📜

၆။ ပဏ္ဍိတဝဂ္ဂေါ

၁။ ရာဓတ္ထေရဝတ္ထု

နိဓီနံဝပဝတ္တာရန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အာယသ္မန္တံ ရာဓတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သော ကိရ ဂိဟိကာလေ သာဝတ္ထိယံ ဒုဂ္ဂတဗြာဟ္မဏော အဟောသိ။ သော ‘‘ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဇီဝိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ အပ္ပဟရိတကံ ကရောန္တော ပရိဝေဏံ သမ္မဇ္ဇန္တော မုခဓောဝနာဒီနိ ဒဒန္တော အန္တောဝိဟာရေယေဝ ဝသိ။ ဘိက္ခူပိ နံ သင်္ဂဏှိံသု၊ ပဗ္ဗာဇေတုံ ပန န ဣစ္ဆန္တိ။ သော ပဗ္ဗဇ္ဇံ အလဘမာနော ကိသော အဟောသိ။ အထေကဒိဝသံ သတ္ထာ ပစ္စူသကာလေ လောကံ ဝေါလောကေန္တော တံ ဗြာဟ္မဏံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ’’တိ ဥပဓာရေန္တော ‘‘အရဟာ ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ သာယနှသမယေ ဝိဟာရစာရိကံ စရန္တော ဝိယ ဗြာဟ္မဏဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ ကိံ ကရောန္တော ဝိစရသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဘိက္ခူနံ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ ကရောန္တော၊ ဘန္တေ’’တိ ။ ‘‘လဘသိ နေသံ သန္တိကာ သင်္ဂဟ’’န္တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ အာဟာရမတ္တံ လဘာမိ၊ န ပန မံ ပဗ္ဗာဇေန္တီ’’တိ။ သတ္ထာ ဧတသ္မိံ နိဒါနေ ဘိက္ခုသင်္ဃံ သန္နိပါတာပေတွာ တမတ္ထံ ပုစ္ဆိတွာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ အတ္ထိ ကောစိ ဣမဿ ဗြာဟ္မဏဿ အဓိကာရံ သရတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သာရိပုတ္တတ္ထေရော ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ သရာမိ၊ အယံ မေ ရာဇဂဟေ ပိဏ္ဍာယ စရန္တဿ အတ္တနော အဘိဟဋံ ကဋစ္ဆုဘိက္ခံ ဒါပေသိ၊ ဣမမဿာဟံ အဓိကာရံ သရာမီ’’တိ အာဟ။ သော သတ္ထာရာ ‘‘ကိံ ပန တေ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဧဝံ ကတူပကာရံ ဒုက္ခတော မောစေတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ၊ ပဗ္ဗာဇေဿာမီ’’တိ တံ ဗြာဟ္မဏံ ပဗ္ဗာဇေသိ။ တဿ ဘတ္တဂ္ဂေ အာသနပရိယန္တေ အာသနံ ပါပုဏာတိ၊ ယာဂုဘတ္တာဒီဟိပိ ကိလမတိ။ ထေရော တံ အာဒါယ စာရိကံ ပက္ကာမိ၊ အဘိက္ခဏဉ္စ နံ ‘‘ဣဒံ တေ ကတ္တဗ္ဗံ၊ ဣဒံ တေ န ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဩဝဒိ အနုသာသိ။ သော သုဝစော အဟောသိ ပဒက္ခိဏဂ္ဂါဟီ။ တသ္မာ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇမာနော ကတိပါဟေနေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။

ထေရော တံ အာဒါယ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိ။ အထ နံ သတ္ထာ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ အာဟ – ‘‘သုဝစော နု ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ တေ အန္တေဝါသိကော’’တိ ။ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ အတိဝိယ သုဝစော၊ ကိသ္မိဉ္စိ ဒေါသေ ဝုစ္စမာနေ န ကုဒ္ဓပုဗ္ဗော’’တိ။ ‘‘သာရိပုတ္တ ၊ ဧဝရူပေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေ လဘန္တော ကိတ္တကေ ဂဏှေယျာသီ’’တိ? ‘‘ဘန္တေ၊ ဗဟုကေပိ ဂဏှေယျမေဝါ’’တိ။ အထေကဒိဝသံ ဓမ္မသဘာယ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘သာရိပုတ္တတ္ထေရော ကိရ ကတညူ ကတဝေဒီ၊ ကဋစ္ဆုဘိက္ခာမတ္တံ ဥပကာရံ သရိတွာ ဒုဂ္ဂတဗြာဟ္မဏံ ပဗ္ဗာဇေသိ။ ထေရောပိ ဩဝါဒက္ခမော ဩဝါဒက္ခမမေဝ လဘီ’’တိ။ သတ္ထာ တေသံ ကထံ သုတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ သာရိပုတ္တော ကတညူ ကတဝေဒီယေဝါ’’တိ ဝတွာ တမတ္ထံ ပကာသေတုံ –

‘‘အလီနစိတ္တံ နိဿာယ၊ ပဟဋ္ဌာ မဟတီ စမူ၊

ကောသလံ သေနာသန္တုဋ္ဌံ၊ ဇီဝဂ္ဂါဟံ အဂါဟယိ။

‘‘ဧဝံ နိဿယသမ္ပန္နော၊ ဘိက္ခု အာရဒ္ဓဝီရိယော၊

ဘာဝယံ ကုသလံ ဓမ္မံ၊ ယောဂက္ခေမဿ ပတ္တိယာ၊

ပါပုဏေ အနုပုဗ္ဗေန၊ သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၂။၁၁-၁၂) –

ဣမံ ဒုကနိပါတေ အလီနစိတ္တဇာတကံ ဝိတ္ထာရေတွာ ကထေသိ။ တဒါ ကိရ ဝဍ္ဎကီဟိ ပါဒဿ အရောဂကရဏဘာဝေန ကဟံ အတ္တနော ဥပကာရံ ဉတွာ သဗ္ဗသေတဿ ဟတ္ထိပေါတကဿ ဒါယကော ဧကစာရိကော ဟတ္ထီ သာရိပုတ္တတ္ထေရော အဟောသီတိ ဧဝံ ထေရံ အာရဗ္ဘ ဇာတကံ ကထေတွာ ရာဓတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ နာမ ရာဓေန ဝိယ သုဝစေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ဒေါသံ ဒဿေတွာ ဩဝဒိယမာနေနပိ န ကုဇ္ဈိတဗ္ဗံ၊ ဩဝါဒဒါယကော ပန နိဓိအာစိက္ခဏကော ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၇၆။

‘‘နိဓီနံဝ ပဝတ္တာရံ၊ ယံ ပဿေ ဝဇ္ဇဒဿိနံ၊

နိဂ္ဂယှဝါဒိံ မေဓာဝိံ၊ တာဒိသံ ပဏ္ဍိတံ ဘဇေ၊

တာဒိသံ ဘဇမာနဿ၊ သေယျော ဟောတိ န ပါပိယော’’တိ။

တတ္ထ နိဓီနန္တိ တတ္ထ တတ္ထ နိဒဟိတွာ ဌပိတာနံ ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒိပူရာနံ နိဓိကုမ္ဘီနံ။ ပဝတ္တာရန္တိ ကိစ္ဆဇီဝိကေ ဒုဂ္ဂတမနုဿေ အနုကမ္ပံ ကတွာ ‘‘ဧဟိ၊ သုခေန ဇီဝနူပါယံ ဒဿေဿာမီ’’တိ နိဓိဋ္ဌာနံ နေတွာ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ‘‘ဣမံ ဂဟေတွာ သုခေန ဇီဝါ’’တိ အာစိက္ခိတာရံ ဝိယ။ ဝဇ္ဇဒဿိနန္တိ ဒွေ ဝဇ္ဇဒဿိနော ‘‘ဣမိနာ နံ အသာရုပ္ပေန ဝါ ခလိတေန ဝါ သင်္ဃမဇ္ဈေ နိဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ ရန္ဓဂဝေသကော စ၊ အညာတံ ဉာပနတ္ထာယ ဉာတံ အနုဂ္ဂဟဏတ္ထာယ သီလာဒီနမဿ ဝုဒ္ဓိကာမတာယ တံ တံ ဝဇ္ဇံ ဩလောကနေန ဥလ္လုမ္ပနသဘာဝသဏ္ဌိတော စ။ အယံ ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ ယထာ ဟိ ဒုဂ္ဂတမနုဿော ‘‘ဣမံ ဂဏှာဟီ’’တိ တဇ္ဇေတွာပိ ပေါထေတွာပိ နိဓိံ ဒဿေန္တေ ကောပံ န ကရောတိ၊ ပမုဒိတော ဧဝ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ဧဝရူပေ ပုဂ္ဂလေ အသာရုပ္ပံ ဝါ ခလိတံ ဝါ ဒိသွာ အာစိက္ခန္တေ ကောပေါ န ကာတဗ္ဗော၊ တုဋ္ဌေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ မဟန္တံ ဝေါ ကမ္မံ ကတံ ၊ မယှံ အာစရိယုပဇ္ဈာယဋ္ဌာနေ ဌတွာ ဩဝဒန္တေဟိ ပုနပိ မံ ဝဒေယျာထာ’’တိ ပဝါရေတဗ္ဗမေဝ။ နိဂ္ဂယှဝါဒိန္တိ ဧကစ္စော ဟိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံ အသာရုပ္ပံ ဝါ ခလိတံ ဝါ ဒိသွာ ‘‘အယံ မေ မုခေါဒကဒါနာဒီဟိ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌဟတိ၊ သစေ နံ ဝက္ခာမိ၊ န မံ ဥပဋ္ဌဟိဿတိ၊ ဧဝံ မေ ပရိဟာနိ ဘဝိဿတီ’’တိ ဝတ္ထုံ အဝိသဟန္တော န နိဂ္ဂယှဝါဒီ နာမ ဟောတိ။ သော ဣမသ္မိံ သာသနေ ကစဝရံ အာကိရတိ။ ယော ပန တထာရူပံ ဝဇ္ဇံ ဒိသွာ ဝဇ္ဇာနုရူပံ တဇ္ဇေန္တော ပဏာမေန္တော ဒဏ္ဍကမ္မံ ကရောန္တော ဝိဟာရာ တံ နီဟရန္တော သိက္ခာပေတိ၊ အယံ နိဂ္ဂယှဝါဒီ နာမ သေယျထာပိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘နိဂ္ဂယှ နိဂ္ဂယှာဟံ၊ အာနန္ဒ၊ ဝက္ခာမိ၊ ပဝယှ ပဝယှ၊ အာနန္ဒ၊ ဝက္ခာမိ၊ ယော သာရော သော ဌဿတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၉၆)။ မေဓာဝိန္တိ ဓမ္မောဇပညာယ သမန္နာဂတံ။ တာဒိသန္တိ ဧဝရူပံ ပဏ္ဍိတံ ဘဇေယျ ပယိရုပါသေယျ။ တာဒိသဉှိ အာစရိယံ ဘဇမာနဿ အန္တေဝါသိကဿ သေယျော ဟောတိ၊ န ပါပိယော ဝဍ္ဎိယေဝ ဟောတိ၊ နော ပရိဟာနီတိ။

ဒေသနာပရိယောသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

ရာဓတ္ထေရဝတ္ထု ပဌမံ။

၂။ အဿဇိပုနဗ္ဗသုကဝတ္ထု

ဩဝဒေယျာနုသာသေယျာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အဿဇိပုနဗ္ဗသုကဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဒေသနာ ပန ကီဋာဂိရိသ္မိံ သမုဋ္ဌိတာ။

တေ ကိရ ဒွေ ဘိက္ခူ ကိဉ္စာပိ အဂ္ဂသာဝကာနံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာ၊ အလဇ္ဇိနော ပန အဟေသုံ ပါပဘိက္ခူ။ တေ ပါပကေဟိ အတ္တနော ပရိဝါရေဟိ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ ကီဋာဂိရိသ္မိံ ဝိဟရန္တာ ‘‘မာလာဝစ္ဆံ ရောပေန္တိပိ ရောပါပေန္တိပီ’’တိအာဒိကံ (ပါရာ။ ၄၃၁၊ စူဠဝ။ ၂၁) နာနပ္ပကာရံ အနာစာရံ ကရောန္တာ ကုလဒူသကကမ္မံ ကတွာ တတော ဥပ္ပန္နေဟိ ပစ္စယေဟိ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တာ တံ အာဝါသံ ပေသလာနံ ဘိက္ခူနံ အနာဝါသံ အကံသု။ သတ္ထာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ တေသံ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မကရဏတ္ထာယ သပရိဝါရေ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကေ အာမန္တေတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ၊ သာရိပုတ္တာ၊ တေသု ယေ တုမှာကံ ဝစနံ န ကရောန္တိ၊ တေသံ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ ကရောထ၊ ယေ ပန ကရောန္တိ၊ တေ ဩဝဒထ အနုသာသထ။ ဩဝဒန္တော ဟိ အနုသာသန္တော အပဏ္ဍိတာနံယေဝ အပ္ပိယော ဟောတိ အမနာပေါ၊ ပဏ္ဍိတာနံ ပန ပိယော ဟောတိ မနာပေါ’’တိ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၇၇။

‘‘ဩဝဒေယျာနုသာသေယျ၊ အသဗ္ဘာ စ နိဝါရယေ၊

သတဉှိ သော ပိယော ဟောတိ၊ အသတံ ဟောတိ အပ္ပိယော’’တိ။

တတ္ထ ဩဝဒေယျာတိ ဥပ္ပန္နေ ဝတ္ထုသ္မိံ ဝဒန္တော ဩဝဒတိ နာမ၊ အနုပ္ပန္နေ ဝတ္ထုသ္မိံ ‘‘အယသောပိ တေ သိယာ’’တိအာဒိဝသေန အနာဂတံ ဒဿေန္တော အနုသာသတိ နာမ။ သမ္မုခါ ဝဒန္တော ဩဝဒတိ နာမ၊ ပရမ္မုခါ ဒူတံ ဝါ သာသနံ ဝါ ပေသေန္တော အနုသာသတိ နာမ။ သကိံ ဝဒန္တော ဩဝဒတိ နာမ၊ ပုနပ္ပုနံ ဝဒန္တော အနုသာသတိ နာမ။ ဩဝဒန္တော ဧဝ ဝါ အနုသာသတိ နာမာတိ ဧဝံ ဩဝဒေယျ အနုသာသေယျ။ အသဗ္ဘာ စာတိ အကုသလဓမ္မာ စ နိဝါရေယျ၊ ကုသလဓမ္မေ ပတိဋ္ဌာပေယျာတိ အတ္ထော။ သတဉှိ သော ပိယော ဟောတီတိ သော ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော ဗုဒ္ဓါဒီနံ သပ္ပုရိသာနံ ပိယော ဟောတိ။ ယေ ပန အဒိဋ္ဌဓမ္မာ အဝိတိဏ္ဏပရလောကာ အာမိသစက္ခုကာ ဇီဝိကတ္ထာယ ပဗ္ဗဇိတာ၊ တေသံ အသတံ သော ဩဝါဒကော အနုသာသကော၊ ‘‘‘န တွံ အမှာကံ ဥပဇ္ဈာယော၊ န အာစရိယော၊ ကသ္မာ အမှေ ဩဝဒသီ’တိ ဧဝံ မုခသတ္တီဟိ ဝိဇ္ဈန္တာနံ အပ္ပိယော ဟောတီ’’တိ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာပိ တတ္ထ ဂန္တွာ တေ ဘိက္ခူ ဩဝဒိံသု အနုသာသိံသု။ တေသု ဧကစ္စေ ဩဝါဒံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သမ္မာ ဝတ္တိံသု၊ ဧကစ္စေ ဝိဗ္ဘမိံသု၊ ဧကစ္စေ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ ပါပုဏိံသူတိ။

အဿဇိပုနဗ္ဗသုကဝတ္ထု ဒုတိယံ။

၃။ ဆန္နတ္ထေရဝတ္ထု

နဘဇေ ပါပကေ မိတ္တေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဆန္နတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သော ကိရ အာယသ္မာ ‘‘အဟံ အမှာကံ အယျပုတ္တေန သဒ္ဓိံ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခန္တော တဒါ အညံ ဧကမ္ပိ န ပဿာမိ၊ ဣဒါနိ ပန ‘အဟံ သာရိပုတ္တော နာမ၊ အဟံ မောဂ္ဂလ္လာနော နာမ၊ မယံ အဂ္ဂသာဝကမှာ’တိ ဝတွာ ဣမေ ဝိစရန္တီ’’တိ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကေ အက္ကောသတိ။ သတ္ထာ ဘိက္ခူနံ သန္တိကာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ဆန္နတ္ထေရံ ပက္ကောသာပေတွာ ဩဝဒတိ။ သော တင်္ခဏေယေဝ တုဏှီ ဟုတွာ ပုန ဂန္တွာ ထေရေ အက္ကောသတိယေဝ။ ဧဝံ ယာဝတတိယံ အက္ကောသန္တံ ပက္ကောသာပေတွာ သတ္ထာ ဩဝဒိတွာ ‘‘ဆန္န၊ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ နာမ တုယှံ ကလျာဏမိတ္တာ ဥတ္တမပုရိသာ၊ ဧဝရူပေ ကလျာဏမိတ္တေ သေဝဿု ဘဇဿူ’’တိ ဝတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၇၈။

‘‘န ဘဇေ ပါပကေ မိတ္တေ၊ န ဘဇေ ပုရိသာဓမေ၊

ဘဇေထ မိတ္တေ ကလျာဏေ၊ ဘဇေထ ပုရိသုတ္တမေ’’တိ။

တဿတ္ထော – ကာယဒုစ္စရိတာဒိအကုသလကမ္မာဘိရတာ ပါပမိတ္တာ နာမ။ သန္ဓိစ္ဆေဒနာဒိကေ ဝါ ဧကဝီသတိအနေသနာဒိဘေဒေ ဝါ အဋ္ဌာနေ နိယောဇကာ ပုရိသာဓမာ နာမ။ ဥဘောပိ ဝါ ဧတေ ပါပမိတ္တာ စေဝ ပုရိသာဓမာ စ၊ တေ န ဘဇေယျ န ပယိရုပါသေယျ၊ ဝိပရီတာ ပန ကလျာဏမိတ္တာ စေဝ သပ္ပုရိသာ စ၊ တေ ဘဇေထ ပယိရုပါသေထာတိ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

ဆန္နတ္ထေရော ပန တံ ဩဝါဒံ သုတွာပိ ပုရိမနယေနေဝ ဘိက္ခူ အက္ကောသတိ ပရိဘာသတိ။ ပုနပိ သတ္ထု အာရောစေသုံ ။ သတ္ထာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ မယိ ဓရန္တေ ဆန္နံ သိက္ခာပေတုံ န သက္ခိဿထ၊ မယိ ပန ပရိနိဗ္ဗုတေ သက္ခိဿထာ’’တိ ဝတွာ ပရိနိဗ္ဗာနကာလေ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ကထံ ဆန္နတ္ထေရေ အမှေဟိ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘အာနန္ဒ၊ ဆန္နဿ ဘိက္ခုနော ဗြဟ္မဒဏ္ဍော ဒါတဗ္ဗော’’တိ အာဏာပေသိ။ သော သတ္ထရိ ပရိနိဗ္ဗုတေ အာနန္ဒတ္ထေရေန အာရောစိတံ ဗြဟ္မဒဏ္ဍံ သုတွာ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော တိက္ခတ္တုံ မုစ္ဆိတော ပတိတွာ ‘‘မာ မံ၊ ဘန္တေ၊ နာသယိတ္ထာ’’တိ ယာစိတွာ သမ္မာ ဝတ္တံ ပူရေန္တော န စိရဿေဝ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏီတိ။

ဆန္နတ္ထေရဝတ္ထု တတိယံ။

၄။ မဟာကပ္ပိနတ္ထေရဝတ္ထု

ဓမ္မပီတိသုခံ သေတီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော မဟာကပ္ပိနတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

တတြာယံ အနုပုဗ္ဗီ ကထာ – အတီတေ ကိရ အာယသ္မာ မဟာကပ္ပိနော ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓဿ ပါဒမူလေ ကတာဘိနီဟာရော သံသာရေ သံသရန္တော ဗာရာဏသိတော အဝိဒူရေ ဧကသ္မိံ ပေသကာရဂါမေ ဇေဋ္ဌကပေသကာရော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဒါ သဟဿမတ္တာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အဋ္ဌ မာသေ ဟိမဝန္တေ ဝသိတွာ ဝဿိကေ စတ္တာရော မာသေ ဇနပဒေ ဝသန္တိ။ တေ ဧကဝါရံ ဗာရာဏသိယာ အဝိဒူရေ ဩတရိတွာ ‘‘သေနာသနကရဏတ္ထာယ ဟတ္ထကမ္မံ ယာစထာ’’တိ ရညော သန္တိကံ အဋ္ဌ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ပဟိဏိံသု။ တဒါ ပန ရညော ဝပ္ပမင်္ဂလကာလော ဟောတိ။ သော ‘‘ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ကိရ အာဂတာ’’တိ သုတွာ တသ္မိံ ခဏေ နိက္ခမိတွာ အာဂတကာရဏံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အဇ္ဇ၊ ဘန္တေ၊ ဩကာသော နတ္ထိ၊ သွေ အမှာကံ ဝပ္ပမင်္ဂလံ၊ တတိယဒိဝသေ ကရိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ အနိမန္တေတွာဝ ပါဝိသိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ‘‘အညတ္ထ ဂမိဿာမာ’’တိ ပက္ကမိံသု။ တသ္မိံ ခဏေ ဇေဋ္ဌပေသကာရဿ ဘရိယာ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဗာရာဏသိံ ဂစ္ဆန္တီ တေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ဒိသွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ အဝေလာယ၊ အယျာ၊ အာဂတာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ကထေသုံ။ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ သဒ္ဓါသမ္ပန္နာ ဉာဏသမ္ပန္နာ ဣတ္ထီ ‘‘သွေ၊ ဘန္တေ၊ အမှာကံ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ နိမန္တေသိ။ ‘‘ဗဟုကာ မယံ ဘဂိနီ’’တိ။ ‘‘ကိတ္တကာ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘သဟဿမတ္တာ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမသ္မိံ ဂါမေ သဟဿပေသကာရာ ဝသိမှ။ ဧကေကော ဧကေကဿ ဘိက္ခံ ဒဿတိ၊ ဘိက္ခံ အဓိဝါသေထ၊ အဟမေဝ ဝေါ ဝသနဋ္ဌာနမ္ပိ ကာရေဿာမီ’’တိ အာဟ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အဓိဝါသယိံသု။

သာ ဂါမံ ပဝိသိတွာ ဥဂ္ဃောသေသိ – ‘‘အဟံ သဟဿမတ္တေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ဒိသွာ နိမန္တယိံ၊ အယျာနံ နိသီဒနဋ္ဌာနံ သံဝိဒဟထ ၊ ယာဂုဘတ္တာဒီနိ သမ္ပာဒေထာ’’တိ ။ ဂါမမဇ္ဈေ မဏ္ဍပံ ကာရေတွာ အာသနာနိ ပညာပေတွာ ပုနဒိဝသေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ နိသီဒါပေတွာ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန ပရိဝိသိတွာ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ တသ္မိံ ဂါမေ သဗ္ဗာ ဣတ္ထိယော အာဒါယ တာဟိ သဒ္ဓိံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ တေမာသံ ဝသနတ္ထာယ ပဋိညံ ဒေထာ’’တိ တေသံ ပဋိညံ ဂဟေတွာ ပုန ဂါမေ ဥဂ္ဃောသေသိ – ‘‘အမ္မတာတာ၊ ဧကေကကုလတော ဧကေကော ပုရိသော ဖရသုဝါသိအာဒီနိ ဂဟေတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေ အာဟရိတွာ အယျာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ကရောတူ’’တိ။ ဂါမဝါသိနော တဿာယေဝ ဝစနံ သုတွာ ဧကေကော ဧကေကံ ကတွာ သဒ္ဓိံ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေဟိ ပဏ္ဏသာလသဟဿံ ကာရေတွာ အတ္တနော အတ္တနော ပဏ္ဏသာလာယံ ဝဿူပဂတေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ‘‘အဟံ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ၊ အဟံ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ ဝဿံဝုဋ္ဌကာလေ ‘‘အတ္တနော အတ္တနော ပဏ္ဏသာလာယ ဝဿံဝုဋ္ဌာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ စီဝရသာဋကေ သဇ္ဇေထာ’’တိ သမာဒပေတွာ ဧကေကဿ သဟဿသဟဿမူလံ စီဝရံ ဒါပေသိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဝုဋ္ဌဝဿာ အနုမောဒနံ ကတွာ ပက္ကမိံသု။

ဂါမဝါသိနောပိ ဣဒံ ပုညကမ္မံ ကတွာ ဣတော စုတာ တာဝတိံသဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဂဏဒေဝပုတ္တာ နာမ အဟေသုံ။ တေ တတ္ထ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတွာ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ဗာရာဏသိယံ ကုဋုမ္ဗိကဂေဟေသု နိဗ္ဗတ္တိံသု။ ဇေဋ္ဌကပေသကာရော ဇေဋ္ဌကကုဋုမ္ဗိကဿ ပုတ္တော အဟောသိ။ ဘရိယာပိဿ ဇေဋ္ဌကကုဋုမ္ဗိကဿေဝ ဓီတာ အဟောသိ။ တာ သဗ္ဗာပိ ဝယပ္ပတ္တာ ပရကုလံ ဂစ္ဆန္တိယော တေသံ တေသံယေဝ ဂေဟာနိ အဂမိံသု။ အထေကဒိဝသံ ဝိဟာရေ ဓမ္မဿဝနံ သင်္ဃုဋ္ဌံ။ ‘‘သတ္ထာ ဓမ္မံ ဒေသေဿတီ’’တိ သုတွာ သဗ္ဗေပိ တေ ကုဋုမ္ဗိကာ ‘‘ဓမ္မံ သောဿာမာ’’တိ ဘရိယာဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဟာရံ အဂမိံသု။ တေသံ ဝိဟာရမဇ္ဈံ ပဝိဋ္ဌက္ခဏေ ဝဿံ ဥဋ္ဌဟိ။ ယေသံ ကုလူပကာ ဝါ ဉာတိသာမဏေရာဒယော ဝါ အတ္ထိ၊ တေ တေသံ ပရိဝေဏာနိ ပဝိသိံသု။ တေ ပန တထာရူပါနံ နတ္ထိတာယ ကတ္ထစိ၊ ပဝိသိတုံ အဝိသဟန္တာ ဝိဟာရမဇ္ဈေယေဝ အဋ္ဌံသု။ အထ နေ ဇေဋ္ဌကကုဋုမ္ဗိကော အာဟ – ‘‘ပဿထ အမှာကံ ဝိပ္ပကာရံ၊ ကုလပုတ္တေဟိ နာမ ဧတ္တကေန လဇ္ဇိတုံ ယုတ္တ’’န္တိ။ ‘‘အယျ၊ ကိံ ပန ကရောမာ’’တိ? ‘‘မယံ ဝိဿာသိကဋ္ဌာနဿ အဘာဝေန ဣမံ ဝိပ္ပကာရံ ပတ္တာ၊ သဗ္ဗေ ဓနံ သံဟရိတွာ ပရိဝေဏံ ကရောမာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ အယျာ’’တိ ဇေဋ္ဌကော သဟဿံ အဒါသိ၊ သေသာ ပဉ္စ ပဉ္စ သတာနိ။ ဣတ္ထိယော အဍ္ဎတေယျာနိ အဍ္ဎတေယျာနိ သတာနိ။ တေ တံ ဓနံ သံဟရိတွာ သဟဿကူဋာဂါရပရိဝါရံ သတ္ထု ဝသနတ္ထာယ မဟာပရိဝေဏံ နာမ အာရဘိံသု။ နဝကမ္မဿ မဟန္တတာယ ဓနေ အပ္ပဟောန္တေ ပုဗ္ဗေ ဒိန္နဓနတော ပုန ဥပဍ္ဎူပဍ္ဎံ အဒံသု။ နိဋ္ဌိတေ ပရိဝေဏေ ဝိဟာရမဟံ ကရောန္တာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ဒတွာ ဝီသတိယာ ဘိက္ခုသဟဿာနံ စီဝရာနိ သဇ္ဇိံသု။

ဇေဋ္ဌကကုဋုမ္ဗိကဿ ပန ဘရိယာ သဗ္ဗေဟိ သမာနံ အကတွာ အတ္တနော ပညာယ ဌိတာ ‘‘အတိရေကတရံ ကတွာ သတ္ထာရံ ပူဇေဿာမီ’’တိ အနောဇပုပ္ဖဝဏ္ဏေန သဟဿမူလေန သာဋကေန သဒ္ဓိံ အနောဇပုပ္ဖစင်္ကောဋကံ ဂဟေတွာ အနုမောဒနကာလေ သတ္ထာရံ အနောဇပုပ္ဖေဟိ ပူဇေတွာ တံ သာဋကံ သတ္ထု ပါဒမူလေ ဌပေတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ အနောဇပုပ္ဖဝဏ္ဏံယေဝ မေ သရီရံ ဟောတု၊ အနောဇာ ဧဝ စ မေ နာမံ ဟောတူ’’တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေသိ။ သတ္ထာ ‘‘ဧဝံ ဟောတူ’’တိ အနုမောဒနံ အကာသိ။ တေ သဗ္ဗေပိ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ တတော စုတာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ဒေဝလောကာ စဝိတွာ ဇေဋ္ဌကကုဋုမ္ဗိကော ကုက္ကုဋဝတီနဂရေ ရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော မဟာကပ္ပိနရာဇာ နာမ အဟောသိ၊ သေသာ အမစ္စကုလေ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ ဇေဋ္ဌကကုဋုမ္ဗိကဿ ဘရိယာ မဒ္ဒရဋ္ဌေ သာဂလနဂရေ ရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ အနောဇပုပ္ဖဝဏ္ဏမေဝဿာ သရီရံ အဟောသိ၊ အနောဇာတွေဝဿာ နာမံ ကရိံသု။ သာ ဝယပ္ပတ္တာ မဟာကပ္ပိနရညော ဂေဟံ ဂန္တွာ အနောဇာဒေဝီ နာမ အဟောသိ။ သေသိတ္ထိယောပိ အမစ္စကုလေသု နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တာ တေသံယေဝ အမစ္စပုတ္တာနံ ဂေဟာနိ အဂမံသု။ တေ သဗ္ဗေ ရညော သမ္ပတ္တိသဒိသံ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိံသု။ ယဒါ ရာဇာ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတော ဟတ္ထိံ အဘိရုဟိတွာ ဝိစရိ၊ တဒါ တေပိ တထေဝ ဝိစရန္တိ။ တသ္မိံ အဿေန ဝါ ရထေန ဝါ ဝိစရန္တေ တေပိ တထေဝ ဝိစရန္တိ? ဧဝံ တေ ဧကတော ဟုတွာ ကတာနံ ပုညာနံ အာနုဘာဝေန ဧကတောဝ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိံသု။ ရညော ပန ဗလော၊ ဗလဝါဟနော၊ ပုပ္ဖော၊ ပုပ္ဖဝါဟနော၊ သုပတ္တောတိ ပဉ္စ အဿာ ဟောန္တိ။ ရာဇာ တေသု သုပတ္တံ အဿံ သယံ အာရောဟတိ၊ ဣတရေ စတ္တာရော အဿာရောဟာနံ သာသနာဟရဏတ္ထာယ အဒါသိ။ ရာဇာ တေ ပါတောဝ ဘောဇေတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါ ယောဇနာနိ အာဟိဏ္ဍိတွာ ဗုဒ္ဓဿ ဝါ ဓမ္မဿ ဝါ သင်္ဃဿ ဝါ ဥပ္ပန္နဘာဝံ ဉတွာ မယှံ သုခသာသနံ အာဟရထာ’’တိ ပေသေသိ။ တေ စတူဟိ ဒွါရေဟိ နိက္ခမိတွာ တီဏိ ယောဇနာနိ အာဟိဏ္ဍိတွာ သာသနံ အလဘိတွာ ပစ္စာဂစ္ဆန္တိ။

အထေကဒိဝသံ ရာဇာ သုပတ္တံ အဿံ အာရုယှ အမစ္စသဟဿပရိဝုတော ဥယျာနံ ဂစ္ဆန္တော ကိလန္တရူပေ ပဉ္စသတဝါဏိဇကေ နဂရံ ပဝိသန္တေ ဒိသွာ ‘‘ဣမေ အဒ္ဓါနကိလန္တာ၊ အဒ္ဓါ ဣမေသံ သန္တိကာ ဧကံ ဘဒ္ဒကံ သာသနံ သောဿာမီ’’တိ တေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ကုတော အာဂစ္ဆထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အတ္ထိ၊ ဒေဝ၊ ဣတော ဝီသတိယောဇနသတမတ္ထကေ သာဝတ္ထိ နာမ နဂရံ၊ တတော အာဂစ္ဆာမာ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန ဝေါ ပဒေသေ ကိဉ္စိ သာသနံ ဥပ္ပန္န’’န္တိ။ ‘‘ဒေဝ၊ အညံ ကိဉ္စိ နတ္ထိ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ပန ဥပ္ပန္နော’’တိ။ ရာဇာ တာဝဒေဝ ပဉ္စဝဏ္ဏာယ ပီတိယာ ဖုဋ္ဌသရီရော ကိဉ္စိ သလ္လက္ခေတုံ အသက္ကောန္တော မုဟုတ္တံ ဝီတိနာမေတွာ၊ ‘‘တာတာ၊ ကိံ ဝဒေထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဗုဒ္ဓါ၊ ဒေဝ၊ ဥပ္ပန္နော’’တိ။ ရာဇာ ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပိ တထေဝ ဝီတိနာမေတွာ စတုတ္ထေ ဝါရေ ‘‘ကိံ ဝဒေထ၊ တာတာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓါ၊ ဒေဝ၊ ဥပ္ပန္နော’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘တာတာ၊ ဝေါ သတသဟဿံ ဒဒါမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘အညမ္ပိ ကိဉ္စိ သာသနံ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အတ္ထိ၊ ဒေဝ၊ ဓမ္မော ဥပ္ပန္နော’’တိ။ ရာဇာ တမ္ပိ သုတွာ ပုရိမနယေနေဝ တယော ဝါရေ ဝီတိနာမေတွာ စတုတ္ထေ ဝါရေ ‘‘ဓမ္မော ဥပ္ပန္နော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဣဓာပိ ဝေါ သတသဟဿံ ဒမ္မီ’’တိ ဝတွာ ‘‘အပရမ္ပိ သာသနံ အတ္ထိ၊ တာတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အတ္ထိ၊ ဒေဝ၊ သင်္ဃရတနံ ဥပ္ပန္န’’န္တိ။ ရာဇာ တမ္ပိ သုတွာ တယော ဝါရေ ဝီတိနာမေတွာ စတုတ္ထေ ဝါရေ ‘‘သင်္ဃော’’တိ ပဒေ ဝုတ္တေ ‘‘ဣဓာပိ ဝေါ သတသဟဿံ ဒမ္မီ’’တိ ဝတွာ အမစ္စသဟဿံ ဩလောကေတွာ၊ ‘‘တာတာ၊ ကိံ ကရိဿထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဒေဝ၊ တုမှေ ကိံ ကရိဿထာ’’တိ? ‘‘အဟံ၊ တာတာ၊ ‘ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နော၊ ဓမ္မော ဥပ္ပန္နော၊ သင်္ဃော ဥပ္ပန္နော’တိ သုတွာ န ပုန နိဝတ္တိဿာမိ၊ သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိဿ ဂန္တွာ တဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ ‘‘မယမ္ပိ၊ ဒေဝ ၊ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗဇိဿာမာ’’တိ။ ရာဇာ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ အက္ခရာနိ လိခါပေတွာ ဝါဏိဇကေ အာဟ – ‘‘အနောဇာ နာမ ဒေဝီ တုမှာကံ တီဏိ သတသဟဿာနိ ဒဿတိ၊ ဧဝဉ္စ ပန နံ ဝဒေယျာထ ‘ရညော ကိရ တေ ဣဿရိယံ ဝိဿဋ္ဌံ၊ ယထာသုခံ သမ္ပတ္တိံ ပရိဘုဉ္ဇာဟီ’တိ၊ သစေ ပန ဝေါ ‘ရာဇာ ကဟ’န္တိ ပုစ္ဆတိ၊ ‘သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိဿာမီတိ ဝတွာ ဂတော’တိ အာရောစေယျာထာ’’တိ။ အမစ္စာပိ အတ္တနော အတ္တနော ဘရိယာနံ တထေဝ သာသနံ ပဟိဏိံသု ။ ရာဇာ ဝါဏိဇကေ ဥယျောဇေတွာ အဿံ အဘိရုယှ အမစ္စသဟဿပရိဝုတော တံ ခဏံယေဝ နိက္ခမိ။

သတ္ထာပိ တံ ဒိဝသံ ပစ္စူသကာလေ လောကံ ဝေါလောကေန္တော မဟာကပ္ပိနရာဇာနံ သပရိဝါရံ ဒိသွာ ‘‘အယံ မဟာကပ္ပိနော ဝါဏိဇကာနံ သန္တိကာ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဥပ္ပန္နဘာဝံ သုတွာ တေသံ ဝစနံ တီဟိ သတသဟဿေဟိ ပူဇေတွာ ရဇ္ဇံ ပဟာယ အမစ္စသဟဿေဟိ ပရိဝုတော မံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိတုကာမော သွေ နိက္ခမိဿတိ။ သော သပရိဝါရော သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿတိ၊ ပစ္စုဂ္ဂမနမဿ ကရိဿာမီ’’တိ ပုနဒိဝသေ စက္ကဝတ္တီ ဝိယ ခုဒ္ဒကဂါမဘောဇကံ ပစ္စုဂ္ဂစ္ဆန္တော သယမေဝ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဝီသယောဇနသတံ မဂ္ဂံ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ စန္ဒဘာဂါယ နဒိယာ တီရေ နိဂြောဓရုက္ခမူလေ ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော ဝိဿဇ္ဇေန္တော နိသီဒိ။ ‘‘ရာဇာပိ အာဂစ္ဆန္တော ဧကံ နဒိံ ပတွာ ‘‘ကာ နာမေသာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အပရစ္ဆာ နာမ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ကိမဿာ ပရိမာဏံ၊ တာတာ’’တိ? ‘‘ဂမ္ဘီရတော ဂါဝုတံ၊ ပုထုလတော ဒွေ ဂါဝုတာနိ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပနေတ္ထ နာဝါ ဝါ ဥဠုမ္ပော ဝါ’’တိ? ‘‘နတ္ထိ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘နာဝါဒီနိ ဩလောကေန္တေ အမှေ ဇာတိ ဇရံ ဥပနေတိ၊ ဇရာ မရဏံ။ အဟံ နိဗ္ဗေမတိကော ဟုတွာ တီဏိ ရတနာနိ ဥဒ္ဒိဿ နိက္ခန္တော၊ တေသံ မေ အာနုဘာဝေန ဣမံ ဥဒကံ ဥဒကံ ဝိယ မာ အဟောသီ’’တိ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဂုဏံ အာဝဇ္ဇေတွာ ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဗုဒ္ဓါနုဿတိံ အနုဿရန္တော သပရိဝါရော အဿသဟဿေန ဥဒကပိဋ္ဌိံ ပက္ခန္ဒိ။ သိန္ဓဝါ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ ဝိယ ပက္ခန္ဒိံသု။ ခုရာနံ အဂ္ဂါ နေဝ တေမိံသု။

သော တံ ဥတ္တရိတွာ ပုရတော ဂစ္ဆန္တော အပရမ္ပိ နဒိံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ကာ နာမာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘နီလဝါဟိနီ နာမ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ကိမဿာ ပရိမာဏ’’န္တိ? ‘‘ဂမ္ဘီရတောပိ ပုထုလတောပိ အဍ္ဎယောဇနံ၊ ဒေဝါ’’တိ။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။ တံ ပန နဒိံ ဒိသွာ ‘‘သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော’’တိ ဓမ္မာနုဿတိံ အနုဿရန္တော ပက္ခန္ဒိ။ တမ္ပိ အတိက္ကမိတွာ ဂစ္ဆန္တော အပရမ္ပိ နဒိံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ကာ နာမာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘စန္ဒဘာဂါ နာမ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ကိမဿာ ပရိမာဏ’’န္တိ? ‘‘ဂမ္ဘီရတောပိ ပုထုလတောပိ ယောဇနံ၊ ဒေဝါ’’တိ။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။ ဣမံ ပန နဒိံ ဒိသွာ ‘‘သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃော’’တိ သင်္ဃာနုဿတိံ အနုဿရန္တော ပက္ခန္ဒိ။ တံ ပန နဒိံ အတိက္ကမိတွာ ဂစ္ဆန္တော သတ္ထု သရီရတော နိက္ခန္တာ ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော အဒ္ဒသ။ နိဂြောဓရုက္ခဿ သာခါဝိဋပပလာသာနိ သောဝဏ္ဏမယာနိ ဝိယ အဟေသုံ။ ရာဇာ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ပန ဩဘာသော နေဝ စန္ဒဿ၊ န သူရိယဿ၊ န ဒေဝမာရဗြဟ္မနာဂသုပဏ္ဏာဒီနံ အညတရဿ၊ အဒ္ဓါ အဟံ သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိဿ အာဂစ္ဆန္တော မဟာဂေါတမဗုဒ္ဓေန ဒိဋ္ဌော ဘဝိဿာမီ’’တိ။ သော တာဝဒေဝ အဿပိဋ္ဌိတော ဩတရိတွာ ဩနတသရီရော ရသ္မိအနုသာရေန သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ မနောသိလာရသေ နိမုဇ္ဇန္တော ဝိယ ဗုဒ္ဓရသ္မီနံ အန္တော ပဝိသိတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ သဒ္ဓိံ အမစ္စသဟဿေန၊ သတ္ထာ တဿ အနုပုဗ္ဗိံ ကထံ ကထေသိ။ ဒေသနာဝသာနေ ရာဇာ သပရိဝါရော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ အထ သဗ္ဗေဝ ဥဋ္ဌဟိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိံသု။ သတ္ထာ ‘‘အာဂမိဿတိ နု ခေါ ဣမေသံ ကုလပုတ္တာနံ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရ’’န္တိ ဥပဓာရေန္တော ‘‘ဣမေ ကုလပုတ္တာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓသဟဿဿ စီဝရသဟဿံ အဒံသု၊ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ဝီသတိယာ ဘိက္ခုသဟဿာနမ္ပိ ဝီသတိစီဝရသဟဿာနိပိ အဒံသု။ အနစ္ဆရိယံ ဣမေသံ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရာဂမန’’န္တိ ဉတွာ ဒက္ခိဏဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ‘‘ဧထ၊ ဘိက္ခဝေါ၊ စရထ ဗြဟ္မစရိယံ သမ္မာ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယာယာ’’တိ အာဟ။ တေ တာဝဒေဝ အဋ္ဌပရိက္ခာရဓရာ ဝဿသဋ္ဌိကတ္ထေရာ ဝိယ ဟုတွာ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ပစ္စောရောဟိတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိံသု။

တေပိ ဝါဏိဇကာ ရာဇကုလံ ဂန္တွာ ရညာ ပဟိတဘာဝံ အာရောစာပေတွာ ဒေဝိယာ ‘‘အာဂစ္ဆန္တူ’’တိ ဝုတ္တေ ပဝိသိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။ အထ နေ ဒေဝီ ပုစ္ဆိ – ‘‘တာတာ၊ ကိံ ကာရဏာ အာဂတာတ္ထာ’’တိ? ‘‘မယံ ရညာ တုမှာကံ သန္တိကံ ပဟိတာ၊ တီဏိ ကိရ နော သတသဟဿာနိ ဒေထာ’’တိ။ ‘‘တာတာ၊ အတိဗဟုံ ဘဏထ၊ ကိံ တုမှေဟိ ရညော ကတံ၊ ကိသ္မိံ ဝေါ ရာဇာ ပသန္နော ဧတ္တကံ ဓနံ ဒါပေသီ’’တိ? ‘‘ဒေဝိ၊ န အညံ ကိဉ္စိ ကတံ၊ ရညော ပန ဧကံ သာသနံ အာရောစယိမှာ’’တိ? ‘‘သက္ကာ ပန၊ တာတာ၊ မယှံ အာရောစေတု’’န္တိ။ ‘‘သက္ကာ၊ ဒေဝီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ တာတာ၊ ဝဒေထာ’’တိ။ ‘‘ဒေဝိ ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပန္နော’’တိ။ သာပိ ‘‘တံ သုတွာ ပုရိမနယေနေဝ ပီတိယာ ဖုဋ္ဌသရီရာ တိက္ခတ္တုံ ကိဉ္စိ အသလ္လက္ခေတွာ စတုတ္ထေ ဝါရေ ‘ဗုဒ္ဓါ’တိ ပဒံ သုတွာ၊ တာတာ၊ ဣမသ္မိံ ပဒေ ရညာ ကိံ ဒိန္န’’န္တိ? ‘‘သတသဟဿံ၊ ဒေဝီ’’တိ။ ‘‘တာတာ ၊ အနနုစ္ဆဝိကံ ရညာ ကတံ ဧဝရူပံ သာသနံ သုတွာ တုမှာကံ သတသဟဿံ ဒဒမာနေန။ အဟဉှိ ဝေါ မမ ဒုဂ္ဂတပဏ္ဏာကာရေ တီဏိ သတသဟဿာနိ ဒမ္မိ၊ အပရမ္ပိ တုမှေဟိ ရညော ကိံ အာရောစိတ’’န္တိ? တေ ဣဒဉ္စိဒဉ္စာတိ ဣတရာနိပိ ဒွေ သာသနာနိ အာရောစယိံသု။ ဒေဝီ ပုရိမနယေနေဝ ပီတိယာ ဖုဋ္ဌသရီရာ တိက္ခတ္တုံ ကိဉ္စိ အသလ္လက္ခေတွာ စတုတ္ထေ ဝါရေ တထေဝ သုတွာ တီဏိ တီဏိ သတသဟဿာနိ ဒါပေသိ၊ ဧဝံ တေ သဗ္ဗာနိပိ ဒွါဒသ သတသဟဿာနိ လဘိံသု။

အထ နေ ဒေဝီ ပုစ္ဆိ – ‘‘ရာဇာ ကဟံ၊ တာတာ’’တိ? ဒေဝိ၊ ‘‘သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိဿ ‘ပဗ္ဗဇိဿာမီ’တိ ဂတော’’တိ။ ‘‘မယှံ တေန ကိံ သာသနံ ဒိန္န’’န္တိ? ‘‘သဗ္ဗံ ကိရ တေန တုမှာကံ ဣဿရိယံ ဝိဿဋ္ဌံ၊ တုမှေ ကိရ ယထာရုစိယာ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝထာ’’တိ။ ‘‘အမစ္စာ ပန ကဟံ၊ တာတာ’’တိ? တေပိ ‘‘‘ရညာ သဒ္ဓိံယေဝ ပဗ္ဗဇိဿာမာ’တိ ဂတာ၊ ဒေဝီ’’တိ။ သာ တေသံ ဘရိယာယော ပက္ကောသာပေတွာ၊ အမ္မာ၊ တုမှာကံ သာမိကာ ‘‘ရညာ သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗဇိဿာမာ’’တိ ဂတာ၊ ‘‘တုမှေ ကိံ ကရိဿထာ’’တိ? ‘‘ကိံ ပန တေဟိ အမှာကံ သာသနံ ပဟိတံ၊ ဒေဝီ’’တိ? ‘‘တေဟိ ကိရ အတ္တနော သမ္ပတ္တိ တုမှာကံ ဝိဿဋ္ဌာ၊ တုမှေ ကိရ တံ သမ္ပတ္တိံ ယထာရုစိ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ။ ‘‘တုမှေ ပန၊ ဒေဝိ၊ ကိံ ကရိဿထာ’’တိ? ‘‘အမ္မာ၊ သော တာဝ ရာဇာ သာသနံ သုတွာ မဂ္ဂေ ဌိတကောဝ တီဟိ သတသဟဿေဟိ တီဏိ ရတနာနိ ပူဇေတွာ ခေဠပိဏ္ဍံ ဝိယ သမ္ပတ္တိံ ပဟာယ ‘ပဗ္ဗဇိဿာမီ’တိ နိက္ခန္တော၊ မယာ ပန တိဏ္ဏံ ရတနာနံ သာသနံ သုတွာ တီဏိ ရတနာနိ နဝဟိ သတသဟဿေဟိ ပူဇိတာနိ၊ န ခေါ ပနေသာ သမ္ပတ္တိ နာမ ရညောယေဝ ဒုက္ခာ၊ မယှမ္ပိ ဒုက္ခာယေဝ။ ကော ရညာ ဆဍ္ဍိတခေဠပိဏ္ဍံ ဇာဏုကေဟိ ပတိဋ္ဌဟိတွာ မုခေန ဂဏှိဿတိ၊ န မယှံ သမ္ပတ္တိယာ အတ္ထော၊ အဟမ္ပိ သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိဿ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဒေဝိ၊ မယမ္ပိ တုမှေဟေဝ သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗဇိဿာမာ’’တိ။ ‘‘သစေ သက္ကောထ၊ သာဓု၊ အမ္မာ’’တိ? ‘‘သက္ကောမ၊ ဒေဝီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ အမ္မာ၊ တေန ဟိ ဧထာ’’တိ ရထသဟဿံ ယောဇာပေတွာ ရထံ အာရုယှ တာဟိ သဒ္ဓိံ နိက္ခမိတွာ အန္တရာမဂ္ဂေ ပဌမံ နဒိံ ဒိသွာ ယထာ ရညာ ပုဋ္ဌံ၊ တထေဝ ပုစ္ဆိတွာ သဗ္ဗပဝတ္တိံ သုတွာ ‘‘ရညော ဂတမဂ္ဂံ ဩလောကေထာ’’တိ ဝတွာ ‘‘သိန္ဓဝါနံ ပဒဝလဉ္ဇံ န ပဿာမ၊ ဒေဝီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ရာဇာ တီဏိ ရတနာနိ ဥဒ္ဒိဿ နိက္ခန္တော သစ္စကိရိယံ ကတွာ ဂတော ဘဝိဿတိ။ အဟမ္ပိ တီဏိ ရတနာနိ ဥဒ္ဒိဿ နိက္ခန္တာ၊ တေသမေဝ အနုဘာဝေန ဣဒံ ဥဒကံ ဝိယ မာ အဟောသီ’’တိ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဂုဏံ အနုဿရိတွာ ရထသဟဿံ ပေသေသိ။ ဥဒကံ ပိဋ္ဌိပါသာဏသဒိသံ အဟောသိ။ စက္ကာနံ အဂ္ဂဂ္ဂနေမိဝဋ္ဋိယော နေဝ တေမိံသု။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ဣတရာ ဒွေ နဒိယော ဥတ္တရိ။

အထ သတ္ထာ တဿာဂမနဘာဝံ ဉတွာ ယထာ အတ္တနော သန္တိကေ နိသိန္နာ ဘိက္ခူ န ပညာယန္တိ၊ ဧဝမကာသိ။ သာပိ ဂစ္ဆန္တီ ဂစ္ဆန္တီ သတ္ထု သရီရတော နိက္ခန္တာ ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော ဒိသွာ တထေဝ စိန္တေတွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ ဌိတာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဘန္တေ၊ မဟာကပ္ပိနော တုမှာကံ ဥဒ္ဒိဿ နိက္ခန္တော အာဂတေတ္ထ မညေ၊ ကဟံ သော၊ အမှာကမ္ပိ နံ ဒဿေထာ’’တိ? ‘‘နိသီဒထ တာဝ၊ ဣဓေဝ နံ ပဿိဿထာ’’တိ ။ တာ သဗ္ဗာပိ တုဋ္ဌစိတ္တာ ‘‘ဣဓေဝ ကိရ နိသိန္နာ သာမိကေ ပဿိဿာမာ’’တိ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ တာသံ အနုပုဗ္ဗိံ ကထံ ကထေသိ၊ အနောဇာဒေဝီ ဒေသနာဝသာနေ သပရိဝါရာ သောတာပတ္တိဖလံ ပါပုဏိ။ မဟာကပ္ပိနတ္ထေရော တာသံ ဝဍ္ဎိတဓမ္မဒေသနံ သုဏန္တော သပရိဝါရော သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တသ္မိံ ခဏေ သတ္ထာ တာသံ တေ ဘိက္ခူ အရဟတ္တပ္ပတ္တေ ဒဿေသိ။ တာသံ ကိရ အာဂတက္ခဏေယေဝ အတ္တနော သာမိကေ ကာသာဝဓရေ မုဏ္ဍကသီသေ ဒိသွာ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ န ဘဝေယျ၊ တေန မဂ္ဂဖလာနိ ပတ္တုံ န သက္ကုဏေယျုံ။ တသ္မာ အစလသဒ္ဓါယ ပတိဋ္ဌိတကာလေ တာသံ တေ ဘိက္ခူ အရဟတ္တပ္ပတ္တေယေဝ ဒဿေသိ။

တာပိ တေ ဒိသွာ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှာကံ တာဝ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ မတ္ထကံ ပတ္တ’’န္တိ ဝတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ ဌိတာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိံသု။ ဧဝံ ကိရ ဝုတ္တေ ‘‘သတ္ထာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာယ အာဂမနံ စိန္တေသီ’’တိ ဧကစ္စေ ဝဒန္တိ။ သတ္ထာ ပန တာ ဥပါသိကာယော အာဟ – ‘‘သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ ဘိက္ခုနီဥပဿယေ ပဗ္ဗဇေထာ’’တိ။ တာ အနုပုဗ္ဗေန ဇနပဒစာရိကံ စရမာနာ အန္တရာမဂ္ဂေ မဟာဇနေန အဘိဟဋသက္ကာရသမ္မာနာ ပဒသာဝ ဝီသယောဇနသတိကံ ဂန္တွာ ဘိက္ခုနီဥပဿယေ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ သတ္ထာပိ ဘိက္ခုသဟဿံ အာဒါယ အာကာသေနေဝ ဇေတဝနံ အဂမာသိ။ တတြ သုဒံ အာယသ္မာ မဟာကပ္ပိနော ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနာဒီသု ‘‘အဟော သုခံ ၊ အဟော သုခ’’န္တိ ဥဒါနံ ဥဒါနေန္တော ဝိစရတိ။ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ – ‘‘ဘန္တေ၊ မဟာကပ္ပိနော ‘အဟော သုခံ၊ အဟော သုခ’န္တိ ဥဒါနံ ဥဒါနေန္တော ဝိစရတိ၊ အတ္တနော ကာမသုခံ ရဇ္ဇသုခံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ မညေ’’တိ။ သတ္ထာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ၊ ကပ္ပိန၊ ကာမသုခံ ရဇ္ဇသုခံ အာရဗ္ဘ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီ’’တိ။ ‘‘ဘဂဝါ မေ၊ ဘန္တေ၊ တံ အာရဗ္ဘ ဥဒါနဘာဝံ ဝါ အနုဒါနဘာဝံ ဝါ ဇာနာတီ’’တိ? သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ ပုတ္တော ကာမသုခံ ရဇ္ဇသုခံ အာရဗ္ဘ ဥဒါနံ ဥဒါနေတိ၊ ပုတ္တဿ ပန မေ ဓမ္မပီတိ နာမ ဓမ္မရတိ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သော အမတမဟာနိဗ္ဗာနံ အာရဗ္ဘ ဧဝ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီ’’တိ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၇၉။

‘‘ဓမ္မပီတိ သုခံ သေတိ၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ၊

အရိယပ္ပဝေဒိတေ ဓမ္မေ၊ သဒါ ရမတိ ပဏ္ဍိတော’’တိ။

တတ္ထ ဓမ္မပီတီတိ ဓမ္မပါယကော၊ ဓမ္မံ ပိဝန္တောတိ အတ္ထော။ ဓမ္မော စ နာမေသ န သက္ကာ ဘာဇနေန ယာဂုအာဒီနိ ဝိယ ပါတုံ? နဝဝိဓံ ပန လောကုတ္တရဓမ္မံ နာမကာယေန ဖုသန္တော အာရမ္မဏတော သစ္ဆိကရောန္တော ပရိညာဘိသမယာဒီဟိ ဒုက္ခာဒီနိ အရိယသစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈန္တော ဓမ္မံ ပိဝတိ နာမ။ သုခံ သေတီတိ ဒေသနာမတ္တမေဝေတံ၊ စတူဟိပိ ဣရိယာပထေဟိ သုခံ ဝိဟရတီတိ အတ္ထော။ ဝိပ္ပသန္နေနာတိ အနာဝိလေန နိရုပက္ကိလေသေန။ အရိယပ္ပဝေဒိတေတိ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ အရိယေဟိ ပဝေဒိတေ သတိပဋ္ဌာနာဒိဘေဒေ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေ။ သဒါ ရမတီတိ ဧဝရူပေါ ဓမ္မပီတိ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ ဝိဟရန္တော ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတော သဒါ ရမတိ အဘိရမတီတိ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပန္နာဒယော အဟေသုန္တိ။

မဟာကပ္ပိနတ္ထေရဝတ္ထု စတုတ္ထံ။

၅။ ပဏ္ဍိတသာမဏေရဝတ္ထု

ဥဒကဉှိ နယန္တီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပဏ္ဍိတသာမဏေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

အတီတေ ကိရ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝီသတိခီဏာသဝသဟဿပရိဝါရော ဗာရာဏသိံ အဂမာသိ။ မနုဿာ အတ္တနော ဗလံ သလ္လက္ခေတွာ အဋ္ဌပိ ဒသပိ ဧကတော ဟုတွာ အဂန္တုကဒါနာဒီနိ အဒံသု။ အထေကဒိဝသံ သတ္ထာ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ ဧဝံ အနုမောဒနမကာသိ –

‘‘ဥပါသကာ ဣဓ ဧကစ္စော ‘အတ္တနော သန္တကမေဝ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ကိံ ပရေန သမာဒပိတေနာ’တိ အတ္တနာဝ ဒါနံ ဒေတိ၊ ပရံ န သမာဒပေတိ ။ သော နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ ဘောဂသမ္ပဒံ လဘတိ၊ နော ပရိဝါရသမ္ပဒံ။ ဧကစ္စော ပရံ သမာဒပေတိ၊ အတ္တနာ န ဒေတိ။ သော နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ ပရိဝါရသမ္ပဒံ လဘတိ၊ နော ဘောဂသမ္ပဒံ ဧကစ္စော အတ္တနာပိ န ဒေတိ၊ ပရမ္ပိ န သမာဒပေတိ။ သော နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ နေဝ ဘောဂသမ္ပဒံ လဘတိ၊ န ပရိဝါရသမ္ပဒံ၊ ဝိဃာသာဒေါဝ ဟုတွာ ဇီဝတိ။ ဧကစ္စော အတ္တနာ စ ဒေတိ၊ ပရဉ္စ သမာဒပေတိ။ သော နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ ဘောဂသမ္ပဒမ္ပိ လဘတိ ပရိဝါရသမ္ပဒမ္ပီ’’တိ။

တံ သုတွာ သမီပေ ဌိတော ဧကော ပဏ္ဍိတပုရိသော စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ဒါနိ တထာ ကရိဿာမိ၊ ယထာ မေ ဒွေပိ သမ္ပတ္တိယော ဘဝိဿန္တီ’’တိ။ သော သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ သွာတနာယ မယှံ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ။ ‘‘ကိတ္တကေဟိ တေ ဘိက္ခူဟိ အတ္ထော’’တိ? ‘‘ကိတ္တကော ပန ဝေါ၊ ဘန္တေ၊ ပရိဝါရော’’တိ? ‘‘ဝီသတိ ဘိက္ခုသဟဿာနီ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ သဗ္ဗေဟိ သဒ္ဓိံ သွာတနာယ မယှံ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ။ သတ္ထာ အဓိဝါသေသိ။ သော ဂါမံ ပဝိသိတွာ၊ ‘‘အမ္မတာတာ၊ သွာတနာယ မယာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခေါ ဘိက္ခုသင်္ဃော နိမန္တိတော၊ တုမှေ ယတ္တကာနံ ဘိက္ခူနံ ဒါတုံ သက္ခိဿထ၊ တတ္တကာနံ ဒါနံ ဒေထာ’’တိ အာရောစေတွာ ဝိစရန္တော အတ္တနော အတ္တနော ဗလံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘မယံ ဒသန္နံ ဒဿာမ၊ မယံ ဝီသတိယာ၊ မယံ သတဿ၊ မယံ ပဉ္စသတာန’’န္တိ ဝုတ္တေ သဗ္ဗေသံ ဝစနံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ပဏ္ဏေ အာရောပေသိ။

တေန စ သမယေန တသ္မိံ နဂရေ အတိဒုဂ္ဂတဘာဝေနေဝ ‘‘မဟာဒုဂ္ဂတော’’တိ ပညာတော ဧကော ပုရိသော အတ္ထိ။ သော တမ္ပိ သမ္မုခါဂတံ ဒိသွာ၊ သမ္မ မဟာဒုဂ္ဂတ၊ မယာ သွာတနာယ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခေါ ဘိက္ခုသင်္ဃော နိမန္တိတော၊ သွေ နဂရဝါသိနော ဒါနံ ဒဿန္တိ၊ ‘‘တွံ ကတိ ဘိက္ခူ ဘောဇေဿသီ’’တိ? ‘‘သာမိ၊ မယှံ ကိံ ဘိက္ခူဟိ၊ ဘိက္ခူဟိ နာမ သဓနာနံ အတ္ထော၊ မယှံ ပန သွေ ယာဂုအတ္ထာယ တဏ္ဍုလနာဠိမတ္တမ္ပိ နတ္ထိ၊ အဟံ ဘတိံ ကတွာ ဇီဝါမိ၊ ကိံ မေ ဘိက္ခူဟီ’’တိ? သမာဒပကေန နာမ ဗျတ္တေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ တသ္မာ သော တေန ‘‘နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တေပိ တုဏှီဘူတော အဟုတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘သမ္မ မဟာဒုဂ္ဂတ၊ ဣမသ္မိံ နဂရေ သုဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ သုခုမဝတ္ထံ နိဝါသေတွာ နာနာဘရဏပဋိမဏ္ဍိတာ သိရိသယနေ သယမာနာ ဗဟူ ဇနာ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တိ၊ တွံ ပန ဒိဝသံ ဘတိံ ကတွာ ကုစ္ဆိပူရဏမတ္တမ္ပိ န လဘသိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ ‘အဟံ ပုဗ္ဗေ ပုညံ အကတတ္တာ ကိဉ္စိ န လဘာမီ’တိ န ဇာနာသီ’’တိ? ‘‘ဇာနာမိ၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘အထ ကသ္မာ ဣဒါနိ ပုညံ န ကရောသိ၊ တွံ ယုဝါ ဗလသမ္ပန္နော၊ ကိံ တယာ ဘတိံ ကတွာပိ ယထာဗလံ ဒါနံ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ? သော တသ္မိံ ကထေန္တေယေဝ သံဝေဂပ္ပတ္တော ဟုတွာ ‘‘မယှမ္ပိ ဧကံ ဘိက္ခုံ ပဏ္ဏေ အာရောပေဟိ၊ ကိဉ္စိဒေဝ ဘတိံ ကတွာ ဧကဿ ဘိက္ခံ ဒဿာမီ’’တိ အာဟ။ ဣတရော ‘‘ကိံ ဧကေန ဘိက္ခုနာ ပဏ္ဏေ အာရောပိတေနာ’’တိ န အာရောပေသိ? မဟာဒုဂ္ဂတောပိ ဂေဟံ ဂန္တွာ ဘရိယံ အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ နဂရဝါသိနော သွေ သင်္ဃဘတ္တံ ကရိဿန္တိ၊ အဟမ္ပိ သမာဒပကေန ‘ဧကဿ ဘိက္ခံ ဒေဟီ’တိ ဝုတ္တော၊ မယမ္ပိ သွေ ဧကဿ ဘိက္ခံ ဒဿာမာ’’တိ။ အထဿ ဘရိယာ ‘‘မယံ ဒလိဒ္ဒါ၊ ကသ္မာ တယာ သမ္ပဋိစ္ဆိတ’’န္တိ အဝတွာဝ၊ ‘‘သာမိ၊ ဘဒ္ဒကံ တေ ကတံ၊ မယံ ပုဗ္ဗေပိ ကိဉ္စိ အဒတွာ ဣဒါနိ ဒုဂ္ဂတာ ဇာတာ၊ မယံ ဥဘောပိ ဘတိံ ကတွာ ဧကဿ ဘိက္ခံ ဒဿာမ၊ သာမီ’’တိ ဝတွာ ဥဘောပိ ဂေဟာ နိက္ခမိတွာ ဘတိဋ္ဌာနံ အဂမံသု။

မဟာသေဋ္ဌိ တံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ၊ သမ္မ မဟာဒုဂ္ဂတ၊ ဘတိံ ကရိဿသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ အယျာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကရိဿသီ’’တိ? ‘‘ယံ တုမှေ ကာရေဿထ၊ တံ ကရိဿာမီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ မယံ သွေ ဒွေ တီဏိ ဘိက္ခုသတာနိ ဘောဇေဿာမ၊ ဧဟိ၊ ဒါရူနိ ဖာလေဟီ’’တိ ဝါသိဖရသုံ နီဟရိတွာ ဒါပေသိ။ မဟာဒုဂ္ဂတော ဒဠှံ ကစ္ဆံ ဗန္ဓိတွာ မဟုဿာဟပ္ပတ္တော ဝါသိံ ပဟာယ ဖရသုံ ဂဏှန္တော၊ ဖရသုံ ပဟာယ ဝါသိံ ဂဏှန္တော ဒါရူနိ ဖာလေတိ။ အထ နံ သေဋ္ဌိ အာဟ – ‘‘သမ္မ၊ တွံ အဇ္ဇ အတိဝိယ ဥဿာဟပ္ပတ္တော ကမ္မံ ကရောသိ၊ ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ? ‘‘သာမိ၊ အဟံ သွေ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဘောဇေဿာမီ’’တိ။ တံ သုတွာ သေဋ္ဌိ ပသန္နမာနသော စိန္တေသိ – ‘‘အဟော ဣမိနာ ဒုက္ကရံ ကတံ၊ ‘အဟံ ဒုဂ္ဂတော’တိ တုဏှီဘာဝံ အနာပဇ္ဇိတွာ ‘ဘတိံ ကတွာ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဘောဇေဿာမီ’တိ ဝဒတီ’’တိ။ သေဋ္ဌိဘရိယာပိ တဿ ဘရိယံ ဒိသွာ၊ ‘‘အမ္မ၊ ကိံ ကမ္မံ ကရိဿသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ယံ တုမှေ ကာရေဿထ၊ တံ ကရောမီ’’တိ ဝုတ္တေ ဥဒုက္ခလသာလံ ပဝေသေတွာ သုပ္ပမုသလာဒီနိ ဒါပေသိ။ သာ နစ္စန္တီ ဝိယ တုဋ္ဌပဟဋ္ဌာ ဝီဟိံ ကောဋ္ဋေတိ စေဝ ဩဖုဏာတိ စ။ အထ နံ သေဋ္ဌိဘရိယာ ပုစ္ဆိ – ‘‘အမ္မ၊ တွံ အတိဝိယ တုဋ္ဌပဟဋ္ဌာ ကမ္မံ ကရောသိ၊ ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ? ‘‘အယျေ၊ ဣမံ ဘတိံ ကတွာ မယမ္ပိ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဘောဇေဿာမာ’’တိ။ တံ သုတွာ သေဋ္ဌိဘရိယာပိ တဿံ ‘‘အဟော ဝတာယံ ဒုက္ကရကာရိကာ’’တိ ပသီဒိ။ သေဋ္ဌိ မဟာဒုဂ္ဂတဿ ဒါရူနံ ဖာလိတကာလေ ‘‘အယံ တေ ဘတီ’’တိ သာလီနံ စတဿော နာဠိယော ဒါပေတွာ ‘‘အယံ တေ တုဋ္ဌိဒါယော’’တိ အပရာပိ စတဿော နာဠိယော ဒါပေသိ။

သော ဂေဟံ ဂန္တွာ ဘရိယံ အာဟ – ‘‘မယာ ဘတိံ ကတွာ သာလိ လဒ္ဓါ၊ အယံ နိဝါပေါ ဘဝိဿတိ၊ တယာ လဒ္ဓါယ ဘတိယာ ဒဓိတေလကဋုကဘဏ္ဍာနိ ဂဏှာဟီ’’တိ။ သေဋ္ဌိဘရိယာပိ ပုန တဿာ ဧကံ သပ္ပိကရောဋိကဉ္စေဝ ဒဓိဘာဇနဉ္စ ကဋုကဘဏ္ဍဉ္စ သုဒ္ဓတဏ္ဍုဠိနာဠိဉ္စ ဒါပေသိ။ ဣတိ စ ဥဘိန္နမ္ပိ နဝ တဏ္ဍုလနာဠိယော အဟေသုံ။ တေ ‘‘ဒေယျဓမ္မော နော လဒ္ဓါ’’တိ တုဋ္ဌဟဋ္ဌာ ပါတောဝ ဥဋ္ဌဟိံသု။ ဘရိယာ မဟာဒုဂ္ဂတံ အာဟ – ‘‘ဂစ္ဆ၊ သာမိ၊ ပဏ္ဏံ ပရိယေသိတွာ အာဟရာ’’တိ။ သော အန္တရာပဏေ ပဏ္ဏံ အဒိသွာ နဒီတီရံ ဂန္တွာ ‘‘အဇ္ဇ အယျာနံ ဘောဇနံ ဒါတုံ လဘိဿာမီ’’တိ ပဟဋ္ဌမာနသော ဂါယန္တော ပဏ္ဏံ ဥစ္စိနတိ။ မဟာဇာလံ ခိပိတွာ ဌိတော ကေဝဋ္ဋော ‘‘မဟာဒုဂ္ဂတဿ သဒ္ဒေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ တံ ပက္ကောသိတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘အတိဝိယ တုဋ္ဌစိတ္တော ဂါယသိ၊ ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ? ‘‘ပဏ္ဏံ ဥစ္စိနာမိ၊ သမ္မာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကရိဿသီ’’တိ? ‘‘ဧကံ ဘိက္ခုံ ဘောဇေဿာမီ’’တိ။ ‘‘အဟော သုခိတော၊ ဘိက္ခု၊ သော တဝ ကိံ ပဏ္ဏံ ခါဒိဿတီ’’တိ? ‘‘ကိံ ကရောမိ၊ သမ္မ၊ အတ္တနာ လဒ္ဓပဏ္ဏေန ဘောဇေဿာမီ’’တိ? ‘‘တေန ဟိ ဧဟီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကရောမိ၊ သမ္မာ’’တိ? ‘‘ဣမေ မစ္ဆေ ဂဟေတွာ ပါဒဂ္ဃနကာနိ အဍ္ဎဂ္ဃနကာနိ ကဟာပဏဂ္ဃနကာနိ စ ဥဒ္ဒါနာနိ ကရောဟီ’’တိ။ သော တထာ အကာသိ။ ဗဒ္ဓဗဒ္ဓေ မစ္ဆေ နဂရဝါသိနော နိမန္တိတနိမန္တိတာနံ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ ဟရိံသု။ တဿ မစ္ဆုဒ္ဒါနာနိ ကရောန္တဿေဝ ဘိက္ခာစာရဝေလာ ပါပုဏိ။ သော ဝေလံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဂမိဿာမဟံ၊ သမ္မ၊ အယံ ဘိက္ခူနံ အာဂမနဝေလာ’’တိ အာဟ။ ‘‘အတ္ထိ ပန ကိဉ္စိ မစ္ဆုဒ္ဒါန’’န္တိ? ‘‘နတ္ထိ၊ သမ္မ၊ သဗ္ဗာနိ ခီဏာနီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ မယာ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝါလုကာယ နိခဏိတွာ စတ္တာရော ရောဟိတမစ္ဆာ ဌပိတာ၊ သစေ ဘိက္ခုံ ဘောဇေတုကာမောသိ၊ ဣမေ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆာ’’တိ တေ မစ္ဆေ တဿ အဒါသိ။

တံ ဒိဝသံ ပန သတ္ထာ ပစ္စူသကာလေ လောကံ ဝေါလောကေန္တော မဟာဒုဂ္ဂတံ အတ္တနော ဉာဏဇာလဿ အန္တော ပဝိဋ္ဌံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဘဝိဿတီ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ‘‘မဟာဒုဂ္ဂတော ‘ဧကံ ဘိက္ခုံ ဘောဇေဿာမီ’တိ ဘရိယာယ သဒ္ဓိံ ဟိယျော ဘတိံ အကာသိ၊ ကတရံ နု ခေါ ဘိက္ခုံ လဘိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘မနုဿာ ပဏ္ဏေ အာရောပိတသညာယ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ အတ္တနော အတ္တနော ဂေဟေသု နိသီဒါပေဿန္တိ၊ မဟာဒုဂ္ဂတော မံ ဌပေတွာ အညံ ဘိက္ခုံ န လဘိဿတီ’’တိ ဥပဓာရေသိ။ ဗုဒ္ဓါ ကိရ ဒုဂ္ဂတေသု အနုကမ္ပံ ကရောန္တိ။ တသ္မာ သတ္ထာ ပါတောဝ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ ‘‘မဟာဒုဂ္ဂတံ သင်္ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိသိတွာ နိသီဒိ။ မဟာဒုဂ္ဂတေပိ မစ္ဆေ ဂဟေတွာ ဂေဟံ ပဝိသန္တေ သက္ကဿ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာသနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ သော ‘‘ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ ဩလောကေန္တော ‘‘ဟိယျော၊ မဟာဒုဂ္ဂတော ‘ဧကဿ ဘိက္ခုနော ဘိက္ခံ ဒဿာမီ’တိ အတ္တနော ဘရိယာယ သဒ္ဓိံ ဘတိံ အကာသိ၊ ကတရံ နု ခေါ ဘိက္ခုံ လဘိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘နတ္ထေတဿ အညော ဘိက္ခု၊ သတ္ထာ ပန မဟာဒုဂ္ဂတဿ သင်္ဂဟံ ကရိဿာမီ’’တိ ဂန္ဓကုဋိယံ နိသိန္နော။ မဟာဒုဂ္ဂတော အတ္တနော ဥပကပ္ပနကံ ယာဂုဘတ္တံ ပဏ္ဏသူပေယျမ္ပိ တထာဂတဿ ဒဒေယျ၊ ‘‘ယံနူနာဟံ မဟာဒုဂ္ဂတဿ ဂေဟံ ဂန္တွာ ဘတ္တကာရကကမ္မံ ကရေယျ’’န္တိ အညာတကဝေသေန တဿ ဂေဟသမီပံ ဂန္တွာ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ကဿစိ ကိဉ္စိ ဘတိယာ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ မဟာဒုဂ္ဂတော တံ ဒိသွာ အာဟ – ‘‘သမ္မ၊ ကိံ ကမ္မံ ကရိဿသီ’’တိ? ‘‘အဟံ၊ သာမိ၊ သဗ္ဗသိပ္ပိကော၊ မယှံ အဇာနနသိပ္ပံ နာမ နတ္ထိ၊ ယာဂုဘတ္တာဒီနိပိ သမ္ပာဒေတုံ ဇာနာမီ’’တိ။ ‘‘သမ္မ၊ မယံ တဝ ကမ္မေန အတ္ထိကာ၊ တုယှံ ပန ကိဉ္စိ ဒါတဗ္ဗံ ဘတိံ န ပဿာမာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန တေ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ? ‘‘ဧကဿ ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခံ ဒါတုကာမောမှိ၊ တဿ ယာဂုဘတ္တသံဝိဓာနံ ဣစ္ဆာမီ’’တိ။ ‘‘သစေ ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခံ ဒဿသိ၊ န မေ ဘတိယာ အတ္ထော၊ ကိံ မမ ပုညံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ သန္တေ သာဓု၊ သမ္မ၊ ပဝိသာ’’တိ။ သော တဿ ဂေဟံ ပဝိသိတွာ တေလတဏ္ဍုလာဒီနိ အာဟရာပေတွာ ‘‘ဂစ္ဆ၊ အတ္တနော ပတ္တဘိက္ခုံ အာနေဟီ’’တိ တံ ဥယျောဇေသိ။ ဒါနဝေယျာဝဋိကောပိ ပဏ္ဏေ အာရောပိတနိယာမေနေဝ တေသံ တေသံ ဂေဟာနိ ဘိက္ခူ ပဟိဏိ။

မဟာဒုဂ္ဂတော တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘မယှံ ပတ္တဘိက္ခုံ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ သော တသ္မိံ ခဏေ သတိံ လဘိတွာ ‘‘အဟံ တဝ ဘိက္ခုံ ပမုဋ္ဌော’’တိ အာဟ။ မဟာဒုဂ္ဂတော တိခိဏာယ သတ္တိယာ ကုစ္ဆိယံ ပဟဋော ဝိယ၊ ‘‘သာမိ၊ ကသ္မာ မံ နာသေသိ၊ အဟံ တယာ ဟိယျော သမာဒပိတော ဘရိယာယ သဒ္ဓိံ ဒိဝသံ ဘတိံ ကတွာ အဇ္ဇ ပါတောဝ ပဏ္ဏတ္ထာယ နဒီတီရေ အာဟိဏ္ဍိတွာ အာဂတော၊ ဒေဟိ မေ ဧကံ ဘိက္ခု’’န္တိ ဗာဟာ ပဂ္ဂယှ ပရိဒေဝိ။ မနုဿာ သန္နိပတိတွာ ‘‘ကိမေတံ၊ မဟာဒုဂ္ဂတာ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ သော တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ တေ ဝေယျာဝဋိကံ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘သစ္စံ ကိရ၊ သမ္မ၊ တယာ ဧသ ‘ဘတိံ ကတွာ ဧကဿ ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခံ ဒေဟီ’တိ သမာဒပိတော’’တိ? ‘‘အာမ ၊ အယျာ’’တိ။ ‘‘ဘာရိယံ တေ ကမ္မံ ကတံ၊ ယော တွံ ဧတ္တကေ ဘိက္ခူ သံဝိဒဟန္တော ဧတဿ ဧကံ ဘိက္ခုံ နာဒါသီ’’တိ။ သော တေသံ ဝစနေန မင်္ကုဘူတော တံ အာဟ – ‘‘သမ္မ မဟာဒုဂ္ဂတ၊ မာ မံ နာသယိ၊ အဟံ တဝ ကာရဏာ မဟာဝိဟေသံ ပတ္တော၊ မနုဿာ ပဏ္ဏေ အာရောပိတနိယာမေန အတ္တနော အတ္တနော ပတ္တဘိက္ခူ နယိံသု၊ အတ္တနော ဂေဟေ နိသိန္နဘိက္ခုံ နီဟရိတွာ ဒေန္တော နာမ နတ္ထိ၊ သတ္ထာ ပန မုခံ ဓောဝိတွာ ဂန္ဓကုဋိယမေဝ နိသိန္နော၊ ရာဇယုဝရာဇသေနာပတိအာဒယော သတ္ထု ဂန္ဓကုဋိတော နိက္ခမနံ ဩလောကေန္တာ နိသိန္နာ သတ္ထု ပတ္တံ ဂဟေတွာ ‘ဂမိဿာမာ’တိ။ ဗုဒ္ဓါ နာမ ဒုဂ္ဂတေ အနုကမ္ပံ ကရောန္တိ၊ တွံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ‘ဒုဂ္ဂတောမှိ၊ ဘန္တေ၊ မမ သင်္ဂဟံ ကရောထာ’တိ သတ္ထာရံ ဝန္ဒ၊ သစေ တေ ပုညံ အတ္ထိ၊ အဒ္ဓါ လစ္ဆသီ’’တိ။

သော ဝိဟာရံ အဂမာသိ။ အထ နံ အညေသု ဒိဝသေသု ဝိဟာရေ ဝိဃာသာဒဘာဝေန ဒိဋ္ဌတ္တာ ရာဇယုဝရာဇာဒယော၊ ‘‘မဟာဒုဂ္ဂတ၊ န တာဝ ဘတ္တကာလော၊ ကသ္မာ တွံ အာဂစ္ဆသီ’’တိ အာဟံသု။ သော ‘‘ဇာနာမိ၊ သာမိ၊ ‘န တာဝ ဘတ္တကာလော’တိ။ သတ္ထာရံ ပန ဝန္ဒိတုံ အာဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝဒန္တော ဂန္တွာ ဂန္ဓကုဋိယာ ဥမ္မာရေ သီသံ ဌပေတွာ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမသ္မိံ နဂရေ မယာ ဒုဂ္ဂတတရော နတ္ထိ၊ အဝဿယော မေ ဟောထ၊ ကရောထ မေ သင်္ဂဟ’’န္တိ အာဟ။ သတ္ထာ ဂန္ဓကုဋိဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ပတ္တံ နီဟရိတွာ တဿ ဟတ္ထေ ဌပေသိ။ သော စက္ကဝတ္တိသိရိံ ပတ္တော ဝိယ အဟောသိ၊ ရာဇယုဝရာဇာဒယော အညမညဿ မုခါနိ ဩလောကယိံသု။ သတ္ထာရာ ဒိန္နပတ္တဉှိ ကောစိ ဣဿရိယဝသေန ဂဟေတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ ဧဝံ ပန ဝဒိံသု၊ ‘‘သမ္မ မဟာဒုဂ္ဂတ၊ သတ္ထု ပတ္တံ အမှာကံ ဒေဟိ ဧတ္တကံ နာမ တေ ဓနံ ဒဿာမ၊ တွံ ဒုဂ္ဂတော ဓနံ ဂဏှာဟိ၊ ကိံ တေ ပတ္တေနာ’’တိ? မဟာဒုဂ္ဂတော ‘‘န ကဿစိ ဒဿာမိ၊ န မေ ဓနေန အတ္ထော၊ သတ္ထာရံယေဝ ဘောဇေဿာမီ’’တိ အာဟ။ အဝသေသာ တံ ယာစိတွာ ပတ္တံ အလဘိတွာ နိဝတ္တိံသု။ ရာဇာ ပန ‘‘မဟာဒုဂ္ဂတော ဓနေန ပလောဘိယမာနောပိ သတ္ထု ပတ္တံ န ဒေတိ၊ သတ္ထာရာ စ သယံ ဒိန္နပတ္တံ ကောစိ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဣမဿ ဒေယျဓမ္မော နာမ ကိတ္တကော ဘဝိဿတိ၊ ဣမိနာ ဒေယျဓမ္မဿ ဒိန္နကာလေ သတ္ထာရံ အာဒါယ ဂေဟံ နေတွာ မယှံ သမ္ပာဒိတံ အာဟာရံ ဒဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံယေဝ အဂမာသိ။ သက္ကောပိ ဒေဝရာဇာ ယာဂုခဇ္ဇကဘတ္တသူပေယျပဏ္ဏာဒီနိ သမ္ပာဒေတွာ သတ္ထု နိသီဒနာရဟံ အာသနံ ပညပေတွာ နိသီဒိ။

မဟာဒုဂ္ဂတော သတ္ထာရံ နေတွာ ‘‘ပဝိသထ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ဝသနဂေဟဉ္စဿ နီစံ ဟောတိ၊ အနောနတေန ပဝိသိတုံ န သက္ကာ။ ဗုဒ္ဓါ စ နာမ ဂေဟံ ပဝိသန္တာ န ဩနမိတွာ ပဝိသန္တိ။ ဂေဟဉှိ ပဝိသနကာလေ မဟာပထဝီ ဝါ ဟေဋ္ဌာ ဩဂစ္ဆတိ၊ ဂေဟံ ဝါ ဥဒ္ဓံ ဂစ္ဆတိ။ ဣဒံ တေသံ သုဒိန္နဒါနဿ ဖလံ။ ပုန နိက္ခမိတွာ ဂတကာလေ သဗ္ဗံ ပါကတိကမေဝ ဟောတိ။ တသ္မာ သတ္ထာ ဌိတကောဝ ဂေဟံ ပဝိသိတွာ သက္ကေန ပညတ္တာသနေ နိသီဒိ။ သတ္ထရိ နိသိန္နေ ရာဇာ အာဟ – ‘‘သမ္မ မဟာဒုဂ္ဂတ၊ တယာ အမှာကံ ယာစန္တာနမ္ပိ သတ္ထု ပတ္တော န ဒိန္နော၊ ပဿာမ တာဝ၊ ကီဒိသော တေ သတ္ထု သက္ကာရော ကတော’’တိ? အထဿ သက္ကော ယာဂုခဇ္ဇကာဒီနိ ဝိဝရိတွာ ဒဿေသိ။ တေသံ ဝါသဂန္ဓော သကလနဂရံ ဆာဒေတွာ အဋ္ဌာသိ။ ရာဇာ ယာဂုအာဒီနိ ဩလောကေတွာ ဘဂဝန္တံ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ ‘အဟံ မဟာဒုဂ္ဂတဿ ဒေယျဓမ္မော ကိတ္တကော ဘဝိဿတိ၊ ဣမိနာ ဒေယျဓမ္မေ ဒိန္နေ သတ္ထာရံ ဂေဟံ နေတွာ အတ္တနော သမ္ပာဒိတံ အာဟာရံ ဒဿာမီ’တိ စိန္တေတွာ အာဂတော၊ မယာ ဧဝရူပေါ အာဟာရော န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော၊ မယိ ဣဓ ဌိတေ မဟာဒုဂ္ဂတော ကိလမေယျ၊ ဂစ္ဆာမဟ’’န္တိ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကာမိ။ သက္ကောပိ သတ္ထာရံ ယာဂုအာဒီနိ ဒတွာ သက္ကစ္စံ ပရိဝိသိ။ သတ္ထာပိ ကတဘတ္တကိစ္စော အနုမောဒနံ ကတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။

သက္ကော မဟာဒုဂ္ဂတဿ သညံ အဒါသိ။ သော ပတ္တံ ဂဟေတွာ သတ္ထာရံ အနုဂစ္ဆိ။ သက္ကော နိဝတ္တိတွာ မဟာဒုဂ္ဂတဿ ဂေဟဒွါရေ ဌိတော အာကာသံ ဩလောကေသိ။ တာဝဒေဝ အာကာသတော သတ္တရတနဝဿံ ဝဿိတွာ တဿ ဂေဟေ သဗ္ဗဘာဇနာနိ ပူရေတွာ သကလံ ဂေဟံ ပူရေသိ။ တဿ ဂေဟေ ဩကာသော နာဟောသိ။ တဿ ဘရိယာ ဒါရကေ ဟတ္ထေသု ဂဟေတွာ နီဟရိတွာ ဗဟိ အဋ္ဌာသိ။ သော သတ္ထာရံ အနုဂန္တွာ နိဝတ္တော ဒါရကေ ဗဟိ ဒိသွာ ‘‘ကိံ ဣဒ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သာမိ၊ သကလံ နော ဂေဟံ သတ္တဟိ ရတနေဟိ ပုဏ္ဏံ၊ ပဝိသိတုံ ဩကာသော နတ္ထီ’’တိ။ သော ‘‘အဇ္ဇေဝ မေ ဒါနေန ဝိပါကော ဒိန္နော’’တိ စိန္တေတွာ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ကသ္မာ အာဂတောသီ’’တိ ဝုတ္တေ အာဟ –‘‘ဒေဝ၊ ဂေဟံ မေ သတ္တဟိ ရတနေဟိ ပုဏ္ဏံ၊ တံ ဓနံ ဂဏှထာ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘အဟော ဗုဒ္ဓါနံ ဒိန္နဒါနံ၊ အဇ္ဇေဝ မတ္ထကံ ပတ္တ’’န္တိ စိန္တေတွာ တံ အာဟ – ‘‘ကိံ တေ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ? ‘‘ဓနဟရဏတ္ထာယ သကဋသဟဿံ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ သကဋသဟဿံ ပေသေတွာ ဓနံ အာဟရာပေတွာ ရာဇင်္ဂဏေ ဩကိရာပေသိ။ တာလပ္ပမာဏော ရာသိ အဟောသိ။ ရာဇာ နဂရေ သန္နိပါတာပေတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ နဂရေ အတ္ထိ ကဿစိ ဧတ္တကံ ဓန’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘နတ္ထိ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ မဟာဓနဿ ကိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ? ‘‘သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ တဿ မဟာသက္ကာရံ ကတွာ သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ ဒါပေသိ။

အထဿ ပုဗ္ဗေ ဧကဿ သေဋ္ဌိနော ဂေဟဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘ဧတ္ထ ဇာတေ ဂစ္ဆေ ဟရာပေတွာ ဂေဟံ ဥဋ္ဌာပေတွာ ဝသာဟီ’’တိ အာဟ။ တဿ တံ ဌာနံ သောဓေတွာ သမံ ကတွာ ဘူမိယာ ခညမာနာယ အညမညံ အာဟစ္စ နိဓိကုမ္ဘိယော ဥဋ္ဌဟိံသု။ တေန ရညော အာရောစိတေ ‘‘တဝ ပုညေန နိဗ္ဗတ္တာ၊ တွမေဝ ဂဏှာဟီ’’တိ အာဟ။ သော ဂေဟံ ကာရေတွာ သတ္တာဟံ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ အဒါသိ။ တတော ပရမ္ပိ ယာဝတာယုကံ တိဋ္ဌန္တော ပုညာနိ ကရိတွာ အာယုပရိယောသာနေ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တော။

ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ တတော စုတော သာဝတ္ထိယံ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿူပဋ္ဌာကကုလေ သေဋ္ဌိဓီတု ကုစ္ဆိယံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ အထဿာ မာတာပိတရော ဂဗ္ဘဿ ပတိဋ္ဌိတဘာဝံ ဉတွာ ဂဗ္ဘပရိဟာရံ အဒံသု။ တဿာ အပရေန သမယေန ဧဝရူပေါ ဒေါဟဠော ဥပ္ပဇ္ဇိ – ‘‘အဟော ဝတာဟံ ဓမ္မဒေသနာပတိံ အာဒိံ ကတွာ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ ရောဟိတမစ္ဆရသေန ဒါနံ ဒတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ နိဝါသေတွာ အာသနပရိယန္တေ နိသိန္နာ တေသံ ဘိက္ခူနံ ဥစ္ဆိဋ္ဌဘတ္တံ ပရိဘုဉ္ဇေယျ’’န္တိ။ သာ မာတာပိတူနံ အာရောစေတွာ တထာ အကာသိ၊ ဒေါဟဠော ပဋိပဿမ္ဘိ။ အထဿာ တတော အပရေသုပိ သတ္တသု မင်္ဂလေသု ရောဟိတမစ္ဆရသေနေဝ ဓမ္မသေနာပတိတ္ထေရပ္ပမုခါနိ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ ဘောဇေသုံ။ သဗ္ဗံ တိဿကုမာရဿ ဝတ္ထုမှိ ဝုတ္တနိယာမေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယမဿ ပန မဟာဒုဂ္ဂတကာလေ ဒိန္နဿ ရောဟိတမစ္ဆရသဒါနဿေဝ နိဿန္ဒော။ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ပနဿ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဒါသဿ ဝေါ သိက္ခာပဒါနိ ဒေထာ’’တိ မာတရာ ဝုတ္တေ ထေရော အာဟ – ‘‘ကောနာမော အယံ ဒါရကော’’တိ? ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမဿ ဒါရကဿ ကုစ္ဆိယံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ ဣမသ္မိံ ဂေဟေ ဇဠာ ဧဠမူဂါပိ ပဏ္ဍိတာ ဇာတာ၊ တသ္မာ မေ ပုတ္တဿ ပဏ္ဍိတောတွေဝ နာမံ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ထေရော သိက္ခာပဒါနိ အဒါသိ။ ဇာတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ပနဿ ‘‘နာဟံ မမ ပုတ္တဿ အဇ္ဈာသယံ ဘိန္ဒိဿာမီ’’တိ မာတု စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော သတ္တဝဿိကကာလေ မာတရံ အာဟ – ‘‘အမ္မ၊ ထေရဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ တာတ၊ ‘အဟံ တဝ အဇ္ဈာသယံ န ဘိန္ဒိဿာမိစ္စေဝ မနံ ဥပ္ပာဒေသိ’’’န္တိ ဝတွာ ထေရံ နိမန္တေတွာ ဘောဇေတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဒါသော ဝေါ ပဗ္ဗဇိတုကာမော၊ အဟံ ဣမံ သာယနှသမယေ ဝိဟာရံ အာနေဿာမီ’’တိ ထေရံ ဥယျောဇေတွာ ဉာတကေ သန္နိပါတာပေတွာ ‘‘မမ ပုတ္တဿ ဂိဟိကာလေ ကတ္တဗ္ဗသက္ကာရံ အဇ္ဇေဝ ကရိဿာမာ’’တိ မဟန္တံ သက္ကာရံ ကာရေတွာ တံ အာဒါယ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ‘‘ဣမံ၊ ဘန္တေ၊ ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိ ထေရဿ အဒါသိ။

ထေရော ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဒုက္ကရဘာဝံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘ကရိဿာမဟံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ဩဝါဒ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ ဧဟီ’’တိ ကေသေ တေမေတွာ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ မာတာပိတရောပိဿ သတ္တာဟံ ဝိဟာရေယေဝ ဝသန္တာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ရောဟိတမစ္ဆရသေနေဝ ဒါနံ ဒတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ သာယံ ဂေဟံ အဂမံသု။ ထေရော အဋ္ဌမေ ဒိဝသေ အန္တောဂါမံ ဂစ္ဆန္တော တံ အာဒါယ ဂစ္ဆတိ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိံ နာဂမာသိ။ ကိံ ကာရဏာ? န တာဝဿ ပတ္တစီဝရဂ္ဂဟဏာနိ ဝါ ဣရိယာပထော ဝါ ပါသာဒိကော ဟောတိ၊ အပိစ ဝိဟာရေ ထေရဿ ကတ္တဗ္ဗဝတ္တံ အတ္ထိ။ ထေရော ဟိ ဘိက္ခုသင်္ဃေ အန္တောဂါမံ ပဝိဋ္ဌေ သကလဝိဟာရံ ဝိစရန္တော အသမ္မဇ္ဇနဋ္ဌာနံ သမ္မဇ္ဇိတွာ တုစ္ဆဘာဇနေသု ပါနီယပရိဘောဇနီယာနိ ဥပဋ္ဌပေတွာ ဒုန္နိက္ခိတ္တာနိ မဉ္စပီဌာဒီနိ ပဋိသာမေတွာ ပစ္ဆာ ဂါမံ ပဝိသတိ။ အပိစ ‘‘အညတိတ္ထိယာ တုစ္ဆဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ‘ပဿထ သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကာနံ နိသိန္နဋ္ဌာနာနီ’တိ ဝတ္တုံ မာ လဘိံသူ’’တိ သကလဝိဟာရံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ ပစ္ဆာ ဂါမံ ပဝိသတိ။ တသ္မာ တံ ဒိဝသမ္ပိ သာမဏေရေန ပတ္တစီဝရံ ဂါဟာပေတွာ ဒိဝါတရံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။

သာမဏေရော ဥပဇ္ဈာယေန သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ မာတိကံ ဒိသွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣဒံ ကိံ နာမာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘မာတိကာ နာမ၊ သာမဏေရာ’’တိ။ ‘‘ဣမာယ ကိံ ကရောန္တီ’’တိ? ‘‘ဣတော စိတော စ ဥဒကံ အာဟရိတွာ အတ္တနော သဿကမ္မံ သမ္ပာဒေန္တီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဥဒကဿ စိတ္တံ အတ္ထီ’’တိ ? ‘‘နတ္ထာဝုသော’’တိ။ ‘‘ဧဝရူပံ အစိတ္တကံ အတ္တနော ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ဟရန္တိ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘အာမာဝုသော’’တိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘သစေ ဧဝရူပမ္ပိ အစိတ္တကံ အတ္တနော ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ဟရိတွာ ကမ္မံ ကရောန္တိ၊ ကသ္မာ သစိတ္တကာပိ စိတ္တံ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တေတွာ သမဏဓမ္မံ ကာတုံ န သက္ခိဿန္တီ’’တိ။ အထေသော ပုရတော ဂစ္ဆန္တော ဥသုကာရေ သရဒဏ္ဍကံ အဂ္ဂိမှိ တာပေတွာ အက္ခိကောဋိယာ ဩလောကေတွာ ဥဇုကံ ကရောန္တေ ဒိသွာ၊ ‘‘ဣမေ၊ ဘန္တေ၊ ကေ နာမာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဥသုကာရာ နာမာဝုသော’’တိ။ ‘‘ကိံ ပနေတေ ကရောန္တီ’’တိ? ‘‘အဂ္ဂိမှိ တာပေတွာ သရဒဏ္ဍကံ ဥဇုံ ကရောန္တီ’’တိ။ ‘‘သစိတ္တကော၊ ဘန္တေ၊ ဧသော’’တိ? ‘‘အစိတ္တကော၊ အာဝုသော’’တိ ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘သစေ အစိတ္တကံ ဂဟေတွာ အဂ္ဂိမှိ တာပေတွာ ဥဇုံ ကရောန္တိ၊ ကသ္မာ သစိတ္တကာပိ အတ္တနော စိတ္တံ ဝသေ ဝတ္တေတွာ သမဏဓမ္မံ ကာတုံ န သက္ခိဿန္တီ’’တိ။ အထေသော ပုရတော ဂစ္ဆန္တော ဒါရူနိ အရနေမိနာဘိအာဒီနိ တစ္ဆန္တေ ဒိသွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမေ ကေ နာမာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘တစ္ဆကာ နာမာဝုသော’’တိ။ ‘‘ကိံ ပနေတေ ကရောန္တီ’’တိ? ‘‘ဒါရူနိ ဂဟေတွာ ယာနကာဒီနံ စက္ကာဒီနိ ကရောန္တိ၊ အာဝုသော’’တိ။ ‘‘ဧတာနိ ပန သစိတ္တကာနိ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘အစိတ္တကာနိ၊ အာဝုသော’’တိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သစေ အစိတ္တကာနိ ကဋ္ဌကလိင်္ဂရာနိ ဂဟေတွာ စက္ကာဒီနိ ကရောန္တိ၊ ကသ္မာ သစိတ္တကာ အတ္တနော စိတ္တံ ဝသေ ဝတ္တေတွာ သမဏဓမ္မံ ကာတုံ န သက္ခိဿန္တီ’’တိ။ သော ဣမာနိ ကာရဏာနိ ဒိသွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ သစေ တုမှာကံ ပတ္တစီဝရေ တုမှေ ဂဏှေယျာထ၊ အဟံ နိဝတ္တေယျ’’န္တိ။ ထေရော ‘‘အယံ အဓုနာ ပဗ္ဗဇိတော ဒဟရသာမဏေရော မံ အနုဗန္ဓမာနော ဧဝံ ဝဒေတီ’’တိ စိတ္တံ အနုပ္ပာဒေတွာဝ ‘‘အာဟရ၊ သာမဏေရာ’’တိ ဝတွာ အတ္တနော ပတ္တစီဝရံ အဂ္ဂဟေသိ။

သာမဏေရောပိ ဥပဇ္ဈာယံ ဝန္ဒိတွာ နိဝတ္တန္တော၊ ‘‘ဘန္တေ၊ မယှံ အာဟာရံ အာဟရန္တော ရောဟိတမစ္ဆရသေနေဝ အာဟရေယျာထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကထံ လဘိဿာမာဝုသော’’တိ? ‘‘ဘန္တေ၊ အတ္တနော ပုညေန အလဘန္တာ မမ ပုညေန လဘိဿထာ’’တိ အာဟ။ ထေရော ‘‘ဒဟရသာမဏေရဿ ဗဟိ နိသိန္နကဿ ပရိပန္ထောပိ ဘဝေယျာ’’တိ ကုဉ္ဇိကံ ဒတွာ ‘‘မယှံ ဝသနဂဗ္ဘဿ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ အန္တော ပဝိသိတွာ နိသီဒေယျာသီ’’တိ အာဟ။ သော တထာ ကတွာ အတ္တနော ကရဇကာယေ ဉာဏံ ဩတာရေတွာ အတ္တဘာဝံ သမ္မသန္တော နိသီဒိ။ အထဿ ဂုဏတေဇေန သက္ကဿ အာသနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ သော ‘‘ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ ဥပဓာရေန္တော ‘‘ပဏ္ဍိတသာမဏေရော ဥပဇ္ဈာယဿ ပတ္တစီဝရံ ဒတွာ ‘သမဏဓမ္မံ ကရိဿာမီ’တိ နိဝတ္တော၊ မယာပိ တတ္ထ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ စတ္တာရော မဟာရာဇေ အာမန္တေတွာ ‘‘ဝိဟာရဿ ဥပဝနေ ဝသန္တေ သကုဏေ ပလာပေတွာ သမန္တတော အာရက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတွာ စန္ဒဒေဝပုတ္တံ ‘‘စန္ဒမဏ္ဍလံ အာကဍ္ဎိတွာ ဂဏှာဟီ’’တိ၊ သူရိယဒေဝပုတ္တံ ‘‘သူရိယမဏ္ဍလံ အာကဍ္ဎိတွာ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝတွာ သယံ ဂန္တွာ အာဝိဉ္ဆနရဇ္ဇုဋ္ဌာနေ အာရက္ခံ ဂဟေတွာ အဋ္ဌာသိ၊ ဝိဟာရေ ပုရာဏပဏ္ဏဿ ပတန္တဿပိ သဒ္ဒေါ နာဟောသိ၊ သာမဏေရဿ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ အဟောသိ။ သော အန္တရာဘတ္တေယေဝ အတ္တဘာဝံ သမ္မသိတွာ တီဏိ ဖလာနိ ပါပုဏိ။

ထေရောပိ ‘‘သာမဏေရော ဝိဟာရေ နိသိန္နော၊ တဿ ဥပကပ္ပနကံ ဘောဇနံ အသုကကုလေ နာမ သက္ကာ လဒ္ဓု’’န္တိ ဧကံ ပေမဂါရဝယုတ္တံ ဥပဋ္ဌာကကုလံ အဂမာသိ။ တတ္ထ စ မနုဿာ တံ ဒိဝသံ ရောဟိတမစ္ဆေ လဘိတွာ ထေရဿေဝ အာဂမနံ ဩလောကေန္တော နိသီဒိံသု။ တေ ထေရံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဘဒ္ဒကံ ဝေါ ကတံ ဣဓာဂစ္ဆန္တေဟီ’’တိ အန္တောဂေဟေ ပဝေသေတွာ ယာဂုခဇ္ဇကာဒီနိ ဒတွာ ရောဟိတမစ္ဆရသေနဿ ပိဏ္ဍပါတံ အဒံသု။ ထေရော ဟရဏာကာရံ ဒဿေသိ။ မနုဿာ ‘‘ပရိဘုဉ္ဇထ၊ ဘန္တေ၊ ဟရဏကဘတ္တမ္ပိ လဘိဿထာ’’တိ ဝတွာ ထေရဿ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ပတ္တံ ရောဟိတမစ္ဆရသဘောဇနဿ ပူရေတွာ အဒံသု။ ထေရော ‘‘သာမဏေရော မေ ဆာတော’’တိ သီဃံ အဂမာသိ။ သတ္ထာပိ တံ ဒိဝသံ ကာလဿေဝ ဘုဉ္ဇိတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဧဝံ အာဝဇ္ဇေသိ – ‘‘ပဏ္ဍိတသာမဏေရော ဥပဇ္ဈာယဿ ပတ္တစီဝရံ ဒတွာ ‘သမဏဓမ္မံ ကရိဿာမီ’တိ နိဝတ္တော၊ နိပ္ဖဇ္ဇိဿတိ နု ခေါ အဿ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စ’’န္တိ ဥပဓာရေန္တော တိဏ္ဏံ ဖလာနံ ပတ္တဘာဝံ ဉတွာ ‘‘အရဟတ္တဿ ဥပနိဿယော အတ္ထိ၊ နတ္ထီ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ‘‘အတ္ထီ’’တိ ဒိသွာ ‘‘ပုရေဘတ္တမေဝ အရဟတ္တံ ပတ္တုံ သက္ခိဿတိ၊ န သက္ခိဿတီ’’တိ ဥပဓာရေန္တော ‘‘သက္ခိဿတီ’’တိ အညာသိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သာရိပုတ္တော သာမဏေရဿ ဘတ္တံ အာဒါယ သီဃံ အာဂစ္ဆတိ၊ အန္တရာယမ္ပိဿ ကရေယျ ဒွါရကောဋ္ဌကေ အာရက္ခံ ဂဟေတွာ နိသီဒိဿာမိ၊ အထ နံ ပဉှံ ပုစ္ဆိဿာမိ၊ တသ္မိံ ပဉှေ ဝိဿဇ္ဇိယမာနေ သာမဏေရော သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿတီ’’တိ။ တတော ဂန္တွာ ဒွါရကောဋ္ဌကေ ဌတွာ သမ္ပတ္တံ ထေရံ စတ္တာရော ပဉှေ ပုစ္ဆိ၊ ပုဋ္ဌံ ပုဋ္ဌံ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။

တတြိဒံ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနံ – သတ္ထာ ကိရ နံ အာဟ – ‘‘သာရိပုတ္တ၊ ကိံ တေ လဒ္ဓ’’န္တိ? ‘‘အာဟာရော၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အာဟာရော နာမ ကိံ အာဟရတိ၊ သာရိပုတ္တာ’’တိ? ‘‘ဝေဒနံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဝေဒနံ ကိံ အာဟရတိ၊ သာရိပုတ္တာ’’တိ? ‘‘ရူပံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ရူပံ ပန ကိံ အာဟရတိ၊ သာရိပုတ္တာ’’တိ ? ‘‘ဖဿံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ တတြာယံ အဓိပ္ပာယော – ‘‘ဇိဃစ္ဆိတေန ဟိ ပရိဘုတ္တော အာဟာရော တဿ ခုဒ္ဒံ ပရိဟရိတွာ သုခံ ဝေဒနံ အာဟရတိ။ အာဟာရပရိဘောဂေန သုခိတဿ သုခါယ ဝေဒနာယ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာယ သရီရေ ဝဏ္ဏသမ္ပတ္တိ ဟောတိ။ ဧဝံ ဝေဒနာ ရူပံ အာဟရတိ။ သုခိတော ပန အာဟာရဇရူပဝသေန ဥပ္ပန္နသုခသောမနဿော ‘ဣဒါနိ မေ အဿာဒေါ ဇာတော’တိ နိပ္ပဇ္ဇန္တော ဝါ နိသီဒန္တော ဝါ သုခသမ္ဖဿံ ပဋိလဘတီ’’တိ။

ဧဝံ ဣမေသု စတူသု ပဉှေသု ဝိဿဇ္ဇိကေသု သာမဏေရော သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပတ္တော။ သတ္ထာပိ ထေရံ အာဟ – ‘‘ဂစ္ဆ၊ သာရိပုတ္တ၊ တဝ သာမဏေရဿ ဘတ္တံ ဒေဟီ’’တိ။ ထေရော ဂန္တွာ ဒွါရံ အာကောဋေသိ။ သာမဏေရော နိက္ခမိတွာ ထေရဿ ဟတ္ထတော ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဧကမန္တံ ဌပေတွာ တာလဝဏ္ဋေန ထေရံ ဗီဇိ။ အထ နံ ထေရော အာဟ – ‘‘သာမဏေရ၊ ဘတ္တကိစ္စံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘တုမှေ ပန၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကတံ မယာ ဘတ္တကိစ္စံ၊ တွံ ကရောဟီ’’တိ။ သတ္တဝဿိကဒါရကော ပဗ္ဗဇိတွာ အဋ္ဌမေ ဒိဝသေ တံ ခဏံ ဝိကသိတပဒုမုပ္ပလသဒိသော အရဟတ္တံ ပတ္တော၊ ပစ္စဝေက္ခိတဋ္ဌာနံ ပန ပစ္စဝေက္ခန္တော နိသီဒိတွာ ဘတ္တကိစ္စမကာသိ။ တေန ပတ္တံ ဓောဝိတွာ ပဋိသာမိတကာလေ စန္ဒဒေဝပုတ္တော စန္ဒမဏ္ဍလံ ဝိဿဇ္ဇေသိ၊ သူရိယဒေဝပုတ္တော သူရိယမဏ္ဍလံ။ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော စတုဒ္ဒိသံ အာရက္ခံ ဝိဿဇ္ဇေသုံ၊ သက္ကော ဒေဝရာဇာ အာဝိဉ္ဆနကေ အာရက္ခံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ သူရိယော မဇ္ဈဋ္ဌာနတော ဂလိတွာ ဂတော။

ဘိက္ခူ ဥဇ္ဈာယိံသု၊ ‘‘ဆာယာ အဓိကပ္ပမာဏာ ဇာတာ၊ သူရိယော မဇ္ဈဋ္ဌာနတော ဂလိတွာ ဂတော၊ သာမဏေရေန စ ဣဒါနေဝ ဘုတ္တံ၊ ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ။ သတ္ထာ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ အာဂန္တွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ကိံ ကထေထာ’’တိ? ‘‘ဣဒံ နာမ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုညဝတော သမဏဓမ္မံ ကရဏကာလေ စန္ဒဒေဝပုတ္တော စန္ဒမဏ္ဍလံ၊ သူရိယဒေဝပုတ္တော သူရိယမဏ္ဍလံ အာကဍ္ဎိတွာ ဂဏှိ၊ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော ဝိဟာရောပဝနေ စတုဒ္ဒိသံ အာရက္ခံ ဂဏှိံသု၊ သက္ကော ဒေဝရာဇာ အာဝိဉ္ဆနကေ အာရက္ခံ ဂဏှိ၊ အဟမ္ပိ ‘ဗုဒ္ဓါမှီ’တိ အပ္ပောဿုက္ကော နိသီဒိတုံ နာလတ္ထံ၊ ဂန္တွာ ဒွါရကောဋ္ဌကေ မမ ပုတ္တဿ အာရက္ခံ အဂ္ဂဟေသိံ၊ နေတ္တိကေ စ မာတိကာယ ဥဒကံ ဟရန္တေ၊ ဥသုကာရေ စ ဥသုံ ဥဇုံ ကရောန္တေ၊ တစ္ဆကေ စ ဒါရူနိ တစ္ဆန္တေ ဒိသွာ ဧတ္တကံ အာရမ္မဏံ ဂဟေတွာ ပဏ္ဍိတာ အတ္တာနံ ဒမေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှန္တိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၈၀။

‘‘ဥဒကဉှိ နယန္တိ နေတ္တိကာ၊ ဥသုကာရာ နမယန္တိ တေဇနံ၊

ဒါရုံ နမယန္တိ တစ္ဆကာ၊ အတ္တာနံ ဒမယန္တိ ပဏ္ဍိတာ’’တိ။

တတ္ထ ဥဒကန္တိ ပထဝိယာ ထလဋ္ဌာနံ ခဏိတွာ အာဝါဋဋ္ဌာနံ ပူရေတွာ မာတိကံ ဝါ ကတွာ ရုက္ခဒေါဏိံ ဝါ ဌပေတွာ အတ္တနာ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ဥဒကံ။ နေန္တီတိ နေတ္တိကာ။ တေဇနန္တိ ကဏ္ဍံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – နေတ္တိကာ အတ္တနော ရုစိယာ ဥဒကံ နယန္တိ၊ ဥသုကာရာပိ တာပေတွာ တေဇနံ နမယန္တိ ဥသုံ ဥဇုံ ကရောန္တိ။ တစ္ဆကာပိ နေမိအာဒီနံ အတ္ထာယ တစ္ဆန္တာ ဒါရုံ နမယန္တိ အတ္တနော ရုစိယာ ဥဇုံ ဝါ ဝင်္ကံ ဝါ ကရောန္တိ။ ဧဝံ ဧတ္တကံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဏ္ဍိတာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဒီနိ ဥပ္ပာဒေန္တာ အတ္တာနံ ဒမယန္တိ၊ အရဟတ္တပ္ပတ္တာ ပန ဧကန္တဒန္တာ နာမ ဟောန္တီတိ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

ပဏ္ဍိတသာမဏေရဝတ္ထု ပဉ္စမံ။

၆။ လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယတ္ထေရဝတ္ထု

သေလော ယထာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ပုထုဇ္ဇနာ ကိရ သာမဏေရာဒယော ထေရံ ဒိသွာ သီသေပိ ကဏ္ဏေသုပိ နာသာယပိ ဂဟေတွာ ‘‘ကိံ၊ စူဠပိတ၊ သာသနသ္မိံ န ဥက္ကဏ္ဌသိ၊ အဘိရမသီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ထေရော တေသု နေဝ ကုဇ္ဈတိ၊ န ဒုဿတိ။ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘ပဿထာဝုသော၊ လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယတ္ထေရံ ဒိသွာ သာမဏေရာဒယော ဧဝဉ္စေဝဉ္စ ဝိဟေဌေန္တိ၊ သော တေသု နေဝ ကုဇ္ဈတိ၊ န ဒုဿတီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကိံ ကထေထ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမံ နာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အာမ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခီဏာသဝါ နာမ နေဝ ကုဇ္ဈန္တိ၊ န ဒုဿန္တိ။ ဃနသေလသဒိသာ ဟေတေ အစလာ အကမ္ပိယာ’’တိ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၈၁။

‘‘သေလော ယထာ ဧကဃနော၊ ဝါတေန န သမီရတိ၊

ဧဝံ နိန္ဒာပသံသာသု၊ န သမိဉ္ဇန္တိ ပဏ္ဍိတာ’’တိ။

တတ္ထ နိန္ဒာပသံသာသူတိ ကိဉ္စာပိ ဣဓ ဒွေ လောကဓမ္မာ ဝုတ္တာ၊ အတ္ထော ပန အဋ္ဌန္နမ္ပိ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ ဟိ ဧကဃနော အသုသိရော သေလော ပုရတ္ထိမာဒိဘေဒေန ဝါတေန န သမီရတိ န ဣဉ္ဇတိ န စလတိ၊ ဧဝံ အဋ္ဌသုပိ လောကဓမ္မေသု အဇ္ဈောတ္ထရန္တေသု ပဏ္ဍိတာ န သမိဉ္ဇန္တိ၊ ပဋိဃဝသေန ဝါ အနုနယဝသေန ဝါ န စလန္တိ န ကမ္ပန္တိ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယတ္ထေရဝတ္ထု ဆဋ္ဌံ။

၇။ ကာဏမာတုဝတ္ထု

ယထာပိ ရဟဒေါတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကာဏမာတရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဝိနယေ (ပါစိ။ ၂၃၀) အာဂတမေဝ။

တဒါ ပန ကာဏမာတရာ အတုစ္ဆဟတ္ထံ ဓီတရံ ပတိကုလံ ပေသေတုံ ပက္ကေသု ပူဝေသု စတုက္ခတ္တုံ စတုန္နံ ဘိက္ခူနံ ဒိန္နကာလေ သတ္ထာရာ တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ပညတ္တေ ကာဏာယ သာမိကေန အညာယ ပဇာပတိယာ အာနီတာယ ကာဏာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ‘‘ဣမေဟိ မေ ဃရာဝါသော နာသိတော’’တိ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌေ ဘိက္ခူ အက္ကောသတိ ပရိဘာသတိ။ ဘိက္ခူ တံ ဝီထိံ ပဋိပဇ္ဇိတုံ န ဝိသဟိံသု။ သတ္ထာ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ တတ္ထ အဂမာသိ။ ကာဏမာတာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ပညတ္တာသနေ နိသီဒါပေတွာ ယာဂုခဇ္ဇကံ အဒါသိ။ သတ္ထာ ကတပါတရာသော ‘‘ကဟံ ကာဏာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဧသာ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေ ဒိသွာ မင်္ကုဘူတာ ရောဒန္တီ ဌိတာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ’’တိ? ‘‘ဧသာ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခူ အက္ကောသတိ ပရိဘာသတိ၊ တသ္မာ တုမှေ ဒိသွာ မင်္ကုဘူတာ ရောဒမာနာ ဌိတာ’’တိ။ အထ နံ သတ္ထာ ပက္ကောသာပေတွာ – ‘‘ကာဏေ၊ ကသ္မာ မံ ဒိသွာ မင်္ကုဘူတာ နိလီယိတွာ ရောဒသီ’’တိ။ အထဿာ မာတာ တာယ ကတကိရိယံ အာရောစေသိ။ အထ နံ သတ္ထာ အာဟ – ‘‘ကိံ ပန ကာဏမာတေ မမ သာဝကာ တယာ ဒိန္နကံ ဂဏှိံသု၊ အဒိန္နက’’န္တိ? ‘‘ဒိန္နကံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘သစေ မမ သာဝကာ ပိဏ္ဍာယ စရန္တာ တဝ ဂေဟဒွါရံ ပတ္တာ တယာ ဒိန္နကံ ဂဏှိံသု၊ ကော တေသံ ဒေါသော’’တိ? ‘‘နတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ အယျာနံ ဒေါသော’’။ ‘‘ဧတိဿာယေဝ ဒေါသော’’တိ။ သတ္ထာ ကာဏံ အာဟ – ‘‘ကာဏေ၊ မယှံ ကိရ သာဝကာ ပိဏ္ဍာယ စရမာနာ ဂေဟဒွါရံ အာဂတာ၊ အထ နေသံ တဝ မာတရာ ပူဝါ ဒိန္နာ၊ ကော နာမေတ္ထ မမ သာဝကာနံ ဒေါသော’’တိ? ‘‘နတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ အယျာနံ ဒေါသော၊ မယှမေဝ ဒေါသော’’တိ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ခမာပေသိ။

အထဿာ သတ္ထာ အနုပုဗ္ဗိံ ကထံ ကထေသိ၊ သာ သောတာပတ္တိဖလံ ပါပုဏိ။ သတ္ထာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တော ရာဇင်္ဂဏေန ပါယာသိ။ ရာဇာ ဒိသွာ ‘‘သတ္ထာ ဝိယ ဘဏေ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ၊ ဒေဝါ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဂစ္ဆထ၊ မမ အာဂန္တွာ ဝန္ဒနဘာဝံ အာရောစေထာ’’တိ ပေသေတွာ ရာဇင်္ဂဏေ ဌိတံ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ကဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဂတာတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ကာဏမာတာယ ဂေဟံ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘ကာဏာ ကိရ ဘိက္ခူ အက္ကောသတိ ပရိဘာသတိ၊ တံကာရဏာ ဂတောမှီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန ဝေါ၊ ဘန္တေ၊ တဿာ အနက္ကောသနဘာဝေါ ကတော’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ဘိက္ခူနဉ္စ အနက္ကောသိကာ ကတာ၊ လောကုတ္တရကုဋုမ္ဗသာမိနီ စာ’’တိ ။ ‘‘ဟောတု၊ ဘန္တေ၊ တုမှေဟိ သာ လောကုတ္တရကုဋုမ္ဗသာမိနီ ကတာ၊ အဟံ ပန နံ လောကိယကုဋုမ္ဗသာမိနိံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ရာဇာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ပဋိနိဝတ္တော ပဋိစ္ဆန္နမဟာယောဂ္ဂံ ပဟိဏိတွာ ကာဏံ ပက္ကောသာပေတွာ သဗ္ဗာဘရဏေဟိ အလင်္ကရိတွာ ဇေဋ္ဌဓီတုဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ ‘‘မမ ဓီတရံ ပေါသေတုံ သမတ္ထာ ဂဏှန္တူ’’တိ အာဟ။ အထေကော သဗ္ဗတ္ထကမဟာမတ္တော ‘‘အဟံ ဒေဝဿ ဓီတရံ ပေါသေဿာမီ’’တိ တံ အတ္တနော ဂေဟံ နေတွာ သဗ္ဗံ ဣဿရိယံ ပဋိစ္ဆာပေတွာ ‘‘ယထာရုစိ ပုညာနိ ကရောဟီ’’တိ အာဟ။ တတော ပဋ္ဌာယ ကာဏာ စတူသု ဒွါရေသု ပုရိသေ ဌပေတွာ အတ္တနာ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗေ ဘိက္ခူ စ ဘိက္ခုနိယော စ ပရိယေသမာနာပိ န လဘတိ။ ကာဏာယ ဂေဟဒွါရေ ပဋိယာဒေတွာ ဌပိတံ ခါဒနီယဘောဇနီယံ မဟောဃော ဝိယ ပဝတ္တတိ။ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘ပုဗ္ဗေ၊ အာဝုသော၊ စတ္တာရော မဟလ္လကတ္ထေရာ ကာဏာယ ဝိပ္ပဋိသာရံ ကရိံသု၊ သာ ဧဝံ ဝိပ္ပဋိသာရိနီ ဟုတွာပိ သတ္ထာရံ အာဂမ္မ သဒ္ဓါသမ္ပဒံ လဘိ။ သတ္ထာရာ ပုန တဿာ ဂေဟဒွါရံ ဘိက္ခူနံ ဥပသင်္ကမနာရဟံ ကတံ။ ဣဒါနိ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗေ ဘိက္ခူ ဝါ ဘိက္ခုနိယော ဝါ ပရိယေသမာနာပိ န လဘတိ၊ အဟော ဗုဒ္ဓါ နာမ အစ္ဆရိယဂုဏာ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ တေဟိ မဟလ္လကဘိက္ခူဟိ ကာဏာယ ဝိပ္ပဋိသာရော ကတော၊ ပုဗ္ဗေပိ ကရိံသုယေဝ။ န စ ဣဒါနေဝ မယာ ကာဏာ မမ ဝစနကာရိကာ ကတာ၊ ပုဗ္ဗေပိ ကတာယေဝါ’’တိ ဝတွာ တမတ္ထံ သောတုကာမေဟိ ဘိက္ခူဟိ ယာစိတော –

‘‘ယတ္ထေကော လဘတေ ဗဗ္ဗု၊ ဒုတိယော တတ္ထ ဇာယတိ၊

တတိယော စ စတုတ္ထော စ၊ ဣဒံ တေ ဗဗ္ဗုကာ ဗိလ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၁၃၇) –

ဣဒံ ဗဗ္ဗုဇာတကံ ဝိတ္ထာရေန ကထေတွာ ‘‘တဒါ စတ္တာရော မဟလ္လကဘိက္ခူ စတ္တာရော ဗိဠာရာ အဟေသုံ၊ မူသိကာ ကာဏာ၊ မဏိကာရော အဟမေဝါ’’တိ ဇာတကံ သမောဓာနေတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတီတေပိ ကာဏာ ဒုမ္မနာ အာဝိလစိတ္တာ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တာ ဟုတွာ မမ ဝစနေန ပသန္နဥဒကရဟဒေါ ဝိယ ဝိပ္ပသန္နစိတ္တာ အဟောသီ’’တိ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၈၂။

‘‘ယထာပိ ရဟဒေါ ဂမ္ဘီရော၊ ဝိပ္ပသန္နော အနာဝိလော၊

ဧဝံ ဓမ္မာနိ သုတွာန၊ ဝိပ္ပသီဒန္တိ ပဏ္ဍိတာ’’တိ။

တတ္ထ ရဟဒေါတိ ယော စတုရင်္ဂိနိယာပိ သေနာယ ဩဂါဟန္တိယာ နခုဘတိ ဧဝရူပေါ ဥဒကဏ္ဏဝေါ၊ သဗ္ဗာကာရေန ပန စတုရာသီတိယောဇနသဟဿဂမ္ဘီရော နီလမဟာသမုဒ္ဒေါ ရဟဒေါ နာမ။ တဿ ဟိ ဟေဋ္ဌာ စတ္တာလီသယောဇနသဟဿမတ္တေ ဌာနေ ဥဒကံ မစ္ဆေဟိ စလတိ၊ ဥပရိ တာဝတ္တကေယေဝ ဌာနေ ဥဒကံ ဝါတေန စလတိ၊ မဇ္ဈေ စတုယောဇနသဟဿမတ္တေ ဌာနေ ဥဒကံ နိစ္စလံ တိဋ္ဌတိ။ အယံ ဂမ္ဘီရော ရဟဒေါ နာမ။ ဧဝံ ဓမ္မာနီတိ ဒေသနာဓမ္မာနိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ နာမ ရဟဒေါ အနာကုလတာယ ဝိပ္ပသန္နော၊ အစလတာယ အနာဝိလော၊ ဧဝံ မမ ဒေသနာဓမ္မံ သုတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဒိဝသေန နိရုပက္ကိလေသစိတ္တတံ အာပဇ္ဇန္တာ ဝိပ္ပသီဒန္တိ ပဏ္ဍိတာ၊ အရဟတ္တပ္ပတ္တာ ပန ဧကန္တဝိပ္ပသန္နာဝ ဟောန္တီတိ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

ကာဏမာတုဝတ္ထု သတ္တမံ။

၈။ ပဉ္စသတဘိက္ခုဝတ္ထု

သဗ္ဗတ္ထ ဝေ သပ္ပုရိသာ စဇန္တီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပဉ္စသတေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဒေသနာ ဝေရဉ္ဇာယံ သမုဋ္ဌိတာ။

ပဌမဗောဓိယဉှိ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇံ ဂန္တွာ ဝေရဉ္ဇေန ဗြာဟ္မဏေန နိမန္တိတော ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဝဿံ ဥပဂဉ္ဆိ။ ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏော မာရာဝဋ္ဋနေန အာဝဋ္ဋော ဧကဒိဝသမ္ပိ သတ္ထာရံ အာရဗ္ဘ သတိံ န ဥပ္ပာဒေသိ။ ဝေရဉ္ဇာပိ ဒုဗ္ဘိက္ခာ အဟောသိ၊ ဘိက္ခူ သန္တရဗာဟိရံ ဝေရဉ္ဇံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပိဏ္ဍပါတံ အလဘန္တာ ကိလမိံသု။ တေသံ အဿဝါဏိဇကာ ပတ္ထပတ္ထပုလကံ ဘိက္ခံ ပညာပေသုံ။ တေ ကိလမန္တေ ဒိသွာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော ပထဝေါဇံ ဘောဇေတုကာမော၊ ဥတ္တရကုရုဉ္စ ပိဏ္ဍာယ ပဝေသေတုကာမော အဟောသိ၊ သတ္ထာ တံ ပဋိက္ခိပိ။ ဘိက္ခူနံ ဧကဒိဝသမ္ပိ ပိဏ္ဍပါတံ အာရဗ္ဘ ပရိတ္တာသော နာဟောသိ ၊ ဣစ္ဆာစာရံ ဝဇ္ဇေတွာ ဧဝ ဝိဟရိံသု။ သတ္ထာ တတ္ထ တေမာသံ ဝသိတွာ ဝေရဉ္ဇံ ဗြာဟ္မဏံ အပလောကေတွာ တေန ကတသက္ကာရသမ္မာနော တံ သရဏေသု ပတိဋ္ဌာပေတွာ တတော နိက္ခန္တော အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ဧကသ္မိံ သမယေ သာဝတ္ထိံ ပတွာ ဇေတဝနေ ဝိဟာသိ၊ သာဝတ္ထိဝါသိနော သတ္ထု အာဂန္တုကဘတ္တာနိ ကရိံသု။ တဒါ ပန ပဉ္စသတမတ္တာ ဝိဃာသာဒါ ဘိက္ခူ နိဿာယ အန္တောဝိဟာရေယေဝ ဝသန္တိ။ တေ ဘိက္ခူနံ ဘုတ္တာဝသေသာနိ ပဏီတဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇိတွာ နိဒ္ဒါယိတွာ ဥဋ္ဌာယ နဒီတီရံ ဂန္တွာ နဒန္တာ ဝဂ္ဂန္တာ မလ္လမုဋ္ဌိယုဒ္ဓံ ယုဇ္ဈန္တာ ကီဠန္တာ အန္တောဝိဟာရေပိ ဗဟိဝိဟာရေပိ အနာစာရမေဝ စရန္တာ ဝိစရန္တိ။ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘ပဿထာဝုသော ၊ ဣမေ ဝိဃာသာဒါ ဒုဗ္ဘိက္ခကာလေ ဝေရဉ္ဇာယံ ကဉ္စိ ဝိကာရံ န ဒဿေသုံ၊ ဣဒါနိ ပန ဧဝရူပါနိ ပဏီတဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇိတွာ အနေကပ္ပကာရံ ဝိကာရံ ဒဿေန္တာ ဝိစရန္တိ။ ဘိက္ခူ ပန ဝေရဉ္ဇာယမ္ပိ ဥပသန္တရူပါ ဝိဟရိတွာ ဣဒါနိပိ ဥပသန္တုပသန္တာဝ ဝိဟရန္တီ’’တိ။ သတ္ထာ ဓမ္မသဘံ ဂန္တွာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ကိံ ကထေထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣဒံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ပုဗ္ဗေပေတေ ဂဒြဘယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တာ ပဉ္စသတာ ဂဒြဘာ ဟုတွာ ပဉ္စသတာနံ အာဇာနီယသိန္ဓဝါနံ အလ္လရသမုဒ္ဒိကပါနကပီတာဝသေသံ ဥစ္ဆိဋ္ဌကသဋံ ဥဒကေန မဒ္ဒိတွာ မကစိပိလောတိကာဟိ ပရိဿာဝိတတ္တာ ‘ဝေါလောဒက’န္တိ သင်္ချံ ဂတံ အပ္ပရသံ နိဟီနံ ပိဝိတွာ မဓုမတ္တာ ဝိယ နဒန္တာ ဝိစရိံသူတိ ဝတွာ –

‘‘ဝါလောဒကံ အပ္ပရသံ နိဟီနံ၊

ပိတွာ မဒေါ ဇာယတိ ဂဒြဘာနံ၊

ဣမဉ္စ ပိတွာန ရသံ ပဏီတံ၊

မဒေါ န သဉ္ဇာယတိ သိန္ဓဝါနံ။

‘‘အပ္ပံ ပိဝိတွာန နိဟီနဇစ္စော၊

သော မဇ္ဇတီ တေန ဇနိန္ဒ ပုဋ္ဌော၊

ဓောရယှသီလီ စ ကုလမှိ ဇာတော၊

န မဇ္ဇတီ အဂ္ဂရသံ ပိဝိတွာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၂။၆၅)၊

ဣဒံ ဝါလောဒကဇာတကံ ဝိတ္ထာရေန ကထေတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သပ္ပုရိသာ လောကဓမ္မံ ဝိဝဇ္ဇေတွာ သုခိတကာလေပိ ဒုက္ခိတကာလေပိ နိဗ္ဗိကာရာဝ ဟောန္တီ’’တိ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၈၃။

‘‘သဗ္ဗတ္ထ ဝေ သပ္ပုရိသာ စဇန္တိ၊

န ကာမကာမာ လပယန္တိ သန္တော၊

သုခေန ဖုဋ္ဌာ အထ ဝါ ဒုခေန၊

န ဥစ္စာဝစံ ပဏ္ဍိတာ ဒဿယန္တီ’’တိ။

တတ္ထ သဗ္ဗတ္ထာတိ ပဉ္စက္ခန္ဓာဒိဘေဒေသု သဗ္ဗဓမ္မေသု။ သပ္ပုရိသာတိ သုပုရိသာ။ စဇန္တီတိ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေန အပကဍ္ဎန္တာ ဆန္ဒရာဂံ ဝိဇဟန္တိ။ ကာမကာမာတိ ကာမေ ကာမယန္တာ ကာမဟေတု ကာမကာရဏာ။ န လပယန္တိ သန္တောတိ ဗုဒ္ဓါဒယော သန္တော ကာမဟေတု နေဝ အတ္တနာ လပယန္တိ၊ န ပရံ လပါပေန္တိ။ ယေ ဟိ ဘိက္ခာယ ပဝိဋ္ဌာ ဣစ္ဆာစာရေ ဌိတာ ‘‘ကိံ၊ ဥပါသက၊ သုခံ တေ ပုတ္တဒါရဿ၊ ရာဇစောရာဒီနံ ဝသေန ဒွိပဒစတုပ္ပဒေသု နတ္ထိ ကောစိ ဥပဒ္ဒဝေါ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တိ၊ တာဝ တေ လပယန္တိ နာမ။ တထာ ပန ဝတွာ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ သဗ္ဗေသံ နော သုခံ၊ နတ္ထိ ကောစိ ဥပဒ္ဒဝေါ၊ ဣဒါနိ နော ဂေဟံ ပဟူတအန္နပါနံ၊ ဣဓေဝ ဝသထာ’’တိ အတ္တာနံ နိမန္တာပေန္တာ လပါပေန္တိ နာမ။ သန္တော ပန ဣဒံ ဥဘယမ္ပိ န ကရောန္တိ။ သုခေန ဖုဋ္ဌာ အထ ဝါ ဒုခေနာတိ ဒေသနာမတ္တမေတံ၊ အဋ္ဌဟိ ပန လောကဓမ္မေဟိ ဖုဋ္ဌာ တုဋ္ဌိဘာဝမင်္ကုဘာဝဝသေန ဝါ ဝဏ္ဏဘဏနအဝဏ္ဏဘဏနဝသေန ဝါ ဥစ္စာဝစံ အာကာရံ ပဏ္ဍိတာ န ဒဿယန္တီတိ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

ပဉ္စသတဘိက္ခုဝတ္ထု အဋ္ဌမံ။

၉။ ဓမ္မိကတ္ထေရဝတ္ထု

န အတ္တဟေတူတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဓမ္မိကတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သာဝတ္ထိယံ ကိရေကော ဥပါသကော ဓမ္မေန သမေန အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ။ သော ပဗ္ဗဇိတုကာမော ဟုတွာ ဧကဒိဝသံ ဘရိယာယ သဒ္ဓိံ နိသီဒိတွာ သုခကထံ ကထေန္တော အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဣစ္ဆာမဟံ ပဗ္ဗဇိတု’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ သာမိ၊ အာဂမေဟိ တာဝ ၊ ယာဝါဟံ ကုစ္ဆိဂတံ ဒါရကံ ဝိဇာယာမီ’’တိ။ သော အာဂမေတွာ ဒါရကဿ ပဒသာ ဂမနကာလေ ပုန တံ အာပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာဂမေဟိ တာဝ၊ သာမိ၊ ယာဝါယံ ဝယပ္ပတ္တော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကိံ မေ ဣမာယ အပလောကိတာယ ဝါ အနပလောကိတာယ ဝါ၊ အတ္တနော ဒုက္ခနိဿရဏံ ကရိဿာမီ’’တိ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိ။ သော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော အတ္တနော ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ နိဋ္ဌပေတွာ တေသံ ဒဿနတ္ထာယ ပုန သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ ပုတ္တဿ ဓမ္မကထံ ကထေသိ။ သောပိ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိ၊ ပဗ္ဗဇိတွာ စ ပန န စိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ ပုရာဏဒုတိယိကာပိဿ ‘‘ယေသံ အတ္ထာယ အဟံ ဃရာဝါသေ ဝသေယျံ၊ တေ ဥဘောပိ ပဗ္ဗဇိတာ၊ ဣဒါနိ မေ ကိံ ဃရာဝါသေန၊ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိ၊ ပဗ္ဗဇိတွာ စ ပန န စိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အထေကဒိဝသံ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ ဓမ္မိကဥပါသကော အတ္တနော ဓမ္မေ ပတိဋ္ဌိတတ္တာ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော ပုတ္တဒါရဿာပိ ပတိဋ္ဌာ ဇာတော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘ဣမာယ နာမာ’’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ပဏ္ဍိတေန နာမ နေဝ အတ္တဟေတု၊ န ပရဟေတု သမိဒ္ဓိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ၊ ဓမ္မိကေနေဝ ပန ဓမ္မပဋိသရဏေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၈၄။

‘‘န အတ္တဟေတု န ပရဿ ဟေတု၊

န ပုတ္တမိစ္ဆေ န ဓနံ န ရဋ္ဌံ၊

န ဣစ္ဆေယျ အဓမ္မေန သမိဒ္ဓိမတ္တနော၊

သ သီလဝါ ပညဝါ ဓမ္မိကော သိယာ’’တိ။

တတ္ထ န အတ္တဟေတူတိ ပဏ္ဍိတော နာမ အတ္တဟေတု ဝါ ပရဟေတု ဝါ ပါပံ န ကရောတိ။ န ပုတ္တမိစ္ဆေတိ ပုတ္တံ ဝါ ဓနံ ဝါ ရဋ္ဌံ ဝါ ပါပကမ္မေန န ဣစ္ဆေယျ၊ ဧတာနိပိ ဣစ္ဆတော ပါပကမ္မံ န ကရောတိယေဝါတိ အတ္ထော။ သမိဒ္ဓိမတ္တနောတိ ယာ အတ္တနော သမိဒ္ဓိ၊ တမ္ပိ အဓမ္မေန န ဣစ္ဆေယျ၊သမိဒ္ဓိကာရဏာပိ ပါပံ န ကရောတီတိ အတ္ထော။ သ သီလဝါတိ ယော ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော ၊ သော ဧဝ သီလဝါ စ ပညဝါ စ ဓမ္မိကောစ သိယာ၊ န အညောတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

ဓမ္မိကတ္ထေရဝတ္ထု နဝမံ။

၁၀။ ဓမ္မဿဝနဝတ္ထု

အပ္ပကာ တေ မနုဿေသူတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဓမ္မဿဝနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သာဝတ္ထိယံ ကိရ ဧကဝီထိဝါသိနော မနုဿာ သမဂ္ဂါ ဟုတွာ ဂဏဗန္ဓေန ဒါနံ ဒတွာ သဗ္ဗရတ္တိံ ဓမ္မဿဝနံ ကာရေသုံ၊ သဗ္ဗရတ္တိံ ပန ဓမ္မံ သောတုံ နာသက္ခိံသု။ ဧကစ္စေ ကာမရတိနိဿိတာ ဟုတွာ၊ ပုန ဂေဟမေဝ ဂတာ၊ ဧကစ္စေ ဒေါသနိဿိတာ ဟုတွာ၊ ဧကစ္စေ မာနနိဿိတာ ဟုတွာ၊ ဧကစ္စေ ထိနမိဒ္ဓသမင်္ဂိနော ဟုတွာ တတ္ထေဝ နိသီဒိတွာ ပစလာယန္တာ သောတုံ နာသက္ခိံသု။ ပုနဒိဝသေ ဘိက္ခူ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဣမာ သတ္တာ နာမ ယေဘုယျေန ဘဝနိဿိတာ၊ ဘဝေသု ဧဝ လဂ္ဂါ ဝိဟရန္တိ၊ ပါရဂါမိနော နာမ အပ္ပကာ’’တိ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမာ ဂါထာ အာဟ –

၈၅။

‘‘အပ္ပကာ တေ မနုဿေသု၊ ယေ ဇနာ ပါရဂါမိနော၊

အထာယံ ဣတရာ ပဇာ၊ တီရမေဝါနုဓာဝတိ။

၈၆။

‘‘ယေ စ ခေါ သမ္မဒက္ခာတေ၊ ဓမ္မေ ဓမ္မာနုဝတ္တိနော၊

တေ ဇနာ ပါရမေဿန္တိ၊ မစ္စုဓေယျံ သုဒုတ္တရ’’န္တိ။

တတ္ထ အပ္ပကာတိ ထောကာ န ဗဟူ။ ပါရဂါမိနောတိ နိဗ္ဗာနပါရဂါမိနော။ အထာယံ ဣတရာ ပဇာတိ ယာ ပနာယံ အဝသေသာ ပဇာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိတီရမေဝ အနုဓာဝတိ၊ အယမေဝ ဗဟုတရာတိ အတ္ထော။ သမ္မဒက္ခာတေတိ သမ္မာ အက္ခာတေ သုကထိတေ။ ဓမ္မေတိ ဒေသနာဓမ္မေ။ ဓမ္မာနုဝတ္တိနောတိ တံ ဓမ္မံ သုတွာ တဒနုစ္ဆဝိကံ ပဋိပဒံ ပူရေတွာ မဂ္ဂဖလသစ္ဆိကရဏေန ဓမ္မာနုဝတ္တိနော။ ပါရမေဿန္တီတိ တေ ဧဝရူပါ ဇနာ နိဗ္ဗာနပါရံ ဂမိဿန္တိ။ မစ္စုဓေယျန္တိ ကိလေသမာရသင်္ခါတဿ မစ္စုဿ နိဝါသဋ္ဌာနဘူတံ တေဘူမိကဝဋ္ဋံ။ သုဒုတ္တရန္တိ ယေ ဇနာ ဓမ္မာနုဝတ္တိနော၊ တေ ဧတံ သုဒုတ္တရံ ဒုရတိက္ကမံ မာရဓေယျံ တရိတွာ အတိက္ကမိတွာ နိဗ္ဗာနပါရံ ဂမိဿန္တီတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

ဓမ္မဿဝနဝတ္ထု ဒသမံ။

၁၁။ ပဉ္စသတအာဂန္တုကဘိက္ခုဝတ္ထု

ကဏှံ ဓမ္မံ ဝိပ္ပဟာယာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပဉ္စသတေ အာဂန္တုကေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ကောသလရဋ္ဌေ ကိရ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ ဝဿံ ဝသိတွာ ဝုဋ္ဌဝဿာ ‘‘သတ္ထာရံ ပဿိဿာမာ’’တိ ဇေတဝနံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ တေသံ စရိယပဋိပက္ခံ နိသာမေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၈၇။

‘‘ကဏှံ ဓမ္မံ ဝိပ္ပဟာယ၊ သုက္ကံ ဘာဝေထ ပဏ္ဍိတော၊

ဩကာ အနောကမာဂမ္မ၊ ဝိဝေကေ ယတ္ထ ဒူရမံ။

၈၈။

‘‘တတြာဘိရတိမိစ္ဆေယျ ၊ ဟိတွာ ကာမေ အကိဉ္စနော၊

ပရိယောဒပေယျ အတ္တာနံ၊ စိတ္တက္လေသေဟိ ပဏ္ဍိတော။

၈၉။

‘‘ယေသံ သမ္ဗောဓိယင်္ဂေသု၊ သမ္မာ စိတ္တံ သုဘာဝိတံ၊

အာဒါနပဋိနိဿဂ္ဂေ၊ အနုပါဒါယ ယေ ရတာ၊

ခီဏာသဝါ ဇုတိမန္တော၊ တေ လောကေ ပရိနိဗ္ဗုတာ’’တိ။

တတ္ထ ကဏှံ ဓမ္မန္တိ ကာယဒုစရိတာဒိဘေဒံ အကုသလံ ဓမ္မံ ဝိပ္ပဟာယ ဇဟိတွာ။ သုက္ကံ ဘာဝေထာတိ ပဏ္ဍိတော ဘိက္ခု အဘိနိက္ခမနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ကာယသုစရိတာဒိဘေဒံ သုက္ကံ ဓမ္မံ ဘာဝေယျ။ ကထံ? ဩကာအနောကမာဂမ္မာတိ ဩကံ ဝုစ္စတိ အာလယော၊ အနောကံ ဝုစ္စတိ အနာလယော၊ အာလယတော နိက္ခမိတွာ အနာလယသင်္ခါတံ နိဗ္ဗာနံ ပဋိစ္စ အာရဗ္ဘ တံ ပတ္ထယမာနော ဘာဝေယျာတိ အတ္ထော။ တတြာဘိရတိမိစ္ဆေယျာတိ ယသ္မိံ အနာလယသင်္ခါတေ ဝိဝေကေ နိဗ္ဗာနေ ဣမေဟိ သတ္တေဟိ ဒုရဘိရမံ၊ တတြ အဘိရတိံ ဣစ္ဆေယျ။ ဟိတွာ ကာမေတိ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမေ ဟိတွာ အကိဉ္စနော ဟုတွာ ဝိဝေကေ အဘိရတိံ ဣစ္ဆေယျာတိ အတ္ထော။ စိတ္တက္လေသေဟီတိ ပဉ္စဟိ နီဝရဏေဟိ၊ အတ္တာနံ ပရိယောဒပေယျ ဝေါဒါပေယျ၊ ပရိသောဓေယျာတိ အတ္ထော။ သမ္ဗောဓိယင်္ဂေသူတိ သမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေသု။ သမ္မာ စိတ္တံ သုဘာဝိတန္တိ ဟေတုနာ နယေန စိတ္တံ သုဋ္ဌု ဘာဝိတံ ဝဍ္ဎိတံ။ အာဒါနပဋိနိဿဂ္ဂေတိ အာဒါနံ ဝုစ္စတိ ဂဟဏံ၊ တဿ ပဋိနိဿဂ္ဂသင်္ခါတေ အဂ္ဂဟဏေ စတူဟိ ဥပါဒါနေဟိ ကိဉ္စိ အနုပါဒိယိတွာ ယေ ရတာတိ အတ္ထော။ ဇုတိမန္တောတိ အာနုဘာဝဝန္တော၊ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏဇုတိယာ ခန္ဓာဒိဘေဒေ ဓမ္မေ ဇောတေတွာ ဌိတာတိ အတ္ထော။ တေ လောကေတိ ဣမသ္မိံ ခန္ဓာဒိလောကေ ပရိနိဗ္ဗုတာ နာမ အရဟတ္တပတ္တိတော ပဋ္ဌာယ ကိလေသဝဋ္ဋဿ ခေပိတတ္တာ သဥပါဒိသေသေန၊ စရိမစိတ္တနိရောဓေန ခန္ဓဝဋ္ဋဿ ခေပိတတ္တာ အနုပါဒိသေသေန စာတိ ဒွီဟိ ပရိနိဗ္ဗာနေဟိ ပရိနိဗ္ဗုတာ၊ အနုပါဒါနော ဝိယ ပဒီပေါ အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝံ ဂတာတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

ပဉ္စသတအာဂန္တုကဘိက္ခုဝတ္ထု ဧကာဒသမံ။

ပဏ္ဍိတဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဆဋ္ဌော ဝဂ္ဂေါ။