘‘ကတရာဝုဓံ၊ ဘန္တေ’’တိ? သတ္ထာ ‘‘အဟံ အာဝုဓံ ဝေါ ဒဿာမိ၊ မယာ ဒိန္နံ အာဝုဓံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆထာ’’တိ ဝတွာ –

‘‘ကရဏီယမတ္ထကုသလေန၊ ယန္တ သန္တံ ပဒံ အဘိသမေစ္စ၊

သက္ကော ဥဇူ စ သုဟုဇူ စ၊ သုဝစော စဿ မုဒု အနတိမာနီ’’တိ။ (ခု။ ပါ။ ၉။၁၊ သု။ နိ။ ၁၄၃) –

သကလံ မေတ္တသုတ္တံ ကထေတွာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ တုမှေ ဗဟိ ဝိဟာရဿ ဝနသဏ္ဍတော ပဋ္ဌာယ သဇ္ဈာယန္တာ အန္တောဝိဟာရံ ပဝိသေယျာထာ’’တိ ဥယျောဇေသိ။ တေ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန တံ ဌာနံ ပတွာ ဗဟိဝိဟာရေ ဂဏသဇ္ဈာယံ ကတွာ သဇ္ဈာယမာနာ ဝနသဏ္ဍံ ပဝိသိံသု။ သကလဝနသဏ္ဍေ ဒေဝတာ မေတ္တစိတ္တံ ပဋိလဘိတွာ တေသံ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ပတ္တစီဝရပဋိဂ္ဂဟဏံ အာပုစ္ဆိံသု၊ ဟတ္ထပါဒသမ္ဗာဟနံ အာပုစ္ဆိံသု၊ တေသံ တတ္ထ တတ္ထ အာရက္ခံ သံဝိဒဟိံသု၊ ပက္ကဓူပနတေလံ ဝိယ သန္နိသိန္နာ အဟေသုံ။ ကတ္ထစိ အမနုဿသဒ္ဒေါ နာမ နာဟောသိ။ တေသံ ဘိက္ခူနံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ အဟောသိ။ တေ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေသု နိသိန္နာ ဝိပဿနာယ စိတ္တံ ဩတာရေတွာ အတ္တနိ ခယဝယံ ပဋ္ဌပေတွာ၊ ‘‘အယံ အတ္တဘာဝေါ နာမ ဘိဇ္ဇနကဋ္ဌေန အထာဝရဋ္ဌေန ကုလာလဘာဇနသဒိသော’’တိ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎယိံသု။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဂန္ဓကုဋိယာ နိသိန္နောဝ တေသံ ဝိပဿနာယ အာရဒ္ဓဘာဝံ ဉတွာ တေ ဘိက္ခူ အာမန္တေတွာ၊ ‘‘ဧဝမေဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အယံ အတ္တဘာဝေါ နာမ ဘိဇ္ဇနကဋ္ဌေန အထာဝရဋ္ဌေန ကုလာလဘာဇနသဒိသော ဧဝါ’’တိ ဝတွာ ဩဘာသံ ဖရိတွာ ယောဇနသတေ ဌိတောပိ အဘိမုခေ နိသိန္နော ဝိယ ဆဗ္ဗဏ္ဏရံသိယော ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဒိဿမာနေန ရူပေန ဣမံ ဂါထမာဟ –

၄၀။

‘‘ကုမ္ဘူပမံ ကာယမိံမ ဝိဒိတွာ၊ နဂရူပမံ စိတ္တမိဒံ ဌပေတွာ၊

ယောဓေထ မာရံ ပညာဝုဓေန၊ ဇိတဉ္စ ရက္ခေ အနိဝေသနော သိယာ’’တိ။

တတ္ထ ကုမ္ဘူပမန္တိ အဗလဒုဗ္ဗလဋ္ဌေန အနဒ္ဓနိယတာဝကာလိကဋ္ဌေန ဣမံ ကေသာဒိသမူဟသင်္ခါတံ ကာယံ ကုမ္ဘူပမံ ကုလာလဘာဇနသဒိသံ ဝိဒိတွာ။ နဂရူပမံ စိတ္တမိဒံ ဌပေတွာတိ နဂရံ နာမ ဗဟိဒ္ဓါ ထိရံ ဟောတိ၊ ဂမ္ဘီရပရိခံ ပါကာရပရိက္ခိတ္တံ ဒွါရဋ္ဋာလကယုတ္တံ၊ အန္တောသုဝိဘတ္တဝီထိစတုက္ကသိင်္ဃာဋကသမ္ပန္နံ အန္တရာပဏံ၊ တံ ‘‘ဝိလုမ္ပိဿာမာ’’တိ ဗဟိဒ္ဓါ စောရာ အာဂန္တွာ ပဝိသိတုံ အသက္ကောန္တာ ပဗ္ဗတံ အာသဇ္ဇ ပဋိဟတာ ဝိယ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧဝမေဝ ပဏ္ဍိတော ကုလပုတ္တော အတ္တနော ဝိပဿနာစိတ္တံ ထိရံ နဂရသဒိသံ ကတွာ ဌပေတွာ နဂရေ ဌိတော ဧကတောဓာရာဒိနာနပ္ပကာရာဝုဓေန စောရဂဏံ ဝိယ ဝိပဿနာမယေန စ အရိယမဂ္ဂမယေန စ ပညာဝုဓေန တံတံမဂ္ဂဝဇ္ဈံ ကိလေသမာရံ ပဋိဗာဟန္တော တံ တံ ကိလေသမာရံ ယောဓေထ၊ ပဟရေယျာထာတိ အတ္ထော။ ဇိတဉ္စ ရက္ခေတိ ဇိတဉ္စ ဥပ္ပာဒိတံ တရုဏဝိပဿနံ အာဝါသသပ္ပာယဥတုသပ္ပာယဘောဇနသပ္ပာယပုဂ္ဂလသပ္ပာယဓမ္မဿဝနသပ္ပာယာဒီနိ အာသေဝန္တော အန္တရန္တရာ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ တတော ဝုဋ္ဌာယ သုဒ္ဓစိတ္တေန သင်္ခါရေ သမ္မသန္တော ရက္ခေယျ။

အနိဝေသနောသိယာတိ အနာလယော ဘဝေယျ။ ယထာ နာမ ယောဓော သင်္ဂါမသီသေ ဗလကောဋ္ဌကံ ကတွာ အမိတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈန္တော ဆာတော ဝါ ပိပါသိတော ဝါ ဟုတွာ သန္နာဟေ ဝါ သိထိလေ အာဝုဓေ ဝါ ပတိတေ ဗလကောဋ္ဌကံ ပဝိသိတွာ ဝိဿမိတွာ ဘုဉ္ဇိတွာ ပိဝိတွာ သန္နဟိတွာ အာဝုဓံ ဂဟေတွာ ပုန နိက္ခမိတွာ ယုဇ္ဈန္တော ပရသေနံ မဒ္ဒတိ၊ အဇိတံ ဇိနာတိ၊ ဇိတံ ရက္ခတိ။ သော ဟိ သစေ ဗလကောဋ္ဌကေ ဌိတော ဧဝံ ဝိဿမန္တော တံ အဿာဒေန္တော အစ္ဆေယျ၊ ရဇ္ဇံ ပရဟတ္ထဂတံ ကရေယျ၊ ဧဝမေဝ၊ ဘိက္ခု၊ ပဋိလဒ္ဓံ တရုဏဝိပဿနံ ပုနပ္ပုနံ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ တတော ဝုဋ္ဌာယ သုဒ္ဓစိတ္တေန သင်္ခါရေ သမ္မသန္တော ရက္ခိတုံ သက္ကောတိ၊ ဥတ္တရိမဂ္ဂဖလပဋိလာဘေန ကိလေသမာရံ ဇိနာတိ။ သစေ ပန သော သမာပတ္တိမေဝ အဿာဒေတိ၊ သုဒ္ဓစိတ္တေန ပုနပ္ပုနံ သင်္ခါရေ န သမ္မသတိ၊ မဂ္ဂဖလပဋိဝေဓံ ကာတုံ န သက္ကောတိ။ တသ္မာ ရက္ခိတဗ္ဗယုတ္တကံ ရက္ခန္တော အနိဝေသနော သိယာ၊ သမာပတ္တိံ နိဝေသနံ ကတွာ တတ္ထ န နိဝေသေယျ၊ အာလယံ န ကရေယျာတိ အတ္ထော။ ‘‘အဒ္ဓါ တုမှေပိ ဧဝံ ကရောထာ’’တိ ဧဝံ သတ္ထာ တေသံ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။

ဒေသနာဝသာနေ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ နိသိန္နဋ္ဌာနေ နိသိန္နာယေဝ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပတွာ တထာဂတဿ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သရီရံ ဝဏ္ဏယန္တာ ထောမေန္တာ ဝန္ဒန္တာဝ အာဂစ္ဆိံသူတိ။

ပဉ္စသတဘိက္ခုဝတ္ထု ဆဋ္ဌံ။

၇။ ပူတိဂတ္တတိဿတ္ထေရဝတ္ထု

အစိရံဝတယံ ကာယောတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော ပူတိဂတ္တတိဿတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကော ကိရ သာဝတ္ထိဝါသီ ကုလပုတ္တော သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ သာသနေ ဥရံ ဒတွာ ပဗ္ဗဇိတော၊ သော လဒ္ဓူပသမ္ပဒေါ တိဿတ္ထေရော နာမ အဟောသိ။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ တဿ သရီရေ ရောဂေါ ဥဒပါဒိ။ သာသပမတ္တိယော ပိဠကာ ဥဋ္ဌဟိံသု။ တာ အနုပုဗ္ဗေန မုဂ္ဂမတ္တာ ကလာယမတ္တာ ကောလဋ္ဌိမတ္တာ အာမလကမတ္တာ ဗေဠုဝသလာဋုမတ္တာ ဗေဠုဝမတ္တာ ဟုတွာ ပဘိဇ္ဇိံသု၊ သကလသရီရံ ဆိဒ္ဒါဝဆိဒ္ဒံ အဟောသိ။ ပူတိဂတ္တတိဿတ္ထေရောတွေဝဿ နာမံ ဥဒပါဒိ။ အထဿ အပရဘာဂေ အဋ္ဌီနိ ဘိဇ္ဇိံသု။ သော အပ္ပဋိဇဂ္ဂိယော အဟောသိ။ နိဝါသနပါရုပနံ ပုဗ္ဗလောဟိတမက္ခိတံ ဇာလပူဝသဒိသံ အဟောသိ။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒယော ပဋိဇဂ္ဂိတုံ အသက္ကောန္တာ ဆဍ္ဍယိံသု။ သော အနာထော ဟုတွာ နိပဇ္ဇိ။

ဗုဒ္ဓါနဉ္စ နာမ ဒွေ ဝါရေ လောကဝေါလောကနံ အဝိဇဟိတံ ဟောတိ။ ပစ္စူသကာလေ လောကံ ဝေါလောကေန္တာ စက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိတော ပဋ္ဌာယ ဂန္ဓကုဋိအဘိမုခံ ဉာဏံ ကတွာ ဩလောကေန္တိ၊ သာယံ ဩလောကေန္တာ ဂန္ဓကုဋိတော ပဋ္ဌာယ ဗာဟိရာဘိမုခံ ဉာဏံ ကတွာ ဩလောကေန္တိ။ တသ္မိံ ပန သမယေ ဘဂဝတော ဉာဏဇာလဿ အန္တော ပူတိဂတ္တတိဿတ္ထေရော ပညာယိ။ သတ္ထာ တဿ ဘိက္ခုနော အရဟတ္တဿ ဥပနိဿယံ ဒိသွာ၊ ‘‘အယံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီဟိ ဆဍ္ဍိတော၊ ဣဒါနိဿ မံ ဌပေတွာ အညံ ပဋိသရဏံ နတ္ထီ’’တိ ဂန္ဓကုဋိတော နိက္ခမိတွာ ဝိဟာရစာရိကံ စရမာနော ဝိယ အဂ္ဂိသာလံ ဂန္တွာ ဥက္ခလိံ ဓောဝိတွာ ဥဒကံ ဒတွာ ဥဒ္ဓနံ အာရောပေတွာ ဥဒကဿ တတ္တဘာဝံ အာဂမယမာနော အဂ္ဂိသာလာယမေဝ အဋ္ဌာသိ။ တတ္တဘာဝံ ဇာနိတွာ ဂန္တွာ တဿ ဘိက္ခုနော နိပန္နမဉ္စကောဋိယံ ဂဏှိ၊ တဒါ ဘိက္ခူ ‘‘အပေထ၊ ဘန္တေ၊ မယံ ဂဏှိဿာမာ’’တိ မဉ္စကံ ဂဟေတွာ အဂ္ဂိသာလံ အာနယိံသု။ သတ္ထာ အမ္ဗဏံ အာဟရာပေတွာ ဥဏှောဒကံ အာသိဉ္စိတွာ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ တဿ ပါရုပနံ ဂါဟာပေတွာ ဥဏှောဒကေ မဒ္ဒါပေတွာ မန္ဒာတပေ ဝိဿဇ္ဇာပေသိ။ အထဿ သန္တိကေ ဌတွာ သရီရံ ဥဏှောဒကေန တေမေတွာ ဃံသိတွာ နှာပေသိ၊ တဿ နဟာနပရိယောသာနေ ပါရုပနံ သုက္ခိ။ အထ နံ တံ နိဝါသာပေတွာ နိဝတ္ထကာသာဝံ ဥဒကေ မဒ္ဒါပေတွာ အာတပေ ဝိဿဇ္ဇာပေသိ။ အထဿ ဂတ္တေ ဥဒကေ ဆိန္နမတ္တေ တမ္ပိ သုက္ခိ။ သော ဧကံ ကာသာဝံ နိဝါသေတွာ ဧကံ ပါရုပိတွာ သလ္လဟုကသရီရော ဧကဂ္ဂစိတ္တော မဉ္စကေ နိပဇ္ဇိ။ သတ္ထာ တဿ ဥဿီသကေ ဌတွာ၊ ‘‘ဘိက္ခု အယံ တဝ ကာယော အပေတဝိညာဏော နိရုပကာရော ဟုတွာ ကလိင်္ဂရံ ဝိယ ပထဝိယံ သေဿတီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၄၁။

‘‘အစိရံ ဝတယံ ကာယော၊ ပထဝိံ အဓိသေဿတိ၊

ဆုဒ္ဓါ အပေတဝိညာဏော၊ နိရတ္ထံဝ ကလိင်္ဂရ’’န္တိ။

တတ္ထ အစိရံ ဝတာတိ ဘိက္ခု န စိရဿေဝ အယံ ကာယော ပထဝိံ အဓိသေဿတိ၊ ဣမိဿာ ပကတိသယနေန သယိတာယ ပထဝိယာ ဥပရိ သယိဿတိ ။ ဆုဒ္ဓါတိ အပဝိဒ္ဓါ၊ အပဂတဝိညာဏတာယ တုစ္ဆော ဟုတွာ သေဿတီတိ ဒဿေတိ။ ယထာ ကိံ? နိရတ္ထံဝ ကလိင်္ဂရံ နိရုပကာရံ နိရတ္ထကံ ကဋ္ဌခဏ္ဍံ ဝိယ။ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရတ္ထိကာ ဟိ မနုဿာ အရညံ ပဝိသိတွာ ဥဇုကံ ဥဇုကသဏ္ဌာနေန ဝင်္ကံ ဝင်္ကသဏ္ဌာနေန ဆိန္ဒိတွာ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရံ ဂဏှန္တိ၊ အဝသေသံ ပန သုသိရဉ္စ ပူတိကဉ္စ အသာရကဉ္စ ဂဏ္ဌိဇာတဉ္စ ဆိန္ဒိတွာ တတ္ထေဝ ဆဍ္ဍေန္တိ။ အညေ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရတ္ထိကာ အာဂန္တွာ တံ ဂဟေတာရော နာမ နတ္ထိ၊ ဩလောကေတွာ အတ္တနော ဥပကာရကမေဝ ဂဏှန္တိ၊ ဣတရံ ပထဝီဂတမေဝ ဟောတိ။ တံ ပန တေန တေန ဥပါယေန မဉ္စပဋိပါဒကံ ဝါ ပါဒကထလိကံ ဝါ ဖလကပီဌံ ဝါ ကာတုံ သက္ကာပိ ဘဝေယျ။ ဣမသ္မိံ ပန အတ္တဘာဝေ ဒွတ္တိံသာယ ကောဋ္ဌာသေသု ဧကကောဋ္ဌာသောပိ မဉ္စပဋိပါဒကာဒိဝသေန အညေန ဝါ ဥပကာရမုခေန ဂယှူပဂေါ နာမ နတ္ထိ၊ ကေဝလံ နိရတ္ထံဝ ကလိင်္ဂရံ အယံ ကာယော အပဂတဝိညာဏော ကတိပါဟေနေဝ ပထဝိယံ သေဿတီတိ။

ဒေသနာဝသာနေ ပူတိဂတ္တတိဿတ္ထေရော သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ၊ အညေပိ ဗဟူ သောတာပန္နာဒယော အဟေသုံ။ ထေရောပိ အရဟတ္တံ ပတွာဝ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ သတ္ထာ တဿ သရီရကိစ္စံ ကာရာပေတွာ ဓာတုယော ဂဟေတွာ စေတိယံ ကာရာပေသိ။ ဘိက္ခူ သတ္ထာရံ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ဘန္တေ၊ ပူတိဂတ္တတိဿတ္ထေရော ကုဟိံ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ။ ‘‘ပရိနိဗ္ဗုတော၊ ဘိက္ခဝေ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ဧဝရူပဿ ပန အရဟတ္တူပနိဿယသမ္ပန္နဿ ဘိက္ခုနော ကိံ ကာရဏာ ဂတ္တံ ပုတိကံ ဇာတံ၊ ကိံ ကာရဏာ အဋ္ဌီနိ ဘိန္နာနိ၊ ကိမဿ ကာရဏံ အရဟတ္တဿ ဥပနိဿယဘာဝံ ပတ္တ’’န္တိ? ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗမေတံ ဧတဿ အတ္တနာ ကတကမ္မေနေဝ နိဗ္ဗတ္တ’’န္တိ။ ‘‘ကိံ ပန တေန၊ ဘန္တေ၊ ကတ’’န္တိ? ‘‘တေန ဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုဏာထာ’’တိ အတီတံ အာဟရိ –

အယံ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ သာကုဏိကော ဟုတွာ ဗဟူ သကုဏေ ဝဓိတွာ ဣဿရဇနံ ဥပဋ္ဌဟိ။ တေသံ ဒိန္နာဝသေသေ ဝိက္ကိဏာတိ၊ ‘‘ဝိက္ကိတာဝသေသာ မာရေတွာ ဌပိတာ ပူတိကာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ ယထာ ဥပ္ပတိတုံ န သက္ကောန္တိ၊ တထာ တေသံ ဇင်္ဃဋ္ဌီနိ စ ပက္ခဋ္ဌီနိ စ ဘိန္ဒိတွာ ရာသိံ ကတွာ ဌပေတိ၊ တေ ပုနဒိဝသေ ဝိက္ကိဏာတိ။ အတိဗဟူနံ ပန လဒ္ဓကာလေ အတ္တနောပိ အတ္ထာယ ပစာပေတိ။ တဿေကဒိဝသံ ရသဘောဇနေ ပက္ကေ ဧကော ခီဏာသဝေါ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ဂေဟဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ သော ထေရံ ဒိသွာ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ၊ ‘‘မယာ ဗဟူ ပါဏာ မာရေတွာ ခါဒိတာ၊ အယျော စ မေ ဂေဟဒွါရေ ဌိတော၊ အန္တောဂေဟေ စ ရသဘောဇနံ သံဝိဇ္ဇတိ၊ ပိဏ္ဍပါတမဿ ဒဿာမီ’’တိ တဿ ပတ္တံ အာဒါယ ပူရေတွာ ရသပိဏ္ဍပါတံ ဒတွာ ထေရံ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေဟိ ဒိဋ္ဌဓမ္မဿ မတ္ထကံ ပါပုဏေယျ’’န္တိ အာဟ။ ထေရော ‘‘ဧဝံ ဟောတူ’’တိ အနုမောဒနံ အကာသိ။ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ တဒါ ကတကမ္မဝသေနေတံ တိဿဿ နိပ္ဖန္နံ၊ သကုဏာနံ အဋ္ဌိဘေဒနနိဿန္ဒေန တိဿဿ ဂတ္တဉ္စ ပူတိကံ ဇာတံ၊ အဋ္ဌီနိ စ ဘိန္နာနိ၊ ခီဏာသဝဿ ရသပိဏ္ဍပါတဒါနနိဿန္ဒေန အရဟတ္တံ ပတ္တော’’တိ။

ပူတိဂတ္တတိဿတ္ထေရဝတ္ထု သတ္တမံ။

၈။ နန္ဒဂေါပါလကဝတ္ထု

ဒိသော ဒိသန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ကောသလဇနပဒေ နန္ဒဂေါပါလကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သာဝတ္ထိယံ ကိရ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဂဟပတိနော နန္ဒော နာမ ဂေါပါလကော ဂေါယူထံ ရက္ခတိ အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂေါ။ သော ကိရ ယထာ ကေဏိယော ဇဋိလော ပဗ္ဗဇ္ဇာဝေသေန၊ ဧဝံ ဂေါပါလကတ္တေန ရာဇဗလိံ ပရိဟရန္တော အတ္တနော ကုဋုမ္ဗံ ရက္ခတိ။ သော ကာလေန ကာလံ ပဉ္စ ဂေါရသေ အာဒါယ အနာထပိဏ္ဍိကဿ သန္တိကံ အာဂန္တွာ သတ္ထာရံ ပဿတိ၊ ဓမ္မံ သုဏာတိ၊ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ အာဂမနတ္ထာယ သတ္ထာရံ ယာစတိ။ သတ္ထာ တဿ ဉာဏပရိပါကံ အာဂမယမာနော အာဂန္တွာ ပရိပက္ကဘာဝံ ဉတွာ ဧကဒိဝသံ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော စာရိကံ စရန္တော မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ တဿ ဝသနဋ္ဌာနာသန္နေ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိ။ နန္ဒော သတ္ထု သန္တိကံ အဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ သတ္ထာရံ နိမန္တေတွာ သတ္ထာဟံ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ပဏီတံ ပဉ္စဂေါရသဒါနံ အဒါသိ။ သတ္တမေ ဒိဝသေ သတ္ထာ အနုမောဒနံ ကတွာ ဒါနကထာဒိဘေဒံ အနုပုဗ္ဗိံ ကထံ ကထေသိ။ ကထာပရိယောသာနေ နန္ဒဂေါပါလကော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ သတ္ထု ပတ္တံ ဂဟေတွာ သတ္ထာရံ အနုဂစ္ဆန္တော ဒူရံ ဂန္တွာ၊ ‘‘တိဋ္ဌ၊ ဥပါသကာ’’တိ နိဝတ္တိယမာနော ဝန္ဒိတွာ နိဝတ္တိ။ အထ နံ ဧကော လုဒ္ဒကော ဝိဇ္ဈိတွာ မာရေသိ။ ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တာ ဘိက္ခူ နံ ဒိသွာ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ အာဟံသု – ‘‘နန္ဒော၊ ဘန္တေ၊ ဂေါပါလကော တုမှာကံ ဣဓာဂတတ္တာ မဟာဒါနံ ဒတွာ အနုဂန္တွာ နိဝတ္တေန္တော မာရိတော၊ သစေ တုမှေ နာဂစ္ဆိဿထ၊ နာဿ မရဏံ အဘဝိဿာ’’တိ။ သတ္ထာ ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ မယိ အာဂတေပိ အနာဂတေပိ တဿ စတဿော ဒိသာ စတဿော အနုဒိသာ စ ဂစ္ဆန္တဿာပိ မရဏတော မုစ္စနူပါယော နာမ နတ္ထိ။ ယဉှိ နေဝ စောရာ၊ န ဝေရိနော ကရောန္တိ၊ တံ ဣမေသံ သတ္တာနံ အန္တောပဒုဋ္ဌံ မိစ္ဆာပဏိဟိတံ စိတ္တမေဝ ကရောတီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၄၂။

‘‘ဒိသော ဒိသံ ယံ တံ ကယိရာ၊ ဝေရီ ဝါ ပန ဝေရိနံ၊

မိစ္ဆာပဏိဟိတံ စိတ္တံ၊ ပါပိယော နံ တတော ကရေ’’တိ။

တတ္ထ ဒိသော ဒိသန္တိ စောရော စောရံ။ ‘‘ဒိသွာ’’တိ ပါဌသေသော။ ယံ တံ ကယိရာတိ ယံ တံ တဿ အနယဗျသနံ ကရေယျ။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဧကော ဧကဿ မိတ္တဒုဗ္ဘီ စောရော ပုတ္တဒါရခေတ္တဝတ္ထု ဂေါမဟိံသာဒီသု အပရဇ္ဈန္တော ယဿ အပရဇ္ဈတိ၊ တမ္ပိ တထေဝ အတ္တနိ အပရဇ္ဈန္တံ စောရံ ဒိသွာ၊ ဝေရိ ဝါ ပန ကေနစိဒေဝ ကာရဏေန ဗဒ္ဓဝေရံ ဝေရိံ ဒိသွာ အတ္တနော ကက္ခဠတာယ ဒါရုဏတာယ ယံ တံ တဿ အနယဗျသနံ ကရေယျ၊ ပုတ္တဒါရံ ဝါ ပီဠေယျ၊ ခေတ္တာဒီနိ ဝါ နာသေယျ၊ ဇီဝိတာ ဝါ ပန နံ ဝေါရောပေယျ၊ ဒသသု အကုသလကမ္မပထေသု မိစ္ဆာဌပိတတ္တာ မိစ္ဆာပဟိဏိတံ စိတ္တံ ပါပိယော နံ တတော ကရေ တံ ပုရိသံ တတော ပါပတရံ ကရေယျ။ ဝုတ္တပ္ပကာရေဟိ၊ ဒိသော ဒိသဿ ဝါ ဝေရီ ဝေရိနော ဝါ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဒုက္ခံ ဝါ ဥပ္ပာဒေယျ၊ ဇီဝိတက္ခယံ ဝါ ကရေယျ။ ဣဒံ ပန အကုသလကမ္မပထေသု မိစ္ဆာဌပိတံ စိတ္တံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အနယဗျသနံ ပါပေတိ၊ အတ္တဘာဝသတသဟဿေသုပိ စတူသု အပါယေသု ခိပိတွာ သီသံ ဥက္ခိပိတုံ န ဒေတီတိ။

ဒေသနာပရိယောသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပတ္တာ။ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ ဒေသနာ ဇာတာ။ ဥပါသကေန ပန ဘဝန္တရေ ကတကမ္မံ ဘိက္ခူဟိ န ပုစ္ဆိတံ၊ တသ္မာ သတ္ထာရာ န ကထိတန္တိ။

နန္ဒဂေါပါလကဝတ္ထု အဋ္ဌမံ။

၉။ သောရေယျတ္ထေရဝတ္ထု

နတံ မာတာ ပိတာ ကယိရာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သောရေယျတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဝတ္ထု သောရေယျနဂရေ သမုဋ္ဌိတံ၊ သာဝတ္ထိယံ နိဋ္ဌာပေသိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တေ သောရေယျနဂရေ သောရေယျသေဋ္ဌိပုတ္တော ဧကေန သဟာယကေန သဒ္ဓိံ သုခယာနကေ နိသီဒိတွာ မဟန္တေန ပရိဝါရေန နှာနတ္ထာယ နဂရာ နိက္ခမိ။ တသ္မိံ ခဏေ မဟာကစ္စာယနတ္ထေရော သောရေယျနဂရံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတုကာမော ဟုတွာ ဗဟိနဂရေ သင်္ဃာဋိံ ပါရုပတိ။ ထေရဿ စ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သရီရံ။ သောရေယျသေဋ္ဌိပုတ္တော တံ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟော ဝတ အယံ ဝါ ထေရော မမ ဘရိယာ ဘဝေယျ၊ မမ ဝါ ဘရိယာယ သရီရဝဏ္ဏော ဧတဿ သရီရဝဏ္ဏော ဝိယ ဘဝေယျာ’’တိ။ တဿ စိန္တိတမတ္တေယေဝ ပုရိသလိင်္ဂံ အန္တရဓာယိ၊ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ပါတုရဟောသိ။ သော လဇ္ဇမာနော ယာနကာ ဩရုယှ ပလာယိ။ ပရိဇနော တံ အသဉ္ဇာနန္တော ‘‘ကိမေတ’’န္တိ အာဟ။ သာပိ တက္ကသိလမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ သဟာယကောပိဿာ ဣတော စိတော စ ဝိစရိတွာပိ နာဒ္ဒသ။ သဗ္ဗေ နှာယိတွာ ဂေဟံ အဂမိံသု။ ‘‘ကဟံ သေဋ္ဌိပုတ္တော’’တိ စ ဝုတ္တေ၊ ‘‘နှတွာ အာဂတော ဘဝိဿတီတိ မညိမှာ’’တိ ဝဒိံသု။ အထဿ မာတာပိတရော တတ္ထ တတ္ထ ပရိယေသိတွာ အပဿန္တာ ရောဒိတွာ ပရိဒေဝိတွာ၊ ‘‘မတော ဘဝိဿတီ’’တိ မတကဘတ္တံ အဒံသု။ သာ ဧကံ တက္ကသိလဂါမိံ သတ္ထဝါဟံ ဒိသွာ ယာနကဿ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော အနုဗန္ဓိ။

အထ နံ မနုဿာ ဒိသွာ၊ ‘‘အမှာကံ ယာနကဿ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော အနုဂစ္ဆတိ၊ မယံ ‘ကဿေသာ ဒါရိကာ’တိ တံ န ဇာနာမာ’’တိ ဝဒိံသု။ သာပိ ‘‘တုမှေ အတ္တနော ယာနကံ ပါဇေထ၊ အဟံ ပဒသာ ဂမိဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆန္တီ အင်္ဂုလိမုဒ္ဒိကံ ဒတွာ ဧကသ္မိံ ယာနကေ ဩကာသံ ကာရေသိ။ မနုဿာ စိန္တယိံသု – ‘‘တက္ကသိလနဂရေ အမှာကံ သေဋ္ဌိပုတ္တဿ ဘရိယာ နတ္ထိ၊ တဿ အာစိက္ခိဿာမ၊ မဟာပဏ္ဏာကာရော နော ဘဝိဿတီ’’တိ။ တေ ဂေဟံ ဂန္တွာ၊ ‘‘သာမိ၊ အမှေဟိ တုမှာကံ ဧကံ ဣတ္ထိရတနံ အာနီတ’’န္တိ အာဟံသု။ သော တံ သုတွာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ အတ္တနော ဝယာနုရူပံ အဘိရူပံ ပါသာဒိကံ ဒိသွာ ဥပ္ပန္နသိနေဟော ဂေဟေ အကာသိ။ ပုရိသာ ဟိ ဣတ္ထိယော၊ ဣတ္ထိယော ဝါ ပုရိသာ အဘူတပုဗ္ဗာ နာမ နတ္ထိ။ ပုရိသာ ဟိ ပရဿ ဒါရေသု အတိစရိတွာ ကာလံ ကတွာ ဗဟူနိ ဝဿသတသဟဿာနိ နိရယေ ပစ္စိတွာ မနုဿဇာတိံ အာဂစ္ဆန္တာ အတ္တဘာဝသတေ ဣတ္ထိဘာဝံ အာပဇ္ဇန္တိ။

အာနန္ဒတ္ထေရောပိ ကပ္ပသတသဟဿံ ပူရိတပါရမီ အရိယသာဝကော သံသာရေ သံသရန္တော ဧကသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ကမ္မာရကုလေ နိဗ္ဗတ္တော။ ပရဒါရကမ္မံ ကတွာ နိရယေ ပစ္စိတွာ ပက္ကာဝသေသေန စုဒ္ဒသသု အတ္တဘာဝေသု ပုရိသဿ ပါဒပရိစာရိကာ ဣတ္ထီ အဟောသိ၊ သတ္တသု အတ္တဘာဝေသု ဗီဇုဒ္ဓရဏံ ပါပုဏိ။ ဣတ္ထိယော ပန ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ ဣတ္ထိဘာဝေ ဆန္ဒံ ဝိရာဇေတွာ၊ ‘‘ဣဒံ နော ပုညံ ပုရိသတ္တဘာဝပဋိလာဘာယ သံဝတ္တတူ’’တိ စိတ္တံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ကာလံ ကတွာ ပုရိသတ္တဘာဝံ ပဋိလဘန္တိ၊ ပတိဒေဝတာ ဟုတွာ သာမိကေ သမ္မာပဋိပတ္တိဝသေနာပိ ပုရိသတ္တဘာဝံ ပဋိလဘန္တေဝ။

အယံ ပန သေဋ္ဌိပုတ္တော ထေရေ အယောနိသော စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဣတ္ထိဘာဝံ ပဋိလဘိ။ တက္ကသိလာယံ သေဋ္ဌိပုတ္တေန သဒ္ဓိံ သံဝါသမနွာယ ပန တဿာ ကုစ္ဆိယံ ဂဗ္ဘော ပတိဋ္ဌာသိ။ သာ ဒသမာသစ္စယေန ပုတ္တံ လဘိတွာ တဿ ပဒသာ ဂမနကာလေ အပရမ္ပိ ပုတ္တံ ပဋိလဘိ။ ဧဝမဿာ ကုစ္ဆိယံ ဝုတ္ထာ ဒွေ၊ သောရေယျနဂရေ တံ ပဋိစ္စ နိဗ္ဗတ္တာ ဒွေတိ စတ္တာရော ပုတ္တာ အဟေသုံ။ တသ္မိံ ကာလေ သောရေယျနဂရတော တဿာ သဟာယကော သေဋ္ဌိပုတ္တော ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ တက္ကသိလံ ဂန္တွာ သုခယာနကေ နိသိန္နော နဂရံ ပါဝိသိ။ အထ နံ သာ ဥပရိပါသာဒတလေ ဝါတပါနံ ဝိဝရိတွာ အန္တရဝီထိံ ဩလောကယမာနာ ဌိတာ ဒိသွာ သဉ္ဇာနိတွာ ဒါသိံ ပေသေတွာ ပက္ကောသာပေတွာ မဟာတလေ နိသီဒါပေတွာ မဟန္တံ သက္ကာရသမ္မာနံ အကာသိ။ အထ နံ သော အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ တွံ ဣတော ပုဗ္ဗေ အမှေဟိ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ၊ အထ စ ပန နော မဟန္တံ သက္ကာရံ ကရောသိ၊ ဇာနာသိ တွံ အမှေ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ သာမိ၊ ဇာနာမိ၊ နနု တုမှေ သောရေယျနဂရဝါသိနော’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘဒ္ဒေ’’တိ။ သာ မာတာပိတူနဉ္စ ဘရိယာယ စ ပုတ္တာနဉ္စ အရောဂဘာဝံ ပုစ္ဆိ။ ဣတရော ‘‘အာမ၊ ဘဒ္ဒေ၊ အရောဂါ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဇာနာသိ တွံ ဧတေ’’တိ အာဟ။ ‘‘အာမ သာမိ၊ ဇာနာမိ။ တေသံ ဧကော ပုတ္တော အတ္ထိ၊ သော ကဟံ၊ သာမီ’’တိ? ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ မာ ဧတံ ကထေဟိ၊ မယံ တေန သဒ္ဓိံ ဧကဒိဝသံ သုခယာနကေ နိသီဒိတွာ နှာယိတုံ နိက္ခန္တာ နေဝဿ ဂတိံ ဇာနာမ၊ ဣတော စိတော စ ဝိစရိတွာ တံ အဒိသွာ မာတာပိတူနံ အာရောစယိမှာ၊ တေပိဿ ရောဒိတွာ ကန္ဒိတွာ ပေတကိစ္စံ ကိရိံသူ’’တိ။ ‘‘အဟံ သော၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘အပေဟိ၊ ဘဒ္ဒေ၊ ကိံ ကထေသိ မယှံ သဟာယော ဒေဝကုမာရော ဝိယ ဧကော ပုရိသော’’တိ? ‘‘ဟောတု၊ သာမိ၊ အဟံ သော’’တိ။ ‘‘အထ ဣဒံ ကိံ နာမာ’’တိ? ‘‘တံ ဒိဝသံ တေ အယျော မဟာကစ္စာယနတ္ထေရော ဒိဋ္ဌော’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဒိဋ္ဌော’’တိ။ အဟံ အယျံ မဟာကစ္စာယနတ္ထေရံ ဩလောကေတွာ၊ ‘‘အဟော ဝတ အယံ ဝါ ထေရော မမ ဘရိယာ ဘဝေယျ ၊ ဧတဿ ဝါ သရီရဝဏ္ဏော ဝိယ မမ ဘရိယာယ သရီရဝဏ္ဏော ဘဝေယျာ’’တိ စိန္တေသိံ။ စိန္တိတက္ခဏေယေဝ မေ ပုရိသလိင်္ဂံ အန္တရဓာယိ၊ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ပါတုဘဝိ။ အထာဟံ လဇ္ဇမာနာ ကဿစိ ကိဉ္စိ ဝတ္တုံ အသက္ကုဏိတွာ တတော ပလာယိတွာ ဣဓာဂတာ၊ သာမီတိ။

‘‘အဟော ဝတ တေ ဘာရိယံ ကမ္မံ ကတံ၊ ကသ္မာ မယှံ နာစိက္ခိ၊ အပိစ ပန တေ ထေရော ခမာပိတော’’တိ? ‘‘န ခမာပိတော၊ သာမိ။ ဇာနာသိ ပန တွံ ကဟံ ထေရော’’တိ? ‘‘ဣမမေဝ နဂရံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတီ’’တိ။ ‘‘သစေ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ဣဓာဂစ္ဆေယျ၊ အဟံ မမ အယျဿ ဘိက္ခာဟာရံ ဒဒေယျံ၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ သီဃံ သက္ကာရံ ကရောဟိ၊ အမှာကံ အယျံ ခမာပေဿာမာ’’တိ သော ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော၊ ‘‘ဘန္တေ၊ သွေ မယှံ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘နနု တွံ၊ သေဋ္ဌိပုတ္တ၊ အာဂန္တုကောသီ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ မာ အမှာကံ အာဂန္တုကဘာဝံ ပုစ္ဆထ၊ သွေ မေ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ။ ထေရော အဓိဝါသေသိ၊ ဂေဟေပိ ထေရဿ မဟာသက္ကာရော ပဋိယတ္တော။ ထေရော ပုနဒိဝသေ တံ ဂေဟဒွါရံ အဂမာသိ။ အထ နံ နိသီဒါပေတွာ ပဏီတေနာဟာရေန ပရိဝိသိတွာ သေဋ္ဌိပုတ္တော တံ ဣတ္ထိံ ဂဟေတွာ ထေရဿ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇာပေတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ မယှံ သဟာယိကာယ ခမထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကိမေတ’’န္တိ? ‘‘အယံ၊ ဘန္တေ၊ ပုဗ္ဗေ မယှံ ပိယသဟာယကော ဟုတွာ တုမှေ ဩလောကေတွာ ဧဝံ နာမ စိန္တေသိ၊ အထဿ ပုရိသလိင်္ဂံ အန္တရဓာယိ၊ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ပါတုဘဝိ၊ ခမထ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဥဋ္ဌဟထ၊ ခမာမိ ဝေါ အဟ’’န္တိ။ ထေရေန ‘‘ခမာမီ’’တိ ဝုတ္တမတ္တေယေဝ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ အန္တရဓာယိ၊ ပုရိသလိင်္ဂံ ပါတုဘဝိ။

ပုရိသလိင်္ဂေ ပါတုဘူတမတ္တေယေဝ တံ တက္ကသိလာယ သေဋ္ဌိပုတ္တော အာဟ – ‘‘သမ္မ သဟာယက၊ ဣမေ ဒွေ ဒါရကာ တဝ ကုစ္ဆိယံ ဝုတ္ထတ္တာ မံ ပဋိစ္စ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ဥဘိန္နမ္ပိနော ပုတ္တာ ဧဝ၊ ဣဓေဝ ဝသိဿာမ၊ မာ ဥက္ကဏ္ဌီ’’တိ။ ‘‘သမ္မ၊ အဟံ ဧကေနတ္တဘာဝေန ပဌမံ ပုရိသော ဟုတွာ ဣတ္ထိဘာဝံ ပတွာ ပုန ပုရိသော ဇာတောတိ ဝိပ္ပကာရပ္ပတ္တော၊ ပဌမံ မံ ပဋိစ္စ ဒွေ ပုတ္တာ နိဗ္ဗတ္တာ၊ ဣဒါနိ မေ ကုစ္ဆိတော ဒွေ ပုတ္တာ နိက္ခန္တာ၊ သွာဟံ ဧကေနတ္တဘာဝေန ဝိပ္ပကာရပ္ပတ္တော၊ ပုန ‘ဂေဟေ ဝသိဿတီ’တိ သညံ မာ ကရိ၊ အဟံ မမ အယျဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိဿာမိ။ ဣမေ ဒွေ ဒါရကာ တဝ ဘာရာတိ၊ ဣမေသု မာ ပမဇ္ဇီ’’တိ ဝတွာ ပုတ္တေ သီသေ ပရိစုမ္ဗိတွာ ပရိမဇ္ဇိတွာ ဥရေ နိပဇ္ဇာပေတွာ ပိတု နိယျာဒေတွာ နိက္ခမိတွာ ထေရဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ ထေရောပိ နံ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဥပသမ္ပာဒေတွာ ဂဏှိတွာဝ စာရိကံ စရမာနော အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိံ အဂမာသိ။ တဿ သောရေယျတ္ထေရောတိ နာမံ အဟောသိ။ ဇနပဒဝါသိနော တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ သင်္ခုဘိတွာ ကောတူဟလဇာတာ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ဧဝံ ကိရ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘အာမ၊ အာဝုသော’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ဧဝရူပမ္ပိ ကာရဏံ နာမ ဟောတိ’’? ‘‘တုမှာကံ ကုစ္ဆိယံ ကိရ ဒွေ ပုတ္တာ နိဗ္ဗတ္တာ၊ တုမှေ ပဋိစ္စ ဒွေ ဇာတာ၊ တေသံ ဝေါ ကတရေသု ဗလဝသိနေဟော ဟောတီ’’တိ? ‘‘ကုစ္ဆိယံ ဝုတ္ထကေသု၊ အာဝုသော’’တိ။ အာဂတာဂတာ နိဗဒ္ဓံ တထေဝ ပုစ္ဆိံသု။

ထေရော ‘‘ကုစ္ဆိယံ ဝုတ္တကေသု ဧဝ သိနေဟော ဗလဝါ’’တိ ပုနပ္ပုနံ ကထေန္တော ဟရာယမာနော ဧကောဝ နိသီဒတိ၊ ဧကောဝ တိဋ္ဌတိ။ သော ဧဝံ ဧကတ္တူပဂတော အတ္တဘာဝေ ခယဝယံ သမုဋ္ဌာပေတွာ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အထ နံ အာဂတာဂတာ ပုစ္ဆန္တိ – ‘‘ဘန္တေ၊ ဧဝံ ကိရ နာမ အဟောသီ’’တိ? ‘‘အာမာဝုသော’’တိ။ ‘‘ကတရေသု သိနေဟော ဗလဝါ’’တိ? ‘‘မယှံ ကတ္ထစိ သိနေဟော နာမ နတ္ထီ’’တိ။ ဘိက္ခူ ‘‘အယံ အဘူတံ ကထေသိ၊ ပုရိမဒိဝသေသု ‘ကုစ္ဆိယံ ဝုတ္ထပုတ္တေသု သိနေဟော ဗလဝါ’တိ ဝတွာ ဣဒါနိ ‘မယှံ ကတ္ထစိ သိနေဟော နတ္ထီ’တိ ဝဒတိ၊ အညံ ဗျာကရောတိ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟံသု။ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ ပုတ္တော အညံ ဗျာကရောတိ၊ မမ ပုတ္တဿ သမ္မာပဏိဟိတေန စိတ္တေန မဂ္ဂဿ ဒိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ န ကတ္ထစိ သိနေဟော ဇာတော၊ ယံ သမ္ပတ္တိံ နေဝ မာတာ၊ န ပိတာ ကာတုံ သက္ကောတိ၊ တံ ဣမေသံ သတ္တာနံ အဗ္ဘန္တရေ ပဝတ္တံ သမ္မာပဏိဟိတံ စိတ္တမေဝ ဒေတီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၄၃။

‘‘န တံ မာတာ ပိတာ ကယိရာ၊ အညေ ဝါပိ စ ဉာတကာ၊

သမ္မာပဏိဟိတံ စိတ္တံ၊ သေယျသော နံ တတော ကရေ’’တိ။

တတ္ထန တန္တိ တံ ကာရဏံ နေဝ မာတာ ကရေယျ၊ န ပိတာ၊ န အညေ ဉာတကာ။ သမ္မာပဏိဟိတန္တိ ဒသသု ကုသလကမ္မပထေသု သမ္မာ ဌပိတံ။ သေယျသောနံ တတော ကရေတိ တတော ကာရဏတော သေယျသော နံ ဝရတရံ ဥတ္တရိတရံ ကရေယျ၊ ကရောတီတိ အတ္ထော။ မာတာပိတရော ဟိ ပုတ္တာနံ ဓနံ ဒဒမာနာ ဧကသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ကမ္မံ အကတွာ သုခေန ဇီဝိကကပ္ပနံ ဓနံ ဒါတုံ သက္ကောန္တိ။ ဝိသာခါယ မာတာပိတရောပိ တာဝ မဟဒ္ဓနာ မဟာဘောဂါ၊ တဿာ ဧကသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ သုခေန ဇီဝိကကပ္ပနံ ဓနံ အဒံသု။ စတူသု ပန ဒီပေသု စက္ကဝတ္တိသိရိံ ဒါတုံ သမတ္ထာ မာတာပိတရောပိ နာမ ပုတ္တာနံ နတ္ထိ၊ ပဂေဝ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ ဝါ ပဌမဇ္ဈာနာဒိသမ္ပတ္တိံ ဝါ၊ လောကုတ္တရသမ္ပတ္တိဒါနေ ကထာဝ နတ္ထိ၊ သမ္မာပဏိဟိတံ ပန စိတ္တံ သဗ္ဗမ္ပေတံ သမ္ပတ္တိံ ဒါတုံ သက္ကောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သေယျသော နံ တတော ကရေ’’တိ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပတ္တာ။ ဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ ဇာတာတိ။

သောရေယျတ္ထေရဝတ္ထု နဝမံ။

စိတ္တဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တတိယော ဝဂ္ဂေါ။