📜

၄။ ပုပ္ဖဝဂ္ဂေါ

၁။ ပထဝိကထာပသုတပဉ္စသတဘိက္ခုဝတ္ထု

ကောဣမံ ပထဝိံ ဝိစေဿတီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော ပထဝိကထာပသုတေ ပဉ္စသတေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

တေ ကိရ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ ဇနပဒစာရိကံ စရိတွာ ဇေတဝနံ အာဂန္တွာ သာယနှသမယေ ဥပဋ္ဌာနသာလာယံ သန္နိသိန္နာ အတ္တနာ ဂတဂတဋ္ဌာနေသု ‘‘အသုကဂါမတော အသုကဂါမဂမနဋ္ဌာနေ သမံ ဝိသမံ ကဒ္ဒမဗဟုလံ သက္ခရဗဟုလံ ကာဠမတ္တိကံ တမ္ဗမတ္တိက’’န္တိ ပထဝိကထံ ကထေသုံ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ၊ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ အမှေဟိ ဝိစရိတဋ္ဌာနေ ပထဝိကထာယာ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဧသာ ဗာဟိရပထဝီ နာမ၊ တုမှေဟိ အဇ္ဈုတ္တိကပထဝိယံ ပရိကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၄၄။

‘‘ကော ဣမံ ပထဝိံ ဝိစေဿတိ၊

ယမလောကဉ္စ ဣမံ သဒေဝကံ၊

ကော ဓမ္မပဒံ သုဒေသိတံ၊

ကုသလော ပုပ္ဖမိဝ ပစေဿတိ။

၄၅။

‘‘သေခေါ ပထဝိံ ဝိစေဿတိ၊

ယမလောကဉ္စ ဣမံ သဒေဝကံ၊

သေခေါ ဓမ္မပဒံ သုဒေသိတံ၊

ကုသလော ပုပ္ဖမိဝ ပစေဿတီ’’တိ။

တတ္ထ ကော ဣမန္တိ ကော ဣမံ အတ္တဘာဝသင်္ခါတံ ပထဝိံ။ ဝိစေဿတီတိ အတ္တနော ဉာဏေန ဝိစိနိဿတိ ဝိဇာနိဿတိ၊ ပဋိဝိဇ္ဈိဿတိ၊ သစ္ဆိကရိဿတီတိ အတ္ထော။ ယမလောကဉ္စာတိ စတုဗ္ဗိဓံ အပါယလောကဉ္စ။ ဣမံ သဒေဝကန္တိ ဣမံ မနုဿလောကဉ္စ ဒေဝလောကေန သဒ္ဓိံ ကော ဝိစေဿတိ ဝိစိနိဿတိ ဝိဇာနိဿတိ ပဋိဝိဇ္ဈိဿတိ သစ္ဆိကရိဿတီတိ ပုစ္ဆိ။ ကောဓမ္မပဒံ သုဒေသိတန္တိ ယထာသဘာဝတော ကထိတတ္တာ သုဒေသိတံ သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မသင်္ခါတံ ဓမ္မပဒံ ကုသလော မာလာကာရော ပုပ္ဖံ ဝိစိနန္တော ဝိယ ကောပစေဿတိ ဝိစိနိဿတိ ဝိဇာနိဿတိ ဥပပရိက္ခိဿတိ ပဋိဝိဇ္ဈိဿတိ၊ သစ္ဆိကရိဿတီတိ အတ္ထော။ သေခေါတိ အဓိသီလသိက္ခာ၊ အဓိစိတ္တသိက္ခာ၊ အဓိပညာသိက္ခာတိ ဣမာ တိဿော သိက္ခာ သိက္ခနတော သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌံ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂဋ္ဌာ သတ္တဝိဓော သေခေါ ဣမံ အတ္တဘာဝသင်္ခါတံ ပထဝိံ အရဟတ္တမဂ္ဂေန တတော ဆန္ဒရာဂံ အပကဍ္ဎန္တော ဝိစေဿတိ ဝိစိနိဿတိ ဝိဇာနိဿတိ ပဋိဝိဇ္ဈိဿတိ သစ္ဆိကရိဿတိ။ ယမလောကဉ္စာတိ တံ ယထာဝုတ္တပကာရံ ယမလောကဉ္စ ဣမံ မနုဿလောကဉ္စ သဟ ဒေဝေဟိ သဒေဝကံ သွေဝ ဝိစေဿတိ ဝိစိနိဿတိ ဝိဇာနိဿတိ ပဋိဝိဇ္ဈိဿတိ သစ္ဆိကရိဿတိ။ သေခေါတိ သွေဝ သတ္တဝိဓော သေခေါ၊ ယထာ နာမ ကုသလော မာလာကာရော ပုပ္ဖာရာမံ ပဝိသိတွာ တရုဏမကုဠာနိ စ ပါဏကဝိဒ္ဓါနိ စ မိလာတာနိ စ ဂဏ္ဌိကဇာတာနိ စ ပုပ္ဖာနိ ဝဇ္ဇေတွာ သောဘနာနိ သုဇာတသုဇာတာနေဝ ပုပ္ဖာနိ ဝိစိနာတိ၊ ဧဝမေဝ ဣမံ သုကထိတံ သုနိဒ္ဒိဋ္ဌံ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မပဒမ္ပိ ပညာယ ပစေဿတိ ဝိစိနိဿတိ ဥပပရိက္ခိဿတိ ပဋိဝိဇ္ဈိဿတိ သစ္ဆိကရိဿတီတိ သတ္ထာ သယမေဝ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။

ဒေသနာဝသာနေ ပဉ္စသတာပိ ဘိက္ခူ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ သမ္ပတ္တပရိသာယပိ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသီတိ။

ပထဝိကထာပသုတပဉ္စသတဘိက္ခုဝတ္ထု ပဌမံ။

၂။ မရီစိကမ္မဋ္ဌာနိကတ္ထေရဝတ္ထု

ဖေဏူပမန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော အညတရံ မရီစိကမ္မဋ္ဌာနိကံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သော ကိရ ဘိက္ခု သတ္ထု သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ၊ ‘‘သမဏဓမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ အရညံ ပဝိသိတွာ ဃဋေတွာ ဝါယမိတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တုံ အသက္ကောန္တော ‘‘ဝိသေသေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထာပေဿာမီ’’တိ သတ္ထု သန္တိကံ အာဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ မရီစိံ ဒိသွာ၊ ‘‘ယထာ အယံ ဂိမှသမယေ ဥဋ္ဌိတာ မရီစိ ဒူရေ ဌိတာနံ ရူပဂတာ ဝိယ ပညာယတိ၊ သန္တိကံ အာဂစ္ဆန္တာနံ နေဝ ပညာယတိ၊ အယံ အတ္တဘာဝေါပိ ဥပ္ပာဒဝယဋ္ဌေန ဧဝရူပေါ’’တိ မရီစိကမ္မဋ္ဌာနံ ဘာဝေန္တော အာဂန္တွာ မဂ္ဂကိလန္တော အစိရဝတိယံ နှာယိတွာ ဧကသ္မိံ စဏ္ဍသောတတီရေ ရုက္ခဆာယာယ နိသိန္နော ဥဒကဝေဂါဘိဃာတေန ဥဋ္ဌဟိတွာ မဟန္တေ မဟန္တေ ဖေဏပိဏ္ဍေ ဘိဇ္ဇမာနေ ဒိသွာ၊ ‘‘အယံ အတ္တဘာဝေါပိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဘိဇ္ဇနဋ္ဌေန ဧဝရူပေါယေဝါ’’တိ အာရမ္မဏံ အဂ္ဂဟေသိ။ သတ္ထာ ဂန္ဓကုဋိယံ ဌိတောဝ တံ ထေရံ ဒိသွာ၊ ‘‘ဧဝမေဝ၊ ဘိက္ခု၊ ဧဝရူပေါဝါယံ အတ္တဘာဝေါ ဖေဏပိဏ္ဍော ဝိယ မရီစိ ဝိယ ဥပ္ပဇ္ဇနဘိဇ္ဇနသဘာဝေါယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၄၆။

‘‘ဖေဏူပမံ ကာယမိမံ ဝိဒိတွာ၊

မရီစိဓမ္မံ အဘိသမ္ဗုဓာနော၊

ဆေတွာန မာရဿ ပပုပ္ဖကာနိ၊

အဒဿနံ မစ္စုရာဇဿ ဂစ္ဆေ’’တိ။

တတ္ထ ဖေဏူပမန္တိ ဣမံ ကေသာဒိသမူဟသင်္ခါတံ ကာယံ အဗလဒုဗ္ဗလဋ္ဌေန အနဒ္ဓနိယတာဝကာလိကဋ္ဌေန ဖေဏပိဏ္ဍသရိက္ခကောတိ ဝိဒိတွာ။ မရီစိဓမ္မန္တိ ယထာ မရီစိ ဒူရေ ဌိတာနံ ရူပဂတာ ဝိယ ဂယှူပဂါ ဝိယ ဟောတိ၊ သန္တိကေ ဥပဂစ္ဆန္တာနံ ရိတ္တာ တုစ္ဆာ အဂယှူပဂါ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝမေဝ ခဏိကဣတ္တရပစ္စုပဋ္ဌာနဋ္ဌေန အယံ ကာယောပိ မရီစိဓမ္မောတိ အဘိသမ္ဗုဓာနော ဗုဇ္ဈန္တော၊ ဇာနန္တောတိ အတ္ထော။ မာရဿ ပပုပ္ဖကာနီတိ မာရဿ ပပုပ္ဖကသင်္ခါတာနိ တေဘူမကာနိ ဝဋ္ဋာနိ အရိယမဂ္ဂေန ဆိန္ဒိတွာ ခီဏာသဝေါ ဘိက္ခု မစ္စုရာဇဿ အဒဿနံ အဝိသယံ အမတမဟာနိဗ္ဗာနံ ဂစ္ဆေယျာတိ။

ဂါထာပရိယောသာနေ ထေရော သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပတွာ သတ္ထု သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သရီရံ ထောမေန္တော ဝဏ္ဏေန္တော ဝန္ဒန္တောဝ အာဂတောတိ။

မရီစိကမ္မဋ္ဌာနိကတ္ထေရဝတ္ထု ဒုတိယံ။

၃။ ဝိဋဋူဘဝတ္ထု

ပုပ္ဖာနိဟေဝ ပစိနန္တန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော သပရိသံ မဟောဃေန အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ မာရိတံ ဝိဋဋူဘံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ – သာဝတ္ထိယဉှိ မဟာကောသလရညော ပုတ္တော ပသေနဒိကုမာရော နာမ။ ဝေသာလိယံ လိစ္ဆဝိရညော ပုတ္တော လိစ္ဆဝိကုမာရော မဟာလိ နာမ၊ ကုသိနာရာယံ မလ္လရာဇပုတ္တော ဗန္ဓုလော နာမာတိ ဣမေ တယော ဒိသာပါမောက္ခဿာစရိယဿ သန္တိကေ သိပ္ပုဂ္ဂဟဏတ္ထံ တက္ကသိလံ ဂန္တွာ ဗဟိနဂရေ သာလာယ သမာဂတာ အညမညဿ အာဂတကာရဏဉ္စ ကုလဉ္စ နာမဉ္စ ပုစ္ဆိတွာ သဟာယကာ ဟုတွာ ဧကတောဝ အာစရိယံ ဥပသင်္ကမိတွာ သိပ္ပံ သိက္ခန္တာ န စိရဿေဝ ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပာ အာစရိယံ အာပုစ္ဆိတွာ ဧကတောဝ နိက္ခမိတွာ သကသကဋ္ဌာနာနိ အဂမံသု။ တေသု ပသေနဒိကုမာရော ပိတု သိပ္ပံ ဒဿေတွာ ပသန္နေန ပိတရာ ရဇ္ဇေ အဘိသိတ္တော။ မဟာလိကုမာရော လိစ္ဆဝီနံ သိပ္ပံ ဒဿေန္တော မဟန္တေန ဥဿာဟေန ဒဿေသိ၊ တဿ အက္ခီနိ ဘိဇ္ဇိတွာ အဂမံသု။ လိစ္ဆဝိရာဇာနော ‘‘အဟော ဝတ အမှာကံ အာစရိယော အက္ခိဝိနာသံ ပတ္တော၊ န နံ ပရိစ္စဇိဿာမ၊ ဥပဋ္ဌဟိဿာမ န’’န္တိ တဿ သတသဟဿုဋ္ဌာနကံ ဧကံ ဒွါရံ အဒံသု။ သော တံ နိဿာယ ပဉ္စသတေ လိစ္ဆဝိရာဇပုတ္တေ သိပ္ပံ သိက္ခာပေန္တော ဝသိ။ ဗန္ဓုလကုမာရော သဋ္ဌိံ သဋ္ဌိံ ဝေဠူ ဂဟေတွာ မဇ္ဈေ အယသလာကံ ပက္ခိပိတွာ သဋ္ဌိကလာပေ ဥဿာပေတွာ ဌပိတေ မလ္လရာဇကုလေဟိ ‘‘ဣမေ ကပ္ပေတူ’’တိ ဝုတ္တော အသီတိဟတ္ထံ အာကာသံ ဥလ္လင်္ဃိတွာ အသိနာ ကပ္ပေန္တော အဂမာသိ။ သော ဩသာနကလာပေ အယသလာကာယ ‘‘ကိရီ’’တိ သဒ္ဒံ သုတွာ၊ ‘‘ကိံ ဧတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ သဗ္ဗကလာပေသု အယသလာကာနံ ဌပိတဘာဝံ ဉတွာ အသိံ ဆဍ္ဍေတွာ ရောဒမာနော ‘‘မယှံ ဧတ္တကေသု ဉာတိသုဟဇ္ဇေသု ဧကောပိ သသိနေဟော ဟုတွာ ဣမံ ကာရဏံ နာစိက္ခိ။ သစေ ဟိ အဟံ ဇာနေယျံ၊ အယသလာကာယ သဒ္ဒံ အနုဋ္ဌာပေန္တောဝ ဆိန္ဒေယျ’’န္တိ ဝတွာ၊ ‘‘သဗ္ဗေပိမေ မာရေတွာ ရဇ္ဇံ ကရေယျ’’န္တိ မာတာပိတူနံ ကထေသိ။ တေဟိ ‘‘ပဝေဏိရဇ္ဇံ နာမ၊ တာတ၊ ဣဒံ န လဗ္ဘာ ဧဝံ ကာတု’’န္တိ နာနပ္ပကာရေန ဝါရိတော ‘‘တေန ဟိ မမ သဟာယကဿ သန္တိကံ ဂမိဿာမီ’’တိ သာဝတ္ထိံ အဂမာသိ။

ပသေနဒိ ကောသလော ရာဇာ တဿာဂမနံ သုတွာ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ မဟန္တေန သက္ကာရေန တံ နဂရံ ပဝေသေတွာ သေနာပတိဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သော မာတာပိတရော ပက္ကောသာပေတွာ တတ္ထေဝ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ အထေကဒိဝသံ ရာဇာ ဥပရိပါသာဒေ ဌိတော အန္တရဝီထိံ ဩလောကယမာနော ‘‘အနာထပိဏ္ဍိကဿ စူဠအနာထပိဏ္ဍိကဿ ဝိသာခါယ သုပ္ပဝါသာယာ’’တိ ဧတေသံ ဂေဟေ နိစ္စံ ဘတ္တကိစ္စတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တေ အနေကသဟဿေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ၊ ‘‘ကဟံ၊ အယျာ၊ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ၊ ‘‘ဒေဝ၊ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဂေဟေ နိစ္စဘတ္တသလာကဘတ္တဂိလာနဘတ္တာဒီနံ အတ္ထာယ ဒေဝသိကံ ဒွေ ဘိက္ခုသဟဿာနိ ဂစ္ဆန္တိ၊ စူဠအနာထပိဏ္ဍိကဿ ဂေဟေ ပဉ္စသတာနိ၊ တထာ ဝိသာခါယ တထာ သုပ္ပဝါသာယာ’’တိ ဝုတ္တေ သယမ္ပိ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဥပဋ္ဌဟိတုကာမော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဘိက္ခုသဟဿေန သဒ္ဓိံ သတ္ထာရံ နိမန္တေတွာ သတ္တာဟံ သဟတ္ထာ ဒါနံ ဒတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ပဉ္စဟိ မေ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ နိဗဒ္ဓံ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘မဟာရာဇ ဗုဒ္ဓါ နာမ ဧကဋ္ဌာနေ နိဗဒ္ဓံ ဘိက္ခံ န ဂဏှန္တိ၊ ဗဟူ ဇနာ ဗုဒ္ဓါနံ အာဂမနံ ပစ္စာသီသန္တီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဧကံ ဘိက္ခုံ နိဗဒ္ဓံ ပေသေထာ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ အာနန္ဒတ္ထေရဿ ဘာရံ အကာသိ။ ရာဇာ ဘိက္ခုသင်္ဃေ အာဂတေ ပတ္တံ ဂဟေတွာ၊ ‘‘ဣမေ နာမ ပရိဝိသန္တူ’’တိ အဝိစာရေတွာဝ သတ္တာဟံ သယမေဝ ပရိဝိသိတွာ အဋ္ဌမေ ဒိဝသေ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော ပမဇ္ဇမကာသိ။ ရာဇကုလေ နာမ အနာဏတ္တာ အာသနာနိ ပညာပေတွာ ဘိက္ခူ နိသီဒါပေတွာ ပရိဝိသိတုံ န လဘန္တိ ‘‘န မယံ ဣဓ ဌာတုံ သက္ခိဿာမာ’’တိ ဗဟူ ဘိက္ခူ ပက္ကမိံသု။ ရာဇာ ဒုတိယဒိဝသေပိ ပမဇ္ဇိ၊ ဒုတိယဒိဝသေပိ ဗဟူ ဘိက္ခူ ပက္ကမိံသု။ တတိယဒိဝသေပိ ပမဇ္ဇိ၊ တဒါ အာနန္ဒတ္ထေရံ ဧကကမေဝ ဌပေတွာ အဝသေသာ ပက္ကမိံသု။ ပုညဝန္တာ နာမ ကာရဏဝသိကာ ဟောန္တိ၊ ကုလာနံ ပသာဒံ ရက္ခန္တိ။ တထာဂတဿ စ သာရိပုတ္တတ္ထေရော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရောတိ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ ခေမာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာတိ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ ဥပါသကေသု စိတ္တော၊ ဂဟပတိ၊ ဟတ္ထကော အာဠဝကောတိ ဒွေ အဂ္ဂဥပါသကာ၊ ဥပါသိကာသု ဝေဠုကဏ္ဌကီ နန္ဒမာတာ၊ ခုဇ္ဇုတ္တရာတိ ဒွေ အဂ္ဂဥပါသိကာ၊ ဣတိ ဣမေ အဋ္ဌ ဇနေ အာဒိံ ကတွာ ဌာနန္တရပတ္တာ သဗ္ဗေပိ သာဝကာ ဧကဒေသေန ဒသန္နံ ပါရမီနံ ပူရိတတ္တာ မဟာပုညာ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နာ။ အာနန္ဒတ္ထေရောပိ ကပ္ပသတသဟဿံ ပူရိတပါရမီ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နော မဟာပုညော အတ္တနော ကာရဏဝသိကတာယ ကုလဿ ပသာဒံ ရက္ခန္တော အဋ္ဌာသိ။ တံ ဧကကမေဝ နိသီဒါပေတွာ ပရိဝိသိံသု။

ရာဇာ ဘိက္ခူနံ ဂတကာလေ အာဂန္တွာ ခါဒနီယဘောဇနီယာနိ တထေဝ ဌိတာနိ ဒိသွာ၊ ‘‘ကိံ၊ အယျာ၊ နာဂမိံသူ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ၊ ‘‘အာနန္ဒတ္ထေရော ဧကကောဝ အာဂတော ဒေဝါ’’တိ သုတွာ၊ ‘‘အဒ္ဓါ ဧတ္တကံ မေ ဘတ္တစ္ဆေဒနမကံသူ’’တိ ဘိက္ခူနံ ကုဒ္ဓါ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ မယာ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ ဘိက္ခာ ပဋိယတ္တာ၊ အာနန္ဒတ္ထေရော ကိရ ဧကကောဝါဂတော၊ ပဋိယတ္တာ ဘိက္ခာ တထေဝ ဌိတာ၊ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ မမ ဂေဟေ သညံ န ကရိံသု၊ ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ အာဟ။ သတ္ထာ ဘိက္ခူနံ ဒေါသံ အဝတွာ၊ ‘‘မဟာရာဇ၊ မမ သာဝကာနံ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဿာသော နတ္ထိ၊ တေန န ဂတာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ ဝတွာ ကုလာနံ အနုပဂမနကာရဏဉ္စ ဥပဂမနကာရဏဉ္စ ပကာသေန္တော ဘိက္ခူ အာမန္တေတွာ ဣမံ သုတ္တမာဟ –

‘‘နဝဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ကုလံ အနုပဂန္တွာ ဝါ နာလံ ဥပဂန္တုံ၊ ဥပဂန္တွာ ဝါ နာလံ ဥပနိသီဒိတုံ။ ကတမေဟိ နဝဟိ? န မနာပေန ပစ္စုဋ္ဌေန္တိ၊ န မနာပေန အဘိဝါဒေန္တိ၊ န မနာပေန အာသနံ ဒေန္တိ၊ သန္တမဿ ပရိဂုဟန္တိ၊ ဗဟုကမ္ပိ ထောကံ ဒေန္တိ၊ ပဏီတမ္ပိ လူခံ ဒေန္တိ၊ အသက္ကစ္စံ ဒေန္တိ နော သက္ကစ္စံ၊ န ဥပနိသီဒန္တိ ဓမ္မဿဝနာယ၊ ဘာသိတမဿ န သုဿူသန္တိ ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဝဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ကုလံ အနုပဂန္တွာ ဝါ နာလံ ဥပဂန္တုံ၊ ဥပဂန္တွာ ဝါ နာလံ ဥပနိသီဒိတုံ။

‘‘နဝဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ကုလံ အနုပဂန္တွာ ဝါ အလံ ဥပဂန္တုံ၊ ဥပဂန္တွာ ဝါ အလံ ဥပနိသီဒိတုံ။ ကတမေဟိ နဝဟိ? မနာပေန ပစ္စုဋ္ဌေန္တိ၊ မနာပေန အဘိဝါဒေန္တိ၊ မနာပေန အာသနံ ဒေန္တိ၊ သန္တမဿ န ပရိဂုဟန္တိ၊ ဗဟုကမ္ပိ ဗဟုကံ ဒေန္တိ၊ ပဏီတမ္ပိ ပဏီတံ ဒေန္တိ၊ သက္ကစ္စံ ဒေန္တိ နော အသက္ကစ္စံ၊ ဥပနိသီဒန္တိ ဓမ္မဿဝနာယ၊ ဘာသိတမဿ သုဿူသန္တိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဝဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ကုလံ အနုပဂန္တွာ ဝါ အလံ ဥပဂန္တုံ၊ ဥပဂန္တွာ ဝါ အလံ ဥပနိသီဒိတု’’န္တိ (အ။ နိ။ ၉။၁၇)။

ဣတိ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ မမ သာဝကာ တုမှာကံ သန္တိကာ ဝိဿာသံ အလဘန္တာ န ဂတာ ဘဝိဿန္တီတိ။ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ ဟိ အဝိဿာသိကဋ္ဌာနေ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌိယမာနာပိ မာရဏန္တိကံ ဝေဒနံ ပတွာ ဝိဿာသိကဋ္ဌာနမေဝ အဂမိံသူတိ။ ‘‘ကဒါ၊ ဘန္တေ’’တိ ရညာ ပုဋ္ဌော အတီတံ အာဟရိ –

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ကေသဝေါ နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိ။ တံ ပဉ္စ ပုရိသသတာနိ အနုပဗ္ဗဇိံသု။ သော ကေသဝတာပသော နာမ အဟောသိ။ ပသာဓနကပ္ပကော ပနဿ အနုပဗ္ဗဇိတွာ ကပ္ပကော နာမ အန္တေဝါသိကော အဟောသိ။ ကေသဝတာပသော ပရိသာယ သဒ္ဓိံ အဋ္ဌ မာသေ ဟိမဝန္တေ ဝသိတွာ ဝဿာရတ္တသမယေ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ ဗာရာဏသိံ ပတွာ ဘိက္ခာယ ပါဝိသိ။ အထ နံ ရာဇာ ဒိသွာ ပသီဒိတွာ စတုမာသံ အတ္တနော သန္တိကေ ဝသနတ္ထာယ ပဋိညံ ဂဟေတွာ ဥယျာနေဝ ဝသာပေန္တော သယံ သာယံပါတံ အဿ ဥပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ။ အဝသေသာ တာပသာ ကတိပါဟံ ဝသိတွာ ဟတ္ထိသဒ္ဒါဒီဟိ ဥဗ္ဗာဠှာ ဟုတွာ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ၊ ‘‘အာစရိယ၊ ဥက္ကဏ္ဌိတမှာ၊ ဂစ္ဆာမာ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘ကဟံ၊ တာတာ’’တိ? ‘‘ဟိမဝန္တံ၊ အာစရိယာ’’တိ။ ရာဇာ အမှာကံ အာဂတဒိဝသေယေဝ စတုမာသံ ဣဓ ဝသနတ္ထာယ ပဋိညံ ဂဏှိ။ ‘‘ကထံ ဂမိဿထ၊ တာတာ’’တိ? ‘‘တုမှေဟိ အမှာကံ အနာစိက္ခိတွာဝ ပဋိညာ ဒိန္နာ၊ မယံ ဣဓ န သက္ကောမ ဝသိတုံ၊ ဣတော အဝိဒူရေ တုမှာကံ ပဝတ္တိဿဝနဋ္ဌာနေ ဝသိဿာမာ’’တိ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကမိံသု။ ကပ္ပန္တေဝါသိကေန သဒ္ဓိံ အာစရိယော ဩဟီယိ။

ရာဇာ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂတော၊ ‘‘ကဟံ၊ အယျာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သဗ္ဗေ ဥက္ကဏ္ဌိတမှာတိ ဝတွာ ဟိမဝန္တံ ဂတာ၊ မဟာရာဇာ’’တိ အာဟ။ ကပ္ပကောပိ န စိရဿေဝ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ အာစရိယေန ပုနပ္ပုနံ ဝါရိယမာနောပိ ‘‘န သက္ကောမီ’’တိ ဝတွာ ပက္ကာမိ။ ဣတရေသံ ပန သန္တိကံ အဂန္တွာ အာစရိယဿ ပဝတ္တိံ သုဏန္တော အဝိဒူရေ ဌာနေ ဝသိ။ အပရဘာဂေ အာစရိယဿ အန္တေဝါသိကေ အနုဿရန္တဿ ကုစ္ဆိရောဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ရာဇာ ဝေဇ္ဇေဟိ တိကိစ္ဆာပေသိ၊ ရောဂေါ န ဝူပသမ္မတိ။ တာပသော အာဟ – ‘‘ကိံ၊ မဟာရာဇ၊ ဣစ္ဆသိ မေ ရောဂဝူပသမ’’န္တိ? ‘‘ဘန္တေ၊ သစာဟံ သက္ကုဏေယျံ၊ ဣဒါနေဝ ဝေါ ဖာသုကံ ကရေယျ’’န္တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ သစေ မေ ဖာသုကံ ဣစ္ဆသိ၊ မံ အန္တေဝါသိကာနံ သန္တိကံ ပေသေဟီ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘သာဓု ၊ ဘန္တေ’’တိ တံ မဉ္စကေ နိပဇ္ဇာပေတွာ နာရဒအမစ္စပ္ပမုခေ စတ္တာရော အမစ္စေ ‘‘မမ အယျဿ ပဝတ္တိံ ဉတွာ၊ မယှံ သာသနံ ပဟိဏေယျာထာ’’တိ ဥယျောဇေသိ။ ကပ္ပန္တေဝါသိကော အာစရိယဿ အာဂမနံ သုတွာ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ဣတရေ ‘‘ကဟ’’န္တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘အသုကဋ္ဌာနေ ကိရ ဝသန္တီ’’တိ အာဟ။ တေပိ အာစရိယဿာဂမနဘာဝံ သုတွာ တတ္ထေဝ သမောသရိတွာ အာစရိယဿ ဥဏှောဒကံ ဒတွာ ဖလာဖလံ အဒံသု။ တံ ခဏညေဝ ရောဂေါ ဝူပသမ္မတိ။ သော ကတိပါဟေနေဝ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော အဟောသိ။ အထ နံ နာရဒေါ ပုစ္ဆိ –

‘‘မနုဿိန္ဒံ ဇဟိတွာန၊ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိနံ၊

ကထံ နု ဘဂဝါ ကေသီ၊ ကပ္ပဿ ရမတိ အဿမေ။

‘‘သာဒူနိ ရမဏီယာနိ၊ သန္တိ ဝက္ခာ မနောရမာ၊

သုဘာသိတာနိ ကပ္ပဿ၊ နာရဒ ရမယန္တိ မံ။

‘‘သာလီနံ ဩဒနံ ဘုဉ္ဇေ၊ သုစိံ မံသူပသေစနံ၊

ကထံ သာမာကနီဝါရံ၊ အလောဏံ ဆာဒယန္တိ တံ။

‘‘သာဒုံ ဝါ ယဒိ ဝါသာဒုံ၊ အပ္ပံ ဝါ ယဒိ ဝါ ဗဟုံ၊

ဝိဿတ္ထော ယတ္ထ ဘုဉ္ဇေယျ၊ ဝိဿာသပရမာ ရသာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၄။၁၈၁-၁၈၄)၊

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေန္တော ‘‘တဒါ ရာဇာ မောဂ္ဂလ္လာနော အဟောသိ၊ နာရဒေါ သာရိပုတ္တော၊ ကပ္ပန္တေဝါသိကော အာနန္ဒော၊ ကေသဝတာပသော အဟမေဝါ’’တိ ဝတွာ၊ ‘‘ဧဝံ၊ မဟာရာဇ၊ ပုဗ္ဗေပိ ပဏ္ဍိတာ မာရဏန္တိကံ ဝေဒနံ ပတွာ ဝိဿာသိကဋ္ဌာနံ ဂမိံသု၊ မမ သာဝကာ တုမှာကံ သန္တိကေ ဝိဿာသံ န လဘန္တိ မညေ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိံ မယာ ဝိဿာသံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ကထံ နု ခေါ ကရိဿာမီတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဉာတိဓီတရံ မမ ဂေဟေ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ သန္တေ ‘ဒဟရာ စ သာမဏေရာ စ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဉာတိရာဇာ’တိ မမ သန္တိကံ ဝိဿတ္ထာ နိဗဒ္ဓံ အာဂမိဿန္တီ’’တိ စိန္တေတွာ – ‘‘ဧကံ မေ ဓီတရံ ဒေန္တူ’’တိ သာကိယာနံ သန္တိကံ သာသနံ ပေသေသိ။ ‘‘ကတရဿ သကျဿ ဓီတာ’’တိ စ ပုစ္ဆိတွာ၊ ‘‘ဉတွာ အာဂစ္ဆေယျာထာ’’တိ ဝတွာ ဒူတေ အာဏာပေသိ။ ဒူတာ ဂန္တွာ သာကိယေ ဒါရိကံ ယာစိံသု။ တေ သန္နိပတိတွာ၊ ‘‘ပက္ခန္တရိကော ရာဇာ၊ သစေ န ဒဿာမ၊ ဝိနာသေဿတိ နော၊ န ခေါ ပန အမှေဟိ ကုလေန သဒိသော၊ ကိံ နု ခေါ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ မန္တယိံသု။ မဟာနာမော ‘‘မမ ဒါသိယာ ကုစ္ဆိမှိ ဇာတာ ဝါသဘခတ္တိယာ နာမ ဓီတာ ရူပသောဘဂ္ဂပ္ပတ္တာ အတ္ထိ၊ တံ ဒဿာမာ’’တိ ဝတွာ ဒူတေ အာဟ – ‘‘သာဓု၊ ရညော ဒါရိကံ ဒဿာမာ’’တိ။ ‘‘သာ ကဿ၊ ဓီတာ’’တိ? ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ စူဠပိတုပုတ္တဿ မဟာနာမဿ သက္ကဿ ဓီတာ ဝါသဘခတ္တိယာ နာမာ’’တိ။

တေ ဂန္တွာ ရညော အာရောစယိံသု။ ရာဇာ ‘‘ယဒိ ဧဝံ၊ သာဓု၊ သီဃံ အာနေထ၊ ခတ္တိယာ စ နာမ ဗဟုမာယာ၊ ဒါသိဓီတရမ္ပိ ပဟိဏေယျုံ၊ ပိတရာ သဒ္ဓိံ ဧကဘာဇနေ ဘုဉ္ဇန္တိံ အာနေယျာထာ’’တိ ပေသေသိ။ တေ ဂန္တွာ၊ ‘‘ဒေဝ၊ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကတော ဘုဉ္ဇန္တိံ ရာဇာ ဣစ္ဆတီ’’တိ အာဟံသု။ မဟာနာမော ‘‘သာဓု၊ တာတာ’’တိ တံ အလင်္ကာရာပေတွာ အတ္တနော ဘောဇနကာလေ ပက္ကောသာပေတွာ တာယ သဒ္ဓိံ ဧကတော ဘုဉ္ဇနာကာရံ ဒဿေတွာ ဒူတာနံ နိယျာဒေသိ။ တေ တံ အာဒါယ သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ တံ ပဝတ္တိံ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ တုဋ္ဌမာနသော တံ ပဉ္စန္နံ ဣတ္ထိသတာနံ ဇေဋ္ဌိကံ ကတွာ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနေ အဘိသိဉ္စိ။ သာ န စိရဿေဝ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။

အထဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ရာဇာ ဒါရကဿ အယျကဿ သန္တိကံ ပေသေသိ ‘‘သကျရာဇဓီတာ ဝါသဘခတ္တိယာ ပုတ္တံ ဝိဇာတာ၊ ကိမဿ နာမံ ကရောမာ’’တိ? တံ ပန သာသနံ ဂဟေတွာ ဂတော အမစ္စော ထောကံ ဗဓိရဓာတုကော၊ သော ဂန္တွာ ရညော အယျကဿ အာရောစေသိ၊ သော တံ သုတွာ ‘‘ဝါသဘခတ္တိယာ ပုတ္တံ အဝိဇာယိတွာပိ သဗ္ဗဇနံ အဘိဘဝိ၊ ဣဒါနိ ပန ရညော အတိဝိယ ဝလ္လဘာ ဘဝိဿတီ’’တိ အာဟ။ ဗဓိရော အမစ္စော ‘‘ဝလ္လဘာ’’တိ ဝစနံ ဒုဿုတံ သုတွာ ‘‘ဝိဋဋူဘော’’တိ သလ္လက္ခေတွာ ရာဇာနံ ဥပဂန္တွာ၊ ‘‘ဒေဝ၊ ကုမာရဿ ကိရ ‘ဝိဋဋူဘော’တိ နာမံ ကရောထာ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ ‘‘ပေါရာဏကံ နော ကုလသန္တကံ နာမံ ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ တံ နာမံ အကာသိ။ အထဿ ဒဟရကာလေယေဝ ရာဇာ ‘‘သတ္ထု ပိယံ ကရောမီ’’တိ သေနာပတိဋ္ဌာနံ အဒါသိ။

သော ကုမာရပရိဟာရေန ဝဍ္ဎန္တော သတ္တဝဿိကကာလေ အညေသံ ကုမာရာနံ မာတာမဟကုလတော ဟတ္ထိရူပကအဿရူပကာဒီနိ အာဟရိယမာနာနိ ဒိသွာ မာတရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘အမ္မ၊ အညေသံ မာတာမဟကုလတော ပဏ္ဏာကာရော အာဟရီယတိ၊ မယှံ ကောစိ ကိဉ္စိ န ပေသေသိ၊ ကိံ တွံ နိမာတာ နိပိတာ’’တိ? အထ နံ သာ၊ ‘‘တာတ၊ တဝ သကျရာဇာနော မာတာမဟာ ဒူရေ ပန ဝသန္တိ၊ တေန တေ ကိဉ္စိ န ပေသေန္တီ’’တိ ဝဉ္စေသိ။ သောဠသဝဿိကကာလေ၊ ‘‘အမ္မ၊ တဝ မာတာမဟကုလံ ပဿိတုကာမောမှီ’’တိ ဝတွာ၊ ‘‘အလံ၊ တာတ၊ ကိံ တတ္ထ ဂန္တွာ ကရိဿတီ’’တိ ဝါရိယမာနောပိ ပုနပ္ပုနံ ယာစိ။ အထဿ မာတာ ‘‘တေန ဟိ ဂစ္ဆာ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ သော ပိတု အာရောစေတွာ မဟန္တေန ပရိဝါရေန နိက္ခမိ။ ဝါသဘခတ္တိယာ ပုရေတရံ ပဏ္ဏံ ပေသေသိ – ‘‘အဟံ ဣဓ သုခံ ဝသာမိ၊ မာဿ ကိဉ္စိ သာမိနော အန္တရံ ဒဿယိံသူ’’တိ။ သာကိယာ ဝိဋဋူဘဿ အာဂမနံ ဉတွာ၊ ‘‘ဝန္ဒိတုံ န သက္ကောမာ’’တိ တဿ ဒဟရဒဟရေ ကုမာရေ ဇနပဒံ ပဟိဏိတွာ တသ္မိံ ကပိလပုရံ သမ္ပတ္တေ သန္ထာဂါရေ သန္နိပတိံသု။ ကုမာရော တတ္ထ ဂန္တွာ အဋ္ဌာသိ။

အထ နံ ‘‘အယံ တေ၊ တာတ၊ မာတာမဟော၊ အယံ မာတုလော’’တိ ဝတွာ ဝန္ဒာပေသုံ။ သော သဗ္ဗေ ဝန္ဒမာနော ဝိစရိတွာ ဧကမ္ပိ အတ္တာနံ ဝန္ဒန္တံ အဒိသွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ မံ ဝန္ဒန္တာ နတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သာကိယာ၊ ‘‘တာတ၊ တေ ကနိဋ္ဌကုမာရာ ဇနပဒံ ဂတာ’’တိ ဝတွာ တဿ မဟန္တံ သက္ကာရံ ကရိံသု။ သော ကတိပါဟံ ဝသိတွာ မဟန္တေန ပရိဝါရေန နိက္ခမိ။ အထေကာ ဒါသီ သန္ထာဂါရေ တေန နိသိန္နဖလကံ ‘‘ဣဒံ ဝါသဘခတ္တိယာယ ဒါသိယာ ပုတ္တဿ နိသိန္နဖလက’’န္တိ အက္ကောသိတွာ ပရိဘာသိတွာ ခီရောဒကေန ဓောဝိ။ ဧကော ပုရိသော အတ္တနော အာဝုဓံ ပမုဿိတွာ နိဝတ္တော တံ ဂဏှန္တော ဝိဋဋူဘကုမာရဿ အက္ကောသနသဒ္ဒံ သုတွာ တံ ကာရဏံ ပုစ္ဆိတွာ၊ ‘‘ဝါသဘခတ္တိယာ ဒါသိယာ ကုစ္ဆိမှိ မဟာနာမသက္ကံ ပဋိစ္စ ဇာတာ’’တိ ဉတွာ ဗလကာယဿ ကထေသိ။ ‘‘ဝါသဘခတ္တိယာ ကိရ ဒါသိဓီတာ’’တိ မဟာကောလာဟလံ အဟောသိ။ တံ သုတွာ ဝိဋဋူဘော ‘‘ဧတေ တာဝ မမ နိသိန္နဖလကံ ခီရောဒကေန ဓောဝန္တု၊ အဟံ ပန ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌိတကာလေ ဧတေသံ ဂလလောဟိတံ ဂဟေတွာ မမ နိသိန္နဖလကံ ဓောဝိဿာမီ’’တိ စိတ္တံ ပဋ္ဌပေသိ။ တသ္မိံ သာဝတ္ထိံ ဂတေ အမစ္စာ တံ ပဝတ္တိံ ရညော အာရောစယိံသု။ ရာဇာ ‘‘မယှံ ဒါသိဓီတရံ အဒံသူ’’တိ သာကိယာနံ ကုဇ္ဈိတွာ ဝါသဘခတ္တိယာယ စ ပုတ္တဿ စ ဒိန္နပရိဟာရံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒါသဒါသီဟိ လဒ္ဓဗ္ဗမတ္တမေဝ ဒါပေသိ။

တတော ကတိပါဟစ္စယေန သတ္ထာ ရာဇနိဝေသနံ ဂန္တွာ ပညတ္တာသနေ နိသီဒိ။ ရာဇာ အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ကိရ ဉာတကေဟိ ဒါသိဓီတာ မယှံ ဒိန္နာ၊ တေနဿာ အဟံ သပုတ္တာယ ပရိဟာရံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒါသဒါသီဟိ လဒ္ဓဗ္ဗမတ္တမေဝ ဒါပေသိ’’န္တိ အာဟ။ သတ္ထာ ‘‘အယုတ္တံ၊ မဟာရာဇ၊ သာကိယေဟိ ကတံ၊ ဒဒန္တေဟိ နာမ သမာနဇာတိကာ ဒါတဗ္ဗာ အဿ၊ တံ ပန ၊ မဟာရာဇ၊ ဝဒါမိ၊ ဝါသဘခတ္တိယာ ခတ္တိယရာဇဓီတာ ခတ္တိယရညော ဂေဟေ အဘိသေကံ လဘိ။ ဝိဋဋူဘောပိ ခတ္တိယရာဇာနမေဝ ပဋိစ္စ ဇာတော၊ မာတုဂေါတ္တံ နာမ ကိံ ကရိဿတိ၊ ပိတုဂေါတ္တမေဝ ပမာဏန္တိ။ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ဒလိဒ္ဒိတ္ထိယာ ကဋ္ဌဟာရိကာယ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနံ အဒံသု၊ တဿာ စ ကုစ္ဆိမှိ ဇာတကုမာရော ဒွါဒသယောဇနိကာယ ဗာရာဏသိယာ ရဇ္ဇံ ပတွာ ကဋ္ဌဝါဟနရာဇာ နာမ ဇာတော’’တိ ကဋ္ဌဟာရိဇာတကံ (ဇာ။ ၁။၁။၇) ကထေသိ။ ရာဇာ ဓမ္မကထံ သုတွာ ‘‘ပိတုဂေါတ္တမေဝ ကိရ ပမာဏ’’န္တိ တုဿိတွာ ဝါသဘခတ္တိယာယ စ ပုတ္တဿ စ ပကတိပရိဟာရမေဝ ဒါပေသိ။

ဗန္ဓုလသေနာပတိဿပိ ခေါ ကုသိနာရာယံ မလ္လရာဇဓီတာ မလ္လိကာ နာမ ဘရိယာ ဒီဃရတ္တံ ပုတ္တံ န ဝိဇာယိ။ အထ နံ ဗန္ဓုလော ‘‘အတ္တနော ကုလဃရမေဝ ဂစ္ဆာ’’တိ ဥယျောဇေသိ။ သာ ‘‘သတ္ထာရံ ဒိသွာဝ ဂမိဿာမီ’’တိ ဇေတဝနံ ပဝိသိတွာ တထာဂတံ ဝန္ဒိတွာ ဌိတာ၊ ‘‘ကဟံ ဂစ္ဆသီ’’တိ ဝုတ္တာ ‘‘သာမိကော မံ ဘန္တေ၊ ကုလဃရံ ပေသေတီ’’ အာဟ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ’’တိ? ‘‘ဝဉ္ဈာ ကိရသ္မိ အပုတ္တိကာ’’တိ။ ‘‘ယဒိ ဧဝံ၊ ဂမနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ နိဝတ္တဿူ’’တိ။ သာ တုဋ္ဌမာနသာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ နိဝေသနံ ဂန္တွာ ‘‘ကသ္မာ နိဝတ္တာသီ’’တိ ဝုတ္တာ ‘‘ဒသဗလေန နိဝတ္တိတာမှီ’’တိ အာဟ ဗန္ဓုလော ‘‘ဒိဋ္ဌံ ဘဝိဿတိ ဒီဃဒဿိနာ ကာရဏ’’န္တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ သာ န စိရဿေဝ ဂဗ္ဘံ ပဋိလဘိတွာ ဥပ္ပန္နဒါဟဠာ ‘‘ဒေါဟဠော မေ ဥပ္ပန္နော’’တိ အာရောစေသိ။ ‘‘ကိံ ဒေါဟဠော’’တိ? ‘‘ဝေသာလိနဂရေ ဂဏရာဇကုလာနံ အဘိသေကမင်္ဂလပေါက္ခရဏိယံ ဩတရိတွာ နှတွာ ပါနီယံ ပါတုကာမာမှိ၊ သာမီ’’တိ။ ဗန္ဓုလော ‘‘သာဓူ’’တိ ဝတွာ သဟဿထာမဓနုံ ဂဟေတွာ တံ ရထံ အာရောပေတွာ သာဝတ္ထိတော နိက္ခမိတွာ ရထံ ပါဇေန္တော မဟာလိလိစ္ဆဝိနော ဒိန္နဒွါရေန ဝေသာလိံ ပါဝိသိ။ မဟာလိလိစ္ဆဝိနော စ ဒွါရသမီပေ ဧဝ နိဝေသနံ ဟောတိ။ သော ရထဿ ဥမ္မာရေ ပနိဃာတသဒ္ဒံ သုတွာဝ ‘‘ဗန္ဓုလဿ ရထသဒ္ဒေါ ဧသော၊ အဇ္ဇ လိစ္ဆဝီနံ ဘယံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ အာဟ။

ပေါက္ခရဏိယာ အန္တော စ ဗဟိ စ အာရက္ခာ ဗလဝတီ၊ ဥပရိ လောဟဇာလံ ပတ္ထဋံ၊ သကုဏာနမ္ပိ ဩကာသော နတ္ထိ။ ဗန္ဓုလသေနာပတိ ပန ရထာ ဩတရိတွာ အာရက္ခကေ မနုဿေ ဝေတ္တေန ပဟရန္တော ပလာပေတွာ လောဟဇာလံ ဆိန္ဒိတွာ အန္တောပေါက္ခရဏီယံ ဘရိယံ နှာပေတွာ သယမ္ပိ နှတွာ ပုန တံ ရထံ အာရောပေတွာ နဂရာ နိက္ခမိတွာ အာဂတမဂ္ဂေနေဝ ပါယာသိ။ တေ အာရက္ခမနုဿာ လိစ္ဆဝိရာဇူနံ အာရောစေသုံ။ လိစ္ဆဝိရာဇာနော ကုဇ္ဈိတွာ ပဉ္စ ရထသတာနိ အာရုယှ ‘‘ဗန္ဓုလမလ္လံ ဂဏှိဿာမာ’’တိ နိက္ခမိံသု။ တံ ပဝတ္တိံ မဟာလိဿ အာရောစေသုံ။ မဟာလိ၊ ‘‘မာ ဂမိတ္ထ၊ သော ဟိ ဝေါ သဗ္ဗေ ဃောတေဿတီ’’တိ အာဟ။ တေပိ ‘‘မယံ ဂမိဿာမ ဧဝါ’’တိ ဝဒိံသု။ ‘‘တေန ဟိ တဿ ရထစက္ကဿ ယာဝ နာဘိတော ပထဝိံ ပဝိဋ္ဌဋ္ဌာနံ ဒိသွာ နိဝတ္တေယျာထ၊ တတော အနိဝတ္တန္တာ ပုရတော အသနိသဒ္ဒံ ဝိယ သုဏိဿထ၊ တမှာ ဌာနာ နိဝတ္တေယျာထ။ တတော အနိဝတ္တန္တာ တုမှာကံ ရထဓုရေသု ဆိဒ္ဒံ ပဿိဿထ၊ တမှာ ဌာနာ နိဝတ္တေယျာထ၊ ပုရတော မာ ဂမိတ္ထာ’’တိ။ တေ တဿ ဝစနေန အနိဝတ္တိတွာ တံ အနုဗန္ဓိံသု ဧဝ။ မလ္လိကာ ဒိသွာ၊ ‘‘ရထာ၊ သာမိ၊ ပညာယန္တီ’’တိ အာဟ။ ‘‘တေန ဟိ ဧကဿေဝ ရထဿ ပညာယနကာလေ မံ အာရောစေယျာသီ’’တိ။ သာ ယဒါ သဗ္ဗေ ရထာ ဧကော ဝိယ ဟုတွာ ပညာယိံသု၊ တဒါ ‘‘ဧကမေဝ၊ သာမိ၊ ရထသီသံ ပညာယတီ’’တိ အာဟ။ ဗန္ဓုလော ‘‘တေန ဟိ ဣမာ ရသ္မိယော ဂဏှာဟီ’’တိ တဿာ ရသ္မိယော ဒတွာ ရထေ ဌိတောဝ ဓနုံ အာရောပေသိ၊ ရထစက္ကံ ယာဝ နာဘိတော ပထဝိံ ပါဝိသိ။

လိစ္ဆဝိနော တံ ဌာနံ ဒိသွာပိ န နိဝတ္တိံသု။ ဣတရော ထောကံ ဂန္တွာ ဇိယံ ပေါထေသိ၊ အသနိသဒ္ဒေါ ဝိယ အဟောသိ။ တေ တတောပိ န နိဝတ္တိံသု၊ အနုဗန္ဓန္တာ ဂစ္ဆန္တေဝ။ ဗန္ဓုလော ရထေ ဌိတကောဝ ဧကသရံ ခိပိ၊ သော ပဉ္စန္နံ ရထသတာနံ ရထသီသေ ဆိဒ္ဒံ ကတွာ ပဉ္စ ရာဇသတာနိ ပရိကရဗန္ဓနဋ္ဌာနေ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ပထဝိံ ပါဝိသိ။ တေ အတ္တနော ပဝိဒ္ဓဘာဝံ အဇာနိတွာ၊ ‘‘တိဋ္ဌ၊ ရေ၊ တိဋ္ဌ၊ ရေ’’တိ ဝဒန္တာ အနုဗန္ဓိံသု ဧဝ။ ဗန္ဓုလော ရထံ ဌပေတွာ ‘‘တုမှေ မတကာ၊ မတကေဟိ သဒ္ဓိံ မယှံ ယုဒ္ဓံ နာမ နတ္ထီ’’တိ အာဟ။ ‘‘မတကာ နာမ အမှာဒိသာ န ဟောန္တီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ သဗ္ဗပစ္ဆိမဿ ပရိကရံ မောစေထာ’’တိ။ တေ မောစယိံသု။ သော မုတ္တမတ္တေ ဧဝ မရိတွာ ပတိတော။ အထ တေ သဗ္ဗေပိ ‘‘တုမှေ ဧဝရူပါ၊ အတ္တနော ဃရာနိ ဂန္တွာ သံဝိဓာတဗ္ဗံ သံဝိဒဟိတွာ ပုတ္တဒါရံ အနုသာသိတွာ သန္နာဟံ မောစေထာ’’တိ အာဟ။ တေ တထာ ကတွာ သဗ္ဗေပိ ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တာ။ ဗန္ဓုလောပိ မလ္လိကံ သာဝတ္ထိံ အာနေသိ။ သာ သောဠသက္ခတ္တုံ ယမကေ ယမကေ ပုတ္တေ ဝိဇာယိ။ သဗ္ဗေပိ သူရာ ထာမသမ္ပန္နာ အဟေသုံ၊ သဗ္ဗသိပ္ပာနံ နိပ္ဖတ္တိံ ပါပုဏိံသု။ ဧကေကဿ ပုရိသသဟဿံ ပရိဝါရော အဟောသိ။ ပိတရာ သဒ္ဓိံ ရာဇနိဝေသနံ ဂစ္ဆန္တေဟိ တေဟေဝ ရာဇင်္ဂဏံ ပရိပူရိ။

အထေကဒိဝသံ ဝိနိစ္ဆယေ ကူဋဋ္ဋပရာဇိတာ မနုဿာ ဗန္ဓုလံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ မဟာဝိရဝံ ဝိရဝန္တာ ဝိနိစ္ဆယအမစ္စာနံ ကူဋဋ္ဋကရဏံ တဿ အာရောစေသုံ။ သော ဝိနိစ္ဆယံ ဂန္တွာ တံ အဋ္ဋံ ဝိစာရေတွာ သာမိကမေဝ သာမိကံ အကာသိ။ မဟာဇနော မဟာသဒ္ဒေန သာဓုကာရံ ပဝတ္တေတိ။ ရာဇာ ‘‘ကိံ ဣဒ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ တမတ္ထံ သုတွာ တုဿိတွာ သဗ္ဗေပိ တေ အမစ္စေ ဟာရေတွာ ဗန္ဓုလဿေဝ ဝိနိစ္ဆယံ နိယျာဒေသိ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ သမ္မာ ဝိနိစ္ဆယိ။ တတော တေ ပေါရာဏကဝိနိစ္ဆယိကာ အမစ္စာ ကိဉ္စိ လဉ္ဇံ အလဘန္တာ အပ္ပလာဘာ ဟုတွာ ‘‘ဗန္ဓုလော ရဇ္ဇံ ပတ္ထေတီ’’တိ ရာဇကုလေ ပရိဘိန္ဒိံသု။ ရာဇာ တေသံ ကထံ သဒ္ဒဟိတွာ စိတ္တံ နိဂ္ဂဟေတုံ နာသက္ခိ။ ‘‘ဣမသ္မိံ ဣဓေဝ ဃာတိယမာနေ ဂရဟာ မေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ပုန စိန္တေတွာ ပယုတ္တပုရိသေဟိ ပစ္စန္တံ ပဟာရာပေတွာ ဗန္ဓုလံ ပက္ကောသာပေတွာ၊ ‘‘ပစ္စန္တော ကိရ ကုပိတော၊ တဝ ပုတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ ဂန္တွာ ၊ စောရေ ဂဏှာဟီ’’တိ ပဟိဏိတွာ၊ ‘‘ဧတ္ထေဝဿ ဒွတ္တိံသာယ ပုတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ သီသံ ဆိန္ဒိတွာ အာဟရထာ’’တိ တေဟိ သဒ္ဓိံ အညေပိ သမတ္ထေ မဟာယောဓေ ပေသေသိ။ တသ္မိံ ပစ္စန္တံ ဂစ္ဆန္တေယေဝ ‘‘သေနာပတိ ကိရ အာဂစ္ဆတီ’’တိ ပယုတ္တစောရာ ပလာယိံသု။ သော တံ ပဒေသံ အာဝါသာပေတွာ သဏ္ဌာပေတွာ နိဝတ္တိ။

အထဿ နဂရတော အဝိဒူရေ ဌာနေ တေ ယောဓာ ပုတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ သီသံ ဆိန္ဒိံသု။ တံ ဒိဝသံ မလ္လိကာယ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ နိမန္တိတာ ဟောန္တိ။ အထဿာ ပုဗ္ဗဏှေ ဧဝ ‘‘သာမိကဿ တေ သဒ္ဓိံ ပုတ္တေဟိ သီသံ ဆိန္န’’န္တိ ပဏ္ဏံ အာဟရိတွာ အဒံသု။ သာ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ ကဿစိ ကိဉ္စိ အဝတွာ ပဏ္ဏံ ဥစ္ဆင်္ဂေ ဌပေတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃမေဝ ပရိဝိသိ။ အထဿာ ပရိစာရိကာယော ဘိက္ခူနံ ဘတ္တံ ဒတွာ သပ္ပိစာဋိံ အာဟရန္တိယော ထေရာနံ ပုရတော သပ္ပိစာဋိံ ဘိန္ဒိံသု။ ဓမ္မသေနာပတိ ‘‘ဘေဒနဓမ္မံ ဘိန္နံ၊ န စိန္တိတဗ္ဗ’’န္တိ အာဟ။ သာ ဥစ္ဆင်္ဂတော ပဏ္ဏံ နီဟရိတွာ ‘‘ဒွတ္တိံသာယ ပုတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ ပိတုသီသံ ဆိန္နန္တိ မေ ဣမံ ပဏ္ဏံ အာဟရိံသု၊ အဟံ ဣဒံ သုတွာပိ န စိန္တေမိ၊ သပ္ပိစာဋိယာ ဘိန္နာယ ကိံ စိန္တယိဿာမိ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ဓမ္မသေနာပတိ ‘‘အနိမိတ္တမနညာတံ ၊ မစ္စာနံ ဣဓ ဇီဝိတ’’န္တိအာဒီနိ (သု။ နိ။ ၅၇၉) ဝတွာ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ အဂမာသိ။ သာပိ ဒွတ္တိံသ သုဏိသာယော ပက္ကောသာပေတွာ၊ ‘‘တုမှာကံ သာမိကာ နိရပရာဓာ အတ္တနော ပုရိမကမ္မဖလံ လဘိံသု ၊ တုမှေ မာ သောစယိတ္ထ၊ မာ ပရိဒေဝိတ္ထ၊ ရညော ဥပရိ မနောပဒေါသံ မာ ကရိတ္ထာ’’တိ ဩဝဒိ။

ရညော စရပုရိသာ တံ ကထံ သုတွာ ဂန္တွာ တေသံ နိဒ္ဒေါသဘာဝံ ရညော ကထယိံသု။ ရာဇာ သံဝေဂပ္ပတ္တော တဿာ နိဝေသနံ ဂန္တွာ မလ္လိကဉ္စ သုဏိသာယော စဿာ ခမာပေတွာ မလ္လိကာယ ဝရံ အဒါသိ။ သာ ‘‘ဝရော ဂဟိတော မေ ဟောတူ’’တိ ဝတွာ တသ္မိံ ဂတေ မတကဘတ္တံ ဒတွာ နှတွာ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ဒေဝ၊ တုမှေဟိ မယှံ ဝရော ဒိန္နော၊ မယှဉ္စ အညေန အတ္ထော နတ္ထိ၊ ဒွတ္တိံသာယ မေ သုဏိသာနံ မမဉ္စ ကုလဃရဂမနံ အနုဇာနာထာ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ သာ ဒွတ္တိံသ သုဏိသာယော ယထာသကာနိ ကုလာနိ ပေသေသိ၊ သယမ္ပိ ကုသိနာရာနဂရေ အတ္တနော ကုလဃရံ အဂမာသိ။

ရာဇာပိ ဗန္ဓုလသေနာပတိနော ဘာဂိနေယျဿ ဒီဃကာရာယနဿ နာမ သေနာပတိဋ္ဌာနံ အဒါသိ။ သော ပန ‘‘မာတုလော မေ ဣမိနာ မာရိတော’’တိ ရညော ဩတာရံ ဂဝေသန္တော ဝိစရတိ။ ရာဇာပိ နိရပရာဓဿ ဗန္ဓုလဿ မာရိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတွာ စိတ္တဿာဒံ န လဘတိ၊ ရဇ္ဇသုခံ နာနုဘောတိ။ တဒါ သတ္ထာ သကျာနံ မေဒါဠုပံ နာမ နိဂမံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ။ ရာဇာ တတ္ထ ဂန္တွာ အာရာမတော အဝိဒူရေ ခန္ဓာဝါရံ နိဝါသေတွာ၊ ‘‘မန္ဒေန ပရိဝါရေန သတ္ထာရံ ဝန္ဒိဿာမီ’’တိ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပဉ္စရာဇာကကုဓဘဏ္ဍာနိ ဒီဃကာရာယနဿ ဒတွာ ဧကကောဝ ဂန္ဓကုဋိံ ပါဝိသိ။ သဗ္ဗံ ဓမ္မစေတိယသုတ္တနိယာမေန (မ။ နိ။ ၂။၃၆၄ အာဒယော) ဒီပေတဗ္ဗံ။ တသ္မိံ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိဋ္ဌေ ဒီဃကာရာယနော တာနိ ပဉ္စ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍာနိ ဂဟေတွာ ဝိဋဋူဘံ ရာဇာနံ ကတွာ ရညော ဧကံ အဿံ ဧကဉ္စ ဥပဋ္ဌာနကာရိကံ မာတုဂါမံ ဌပေတွာ နိဝတ္တေတွာ သာဝတ္ထိံ အဂမာသိ။

ရာဇာ သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ ပိယကထံ ကထေတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ နိက္ခန္တော သေနံ အဒိသွာ တံ မာတုဂါမံ ပုစ္ဆိတွာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ၊ ‘‘အဟံ ဘာဂိနေယျံ အာဒါယ ဂန္တွာ၊ ဝိဋဋူဘံ ဂဟေဿာမီ’’တိ ရာဇဂဟနဂရံ ဂစ္ဆန္တော ဝိကာလေ ဒွါရေသု ပိဒဟိတေသု နဂရံ ပတွာ ဧကိဿာ သာလာယ နိပဇ္ဇိတွာ ဝါတာတပေဟိ ကိလန္တော ရတ္တိဘာဂေ တတ္ထေဝ ကာလမကာသိ။ ဝိဘာတာယ ရတ္တိယာ၊ ‘‘ဒေဝ၊ ကောသလနရိန္ဒ အနာထော ဇာတောသီ’’တိ ဝိပ္ပလပန္တိယာ တဿာ ဣတ္ထိယာ သဒ္ဒံ သုတွာ ရညော အာရောစေသုံ။ သော မာတုလဿ မဟန္တေန သက္ကာရေန သရီရကိစ္စံ ကာရေသိ။

ဝိဋဋူဘောပိ ရဇ္ဇံ လဘိတွာ တံ ဝေရံ သရိတွာ ‘‘သဗ္ဗေပိ သာကိယေ မာရေဿာမီ’’တိ မဟတိယာ သေနာယ နိက္ခမိ။ တံ ဒိဝသံ သတ္ထာ ပစ္စူသကာလေ လောကံ ဝေါလောကေန္တော ဉာတိသင်္ဃဿ ဝိနာသံ ဒိသွာ၊ ‘‘ဉာတိသင်္ဂဟံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ ပုဗ္ဗဏှသမယေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ၊ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ဂန္ဓကုဋိယံ သီဟသေယျံ ကပ္ပေတွာ၊ သာယနှသမယေ အာကာသေန ဂန္တွာ၊ ကပိလဝတ္ထုသာမန္တေ ဧကသ္မိံ ကဗရစ္ဆာယေ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိ။ တတော ဝိဋဋူဘဿ ရဇ္ဇသီမာယ မဟန္တော သန္ဒစ္ဆာယော နိဂြောဓော အတ္ထိ။ ဝိဋဋူဘော သတ္ထာရံ ဒိသွာ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ကိံ ကာရဏာ ဧဝရူပါယ ဥဏှဝေလာယ ဣမသ္မိံ ကဗရစ္ဆာယေ ရုက္ခမူလေ နိသီဒထ၊ ဧတသ္မိံ သန္ဒစ္ဆာယေ နိဂြောဓမူလေ နိသီဒထ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ၊ ‘‘ဟောတု၊ မဟာရာဇ၊ ဉာတကာနံ ဆာယာ နာမ သီတလာ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ဉာတကာနုရက္ခနတ္ထာယ သတ္ထာ အာဂတော ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ နိဝတ္တိတွာ သာဝတ္ထိံယေဝ ပစ္စာဂမိ။ သတ္ထာပိ ဥပ္ပတိတွာ ဇေတဝနမေဝ ဂတော။

ရာဇာ သာကိယာနံ ဒေါသံ သရိတွာ ဒုတိယမ္ပိ နိက္ခမိတွာ တထေဝ သတ္ထာရံ ပဿိတွာ ပုန နိဝတ္တိ။ တတိယဝါရေပိ နိက္ခမိတွာ တထေဝ သတ္ထာရံ ပဿိတွာ ပုန နိဝတ္တိ။ စတုတ္ထဝါရေ ပန တသ္မိံ နိက္ခန္တေ သတ္ထာ သာကိယာနံ ပုဗ္ဗကမ္မံ ဩလောကေတွာ တေသံ ဧကဒိဝသံ နဒိယံ ဝိသပက္ခိပနပါပကမ္မဿ အပ္ပဋိဗာဟိယဘာဝံ ဉတွာ စတုတ္ထဝါရေ နာဂမာသိ။ ဝိဋဋူဘော ‘‘သာကိယေ ဃာတေဿာမီ’’တိ မဟန္တေန ဗလကာယေန နိက္ခမိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပန ဉာတကာ အသတ္တဃာတကာ နာမ၊ အတ္တနာ မရန္တာပိ ပရေသံ ဇီဝိတံ န ဝေါရောပေန္တိ။ တေ စိန္တယိံသု – ‘‘မယံ သုသိက္ခိတာ ကတဟတ္ထာ ကတူပါသနာ မဟိဿာသာ၊ န ခေါ ပန သက္ကာ အမှေဟိ ပရံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတုံ၊ အတ္တနော ကမ္မံ ဒဿေတွာ ပလာပေဿာမာ’’တိ တေ ကတသန္နာဟာ နိက္ခမိတွာ ယုဒ္ဓံ အာရဘိံသု။ တေဟိ ခိတ္တာ သရာ ဝိဋဋူဘဿ ပုရိသာနံ အန္တရန္တရေန ဂစ္ဆန္တိ၊ ဖလကန္တရကဏ္ဏဆိဒ္ဒန္တရာဒီဟိ နိက္ခမန္တိ။ ဝိဋဋူဘော ဒိသွာ နနု ဘဏေ ‘‘သာကိယာ အသတ္တဃာတကာမှာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ အထ စ ပန မေ ပုရိသေ နာသေန္တီတိ။

အထ နံ ဧကော ပုရိသော အာဟ – ‘‘ကိံ သာမိ၊ နိဝတ္တိတွာ ဩလောကေသီ’’တိ? ‘‘သာကိယာ မေ ပုရိသေ နာသေန္တီ’’တိ။ ‘‘တုမှာကံ ကောစိ ပုရိသော မတော နာမ နတ္ထိ။ ဣင်္ဃ တေ ဂဏာပေထာ’’တိ။ ဂဏာပေန္တော ဧကဿပိ ခယံ န ပဿိ။ သော တတော နိဝတ္တိတွာ ‘‘ယေ ယေ ပန ဘဏေ ‘သာကိယမှာ’တိ ဘဏန္တိ၊ သဗ္ဗေ မာရေထ၊ မာတာမဟဿ ပန မဟာနာမသက္ကဿ သန္တိကေ ဌိတာနံ ဇီဝိတံ ဒေထာ’’တိ အာဟ။ သာကိယာ ဂဟေတဗ္ဗဂဟဏံ အပဿန္တာ ဧကစ္စေ တိဏံ ဍံသိတွာ၊ ဧကစ္စေ နဠံ ဂဟေတွာ အဋ္ဌံသု။ ‘‘တုမှေ သာကိယာ၊ နော’’တိ ပုစ္ဆိတာ ယသ္မာ တေ မရန္တာပိ မုသာဝါဒံ န ဘဏန္တိ၊ တသ္မာ တိဏံ ဍံသိတွာ ဌိတာ ‘‘နော သာကော၊ တိဏ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ နဠံ ဂဟေတွာ ဌိတာ ‘‘နော သာကော၊ နဠော’’တိ ဝဒန္တိ။ ယေ စ မဟာနာမဿ သန္တိကေ ဌိတာ၊ တေ စ ဇီဝိတံ လဘိံသု။ တေသု တိဏံ ဍံသိတွာ ဌိတာ တိဏသာကိယာ နာမ၊ နဠံ ဂဟေတွာ ဌိတာ နဠသာကိယာ နာမ ဇာတာတိ၊ ဝိဋဋူဘော အဝသေသေ ခီရပကေပိ ဒါရကေ အဝိဿဇ္ဇေတွာ ဃာတာပေန္တော လောဟိတနဒိံ ပဝတ္တေတွာ တေသံ ဂလလောဟိတေန ဖလကံ ဓောဝါပေသိ။ ဧဝံ သာကိယဝံသော ဝိဋဋူဘေန ဥပစ္ဆိန္နော။

သော မဟာနာမသက္ကံ ဂါဟာပေတွာ နိဝတ္တော ‘‘ပါတရာသဝေလာယ ပါတရာသံ ကရိဿာမီ’’တိ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဩတရိတွာ ဘောဇနေ ဥပနီတေ ‘‘ဧကတောဝ ဘုဉ္ဇိဿာမာ’’တိ အယျကံ ပက္ကောသာပေသိ။ ခတ္တိယာ ပန ဇီဝိတံ စဇန္တာပိ ဒါသိပုတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ န ဘုဉ္ဇန္တိ။ တသ္မာ မဟာနာမော ဧကံ သရံ ဩလောကေတွာ ‘‘ကိလိဋ္ဌဂတ္တောမှိ၊ နှာယိဿာမိ၊ တာတာ’’တိ အာဟ။ ‘‘သာဓု၊ အယျက၊ နှာယထာ’’တိ။ သော ‘‘အယံ မံ ဧကတော အဘုဉ္ဇန္တံ ဃာတေဿတိ၊ သယမေဝ မေ မတံ သေယျော’’တိ ကေသေ မုဉ္စိတွာ အဂ္ဂေ ဂဏ္ဌိံ ကတွာ ကေသေသု ပါဒင်္ဂုဋ္ဌကေ ပဝေသေတွာ ဥဒကေ နိမုဇ္ဇိ။ တဿ ဂုဏတေဇေန နာဂဘဝနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ နာဂရာဇာ ‘‘ကိံ နု ခေါ’’တိ ဥပဓာရေန္တော တံ ဉတွာ တဿ သန္တိကံ အာဂန္တွာ တံ အတ္တနော ဖဏေ နိသီဒါပေတွာ နာဂဘဝနံ ပဝေသေသိ။ သော ဒွါဒဿ ဝဿာနိ တတ္ထေဝ ဝသိ။ ဝိဋဋူဘောပိ ‘‘မယှံ အယျကော ဣဒါနိ အာဂမိဿတိ၊ ဣဒါနိ အာဂမိဿတီ’’တိ အာဂမယမာနောဝ နိသီဒိ။ တသ္မိံ အတိစိရာယန္တေ သရံ ဝိစိနာပေတွာ ဒီပါလောကေန ပုရိသဗ္ဘန္တရာနိပိ ဩလောကေတွာ အဒိသွာ ‘‘ဂတော ဘဝိဿတီ’’တိ ပက္ကာမိ။ သော ရတ္တိဘာဂေ အစိရဝတိံ ပတွာ ခန္ဓာဝါရံ နိဝါသေသိ။ ဧကစ္စေ အန္တောနဒိယံ ဝါလုကာပုလိနေ နိပဇ္ဇိံသု ၊ ဧကစ္စေ ဗဟိထလေ၊ အန္တောနိပန္နေသုပိ ပုဗ္ဗေ အကတပါပကမ္မာ အတ္ထိ၊ ဗဟိနိပန္နေသုပိ ပုဗ္ဗေ ကတပါပကမ္မာ အတ္ထိ၊ တေသံ နိပန္နဋ္ဌာနေသု ကိပိလ္လိကာ ဥဋ္ဌဟိံသု။ တေ ‘‘မယှံ နိပန္နဋ္ဌာနေ ကိပိလ္လိကာ၊ မယှံ နိပန္နဋ္ဌာနေ ကိပိလ္လိကာ’’တိ ဥဋ္ဌဟိတွာ အကတပါပကမ္မာ ဥတ္တရိတွာ ထလေ နိပဇ္ဇိံသု၊ ကတပါပကမ္မာ ဩတရိတွာ ဝါလုကာပုလိနေ နိပဇ္ဇိံသု။ တသ္မိံ ခဏေ မဟာမေဃော ဥဋ္ဌဟိတွာ ဃနဝဿံ ဝဿိ။ နဒိယာ ဩဃော အာဂန္တွာ ဝိဋဋူဘံ သဒ္ဓိံ ပရိသာယ သမုဒ္ဒမေဝ ပါပေသိ။ သဗ္ဗေ တတ္ထ မစ္ဆကစ္ဆပဘက္ခာ အဟေသုံ။

မဟာဇနော ကထံ သမုဋ္ဌာပေသိ ‘‘သာကိယာနံ မရဏံ အယုတ္တံ၊ ‘ဧဝံ နာမ ကောဋ္ဋေတွာ ကောဋ္ဋေတွာ သာကိယာ မာရေတဗ္ဗာ’တိ အနနုစ္ဆဝိကမေတ’’န္တိ။ သတ္ထာ တံ ကထံ သုတွာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ကိဉ္စာပိ သာကိယာနံ ဧဝံ မရဏံ အယုတ္တံ၊ ပုဗ္ဗေ ကတပါပကမ္မဝသေန ပန ယုတ္တမေဝေတေဟိ လဒ္ဓ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘ကိံ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဧတေ ပုဗ္ဗေ အကံသူ’’တိ? သဗ္ဗေ ဧကတော ဟုတွာ နဒိယံ ဝိသံ ပက္ခိပိံသူတိ။ ပုနေကဒိဝသံ ဓမ္မသဘာယံ ဘိက္ခူ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘ဝိဋဋူဘော ဧတ္တကေ သာကိယေ မာရေတွာ အာဂစ္ဆန္တော အတ္တနော မနောရထေ မတ္ထကံ အပ္ပတ္တေယေဝ ဧတ္တကံ ဇနံ အာဒါယ မဟာသမုဒ္ဒေ မစ္ဆကစ္ဆပဘက္ခော ဇာတော’’တိ ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ဣမေသံ သတ္တာနံ မနောရထေ မတ္ထကံ အပ္ပတ္တေယေဝ မစ္စုရာဇာ သုတ္တံ ဂါမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တော မဟောဃော ဝိယ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ဆိန္ဒိတွာ စတူသု အပါယသမုဒ္ဒေသု နိမုဇ္ဇာပေတီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၄၇။

‘‘ပုပ္ဖာနိ ဟေဝ ပစိနန္တံ၊ ဗျာသတ္တမနသံ နရံ၊

သုတ္တံ ဂါမံ မဟောဃောဝ၊ မစ္စု အာဒါယ ဂစ္ဆတီ’’တိ။

တတ္ထ ဗျာသတ္တမနသံ နရန္တိ သမ္ပတ္တေ ဝါ အသမ္ပတ္တေ ဝါ လဂ္ဂမာနသံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ မာလာကာရော ပုပ္ဖာရာမံ ပဝိသိတွာ ‘‘ပုပ္ဖာနိ ပစိနိဿာမီ’’တိ တတော ပုပ္ဖာနိ ဂဟေတွာ အညမညံ ဝါ ဂစ္ဆံ ပတ္ထေန္တော သကလေ ပုပ္ဖာရာမေ မနံ ပေသေတိ၊ ‘‘ဣတော စိတော စ ပုပ္ဖာနိ ပစိနိဿာမီ’’တိ တတော ပုပ္ဖာနိ အဂ္ဂဟေတွာ အညတ္ထ မနံ ပေသေသိ၊ တမေဝ ဂစ္ဆံ ပစိနန္တော ပမာဒမာပဇ္ဇတိ၊ ဧဝမေဝ ဧကစ္စော ပုပ္ဖာရာမသဒိသံ ပဉ္စကာမဂုဏမဇ္ဈံ ဩတရိတွာ မနောရမံ ရူပံ လဘိတွာ မနောရမာနံ သဒ္ဒဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗာနံ အညတရံ ပတ္ထေတိ။ အညော တေသု ဝါ အညတရံ လဘိတွာ အညတရံ ပတ္ထေတိ ၊ ရူပမေဝ ဝါ လဘိတွာ အညံ အပတ္ထေန္တော တမေဝ အဿာဒေတိ၊ သဒ္ဒါဒီသု ဝါ အညတရံ။ ဧသေဝ နယော ဂေါမဟိံသဒါသိဒါသခေတ္တဝတ္ထုဂါမနိဂမဇနပဒါဒီသု၊ ပဗ္ဗဇိတာနမ္ပိ ပရိဝေဏဝိဟာရပတ္တစီဝရာဒီသူတိ ဧဝံ ပဉ္စကာမဂုဏသင်္ခါတာနိ ပုပ္ဖာနိ ဧဝ ပစိနန္တံ သမ္ပတ္တေ ဝါ အသမ္ပတ္တေ ဝါ ကာမဂုဏေ ဗျာသတ္တမနသံ နရံ။ သုတ္တံ ဂါမန္တိ ဂါမဿ ဂေဟဘိတ္တိအာဒီနံ ပန သုပနဝသေန သုပနံ နာမ နတ္ထိ၊ သတ္တာနံ ပန သုတ္တပမတ္တတံ ဥပါဒါယ သုတ္တော နာမ ဟောတိ။ ဧဝံ သုတ္တံ ဂါမံ ဒွေ တီဏိ ယောဇနာနိ အာယတဂမ္ဘီရော မဟောဃောဝ မစ္စု အာဒါယ ဂစ္ဆတိ။ ယထာ သော မဟောဃော ဣတ္ထိပုရိသဂေါမဟိံသကုက္ကုဋာဒီသု ကိဉ္စိ အနဝသေသေတွာ သဗ္ဗံ တံ ဂါမံ သမုဒ္ဒံ ပါပေတွာ မစ္ဆကစ္ဆပဘက္ခံ ကရောတိ၊ ဧဝမေဝ ဗျာသတ္တမနသံ နရံ မစ္စု အာဒါယ ဇီဝိတိန္ဒြိယမဿ ဆိန္ဒိတွာ စတူသု အပါယသမုဒ္ဒေသု နိမုဇ္ဇာပေတီတိ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပတ္တာ။ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ ဒေသနာ ဇာတာတိ။

ဝိဋဋူဘဝတ္ထု တတိယံ။

၄။ ပတိပူဇိကကုမာရိဝတ္ထု

ပုပ္ဖာနိ ဟေဝါတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော ပတိပူဇိကံ နာမ ကုမာရိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု တာဝတိံသဒေဝလောကေ သမုဋ္ဌိတံ။

တတ္ထ ကိရ မာလဘာရီ နာမ ဒေဝပုတ္တော အစ္ဆရာသဟဿပရိဝုတော ဥယျာနံ ပါဝိသိ။ ပဉ္စသတာ ဒေဝဓီတရော ရုက္ခံ အာရုယှ ပုပ္ဖာနိ ပါတေန္တိ၊ ပဉ္စသတာ ပတိတာနိ ပုပ္ဖာနိ ဂဟေတွာ ဒေဝပုတ္တံ အလင်္ကရောန္တိ။ တာသု ဧကာ ဒေဝဓီတာ ရုက္ခသာခါယမေဝ စုတာ၊ သရီရံ ဒီပသိခါ ဝိယ နိဗ္ဗာယိ။ သာ သာဝတ္ထိယံ ဧကသ္မိံ ကုလဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ ဇာတကာလေ ဇာတိဿရာ ဟုတွာ ‘‘မာလဘာရီဒေဝပုတ္တဿ ဘရိယာမှီ’’တိ အနုဿရန္တီ ဝုဍ္ဎိမနွာယ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇံ ကတွာ သာမိကဿ သန္တိကေ အဘိနိဗ္ဗတ္တိံ ပတ္ထေသိ။ သာ သောဠသဝဿကာလေ ပရကုလံ ဂတာပိ သလာကဘတ္တပက္ခိကဘတ္တဝဿာဝါသိကာဒီနိ ဒတွာ၊ ‘‘အယံ မေ သာမိကဿ သန္တိကေ နိဗ္ဗတ္တနတ္ထာယ ပစ္စယော ဟောတူ’’တိ ဝဒတိ။ အထဿာ ဘိက္ခူ ‘‘အယံ ကုမာရိကာ ဥဋ္ဌာယ သမုဋ္ဌာယ ပတိမေဝ ပတ္ထေတီတိ ပတိပူဇိကာ’’တိ နာမံ ကရိံသု။ သာပိ နိဗဒ္ဓံ အာသနသာလံ ပဋိဇဂ္ဂတိ၊ ပါနီယံ ဥပဋ္ဌပေတိ၊ အာသနာနိ ပညပေတိ။ အညေပိ မနုဿာ သလာကဘတ္တာဒီနိ ဒါတုကာမာ၊ ‘‘အမ္မ၊ ဣမာနိပိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ပဋိပါဒေယျာသီ’’တိ ဝတွာ အာဟရိတွာ ဒေန္တိ။ သာပိ ဧတေန နိယာမေန အာဂစ္ဆန္တီ ဂစ္ဆန္တီ ဧကပဒဝါရေ ဆပညာသ ကုသလဓမ္မေ (ဓ။ သ။ ၁၊ ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁ ယေဝါပနကဝဏ္ဏနာ) ပဋိလဘတိ။ တဿာ ကုစ္ဆိယံ ဂဗ္ဘော ပတိဋ္ဌဟိ။ သာ ဒသမာသစ္စယေန ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ တဿ ပဒသာ ဂမနကာလေ အညမ္ပိ အညမ္ပီတိ စတ္တာရော ပုတ္တေ ပဋိလဘိ။

သာ ဧကဒိဝသံ ဒါနံ ဒတွာ ပူဇံ ကတွာ ဓမ္မံ သုတွာ သိက္ခာပဒါနိ ရက္ခိတွာ ဒိဝသပရိယောသာနေ တံ ခဏံ နိဗ္ဗတ္တေန ကေနစိ ရောဂေန ကာလံ ကတွာ အတ္တနော သာမိကဿေဝ သန္တိကေ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဣတရာပိ ဧတ္တကံ ကာလံ ဒေဝပုတ္တံ အလင်္ကရောန္တိ ဧဝ။ ဒေဝပုတ္တော တံ ဒိသွာ ‘‘တွံ ပါတောဝ ပဋ္ဌာယ န ဒိဿသိ၊ ကုဟိံ ဂတာသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘စုတာမှိ သာမီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ဝဒေသီ’’တိ? ‘‘ဧဝမေတံ၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘ကုဟိံ နိဗ္ဗတ္တာသီ’’တိ? ‘‘သာဝတ္ထိယံ ကုလဂေဟေ’’တိ။ ‘‘ကိတ္တကံ ကာလံ တတ္ထ ဌိတာသီ’’တိ? ‘‘ဒသမာသစ္စယေန မာတု ကုစ္ဆိတော နိက္ခမိတွာ သောဠသဝဿကာလေ ပရကုလံ ဂန္တွာ စတ္တာရော ပုတ္တေ ဝိဇာယိတွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ တုမှေ ပတ္ထေတွာ အာဂန္တွာ တုမှာကမေဝ သန္တိကေ နိဗ္ဗတ္တာမှိ၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘မနုဿာနံ ကိတ္တကံ အာယူ’’တိ? ‘‘ဝဿသတမတ္တ’’န္တိ။ ‘‘ဧတ္တကမေဝါ’’တိ? ‘‘အာမ၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘ဧတ္တကံ အာယုံ ဂဟေတွာ နိဗ္ဗတ္တမနုဿာ ကိံ နု ခေါ သုတ္တပမတ္တာ ကာလံ အတိက္ကာမေန္တိ၊ ဥဒါဟု ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကရောန္တီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ဝဒေထ၊ သာမိ’’? ‘‘အသင်္ချေယျံ အာယုံ ဂဟေတွာ နိဗ္ဗတ္တာ ဝိယ အဇရာမရာ ဝိယ စ နိစ္စံ ပမတ္တာ၊ မနုဿာ’’တိ။ မာလဘာရီဒေဝပုတ္တဿ မဟာသံဝေဂေါ ဥဒပါဒိ ‘‘ဝဿသတမတ္တမာယုံ ဂဟေတွာ နိဗ္ဗတ္တမနုဿာ ကိရ ပမတ္တာ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒါယန္တိ၊ ကဒါ နု ခေါ ဒုက္ခာ မုစ္စိဿန္တီ’’တိ? မနုဿာနံ ပန ဝဿသတံ တာဝတိံသာနံ ဒေဝါနံ ဧကော ရတ္တိန္ဒိဝေါ၊ တာယ ရတ္တိယာ တိံသရတ္တိယော မာသော၊ တေန မာသေန ဒွါဒသမာသိကော သံဝစ္ဆရော၊ တေန သံဝစ္ဆရေန ဒိဗ္ဗဝဿသဟဿံ အာယုပ္ပမာဏံ ၊ တံ မနုဿဂဏနာယ တိဿော ဝဿကောဋိယော၊ သဋ္ဌိ စ ဝဿသတသဟဿာနိ ဟောန္တိ။ တသ္မာ တဿ ဒေဝပုတ္တဿ ဧကဒိဝသောပိ နာတိက္ကန္တော မုဟုတ္တသဒိသောဝ ကာလော အဟောသိ။ ဧဝံ အပ္ပာယုကမနုဿာနံ ပမာဒေါ နာမ အတိဝိယ အယုတ္တောတိ။

ပုနဒိဝသေ ဘိက္ခူ ဂါမံ ပဝိဋ္ဌာ အာသနသာလံ အပဋိဇဂ္ဂိတံ၊ အာသနာနိ အပညတ္တာနိ၊ ပါနီယံ အနုဋ္ဌပိတံ ဒိသွာ၊ ‘‘ကဟံ ပတိပူဇိကာ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘ဘန္တေ၊ ကဟံ တုမှေ တံ ဒက္ခိဿထ၊ ဟိယျော အယျေသု ဘုဉ္ဇိတွာ ဂတေသု သာယနှသမယေ မတာ’’တိ။ တံ သုတွာ ပုထုဇ္ဇနာ ဘိက္ခူ တဿာ ဥပကာရံ သရန္တာ အဿူနိ သန္ဓာရေတုံ နာသက္ခိံသု။ ခီဏာသဝါနံ ဓမ္မသံဝေဂေါ ဥဒပါဒိ။ တေ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ဘန္တေ၊ ပတိပူဇိကာ နာမ ဥပါသိကာ ဥဋ္ဌာယ သမုဋ္ဌာယ နာနပ္ပကာရာနိ ပုညာနိ ကတွာ သာမိကမေဝ ပတ္ထေသိ၊ သာ ဣဒါနိ မတာ၊ ကဟံ နု ခေါ နိဗ္ဗတ္တာ’’တိ? ‘‘အတ္တနော သာမိကဿေဝ သန္တိကေ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိ။ ‘‘နတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ သာမိကဿ သန္တိကေ’’တိ။ ‘‘န သာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတံ သာမိကံ ပတ္ထေတိ၊ တာဝတိံသဘဝနေ တဿာ မာလဘာရီဒေဝပုတ္တော နာမ သာမိကော၊ သာ တဿ ပုပ္ဖပိလန္ဓနဋ္ဌာနတော စဝိတွာ ပုန ဂန္တွာ တဿေဝ သန္တိကေ နိဗ္ဗတ္တာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ ကိရ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိ။ ‘‘အဟော ပရိတ္တံ၊ ဘန္တေ၊ သတ္တာနံ ဇီဝိတံ၊ ပါတောဝ အမှေ ပရိဝိသိတွာ သာယံ ဥပ္ပန္နဗျာဓိနာ မတာ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘အာမ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိတ္တံ သတ္တာနံ ဇီဝိတံ နာမ၊ တေနေဝ ဣမေ သတ္တေ ဝတ္ထုကာမေဟိ စေဝ ကိလေသကာမေဟိ စ အတိတ္တေ ဧဝ အန္တကော အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တေတွာ ကန္ဒန္တေ ပရိဒေဝန္တေ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၄၈။

‘‘ပုပ္ဖာနိ ဟေဝ ပစိနန္တံ၊ ဗျာသတ္တမနသံ နရံ၊

အတိတ္တံယေဝ ကာမေသု၊ အန္တကော ကုရုတေ ဝသ’’န္တိ။

တတ္ထ ပုပ္ဖာနိ ဟေဝ ပစိနန္တန္တိ ပုပ္ဖာရာမေ မာလာကာရော နာနာပုပ္ဖာနိ ဝိယ အတ္တဘာဝပဋိဗဒ္ဓါနိ စေဝ ဥပကရဏပဋိဗဒ္ဓါနိ စ ကာမဂုဏပုပ္ဖာနိ ဩစိနန္တမေဝ ။ ဗျာသတ္တမနသံ နရန္တိ အသမ္ပတ္တေသု ပတ္ထနာဝသေန၊ သမ္ပတ္တေသု ဂေဓဝသေန ဝိဝိဓေနာကာရေန အာသတ္တစိတ္တံ။ အတိတ္တံယေဝ ကာမေသူတိ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမေသု ပရိယေသနေနပိ ပဋိလာဘေနပိ ပရိဘောဂေနပိ နိဓာနေနပိ အတိတ္တံ ဧဝ သမာနံ။ အန္တကော ကုရုတေ ဝသန္တိ မရဏသင်္ခါတော အန္တကော ကန္ဒန္တံ ပရိဒေဝန္တံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တော အတ္တနော ဝသံ ပါပေတီတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပတ္တာ၊ ဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ ဇာတာတိ။

ပတိပူဇိကကုမာရိဝတ္ထု စတုတ္ထံ။

၅။ မစ္ဆရိယကောသိယသေဋ္ဌိဝတ္ထု

ယထာပိ ဘမရော ပုပ္ဖန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော မစ္ဆရိယကောသိယသေဋ္ဌိံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဿ ဝတ္ထု ရာဇဂဟေ သမုဋ္ဌိတံ။

ရာဇဂဟနဂရဿ ကိရ အဝိဒူရေ သက္ကာရံ နာမ နိဂမော အဟောသိ။ တတ္ထေကော မစ္ဆရိယကောသိယော နာမ သေဋ္ဌိ အသီတိကောဋိဝိဘဝေါ ပဋိဝသတိ။ သော တိဏဂ္ဂေန တေလဗိန္ဒုမ္ပိ ပရေသံ န ဒေတိ၊ န အတ္တနာ ပရိဘုဉ္ဇတိ။ ဣတိဿ တံ ဝိဘဝဇာတံ နေဝ ပုတ္တဒါရာဒီနံ၊ န သမဏဗြာဟ္မဏာနံ အတ္ထံ အနုဘောတိ၊ ရက္ခသပရိဂ္ဂဟိတာ ပေါက္ခရဏီ ဝိယ အပရိဘောဂံ တိဋ္ဌတိ။ သတ္ထာ ဧကဒိဝသံ ပစ္စူသသမယေ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ သကလလောကဓာတုယံ ဗောဓနေယျဗန္ဓဝေ ဩလောကေန္တော ပဉ္စစတ္တာလီသယောဇနမတ္ထကေ ဝသန္တဿ သေဋ္ဌိနော သပဇာပတိကဿ သောတာပတ္တိဖလဿ ဥပနိဿယံ အဒ္ဒသ။ တတော ပုရိမဒိဝသေ ပန သော ရာဇာနံ ဥပဋ္ဌာတုံ ရာဇဂေဟံ ဂန္တွာ ရာဇူပဋ္ဌာနံ ကတွာ အာဂစ္ဆန္တော ဧကံ ဆာတဇ္ဈတ္တံ ဇနပဒမနုဿံ ကုမ္မာသပူရံ ကပလ္လကပူဝံ ခါဒန္တံ ဒိသွာ တတ္ထ ပိပါသံ ဥပ္ပာဒေတွာ အတ္တနော ဃရံ ဂန္တွာ စိန္တေသိ – ‘‘သစာဟံ ကပလ္လကပူဝံ ခါဒိတုကာမောမှီတိ ဝက္ခာမိ၊ ဗဟူ မနုဿာ မယာ သဒ္ဓိံ ခါဒိတုကာမာ ဘဝိဿန္တိ၊ ဧဝံ မေ ဗဟူနိ တိလတဏ္ဍုလသပ္ပိဖာဏိတာဒီနိ ပရိက္ခယံ ဂမိဿန္တိ၊ န ကဿစိ ကထေဿာမီ’’တိ တဏှံ အဓိဝါသေန္တော စရတိ။ သော ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတော ဓမနိသန္ထတဂတ္တော ဇာတော။ တတော တဏှံ အဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တော ဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ မဉ္စကေ ဥပဂူဟိတွာ နိပဇ္ဇိ။ ဧဝံ ဂတောပိ ဓနဟာနိဘယေန န ကဿစိ ကိဉ္စိ ကထေသိ။

အထ နံ ဘရိယာ ဥပသင်္ကမိတွာ ပိဋ္ဌိံ ပရိမဇ္ဇိတွာ၊ ‘‘ကိံ တေ၊ သာမိ၊ အဖာသုကံ ဇာတ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘န မေ ကိဉ္စိ အဖာသုကံ အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ကိံ နု ခေါ တေ ရာဇာ ကုပိတော’’တိ? ‘‘ရာဇာပိ မေ န ကုပ္ပတီ’’တိ။ ‘‘အထ ကိံ တေ ပုတ္တဓီတာဟိ ဝါ ဒါသကမ္မကရာဒီဟိ ဝါ ကိဉ္စိ အမနာပံ ကတံ အတ္ထီ’’တိ? ‘‘ဧဝရူပမ္ပိ နတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ကိသ္မိဉ္စိ ပန တေ တဏှာ အတ္ထီ’’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေပိ ဓနဟာနိဘယေန ကိဉ္စိ အဝတွာ နိဿဒ္ဒေါဝ နိပဇ္ဇိ၊ အထ နံ ဘရိယာ ‘‘ကထေဟိ၊ သာမိ ကိသ္မိဉ္စိ တေ တဏှာ အတ္ထီ’’တိ အာဟ။ သော ဝစနံ ပရိဂိလန္တော ဝိယ ‘‘အတ္ထိ မေ တဏှာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကိံ တဏှာ၊ သာမီ’’တိ? ‘‘ကပလ္လကပူဝံ ခါဒိတုကာမောမှီ’’တိ။ ‘‘အထ ကိမတ္ထံ မေ န ကထေသိ၊ ကိံ တွံ ဒလိဒ္ဒေါသိ၊ ဣဒါနိ သကလနိဂမဝါသီနံ ပဟောနကေ ကပလ္လကပူဝေ ပစိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ကိံ တေ ဧတေဟိ၊ အတ္တနော ကမ္မံ ကတွာ ခါဒိဿန္တီ’’တိ? ‘‘တေန ဟိ ဧကရစ္ဆဝါသီနံ ပဟောနကေ ပစိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဇာနာမဟံ တဝ မဟဒ္ဓနဘာဝ’’န္တိ။ ‘‘ဣမသ္မိံ ဂေဟသာမန္တေ သဗ္ဗေသံ ပဟောနကံ ကတွာ ပစာမီ’’တိ။ ‘‘ဇာနာမဟံ တဝ မဟဇ္ဈာသယဘာဝ’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ တေ ပုတ္တဒါရမတ္တဿေဝ ပဟောနကံ ကတွာ ပစာမီ’’တိ။ ‘‘ကိံ တေ ဧတေဟီ’’တိ? ‘‘ကိံ ပန တုယှဉ္စ မယှဉ္စ ပဟောနကံ ကတွာ ပစာမီ’’တိ? ‘‘တွံ ကိံ ကရိဿသီ’’တိ ? ‘‘တေန ဟိ ဧကကဿေဝ တေ ပဟောနကံ ကတွာ ပစာမီ’’တိ။ ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ ပစမာနေ ဗဟူ ပစ္စာသီသန္တိ။ သကလတဏ္ဍုလေ ဌပေတွာ ဘိန္နတဏ္ဍုလေ စ ဥဒ္ဓနကပလ္လာနိ စ အာဒါယ ထောကံ ခီရသပ္ပိမဓုဖာဏိတဉ္စ ဂဟေတွာ သတ္တဘူမိကဿ ပါသာဒဿ ဥပရိမတလံ အာရုယှ ပစ၊ တတ္ထာဟံ ဧကကောဝ နိသီဒိတွာ ခါဒိဿာမီ’’တိ။ သာ ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ ဂါဟာပေတွာ ပါသာဒံ အဘိရုယှ ဒါသိယော ဝိဿဇ္ဇေတွာ သေဋ္ဌိံ ပက္ကောသာပေသိ၊ သော အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဒွါရာနိ ပိဒဟန္တော သဗ္ဗဒွါရေသု သူစိဃဋိကံ ဒတွာ သတ္တမတလံ အဘိရုဟိတွာ တတ္ထပိ ဒွါရံ ပိဒဟိတွာ နိသီဒိ။ ဘရိယာပိဿ ဥဒ္ဓနေ အဂ္ဂိံ ဇာလေတွာ ကပလ္လံ အာရောပေတွာ ပူဝေ ပစိတုံ အာရဘိ။

အထ သတ္ထာ ပါတောဝ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧသော၊ မောဂ္ဂလ္လာန၊ ရာဇဂဟဿ အဝိဒူရေ သက္ကာရနိဂမေ မစ္ဆရိယသေဋ္ဌိ ‘ကပလ္လကပူဝေ ခါဒိဿာမီ’တိ အညေသံ ဒဿနဘယေန သတ္တဘူမိကေ ပါသာဒေ ကပလ္လကပူဝေ ပစာပေတိ၊ တွံ တတ္ထ ဂန္တွာ သေဋ္ဌိံ ဒမေတွာ နိဗ္ဗိသေဝနံ ကတွာ ဥဘောပိ ဇာယမ္ပတိကေ ပူဝေ စ ခီရသပ္ပိမဓုဖာဏိတာနိ စ ဂါဟာပေတွာ အတ္တနော ဗလေန ဇေတဝနံ အာနေဟိ၊ အဇ္ဇာဟံ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဟာရေ ဧဝ နိသီဒိဿာမိ၊ ပူဝေဟေဝ ဘတ္တကိစ္စံ ကရိဿာမီ’’တိ။

ထေရော ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ သတ္ထု ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တာဝဒေဝ ဣဒ္ဓိဗလေန တံ နိဂမံ ဂန္တွာ တဿ ပါသာဒဿ သီဟပဉ္ဇရဒွါရေ သုနိဝတ္ထော သုပါရုတော အာကာသေ ဧဝ မဏိရူပကံ ဝိယ အဋ္ဌာသိ။ မဟာသေဋ္ဌိနော ထေရံ ဒိသွာဝ ဟဒယမံသံ ကမ္ပိ။ သော အဟံ ဧဝရူပါနံယေဝ ဒဿနဘယေန ဣမံ ဌာနမာဂတော၊ အယဉ္စ ဘိက္ခု အာကာသေနာဂန္တွာ ဝါတပါနဒွါရေ ဌိတောတိ။ သော ဂဟေတဗ္ဗဂဟဏံ အပဿန္တော အဂ္ဂိမှိ ပက္ခိတ္တလောဏသက္ခရာ ဝိယ ဒေါသေန တဋတဋာယန္တော ဧဝမာဟ – ‘‘သမဏ၊ အာကာသေ ဌတွာပိ ကိံ လဘိဿသိ၊ အာကာသေ အပဒေ ပဒံ ဒဿေတွာ စင်္ကမန္တောပိ နေဝ လဘိဿသီ’’တိ။ ထေရော တသ္မိံ ဧဝ ဌာနေ အပရာပရံ စင်္ကမိ။ သေဋ္ဌိ ‘‘စင်္ကမန္တော ကိံ လဘိဿသိ၊ အာကာသေ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒန္တောပိ န လဘိဿသိယေဝါ’’တိ အာဟ။ ထေရော ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိသီဒိ။ အထ နံ ‘‘အာကာသေ နိသိန္နော ကိံ လဘိဿသိ၊ အာဂန္တွာ ဝါတပါနဿ ဥမ္မာရေ ဌိတောပိ န လဘိဿသီ’’တိ အာဟ။ ထေရော ဥမ္မာရေ ဌိတော။ ‘‘ဥမ္မာရေ ဌိတောပိ ကိံ လဘိဿသိ၊ ဓူမာယန္တောပိ န လဘိဿသိ ဧဝါ’’တိ အာဟ။ ထေရောပိ ဓူမာယိ။ သကလပါသာဒေါ ဧကဓူမော အဟောသိ။ သေဋ္ဌိနော အက္ခီနံ သူစိယာ ဝိဇ္ဈနကာလော ဝိယ အဟောသိ၊ ဂေဟဇ္ဈာယနဘယေန ပန ‘‘တွံ ပဇ္ဇလန္တောပိ န လဘိဿသီ’’တိ အဝတွာ ‘‘အယံ သမဏော သုဋ္ဌု လဂ္ဂေါ၊ အလဒ္ဓါ န ဂမိဿတိ ၊ ဧကမဿ ပူဝံ ဒါပေဿာမီ’’တိ ဘရိယံ အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ ဧကံ ခုဒ္ဒကပူဝံ ပစိတွာ သမဏဿ ဒတွာ ဥယျောဇေဟိ န’’န္တိ။ သာ ထောကံ ဧဝ ပိဋ္ဌံ ကပလ္လပါတိယံ ပက္ခိပိ၊ မဟာပူဝေါ ဟုတွာ သကလပါတိံ ပူရေတွာ ဥဒ္ဓုမာတော ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။

သေဋ္ဌိ တံ ဒိသွာ ‘‘ဗဟုံ တယာ ပိဋ္ဌံ ဂဟိတံ ဘဝိဿတီ’’တိ သယမေဝ ဒဗ္ဗိကဏ္ဏေန ထောကံ ပိဋ္ဌံ ဂဟေတွာ ပက္ခိပိ၊ ပူဝေါ ပုရိမပူဝတော မဟန္တတရော ဇာတော ။ ဧဝံ ယံ ယံ ပစတိ၊ သော သော မဟန္တမဟန္တောဝ ဟောတိ။ သော နိဗ္ဗိန္နော ဘရိယံ အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဣမဿ ဧကံ ပူဝံ ဒေဟီ’’တိ။ တဿာ ပစ္ဆိတော ဧကံ ပူဝံ ဂဏှန္တိယာ သဗ္ဗေ ဧကာဗဒ္ဓါ အလ္လီယိံသု။ သာ သေဋ္ဌိံ အာဟ – ‘‘သာမိ၊ သဗ္ဗေ ပူဝါ ဧကတော လဂ္ဂါ၊ ဝိသုံ ကာတုံ န သက္ကောမီ’’တိ။ ‘‘အဟံ ကရိဿာမီ’’တိ သောပိ ကာတုံ နာသက္ခိ။ ဥဘောပိ ဇနာ ကောဋိယံ ဂဟေတွာ ကဍ္ဎန္တာပိ ဝိယောဇေတုံ နာသက္ခိံသု ဧဝ ။ အထဿ ပူဝေဟိ သဒ္ဓိံ ဝါယမန္တဿေဝ သရီရတော သေဒါ မုစ္စိံသု၊ ပိပါသာ ဥပစ္ဆိဇ္ဇိ။ တတော ဘရိယံ အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ န မေ ပူဝေဟိ အတ္ထော၊ ပစ္ဆိယာ သဒ္ဓိံယေဝ ဣမဿ ဒေဟီ’’တိ။ သာ ပစ္ဆိံ အာဒါယ ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ အဒါသိ။ ထေရော ဥဘိန္နမ္ပိ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဂုဏံ ကထေသိ၊ ‘‘အတ္ထိ ဒိန္နံ၊ အတ္ထိ ယိဋ္ဌ’’န္တိ ဒိန္နဒါနာဒီနံ ဖလံ ဂဂနတလေ ပုဏ္ဏစန္ဒံ ဝိယ ဒဿေသိ။

တံ သုတွာ ပသန္နစိတ္တော ဟုတွာ သေဋ္ဌိ ‘‘ဘန္တေ၊ အာဂန္တွာ ဣမသ္မိံ ပလ္လင်္ကေ နိသီဒိတွာ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ အာဟ။ ထေရော၊ ‘‘မဟာသေဋ္ဌိ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ‘ပူဝေ ခါဒိဿာမီ’တိ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဟာရေ နိသိန္နော၊ တုမှာကံ ရုစိယာ သတိ အဟံ ဝေါ နေဿာမိ၊ သေဋ္ဌိဘရိယံ ပူဝေ စ ခီရာဒီနိ စ ဂဏှာပေထ၊ သတ္ထု သန္တိကံ ဂမိဿာမာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကဟံ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဧတရဟိ သတ္ထာ’’တိ? ‘‘ဣတော ပဉ္စစတ္တာလီသယောဇနမတ္ထကေ ဇေတဝနဝိဟာရေ၊ မဟာသေဋ္ဌီ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ကာလံ အနတိက္ကမိတွာ ဧတ္တကံ အဒ္ဓါနံ ကထံ ဂမိဿာမာ’’တိ။ ‘‘မဟာသေဋ္ဌိ၊ တုမှာကံ ရုစိယာ သတိ အဟံ ဝေါ အတ္တနော ဣဒ္ဓိဗလေန နေဿာမိ၊ တုမှာကံ ပါသာဒေ သောပါနသီသံ အတ္တနော ဌာနေ ဧဝ ဘဝိဿတိ၊ သောပါနပရိယောသာနံ ပန ဝေါ ဇေတဝနဒွါရကောဋ္ဌကေ ဘဝိဿတိ၊ ဥပရိပါသာဒါ ဟေဋ္ဌာပါသာဒံ ဩတရဏကာလမတ္တေနေဝ ဇေတဝနံ နေဿာမီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။

ထေရော သောပါနသီသံ တတ္ထေဝ ကတွာ ‘‘သောပါနပါဒမူလံ ဇေတဝနဒွါရကောဋ္ဌကေ ဟောတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ။ တထေဝ အဟောသိ။ ဣတိ ထေရော သေဋ္ဌိဉ္စ သေဋ္ဌိဘရိယဉ္စ ဥပရိပါသာဒါ ဟေဋ္ဌာပါသာဒံ ဩတရဏကာလတော ခိပ္ပတရံ ဇေတဝနံ သမ္ပာပေသိ။ တေ ဥဘောပိ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ကာလံ အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ဘတ္တဂ္ဂံ ပဝိသိတွာ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသီဒိ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေန။ မဟာသေဋ္ဌိ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဒက္ခိဏောဒကံ အဒါသိ။ ဘရိယာပိဿ တထာဂတဿ ပတ္တေ ပူဝံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ သတ္ထာ အတ္တနော ယာပနမတ္တံ ဂဏှိ၊ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူပိ ယာပနမတ္တံ ဂဏှိံသု။ သေဋ္ဌိ ခီရသပ္ပိမဓုသက္ခရာဒီနိ ဒဒမာနော န ခယံ အဂမာသိ။ သတ္ထာ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဘတ္တကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေသိ။ မဟာသေဋ္ဌိပိ သဒ္ဓိံ ဘရိယာယ ယာဝဒတ္ထံ ခါဒိ။ ပူဝါနံ ပရိယောသာနမေဝ န ပညာယတိ။ သကလဝိဟာရေ ဘိက္ခူနဉ္စ ဝိဃာသာဒါနဉ္စ ဒိန္နေသုပိ ပရိယန္တော န ပညာယတေဝ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ပူဝါ ပရိက္ခယံ န ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ ‘‘တေန ဟိ ဇေတဝနဒွါရကောဋ္ဌကေ ဆဍ္ဍေထာ’’တိ။ အထ နေ ဒွါရကောဋ္ဌကဿ အဝိဒူရေ ပဗ္ဘာရဋ္ဌာနေ ဆဍ္ဍယိံသု။ ယာဝဇ္ဇတနာပိ တံ ဌာနံ ကပလ္လကပူဝပဗ္ဘာရန္တေဝ ပညာယတိ။ မဟာသေဋ္ဌိ သဟ ဘရိယာယ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဘဂဝါ အနုမောဒနမကာသိ။ အနုမောဒနာဝသာနေ ဥဘောပိ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဒွါရကောဋ္ဌကေ သောပါနံ အာရုယှ အတ္တနော ပါသာဒေယေဝ ပတိဋ္ဌဟိံသု။

တတော ပဋ္ဌာယ သေဋ္ဌိ အသီတိကောဋိဓနံ ဗုဒ္ဓသာသနေယေဝ ဝိက္ကိရိ။ ပုနဒိဝသေ သာယနှသမယေ ဓမ္မသဘာယံ သန္နိသိန္နာ ဘိက္ခူ ‘‘ပဿထာဝုသော၊ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ အာနုဘာဝံ၊ အနုပဟစ္စ နာမ သဒ္ဓံ၊ အနုပဟစ္စ ဘောဂေ မစ္ဆရိယသေဋ္ဌိံ မုဟုတ္တေနေဝ ဒမေတွာ နိဗ္ဗိသေဝနံ ကတွာ ပူဝေ ဂါဟာပေတွာ ဇေတဝနံ အာနေတွာ သတ္ထု သမ္မုခံ ကတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေသိ၊ အဟော မဟာနုဘာဝေါ ထေရော’’တိ ထေရဿ ဂုဏံ ကထေန္တာ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ ကထံ သုတွာ အာဂန္တွာ၊ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ၊ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ကုလဒမကေန နာမ ဘိက္ခုနာ အနုပဟစ္စ သဒ္ဓံ၊ အနုပဟစ္စ ဘောဂေ၊ ကုလံ အကိလမေတွာ အဝိဟေဌေတွာ ပုပ္ဖတော ရေဏုံ ဂဏှန္တေန ဘမရေန ဝိယ ဥပသင်္ကမိတွာ ဗုဒ္ဓဂုဏံ ဇာနာပေတဗ္ဗံ၊ တာဒိသော မမ ပုတ္တော မောဂ္ဂလ္လာနော’’တိ ထေရံ ပသံသိတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၄၉။

‘‘ယထာပိ ဘမရော ပုပ္ဖံ၊ ဝဏ္ဏဂန္ဓမဟေဌယံ၊

ပလေတိ ရသမာဒါယ၊ ဧဝံ ဂါမေ မုနီ စရေ’’တိ။

တတ္ထ ဘမရောတိ ယာ ကာစိ မဓုကရဇာတိ။ ပုပ္ဖန္တိ ပုပ္ဖာရာမေ စရန္တော ပုပ္ဖဉ္စ ဝဏ္ဏဉ္စ ဂန္ဓဉ္စ အဟေဌယန္တော အဝိနာသေန္တော ဝိစရတီတိ အတ္ထော။ ပလေတီတိ ဧဝံ စရိတွာ ယာဝဒတ္ထံ ရသံ ပိဝိတွာ အပရမ္ပိ မဓုကရဏတ္ထာယ အာဒါယ ပလေတိ၊ သော ဧဝံ ဝနဂဟနံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ ဧကသ္မိံ ရုက္ခသုသိရေ တံ ရဇမိဿကံ ရသံ ဌပေတွာ အနုပုဗ္ဗေန မဓုရရသံ မဓုံ ကရောတိ၊ န တဿ ပုပ္ဖာရာမေ ဝိစရိတပစ္စယာ ပုပ္ဖံ ဝါ ဝဏ္ဏဂန္ဓံ ဝါဿ ဝိဂစ္ဆတိ၊ အထ ခေါ သဗ္ဗံ ပါကတိကမေဝ ဟောတိ။ ဧဝံ ဂါမေ မုနီ စရေတိ ဧဝံ သေခါသေခဘေဒေါ အနာဂါရိယမုနိ ကုလပဋိပါဋိယာ ဂါမေ ဘိက္ခံ ဂဏှန္တော ဝိစရတီတိ အတ္ထော။ န ဟိ တဿ ဂါမေ စရဏပစ္စယာ ကုလာနံ သဒ္ဓါဟာနိ ဝါ ဘောဂဟာနိ ဝါ ဟောန္တိ။ သဒ္ဓါပိ ဘောဂါပိ ပါကတိကာဝ ဟောန္တိ။ ဧဝံ စရိတွာ စ ပန နိက္ခမိတွာ သေခမုနိ တာဝ ဗဟိဂါမေ ဥဒကဖာသုကဋ္ဌာနေ သင်္ဃာဋိံ ပညာပေတွာ နိသိန္နော အက္ခဘဉ္ဇနဝဏပဋိစ္ဆာဒနပုတ္တမံသူပမာဒိဝသေန ပစ္စဝေက္ခန္တော ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ တထာရူပံ ဝနသဏ္ဍံ အနုပဝိသိတွာ အဇ္ဈတ္တိကကမ္မဋ္ဌာနံ သမ္မသန္တော စတ္တာရော မဂ္ဂေ၊ စတ္တာရိ စ သာမညဖလာနိ ဟတ္ထဂတာနေဝ ကရောတိ။ အသေခမုနိ ပန ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရမနုယုဉ္ဇတိ ။ အယမဿ ဘမရေန သဒ္ဓိံ မဓုကရဏသရိက္ခတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣဓ ပန ခီဏာသဝေါဝ အဓိပ္ပေတော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ ဝတွာ ဥတ္တရိပိ ထေရဿ ဂုဏံ ပကာသေတုံ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ မောဂ္ဂလ္လာနေန မစ္ဆရိယသေဋ္ဌိ ဒမိတော၊ ပုဗ္ဗေပိ နံ ဒမေတွာ ကမ္မဖလသမ္ဗန္ဓံ ဇာနာပေသိ ဧဝါ’’တိ ဝတွာ ဣမမတ္ထံ ပကာသေန္တော အတီတံ အာဟရိတွာ –

‘‘ဥဘော ခဉ္ဇာ ဥဘော ကုဏီ၊ ဥဘော ဝိသမစက္ခုကာ၊

ဥဘိန္နံ ပိဠကာ ဇာတာ၊ နာဟံ ပဿာမိ ဣလ္လိသ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၇၈) –

ဣမံ ဣလ္လိသဇာတကံ ကထေသီတိ။

မစ္ဆရိယကောသိယသေဋ္ဌိဝတ္ထု ပဉ္စမံ။

၆။ ပါဝေယျကာဇီဝကဝတ္ထု

န ပရေသံ ဝိလောမာနီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော ပါဝေယျံ နာမ အာဇီဝကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သာဝတ္ထိယံ ကိရေကာ ဂဟပတာနီ ပုတ္တဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ ပါဝေယျံ နာမ အာဇီဝကံ ပဋိဇဂ္ဂိ။ တဿာနန္တရဃရေသု မနုဿာ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ အာဂန္တွာ၊ ‘‘အဟော အစ္ဆရိယာ ဗုဒ္ဓါနံ ဓမ္မဒေသနာ’’တိ နာနပ္ပကာရေဟိ ဗုဒ္ဓဂုဏေ ဝဏ္ဏေန္တိ။ သာ ဗုဒ္ဓါနံ ဂုဏကထံ သုတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဓမ္မံ သောတုကာမာ အာဇီဝကဿ ဧတမတ္ထံ ကထေတွာ၊ ‘‘ဂစ္ဆိဿာမိ အဟံ ဗုဒ္ဓသန္တိကံ၊ အယျာ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘မာ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ နိဝါရေတွာ တံ ပုနပ္ပုနံ ယာစမာနမ္ပိ နိဝါရေသိ ဧဝ။ သာ ‘‘အယံ မမ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဓမ္မံ သောတုံ န ဒေတိ၊ သတ္ထာရံ နိမန္တေတွာ ဣဓေဝ ဓမ္မံ သုဏိဿာမီ’’တိ သာယနှသမယေ ပုတ္တံ ပက္ကောသိတွာ၊ ‘‘ဂစ္ဆ၊ တာတ၊ သွာတနာယ သတ္ထာရံ နိမန္တေဟီ’’တိ ပေသေသိ။ သော ဂစ္ဆန္တော ပဌမတရံ အာဇီဝကဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ တံ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိ။ အထ နံ သော ‘‘ကဟံ ဂစ္ဆသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘မာတု ဝစနေန သတ္ထာရံ နိမန္တေတုံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘မာ တဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ။ ‘‘အလံ၊ အယျ၊ မမ မာတု ဘာယာမိ၊ ဂစ္ဆိဿာမဟ’’န္တိ။ ‘‘ဧတဿ ကတသက္ကာရံ ဥဘောပိ ခါဒိဿာမ၊ မာ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ။ ‘‘အလံ၊ အယျ၊ မာတာ မေ တဇ္ဇေဿတီ’’တိ။ တေန ဟိ ဂစ္ဆ၊ ဂန္တွာ ပန နိမန္တေတွာ၊ ‘‘အမှာကံ ဂေဟံ အသုကဋ္ဌာနေ ဝါ အသုကဝီထိယံ ဝါ အသုကမဂ္ဂေန ဝါ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ မာ အာစိက္ခိ။ ‘‘သန္တိကေ ဌိတော ဝိယ အညေန မဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တော ဝိယ ပလာယိတွာ ဧဟီ’’တိ။ သော အာဇီဝကဿ ဝစနံ သုတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ နိမန္တေတွာ အာဇီဝကေန ဝုတ္တနိယာမေနေဝ သဗ္ဗံ ကတွာ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ ‘‘ကိံ တေ ကတ’’န္တိ ပုဋ္ဌော၊ ‘‘သဗ္ဗံ ကတံ၊ အယျာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဘဒ္ဒကံ တေ ကတံ၊ တဿ သက္ကာရံ ဥဘောပိ ခါဒိဿာမာ’’တိ ဝတွာ ပုနဒိဝသေ အာဇီဝကော ပါတောဝ တံ ဂေဟံ အဂမာသိ။ တံ ဂဟေတွာ ပစ္ဆာဂဗ္ဘေ နိသီဒါပေသုံ။

ပဋိဝိဿကမနုဿာ တံ ဂေဟံ အလ္လဂေါမယေန ဥပလိမ္ပိတွာ လာဇပဉ္စမာနိ ပုပ္ဖာနိ ဝိကိရိတွာ သတ္ထု နိသီဒနတ္ထာယ မဟာရဟံ အာသနံ ပညာပေသုံ။ ဗုဒ္ဓေဟိ သဒ္ဓိံ အပရိစိတမနုဿာ ဟိ အာသနပညတ္တိံ န ဇာနန္တိ၊ ဗုဒ္ဓါနဉ္စ မဂ္ဂဒေသကေန ကိစ္စံ နာမ နတ္ထိ၊ ဗောဓိမူလေ ဒသသဟဿိသောကဓာတုံ ကမ္ပေတွာ သမ္ဗောဓိံ ပတ္တဒိဝသေယေဝ ဟိ နေသံ ‘‘အယံ မဂ္ဂေါ နိရယံ ဂစ္ဆတိ၊ အယံ တိရစ္ဆာနယောနိံ၊ အယံ ပေတ္တိဝိသယံ၊ အယံ မနုဿလောကံ၊ အယံ ဒေဝလောကံ၊ အယံ အမတမဟာနိဗ္ဗာန’’န္တိ သဗ္ဗေ မဂ္ဂါ အာဝိဘူတာ။ ဂါမနိဂမာဒီနံ ပန မဂ္ဂေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ တသ္မာ သတ္ထာ ပါတောဝ ပတ္တစီဝရမာဒါယ မဟာဥပါသိကာယ ဂေဟဒွါရံ ဂတော။ သာ ဂေဟာ နိက္ခမိတွာ သတ္ထာရံ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ အန္တောနိဝေသနံ ပဝေသေတွာ အာသနေ နိသီဒါပေတွာ ဒက္ခိဏောဒကံ ဒတွာ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန ပရိဝိသိ။ ဥပါသိကာ ကတဘတ္တကိစ္စဿ သတ္ထုနော အနုမောဒနံ ကာရေတုကာမာ ပတ္တံ ဂဏှိ။ သတ္ထာ မဓုရဿရေန အနုမောဒနဓမ္မကထံ အာရဘိ။ ဥပါသိကာ ‘‘သာဓု၊ သာဓူ’’တိ သာဓုကာရံ ဒဒမာနာ ဓမ္မံ သုဏိ။ အာဇီဝကောပိ ပစ္ဆာဂဗ္ဘေ နိသိန္နောဝ တဿာ သာဓုကာရံ ဒတွာ ဓမ္မံ သုဏန္တိယာ သဒ္ဒံ သုတွာ သန္ဓာရေတုံ နာသက္ခိ။ ‘‘န ဣဒါနေသာ မယှ’’န္တိ နိက္ခမိတွာ ‘‘နဋ္ဌာသိ ကာဠကဏ္ဏိ၊ ဧတဿ ဧဝံ သက္ကာရံ ကရောတီ’’တိ နာနပ္ပကာရေန ဥပါသိကဉ္စ သတ္ထာရဉ္စ အက္ကောသန္တော ပလာယိ။ ဥပါသိကာ တဿ ကထာယ လဇ္ဇိတာ အညထတ္တံ ဂတံ စိတ္တံ ဒေသနာနုသာရေန ဉာဏံ ပေသေတုံ နာသက္ခိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘ကိံ ဥပါသိကေ စိတ္တံ ဒေသနာနုဂတံ ကာတုံ န သက္ကောသီ’’တိ? ‘‘ဘန္တေ၊ ဧတဿ မေ ကထာယ စိတ္တံ အညထတ္တံ ဥပဂတ’’န္တိ ။ သတ္ထာ ‘‘ဧဝရူပဿ ဝိသဘာဂဇနဿ ကထိတံ ကထံ နာမ အာဝဇ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝရူပံ အသမန္နာဟရိတွာ အတ္တနော ကတာကတမေဝ ဩလောကေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၅၀။

‘‘န ပရေသံ ဝိလောမာနိ၊ န ပရေသံ ကတာကတံ၊

အတ္တနောဝ အဝေက္ခေယျ၊ ကတာနိ အကတာနိ စာ’’တိ။

တတ္ထ န ပရေသံ ဝိလောမာနီတိ ပရေသံ ဝိလောမာနိ ဖရုသာနိ မမ္မစ္ဆေဒကဝစနာနိ န မနသိကာတဗ္ဗာနိ။ န ပရေသံ ကတာကတန္တိ ‘‘အသုကော ဥပါသကော အဿဒ္ဓါ အပ္ပသန္နော၊ နာပိဿ ဂေဟေ ကဋစ္ဆုဘိက္ခာဒီနိ ဒိယျန္တိ၊ န သလာကဘတ္တာဒီနိ၊ န စီဝရာဒိပစ္စယဒါနံ ဧတဿ အတ္ထိ၊ တထာ အသုကာ ဥပါသိကာ အဿဒ္ဓါ အပ္ပသန္နာ၊ နာပိဿာ ဂေဟေ ကဋစ္ဆုဘိက္ခာဒီနိ ဒိယျန္တိ၊ န သလာကဘတ္တာဒီနိ၊ န စီဝရာဒိပစ္စယဒါနံ ဧတိဿာ အတ္ထိ၊ တထာ အသုကော ဘိက္ခု အဿဒ္ဓါ အပ္ပသန္နော၊ နာပိ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တံ ကရောတိ၊ န အာစရိယဝတ္တံ၊ န အာဂန္တုကဝတ္တံ၊ န ဂမိကဝတ္တံ၊ န စေတိယင်္ဂဏဝတ္တံ၊ န ဥပေါသထာဂါရဝတ္တံ၊ န ဘောဇနသာလာဝတ္တံ၊ န ဇန္တာဃရဝတ္တာဒီနိ၊ နာပိဿ ကိဉ္စိ ဓုတင်္ဂံ အတ္ထိ၊ န ဘာဝနာရာမတာယ ဥဿာဟမတ္တမ္ပီ’’တိ ဧဝံ ပရေသံ ကတာကတံ နာမ န ဩလောကေတဗ္ဗံ။ အတ္တနောဝ အဝေက္ခေယျာတိ ‘‘ကထံ ဘူတဿ မေ ရတ္တိန္ဒိဝါ ဝီတိဝတ္တန္တီတိ ပဗ္ဗဇိတေန အဘိဏှံ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၄၈) ဣမံ ဩဝါဒံ အနုဿရန္တော သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတော ကုလပုတ္တော ‘‘ကိံ နု ခေါ အဟံ ‘အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ’တိ တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ ယောဂေ ကမ္မံ ကာတုံ သက္ခိံ ၊ နာသက္ခိ’’န္တိ ဧဝံ အတ္တနော ကတာကတာနိ ဩလောကေယျာတိ။

ဒေသနာဝသာနေ သာ ဥပါသိကာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌိတာ၊ ဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ ဇာတာတိ။

ပါဝေယျကာဇီဝကဝတ္ထု ဆဋ္ဌံ။

၇။ ဆတ္တပါဏိဥပါသကဝတ္ထု

ယထာပိ ရုစိရံ ပုပ္ဖန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော ဆတ္တပါဏိဥပါသကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သာဝတ္ထိယဉှိ ဆတ္တပါဏိ နာမ ဥပါသကော တိပိဋကဓရော အနာဂါမီ။ သော ပါတောဝ ဥပေါသထိကော ဟုတွာ သတ္ထု ဥပဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ အနာဂါမိအရိယသာဝကာနဉှိ သမာဒါနဝသေန ဥပေါသထကမ္မံ နာမ နတ္ထိ၊ မဂ္ဂေနေဝ တေသံ ဗြဟ္မစရိယဉ္စ ဧကဘတ္တိကဉ္စ အာဂတံ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဃဋိကာရော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ကုမ္ဘကာရော ဧကဘတ္တိကော ဗြဟ္မစာရီ သီလဝါ ကလျာဏဓမ္မော’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၈၈)။ ဧဝံ အနာဂါမိနော ပကတိယာဝ ဧကဘတ္တိကာ စ ဗြဟ္မစာရိနော စ ဟောန္တိ။ သောပိ တထေဝ ဥပေါသထိကော ဟုတွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဓမ္မကထံ သုဏန္တော နိသီဒိ။ တသ္မိံ သမယေ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော သတ္ထု ဥပဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ ဆတ္တပါဏိ ဥပါသကော တံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘ဥဋ္ဌာတဗ္ဗံ နု ခေါ၊ နော’’တိ စိန္တေတွာ – ‘‘အဟံ အဂ္ဂရာဇဿ သန္တိကေ နိသိန္နော၊ တဿ မေ ပဒေသရာဇာနံ ဒိသွာ ဥဋ္ဌာတုံ န ယုတ္တံ၊ ရာဇာ ခေါ ပန မေ အနုဋ္ဌဟန္တဿ ကုဇ္ဈိဿတိ၊ ဧတသ္မိံ ကုဇ္ဈန္တေပိ နေဝ ဥဋ္ဌဟိဿာမိ ။ ရာဇာနံ ဒိသွာ ဥဋ္ဌဟန္တေန ဟိ ရာဇာ ဂရုကတော ဟောတိ၊ နော သတ္ထာ၊ တသ္မာ နေဝ ဥဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ န ဥဋ္ဌဟိ။ ပဏ္ဍိတပုရိသာ နာမ ဂရုတရာနံ သန္တိကေ နိသီဒိတွာ အနုဋ္ဌဟန္တံ ဒိသွာ န ကုဇ္ဈန္တိ။ ရာဇာ ပန တံ အနုဋ္ဌဟန္တံ ဒိသွာ ကုပိတမာနသော သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ သတ္ထာ ကုပိတဘာဝံ ဉတွာ၊ ‘‘မဟာရာဇ၊ အယံ ဆတ္တပါဏိ ဥပါသကော ပဏ္ဍိတော ဒိဋ္ဌဓမ္မော တိပိဋကဓရော အတ္ထာနတ္ထကုသလော’’တိ ဥပါသကဿ ဂုဏံ ကထေသိ။ ရညော တဿ ဂုဏကထံ သုဏန္တဿေဝ စိတ္တံ မုဒုကံ ဇာတံ။

အထေကဒိဝသံ ရာဇာ ဥပရိပါသာဒေ ဌိတော ဆတ္တပါဏိံ ဥပါသကံ ကတဘတ္တကိစ္စံ ဆတ္တမာဒါယ ဥပါဟနမာရုယှ ရာဇင်္ဂဏေန ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ပက္ကောသာပေသိ။ သော ဆတ္တုပါဟနံ အပနေတွာ ရာဇာနမုပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ ရာဇာ အာဟ – ‘‘ဘော ဥပါသက၊ ကိန္တေ ဆတ္တုပါဟနံ အပနီတ’’န္တိ။ ‘‘‘ရာဇာ ပက္ကောသတီ’တိ သုတွာ အပနေတွာ အာဂတောမှီ’’တိ။ ‘‘အဇ္ဇ အမှာကံ ရာဇဘာဝေါ တုမှေဟိ ဉာတော ဘဝိဿတီ’’တိ။ ‘‘သဒါပိ မယံ၊ ဒေဝ၊ တုမှာကံ ရာဇဘာဝံ ဇာနာမာ’’တိ။ ‘‘ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ပုရိမဒိဝသေ သတ္ထု သန္တိကေ နိသိန္နော မံ ဒိသွာ န ဥဋ္ဌဟီ’’တိ? ‘‘မဟာရာဇ၊ အဟံ အဂ္ဂရာဇဿ သန္တိကေ နိသိန္နော၊ ပဒေသရာဇာနံ ဒိသွာ ဥဋ္ဌဟန္တော သတ္ထရိ အဂါရဝံ ပဝေဒေယျံ၊ တသ္မာ န ဥဋ္ဌဟိ’’န္တိ။ ‘‘ဟောတု၊ ဘော၊ တိဋ္ဌတေတံ’’။ ‘‘တုမှေ ကိရ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာနံ အတ္ထာနတ္ထာနံ ကုသလာ တိပိဋကဓရာ အမှာကံ အန္တေပုရေ ဓမ္မံ ဝါစေထာ’’တိ။ ‘‘န သက္ကောမိ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ’’တိ? ‘‘ရာဇဂေဟံ နာမ မဟာသာဝဇ္ဇံ၊ ဒုယုတ္တသုယုတ္တကာနိ ဂရုကာနေတ္ထ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘မာ ဧဝံ ဝဒေထ၊ ‘ပုရိမဒိဝသေ မံ ဒိသွာ န ဥဋ္ဌိတောမှီ’တိ မာ ကုက္ကုစ္စံ ကရောထာ’’တိ။ ‘‘ဒေဝ၊ ဂိဟီနံ ဝိစရဏဋ္ဌာနံ နာမ မဟာသာဝဇ္ဇံ၊ ဧကံ ပဗ္ဗဇိတံ ပက္ကောသာပေတွာ ဓမ္မံ ဝါစာပေထာ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘သာဓု၊ ဘော၊ ဂစ္ဆထ တုမှေ’’တိ တံ ဥယျောဇေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ယာစိ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ မလ္လိကာ စ ဒေဝီ ဝါသဘခတ္တိယာ စ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏိဿာမာတိ ဝဒန္တိ၊ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ နိဗဒ္ဓံ မမ ဂေဟံ ဂန္တွာ တာသံ ဓမ္မံ ဥဒ္ဒိသထာ’’တိ။ ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ နိဗဒ္ဓံ ဧကဋ္ဌာနဂမနံ နာမ နတ္ထိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ အညံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဒေထာ’’တိ။ သတ္ထာ အာနန္ဒတ္ထေရဿ ဘာရမကာသိ။ ထေရော နိဗဒ္ဓံ ဂန္တွာ တာသံ ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသတိ။ တာသု မလ္လိကာ သက္ကစ္စံ ဂဟေတွာ သဇ္ဈာယိတွာ ဥဒ္ဒေသံ ပဋိစ္ဆာပေသိ။ ဝါသဘခတ္တိယာ ပန နေဝ သက္ကစ္စံ ဂဏှာတိ၊ န သဇ္ဈာယတိ၊ န ဥဒ္ဒေသံ ပဋိစ္ဆာပေတုံ သက္ကောတိ။

အထေကဒိဝသံ သတ္ထာ ထေရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိမာနန္ဒ၊ ဥပါသိကာ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကာ သက္ကစ္စံ ဂဏှာတီ’’တိ? ‘‘မလ္လိကာ၊ ဘန္တေ၊ သက္ကစ္စံ ဂဏှာတိ၊ သက္ကစ္စံ သဇ္ဈာယတိ၊ သက္ကစ္စံ ဥဒ္ဒေသံ ပဋိစ္ဆာပေတုံ သက္ကောတိ။ တုမှာကံ ပန ဉာတိဓီတာ နေဝ သက္ကစ္စံ ဂဏှာတိ၊ န သဇ္ဈာယတိ၊ န ဥဒ္ဒေသံ ပဋိစ္ဆာပေတုံ သက္ကောတီ’’တိ။ သတ္ထာ ထေရဿ ဝစနံ သုတွာ၊ ‘‘အာနန္ဒ၊ မယာ ကထိတဓမ္မော နာမ သက္ကစ္စမသုဏန္တဿ အဂ္ဂဏှန္တဿ အသဇ္ဈာယန္တဿ အဒေသေန္တဿ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နံ အဂန္ဓကပုပ္ဖံ ဝိယ အဖလော ဟောတိ၊ သက္ကစ္စံ ပန သဝနာဒီနိ ကရောန္တဿ မဟပ္ဖလော ဟောတိ မဟာနိသံသော’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၅၁။

‘‘ယထာပိ ရုစိရံ ပုပ္ဖံ၊ ဝဏ္ဏဝန္တံ အဂန္ဓကံ၊

ဧဝံ သုဘာသိတာ ဝါစာ၊ အဖလာ ဟောတိ အကုဗ္ဗတော။

၅၂။

‘‘ယထာပိ ရုစိရံ ပုပ္ဖံ၊ ဝဏ္ဏဝန္တံ သဂန္ဓကံ၊

ဧဝံ သုဘာသိတာ ဝါစာ၊ သဖလာ ဟောတိ ကုဗ္ဗတော’’တိ။

တတ္ထ ရုစိရန္တိ သောဘနံ။ ဝဏ္ဏဝန္တန္တိ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနသမ္ပန္နံ၊ အဂန္ဓကန္တိ ဂန္ဓဝိရဟိတံ ပါလိဘဒ္ဒကဂိရိကဏ္ဏိကဇယသုမနာဒိဘေဒံ။ ဧဝံ သုဘာသိတာ ဝါစာတိ သုဘာသိတာ ဝါစာ နာမ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ။ တံ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနသမ္ပန္နံ အဂန္ဓကပုပ္ဖသဒိသံ။ ယထာ ပန အဂန္ဓကပုပ္ဖံ ယော နံ ဓာရေတိ၊ တဿ သရီရေ ဂန္ဓံ န ဖရတိ၊ ဧဝံ ဧတမ္ပိ ယော နံ သက္ကစ္စံ သဝနာဒီဟိ န သမာစရတိ၊ တဿ သက္ကစ္စံ အသမာစရန္တဿ ယံ တတ္ထ ကတ္တဗ္ဗံ၊ တံ အကုဗ္ဗတော သုတဂန္ဓဉ္စ ဝါစာဂန္ဓဉ္စ ပဋိပတ္တိဂန္ဓဉ္စ န အာဝဟတိ အဖလာ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧဝံ သုဘာသိတာ ဝါစာ၊ အဖလာ ဟောတိ အကုဗ္ဗတော’’တိ။ သဂန္ဓကန္တိ စမ္ပကနီလုပ္ပလာဒိဘေဒံ။ ဧဝန္တိ ယထာ တံ ပုပ္ဖံ ဓာရေန္တဿ သရီရေ ဂန္ဓော ဖရတိ၊ ဧဝံ တေပိဋကဗုဒ္ဓဝစနသင်္ခါတာ သုဘာသိတာ ဝါစာပိ။ ကုဗ္ဗတောတိ ယော သက္ကစ္စံ သဝနာဒီဟိ တတ္ထ ကတ္တဗ္ဗံ ကရောတိ၊ သာ အဿ ပုဂ္ဂလဿ သဖလာ ဟောတိ၊ သုတဂန္ဓဝါစာဂန္ဓပဋိပတ္တိဂန္ဓာနံ အာဝဟနတော မဟပ္ဖလာ ဟောတိ၊ မဟာနိသံသာတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပတ္တာ။ ဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ ဇာတာတိ။

ဆတ္တပါဏိဥပါသကဝတ္ထု သတ္တမံ။

၈။ ဝိသာခါဝတ္ထု

ယထာပိပုပ္ဖရာသိမှာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဥပနိဿာယ ပုဗ္ဗာရာမေ ဝိဟရန္တော ဝိသာခံ ဥပါသိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သာ ကိရ အင်္ဂရဋ္ဌေ ဘဒ္ဒိယနဂရေ မေဏ္ဍကသေဋ္ဌိပုတ္တဿ ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိနော အဂ္ဂမဟေသိယာ သုမနဒေဝိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿာ သတ္တဝဿိကကာလေ သတ္ထာ သေလဗြာဟ္မဏာဒီနံ ဗောဓနေယျဗန္ဓဝါနံ ဥပနိဿယသမ္ပဒံ ဒိသွာ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရော စာရိကံ စရမာနော တံ နဂရံ ပါပုဏိ။

တသ္မိဉ္စ သမယေ မေဏ္ဍကော၊ ဂဟပတိ၊ တသ္မိံ နဂရေ ပဉ္စန္နံ မဟာပုညာနံ ဇေဋ္ဌကော ဟုတွာ သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ ကရောတိ။ ပဉ္စ မဟာပုညာ နာမ မေဏ္ဍကော သေဋ္ဌိ၊ စန္ဒပဒုမာ နာမ တဿေဝ ဇေဋ္ဌကဘရိယာ၊ တဿေဝ ဇေဋ္ဌကပုတ္တော ဓနဉ္စယော နာမ၊ တဿ ဘရိယာ သုမနဒေဝီ နာမ၊ မေဏ္ဍကသေဋ္ဌိနော ဒါသော ပုဏ္ဏော နာမာတိ။ န ကေဝလဉ္စ မေဏ္ဍကသေဋ္ဌိယေဝ၊ ဗိမ္ဗိသာရရညော ပန ဝိဇိတေ ပဉ္စ အမိတဘောဂါ နာမ အဟေသုံ – ဇောတိကော၊ ဇဋိလော၊ မေဏ္ဍကော၊ ပုဏ္ဏကော၊ ကာကဝလိယောတိ။ တေသု အယံ မေဏ္ဍကသေဋ္ဌိ ဒသဗလဿ အတ္တနော နဂရံ သမ္ပတ္တဘာဝံ ဉတွာ ပုတ္တဿ ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိနော ဓီတရံ ဝိသာခံ ဒါရိကံ ပက္ကောသာပေတွာ အာဟ – ‘‘အမ္မ၊ တုယှမ္ပိ မင်္ဂလံ၊ အမှာကမ္ပိ မင်္ဂလံ၊ တဝ ပရိဝါရေဟိ ပဉ္စဟိ ဒါရိကာသတေဟိ သဒ္ဓိံ ပဉ္စ ရထသတာနိ အာရုယှ ပဉ္စဟိ ဒါသိသတေဟိ ပရိဝုတာ ဒသဗလဿ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကရောဟီ’’တိ။ သာ ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ တထာ အကာသိ။ ကာရဏာကာရဏေသု ပန ကုသလတ္တာ ယာဝတိကာ ယာနဿ ဘူမိ၊ ယာနေန ဂန္တွာ ယာနာ ပစ္စောရောဟိတွာ ပတ္တိကာဝ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ အထဿာ စရိယာဝသေန သတ္ထာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သာ ဒေသနာဝသာနေ ပဉ္စဟိ ဒါရိကာသတေဟိ သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ မေဏ္ဍကသေဋ္ဌိပိ ခေါ သတ္ထာရမုပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မကထံ သုတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ သွာတနာယ နိမန္တေတွာ ပုနဒိဝသေ အတ္တနော နိဝေသနေ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိဝိသိတွာ ဧတေနေဝ ဥပါယေန အဍ္ဎမာသံ မဟာဒါနမဒါသိ။ သတ္ထာ ဘဒ္ဒိယနဂရေ ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတွာ ပက္ကာမိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန ဗိမ္ဗိသာရော စ ပသေနဒိ ကောသလော စ အညမညံ ဘဂိနိပတိကာ ဟောန္တိ။ အထေကဒိဝသံ ကောသလရာဇာ စိန္တေသိ – ‘‘ဗိမ္ဗိသာရဿ ဝိဇိတေ ပဉ္စ အမိတဘောဂါ မဟာပုညာ ဝသန္တိ၊ မယှံ ဝိဇိတေ ဧကောပိ တာဒိသော နတ္ထိ၊ ယံနူနာဟံ ဗိမ္ဗိသာရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဧကံ မဟာပုညံ ယာစေယျ’’န္တိ။ သော တတ္ထ ဂန္တွာ ရညာ ကတပဋိသန္ထာရော ‘‘ကိံ ကာရဏာ အာဂတောသီ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘‘တုမှာကံ ဝိဇိတေ ပဉ္စ အမိတဘောဂါ မဟာပုညာ ဝသန္တိ၊ တတော ဧကံ ဂဟေတွာ ဂမိဿာမီ’တိ အာဂတောမှိ၊ တေသု မေ ဧကံ ဒေထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘မဟာကုလာနိ အမှေဟိ စာလေတုံ န သက္ကာ’’တိ အာဟ။ ‘‘အဟံ အလဒ္ဓါ န ဂမိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ အမစ္စေဟိ သဒ္ဓိံ မန္တေတွာ ‘‘ဇောတိကာဒီနံ မဟာကုလာနံ စာလနံ နာမ မဟာပထဝိယာ စာလနသဒိသံ၊ မေဏ္ဍကမဟာသေဋ္ဌိဿ ပုတ္တော ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိ နာမ အတ္ထိ၊ တေန သဒ္ဓိံ မန္တေတွာ ပဋိဝစနံ တေ ဒဿာမီ’’တိ ဝတွာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ၊ တာတ၊ ကောသလရာဇာ ‘‘‘ဧကံ ဓနသေဋ္ဌိံ ဂဟေတွာ ဂမိဿာမီ’တိ ဝဒတိ၊ တွံ တေန သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ။ ‘‘တုမှေသု ပဟိဏန္တေသု ဂမိဿာမိ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ပရိဝစ္ဆံ ကတွာ ဂစ္ဆ၊ တာတာ’’တိ။ သော အတ္တနော ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကမကာသိ။ ရာဇာပိဿ မဟန္တံ သက္ကာရံ ကတွာ၊ ‘‘ဣမံ အာဒါယ ဂစ္ဆထာ’’တိ ပသေနဒိရာဇာနံ ဥယျောဇေသိ။ သော တံ အာဒါယ သဗ္ဗတ္ထ ဧကရတ္တိဝါသေန ဂစ္ဆန္တော ဧကံ ဖာသုကဋ္ဌာနံ ပတွာ နိဝါသံ ဂဏှိ၊ အထ နံ ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဣဒံ ကဿ ဝိဇိတ’’န္တိ? ‘‘မယှံ၊ သေဋ္ဌီ’’တိ။ ‘‘ကီဝ ဒူရော ဣတော သာဝတ္ထီ’’တိ ? ‘‘သတ္တယောဇနမတ္ထကေ’’တိ။ ‘‘အန္တောနဂရံ သမ္ဗာဓံ၊ အမှာကံ ပရိဇနော မဟန္တော၊ သစေ ရောစေထ၊ ဣဓေဝ ဝသေယျာမ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တသ္မိံ ဌာနေ နဂရံ မာပေတွာ တဿ ဒတွာ အဂမာသိ။ တသ္မိံ ပဒေသေ သယံ ဝသနဋ္ဌာနဿ ဂဟိတတ္တာ နဂရဿ သာကေတန္တွေဝ နာမံ အဟောသိ။

သာဝတ္ထိယမ္ပိ ခေါ မိဂါရသေဋ္ဌိနော ပုတ္တော ပုဏ္ဏဝဍ္ဎနကုမာရော နာမ ဝယပ္ပတ္တော အဟောသိ။ အထ နံ မာတာပိတရော ဝဒိံသု – ‘‘တာတ၊ တဝ ရုစ္စနဋ္ဌာနေ ဧကံ ဒါရိကံ ဥပဓာရေဟီ’’တိ။ ‘‘‘မယှံ ဧဝရူပါယ ဘရိယာယ ကိစ္စံ နတ္ထီ’တိ၊ ပုတ္တ၊ မာ ဧဝံ ကရိ၊ ကုလံ နာမ အပုတ္တကံ န တိဋ္ဌတီ’’တိ။ သော ပုနပ္ပုနံ ဝုစ္စမာနော ‘‘တေန ဟိ ပဉ္စကလျာဏသမန္နာဂတံ ဒါရိကံ လဘမာနော တုမှာကံ ဝစနံ ကရိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကာနိ ပနေတာနိ ပဉ္စ ကလျာဏာနိ နာမ၊ တာတာ’’တိ။ ကေသကလျာဏံ၊ မံသကလျာဏံ၊ အဋ္ဌိကလျာဏံ၊ ဆဝိကလျာဏံ၊ ဝယကလျာဏန္တိ။ မဟာပုညာယ ဟိ ဣတ္ထိယာ ကေသာ မောရကလာပသဒိသာ ဟုတွာ မုဉ္စိတွာ ဝိဿဋ္ဌာ နိဝါသနန္တံ ပဟရိတွာ နိဝတ္တိတွာ ဥဒ္ဓဂ္ဂါ တိဋ္ဌန္တိ၊ ဣဒံ ကေသကလျာဏံ နာမ၊ ဒန္တာဝရဏံ ဗိမ္ဗဖလသဒိသံ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နံ သမံ သုဖုသိတံ ဟောတိ ၊ ဣဒံ မံသကလျာဏံ နာမ၊ ဒန္တာ သုက္ကာ သမာ အဝိရဠာ ဥဿာပေတွာ ဌပိတဝဇိရပန္တိ ဝိယ သမစ္ဆိန္နသင်္ခပန္တိ ဝိယ စ သောဘန္တိ၊ ဣဒံ အဋ္ဌိကလျာဏံ နာမ၊ ကာဠိယာ စုဏ္ဏကာဒီဟိ အဝိလိတ္တော ဧဝ ဆဝိဝဏ္ဏော သိနိဒ္ဓါ နီလုပ္ပလဒါမသဒိသော ဟောတိ၊ ဩဒါတာယ စ ကဏိကာရပုပ္ဖဒါမသဒိသော ဟောတိ၊ ဣဒံ ဆဝိကလျာဏံ နာမ၊ ဒသက္ခတ္တုံ ဝိဇာတာပိ ခေါ ပန သကိံ ဝိဇာတာ ဝိယ အဝိဂတယောဗ္ဗနာယေဝ ဟောတိ၊ ဣဒံ ဝယကလျာဏံ နာမ ဟောတိ။ အထဿ မာတာပိတရော အဋ္ဌုတ္တရသတဗြာဟ္မဏေ နိမန္တေတွာ ဘောဇေတွာ ‘‘ပဉ္စကလျာဏသမန္နာဂတာ ဣတ္ထိယော နာမ ဟောန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘အာမ၊ ဟောန္တီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဧဝရူပံ ဒါရိကံ ပရိယေသိတုံ အဋ္ဌ ဇနာ ဂစ္ဆန္တူ’’တိ ဗဟုံ ဓနံ ဒတွာ ‘‘အာဂတကာလေ ဝေါ ကတ္တဗ္ဗံ ဇာနိဿာမ၊ ဂစ္ဆထ၊ ဧဝရူပံ ဒါရိကံ ပရိယေသထ၊ ဒိဋ္ဌကာလေ စ ဣမံ ပိလန္ဓနံ ဒဒေယျာထာ’’တိ သတသဟဿဂ္ဃနိကံ သုဝဏ္ဏမာလံ ဒတွာ ဥယျောဇေသုံ။

တေ မဟန္တမဟန္တာနိ နဂရာနိ ဂန္တွာ ပရိယေသမာနာ ပဉ္စကလျာဏသမန္နာဂတံ ဒါရိကံ အဒိသွာ နိဝတ္တိတွာ အာဂစ္ဆန္တာ ဝိဝဋနက္ခတ္တဒိဝသေ သာကေတံ အနုပ္ပတ္တာ – ‘‘အဇ္ဇ အမှာကံ ကမ္မံ နိပ္ဖဇ္ဇိဿတီ’’တိ စိန္တယိံသု။ တသ္မိံ ပန နဂရေ အနုသံဝစ္ဆရံ ဝိဝဋနက္ခတ္တံ နာမ ဟောတိ။ တဒါ ဗဟိ အနိက္ခမနကုလာနိပိ ပရိဝါရေန သဒ္ဓိံ ဂေဟာ နိက္ခမိတွာ အပ္ပဋိစ္ဆန္နေန သရီရေန ပဒသာဝ နဒီတီရံ ဂစ္ဆန္တိ။ တသ္မိံ ဒိဝသေ ခတ္တိယမဟာသာလာဒီနံ ပုတ္တာပိ ‘‘အတ္တနော သမာနဇာတိကံ မနာပံ ကုလဒါရိကံ ဒိသွာ မာလာဂုဠေန ပရိက္ခိပိဿာမာ’’တိ တံ တံ မဂ္ဂံ နိဿာယ တိဋ္ဌန္တိ။ တေပိ ခေါ ဗြာဟ္မဏာ နဒီတီရေ ဧကံ သာလံ ပဝိသိတွာ အဋ္ဌံသု။ ‘‘တသ္မိံ ခဏေ ဝိသာခါ ပန္နရသသောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကာ ဟုတွာ သဗ္ဗာဘရဏပဋိမဏ္ဍိတာ ပဉ္စဟိ ကုမာရိကာသတေဟိ ပရိဝုတာ နဒိံ ဂန္တွာ နှာယိဿာမီ’’တိ တံ ပဒေသံ ပတ္တာ၊ အထ ခေါ မေဃော ဥဋ္ဌဟိတွာ ပါဝဿိ။ ပဉ္စသတာ ကုမာရိကာယော ဝေဂေန ဂန္တွာ သာလံ ပဝိသိံသု။ ဗြာဟ္မဏာ ဩလောကေန္တာ တာသု ဧကမ္ပိ ပဉ္စကလျာဏသမန္နာဂတံ န ပဿိံသု။ အထ ဝိသာခါ ပကတိဂမနေနေဝ သာလံ ပါဝိသိ၊ ဝတ္ထာဘရဏာနိ တေမိံသု။ ဗြာဟ္မဏာ တဿာ စတ္တာရိ ကလျာဏာနိ ဒိသွာ ဒန္တေ ပဿိတုကာမာ ‘‘အလသဇာတိကာ အမှာကံ ဓီတာ၊ ဧတိဿာ သာမိကော ကဉ္ဇိကမတ္တမ္ပိ န လဘိဿတိ မညေ’’တိ အညမညံ ကထယိံသု။ အထ နေ ဝိသာခါ အာဟ – ‘‘ကံ ဝဒေထ တုမှေ’’တိ? ‘‘တံ ကထေမ၊ အမ္မာ’’တိ။ မဓုရော ဟိ တဿာ သဒ္ဒေါ ကံသတာဠသရော ဝိယ နိစ္ဆရတိ။ အထ နေ ပုန မဓုရသဒ္ဒေန ‘‘ကိံ ကာရဏာ ဘဏထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘တဝ ပရိဝါရိတ္ထိယော ဝတ္ထာလင်္ကာရေ အတေမေတွာ ဝေဂေန သာလံ ပဝိဋ္ဌာ၊ တုယှံ ဧတ္တကံ ဌာနံ ဝေဂေန အာဂမနမတ္တမ္ပိ နတ္ထိ၊ ဝတ္ထာဘရဏာနိ တေမေတွာ အာဂတာသိ။ တသ္မာ ကထေမ၊ အမ္မာ’’တိ။

‘‘တာတာ၊ ဧဝံ မာ ဝဒေထ၊ အဟံ ဧတာဟိ ဗလဝတရာ၊ ကာရဏံ ပန သလ္လက္ခေတွာ ဇဝေန နာဂတာမှီ’’တိ။ ‘‘ကိံ၊ အမ္မာ’’တိ? ‘‘တာတာ၊ စတ္တာရော ဇနာ ဇဝမာနာ န သောဘန္တိ၊ အပရမ္ပိ ကာရဏံ အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ကတမေ စတ္တာရော ဇနာ ဇဝမာနာ န သောဘန္တိ၊ အမ္မာ’’တိ? တာတာ၊ အဘိသိတ္တရာဇာ တာဝ သဗ္ဗာဘရဏပဋိမဏ္ဍိတော ကစ္ဆံ ဗန္ဓိတွာ ရာဇင်္ဂဏေ ဇဝမာနော န သောဘတိ၊ ‘‘ကိံ အယံ ရာဇာ ဂဟပတိကော ဝိယ ဓာဝတီ’’တိ အညဒတ္ထု ဂရဟံ လဘတိ၊ သဏိကံ ဂစ္ဆန္တောဝ သောဘတိ။ ရညော မင်္ဂလဟတ္ထီပိ အလင်္ကတော ဇဝမာနော န သောဘတိ၊ ဝါရဏလီဠာယ ဂစ္ဆန္တောဝ သောဘတိ။ ပဗ္ဗဇိတော ဇဝမာနော န သောဘတိ၊ ‘‘ကိံ အယံ သမဏော ဂိဟီ ဝိယ ဓာဝတီ’’တိ ကေဝလံ ဂရဟမေဝ လဘတိ၊ သမိတဂမနေန ပန သောဘတိ။ ဣတ္ထီ ဇဝမာနာ န သောဘတိ၊ ‘‘ကိံ ဧသာ ဣတ္ထီ ပုရိသော ဝိယ ဓာဝတီ’’တိ ဂရဟိတဗ္ဗာဝ ဟောတိ၊ ‘‘ဣမေ စတ္တာရော ဇနာ ဇဝမာနာ န သောဘန္တိ၊ တာတာ’’တိ။ ‘‘ကတမံ ပန အပရံ ကာရဏံ၊ အမ္မာ’’တိ? ‘‘တာတာ၊ မာတာပိတရော နာမ ဓီတရံ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနိ သဏ္ဌာပေတွာ ပေါသေန္တိ။ မယဉှိ ဝိက္ကိဏေယျဘဏ္ဍံ နာမ၊ အမှေ ပရကုလပေသနတ္ထာယ ပေါသေန္တိ။ သစေ ဇဝမာနာနံ နိဝတ္ထဒုဿကဏ္ဏေ ဝါ အက္ကမိတွာ ဘူမိယံ ဝါ ပက္ခလိတွာ ပတိတကာလေ ဟတ္ထော ဝါ ပါဒေါ ဝါ ဘိဇ္ဇေယျ၊ ကုလဿေဝ ဘာရော ဘဝေယျ၊ ပသာဓနဘဏ္ဍံ ပန မေ တေမေတွာ သုဿိဿတိ။ ဣမံ ကာရဏံ သလ္လက္ခေတွာ န ဓာဝိတာမှိ၊ တာတာ’’တိ။

ဗြာဟ္မဏာ တဿာ ကထနကာလေ ဒန္တသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘ဧဝရူပါ နော ဒန္တသမ္ပတ္တိ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ’’တိ တဿာ သာဓုကာရံ ဒတွာ၊ ‘‘အမ္မ၊ တုယှမေဝေသာ အနုစ္ဆဝိကာ’’တိ ဝတွာ တံ သုဝဏ္ဏမာလံ ပိလန္ဓယိံသု။ အထ နေ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကတရနဂရတော အာဂတာတ္ထ၊ တာတာ’’တိ? ‘‘သာဝတ္ထိတော၊ အမ္မာ’’တိ။ ‘‘သေဋ္ဌိကုလံ ကတရံ နာမာ’’တိ? ‘‘မိဂါရသေဋ္ဌိ နာမ၊ အမ္မာ’’တိ။ ‘‘အယျပုတ္တော ကော နာမာ’’တိ? ‘‘ပုဏ္ဏဝဍ္ဎနကုမာရော နာမ၊ အမ္မာ’’တိ။ သာ ‘‘သမာနဇာတိကံ နော ကုလ’’န္တိ အဓိဝါသေတွာ ပိတု သာသနံ ပဟိဏိ ‘‘အမှာကံ ရထံ ပေသေတူ’’တိ ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ သာ အာဂမနကာလေ ပဒသာ အာဂတာ၊ သုဝဏ္ဏမာလာယ ပန ပိလန္ဓနကာလတော ပဋ္ဌာယ တထာ ဂန္တုံ န လဘတိ၊ ဣဿရဒါရိကာ ရထာဒီဟိ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဣတရာ ပကတိယာနကံ ဝါ အဘိရုဟန္တိ၊ ဆတ္တံ ဝါ တာလပဏ္ဏံ ဝါ ဥပရိ ကရောန္တိ၊ တသ္မိမ္ပိ အသတိ နိဝတ္ထသာဋကဿ ဒသန္တံ ဥက္ခိပိတွာ အံသေ ခိပန္တာ ဂစ္ဆန္တိ ဧဝ။ တဿာ ပန ပိတာ ပဉ္စ ရထသတာနိ ပေသေသိ။ သာ သပရိဝါရာ ရထံ အာရုယှ ဂတာ။ ဗြာဟ္မဏာပိ ဧကတောဝ အဂမံသု။ အထ နေ သေဋ္ဌိ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကုတော အာဂတာတ္ထာ’’တိ? ‘‘သာဝတ္ထိတော မဟာသေဋ္ဌီ’’တိ။ ‘‘သေဋ္ဌိ ကတရော နာမာ’’တိ? ‘‘မိဂါရသေဋ္ဌိ နာမာ’’တိ။ ‘‘ပုတ္တော ကော နာမာ’’တိ? ‘‘ပုဏ္ဏဝဍ္ဎနကုမာရော နာမ မဟာသေဋ္ဌီ’’တိ။ ‘‘ဓနံ ကိတ္တက’’န္တိ? ‘‘စတ္တာလီသကောဋိယော မဟာသေဋ္ဌီ’’တိ။ ‘‘ဓနံ တာဝ အမှာကံ ဓနံ ဥပါဒါယ ကာကဏိကမတ္တံ၊ ဒါရိကာယ ပန အာရက္ခမတ္တာယ လဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ ကိံ အညေန ကာရဏေနာ’’တိ အဓိဝါသေသိ။ သော တေသံ သက္ကာရံ ကတွာ ဧကာဟဒွီဟံ ဝသာပေတွာ ဥယျောဇေသိ။

တေ သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ မိဂါရသေဋ္ဌိဿ ‘‘လဒ္ဓါ နော ဒါရိကာ’’တိ အာရောစယိံသု။ ‘‘ကဿ ဓီတာ’’တိ? ‘‘ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိနော’’တိ။ သော ‘‘မဟာကုလဿ မေ ဒါရိကာ လဒ္ဓါ၊ ခိပ္ပမေဝ နံ အာနေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တတ္ထ ဂမနတ္ထံ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ ‘‘‘မဟာကုလံ ဧတံ မယာ ဗိမ္ဗိသာရဿ သန္တိကာ အာနေတွာ သာကေတေ နိဝေသိတံ၊ တဿ သမ္မာနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’တိ အဟမ္ပိ အာဂမိဿာမီ’’တိ အာဟ၊ သော ‘‘သာဓု၊ ဒေဝါ’’တိ ဝတွာ ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိနော သာသနံ ပေသေသိ – ‘‘မယိ အာဂစ္ဆန္တေ ရာဇာပိ အာဂမိဿတိ၊ မဟန္တံ ရာဇဗလံ ဧတ္တကဿ ဇနဿ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ ကာတုံ သက္ခိဿသိ၊ န သက္ခိဿသီ’’တိ? ဣတရောပိ ‘‘သစေပိ ဒသ ရာဇာနော အာဂစ္ဆန္တိ၊ အာဂစ္ဆန္တူ’’တိ ပဋိသာသနံ ပေသေသိ။ မိဂါရသေဋ္ဌိ တာဝ မဟန္တေ နဂရေ ဂေဟဂေါပကမတ္တံ ဌပေတွာ သေသဇနံ အာဒါယ ဂန္တွာ အဍ္ဎယောဇနမတ္တေ ဌာနေ ဌတွာ ‘‘အာဂတာမှာ’’တိ သာသနံ ပဟိဏိ။ ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိ ဗဟုပဏ္ဏာကာရံ ပေသေတွာ ဓီတရာ သဒ္ဓိံ မန္တေသိ၊ ‘‘အမ္မ၊ သသုရော ကိရ တေ ကောသလရညာ သဒ္ဓိံ အာဂတော၊ တဿ ကတရံ ဂေဟံ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗံ၊ ရညော ကတရံ ၊ ဥပရာဇာဒီနံ ကတရာနီ’’တိ? ပဏ္ဍိတာ သေဋ္ဌိဓီတာ ဝဇိရဂ္ဂတိခိဏဉာဏာ ကပ္ပသတသဟဿံ ပတ္ထိတပတ္ထနာ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နာ ‘‘သသုရဿ မေ အသုကဂေဟံ ပဋိဇဂ္ဂထ၊ ရညော အသုကဂေဟံ၊ ဥပရာဇာဒီနံ အသုကာနီ’’တိ သံဝိဒဟိတွာ ဒါသကမ္မကရေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဧတ္တကာ ရညော ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ ကရောထ၊ ဧတ္တကာ ဥပရာဇာဒီနံ၊ ဟတ္ထိအဿာဒယောပိ တုမှေယေဝ ပဋိဇဂ္ဂထ၊ အဿဗန္ဓာဒယောပိ အာဂန္တွာ မင်္ဂလဆဏံ အနုဘဝိဿန္တီ’’တိ သံဝိဒဟိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ’’? ‘‘‘မယံ ဝိသာခါယ မင်္ဂလဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ န ကိဉ္စိ လဘိမှ၊ အဿရက္ခဏာဒီနိ ကရောန္တာ သုခံ န ဝိစရိမှာ’တိ ကေစိ ဝတ္တုံ မာ လဘိံသူ’’တိ။

တံ ဒိဝသမေဝ ဝိသာခါယ ပိတာ ပဉ္စသတေ သုဝဏ္ဏကာရေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဓီတု မေ မဟာလတာပသာဓနံ နာမ ကရောထာ’’တိ ရတ္တသုဝဏ္ဏဿ နိက္ခသဟဿံ၊ တဒနုရူပါနိ စ ရဇတမဏိမုတ္တာပဝါဠဝဇိရာဒီနိ ဒါပေသိ။ ရာဇာ ကတိပါဟံ ဝသိတွာဝ ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိဿ သာသနံ ပဟိဏိ ‘‘န သက္ကာ သေဋ္ဌိနာ အမှာကံ စိရံ ပေါသနံ နာမ ကာတုံ၊ ဒါနိ ဒါရိကာယ ဂမနကာလံ ဇာနာတူ’’တိ။ သောပိ ရညော သာသနံ ပေသေသိ – ‘‘ဣဒါနိ ဝဿကာလော အာဂတော၊ န သက္ကာ စတုမာသံ ဝိစရိတုံ၊ တုမှာကံ ဗလကာယဿ ယံ ယံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သဗ္ဗံ တံ မမ ဘာရော၊ မယာ ပေသိတကာလေ ဒေဝေါ ဂမိဿတီ’’တိ။ တတော ပဋ္ဌာယ သာကေတနဂရံ နိစ္စနက္ခတ္တံ ဝိယ အဟောသိ။ ရာဇာနံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗေသံ မာလာဂန္ဓဝတ္ထာဒီနိ ပဋိယတ္တာနေဝ ဟောန္တိ။ တတော တေ ဇနာ စိန္တယိံသု – ‘‘သေဋ္ဌိ အမှာကမေဝ သက္ကာရံ ကရောတီ’’တိ၊ ဧဝံ တယော မာသာ အတိက္ကန္တာ၊ ပသာဓနံ ပန တာဝ န နိဋ္ဌာတိ။ ကမ္မန္တာဓိဋ္ဌာယကာ အာဂန္တွာ သေဋ္ဌိနော အာရောစေသုံ – ‘‘အညံ အသန္တံ နာမ နတ္ထိ၊ ဗလကာယဿ ပန ဘတ္တပစနဒါရူနိ နပ္ပဟောန္တီ’’တိ။ ‘‘ဂစ္ဆထ၊ တာတာ၊ ဣမသ္မိံ နဂရေ ပရိဇိဏ္ဏာ ဟတ္ထိသာလာဒယော စေဝ ပရိဇိဏ္ဏကာနိ စ ဂေဟာနိ ဂဟေတွာ ပစထာ’’တိ။ ဧဝံ ပစန္တာနမ္ပိ အဍ္ဎမာသော အတိက္ကန္တော။ တတော ပုနပိ ‘‘ဒါရူနိ နတ္ထီ’’တိ အာရောစယိံသု ။ ‘‘ဣမသ္မိံ ကာလေ န သက္ကာ ဒါရူနိ လဒ္ဓုံ၊ ဒုဿကောဋ္ဌာဂါရာနိ ဝိဝရိတွာ ထူလသာဋကေဟိ ဝဋ္ဋိယော ကတွာ တေလစာဋီသု တေမေတွာ ဘတ္တံ ပစထာ’’တိ။ တေ အဍ္ဎမာသံ တထာ အကံသု။ ဧဝံ စတ္တာရော မာသာ အတိက္ကန္တာ၊ ပသာဓနမ္ပိ နိဋ္ဌိတံ။

တသ္မိံ ပသာဓနေ စတဿော ဝဇိရနာဠိယော ဥပယောဂံ အဂမံသု၊ မုတ္တာနံ ဧကာဒသ နာဠိယော၊ ပဝါဠဿ ဗာဝီသတိ နာဠိယော၊ မဏီနံ တေတ္တိံသ နာဠိယော။ ဣတိ ဧတေဟိ စ အညေဟိ စ ရတနေဟိ နိဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ အသုတ္တမယံ ပသာဓနံ ရဇတေန သုတ္တကိစ္စံ ကရိံသု။ တံ သီသေ ပဋိမုက္ကံ ပါဒပိဋ္ဌိံ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ မုဒ္ဒိကာ ယောဇေတွာ ကတာ သုဝဏ္ဏမယာ ဂဏ္ဌိကာ ဟောန္တိ၊ ရဇတမယာ ပါသကာ၊ မတ္ထကမဇ္ဈေ ဧကာ မုဒ္ဒိကာ၊ ဒွီသု ကဏ္ဏပိဋ္ဌီသု ဒွေ၊ ဂလဝါဋကေ ဧကာ၊ ဒွီသု ဇတ္တူသု ဒွေ၊ ဒွီသု ကပ္ပရေသု ဒွေ၊ ဒွီသု ကဋိပဿေသု ဒွေတိ။ တသ္မိံ ခေါ ပန ပသာဓနေ ဧကံ မောရံ ကရိံသု၊ တဿ ဒက္ခိဏပက္ခေ ရတ္တသုဝဏ္ဏမယာနိ ပဉ္စ ပတ္တသတာနိ အဟေသုံ၊ ဝါမပက္ခေ ပဉ္စ ပတ္တသတာနိ၊ တုဏ္ဍံ ပဝါဠမယံ၊ အက္ခီနိ မဏိမယာနိ၊ တထာ ဂီဝါ စ ပိဉ္ဆာနိ စ၊ ပတ္တနာဠိယော ရဇတမယာ၊ တထာ ဇင်္ဃာယော။ သော ဝိသာခါယ မတ္ထကမဇ္ဈေ ပဗ္ဗတကူဋေ ဌတွာ နစ္စနမယူရော ဝိယ ခါယတိ။ ပတ္တနာဠိသဟဿဿ သဒ္ဒေါ ဒိဗ္ဗသင်္ဂီတံ ဝိယ ပဉ္စင်္ဂိကတူရိယဃောသော ဝိယ စ ပဝတ္တတိ။ သန္တိကံ ဥပဂတာယေဝ တဿာ အမောရဘာဝံ ဇာနန္တိ။ ပသာဓနံ နဝကောဋိအဂ္ဃနကံ အဟောသိ၊ သတသဟဿံ ဟတ္ထကမ္မမူလံ ဒီယိတ္ထ။

‘‘ကိဿ ပန နိဿန္ဒေန တာယေတံ ပသာဓနံ လဒ္ဓ’’န္တိ? သာ ကိရ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ဝီသတိယာ ဘိက္ခုသဟဿာနံ စီဝရသာဋကံ ဒတွာ သုတ္တမ္ပိ သူစိယောပိ ရဇနမ္ပိ အတ္တနော သန္တကမေဝ အဒါသိ။ တဿ စီဝရဒါနဿ နိဿန္ဒေန ဣမံ မဟာလတာပသာဓနံ လဘိ။ ဣတ္ထီနဉှိ စီဝရဒါနံ မဟာလတာပသာဓနဘဏ္ဍေန မတ္ထကံ ပပ္ပောတိ၊ ပုရိသာနံ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရေနာတိ။ ဧဝံ မဟာသေဋ္ဌိ စတူဟိ မာသေဟိ ဓီတု ပရိဝစ္ဆံ ကတွာ တဿာ ဒေယျဓမ္မံ ဒဒမာနော ကဟာပဏပူရာနိ ပဉ္စ သကဋသတာနိ အဒါသိ၊ သုဝဏ္ဏဘာဇနပူရာနိ ပဉ္စ၊ ရဇတဘာဇနပူရာနိ ပဉ္စ၊ တမ္ဗဘာဇနပူရာနိ ပဉ္စ၊ ပတ္တုဏ္ဏဝတ္ထကောသေယျဝတ္ထပူရာနိ ပဉ္စ၊ သပ္ပိပူရာနိ ပဉ္စ၊ တေလပူရာနိ ပဉ္စ၊ သာလိတဏ္ဍုလပူရာနိ ပဉ္စ၊ နင်္ဂလဖာလာဒိဥပကရဏပူရာနိ ပဉ္စသကဋသတာနိ အဒါသိ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘မမ ဓီတု ဂတဋ္ဌာနေ ‘အသုကေန နာမ မေ အတ္ထော’တိ မာ ပရဿ ဂေဟဒွါရံ ပဟိဏီ’’တိ။ တသ္မာ သဗ္ဗူပကရဏာနိ ဒါပေသိ။ ဧကေကသ္မိံ ရထေ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတာ တိဿော တိဿော ဝဏ္ဏဒါသိယော ဌပေတွာ ပဉ္စ ရထသတာနိ အဒါသိ။ ‘‘ဧတံ နှာပေန္တိယော ဘောဇေန္တိယော အလင်္ကရောန္တိယော ဝိစရထာ’’တိ ဒိယဍ္ဎသဟဿပရိစာရိကာယော အဒါသိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘မမ ဓီတု ဂါဝေါ ဒဿာမီ’’တိ။ သော ပုရိသေ အာဏာပေသိ – ‘‘ဂစ္ဆထ ဘဏေ စူဠဝဇဿ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ တီသု ဂါဝုတေသု တိဿော ဘေရိယော ဂဟေတွာ တိဋ္ဌထ၊ ပုထုလတော ဥသဘမတ္တေ ဌာနေ ဥဘောသု ပဿေသု တိဋ္ဌထ။ ဂါဝီနံ တတော ပရံ ဂန္တုံ မာ အဒတ္ထ။ ဧဝံ ဌိတကာလေ ဘေရိသညံ ကရေယျာထာ’’တိ။ တေ တထာ အကံသု။ တေ ဂါဝီနံ ဝဇတော နိက္ခမိတွာ ဂါဝုတံ ဂတကာလေ ဘေရိသညံ အကံသု၊ ပုန အဍ္ဎယောဇနံ ဂတကာလေ အကံသု။ ပုနပိ တိဂါဝုတံ ဂတကာလေ ဘေရိသညံ အကံသု၊ ပုထုလတော ဂမနဉ္စ နိဝါရေသုံ။ ဧဝံ ဒီဃတော တိဂါဝုတေ၊ ပုထုလတော ဥသဘမတ္တေ ဌာနေ ဂါဝိယော အညမညံ နိဃံသန္တိယော အဋ္ဌံသု။

မဟာသေဋ္ဌိ ‘‘မမ ဓီတု ဧတ္တကာ ဂါဝေါ အလံ၊ ဒွါရံ ပိဒဟထာ’’တိ ဝဇဒွါရံ ပိဒဟာပေသိ။ ဒွါရသ္မိံ ပိဒဟိတေ ဝိသာခါယ ပုညဗလေန ဗလဝဂါဝေါ စ ဓေနုယော စ ဥပ္ပတိတွာ ဥပ္ပတိတွာ နိက္ခမိံသု။ မနုဿာနံ ဝါရေန္တာနံ ဝါရေန္တာနမေဝ သဋ္ဌိသဟဿာ ဗလဝဂါဝေါ စ သဋ္ဌိသဟဿာ ဓေနုယော စ နိက္ခန္တာ၊ တတ္တကာ ဗလဝဝစ္ဆာ တာသံ ဓေနူနံ ဥသဘာ ဥပ္ပတိတွာ အနုဗန္ဓာ အဟေသုံ။ ‘‘ကိဿ ပန နိဿန္ဒေန ဧဝံ ဂါဝေါ ဂတာ’’တိ? နိဝါရေန္တာနံ နိဝါရေန္တာနံ ဒိန္နဒါနဿ။ သာ ကိရ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ကိကိဿ ရညော သတ္တန္နံ ဓီတာနံ ကနိဋ္ဌာ သင်္ဃဒါသီ နာမ ဟုတွာ ဝီသတိယာ ဘိက္ခုသဟဿာနံ ပဉ္စဂေါရသဒါနံ ဒဒမာနာ ထေရာနဉ္စ ဒဟရာနဉ္စ သာမဏေရာနဉ္စ ပတ္တံ ပိဒဟိတွာ၊ ‘‘အလံ၊ အလ’’န္တိ နိဝါရေန္တာနမ္ပိ ‘‘ဣဒံ မဓုရံ၊ ဣဒံ မနာပ’’န္တိ အဒါသိ။ ဧဝံ တဿ နိဿန္ဒေန ဝါရိယမာနာပိ ဂါဝေါ နိက္ခမိံသု။ သေဋ္ဌိနာ ဧတ္တကဿ ဓနဿ ဒိန္နကာလေ သေဋ္ဌိဘရိယာ အာဟ – ‘‘တုမှေဟိ မယှံ ဓီတု သဗ္ဗံ သံဝိဒဟိတံ၊ ဝေယျာဝစ္စကရာ ပန ဒါသဒါသိယော န သံဝိဒဟိတာ၊ ကိံ ကာရဏာ’’တိ? ‘‘မမ ဓီတရိ သသိနေဟနိဿိနေဟာနံ ဇာနနတ္ထံ။ အဟဉှိ တာယ သဒ္ဓိံ အာဂစ္ဆမာနကေ ဂီဝါယ ဂဟေတွာ န ပဟိဏာမိ၊ ယာနံ အာရုယှ ဂမနကာလေယေဝ ဧတာယ သဒ္ဓိံ ဂန္တုကာမာ ဂစ္ဆန္တု၊ မာ အဂန္တုကာမာတိ ဝက္ခာမီ’’တိ အာဟ။

အထ ‘‘သွေ မမ ဓီတာ ဂမိဿတီ’’တိ ဂဗ္ဘေ နိသိန္နော ဓီတရံ သမီပေ နိသီဒါပေတွာ၊ ‘‘အမ္မ၊ ပတိကုလေ ဝသန္တိယာ နာမ ဣမဉ္စ ဣမဉ္စ အာစာရံ ရက္ခိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဩဝါဒမဒါသိ။ အယမ္ပိ မိဂါရသေဋ္ဌိ အနန္တရဂဗ္ဘေ နိသိန္နော ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိနော ဩဝါဒံ အဿောသိ။ သောပိ သေဋ္ဌိ ဓီတရံ ဧဝံ ဩဝဒိ –

‘‘အမ္မ၊ သသုရကုလေ ဝသန္တိယာ နာမ အန္တောအဂ္ဂိ ဗဟိ န နီဟရိတဗ္ဗော၊ ဗဟိအဂ္ဂိ အန္တော န ပဝေသေတဗ္ဗော၊ ဒဒန္တဿေဝ ဒါတဗ္ဗံ၊ အဒဒန္တဿ န ဒါတဗ္ဗံ၊ ဒဒန္တဿာပိ အဒဒန္တဿာပိ ဒါတဗ္ဗံ၊ သုခံ နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ သုခံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ သုခံ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ အဂ္ဂိ ပရိစရိတဗ္ဗော၊ အန္တောဒေဝတာ နမဿိတဗ္ဗာ’’တိ။

ဣမံ ဒသဝိဓံ ဩဝါဒံ ဒတွာ ပုနဒိဝသေ သဗ္ဗာ သေနိယော သန္နိပါတေတွာ ရာဇသေနာယ မဇ္ဈေ အဋ္ဌ ကုဋုမ္ဗိကေ ပါဋိဘောဂေ ဂဟေတွာ၊ ‘‘သစေ မေ ဂတဋ္ဌာနေ ဓီတု ဒေါသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တုမှေဟိ သောဓေတဗ္ဗော’’တိ ဝတွာ နဝကောဋိအဂ္ဃနကေန မဟာလတာပသာဓနေန ဓီတရံ ပသာဓေတွာ နှာနစုဏ္ဏမူလကံ စတုပဏ္ဏာသကောဋိဓနံ ဒတွာ ယာနံ အာရောပေတွာ သာကေတဿ သာမန္တာ အတ္တနော သန္တကေသု အနုရာဓပုရမတ္တေသု စုဒ္ဒသသု ဘတ္တဂါမေသု ဘေရိံ စရာပေသိ – ‘‘မမ ဓီတရာ သဒ္ဓိံ ဂန္တုကာမာ ဂစ္ဆန္တူ’’တိ။ တေ သဒ္ဒံ သုတွာဝ – ‘‘အမှာကံ အယျာယ ဂမနကာလေ ကိံ အမှာကံ ဣဓာ’’တိ စုဒ္ဒသ ဂါမကာ ကိဉ္စိ အသေသေတွာ နိက္ခမိံသု? ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိပိ ရညော စ မိဂါရသေဋ္ဌိနော စ သက္ကာရံ ကတွာ ထောကံ အနုဂန္တွာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဓီတရံ ဥယျောဇေသိ။

မိဂါရသေဋ္ဌိပိ သဗ္ဗပစ္ဆတော ယာနကေ နိသီဒိတွာ ဂစ္ဆန္တော ဗလကာယံ ဒိသွာ၊ ‘‘ကေ နာမေတေ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သုဏိသာယ ဝေါ ဝေယျာဝစ္စကရာ ဒါသိဒါသာ’’တိ။ ‘‘ဧတ္တကေ ကော ပေါသေဿ’’တိ? ‘‘ပေါထေတွာ တေ ပလာပေထ၊ အပလာယန္တေ ဣတော ဒဏ္ဍံ ကရောထာ’’တိ။ ဝိသာခါ ပန ‘‘အပေထ၊ မာ ဝါရေထ၊ ဗလမေဝ ဗလဿ ဘတ္တံ ဒဿတီ’’တိ အာဟ။ သေဋ္ဌိ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ၊ ‘‘အမ္မ၊ နတ္ထိ အမှာကံ ဧတေဟိ အတ္ထော၊ ကော ဧတေ ပေါသေဿတီ’’တိ လေဍ္ဍုဒဏ္ဍာဒီဟိ ပေါထေတွာ ပလာပေတွာ သေသကေ ‘‘အလံ အမှာကံ ဧတ္တကေဟီ’’တိ ဂဟေတွာ ပါယာသိ။ အထ ဝိသာခါ သာဝတ္ထိနဂရဒွါရံ သမ္ပတ္တကာလေ စိန္တေသိ – ‘‘ပဋိစ္ဆန္နယာနသ္မိံ နု ခေါ နိသီဒိတွာ ပဝိသိဿာမိ၊ ဥဒါဟု ရထေ ဌတွာ’’တိ။ အထဿာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ပဋိစ္ဆန္နယာနေန မေ ပဝိသန္တိယာ မဟာလတာပသာဓနဿ ဝိသေသော န ပညာယိဿတီ’’တိ။ သာ သကလနဂရဿ အတ္တာနံ ဒဿေန္တီ ရထေ ဌတွာ နဂရံ ပါဝိသိ။ သာဝတ္ထိဝါသိနော ဝိသာခါယ သမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ၊ ‘‘ဧသာ ကိရ ဝိသာခါ နာမ၊ ဧဝရူပါ အယံ သမ္ပတ္တိ ဧတိဿာဝ အနုစ္ဆဝိကာ’’တိ အာဟံသု။ ဣတိ သာ မဟာသမ္ပတ္တိယာ သေဋ္ဌိနော ဂေဟံ ပါဝိသိ။ ဂတဒိဝသေ စဿာ သကလနဂရဝါသိနော ‘‘အမှာကံ ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိ အတ္တနော နဂရံ သမ္ပတ္တာနံ မဟာသက္ကာရံ အကာသီ’’တိ ယထာသတ္တိ ယထာဗလံ ပဏ္ဏာကာရံ ပဟိဏိံသု။ ဝိသာခါ ပဟိတပဟိတံ ပဏ္ဏာကာရံ တသ္မိံယေဝ နဂရေ အညမညေသု ကုလေသု သဗ္ဗတ္ထကမေဝ ဒါပေသိ။ ဣတိ သာ ‘‘ဣဒံ မယှံ မာတု ဒေထ၊ ဣဒံ မယှံ ပိတု ဒေထ၊ ဣဒံ မယှံ ဘာတု ဒေထ၊ ဣဒံ မယှံ ဘဂိနိယာ ဒေထာ’’တိ တေသံ တေသံ ဝယာနုရူပံ ပိယဝစနံ ဝတွာ ပဏ္ဏာကာရံ ပေသေန္တီ သကလနဂရဝါသိနော ဉာတကေ ဝိယ အကာသိ။ အထဿာ ရတ္တိဘာဂသမနန္တရေ အာဇညဝဠဝါယ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ အဟောသိ။ သာ ဒါသီဟိ ဒဏ္ဍဒီပိကာ ဂါဟာပေတွာ တတ္ထ ဂန္တွာ ဝဠဝံ ဥဏှောဒကေန နှာပေတွာ တေလေန မက္ခာပေတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ အဂမာသိ။

မိဂါရသေဋ္ဌိပိ ပုတ္တဿ အာဝါဟမင်္ဂလံ ကရောန္တော ဓုရဝိဟာရေ ဝသန္တမ္ပိ တထာဂတံ အမနသိကရိတွာ ဒီဃရတ္တံ နဂ္ဂသမဏကေသု ပတိဋ္ဌိတေန ပေမေန စောဒိယမာနော ‘‘မယှံ အယျာနမ္ပိ သက္ကာရံ ကရိဿာမီ’’တိ ဧကဒိဝသံ အနေကသတေသု နဝဘာဇနေသု နိရုဒကပါယာသံ ပစာပေတွာ ပဉ္စသတေ အစေလကေ နိမန္တာပေတွာ အန္တောဂေဟံ ပဝေသေတွာ၊ ‘‘အာဂစ္ဆတု မေ သုဏိသာ၊ အရဟန္တေ ဝန္ဒတူ’’တိ ဝိသာခါယ သာသနံ ပဟိဏိ။ သာ ‘‘အရဟန္တော’’တိ ဝစနံ သုတွာ သောတာပန္နာ အရိယသာဝိကာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ ဟုတွာ တေသံ ဘောဇနဋ္ဌာနံ အာဂန္တွာ တေ ဩလောကေတွာ၊ ‘‘ဧဝရူပါ ဟိရောတ္တပ္ပဝိရဟိတာ အရဟန္တာ နာမ န ဟောန္တိ၊ ကသ္မာ မံ သသုရော ပက္ကောသာပေသီ’’တိ၊ ‘‘ဓီ၊ ဓီ’’တိ သေဋ္ဌိံ ဂရဟိတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ ဂတာ။ အစေလကာ တံ ဒိသွာ သဗ္ဗေ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ သေဋ္ဌိံ ဂရဟိံသု – ‘‘ကိံ တွံ၊ ဂဟပတိ၊ အညံ နာလတ္ထ၊ သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝိကံ မဟာကာဠကဏ္ဏိံ ဣဓ ပဝေသေသိ၊ ဝေဂေန နံ ဣမသ္မာ ဂေဟာ နိက္ကဍ္ဎာပေဟီ’’တိ။ သော ‘‘န သက္ကာ မယာ ဣမေသံ ဝစနမတ္တေနေဝ နိက္ကဍ္ဎာပေတုံ၊ မဟာကုလဿ သာ ဓီတာ’’တိ စိန္တေတွာ၊ ‘‘အယျာ၊ ဒဟရာ နာမ ဇာနိတွာ ဝါ အဇာနိတွာ ဝါ ကရေယျုံ၊ တုမှေ တုဏှီ ဟောထာ’’တိ တေ ဥယျောဇေတွာ သယံ မဟာရဟေ အာသနေ နိသီဒိတွာ သုဝဏ္ဏပါတိယံ နိရုဒကံ မဓုပါယာသံ ပရိဘုဉ္ဇိ။

တသ္မိံ သမယေ ဧကော ပိဏ္ဍပါတိကတ္ထေရော ပိဏ္ဍာယ စရန္တော တံ နိဝေသနံ ပါဝိသိ။ ဝိသာခါ သသုရံ ဗီဇယမာနာ ဌိတာ တံ ဒိသွာ ‘‘သသုရဿ အာစိက္ခိတုံ အယုတ္တ’’န္တိ ယထာ သော ထေရံ ပဿတိ၊ ဧဝံ အပဂန္တွာ အဋ္ဌာသိ။ သော ပန ဗာလော ထေရံ ဒိသွာပိ အပဿန္တော ဝိယ ဟုတွာ အဓောမုခေါ ဘုဉ္ဇတေဝ။ ဝိသာခါ ‘‘ထေရံ ဒိသွာပိ မေ သသုရော သညံ န ကရောတီ’’တိ ဉတွာ၊ ‘‘အတိစ္ဆထ၊ ဘန္တေ၊ မယှံ သသုရော ပုရာဏံ ခါဒတီ’’တိ အာဟ။ သော နိဂဏ္ဌေဟိ ကထိတကာလေ အဓိဝါသေတွာပိ ‘‘ပုရာဏံ ခါဒတီ’’တိ ဝုတ္တက္ခဏေယေဝ ဟတ္ထံ အပနေတွာ၊ ‘‘ဣမံ ပါယာသံ ဣတော နီဟရထ၊ ဧတံ ဣမသ္မာ ဂေဟာ နိက္ကဍ္ဎထ၊ အယံ မံ ဧဝရူပေ မင်္ဂလကာလေ အသုစိခါဒကံ နာမ ကရောတီ’’တိ အာဟ။ တသ္မိံ ခေါ ပန နိဝေသနေ သဗ္ဗေပိ ဒါသကမ္မကရာ ဝိသာခါယ သန္တကာဝ၊ ကော နံ ဟတ္ထေ ဝါ ပါဒေ ဝါ ဂဏှိဿတိ၊ မုခေန ကထေတုံ သမတ္ထောပိ နတ္ထိ။ ဝိသာခါ သသုရဿ ကထံ သုတွာ အာဟ – ‘‘တာတ၊ န ဧတ္တကေနေဝ မယံ နိက္ခမာမ၊ နာဟံ တုမှေဟိ ဥဒကတိတ္ထတော ကုမ္ဘဒါသီ ဝိယ အာနီတာ၊ ဓရမာနကမာတာပိတူနံ ဓီတရော နာမ န ဧတ္တကေနေဝ နိက္ခမန္တိ၊ ဧတေနေဝ မေ ကာရဏေန ပိတာ ဣဓာဂမနကာလေ အဋ္ဌ ကုဋုမ္ဗိကေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘သစေ မေ ဓီတု ဒေါသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သောဓေယျာထာ’တိ ဝတွာ မံ တေသံ ဟတ္ထေ ဌပေသိ၊ တေ ပက္ကောသာပေတွာ မယှံ ဒေါသာဒေါသံ သောဓာပေထာ’’တိ။

သေဋ္ဌိ ‘‘ကလျာဏံ ဧသာ ကထေတီ’’တိ အဋ္ဌ ကုဋုမ္ဗိကေ ပက္ကောသာပေတွာ၊ ‘‘အယံ ဒါရိကာ မင်္ဂလကာလေ နိသီဒိတွာ သုဝဏ္ဏပါတိယံ နိရုဒကပါယာသံ ပရိဘုဉ္ဇန္တံ မံ ‘အသုစိခါဒကော’တိ ဝဒတီ’’တိ အာဟ၊ ‘‘ဣမိဿာ ဒေါသံ အာရောပေတွာ ဣမံ ဂေဟတော နိက္ကဍ္ဎထာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ ကိရ၊ အမ္မာ’’တိ။ နာဟံ ဧဝံ ဝဒါမိ၊ ဧကသ္မိံ ပန ပိဏ္ဍပါတိကတ္ထေရေ ဃရဒွါရေ ဌိတေ သသုရော မေ အပ္ပောဒကံ မဓုပါယာသံ ပရိဘုဉ္ဇန္တော တံ န မနသိကရောတိ၊ အဟံ ‘‘မယှံ သသုရော ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ပုညံ န ကရောတိ၊ ပုရာဏပုညမေဝ ခါဒတီ’’တိ စိန္တေတွာ၊ ‘‘အတိစ္ဆထ၊ ဘန္တေ၊ မယှံ သသုရော ပုရာဏံ ခါဒတီ’’တိ အဝစံ၊ ‘‘ဧတ္ထ မေ ကော ဒေါသော’’တိ? ‘‘အယျ၊ ဣဓ ဒေါသော နတ္ထိ၊ အမှာကံ ဓီတာ ယုတ္တံ ကထေတိ၊ တွံ ကသ္မာ ကုဇ္ဈသီ’’တိ? ‘‘အယျာ၊ ဧသ တာဝ ဒေါသော မာ ဟောတု၊ အယံ ပန ဧကဒိဝသံ မဇ္ဈိမယာမေ ဒါသီပရိဝုတာ ပစ္ဆာဂေဟံ အဂမာသီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ ကိရ၊ အမ္မာ’’တိ။ ‘‘တာတာ၊ နာဟံ အညေန ကာရဏေန ဂတာ၊ ဣမသ္မိံ ပန ဂေဟေ အာဇာနေယျဝဠဝါယ ဝိဇာတာယ သညမ္ပိ အကတွာ နိသီဒိတုံ နာမ အယုတ္တ’’န္တိ ဒဏ္ဍဒီပိကာ ဂါဟာပေတွာ ဥဏှောဒကာဒီနိပိ ဂါဟာပေတွာ ဒါသီဟိ သဒ္ဓိံ ဂန္တွာ ဝဠဝါယ ဝိဇာတပရိဟာရံ ကာရာပေသိံ၊ ‘‘ဧတ္ထ မေ ကော ဒေါသော’’တိ? ‘‘အယျ၊ ဣဓ ဒေါသော နတ္ထိ၊ အမှာကံ ဓီတာ တဝ ဂေဟေ ဒါသီဟိပိ အကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ ကမ္မံ ကရောတိ၊ တွံ ကိံ ဧတ္ထ ဒေါသံ ပဿသီ’’တိ?

အယျာ၊ ဣဓာပိ တာဝ ဒေါသော မာ ဟောတု၊ ဣမိဿာ ပန ပိတာ ဣဓာဂမနကာလေ ဣမံ ဩဝဒန္တော ဂုယှေ ပဋိစ္ဆန္နေ ဒသ ဩဝါဒေ အဒါသိ၊ တေသံ အတ္ထံ န ဇာနာမိ၊ တေသံ မေ အတ္ထံ ကထေတု။ ဣမိဿာ ပန ပိတာ ‘‘အန္တောအဂ္ဂိ ဗဟိ န နီဟရိတဗ္ဗော’’တိ အာဟ၊ ‘‘သက္ကာ နု ခေါ အမှေဟိ ဥဘတော ပဋိဝိဿကဂေဟာနံ အဂ္ဂိံ အဒတွာ ဝသိတု’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ ကိရ၊ အမ္မာ’’တိ။ ‘‘တာတာ၊ မယှံ ပိတာ န ဧတံ သန္ဓာယ ကထေသိ။ ဣဒံ ပန သန္ဓာယ ကထေသိ – ‘အမ္မ၊ တဝ သဿုသသုရသာမိကာနံ အဂုဏံ ဒိသွာ ဗဟိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဂေဟေ ဌတွာ မာ ကထေသိ။ ဧဝရူပေါ ဟိ အဂ္ဂိသဒိသော အဂ္ဂိ နာမ နတ္ထီ’’’တိ။

အယျာ၊ ဧတံ တာဝ ဧဝံ ဟောတု၊ ဣမိဿာ ပန ပိတာ ‘‘ဗာဟိရတော အဂ္ဂိ န အန္တော ပဝေသေတဗ္ဗော’’တိ အာဟ၊ ‘‘ကိံ သက္ကာ အမှေဟိ အန္တော အဂ္ဂိမှိ နိဗ္ဗုတေ ဗာဟိရတော အဂ္ဂိံ အနာဟရိတု’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ ကိရ၊ အမ္မာ’’တိ။ တာတာ၊ မယှံ ပိတာ န ဧတံ သန္ဓာယ ကထေသိ၊ ဣဒံ ပန သန္ဓာယ ကထေသိ – သစေ ပဋိဝိဿကဂေဟေသု ဣတ္ထိယော ဝါ ပုရိသာ ဝါ သဿုသသုရသာမိကာနံ အဂုဏံ ကထေန္တိ၊ တေဟိ ကထိတံ အာဟရိတွာ ‘‘အသုကော နာမ တုမှာကံ ဧဝဉ္စ ဧဝဉ္စ အဂုဏံ ကထေတီ’’တိ ပုန မာ ကထေယျာသိ။ ‘‘ဧတေန ဟိ အဂ္ဂိနာ သဒိသော အဂ္ဂိ နာမ နတ္ထီ’’တိ။ ဧဝံ ဣမသ္မိမ္ပိ ကာရဏေ သာ နိဒ္ဒေါသာဝ အဟောသိ။ ယထာ စ ဧတ္ထ၊ ဧဝံ သေသေသုပိ။

တေသု ပန အယမဓိပ္ပာယော – ယမ္ပိ ဟိ တဿာ ပိတရာ ‘‘ယေ ဒဒန္တိ၊ တေသံယေဝ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တံ ‘‘ယာစိတကံ ဥပကရဏံ ဂဟေတွာ ယေ ပဋိဒေန္တိ၊ တေသညေဝ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

‘‘ယေ န ဒေန္တိ၊ တေသံ န ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒမ္ပိ ယေ ယာစိတကံ ဂဟေတွာ န ပဋိဒေန္တိ၊ တေသံ န ဒါတဗ္ဗန္တိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

‘‘ဒဒန္တဿာပိအဒဒန္တဿာပိ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ ပန ဒလိဒ္ဒေသု ဉာတိမိတ္တေသု သမ္ပတ္တေသု တေ ပဋိဒါတုံ သက္ကောန္တု ဝါ မာ ဝါ၊ တေသံ ဒါတုမေဝ ဝဋ္ဋတီတိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

‘‘သုခံ နိသီဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒမ္ပိ သဿုသသုရသာမိကေ ဒိသွာ ဝုဋ္ဌာတဗ္ဗဋ္ဌာနေ နိသီဒိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

‘‘သုခံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ ပန သဿုသသုရသာမိကေဟိ ပုရေတရံ အဘုဉ္ဇိတွာ တေ ပရိဝိသိတွာ သဗ္ဗေဟိ လဒ္ဓါလဒ္ဓံ ဉတွာ ပစ္ဆာ သယံ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

‘‘သုခံ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒမ္ပိ သဿုသသုရသာမိကေဟိ ပုရေတရံ သယနံ အာရုယှ န နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ တေသံ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ ကတွာ ပစ္ဆာ သယံ နိပဇ္ဇိတုံ ယုတ္တန္တိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

‘‘အဂ္ဂိ ပရိစရိတဗ္ဗော’’တိ ဣဒံ ပန သဿုမ္ပိ သသုရမ္ပိ သာမိကမ္ပိ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ ဝိယ ဥရဂရာဇာနံ ဝိယ စ ကတွာ ပဿိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

‘‘အန္တောဒေဝတာ နမဿိတဗ္ဗာ’’တိ ဣဒမ္ပိ သဿုဉ္စ သသုရဉ္စ သာမိကဉ္စ ဒေဝတာ ဝိယ ကတွာ ဒဋ္ဌုံ ဝဋ္ဋတီတိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သေဋ္ဌိ ဣမေသံ ဒသဩဝါဒါနံ အတ္ထံ သုတွာ ပဋိဝစနံ အပဿန္တော အဓောမုခေါ နိသီဒိ။

အထ နံ ကုဋုမ္ဗိကာ ‘‘ကိံ သေဋ္ဌိ အညောပိ အမှာကံ ဓီတု ဒေါသော အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘နတ္ထိ၊ အယျာ’’တိ။ ‘‘အထ ကသ္မာ နံ နိဒ္ဒေါသံ အကာရဏေန ဂေဟာ နိက္ကဍ္ဎာပေသီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေ ဝိသာခါ အာဟ – ‘‘တာတာ၊ ကိဉ္စာပိ မယှံ သသုရဿ ဝစနေန ပဌမမေဝ ဂမနံ န ယုတ္တံ၊ ပိတာ ပန မေ အာဂမနကာလေ မမ ဒေါသသောဓနတ္ထာယ မံ တုမှာကံ ဟတ္ထေ ဌပေသိ၊ တုမှေဟိ စ မေ နိဒ္ဒေါသဘာဝေါ ဉာတော၊ ဣဒါနိ စ မယှံ ဂန္တုံ ယုတ္တ’’န္တိ ဒါသိဒါသေ ‘‘ယာနာဒီဟိ သဇ္ဇာပေထာ’’တိ အာဏာပေသိ။ အထ နံ သေဋ္ဌိ ကုဋုမ္ဗိကေ ဂဟေတွာ ‘‘အမ္မ၊ မယာ အဇာနိတွာဝ ကထိတံ၊ ခမာဟိ မေ’’တိ အာဟ။ ‘‘တာတ၊ တုမှာကံ ခမိတဗ္ဗံ တာဝ ခမာမိ၊ အဟံ ပန ဗုဒ္ဓသာသနေ အဝေစ္စပ္ပသန္နဿ ကုလဿ ဓီတာ၊ န မယံ ဝိနာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန ဝတ္တာမ၊ သစေ မမ ရုစိယာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ လဘာမိ၊ ဝသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘အမ္မ၊ တွံ ယထာရုစိယာ တဝ သမဏေ ပဋိဇဂ္ဂါ’’တိ အာဟ။

ဝိသာခါ ဒသဗလံ နိမန္တာပေတွာ ပုနဒိဝသေ နိဝေသနံ ပဝေသေသိ။ နဂ္ဂသမဏာပိ သတ္ထု မိဂါရသေဋ္ဌိနော ဂေဟံ ဂမနဘာဝံ သုတွာ ဂန္တွာ ဂေဟံ ပရိဝါရေတွာ နိသီဒိံသု။ ဝိသာခါ ဒက္ခိဏောဒကံ ဒတွာ ‘‘သဗ္ဗော သက္ကာရော ပဋိယာဒိတော၊ သသုရော မေ အာဂန္တွာ ဒသဗလံ ပရိဝိသတူ’’တိ သာသနံ ပေသေသိ။ အထ နံ ဂန္တုကာမံ အာဇီဝကာ ‘‘မာ ခေါ တွံ၊ ဂဟပတိ၊ သမဏဿ ဂေါတမဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆာ’’တိ နိဝါရေသုံ။ သော ‘‘သုဏှာ မေ သယမေဝ ပရိဝိသတူ’’တိ သာသနံ ပဟိဏိ။ သာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိဝိသိတွာ နိဋ္ဌိတေ ဘတ္တကိစ္စေ ပုန သာသနံ ပေသေသိ – ‘‘သသုရော မေ အာဂန္တွာ ဓမ္မကထံ သုဏာတူ’’တိ။ အထ နံ ‘‘ဣဒါနိ အဂမနံ နာမ အတိဝိယ အယုတ္တ’’န္တိ ဓမ္မံ သောတုကာမတာယ ဂစ္ဆန္တံ ပုန တေ အာဟံသု – ‘‘တေန ဟိ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဓမ္မံ သုဏန္တော ဗဟိသာဏိယာ နိသီဒိတွာ သုဏာဟီ’’တိ။ ပုရေတရမေဝဿ ဂန္တွာ သာဏိံ ပရိက္ခိပိံသု။ သော ဂန္တွာ ဗဟိသာဏိယံ နိသီဒိ။ သတ္ထာ ‘‘တွံ ဗဟိသာဏိယံ ဝါ နိသီဒ၊ ပရကုဋ္ဋေ ဝါ ပရသေလေ ဝါ ပရစက္ကဝါဠေ ဝါ ပန နိသီဒ၊ အဟံ ဗုဒ္ဓါ နာမ သက္ကောမိ တံ မမ သဒ္ဒံ သာဝေတု’’န္တိ မဟာဇမ္ဗုံ ခန္ဓေ ဂဟေတွာ စာလေန္တော ဝိယ အမတဝဿံ ဝဿေန္တော ဝိယ စ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ အနုပုဗ္ဗိံ ကထံ အာရဘိ။

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ စ ပန ဓမ္မံ ဒေသေန္တေ ပုရတော ဌိတာပိ ပစ္ဆတော ဌိတာပိ စက္ကဝါဠသတံ စက္ကဝါဠသဟဿံ အတိက္ကမိတွာ ဌိတာပိ အကနိဋ္ဌဘဝနေ ဌိတာပိ ‘‘သတ္ထာ မမညေဝ ဩလောကေတိ၊ မယှမေဝ ဓမ္မံ ဒေသေတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ သတ္ထာ ဟိ တံ တံ ဩလောကေန္တော ဝိယ တေန တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ဝိယ စ အဟောသိ။ စန္ဒသမာ ကိရ ဗုဒ္ဓါ။ ယထာ စန္ဒော ဂဂနမဇ္ဈေ ဌိတော ‘‘မယှံ ဥပရိ စန္ဒော၊ မယှံ ဥပရိ စန္ဒော’’တိ သဗ္ဗသတ္တာနံ ခါယတိ၊ ဧဝမေဝ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဌိတာနံ အဘိမုခေ ဌိတာ ဝိယ ခါယန္တိ။ ဣဒံ ကိရ တေသံ အလင်္ကတသီသံ ဆိန္ဒိတွာ အဉ္ဇိတအက္ခီနိ ဥပ္ပာဋေတွာ ဟဒယမံသံ ဥပ္ပာဋေတွာ ပရဿ ဒါသတ္ထာယ ဇာလိသဒိသေ ပုတ္တေ ကဏှာဇိနာသဒိသာ ဓီတရော မဒ္ဒိသဒိသာ ပဇာပတိယော ပရိစ္စဇိတွာ ဒိန္နဒါနဿ ဖလံ။ မိဂါရသေဋ္ဌိပိ ခေါ တထာဂတေ ဓမ္မဒေသနံ ဝိနိဝတ္တေန္တေ ဗဟိသာဏိယံ နိသိန္နောဝ သဟဿ နယပဋိမဏ္ဍိတေ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ အစလာယ သဒ္ဓါယ သမန္နာဂတော တီသု ရတနေသု နိက္ကင်္ခေါ ဟုတွာ သာဏိကဏ္ဏံ ဥက္ခိပိတွာ အာဂန္တွာ သုဏှာယ ထနံ မုခေန ဂဟေတွာ၊ ‘‘တွံ မေ အဇ္ဇတော ပဋ္ဌာယ မာတာ’’တိ တံ မာတုဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ မိဂါရမာတာ နာမ ဇာတာ။ ပစ္ဆာဘာဂေ ပုတ္တံ လဘိတွာပိ မိဂါရောတိဿ နာမမကာသိ။

မဟာသေဋ္ဌိ သုဏှာယ ထနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဂန္တွာ ဘဂဝတော ဒွီသု ပါဒေသု သိရသာ နိပတိတွာ ပါဒေ ပါဏီဟိ စ ပရိသမ္ဗာဟန္တော မုခေန စ ပရိစုမ္ဗန္တော ‘‘မိဂါရော အဟံ၊ ဘန္တေ၊ မိဂါရော အဟံ၊ ဘန္တေ’’တိ တိက္ခတ္တုံ နာမံ သာဝေတွာ၊ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဧတ္တကံ ကာလံ ယတ္ထ နာမ ဒွိန္နံ မဟပ္ဖလန္တိ န ဇာနာမိ၊ ဣဒါနိ စ မေ သုဏိသံ နိဿာယ ဉာတံ၊ သဗ္ဗာ အပါယဒုက္ခာ မုတ္တောမှိ၊ သုဏိသာ မေ ဣမံ ဂေဟံ အာဂစ္ဆန္တီ မမ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ အာဂတာ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘သောဟံ အဇ္ဇ ပဇာနာမိ၊ ယတ္ထ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ၊

အတ္ထာယ ဝတ မေ ဘဒ္ဒါ၊ သုဏိသာ ဃရမာဂတာ’’တိ။

ဝိသာခါ ပုနဒိဝသတ္ထာယပိ သတ္ထာရံ နိမန္တေသိ။ အထဿာ ပုနဒိဝသေပိ သဿု သောတာပတ္တိဖလံ ပတ္တာ။ တတော ပဋ္ဌာယ တံ ဂေဟံ သာသနဿ ဝိဝဋဒွါရံ အဟောသိ။ တတော သေဋ္ဌိ စိန္တေသိ – ‘‘ဗဟူပကာရာ မေ သုဏိသာ ပသန္နာကာရမဿာ ကရိဿာမိ၊ ဧတိဿာ ဘာရိယံ ပသာဓနံ နိစ္စကာလံ ပသာဓေတုံ န သက္ကာ၊ သလ္လဟုကမဿာ ဒိဝါ စ ရတ္တော စ သဗ္ဗဣရိယာပထေသု ပသာဓနယောဂ္ဂံ ပသာဓနံ ကာရေဿာမီ’’တိ သတသဟဿဂ္ဃနကံ ဃနမဋ္ဌကံ နာမ ပသာဓနံ ကာရေတွာ တသ္မိံ နိဋ္ဌိတေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ နိမန္တေတွာ သက္ကစ္စံ ဘောဇေတွာ ဝိသာခံ သောဠသဟိ ဂန္ဓောဒကဃဋေဟိ နှာပေတွာ သတ္ထု သမ္မုခေ ဌပေတွာ ပသာဓေတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒာပေသိ။ သတ္ထာ အနုမောဒနံ ကတွာ ဝိဟာရမေဝ ဂတော။ ဝိသာခါပိ တတော ပဋ္ဌာယ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကရောန္တီ သတ္ထု သန္တိကာ အဋ္ဌ ဝရေ (မဟာဝ။ ၃၅၀) လဘိတွာ ဂဂနတလေ စန္ဒလေခါ ဝိယ ပညာယမာနာ ပုတ္တဓီတာဟိ ဝုဍ္ဎိံ ပါပုဏိ။ တဿာ ကိရ ဒသ ပုတ္တာ ဒသ ဓီတရော စ အဟေသုံ။ တေသု ဧကေကဿ ဒသ ဒသ ပုတ္တာ ဒသ ဒသ ဓီတရော အဟေသုံ။ တေသု တေသုပိ ဧကေကဿ ဒသ ဒသ ပုတ္တာ ဒသ ဒသ ဓီတရော စာတိ ဧဝမဿာ ပုတ္တနတ္တပနတ္တသန္တာနဝသေန ပဝတ္တာနိ ဝီသာဓိကာနိ စတ္တာရိ သတာနိ အဋ္ဌ စ ပါဏသဟဿာနိ အဟေသုံ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ဝိသာခါ ဝီသတိ ပုတ္တာ၊ နတ္တာ စ စတုရော သတာ၊

ပနတ္တာ အဋ္ဌသဟဿာ၊ ဇမ္ဗုဒီပေ သုပါကဋာ’’တိ။

အာယု ဝီသဝဿသတံ အဟောသိ၊ သီသေ ဧကမ္ပိ ပလိတံ နာမ နာဟောသိ၊ နိစ္စံ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကာ ဝိယ အဟောသိ။ တံ ပုတ္တနတ္တပနတ္တပရိဝါရံ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တိံ ဒိသွာ၊ ‘‘ကတမာ ဧတ္ထ ဝိသာခါ’’တိ ပရိပုစ္ဆိတာရော ဟောန္တိ? ယေ နံ ဂစ္ဆန္တိံ ပဿန္တိ၊ ‘‘ဣဒါနိ ထောကံ ဂစ္ဆတု၊ ဂစ္ဆမာနာဝ နော၊ အယျာ သောဘတီ’’တိ၊ စိန္တေန္တိ။ ယေ နံ ဌိတံ နိသိန္နံ နိပန္နံ ပဿန္တိ၊ ‘‘ဣဒါနိ ထောကံ နိပဇ္ဇတု၊ နိပန္နာဝ နော၊ အယျာ၊ သောဘတီ’’တိ စိန္တေန္တိ။ ဣတိ သာ ‘‘စတူသု ဣရိယာပထေသု အသုကဣရိယာပထေန နာမ န သောဘတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ န ဟောတိ။ ပဉ္စန္နံ ခေါ ပန ဟတ္ထီနံ ဗလံ ဓာရေတိ။ ရာဇာ ‘‘ဝိသာခါ ကိရ ပဉ္စန္နံ ဟတ္ထီနံ ဗလံ ဓာရေတီ’’တိ သုတွာ တဿာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဓမ္မံ သုတွာ အာဂမနဝေလာယ ထာမံ ဝီမံသိတုကာမော ဟတ္ထိံ ဝိဿဇ္ဇာပေသိ၊ သော သောဏ္ဍံ ဥက္ခိပိတွာ ဝိသာခါဘိမုခေါ အဂမာသိ။ တဿာ ပရိဝါရိတ္ထိယော ပဉ္စသတာ ဧကစ္စာ ပလာယိံသု၊ ဧကစ္စာ န ပရိဿဇ္ဇိတွာ ‘‘ကိံ ဣဒ’’န္တိ ဝုတ္တေ – ‘‘ရာဇာ ကိရ တေ၊ အယျေ၊ ဗလံ ဝီမံသိတုကာမော ဟတ္ထိံ ဝိဿဇ္ဇာပေသီ’’တိ ဝဒိံသု။ ဝိသာခါ ဣမံ ဒိသွာ၊ ‘‘ကိံ ပလာယိတေန၊ ကထံ နု ခေါ တံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ၊ ‘‘သစေ တံ ဒဠှံ ဂဏှိဿာမိ၊ ဝိနဿေယျာ’’တိ ဒွီဟိ အင်္ဂုလီဟိ သောဏ္ဍာယ ဂဟေတွာ ပဋိပဏာမေသိ။ ဟတ္ထီ အတ္တာနံ သန္ဓာရေတွာ ဌာတုံ နာသက္ခိ၊ ရာဇင်္ဂဏေ ဥက္ကုဋိကော ဟုတွာ ပတိတော။ မဟာဇနော သာဓုကာရံ အဒါသိ။ သာပိ သပရိဝါရာ သောတ္ထိနာ ဂေဟံ အဂမာသိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန သာဝတ္ထိယံ ဝိသာခါ မိဂါရမာတာ ဗဟုပုတ္တာ ဟောတိ ဗဟုနတ္တာ အရောဂပုတ္တာ အရောဂနတ္တာ အဘိမင်္ဂလသမ္မတာ၊ တာဝတကေသု ပုတ္တနတ္တေသု ဧကောပိ အန္တရာ မရဏံ ပတ္တော နာမ နာဟောသိ။ သာဝတ္ထိဝါသိနော မင်္ဂလေသု ဆဏေသု ဝိသာခံ ပဌမံ နိမန္တေတွာ ဘောဇေန္တိ။ အထေကသ္မိံ ဥဿဝဒိဝသေ မဟာဇနေ မဏ္ဍိတပသာဓိတေ ဓမ္မဿဝနာယ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တေ ဝိသာခါပိ နိမန္တိတဋ္ဌာနေ ဘုဉ္ဇိတွာ မဟာလတာပသာဓနံ ပသာဓေတွာ မဟာဇနေန သဒ္ဓိံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ အာဘရဏာနိ ဩမုဉ္စိတွာ ဥတ္တရာသင်္ဂေန ဘဏ္ဍိကံ ဗန္ဓိတွာ ဒါသိယာ အဒါသိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –

‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန သာဝတ္ထိယံ ဥဿဝေါ ဟောတိ၊ မနုဿာ အလင်္ကတပဋိယတ္တာ အာရာမံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဝိသာခါပိ မိဂါရမာတာ အလင်္ကတပဋိယတ္တာ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆတိ။ အထ ခေါ ဝိသာခါ မိဂါရမာတာ အာဘရဏာနိ ဩမုဉ္စိတွာ ဥတ္တရာသင်္ဂေန ဘဏ္ဍိကံ ဗန္ဓိတွာ ဒါသိယာ အဒါသိ ‘ဟန္ဒ ဇေ ဣမံ ဘဏ္ဍိကံ ဂဏှာဟီ’’’တိ (ပါစိ။ ၅၀၃)။

သာ ကိရ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တီ စိန္တေသိ – ‘‘ဧဝရူပံ မဟဂ္ဃံ ပသာဓနံ သီသေ ပဋိမုက္ကံ ယာဝ ပါဒပိဋ္ဌိံ အလင်္ကာရံ အလင်္ကရိတွာ ဝိဟာရံ ပဝိသိတုံ အယုတ္တ’’န္တိ နံ ဩမုဉ္စိတွာ ဘဏ္ဍိကံ ကတွာ အတ္တနော ပုညေနေဝ နိဗ္ဗတ္တာယ ပဉ္စဟတ္ထိထာမဓရာယ ဒါသိယာ ဟတ္ထေ အဒါသိ။ သာ ဧဝ ကိရ တံ ဂဏှိတုံ သက္ကောတိ။ တေန နံ အာဟ – ‘‘အမ္မ၊ ဣမံ ပသာဓနံ ဂဏှ၊ သတ္ထုသန္တိကာ နိဝတ္တနကာလေ ပသာဓေဿာမိ န’’န္တိ။ တံ ပန ဒတွာ ဃနမဋ္ဌကံ ပသာဓနံ ပသာဓေတွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မံ အဿောသိ၊ ဓမ္မဿဝနာဝသာနေ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ဥဋ္ဌာယ ပက္ကာမိ။ သာပိဿာ ဒါသီ တံ ပသာဓနံ ပမုဋ္ဌာ။ ဓမ္မံ သုတွာ ပန ပက္ကန္တာယ ပရိသာယ သစေ ကိဉ္စိ ပမုဋ္ဌံ ဟောတိ၊ တံ အာနန္ဒတ္ထေရော ပဋိသာမေတိ။ ဣတိ သော တံ ဒိဝသံ မဟာလတာပသာဓနံ ဒိသွာ သတ္ထု အာရောစေသိ – ‘‘ဘန္တေ၊ ဝိသာခါ ပသာဓနံ ပမုဿိတွာ ဂတာ’’တိ။ ‘‘ဧကမန္တံ ဌပေဟိ၊ အာနန္ဒာ’’တိ။ ထေရော တံ ဥက္ခိပိတွာ သောပါနပဿေ လဂ္ဂေတွာ ဌပေသိ။

ဝိသာခါပိ သုပ္ပိယာယ သဒ္ဓိံ ‘‘အာဂန္တုကဂမိကဂိလာနာဒီနံ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ ဇာနိဿာမီ’’တိ အန္တောဝိဟာရေ ဝိစရိ။ တာ ပန ဥပါသိကာယော အန္တောဝိဟာရေ ဒိသွာ သပ္ပိမဓုတေလာဒီဟိ အတ္ထိကာ ပကတိယာဝ ဒဟရာ စ သာမဏေရာ စ ထာလကာဒီနိ ဂဟေတွာ ဥပသင်္ကမန္တိ။ တသ္မိမ္ပိ ဒိဝသေ တထေဝ ကရိံသု။ အထေကံ ဂိလာနံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ သုပ္ပိယာ (မဟာဝ။ ၂၈၀) ‘‘ကေနတ္ထော အယျဿာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ပဋိစ္ဆာဒနီယေနာ’’တိ ဝုတ္တေ ဟောတု၊ အယျ၊ ပေသေဿာမီတိ ဒုတိယဒိဝသေ ကပ္ပိယမံသံ အလဘန္တီ အတ္တနော ဦရုမံသေန ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ ကတွာ ပုန သတ္ထရိ ပသာဒေန ပါကတိကသရီရာဝ အဟောသိ။ ဝိသာခါပိ ဂိလာနေ စ ဒဟရေ စ သာမဏေရေ စ ဩလောကေတွာ အညေန ဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ဝိဟာရူပစာရေ ဌိတာ၊ ‘‘အမ္မ၊ ပသာဓနံ အာဟရ ပသာဓေဿာမီ’’တိ အာဟ။ တသ္မိံ ခဏေ သာ ဒါသီ ပမုဿိတွာ နိက္ခန္တဘာဝံ ဉတွာ၊ ‘‘အယျေ၊ ပမုဋ္ဌာမှီ’’တိ အာဟ။ ‘‘တေန ဟိ ဂန္တွာ ဂဏှိတွာ ဧဟိ၊ သစေ ပန မယှံ အယျေန အာနန္ဒတ္ထေရေန ဥက္ခိပိတွာ အညသ္မိံ ဌာနေ ဌပိတံ ဟောတိ၊ မာ အာဟရေယျာသိ၊ အယျဿေဝ တံ မယာ ပရိစ္စတ္တ’’န္တိ။ ဇာနာတိ ကိရ သာ ‘‘ကုလမနုဿာနံ ပမုဋ္ဌဘဏ္ဍကံ ထေရော ပဋိသာမေတီ’’တိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ထေရောပိ တံ ဒါသိံ ဒိသွာဝ ‘‘ကိမတ္ထံ အာဂတာသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ၊ ‘‘အယျာယ မေ ပသာဓနံ ပမုဿိတွာ အာဂတာမှီ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ဧတသ္မိံ မေ သောပါနပဿေ ဌပိတံ၊ ဂစ္ဆ နံ ဂဏှာဟီ’’တိ အာဟ။ သာ၊ ‘‘အယျ၊ တုမှာကံ ဟတ္ထေန အာမဋ္ဌဘဏ္ဍကံ မယှံ အယျာယ အနာဟာရိယံ ကတ’’န္တိ ဝတွာ တုစ္ဆဟတ္ထာဝ ဂန္တွာ၊ ‘‘ကိံ၊ အမ္မာ’’တိ ဝိသာခါယ ပုဋ္ဌာ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ ‘‘အမ္မ ၊ နာဟံ မမ အယျေန အာမဋ္ဌဘဏ္ဍံ ပိလန္ဓိဿာမိ၊ ပရိစ္စတ္တံ မယာ။ အယျာနံ ပန ပဋိဇဂ္ဂိတုံ ဒုက္ခံ၊ တံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဥပနေဿာမိ၊ ဂစ္ဆ၊ တံ အာဟရာဟီ’’တိ။ သာ ဂန္တွာ အာဟရိ။ ဝိသာခါ တံ အပိလန္ဓိတွာဝ ကမ္မာရေ ပက္ကောသာပေတွာ အဂ္ဃာပေသိ။ တေဟိ ‘‘နဝ ကောဋိယော အဂ္ဃတိ၊ ဟတ္ထကာရာပဏိယံ ပနဿ သတသဟဿ’’န္တိ ဝုတ္တေ ပသာဓနံ ယာနေ ဌပါပေတွာ ‘‘တေန ဟိ တံ ဝိက္ကိဏထာ’’တိ အာဟ။ ဘတ္တကံ ဓနံ ဒတွာ ဂဏှိံတု န ကောစိ သက္ခိဿတိ။ တဉှိ ပသာဓနံ ပသာဓေတုံ အနုစ္ဆဝိကာ ဣတ္ထိယော နာမ ဒုလ္လဘာ။ ပထဝိမဏ္ဍလသ္မိဉှိ တိဿောဝ ဣတ္ထိယော မဟာလတာပသာဓနံ လဘိံသု ဝိသာခါ မဟာဥပါသိကာ၊ ဗန္ဓုလမလ္လသေနာပတိဿ ဘရိယာ၊ မလ္လိကာ၊ ဗာရာဏသီသေဋ္ဌိနော ဓီတာတိ။

တသ္မာ ဝိသာခါ သယမေဝ တဿ မူလံ ဒတွာ သတသဟဿာဓိကာ နဝ ကောဋိယော သကဋေ အာရောပေတွာ ဝိဟာရံ နေတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ မယှံ အယျေန အာနန္ဒတ္ထေရေန မမ ပသာဓနံ ဟတ္ထေန အာမဋ္ဌံ၊ တေန အာမဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ န သက္ကာ တံ မယာ ပိလန္ဓိတုံ။ တံ ပန ဝိဿဇ္ဇေတွာ ကပ္ပိယံ ဥပနေဿာမီတိ ဝိက္ကိဏာပေန္တီ အညံ တံ ဂဏှိတုံ သမတ္ထံ အဒိသွာ အဟမေဝ တဿ မူလံ ဂါဟာပေတွာ အာဂတာ၊ စတူသု ပစ္စယေသု ကတရပစ္စယေန ဥပနေဿာမိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ပါစီနဒွါရေ သင်္ဃဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ကာတုံ တေ ယုတ္တံ ဝိသာခေတိ ‘‘ယုတ္တံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝိသာခါ တုဋ္ဌမာနသာ နဝကောဋီဟိ ဘူမိမေဝ ဂဏှိ။ အပရာဟိ နဝကောဋီဟိ ဝိဟာရံ ကာတုံ အာရဘိ။

အထေကဒိဝသံ သတ္ထာ ပစ္စူသသမယေ လောကံ ဝေါလောကေန္တော ဒေဝလောကာ စဝိတွာ ဘဒ္ဒိယနဂရေ သေဋ္ဌိကုလေ နိဗ္ဗတ္တဿ ဘဒ္ဒိယဿ နာမ သေဋ္ဌိပုတ္တဿ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဂေဟေ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဥတ္တရဒွါရာဘိမုခေါ အဟောသိ။ ပကတိယာ ဟိ သတ္ထာ ဝိသာခါယ ဂေဟေ ဘိက္ခံ ဂဏှိတွာ ဒက္ခိဏဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ဇေတဝနေ ဝသတိ။ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဂေဟေ ဘိက္ခံ ဂဟေတွာ ပါစီနဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ပုဗ္ဗာရာမေ ဝသတိ။ ဥတ္တရဒွါရံ သန္ဓာယ ဂစ္ဆန္တံယေဝ ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ၊ ‘‘စာရိကံ ပက္ကမိဿတီ’’တိ ဇာနန္တိ။ ဝိသာခါပိ တံ ဒိဝသံ ‘‘သတ္ထာ ဥတ္တရဒွါရာဘိမုခေါ ဂတော’’တိ သုတွာ ဝေဂေန ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ အာဟ – ‘‘စာရိကံ ဂန္တုကာမတ္ထ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဝိသာခေ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ဧတ္တကံ ဓနံ ပရိစ္စဇိတွာ တုမှာကံ ဝိဟာရံ ကာရေမိ၊ နိဝတ္တထ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အနိဝတ္တဂမနံ ဣဒံ ဝိသာခေ’’တိ။ သာ ‘‘အဒ္ဓါ ဟေတုသမ္ပန္နံ ကဉ္စိ ပဿိဿတိ ဘဂဝါ’’တိ စိန္တေတွာ၊ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ မယှံ ကတာကတဝိဇာနနကံ ဧကံ ဘိက္ခုံ နိဝတ္တေတွာ ဂစ္ဆထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ယံ ရုစ္စသိ၊ တဿ ပတ္တံ ဂဏှ ဝိသာခေ’’တိ အာဟ။ သာ ကိဉ္စာပိ အာနန္ဒတ္ထေရံ ပိယာယတိ၊ ‘‘မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော ဣဒ္ဓိမာ၊ ဧတံ မေ နိဿာယ ကမ္မံ လဟုံ နိပ္ဖဇ္ဇိဿတီ’’တိ ပန စိန္တေတွာ ထေရဿ ပတ္တံ ဂဏှိ။ ထေရော သတ္ထာရံ ဩလောကေသိ။ သတ္ထာ ‘‘တဝ ပရိဝါရေ ပဉ္စသတေ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ နိဝတ္တ မောဂ္ဂလ္လာနာ’’တိ အာဟ။ သော တထာ အကာသိ။ တဿာနုဘာဝေန ပညာသသဋ္ဌိယောဇနာနိပိ ရုက္ခတ္ထာယ စ ပါသာဏတ္ထာယ စ ဂတာ မနုဿာ မဟန္တေ မဟန္တေ ရုက္ခေ စ ပါသာဏေ စ ဂဟေတွာ တံ ဒိဝသမေဝ အာဂစ္ဆန္တိ၊ နေဝ သကဋေ ရုက္ခပါသာဏေ အာရောပေန္တာ ကိလမန္တိ၊ န အက္ခော ဘိဇ္ဇတိ။ န စိရဿေဝ ဒွေဘူမိကံ ပါသာဒံ ကရိံသု။ ဟေဋ္ဌာဘူမိယံ ပဉ္စ ဂဗ္ဘသတာနိ၊ ဥပရိဘူမိယံ ပဉ္စ ဂဗ္ဘသတာနီတိ ဂဗ္ဘသဟဿပဋိမဏ္ဍိတော ပါသာဒေါ အဟောသိ။ အဋ္ဌကရီသေ ပရိသုဒ္ဓေ ဘူမိဘာဂေ ပါသာဒံ ကာရာပေသိ၊ ‘‘သုဒ္ဓပါသာဒေါ ပန န သောဘတီ’’တိ တံ ပရိဝါရေတွာ ပဉ္စ ပဓာနဝေတ္တဂေဟသတာနိ၊ ပဉ္စ စူဠပါသာဒသတာနိ၊ ပဉ္စ ဒီဃမာဠကသတာနိ ကာရာပေသိ။

အထ သတ္ထာ နဝဟိ မာသေဟိ စာရိကံ စရိတွာ ပုန သာဝတ္ထိံ အဂမာသိ။ ဝိသာခါယပိ ပါသာဒေ ကမ္မံ နဝဟိ မာသေဟိ နိဋ္ဌိတံ။ ပါသာဒကူဋံ ဃနကောဋ္ဋိတရတ္တသုဝဏ္ဏေနေဝ သဋ္ဌိဥဒကဃဋဂဏှနကံ ကာရာပေသိ။ ‘‘သတ္ထာ ဇေတဝနဝိဟာရံ ဂစ္ဆတီ’’တိ စ သုတွာ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ သတ္ထာရံ အတ္တနော ဝိဟာရံ နေတွာ ပဋိညံ ဂဏှိ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမံ စတုမာသံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဂဟေတွာ ဣဓေဝ ဝသထ၊ ပါသာဒမဟံ ကရိဿာမီ’’တိ။ သတ္ထာ အဓိဝါသေသိ။ သာ တတော ပဋ္ဌာယ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဝိဟာရေ ဧဝ ဒါနံ ဒေတိ။ အထဿာ ဧကာ သဟာယိကာ သတသဟဿဂ္ဃနကံ ဧကံ ဝတ္ထံ အာဒါယ အာဂန္တွာ၊ ‘‘သဟာယိကေ အဟံ ဣမံ ဝတ္ထံ တဝ ပါသာဒေ ဘူမတ္ထရဏသင်္ခေပေန အတ္ထရိတုကာမာ၊ အတ္ထရဏဋ္ဌာနံ မေ အာစိက္ခထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘သာဓု သဟာယိကေ၊ သစေ တျာဟံ ‘ဩကာသော နတ္ထီ’တိ ဝက္ခာမိ၊ တွံ ‘မေ ဩကာသံ အဒါတုကာမာ’တိ မညိဿသိ၊ သယမေဝ ပါသာဒဿ ဒွေ ဘူမိယော ဂဗ္ဘသဟဿဉ္စ ဩလောကေတွာ အတ္ထရဏဋ္ဌာနံ ဇာနာဟီ’’တိ အာဟ။ သာ သတသဟဿဂ္ဃနကံ ဝတ္ထံ ဂဟေတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဝိစရန္တီ တတော အပ္ပတရမူလံ ဝတ္ထံ အဒိသွာ ‘‘နာဟံ ဣမသ္မိံ ပါသာဒေ ပုညဘာဂံ လဘာမီ’’တိ ဒေါမနဿပ္ပတ္တာ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ရောဒန္တီ အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ အာနန္ဒတ္ထေရော ဒိသွာ၊ ‘‘ကသ္မာ ရောဒသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သာ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ ထေရော ‘‘မာ စိန္တယိ၊ အဟံ တေ အတ္ထရဏဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိဿာမီ’’တိ ဝတွာ၊ ‘‘သောပါနပါဒမူလေ ပါဒဓောဝနဋ္ဌာနေ ဣမံ ပါဒပုဉ္ဆနကံ ကတွာ အတ္ထရာဟိ၊ ဘိက္ခူ ပါဒေ ဓောဝိတွာ ပဌမံ ဧတ္ထ ပါဒံ ပုဉ္ဆိတွာ အန္တော ပဝိသိဿန္တိ၊ ဧဝံ တေ မဟပ္ဖလံ ဘဝိဿတီ’’တိ အာဟ။ ဝိသာခါယ ကိရေတံ အသလ္လက္ခိတဋ္ဌာနံ။

ဝိသာခါ စတ္တာရော မာသေ အန္တောဝိဟာရေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဒါနံ အဒါသိ၊ အဝသာနဒိဝသေ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စီဝရသာဋကေ အဒါသိ။ သင်္ဃနဝကေန လဒ္ဓစီဝရသာဋကာ သဟဿဂ္ဃနကာ ဟောန္တိ။ သဗ္ဗေသံ ပတ္တာနိ ပူရေတွာ ဘေသဇ္ဇံ အဒါသိ။ ဒါနပရိစ္စာဂေ နဝ ကောဋိယော အဂမံသု။ ဣတိ ဝိဟာရဿ ဘူမိဂ္ဂဟဏေ နဝ ကောဋိယော၊ ဝိဟာရဿ ကာရာပနေ နဝ၊ ဝိဟာရမဟေ နဝါတိ သဗ္ဗာပိ သတ္တဝီသတိ ကောဋိယော သာ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပရိစ္စဇိ။ ဣတ္ထိဘာဝေ ဌတွာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကဿ ဂေဟေ ဝသမာနာယ ဧဝရူပေါ မဟာပရိစ္စာဂေါ နာမ အညိဿာ နတ္ထိ။ သာ ဝိဟာရမဟဿ နိဋ္ဌိတဒိဝသေ ဝဍ္ဎမာနကစ္ဆာယာယ ပုတ္တနတ္တပနတ္တပရိဝုတာ ‘‘ယံ ယံ မယာ ပုဗ္ဗေ ပတ္ထိတံ၊ သဗ္ဗမေဝ မတ္ထကံ ပတ္တ’’န္တိ ပါသာဒံ အနုပရိယာယန္တီ ပဉ္စဟိ ဂါထာဟိ မဓုရသဒ္ဒေန ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

‘‘ကဒါဟံ ပါသာဒံ ရမ္မံ၊ သုဓာမတ္တိကလေပနံ၊

ဝိဟာရဒါနံ ဒဿာမိ၊ သင်္ကပ္ပော မယှ ပူရိတော။

‘‘ကဒါဟံ မဉ္စပီဌဉ္စ၊ ဘိသိဗိမ္ဗောဟနာနိ စ၊

သေနာသနဘဏ္ဍံ ဒဿာမိ၊ သင်္ကပ္ပော မယှ ပူရိတော။

‘‘ကဒါဟံ သလာကဘတ္တံ၊ သုစိံ မံသူပသေစနံ၊

ဘောဇနဒါနံ ဒဿာမိ၊ သင်္ကပ္ပော မယှ ပူရိတော။

‘‘ကဒါဟံ ကာသိကံ ဝတ္ထံ၊ ခေါမကပ္ပာသိကာနိ စ၊

စီဝရဒါနံ ဒဿာမိ၊ သင်္ကပ္ပော မယှ ပူရိတော။

‘‘ကဒါဟံ သပ္ပိနဝနီတံ၊ မဓုတေလဉ္စ ဖာဏိတံ၊

ဘေသဇ္ဇဒါနံ ဒဿာမိ၊ သင်္ကပ္ပော မယှ ပူရိတော’’တိ။

ဘိက္ခူ တဿာ သဒ္ဒံ သုတွာ သတ္ထု အာရောစယိံသု – ‘‘ဘန္တေ၊ အမှေဟိ ဧတ္တကေ အဒ္ဓါနေ ဝိသာခါယ ဂါယနံ နာမ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ၊ သာ အဇ္ဇ ပုတ္တနတ္တပနတ္တပရိဝုတာ ဂါယမာနာ ပါသာဒံ အနုပရိယာယတိ၊ ကိံ နု ခွဿာ ပိတ္တံ ဝါ ကုပိတံ၊ ဥဒါဟု ဥမ္မတ္တိကာ ဇာတာ’’တိ? သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ မယှံ ဓီတာ ဂါယတိ၊ အတ္တနော ပနဿာ အဇ္ဈာသယော ပရိပုဏ္ဏော၊ သာ ‘ပတ္ထိတပတ္ထနာ မေ မတ္ထကံ ပတ္တာ’တိ တုဋ္ဌမာနသာ ဥဒါနံ ဥဒါနေန္တီ ဝိစရတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကဒါ ပန၊ ဘန္တေ၊ တာယ ပတ္ထနာ ပတ္ထိတာ’’တိ? ‘‘သုဏိဿထ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိ။ ‘‘သုဏိဿာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ အတီတံ အာဟရိ –

‘‘အတီတေ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣတော ကပ္ပသတသဟဿမတ္ထကေ ပဒုမုတ္တရော နာမ ဗုဒ္ဓါ လောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ ဝဿသတသဟဿံ အာယု အဟောသိ၊ ခီဏာသဝါနံ သတသဟဿပရိဝါရော၊ နဂရံ ဟံသဝတီ နာမ၊ ပိတာ သုနန္ဒော နာမ ရာဇာ၊ မာတာ သုဇာတာ နာမ ဒေဝီ၊ တဿ အဂ္ဂဥပဋ္ဌာယိကာ ဧကာ ဥပါသိကာ အဋ္ဌ ဝရေ ယာစိတွာ မာတုဋ္ဌာနေ ဌတွာ သတ္ထာရံ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ပဋိဇဂ္ဂန္တီ သာယံပါတံ ဥပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ။ တဿာ ဧကာ သဟာယိကာ တာယ သဒ္ဓိံ ဝိဟာရံ နိဗဒ္ဓံ ဂစ္ဆတိ။ သာ တဿာ သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ ဝိဿာသေန ကထနဉ္စ ဝလ္လဘဘာဝဉ္စ ဒိသွာ၊ ‘ကိံ နု ခေါ ကတွာ ဧဝံ ဗုဒ္ဓါနံ ဝလ္လတာ ဟောတီ’တိ စိန္တေတွာ သတ္ထာရံ ပုစ္ဆိ – ‘ဘန္တေ၊ ဧသာ ဣတ္ထီ တုမှာကံ ကိံ ဟောတီ’’’တိ? ‘‘ဥပဋ္ဌာယိကာနံ အဂ္ဂါ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ကိံ ကတွာ ဥပဋ္ဌာယိကာနံ အဂ္ဂါ ဟောတီ’’တိ? ‘‘ကပ္ပသတသဟဿံ ပတ္ထနံ ပတ္ထေတွာ’’တိ။ ‘‘ဣဒါနိ ပတ္ထေတွာ လဒ္ဓုံ သက္ကာ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ သက္ကာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခုသတသဟဿေန သဒ္ဓိံ သတ္တာဟံ မယှံ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ အဓိဝါသေသိ။ သာ သတ္တာဟံ ဒါနံ ဒတွာ ဩသာနဒိဝသေ စီဝရသာဋကေ ဒတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ နာဟံ ဣမဿ ဒါနဿ ဖလေန ဒေဝိဿရိယာဒီနံ အညတရံ ပတ္ထေမိ၊ တုမှာဒိသဿ ပနေကဿ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ အဋ္ဌ ဝရေ လဘိတွာ မာတုဋ္ဌာနေ ဌတွာ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ သမတ္ထာနံ အဂ္ဂါ ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေသိ။ သတ္ထာ ‘‘သမိဇ္ဈိဿတိ နု ခေါ ဣမိဿာ ပတ္ထနာ’’တိ အနာဂတံ အာဝဇ္ဇေန္တော ကပ္ပသတသဟဿံ ဩလောကေတွာ ‘‘ကပ္ပသတသဟဿပရိယောသာနေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တဒါ တွံ ဝိသာခါ နာမ ဥပါသိကာ ဟုတွာ တဿ သန္တိကေ အဋ္ဌ ဝရေ လဘိတွာ မာတုဋ္ဌာနေ ဌတွာ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ပဋိဇဂ္ဂန္တီနံ ဥပဋ္ဌာယိကာနံ အဂ္ဂါ ဘဝိဿသီ’’တိ အာဟ။ တဿာ သာ သမ္ပတ္တိ သွေဝ လဒ္ဓဗ္ဗာ ဝိယ အဟောသိ။

သာ ယာဝတာယုကံ ပုညံ ကတွာ တတော စုတာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တီ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ကိကိဿ ကာသိရညော သတ္တန္နံ ဓီတာနံ ကနိဋ္ဌာ သင်္ဃဒါသီ နာမ ဟုတွာ ပရကုလံ အဂန္တွာ တာဟိ ဇေဋ္ဌဘဂိနီဟိ သဒ္ဓိံ ဒီဃရတ္တံ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါဒမူလေပိ ‘‘အနာဂတေ တုမှာဒိသဿ ဗုဒ္ဓဿ မာတုဋ္ဌာနေ ဌတွာ စတုပစ္စယဒါယိကာနံ အဂ္ဂါ ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။ သာ တတော ပဋ္ဌာယ ပန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တီ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ မေဏ္ဍကသေဋ္ဌိပုတ္တဿ ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိနော ဓီတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တာ။ မယှံ သာသနေ ဗဟူနိ ပုညာနိ အကာသိ။ ဣတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ‘‘န မယှံ ဓီတာ ဂါယတိ၊ ပတ္ထိတပတ္ထနာယ ပန နိပ္ဖတ္တိံ ဒိသွာ ဥဒါနံ ဥဒါနေတီ’’တိ ဝတွာ သတ္ထာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ယထာ နာမ ဆေကော မာလာကာရော နာနာပုပ္ဖာနံ မဟန္တံ ရာသိံ ကတွာ နာနပ္ပကာရေ မာလာဂုဏေ ကရောတိ၊ ဧဝမေဝ ဝိသာခါယ နာနပ္ပကာရာနိ ပုညာနိ ကာတုံ စိတ္တံ နမတီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၅၃။

‘‘ယထာပိ ပုပ္ဖရာသိမှာ၊ ကယိရာ မာလာဂုဏေ ဗဟူ၊

ဧဝံ ဇာတေန မစ္စေန၊ ကတ္တဗ္ဗံ ကုသလံ ဗဟု’’န္တိ။

တတ္ထ ပုပ္ဖရာသိမှာတိ နာနပ္ပကာရာနံ ပုပ္ဖာနံ ရာသိမှာ။ ကယိရာတိ ကရေယျ။ မာလာဂုဏေ ဗဟူတိ ဧကတော ဝဏ္ဋိကမာလာဒိဘေဒါ နာနပ္ပကာရာ မာလာဝိကတိယော။ မစ္စေနာတိ မရိတဗ္ဗသဘာဝတာယ ‘‘မစ္စော’’တိ လဒ္ဓနာမေန သတ္တေန စီဝရဒါနာဒိဘေဒံ ဗဟုံ ကုသလံ ကတ္တဗ္ဗံ။ တတ္ထ ပုပ္ဖရာသိဂ္ဂဟဏံ ဗဟုပုပ္ဖဒဿနတ္ထံ။ သစေ ဟိ အပ္ပာနိ ပုပ္ဖာနိ ဟောန္တိ၊ မာလာကာရော စ ဆေကော နေဝ ဗဟူ မာလာဂုဏေ ကာတုံ သက္ကောတိ၊ အဆေကော ပန အပ္ပေသု ဗဟူသုပိ ပုပ္ဖေသု န သက္ကောတိယေဝ။ ဗဟူသု ပန ပုပ္ဖေသု သတိ ဆေကော မာလာကာရော ဒက္ခော ကုသလော ဗဟူ မာလာဂုဏေ ကရောတိ၊ ဧဝမေဝ သစေ ဧကစ္စဿ သဒ္ဓါ မန္ဒာ ဟောတိ၊ ဘောဂါ စ ဗဟူ သံဝိဇ္ဇန္တိ၊ နေဝ သက္ကောတိ ဗဟူနိ ကုသလာနိ ကာတုံ၊ မန္ဒာယ စ ပန သဒ္ဓါယ မန္ဒေသု စ ပန ဘောဂေသု န သက္ကောတိ။ ဥဠာရာယ စ ပန သဒ္ဓါယ မန္ဒေသု စ ဘောဂေသု န သက္ကောတိယေဝ။ ဥဠာရာယ စ ပန သဒ္ဓါယ ဥဠာရေသု စ ဘောဂေသု သတိ သက္ကောတိ။ တထာရူပါ စ ဝိသာခါ ဥပါသိကာ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ – ‘‘ယထာပိ…ပေ… ကတ္တဗ္ဗံ ကုသလံ ဗဟု’’န္တိ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပန္နာဒယော အဟေသုံ။ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ ဇာတာတိ။

ဝိသာခါဝတ္ထု အဋ္ဌမံ

၉။ အာနန္ဒတ္ထေရပဉှာဝတ္ထု

န ပုပ္ဖဂန္ဓော ပဋိဝါတမေတီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော အာနန္ဒတ္ထေရဿ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ကထေသိ။

ထေရော ကိရ သာယနှသမယေ ပဋိသလ္လီနော စိန္တေသိ – ‘‘ဘဂဝတာ မူလဂန္ဓော၊ သာရဂန္ဓော၊ ပုပ္ဖဂန္ဓောတိ တယော ဥတ္တမဂန္ဓာ ဝုတ္တာ၊ တေသံ အနုဝါတမေဝ ဂန္ဓော ဂစ္ဆတိ၊ နော ပဋိဝါတံ။ အတ္ထိ နု ခေါ တံ ဂန္ဓဇာတံ၊ ယဿ ပဋိဝါတမ္ပိ ဂန္ဓော ဂစ္ဆတီ’’တိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကိံ မယှံ အတ္တနာ ဝိနိစ္ဆိတေန၊ သတ္ထာရံယေဝ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ။ သော သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော သာယနှသမယေ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ၊ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘တီဏိမာနိ၊ ဘန္တေ၊ ဂန္ဓဇာတာနိ၊ ယေသံ အနုဝါတမေဝ ဂန္ဓော ဂစ္ဆတိ၊ နော ပဋိဝါတံ။ ကတမာနိ တီဏိ? မူလဂန္ဓော၊ သာရဂန္ဓော၊ ပုပ္ဖဂန္ဓော ၊ ဣမာနိ ခေါ၊ ဘန္တေ၊ တီဏိ ဂန္ဓဇာတာနိ။ ယေသံ အနုဝါတမေဝ ဂန္ဓော ဂစ္ဆတိ၊ နော ပဋိဝါတံ။ အတ္ထိ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ကိဉ္စိ ဂန္ဓဇာတံ ယဿ အနုဝါတမ္ပိ ဂန္ဓော ဂစ္ဆတိ၊ ပဋိဝါတမ္ပိ ဂန္ဓော ဂစ္ဆတိ၊ အနုဝါတပဋိဝါတမ္ပိ ဂန္ဓော ဂစ္ဆတီ’’တိ? (အ။ နိ။ ၃။၈၀)

အထဿ ဘဂဝါ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော –

‘‘အတ္ထာနန္ဒ၊ ကိဉ္စိ ဂန္ဓဇာတံ၊ ယဿ အနုဝါတမ္ပိ ဂန္ဓော ဂစ္ဆတိ၊ ပဋိဝါတမ္ပိ ဂန္ဓော ဂစ္ဆတိ၊ အနုဝါတပဋိဝါတမ္ပိ ဂန္ဓော ဂစ္ဆတီ’’တိ။ ‘‘ကတမံ ပန တံ၊ ဘန္တေ၊ ဂန္ဓဇာတံ’’? ‘‘ယဿ အနုဝါတမ္ပိ ဂန္ဓော ဂစ္ဆတိ၊ ပဋိဝါတမ္ပိ ဂန္ဓော ဂစ္ဆတိ၊ အနုဝါတပဋိဝါတမ္ပိ ဂန္ဓော ဂစ္ဆတီ’’တိ?

‘‘ဣဓာနန္ဒ၊ ယသ္မိံ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ၊ ဓမ္မံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ၊ သင်္ဃံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ၊ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ သီလဝါ ဟောတိ ကလျာဏဓမ္မော၊ ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ မုတ္တစာဂေါ ပယတပါဏိ ဝေါဿဂ္ဂရတော ယာစယောဂေါ ဒါနသံဝိဘာဂရတော။

‘‘တဿ ဒိသာသု သမဏဗြာဟ္မဏာ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တိ၊ ‘အမုကသ္မိံ နာမ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ၊ ဓမ္မံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ၊ သင်္ဃံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ…ပေ… ဒါနသံဝိဘာဂရတော’’’တိ။

‘‘ဒေဝတာပိဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တိ၊ ‘အမုကသ္မိံ နာမ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ၊ ဓမ္မံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ၊ သင်္ဃံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ…ပေ… ဒါနသံဝိဘာဂရတော’’’တိ။ ‘‘ဣဒံ ခေါ တံ၊ အာနန္ဒ၊ ဂန္ဓဇာတံ၊ ယဿ အနုဝါတမ္ပိ ဂန္ဓော ဂစ္ဆတိ၊ ပဋိဝါတမ္ပိ ဂန္ဓော ဂစ္ဆတိ ၊ အနုဝါတပဋိဝါတမ္ပိ ဂန္ဓော ဂစ္ဆတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၈၀) ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၅၄။

‘‘န ပုပ္ဖဂန္ဓော ပဋိဝါတမေတိ၊

န စန္ဒနံ တဂရမလ္လိကာ ဝါ၊

သတဉ္စ ဂန္ဓော ပဋိဝါတမေတိ၊

သဗ္ဗာ ဒိသာ သပ္ပုရိသော ပဝါယတိ။ (အ။ နိ။ ၃။၈၀)၊

၅၅။

‘‘စန္ဒနံ တဂရံ ဝါပိ၊ ဥပ္ပလံ အထ ဝဿိကီ၊

ဧတေသံ ဂန္ဓဇာတာနံ၊ သီလဂန္ဓော အနုတ္တရော’’တိ။

တတ္ထ န ပုပ္ဖဂန္ဓောတိ တာဝတိံသဘဝနေ ပရိစ္ဆတ္တကရုက္ခော အာယာမတော စ ဝိတ္ထာရတော စ ယောဇနသတိကော၊ တဿ ပုပ္ဖာနံ အာဘာ ပညာသ ယောဇနာနိ ဂစ္ဆတိ၊ ဂန္ဓော ယောဇနသတံ၊ သောပိ အနုဝါတမေဝ ဂစ္ဆတိ၊ ပဋိဝါတံ ပန အဋ္ဌင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ ဂန္တုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝရူပေါပိ န ပုပ္ဖဂန္ဓော ပဋိဝါတမေတိ။ စန္ဒနန္တိ စန္ဒနဂန္ဓော။ တဂရမလ္လိကာ ဝါတိ ဣမေသမ္ပိ ဂန္ဓော ဧဝ အဓိပ္ပေတော။ သာရဂန္ဓာနံ အဂ္ဂဿ ဟိ လောဟိတစန္ဒနဿာပိ တဂရဿပိ မလ္လိကာယပိ အနုဝါတမေဝ ဝါယတိ၊ နော ပဋိဝါတံ။ သတဉ္စ ဂန္ဓောတိ သပ္ပုရိသာနံ ပန ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓသာဝကာနံ သီလဂန္ဓော ပဋိဝါတမေတိ။ ကိံ ကာရဏာ? သဗ္ဗာ ဒိသာ သပ္ပုရိသော ပဝါယတိ ယသ္မာ ပန သပ္ပုရိသော သီလဂန္ဓေန သဗ္ဗာပိ ဒိသာ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာဝ ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ ‘‘တဿ ဂန္ဓော န ပဋိဝါတမေတီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပဋိဝါတမေတီ’’တိ။ ဝဿိကီတိ ဇာတိသုမနာ။ ဧတေသန္တိ ဣမေသံ စန္ဒနာဒီနံ ဂန္ဓဇာတာနံ ဂန္ဓတော သီလဝန္တာနံ သပ္ပုရိသာနံ သီလဂန္ဓောဝ အနုတ္တရော အသဒိသော အပဋိဘာဂေါတိ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပတ္တာ။ ဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ ဇာတာတိ။

အာနန္ဒတ္ထေရပဉှာဝတ္ထု နဝမံ။

၁၀။ မဟာကဿပတ္ထေရပိဏ္ဍပါတဒိန္နဝတ္ထု

အပ္ပမတ္တောအယံ ဂန္ဓောတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော မဟာကဿပတ္ထေရဿ ပိဏ္ဍပါတဒါနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကသ္မိဉှိ ဒိဝသေ ထေရော သတ္တာဟစ္စယေန နိရောဓာ ဝုဋ္ဌာယ ‘‘ရာဇဂဟေ သပဒါနံ ပိဏ္ဍာယ စရိဿာမီ’’တိ နိက္ခမိ။ တသ္မိံ ပန သမယေ သက္ကဿ ဒေဝရညော ပရိစာရိကာ ကကုဋပါဒိနိယော ပဉ္စသတာ အစ္ဆရာယော ‘‘ထေရဿ ပိဏ္ဍပါတံ ဒဿာမာ’’တိ ဥဿာဟဇာတာ ပဉ္စ ပိဏ္ဍပါတသတာနိ သဇ္ဇေတွာ အာဒါယ အန္တရာမဂ္ဂေ ဌတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမံ ပိဏ္ဍပါတံ ဂဏှထ၊ သင်္ဂဟံ နော ကရောထာ’’တိ ဝဒိံသု။ ‘‘ဂစ္ဆထ တုမှေ၊ အဟံ ဒုဂ္ဂတာနံ သင်္ဂဟံ ကရိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ မာ နော နာသေထ၊ သင်္ဂဟံ နော ကရောထာ’’တိ။ ထေရော ဉတွာ ပုန ပဋိက္ခိပိတွာ ပုနပိ အပဂန္တုံ အနိစ္ဆမာနာ ယာစန္တိယော ‘‘အတ္တနော ပမာဏံ န ဇာနာထ၊ အပဂစ္ဆထာ’’တိ အစ္ဆရံ ပဟရိ။ တာ ထေရဿ အစ္ဆရသဒ္ဒံ သုတွာ သန္ထမ္ဘိတွာ သမ္မုခါ ဌာတုံ အသက္ကောန္တိယော ပလာယိတွာ ဒေဝလောကမေဝ ဂန္တွာ၊ သက္ကေန ‘‘ကဟံ ဂတာတ္ထာ’’တိ ပုဋ္ဌာ၊ ‘‘‘သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတဿ ထေရဿ ပိဏ္ဍပါတံ ဒဿာမာ’တိ ဂတာမှာ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ဒိန္နော ပန ဝါ’’တိ? ‘‘ဂဏှိတုံ န ဣစ္ဆတီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကထေသီ’’တိ? ‘‘‘ဒုဂ္ဂတာနံ သင်္ဂဟံ ကရိဿာမီ’တိ အာဟ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘တုမှေ ကေနာကာရေန ဂတာ’’တိ။ ‘‘ဣမိနာဝ၊ ဒေဝါ’’တိ။ သက္ကော ‘‘တုမှာဒိသိယော ထေရဿ ပိဏ္ဍပါတံ ကိံ ဒဿန္တီ’’တိ သယံ ဒါတုကာမော ဟုတွာ၊ ဇရာဇိဏ္ဏော မဟလ္လကော ခဏ္ဍဒန္တော ပလိတကေသော ဩတဂ္ဂသရီရော မဟလ္လကတန္တ ဝါယော ဟုတွာ သုဇမ္ပိ ဒေဝဓီတရံ တထာရူပမေဝ မဟလ္လိကံ ကတွာ ဧကံ ပေသကာရဝီထိံ မာပေတွာ တန္တံ ပသာရေန္တော အစ္ဆိ။

ထေရောပိ ‘‘ဒုဂ္ဂတာနံ သင်္ဂဟံ ကရိဿာမီ’’တိ နဂရာဘိမုခေါ ဂစ္ဆန္တော ဗဟိနဂရေ ဧဝ တံ ဝီထိံ ဒိသွာ ဩလောကေန္တော ဒွေ ဇနေ အဒ္ဒသ။ တသ္မိံ ခဏေ သက္ကော တန္တံ ပသာရေတိ၊ သုဇာ တသရံ ဝဋ္ဋေတိ။ ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘ဣမေ မဟလ္လကကာလေပိ ကမ္မံ ကရောန္တိယေဝ ဣမသ္မိံ နဂရေ ဣမေဟိ ဒုဂ္ဂတတရာ နတ္ထိ မညေ၊ ဣမေဟိ ဒိန္နံ ဥဠုင်္ကမတ္တမ္ပိ သာကမတ္တမ္ပိ ဂဟေတွာ ဣမေသံ သင်္ဂဟံ ကရိဿာမီ’’တိ။ သော တေသံ ဂေဟာဘိမုခေါ အဟောသိ။ သက္ကော တံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ သုဇံ အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ မယှံ အယျော ဣတော အာဂစ္ဆတိ၊ တွံ အပဿန္တီ ဝိယ တုဏှီ ဟုတွာ နိသီဒ၊ ခဏေန ထေရံ ဝဉ္စေတွာ ပိဏ္ဍပါတံ ဒဿာမာ’’တိ။ ထေရော အာဂန္တွာ ဂေဟဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ တေပိ အပဿန္တာ ဝိယ အတ္တနော ကမ္မမေဝ ကရောန္တာ ထောကံ အာဂမိံသု။

အထ သက္ကော ‘‘ဂေဟဒွါရေ ဧကော ထေရော ဝိယ ဌိတော၊ ဥပဓာရေဟိ တာဝါ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဂန္တွာ ဥပဓာရေထ၊ သာမီ’’တိ။ သော ဂေဟာ နိက္ခမိတွာ ထေရံ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ဇဏ္ဏုကာနိ ဩလမ္ဗိတွာ နိတ္ထုနန္တော ဥဋ္ဌာယ ‘‘ကတရော ထေရော နု ခေါ အယျော’’တိ ထောကံ ဩသက္ကိတွာ ‘‘အက္ခီနိ မေ ဓူမာယန္တီ’’တိ ဝတွာ နလာဋေ ဟတ္ထံ ဌပေတွာ ဥဒ္ဓံ ဩလောကေတွာ ‘‘အဟော ဒုက္ခံ၊ အယျော နော မဟာကဿပတ္ထေရော စိရဿံ မေ ကုဋိဒွါရံ အာဂတော၊ အတ္ထိ နု ခေါ ကိဉ္စိ ဂေဟေ’’တိ အာဟ။ သုဇာ ထောကံ အာကုလံ ဝိယ ဟုတွာ ‘‘အတ္ထိ၊ သာမီ’’တိ ပဋိဝစနံ အဒါသိ။ သက္ကော၊ ‘‘ဘန္တေ၊ လူခံ ဝါ ပဏီတံ ဝါတိ အစိန္တေတွာ သင်္ဂဟံ နော ကရောထာ’’တိ ပတ္တံ ဂဏှိ။ ထေရော ‘‘ဧတေဟိ ဒိန္နံ သာကံ ဝါ ဟောတု ကုဏ္ဍကမုဋ္ဌိ ဝါ၊ သင်္ဂဟံ နေသံ ကရိဿာမီ’’တိ ပတ္တံ အဒါသိ။ သော အန္တောဃရံ ပဝိသိတွာ ဃဋိဩဒနံ နာမ ဃဋိယာ ဥဒ္ဓရိတွာ ပတ္တံ ပူရေတွာ ထေရဿ ဟတ္ထေ ဌပေသိ။ သော အဟောသိ ပိဏ္ဍပါတော အနေကသူပဗျဉ္ဇနော၊ သကလံ ရာဇဂဟနဂရံ ဂန္ဓေန အဇ္ဈောတ္ထရိ။

တဒါ ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ပုရိသော အပ္ပေသက္ခော၊ ပိဏ္ဍပါတော မဟေသက္ခော၊ သက္ကဿ ဘောဇနသဒိသော၊ ကော နု ခေါ ဧသော’’တိ။ အထ နံ ‘‘သက္ကော’’တိ ဉတွာ အာဟ – ‘‘ဘာရိယံ တေ ကမ္မံ ကတံ ဒုဂ္ဂတာနံ သမ္ပတ္တိံ ဝိလုမ္ပန္တေန၊ အဇ္ဇ မယှံ ဒါနံ ဒတွာ ကောစိဒေဝ ဒုဂ္ဂတော သေနာပတိဋ္ဌာနံ ဝါ သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ ဝါ လဘေယျာ’’တိ။ ‘‘မယာ ဒုဂ္ဂတတရော နတ္ထိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ တွံ ဒုဂ္ဂတော ဒေဝလောကေ ရဇ္ဇသိရိံ အနုဘဝန္တော’’တိ? ‘‘ဘန္တေ၊ ဧဝံ နာမေတံ၊ မယာ ပန အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ကလျာဏကမ္မံ ကတံ၊ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ဝတ္တမာနေ ကလျာဏကမ္မံ ကတွာ စူဠရထဒေဝပုတ္တော မဟာရထဒေဝပုတ္တော အနေကဝဏ္ဏဒေဝပုတ္တောတိ ဣမေ တယော သမာနဒေဝပုတ္တာ မမ အာသန္နဋ္ဌာနေ နိဗ္ဗတ္တာ၊ မယာ တေဇဝန္တတရာ။ အဟဉှိ တေသု ဒေဝပုတ္တေသု ‘နက္ခတ္တံ ကီဠိဿာမာ’တိ ပရိစာရိကာယော ဂဟေတွာ အန္တရဝီထိံ ဩတိဏ္ဏေသု ပလာယိတွာ ဂေဟံ ပဝိသာမိ။ တေသဉှိ သရီရတော တေဇော မမ သရီရံ ဩတ္ထရတိ၊ မမ သရီရတော တေဇော တေသံ သရီရံ န ဩတ္ထရတိ၊ ‘ကော မယာ ဒုဂ္ဂတတရော၊ ဘန္တေ’တိ။ ‘ဧဝံ သန္တေပိ ဣတော ပဋ္ဌာယ မယှံ မာ ဧဝံ ဝဉ္စေတွာ ဒါနမဒါသီ’’’တိ။ ‘‘ဝဉ္စေတွာ တုမှာကံ ဒါနေ ဒိန္နေ မယှံ ကုသလံ အတ္ထိ၊ န အတ္ထီ’’တိ? ‘‘အတ္ထာဝုသော’’တိ။ ‘‘ဧဝံ သန္တေ ကုသလကမ္မကရဏံ နာမ မယှံ ဘာရော၊ ဘန္တေ’’တိ။ သော ဧဝံ ဝတွာ ထေရံ ဝန္ဒိတွာ သုဇံ ဂဟေတွာ ထေရံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ‘‘အဟော ဒါနံ ပရမဒါနံ ကဿပေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတ’’န္တိ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ပိပ္ပလိဂုဟာယံ ဝိဟရတိ၊ သတ္တာဟံ ဧကပလ္လင်္ကေန နိသိန္နော ဟောတိ အညတရံ သမာဓိံ သမာပဇ္ဇိတွာ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ တဿ သတ္တာဟဿ အစ္စယေန တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌာသိ။ အထ ခေါ အာယသ္မတော မဟာကဿပဿ တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌိတဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ယံနူနာဟံ ရာဇဂဟံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသေယျ’’န္တိ။

‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ပဉ္စမတ္တာနိ ဒေဝတာသတာနိ ဥဿုက္ကံ အာပန္နာနိ ဟောန္တိ အာယသ္မတော မဟာကဿပဿ ပိဏ္ဍပါတပဋိလာဘာယ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ တာနိ ပဉ္စမတ္တာနိ ဒေဝတာသတာနိ ပဋိက္ခိပိတွာ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ရာဇဂဟံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။

‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော အာယသ္မတော မဟာကဿပဿ ပိဏ္ဍပါတံ ဒါတုကာမော ဟောတိ။ ပေသကာရဝဏ္ဏံ အဘိနိမ္မိနိတွာ တန္တံ ဝိနာတိ၊ သုဇာ အသုရကညာ တသရံ ပူရေတိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ရာဇဂဟေ သပဒါနံ ပိဏ္ဍာယ စရမာနော ယေန သက္ကဿ ဒေဝါနမိန္ဒဿ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ၊ အဒ္ဒသာ ခေါ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော အာယသ္မန္တံ မဟာကဿပံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ၊ ဒိသွာ ဃရာ နိက္ခမိတွာ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ဟတ္ထတော ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဃရံ ပဝိသိတွာ ဃဋိယာ ဩဒနံ ဥဒ္ဓရိတွာ ပတ္တံ ပူရေတွာ အာယသ္မတော မဟာကဿပဿ အဒါသိ။ သော အဟောသိ ပိဏ္ဍပါတော အနေကသူပေါ အနေကဗျဉ္ဇနော အနေကရသဗျဉ္ဇနော။ အထ ခေါ အာယသ္မတော မဟာကဿပဿ ဧတဒဟောသိ – ‘ကော နု ခေါ အယံ သတ္တော၊ ယဿာယံ ဧဝရူပေါ ဣဒ္ဓါနုဘာဝေါ’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မတော မဟာကဿပဿ ဧတဒဟောသိ – ‘သက္ကော ခေါ အယံ ဒေဝါနမိန္ဒော’တိ ဝိဒိတွာ သက္ကံ ဒေဝါနမိန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘ကတံ ခေါ တေ ဣဒံ၊ ကောသိယ၊ မာ ပုနပိ ဧဝရူပမကာသီ’’’တိ။ ‘‘အမှာကမ္ပိ၊ ဘန္တေ ကဿပ၊ ပုညေန အတ္ထော၊ အမှာကမ္ပိ ပုညေန ကရဏီယ’’န္တိ။

‘‘အထ ခေါ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော အာယသ္မန္တံ မဟာကဿပံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ အာကာသေ အန္တလိက္ခေ တိက္ခတ္တုံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ – ‘အဟော ဒါနံ ပရမဒါနံ ကဿပေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတံ၊ အဟော ဒါနံ ပရမဒါနံ ကဿပေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတံ၊ အဟော ဒါနံ ပရမဒါနံ ကဿပေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတ’’’န္တိ (ဥဒါ။ ၂၇)။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဝိဟာရေ ဌိတော ဧဝ တဿ တံ သဒ္ဒံ သုတွာ ဘိက္ခူ အာမန္တေတွာ – ‘‘ပဿထ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သက္ကံ ဒေဝါနမိန္ဒံ ဥဒါနံ ဥဒါနေတွာ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘ကိံ ပန တေန ကတံ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘ဝဉ္စေတွာ တေန မယှံ ပုတ္တဿ ကဿပဿ ပိဏ္ဍပါတော ဒိန္နော၊ တံ ဒတွာ တုဋ္ဌမာနသော ဥဒါနံ ဥဒါနေန္တော ဂစ္ဆတီ’’တိ။ ‘‘ထေရဿ ပိဏ္ဍပါတံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကထံ၊ ဘန္တေ၊ တေန ဉာတန္တိ။ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ မမ ပုတ္တေန သဒိသံ နာမ ပိဏ္ဍပါတိကံ ဒေဝါပိ မနုဿာပိ ပိဟယန္တီတိ ဝတွာ သယမ္ပိ ဥဒါနံ ဥဒါနေ’’သိ။ သုတ္တေ ပန ဧတ္ထကမေဝ အာဂတံ –

‘‘အဿောသိ ခေါ ဘဂဝါ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ ဝိသုဒ္ဓါယ အတိက္ကန္တမာနုသိကာယ သက္ကဿ ဒေဝါနမိန္ဒဿ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ အာကာသေ အန္တလိက္ခေ တိက္ခတ္တုံ ဥဒါနံ ဥဒါနေန္တဿ ‘‘အဟော ဒါနံ ပရမဒါနံ ကဿပေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတံ၊ အဟော ဒါနံ ပရမဒါနံ ကဿပေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတံ၊ အဟော ဒါနံ ပရမဒါနံ ကဿပေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတ’’န္တိ (ဥဒါ။ ၂၇)။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာ တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

‘‘ပိဏ္ဍပါတိကဿ ဘိက္ခုနော၊

အတ္တဘရဿ အနညပေါသိနော၊

ဒေဝါ ပိဟယန္တိ တာဒိနော၊

ဥပသန္တဿ သဒါ သတီမတော’’တိ။ (ဥဒါ။ ၂၇)၊

ဣမဉ္စ ပန ဥဒါနံ ဥဒါနေတွာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော မမ ပုတ္တဿ သီလဂန္ဓေန အာဂန္တွာ ပိဏ္ဍပါတံ အဒါသီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၅၆။

‘‘အပ္ပမတ္တော အယံ ဂန္ဓော၊ ယွာယံ တဂရစန္ဒနံ၊

ယော စ သီလဝတံ ဂန္ဓော၊ ဝါတိ ဒေဝေသု ဥတ္တမော’’တိ။

တတ္ထ အပ္ပမတ္တောတိ ပရိတ္တပ္ပမာဏော။ ယော စ သီလဝတန္တိ ယော ပန သီလဝန္တာနံ သီလဂန္ဓော၊ သော တဂရံ ဝိယ လောဟိတစန္ဒနံ ဝိယ စ ပရိတ္တကော န ဟောတိ၊ အတိဝိယ ဥဠာရော ဝိပ္ဖာရိတော။ တေနေဝ ကာရဏေန ဝါတိ ဒေဝေသု ဥတ္တမောတိ ပဝရော သေဋ္ဌော ဟုတွာ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သဗ္ဗတ္ထမေဝ ဝါယတိ၊ ဩတ္ထရန္တော ဂစ္ဆတီတိ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပတ္တာ။ ဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ ဇာတာတိ။

မဟာကဿပတ္ထေရပိဏ္ဍပါတဒိန္နဝတ္ထု ဒသမံ။

၁၁။ ဂေါဓိကတ္ထေရပရိနိဗ္ဗာနဝတ္ထု

တေသံသမ္ပန္နသီလာနန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဂေါဓိကတ္ထေရဿ ပရိနိဗ္ဗာနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သော ဟိ အာယသ္မာ ဣသိဂိလိပဿေ ကာဠသိလာယံ ဝိဟရန္တော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော သာမာယိကံ စေတောဝိမုတ္တိံ ဖုသိတွာ ဧကဿ အနုဿာယိကဿ ရောဂဿ ဝသေန တတော ပရိဟာယိ။ သော ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပိ ဆက္ခတ္တုံ ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ပရိဟီနော၊ သတ္တမေ ဝါရေ ဥပ္ပာဒေတွာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ဆက္ခတ္တုံ ဈာနာ ပရိဟီနော၊ ပရိဟီနဇ္ဈာနဿ ခေါ ပန အနိယတာ ဂတိ၊ ဣဒါနေဝ သတ္ထံ အာဟရိဿာမီ’’တိ ကေသောရောပနသတ္ထကံ ဂဟေတွာ ဂလနာဠိံ ဆိန္ဒိတုံ ပဉ္စကေ နိပဇ္ဇိ။ မာရော တဿ စိတ္တံ ဉတွာ ‘‘အယံ ဘိက္ခု သတ္ထံ အာဟရိတုကာမော၊ သတ္ထံ အာဟရန္တာ ခေါ ပန ဇီဝိတေ နိရပေက္ခာ ဟောန္တိ၊ တေ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အရဟတ္တမ္ပိ ပါပုဏန္တိ၊ သစာဟံ ဧတံ ဝါရေဿာမိ၊ န မေ ဝစနံ ကရိဿတိ၊ သတ္ထာရံ ဝါရာပေဿာမီ’’တိ အညာတကဝေသေန သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမာဟ –

‘‘မဟာဝီရ မဟာပည၊ ဣဒ္ဓိယာ ယသသာ ဇလံ၊

သဗ္ဗဝေရဘယာတီတ၊ ပါဒေ ဝန္ဒာမိ စက္ခုမ။

‘‘သာဝကော တေ မဟာဝီရ၊ မရဏံ မရဏာဘိဘူ၊

အာကင်္ခတိ စေတယတိ၊ တံ နိသေဓ ဇုတိန္ဓရ။

‘‘ကထဉှိ ဘဂဝါ တုယှံ၊ သာဝကော သာသနေ ရတော၊

အပ္ပတ္တမာနသော သေက္ခော၊ ကာလံ ကယိရာ ဇနေ သုတာ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၅၉)၊

တသ္မိံ ခဏေ ထေရေန သတ္ထံ အာဟရိတံ ဟောတိ။ သတ္ထာ ‘‘မာရော အယ’’န္တိ ဝိဒိတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ဧဝဉှိ ဓီရာ ကုဗ္ဗန္တိ၊ နာဝကင်္ခန္တိ ဇီဝိတံ၊

သမူလံ တဏှမဗ္ဗုယှ၊ ဂေါဓိကော ပရိနိဗ္ဗုတော’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၅၉)၊

အထ ခေါ ဘဂဝါ သမ္ဗဟုလေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ထေရဿ သတ္ထံ အာဟရိတွာ နိပန္နဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ မာရော ပါပိမာ ‘‘ကတ္ထ နု ခေါ ဣမဿ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ ပတိဋ္ဌိတ’’န္တိ ဓူမရာသိ ဝိယ တိမိရပုဉ္ဇော ဝိယ စ ဟုတွာ သဗ္ဗဒိသာသု ထေရဿ ဝိညာဏံ သမနွေသတိ။ ဘဂဝါ တံ ဓူမတိမိရဘာဝံ ဘိက္ခူနံ ဒဿေတွာ ‘‘ဧသော ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာရော ပါပိမာ ဂေါဓိကဿ ကုလပုတ္တဿ ဝိညာဏံ သမနွေသတိ ‘ကတ္ထ ဂေါဓိကဿ ကုလပုတ္တဿ ဝိညာဏံ ပတိဋ္ဌိတ’န္တိ။ အပတိဋ္ဌိတေန စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိညာဏေန ဂေါဓိကော ကုလပုတ္တော ပရိနိဗ္ဗုတော’’တိ အာဟ။ မာရောပိ တဿ ဝိညာဏဋ္ဌာနံ ဒဋ္ဌုံ အသက္ကောန္တော ကုမာရကဝဏ္ဏော ဟုတွာ ဗေလုဝပဏ္ဍုဝီဏံ အာဒါယ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိ –

‘‘ဥဒ္ဓံ အဓော စ တိရိယံ၊ ဒိသာ အနုဒိသာ သွဟံ၊

အနွေသံ နာဓိဂစ္ဆာမိ၊ ဂေါဓိကော သော ကုဟိံ ဂတော’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၅၉)၊

အထ နံ သတ္ထာ အာဟ –

‘‘ယော ဓီရော ဓိတိသမ္ပန္နော၊ ဈာယီ ဈာနရတော သဒါ၊

အဟောရတ္တံ အနုယုဉ္ဇံ၊ ဇီဝိတံ အနိကာမယံ။

‘‘ဇေတွာန မစ္စုနော သေနံ၊ အနာဂန္တွာ ပုနဗ္ဘဝံ၊

သမူလံ တဏှမဗ္ဗုယှ၊ ဂေါဓိကော ပရိနိဗ္ဗုတော’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၅၉)၊

ဧဝံ ဝုတ္တေ မာရော ပါပိမာ ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘တဿ သောကပရေတဿ၊ ဝီဏာ ကစ္ဆာ အဘဿထ၊

တတော သော ဒုမ္မနော ယက္ခော၊ တတ္ထေဝန္တရဓာယထာ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၅၉)၊

သတ္ထာပိ ‘‘ကိံ တေ၊ ပါပိမ၊ ဂေါဓိကဿ ကုလပုတ္တဿ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေန? တဿ ဟိ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနံ တုမှာဒိသာနံ သတမ္ပိ သဟဿမ္ပိ ဒဋ္ဌုံ န သက္ကောတီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၅၇။

‘‘တေသံ သမ္ပန္နသီလာနံ၊ အပ္ပမာဒဝိဟာရိနံ၊

သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တာနံ၊ မာရော မဂ္ဂံ န ဝိန္ဒတီ’’တိ။

တတ္ထ တေသန္တိ ယထာ အပ္ပတိဋ္ဌိတေန ဝိညာဏေန ဂေါဓိကော ကုလပုတ္တော ပရိနိဗ္ဗုတော၊ ယေ စ ဧဝံ ပရိနိဗ္ဗာယန္တိ၊ တေသံ သမ္ပန္နသီလာနန္တိ ပရိပုဏ္ဏသီလာနံ။ အပ္ပမာဒဝိဟာရိနန္တိ သတိအဝိပ္ပဝါသသင်္ခါတေန အပ္ပမာဒေန ဝိဟရန္တာနံ။ သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တာနန္တိ ဟေတုနာ ဉာယေန ကာရဏေန ဇာနိတွာ ‘‘တဒင်္ဂဝိမုတ္တိယာ၊ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိယာ၊ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိယာ၊ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိယာ၊ နိဿရဏဝိမုတ္တိယာ’’တိ ဣမာဟိ ပဉ္စဟိ ဝိမုတ္တီဟိ ဝိမုတ္တာနံ။ မာရော မဂ္ဂံ န ဝိန္ဒတီတိ ဧဝရူပါနံ မဟာခီဏာသဝါနံ သဗ္ဗထာမေန မဂ္ဂန္တောပိ မာရော ဂတမဂ္ဂံ န ဝိန္ဒတိ န လဘတိ န ပဿတီတိ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပတ္တာ။ ဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ ဇာတာတိ။

ဂေါဓိကတ္ထေရပရိနိဗ္ဗာနဝတ္ထု ဧကာဒသမံ။

၁၂။ ဂရဟဒိန္နဝတ္ထု

ယထာသင်္ကာရဋ္ဌာနသ္မိန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဂရဟဒိန္နံ နာမ နိဂဏ္ဌသာဝကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သာဝတ္ထိယဉှိ သိရိဂုတ္တော စ ဂရဟဒိန္နော စာတိ ဒွေ သဟာယကာ အဟေသုံ။ တေသု သိရိဂုတ္တော ဥပါသကော ဗုဒ္ဓသာဝကော၊ ဂရဟဒိန္နော နိဂဏ္ဌသာဝကော ။ တံ နိဂဏ္ဌာ အဘိက္ခဏံ ဧဝံ ဝဒန္တိ – ‘‘တဝ သဟာယကံ သိရိဂုတ္တံ ‘ကိံ တွံ သမဏံ ဂေါတမံ ဥပသင်္ကမသိ၊ တဿ သန္တိကေ ကိံ လဘိဿသီ’တိ ဝတွာ ယထာ အမှေ ဥပသင်္ကမိတွာ အမှာကဉ္စ ဒေယျဓမ္မံ ဒဿတိ၊ ကိံ ဧဝံ ဩဝဒိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ဂရဟဒိန္နော တေသံ ဝစနံ သုတွာ အဘိက္ခဏံ ဂန္တွာ ဌိတနိသိန္နဋ္ဌာနာဒီသု သိရိဂုတ္တံ ဧဝံ ဩဝဒတိ – ‘‘သမ္မ၊ ကိံ တေ သမဏေန ဂေါတမေန၊ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ကိံ လဘိဿသိ၊ ကိံ တေ မမ၊ အယျေ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ တေသံ ဒါနံ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ? သိရိဂုတ္တော တဿ ကထံ သုတွာပိ ဗဟူ ဒိဝသေ တုဏှီ ဟုတွာ နိဗ္ဗိဇ္ဇိတွာ ဧကဒိဝသံ၊ ‘‘သမ္မ၊ တွံ အဘိက္ခဏံ အာဂန္တွာ မံ ဌိတဋ္ဌာနာဒီသု ဧဝံ ဝဒေသိ၊ ‘သမဏံ ဂေါတမံ ဥပသင်္ကမိတွာ ကိံ လဘိဿသိ၊ မမ၊ အယျေ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ တေသံ ဒါနံ ဒေဟီ’တိ၊ ကထေဟိ တာဝ မေ၊ တဝ၊ အယျာ၊ ကိံ ဇာနန္တီ’’တိ? ‘‘‘အဟော၊ သာမိ၊ မာ ဧဝံ ဝဒ၊ မမ အယျာနံ အညာတံ နာမ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ သဗ္ဗံ ကာယဝစီမနောကမ္မံ ဣဒံ ဘဝိဿတိ၊ ဣဒံ န ဘဝိဿတီ’တိ သဗ္ဗံ ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗံ ဇာနန္တီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ ဝဒေသီ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ ဝဒေမီ’’တိ။ ‘‘ယဒိ ဧဝံ၊ အတိဘာရိယံ တေ ကတံ၊ ဧတ္တကံ ကာလံ မယှံ ဧတမတ္ထံ အနာစိက္ခန္တေန၊ အဇ္ဇ မယာ အယျာနံ ဉာဏာနုဘာဝေါ ဉာတော၊ ဂစ္ဆ၊ သမ္မ၊ အယျေ၊ မမ ဝစနေန နိမန္တေဟီ’’တိ။ သော နိဂဏ္ဌာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ တေ ဝန္ဒိတွာ ‘‘မယှံ သဟာယကော သိရိဂုတ္တော သွာတနာယ တုမှေ နိမန္တေတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘သိရိဂုတ္တေန သာမံ တွံ ဝုတ္တော’’တိ? ‘‘အာမ၊ အယျာ’’တိ။ တေ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ ဟုတွာ ‘‘နိပ္ဖန္နံ နော ကိစ္စံ၊ သိရိဂုတ္တဿ အမှေသု ပသန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ကာ နာမ သမ္ပတ္တိ အမှာကံ န ဘဝိဿတီ’’တိ ဝဒိံသု။

သိရိဂုတ္တဿာပိ မဟန္တံ နိဝေသနံ။ သော တသ္မိံ ဒွိန္နံ ဂေဟာနံ အန္တရေ ဥဘတော ဒီဃံ အာဝါဋံ ခဏာပေတွာ ဂူထကလလဿ ပူရာပေသိ။ ဗဟိအာဝါဋေ ဒွီသု ပရိယန္တေသု ခါဏုကေ ကောဋ္ဋာပေတွာ တေသု ရဇ္ဇုယော ဗန္ဓာပေတွာ အာသနာနံ ပုရိမပါဒေ အာဝါဋဿ ပုရိမပဿေ ဌပါပေတွာ ပစ္ဆိမပါဒေ ရဇ္ဇုကေသု ဌပါပေသိ။ ‘‘ဧဝံ နိသိန္နကာလေ ဧဝံ အဝံသိရာ ပတိဿန္တီ’’တိ မညမာနော ယထာ အာဝါဋော န ပညာယတိ၊ ဧဝံ အာသနာနံ ဥပရိ ပစ္စတ္ထရဏာနိ ဒါပေသိ။ မဟန္တာ မဟန္တာ စာဋိယော ဌပါပေတွာ ကဒလိပဏ္ဏေဟိ စ သေတပိလောတိကာဟိ စ မုခါနိ ဗန္ဓာပေတွာ တာ တုစ္ဆာ ဧဝ ဂေဟဿ ပစ္ဆိမဘာဂေ ဗဟိ ယာဂုဘတ္တသိတ္ထသပ္ပိတေလမဓုဖာဏိတပူဝစုဏ္ဏမက္ခိတာ ကတွာ ဌပါပေသိ။ ဂရဟဒိန္နော ပါတောဝ တဿ ဃရံ ဝေဂေန ဂန္တွာ၊ ‘‘အယျာနံ သက္ကာရော သဇ္ဇိတော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ သမ္မ၊ သဇ္ဇိတော’’တိ။ ‘‘ကဟံ ပန ဧသော’’တိ။ ‘‘ဧတာသု ဧတ္တိကာသု စာဋီသု ယာဂု၊ ဧတ္တိကာသု ဘတ္တံ၊ ဧတ္တိကာသု သပ္ပိဖာဏိတပူဝါဒီနိ ပူရိတာနိ၊ အာသနာနိ ပညတ္တာနီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ဝတွာ ဂတော တဿ ဂတကာလေ ပဉ္စသတာ နိဂဏ္ဌာ အာဂမိံသု။ သိရိဂုတ္တော ဂေဟာ နိက္ခမိတွာ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန နိဂဏ္ဌေ ဝန္ဒိတွာ တေသံ ပုရတော အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ဌိတော ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘တုမှေ ကိရ အတီတာဒိဘေဒံ သဗ္ဗံ ဇာနာထ၊ ဧဝံ တုမှာကံ ဥပဋ္ဌာကေန မယှံ ကထိတံ။ သစေ သဗ္ဗံ တုမှေ ဇာနာထ၊ မယှံ ဂေဟံ မာ ပဝိသိတ္ထ။ မမ ဂေဟံ ပဝိဋ္ဌာနဉှိ ဝေါ နေဝ ယာဂု အတ္ထိ၊ န ဘတ္တာဒီနိ။ သစေ အဇာနိတွာ ပဝိသိဿထ၊ ဂူထအာဝါဋေ ဝေါ ပါတေတွာ ပေါထေဿာမီ’’တိ ဧဝံ စိန္တေတွာ ပုရိသာနံ သညံ အဒါသိ။ ဧဝံ တေသံ နိသီဒနဘာဝံ ဉတွာ ပစ္ဆိမပဿေ ဌတွာ အာသနာနံ ဥပရိ ပစ္စတ္ထရဏာနိ အပနေယျာထ၊ မာ တာနိ အသုစိနာ မက္ခယိံသူတိ။

အထ နိဂဏ္ဌေ ‘‘ဣတော ဧထ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ နိဂဏ္ဌာ ပဝိသိတွာ ပညတ္တာသနေသု နိသီဒိတုံ အာရဘိံသု။ အထ နေ မနုဿာ ဝဒိံသု – ‘‘အာဂမေထ၊ ဘန္တေ၊ မာ တာဝ နိသီဒထာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ’’တိ? ‘‘အမှာကံ ဂေဟံ ပဝိဋ္ဌာနံ အယျာနံ ဝတ္တံ ဉတွာ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အာဝုသော’’တိ? ‘‘အတ္တနော အတ္တနော ပတ္တာသနမူလေသု ဌတွာ သဗ္ဗေပိ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ဣဒံ ကိရဿ အဓိပ္ပာယော – ‘‘ဧကသ္မိံ အာဝါဋေ ပတိတေ ‘မာ၊ အာဝုသော၊ အဝသေသာ အာသနေ နိသီဒန္တူ’တိ ဝတ္တုံ မာ လဘတူ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဣမေဟိ ကထိတကထံ အမှေဟိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တယိံသု။ အထ သဗ္ဗေ အတ္တနော အတ္တနော ပတ္တာသနမူလေ ပဋိပါဋိယာ အဋ္ဌံသု။ အထ နေ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ခိပ္ပံ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ နိသီဒထာ’’တိ ဝတွာ တေသံ နိသိန္နဘာဝံ ဉတွာ အာသနာနံ ဥပရိ ပစ္စတ္ထရဏာနိ နီဟရိံသု။ နိဂဏ္ဌာ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ နိသိန္နာ၊ ရဇ္ဇူနံ ဥပရိ ဌပိတာ အာသနပါဒါ ဘဋ္ဌာ၊ နိဂဏ္ဌာ အဝံသိရာ အာဝါဋေ ပတိံသု။ သိရိဂုတ္တော တေသု ပတိတေသု ဒွါရံ ပိဒဟိတွာ တေ ဥတ္တိဏ္ဏုတ္တိဏ္ဏေ ‘‘အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ ကသ္မာ န ဇာနာထာ’’တိ ဒဏ္ဍေဟိ ပါထေတွာ ‘‘ဧတ္တကံ ဧတေသံ ဝဋ္ဋိဿတီ’’တိ ဒွါရံ ဝိဝရာပေသိ။ တေ နိက္ခမိတွာ ပလာယိတုံ အာရဘိံသု။ ဂမနမဂ္ဂေ ပန တေသံ သုဓာပရိကမ္မကတံ ဘူမိံ ပိစ္ဆိလံ ကာရာပေသိ။ တေ တတ္ထ အသဏ္ဌဟိတွာ ပတိတေ ပတိတေ ပုန ပေါထာပေတွာ ‘‘အလံ ဧတ္တကံ တုမှာက’’န္တိ ဥယျောဇေသိ။ တေ ‘‘နာသိတမှာ တယာ၊ နာသိတမှာ တယာ’’တိ ကန္ဒန္တာ ဥပဋ္ဌာကဿ ဂေဟဒွါရံ အဂမံသု။

ဂရဟဒိန္နော တံ ဝိပ္ပကာရံ ဒိသွာ ကုဒ္ဓါ ‘‘နာသိတမှိ သိရိဂုတ္တေန၊ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ဝန္ဒန္တာနံ သဒေဝကေ လောကေ ယထာရုစိယာ ဒါတုံ သမတ္ထေ နာမ ပုညက္ခေတ္တဘူတေ မမ၊ အယျေ ၊ ပေါထာပေတွာ ဗျသနံ ပါပေသီ’’တိ ရာဇကုလံ ဂန္တွာ တဿ ကဟာပဏသဟဿံ ဒဏ္ဍံ ကာရေသိ။ အထဿ ရာဇာ သာသနံ ပေသေသိ။ သော ဂန္တွာ ရာဇာနံ ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ဒေဝ၊ ဥပပရိက္ခိတွာ ဒဏ္ဍံ ဂဏှထ၊ မာ အနုပပရိက္ခိတွာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဥပပရိက္ခိတွာ ဂဏှိဿာမီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဂဏှာဟီ’’တိ။ ဒေဝ၊ မယှံ သဟာယကော နိဂဏ္ဌသာဝကော မံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဌိတနိသိန္နဋ္ဌာနာဒီသု အဘိဏှံ ဧဝံ ဝဒေသိ – ‘‘သမ္မ၊ ကိံ တေ သမဏေန ဂေါတမေန၊ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ကိံ လဘိဿသီ’’တိ ဣဒံ အာဒိံ ကတွာ သိရိဂုတ္တော သဗ္ဗံ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေတွာ ‘‘ဒေဝ၊ သစေ ဣမသ္မိံ ကာရဏေ ဒဏ္ဍံ ဂဟေတုံ ယုတ္တံ၊ ဂဏှထာ’’တိ။ ရာဇာ ဂရဟဒိန္နံ ဩလောကေတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တေ ဧဝံ ဝုတ္တ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘သစ္စံ၊ ဒေဝါ’’တိ။ တွံ ဧတ္တကမ္ပိ အဇာနန္တေ သတ္ထာရောတိ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တော ‘‘သဗ္ဗံ ဇာနန္တီ’’တိ ကိံ ကာရဏာ တထာဂတသာဝကဿ ကထေသိ။ ‘‘တယာ အာရောပိတဒဏ္ဍော တုယှမေဝ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ သွေဝ ဒဏ္ဍံ ပါပိတော၊ တဿေဝ ကုလူပကာ ပေါထေတွာ နီဟဋာ။

သော တံ ကုဇ္ဈိတွာ တတော ပဋ္ဌာယ အဍ္ဎမာသမတ္တမ္ပိ သိရိဂုတ္တေန သဒ္ဓိံ အကထေတွာ စိန္တေသိ – ‘‘ဧဝံ ဝိစရိတုံ မယှံ အယုတ္တံ၊ ဧတဿ ကုလူပကာနမ္ပိ မယာ ဗျသနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သိရိဂုတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ – ‘‘သဟာယ သိရိဂုတ္တာ’’တိ။ ‘‘ကိံ၊ သမ္မာ’’တိ? ‘‘ဉာတိသုဟဇ္ဇာနံ နာမ ကလဟောပိ ဟောတိ ဝိဝါဒေါပိ၊ ကိံ တွံ ကိဉ္စိ န ကထေသိ၊ ကသ္မာ ဧဝံ ကရောသီ’’တိ? ‘‘သမ္မ၊ တဝ မယာ သဒ္ဓိံ အကထနတော န ကထေမီ’’တိ။ ‘‘ယံ၊ သမ္မ၊ ကတံ၊ ကတမေဝ တံ န မယံ မေတ္တိံ ဘိန္ဒိဿာမာ’’တိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဥဘောပိ ဧကဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌန္တိ နိသီဒန္တိ ။ အထေကဒိဝသံ သိရိဂုတ္တော ဂရဟဒိန္နံ အာဟ – ‘‘ကိံ တေ နိဂဏ္ဌေဟိ၊ တေ ဥပသင်္ကမိတွာ ကိံ လဘိဿသိ၊ မမ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတုံ ဝါ အယျာနံ ဒါနံ ဒါတုံ ဝါ ကိံ တေ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ? သောပိ ဧတမေဝ ပစ္စာသီသတိ၊ တေနဿ ကဏ္ဍုဝနဋ္ဌာနေ နခေန ဝိလေခိတံ ဝိယ အဟောသိ။ သော၊ ‘‘သိရိဂုတ္တ၊ တဝ သတ္ထာ ကိံ ဇာနာတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အမ္ဘော၊ မာ ဧဝံ ဝဒ၊ သတ္ထု မေ အဇာနိတဗ္ဗံ နာမ နတ္ထိ၊ အတီတာဒိဘေဒံ သဗ္ဗံ ဇာနာတိ၊ သောဠသဟာကာရေဟိ သတ္တာနံ စိတ္တံ ပရိစ္ဆိန္ဒတီ’’တိ။ ‘‘အဟံ ဧဝံ န ဇာနာမိ၊ ကသ္မာ မယှံ ဧတ္တကံ ကာလံ န ကထေသိ၊ တေန ဟိ တွံ ဂစ္ဆ၊ တဝ သတ္ထာရံ သွာတနာယ နိမန္တေဟိ၊ ဘောဇေဿာမိ၊ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ မမ ဘိက္ခံ ဂဏှိတုံ ဝဒေဟီ’’တိ။

သိရိဂုတ္တော သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ မမ သဟာယကော ဂရဟဒိန္နော တုမှေ နိမန္တာပေတိ၊ ပဉ္စဟိ ကိရ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ သွေ တဿ ဘိက္ခံ ဂဏှထ၊ ပုရိမဒိဝသေ ခေါ ပန တဿ ကုလူပကာနံ မယာ ဣဒံ နာမ ကတံ၊ မယာ ကတဿ ပဋိကရဏမ္ပိ န ဇာနာမိ၊ တုမှာကံ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဘိက္ခံ ဒါတုကာမတမ္ပိ န ဇာနာမိ၊ အာဝဇ္ဇေတွာ ယုတ္တံ စေ၊ အဓိဝါသေထ။ နော စေ၊ မာ အဓိဝါသယိတ္ထာ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘ကိံ နု ခေါ သော အမှာကံ ကာတု ကာမော’’တိ အာဝဇ္ဇေတွာ အဒ္ဒသ ‘‘ဒွိန္နံ ဂေဟာနံ အန္တရေ မဟန္တံ အာဝါဋံ ခဏာပေတွာ အသီတိသကဋမတ္တာနိ ခဒိရဒါရူနိ အာဟရာပေတွာ ပူရာပေတွာ အဂ္ဂိံ ဒတွာ အမှေ အင်္ဂါရအာဝါဋေ ပါတေတွာ နိဂ္ဂဏှိတုကာမော’’တိ။ ပုန အာဝဇ္ဇေသိ – ‘‘ကိံ နု ခေါ တတ္ထ ဂတပစ္စယာ အတ္ထော အတ္ထိ၊ နတ္ထီ’’တိ။ တတော ဣဒံ အဒ္ဒသ – ‘‘အဟံ အင်္ဂါရအာဝါဋေ ပါဒံ ပသာရေဿာမိ၊ တံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဌပိတကိလဉ္ဇံ အန္တရဓာယိဿတိ၊ အင်္ဂါရကာသုံ ဘိန္ဒိတွာ စက္ကမတ္တံ မဟာပဒုမံ ဥဋ္ဌဟိဿတိ၊ အထာဟံ ပဒုမကဏ္ဏိကာ အက္ကမန္တော အာသနေ နိသီဒိဿာမိ၊ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူပိ တထေဝ ဂန္တွာ နိသီဒိဿန္တိ၊ မဟာဇနော သန္နိပတိဿတိ၊ အဟံ တသ္မိံ သမာဂမေ ဒွီဟိ ဂါထာဟိ အနုမောဒနံ ကရိဿာမိ၊ အနုမောဒနပရိယောသာနေ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော ဘဝိဿတိ၊ သိရိဂုတ္တော စ ဂရဟဒိန္နော စ သောတာပန္နာ ဘဝိဿန္တိ၊ အတ္တနော စ ဓနရာသိံ သာသနေ ဝိကိရိဿန္တိ၊ ဣမံ ကုလပုတ္တံ နိဿာယ မယာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဘိက္ခံ အဓိဝါသေသိ။

သိရိဂုတ္တော ဂန္တွာ သတ္ထု အဓိဝါသနံ ဂရဟဒိန္နဿ အာရောစေတွာ ‘‘လောကဇေဋ္ဌဿ သက္ကာရံ ကရောဟီ’’တိ အာဟ။ ဂရဟဒိန္နော ‘‘ဣဒါနိဿ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ ဇာနိဿာမီ’’တိ ဒွိန္နံ ဂေဟာနံ အန္တရေ မဟန္တံ အာဝါဋံ ခဏာပေတွာ အသီတိသကဋမတ္တာနိ ခဒိရဒါရူနိ အာဟရာပေတွာ ပူရာပေတွာ အဂ္ဂိံ ဒတွာ ခဒိရင်္ဂါရရာသီနံ ယောဇာပေတွာ သဗ္ဗရတ္တိံ ဓမာပေတွာ ခဒိရင်္ဂါရရာသိံ ကာရာပေတွာ အာဝါဋမတ္ထကေ ရုက္ခပဒရာနိ ဌပါပေတွာ ကိလဉ္ဇေန ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဂေါမယေန လိမ္ပာပေတွာ ဧကေန ပဿေန ဒုဗ္ဗလဒဏ္ဍကေ အတ္ထရိတွာ ဂမနမဂ္ဂံ ကာရေသိ၊ ‘‘ဧဝံ အက္ကန္တအက္ကန္တကာလေ ဒဏ္ဍကေသု ဘဂ္ဂေသု ပရိဝဋ္ဋေတွာ အင်္ဂါရကာသုယံ ပတိဿန္တီ’’တိ မညမာနော ဂေဟပစ္ဆာဘာဂေ သိရိဂုတ္တေန ဌပိတနိယာမေနေဝ စာဋိယော ဌပါပေသိ၊ အာသနာနိပိ တထေဝ ပညာပေသိ။ သိရိဂုတ္တော ပါတောဝ တဿ ဂေဟံ ဂန္တွာ ‘‘ကတော တေ၊ သမ္မ၊ သက္ကာရော’’တိ အာဟ။ ‘‘အာမ၊ သမ္မာ’’တိ။ ‘‘ကဟံ ပန သော’’တိ? ‘‘ဧဟိ၊ ပဿာမာ’’တိ သဗ္ဗံ သိရိဂုတ္တေန ဒဿိတနယေနေဝ ဒဿေသိ။ သိရိဂုတ္တော ‘‘သာဓု၊ သမ္မာ’’တိ အာဟ။ မဟာဇနော သန္နိပတိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကေန ဟိ နိမန္တိတေ မဟန္တော သန္နိပါတော အဟောသိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာပိ ‘‘သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝိပ္ပကာရံ ပဿိဿာမာ’’တိ သန္နိပတန္တိ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာပိ ‘‘အဇ္ဇ သတ္ထာ မဟာဓမ္မဒေသနံ ဒေသေဿတိ၊ ဗုဒ္ဓဝိသယံ ဗုဒ္ဓလီလံ ဥပဓာရေဿာမာ’’တိ သန္နိပတန္တိ။

ပုနဒိဝသေ သတ္ထာ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဂရဟဒိန္နဿ ဂေဟဒွါရံ အဂမာသိ။ သော ဂေဟာ နိက္ခမိတွာ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ ပုရတော အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ဌိတော စိန္တေသိ – ‘‘ဘန္တေ၊ ‘တုမှေ ကိရ အတီတာဒိဘေဒံ သဗ္ဗံ ဇာနာထ၊ သတ္တာနံ သောဠသဟာကာရေဟိ စိတ္တံ ပရိစ္ဆိန္ဒထာ’တိ ဧဝံ တုမှာကံ ဥပဋ္ဌာကေန မယှံ ကထိတံ။ သစေ ဇာနာထ၊ မယှံ ဂေဟံ မာ ပဝိသိတ္ထ။ ပဝိဋ္ဌာနဉှိ ဝေါ နေဝ ယာဂု အတ္ထိ၊ န ဘတ္တာဒီနိ၊ သဗ္ဗေ ခေါ ပန တုမှေ အင်္ဂါရကာသုယံ ပါတေတွာ နိဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ။ ဧဝံ စိန္တေတွာ သတ္ထု ပတ္တံ ဂဟေတွာ ‘‘ဣတော ဧထ ဘဂဝါ’’တိ ဝတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ အမှာကံ ဂေဟံ အာဂတာနံ ဝတ္တံ ဉတွာ အာဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အာဝုသော’’တိ? ‘‘ဧကေကဿ ပဝိသိတွာ ပုရတော ဂန္တွာ နိသိန္နကာလေ ပစ္ဆာ အညေန အာဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘ပုရတော ဂစ္ဆန္တံ အင်္ဂါရကာသုယံ ပတိတံ ဒိသွာ အဝသေသာ န အာဂစ္ဆိဿန္တိ၊ ဧကေကမေဝ ပါတေတွာ နိဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘သာဓူ’’တိ ဝတွာ ဧကကောဝ ပါယာသိ။ ဂရဟဒိန္နော အင်္ဂါရကာသုံ ပတွာ အပသက္ကိတွာ ဌိတော ‘‘ပုရတော ယာထ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ အထ သတ္ထာ အင်္ဂါရကာသုမတ္ထကေ ပါဒံ ပသာရေသိ၊ ကိလဉ္ဇံ အန္တရဓာယိ၊ အင်္ဂါရကာသုံ ဘိန္ဒိတွာ စက္ကမတ္တာနိ ပဒုမာနိ ဥဋ္ဌဟိံသု ။ သတ္ထာ ပဒုမကဏ္ဏိကာ အက္ကမန္တော ဂန္တွာ ပညတ္တေ ဗုဒ္ဓါသနေ နိသီဒိ၊ ဘိက္ခူပိ တထေဝ ဂန္တွာ နိသီဒိံသု။ ဂရဟဒိန္နဿ ကာယတော ဍာဟော ဥဋ္ဌဟိ။

သော ဝေဂေန ဂန္တွာ သိရိဂုတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ‘‘သာမိ၊ မေ တာဏံ ဟောဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကိံ ဧတ’’န္တိ? ‘‘ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ ဂေဟေ ယာဂု ဝါ ဘတ္တာဒီနိ ဝါ နတ္ထိ၊ ကိံ နု ခေါ ကရောမီ’’တိ? ‘‘ကိံ ပန တယာ ကတ’’န္တိ အာဟ။ အဟံ ဒွိန္နံ ဂေဟာနံ အန္တရေ မဟန္တံ အာဝါဋံ အင်္ဂါရဿ ပူရံ ကာရေသိံ – ‘‘တတ္ထ ပါတေတွာ နိဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ။ ‘‘အထ နံ ဘိန္ဒိတွာ မဟာပဒုမာနိ ဥဋ္ဌဟိံသု။ သဗ္ဗေ ပဒုမကဏ္ဏိကာ အက္ကမိတွာ ဂန္တွာ ပညတ္တာသနေသု နိသိန္နာ၊ ဣဒါနိ ကိံ ကရောမိ၊ သာမီ’’တိ? နနု တွံ ဣဒါနေဝ မယှံ ‘‘‘ဧတ္တိကာ စာဋိယော၊ ဧတ္တိကာ ယာဂု၊ ဧတ္တကာနိ သတ္တာဒီနီ’တိ ဒဿေသီ’’တိ။ ‘‘မုသာ တံ၊ သာမိ၊ တုစ္ဆာဝ စာဋိယော’’တိ။ ဟောတု၊ ‘‘ဂစ္ဆ၊ တာသု စာဋီသု ယာဂုအာဒီနိ ဩလောကေဟီ’’တိ။ တံ ခဏညေဝ တေန ယာသု စာဋီသု ‘‘ယာဂူ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တာ ယာဂုယာ ပူရယိံသု၊ ယာသု ‘‘ဘတ္တာဒီနီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တာ ဘတ္တာဒီနံ ပရိပုဏ္ဏာဝ အဟေသုံ။ တံ သမ္ပတ္တိံ ဒိသွာဝ ဂရဟဒိန္နဿ သရီရံ ပီတိပါမောဇ္ဇေန ပရိပူရိတံ၊ စိတ္တံ ပသန္နံ။ သော သက္ကစ္စံ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိဝိသိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စဿ သတ္ထုနော အနုမောဒနံ ကာရေတုကာမော ပတ္တံ ဂဏှိ။ သတ္ထာ အနုမောဒနံ ကရောန္တော ‘‘ဣမေ သတ္တာ ပညာစက္ခုနော အဘာဝေနေဝ မမ သာဝကာနံ ဗုဒ္ဓသာသနဿ ဂုဏံ န ဇာနန္တိ။ ပညာစက္ခုဝိရဟိတာ ဟိ အန္ဓာ နာမ၊ ပညဝန္တော သစက္ခုကာ နာမာ’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၅၈။

‘‘ယထာ သင်္ကာရဓာနသ္မိံ၊ ဥဇ္ဈိတသ္မိံ မဟာပထေ၊

ပဒုမံ တတ္ထ ဇာယေထ၊ သုစိဂန္ဓံ မနောရမံ။

၅၉။

‘‘ဧဝံ သင်္ကာရဘူတေသု၊ အန္ဓဘူတေ ပုထုဇ္ဇနေ၊

အတိရောစတိ ပညာယ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာဝကော’’တိ။

တတ္ထ သင်္ကာရဓာနသ္မိန္တိ သင်္ကာရဌာနသ္မိံ၊ ကစဝရရာသိမှီတိ အတ္ထော။ ဥဇ္ဈိတသ္မိံ မဟာပထေတိ မဟာမဂ္ဂေ ဆဍ္ဍိတသ္မိံ။ သုစိဂန္ဓန္တိ သုရဘိဂန္ဓံ။ မနော ဧတ္ထ ရမတီတိ မနောရမံ။ သင်္ကာရဘူတေသူတိ သင်္ကာရမိဝ ဘူတေသု။ ပုထုဇ္ဇနေတိ ပုထူနံ ကိလေသာနံ ဇနနတော ဧဝံလဒ္ဓနာမေ လောကိယမဟာဇနေ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ နာမ မဟာပထေ ဆဍ္ဍိတေ သင်္ကာရရာသိမှိ အသုစိဇေဂုစ္ဆိယပဋိကူလေပိ သုစိဂန္ဓံ ပဒုမံ ဇာယေထ၊ တံ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒီနံ မနောရမံ ပိယံ မနာပံ ဥပရိမတ္ထကေ ပတိဋ္ဌာနာရဟမေဝ ဘဝေယျ၊ ဧဝမေဝ သင်္ကာရဘူတေသုပိ ပုထုဇ္ဇနေသု ဇာတော နိပ္ပညဿ မဟာဇနဿ အစက္ခုကဿ အန္တရေ နိဗ္ဗတ္တောပိ အတ္တနော ပညာဗလေန ကာမေသု အာဒီနဝံ၊ နေက္ခမ္မေ စ အာနိသံသံ ဒိသွာ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိတော ပဗ္ဗဇ္ဇာမတ္တေနပိ၊ ကတော ဥတ္တရိံ သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနာနိ အာရာဓေတွာပိ အတိရောစတိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာဝကော ဟိ ခီဏာသဝေါ ဘိက္ခု အန္ဓဘူတေ ပုထုဇ္ဇနေ အတိက္ကမိတွာ ရောစတိ ဝိရောစတိ သောဘတီတိ။

ဒေသနာဝသာနေ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ဂရဟဒိန္နော စ သိရိဂုတ္တော စ သောတာပတ္တိဖလံ ပါပုဏိံသု။ တေ သဗ္ဗံ အတ္တနော ဓနံ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဝိပ္ပကိရိံသု။ သတ္ထာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရမဂမာသိ။ ဘိက္ခူ သာယနှသမယေ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အဟော အစ္ဆရိယာ ဗုဒ္ဓဂုဏာ နာမ၊ တထာရူပံ နာမ ခဒိရင်္ဂါရရာသိံ ဘိန္ဒိတွာ ပဒုမာနိ ဥဋ္ဌဟိံသူ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ၊ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ – ‘‘အနစ္ဆရိယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယံ မမ ဧတရဟိ ဗုဒ္ဓဘူတဿ အင်္ဂါရရာသိမှာ ပဒုမာနိ ဥဋ္ဌိတာနိ၊ အပရိပက္ကေ ဉာဏေ ဝတ္တမာနဿ ဗောဓိသတ္တဘူတဿပိ မေ ဥဋ္ဌဟိံသူ’’တိ ဝတွာ၊ ‘‘ကဒါ၊ ဘန္တေ၊ အာစိက္ခထ နော’’တိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိတွာ –

‘‘ကာမံ ပတာမိ နိရယံ၊ ဥဒ္ဓံပါဒေါ အဝံသိရော၊

နာနရိယံ ကရိဿာမိ၊ ဟန္ဒ ပိဏ္ဍံ ပဋိဂ္ဂဟာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၄၀) –

ဣဒံ ခဒိရင်္ဂါရဇာတကံ ဝိတ္ထာရေတွာ ကထေသီတိ။

ဂရဟဒိန္နဝတ္ထု ဒွါဒသမံ။

ပုပ္ဖဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတုတ္ထော ဝဂ္ဂေါ။