📜

၇။ အရဟန္တဝဂ္ဂေါ

၁။ ဇီဝကပဉှဝတ္ထု

ဂတဒ္ဓိနောတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇီဝကမ္ဗဝနေ ဝိဟရန္တော ဇီဝကေန ပုဋ္ဌပဉှံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဇီဝကဝတ္ထု ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၃၂၆ အာဒယော) ဝိတ္ထာရိတမေဝ။

ဧကသ္မိံ ပန သမယေ ဒေဝဒတ္တော အဇာတသတ္တုနာ သဒ္ဓိံ ဧကတော ဟုတွာ ဂိဇ္ဈကူဋံ အဘိရုဟိတွာ ပဒုဋ္ဌစိတ္တော ‘‘သတ္ထာရံ ဝဓိဿာမီ’’တိ သိလံ ပဝိဇ္ဈိ။ တံ ဒွေ ပဗ္ဗတကူဋာနိ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု။ တတော ဘိဇ္ဇိတွာ ဂတာ ပပဋိကာ ဘဂဝတော ပါဒံ ပဟရိတွာ လောဟိတံ ဥပ္ပာဒေသိ၊ ဘုသာ ဝေဒနာ ပဝတ္တိံသု။ ဘိက္ခူ သတ္ထာရံ မဒ္ဒကုစ္ဆိံ နယိံသု။ သတ္ထာ တတောပိ ဇီဝကမ္ဗဝနံ ဂန္တုကာမော ‘‘တတ္ထ မံ နေထာ’’တိ အာဟ။ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ အာဒါယ ဇီဝကမ္ဗဝနံ အဂမံသု။ ဇီဝကော တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝဏပဋိကမ္မတ္ထာယ တိခိဏဘေသဇ္ဇံ ဒတွာ ဝဏံ ဗန္ဓိတွာ သတ္ထာရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဘန္တေ၊ မယာ အန္တောနဂရေ ဧကဿ မနုဿဿ ဘေသဇ္ဇံ ကတံ၊ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပုန အာဂမိဿာမိ၊ ဣဒံ ဘေသဇ္ဇံ ယာဝ မမာဂမနာ ဗဒ္ဓနိယာမေနေဝ တိဋ္ဌတူ’’တိ။ သော ဂန္တွာ တဿ ပုရိသဿ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ ကတွာ ဒွါရပိဒဟနဝေလာယ အာဂစ္ဆန္တော ဒွါရံ န သမ္ပာပုဏိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အဟော မယာ ဘာရိယံ ကမ္မံ ကတံ၊ ယွာဟံ အညတရဿ ပုရိသဿ ဝိယ တထာဂတဿ ပါဒေ တိခိဏဘေသဇ္ဇံ ဒတွာ ဝဏံ ဗန္ဓိံ၊ အယံ တဿ မောစနဝေလာ၊ တသ္မိံ အမုစ္စမာနေ သဗ္ဗရတ္တိံ ဘဂဝတော သရီရေ ပရိဠာဟော ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ။ တသ္မိံ ခဏေ သတ္ထာ အာနန္ဒတ္ထေရံ အာမန္တေသိ – ‘‘အာနန္ဒ၊ ဇီဝကော သာယံ အာဂစ္ဆန္တော ဒွါရံ န သမ္ပာပုဏိ၊ ‘အယံ ဝဏဿ မောစနဝေလာ’တိ ပန စိန္တေသိ၊ မောစေသိ န’’န္တိ။ ထေရော မောစေသိ၊ ဝဏော ရုက္ခတော ဆလ္လိ ဝိယ အပဂတော။ ဇီဝကော အန္တောအရုဏေယေဝ သတ္ထု သန္တိကံ ဝေဂေန အာဂန္တွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ သရီရေ ဝေါ ပရိဠာဟော ဥပ္ပန္နော’’တိ ပုစ္ဆိ။ သတ္ထာ ‘‘တထာဂတဿ ခေါ၊ ဇီဝက၊ ဗောဓိမဏ္ဍေယေဝ သဗ္ဗပရိဠာဟော ဝူပသန္တော’’တိ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၉၀။

‘‘ဂတဒ္ဓိနော ဝိသောကဿ၊ ဝိပ္ပမုတ္တဿ သဗ္ဗဓိ၊

သဗ္ဗဂန္ထပ္ပဟီနဿ၊ ပရိဠာဟော န ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။

တတ္ထ ဂတဒ္ဓိနောတိ ဂတမဂ္ဂဿ ကန္တာရဒ္ဓါ ဝဋ္ဋဒ္ဓါတိ ဒွေ အဒ္ဓါ နာမ။ တေသု ကန္တာရပဋိပန္နော ယာဝ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနံ န ပါပုဏာတိ၊ တာဝ အဒ္ဓိကောယေဝ၊ ဧတသ္မိံ ပန ပတ္တေ ဂတဒ္ဓိ နာမ ဟောတိ။ ဝဋ္ဋသန္နိဿိတာပိ သတ္တာ ယာဝ ဝဋ္ဋေ ဝသန္တိ၊ တာဝ အဒ္ဓိကာ ဧဝ။ ကသ္မာ? ဝဋ္ဋဿ အခေပိတတ္တာ။ သောတာပန္နာဒယောပိ အဒ္ဓိကာ ဧဝ၊ ဝဋ္ဋံ ပန ခေပေတွာ ဌိတော ခီဏာသဝေါ ဂတဒ္ဓိ နာမ ဟောတိ။ တဿ ဂတဒ္ဓိနော။ ဝိသောကဿာတိ ဝဋ္ဋမူလကဿ သောကဿ ဝိဂတတ္တာ ဝိသောကဿ။ ဝိပ္ပမုတ္တဿ သဗ္ဗဓီတိ သဗ္ဗေသု ခန္ဓာဒိဓမ္မေသု ဝိပ္ပမုတ္တဿ၊ သဗ္ဗဂန္ထပ္ပဟီနဿာတိ စတုန္နမ္ပိ ဂန္ထာနံ ပဟီနတ္တာ သဗ္ဗာဂန္ထပ္ပဟီနဿ။ ပရိဠာဟော န ဝိဇ္ဇတီတိ ဒုဝိဓော ပရိဠာဟော ကာယိကော စေတသိကော စာတိ။ တေသု ခီဏာသဝဿ သီတုဏှာဒိဝသေန ဥပ္ပန္နတ္တာ ကာယိကပရိဠာဟော အနိဗ္ဗုတောဝ၊ တံ သန္ဓာယ ဇီဝကော ပုစ္ဆတိ။ သတ္ထာ ပန ဓမ္မရာဇတာယ ဒေသနာဝိဓိကုသလတာယ စေတသိကပရိဠာဟဝသေန ဒေသနံ ဝိနိဝတ္တေန္တော၊ ‘‘ဇီဝက၊ ပရမတ္ထေန ဧဝရူပဿ ခီဏာသဝဿ ပရိဠာဟော န ဝိဇ္ဇတီ’’တိ အာဟ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

ဇီဝကပဉှဝတ္ထု ပဌမံ။

၂။ မဟာကဿပတ္ထေရဝတ္ထု

ဥယျုဉ္ဇန္တီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော မဟာကဿပတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကသ္မိဉှိ သမယေ သတ္ထာ ရာဇဂဟေ ဝုဋ္ဌဝဿော ‘‘အဒ္ဓမာသစ္စယေန စာရိကံ ပက္ကမိဿာမီ’’တိ ဘိက္ခူနံ အာရောစာပေသိ။ ဝတ္တံ ကိရေတံ ဗုဒ္ဓါနံ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ စာရိကံ စရိတုကာမာနံ ‘‘ဧဝံ ဘိက္ခူ အတ္တနော ပတ္တပစနစီဝရရဇနာဒီနိ ကတွာ သုခံ ဂမိဿန္တီ’’တိ ‘‘ဣဒါနိ အဒ္ဓမာသစ္စယေန စာရိကံ ပက္ကမိဿာမီ’’တိ ဘိက္ခူနံ အာရောစာပနံ။ ဘိက္ခူသု ပန အတ္တနော ပတ္တစီဝရာဒီနိ ကရောန္တေသု မဟာကဿပတ္ထေရောပိ စီဝရာနိ ဓောဝိ။ ဘိက္ခူ ဥဇ္ဈာယိံသု ‘‘ထေရော ကသ္မာ စီဝရာနိ ဓောဝတိ၊ ဣမသ္မိံ နဂရေ အန္တော စ ဗဟိ စ အဋ္ဌာရသ မနုဿကောဋိယော ဝသန္တိ ။ တတ္ထ ယေ ထေရဿ န ဉာတကာ၊ တေ ဥပဋ္ဌာကာ၊ ယေ န ဥပဋ္ဌာကာ၊ တေ ဉာတကာ။ တေ ထေရဿ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ သမ္မာနသက္ကာရံ ကရောန္တိ။ ဧတ္တကံ ဥပကာရံ ပဟာယ ဧသ ကဟံ ဂမိဿတိ? သစေပိ ဂစ္ဆေယျ၊ မာပမာဒကန္ဒရတော ပရံ န ဂမိဿတီ’’တိ။ သတ္ထာ ကိရ ယံ ကန္ဒရံ ပတွာ နိဝတ္တေတဗ္ဗယုတ္တကေ ဘိက္ခူ ‘‘တုမှေ ဣတော နိဝတ္တထ၊ မာ ပမဇ္ဇိတ္ထာ’’တိ ဝဒတိ။ တံ ‘‘မာပမာဒကန္ဒရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။

သတ္ထာပိ စာရိကံ ပက္ကမန္တော စိန္တေသိ – ‘‘ဣမသ္မိံ နဂရေ အန္တော စ ဗဟိ စ အဋ္ဌာရသ မနုဿကောဋိယော ဝသန္တိ။ မနုဿာနံ မင်္ဂလာမင်္ဂလဋ္ဌာနေသု ဘိက္ခူဟိ ဂန္တဗ္ဗံ ဟောတိ၊ န သက္ကာ ဝိဟာရံ တုစ္ဆံ ကာတုံ၊ ကံ နု ခေါ နိဝတ္တေဿာမီ’’တိ? အထဿ ဧတဒဟောသိ –‘‘ကဿပဿ ဟေတေ မနုဿာ ဉာတကာ စ ဥပဋ္ဌာကာ စ၊ ကဿပံ နိဝတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော ထေရံ အာဟ – ‘‘ကဿပ၊ န သက္ကာ ဝိဟာရံ တုစ္ဆံ ကာတုံ၊ မနုဿာနံ မင်္ဂလာမင်္ဂလဋ္ဌာနေသု ဘိက္ခူဟိ အတ္ထော ဟောတိ၊ တွံ အတ္တနော ပရိသာယ သဒ္ဓိံ နိဝတ္တဿူ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ထေရော ပရိသံ အာဒါယ နိဝတ္တိ။ ဘိက္ခူ ဥပဇ္ဈာယိံသု ‘‘ဒိဋ္ဌံ ဝေါ၊ အာဝုသော၊ နနု ဣဒါနေဝ အမှေဟိ ဝုတ္တံ ‘မဟာကဿပေါ ကသ္မာ စီဝရာနိ ဓောဝတိ၊ န ဧသော သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ ဂမိဿတီ’တိ၊ ယံ အမှေဟိ ဝုတ္တံ၊ တဒေဝ ဇာတ’’န္တိ။ သတ္ထာ ဘိက္ခူနံ ကထံ သုတွာ နိဝတ္တိတွာ ဌိတော အာဟ – ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ကိံ နာမေတံ ကထေထာ’’တိ? ‘‘မဟာကဿပတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေမ၊ ဘန္တေ’’တိ အတ္တနာ ကထိတနိယာမေနေဝ သဗ္ဗံ အာရောစေသုံ။ တံ သုတွာ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ တုမှေ ကဿပံ ‘ကုလေသု စ ပစ္စယေသု စ လဂ္ဂေါ’တိ ဝဒေထ၊ သော ‘မမ ဝစနံ ကရိဿာမီ’တိ နိဝတ္တော။ ဧသော ဟိ ပုဗ္ဗေ ပတ္ထနံ ကရောန္တောယေဝ ‘စတူသု ပစ္စယေသု အလဂ္ဂေါ စန္ဒူပမော ဟုတွာ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမိတုံ သမတ္ထော ဘဝေယျ’န္တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။ နတ္ထေတဿ ကုလေ ဝါ ပစ္စယေ ဝါ လဂ္ဂေါ၊ အဟံ စန္ဒောပမပ္ပဋိပဒဉ္စေဝ (သံ။ နိ။ ၂။၁၄၆) အရိယဝံသပ္ပဋိပဒဉ္စ ကထေန္တော မမ ပုတ္တံ ကဿပံ အာဒိံ ကတွာ ကထေသိ’’န္တိ အာဟ။

ဘိက္ခူ သတ္ထာရံ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ဘန္တေ၊ ကဒါ ပန ထေရေန ပတ္ထနာ ဌပိတာ’’တိ? ‘‘သောတုကာမာတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ သတ္ထာ တေသံ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဣတော ကပ္ပသတသဟဿမတ္ထကေ ပဒုမုတ္တရော နာမ ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥဒပါဒီ’’တိ ဝတွာ ပဒုမုတ္တရပါဒမူလေ တေန ဌပိတပတ္ထနံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗံ ထေရဿ ပုဗ္ဗစရိတံ ကထေသိ။ တံ ထေရပါဠိယံ (ထေရဂါ။ ၁၀၅၄ အာဒယော) ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ သတ္ထာ ပန ဣမံ ထေရဿ ပုဗ္ဗစရိတံ ဝိတ္ထာရေတွာ ‘‘ဣတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဟံ စန္ဒောပမပ္ပဋိပဒဉ္စေဝ အရိယဝံသပ္ပဋိပဒဉ္စ မမ ပုတ္တံ ကဿပံ အာဒိံ ကတွာ ကထေသိံ၊ မမ ပုတ္တဿ ကဿပဿ ပစ္စယေသု ဝါ ကုလေသု ဝါ ဝိဟာရေသု ဝါ ပရိဝေဏေသု ဝါ လဂ္ဂေါ နာမ နတ္ထိ ၊ ပလ္လလေ ဩတရိတွာ တတ္ထ စရိတွာ ဂစ္ဆန္တော ရာဇဟံသော ဝိယ ကတ္ထစိ အလဂ္ဂေါယေဝ မမ ပုတ္တော’’တိ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၉၁။

‘‘ဥယျုဉ္ဇန္တိ သတီမန္တော၊ န နိကေတေ ရမန္တိ တေ၊

ဟံသာဝ ပလ္လလံ ဟိတွာ၊ ဩကမောကံ ဇဟန္တိ တေ’’တိ။

တတ္ထ ဥယျုဉ္ဇန္တိ သတီမန္တောတိ သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တာ ခီဏာသဝါ အတ္တနာ ပဋိဝိဒ္ဓဂုဏေသု ဈာနဝိပဿနာဒီသု အာဝဇ္ဇနသမာပဇ္ဇနဝုဋ္ဌာနာဓိဋ္ဌာနပစ္စဝေက္ခဏာဟိ ယုဉ္ဇန္တိ ဃဋေန္တိ။ န နိကေတေ ရမန္တိ တေတိ တေသံ အာလယေ ရတိ နာမ နတ္ထိ။ ဟံသာဝါတိ ဒေသနာသီသမေတံ၊ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော – ယထာ ဂေါစရသမ္ပန္နေ ပလ္လလေ သကုဏာ အတ္တနော ဂေါစရံ ဂဟေတွာ ဂမနကာလေ ‘‘မမ ဥဒကံ၊ မမ ပဒုမံ၊ မမ ဥပ္ပလံ၊ မမ ကဏ္ဏိကာ’’တိ တသ္မိံ ဌာနေ ကဉ္စိ အာလယံ အကတွာ အနပေက္ခာဝ တံ ဌာနံ ပဟာယ ဥပ္ပတိတွာ အာကာသေ ကီဠမာနာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧဝမေဝံ ခီဏာသဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝိဟရန္တာပိ ကုလာဒီသု အလဂ္ဂါ ဧဝ ဝိဟရိတွာ ဂမနသမယေပိ တံ ဌာနံ ပဟာယ ဂစ္ဆန္တာ ‘‘မမ ဝိဟာရော၊ မမ ပရိဝေဏံ၊ မမူပဋ္ဌာကာ’’တိ အနာလယာ အနုပေက္ခာဝ ဂစ္ဆန္တိ။ ဩကမောကန္တိ အာလယာလယံ၊ သဗ္ဗာလယေ ပရိစ္စဇန္တီတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

မဟာကဿပတ္ထေရဝတ္ထု ဒုတိယံ။

၃။ ဗေလဋ္ဌသီသတ္ထေရဝတ္ထု

ယေသံသန္နိစယော နတ္ထီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အာယသ္မန္တံ ဗေလဋ္ဌသီသံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သော ကိရာယသ္မာ အန္တောဂါမေ ဧကံ ဝီထိံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ပုန အပရံ ဝီထိံ စရိတွာ သုက္ခံ ကူရံ အာဒါယ ဝိဟာရံ ဟရိတွာ ပဋိသာမေတွာ ‘‘နိဗဒ္ဓံ ပိဏ္ဍပါတပရိယေသနံ နာမ ဒုက္ခ’’န္တိ ကတိပါဟံ ဈာနသုခေန ဝီတိနာမေတွာ အာဟာရေန အတ္ထေ သတိ တံ ပရိဘုဉ္ဇတိ။ ဘိက္ခူ ဉတွာ ဥဇ္ဈာယိတွာ တမတ္ထံ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ဧတသ္မိံ နိဒါနေ အာယတိံ သန္နိဓိကာရပရိဝဇ္ဇနတ္ထာယ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာပဒံ ပညပေတွာပိ ထေရေန ပန အပညတ္တေ သိက္ခာပဒေ အပ္ပိစ္ဆတံ နိဿာယ ကတတ္တာ တဿ ဒေါသာဘာဝံ ပကာသေန္တော အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၉၂။

‘‘ယေသံ သန္နိစယော နတ္ထိ၊ ယေ ပရိညာတဘောဇနာ၊

သုညတော အနိမိတ္တော စ၊ ဝိမောက္ခော ယေသံ ဂေါစရော၊

အာကာသေဝ သကုန္တာနံ၊ ဂတိ တေသံ ဒုရန္နယာ’’တိ။

တတ္ထ သန္နိစယောတိ ဒွေ သန္နိစယာ – ကမ္မသန္နိစယော စ၊ ပစ္စယသန္နိစယော စ။ တေသု ကုသလာကုသလကမ္မံ ကမ္မသန္နိစယော နာမ၊ စတ္တာရော ပစ္စယာ ပစ္စယသန္နိစယော နာမ။ တတ္ထ ဝိဟာရေ ဝသန္တဿ ဘိက္ခုနော ဧကံ ဂုဠပိဏ္ဍံ၊ စတုဘာဂမတ္တံ သပ္ပိံ၊ ဧကဉ္စ တဏ္ဍုလနာဠိံ ဌပေန္တဿ ပစ္စယသန္နိစယော နတ္ထိ၊ တတော ဥတ္တရိ ဟောတိ။ ယေသံ အယံ ဒုဝိဓောပိ သန္နိစယော နတ္ထိ။ ပရိညာတဘောဇနာတိ တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိညာတဘောဇနာ။ ယာဂုအာဒီနဉှိ ယာဂုဘာဝါဒိဇာနနံ ဉာတပရိညာ၊ အာဟာရေ ပဋိကူလသညာဝသေန ပန ဘောဇနဿ ပရိဇာနနံ တီရဏပရိညာ၊ ကဗဠီကာရာဟာရေ ဆန္ဒရာဂအပကဍ္ဎနဉာဏံ ပဟာနပရိညာ။ ဣမာဟိ တီဟိ ပရိညာဟိ ယေ ပရိညာတဘောဇနာ။ သုညတော အနိမိတ္တော စာတိ ဧတ္ထ အပ္ပဏိဟိတဝိမောက္ခောပိ ဂဟိတောယေဝ။ တီဏိပိ စေတာနိ နိဗ္ဗာနဿေဝ နာမာနိ။ နိဗ္ဗာနဉှိ ရာဂဒေါသမောဟာနံ အဘာဝေန သုညတော၊ တေဟိ စ ဝိမုတ္တန္တိ သုညတော ဝိမောက္ခော၊ တထာ ရာဂါဒိနိမိတ္တာနံ အဘာဝေန အနိမိတ္တံ၊ တေဟိ စ ဝိမုတ္တန္တိ အနိမိတ္တော ဝိမောက္ခော၊ ရာဂါဒိပဏိဓီနံ ပန အဘာဝေန အပ္ပဏိဟိတံ ၊ တေဟိ စ ဝိမုတ္တန္တိ အပ္ပဏိဟိတော ဝိမောက္ခောတိ ဝုစ္စတိ။ ဖလသမာပတ္တိဝသေန တံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဝိဟရန္တာနံ အယံ တိဝိဓော ဝိမောက္ခော ယေသံ ဂေါစရော။ ဂတိ တေသံ ဒုရန္နယာတိ ယထာ နာမ အာကာသေန ဂတာနံ သကုဏာနံ ပဒနိက္ခေပဿ အဒဿနေန ဂတိ ဒုရန္နယာ န သက္ကာ ဇာနိတုံ၊ ဧဝမေဝ ယေသံ အယံ ဒုဝိဓော သန္နိစယော နတ္ထိ၊ ဣမာဟိ စ တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိညာတဘောဇနာ၊ ယေသဉ္စ အယံ ဝုတ္တပ္ပကာရော ဝိမောက္ခော ဂေါစရော၊ တေသံ တယော ဘဝါ၊ စတဿော ယောနိယော၊ ပဉ္စ ဂတိယော၊ သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော၊ နဝ သတ္တာဝါသာတိ ဣမေသု ပဉ္စသု ကောဋ္ဌာသေသု ဣမိနာ နာမ ဂတာတိ ဂမနဿ အပညာယနတော ဂတိ ဒုရန္နယာ န သက္ကာ ပညာပေတုန္တိ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

ဗေလဋ္ဌသီသတ္ထေရဝတ္ထု တတိယံ။

၄။ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဝတ္ထု

ယဿာသဝါတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော အနုရုဒ္ဓတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကသ္မိဉှိ ဒိဝသေ ထေရော ဇိဏ္ဏစီဝရော သင်္ကာရကူဋာဒီသု စီဝရံ ပရိယေသတိ။ တဿ ဣတော တတိယေ အတ္တဘာဝေ ပုရာဏဒုတိယိကာ တာဝတိံသဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဇာလိနီ နာမ ဒေဝဓီတာ အဟောသိ။ သာ ထေရံ စောဠကာနိ ပရိယေသမာနံ ဒိသွာ ထေရဿ အတ္ထာယ တေရသဟတ္ထာယတာနိ စတုဟတ္ထဝိတ္ထတာနိ တီဏိ ဒိဗ္ဗဒုဿာနိ ဂဟေတွာ ‘‘သစာဟံ ဣမာနိ ဣမိနာ နီဟာရေန ဒဿာမိ၊ ထေရော န ဂဏှိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ တဿ စောဠကာနိ ပရိယေသမာနဿ ပုရတော ဧကသ္မိံ သင်္ကာရကူဋေ ယထာ နေသံ ဒသန္တမတ္တမေဝ ပညာယတိ၊ တထာ ဌပေသိ။ ထေရော တေန မဂ္ဂေန စောဠကပရိယေသမာနံ စရန္တော နေသံ ဒသန္တံ ဒိသွာ တတ္ထေဝ ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎမာနော ဝုတ္တပ္ပမာဏာနိ ဒိဗ္ဗဒုဿာနိ ဒိသွာ ‘‘ဥက္ကဋ္ဌပံသုကူလံ ဝတ ဣဒ’’န္တိ အာဒါယ ပက္ကာမိ။ အထဿ စီဝရကရဏဒိဝသေ သတ္ထာ ပဉ္စသတဘိက္ခုပရိဝါရော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ နိသီဒိ၊ အသီတိမဟာထေရာပိ တတ္ထေဝ နိသီဒိံသု၊ စီဝရံ သိဗ္ဗေတုံ မဟာကဿပတ္ထေရော မူလေ နိသီဒိ၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရော မဇ္ဈေ၊ အာနန္ဒတ္ထေရော အဂ္ဂေ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော သုတ္တံ ဝဋ္ဋေသိ၊ သတ္ထာ သူစိပါသကေ အာဝုဏိ၊ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော ယေန ယေန အတ္ထော၊ တံ တံ ဥပနေန္တော ဝိစရိ။

ဒေဝဓီတာပိ အန္တောဂါမံ ပဝိသိတွာ ‘‘ဘောန္တာ အယျဿ နော အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဿ စီဝရံ ကရောန္တော သတ္ထာ အသီတိမဟာသာဝကပရိဝုတော ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဟာရေ နိသီဒိ၊ ယာဂုအာဒီနိ အာဒါယ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆထာ’’တိ ဘိက္ခံ သမာဒပေသိ။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရောပိ အန္တရာဘတ္တေ မဟာဇမ္ဗုပေသိံ အာဟရိ၊ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ ပရိက္ခီဏံ ခါဒိတုံ နာသက္ခိံသု။ သက္ကော စီဝရကရဏဋ္ဌာနေ ဘူမိပရိဘဏ္ဍမကာသိ၊ ဘူမိ အလတ္တကရသရဉ္ဇိတာ ဝိယ အဟောသိ။ ဘိက္ခူဟိ ပရိဘုတ္တာဝသေသာနံ ယာဂုခဇ္ဇကဘတ္တာနံ မဟာရာသိ အဟောသိ။ ဘိက္ခူ ဥဇ္ဈာယိံသု ‘‘ဧတ္တကာနံ ဘိက္ခူနံ ကိံ ဧဝံဗဟုကေဟိ ယာဂုအာဒီဟိ၊ နနု နာမ ပမာဏံ သလ္လက္ခေတွာ ဧတ္တကံ နာမ အာဟရထာ’’တိ ဉာတကာ စ ဥပဋ္ဌာကာ စ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယုံ၊ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော အတ္တနော ဉာတိဥပဋ္ဌာကာနံ ဗဟုဘာဝံ ဉာပေတုကာမော မညေ’’တိ၊ အထ နေ သတ္ထာ ‘‘ကိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကထေထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣဒံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကိံ ပန တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ‘ဣဒံ အနုရုဒ္ဓေန အာဟရာပိတ’န္တိ မညထာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ ပုတ္တော အနုရုဒ္ဓါ ဧဝရူပံ ဝဒေတိ။ န ဟိ ခီဏာသဝါ ပစ္စယပဋိသံယုတ္တံ ကထံ ကထေန္တိ၊ အယံ ပန ပိဏ္ဍပါတော ဒေဝတာနုဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တော’’တိ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၉၃။

‘‘ယဿာသဝါ ပရိက္ခီဏာ၊ အာဟာရေ စ အနိဿိတော၊

သုညတော အနိမိတ္တော စ၊ ဝိမောက္ခော ယဿ ဂေါစရော၊

အာကာသေဝ သကုန္တာနံ၊ ပဒံ တဿ ဒုရန္နယ’’န္တိ။

တတ္ထ ယဿာသဝါတိ ယဿ စတ္တာရော အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ။ အာဟာရေ စ အနိဿိတောတိ အာဟာရသ္မိဉ္စ တဏှာဒိဋ္ဌိနိဿယေဟိ အနိဿိတော။ ပဒံ တဿ ဒုရန္နယန္တိ ယထာ အာကာသေ ဂစ္ဆန္တာနံ သကုဏာနံ ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ ပါဒေဟိ အက္ကမိတွာ ဂတာ၊ ဣဒံ ဌာနံ ဥရေန ပဟရိတွာ ဂတာ၊ ဣဒံ သီသေန၊ ဣဒံ ပက္ခေဟီ’’တိ န သက္ကာ ဉာတုံ၊ ဧဝမေဝ ဧဝရူပဿ ဘိက္ခုနော ‘‘နိရယပဒေန ဝါ ဂတော၊ တိရစ္ဆာနယောနိပဒေန ဝါ’’တိအာဒိနာ နယေန ပဒံ ပညာပေတုံ နာမ န သက္ကောတိ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိ ဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဝတ္ထု စတုတ္ထံ။

၅။ မဟာကစ္စာယနတ္ထေရဝတ္ထု

ယဿိန္ဒြိယာနီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ပုဗ္ဗာရာမေ ဝိဟရန္တော မဟာကစ္စာယနတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကသ္မိဉှိ သမယေ ဘဂဝါ မဟာပဝါရဏာယ မိဂါရမာတုယာ ပါသာဒဿ ဟေဋ္ဌာ မဟာသာဝကပရိဝုတော နိသီဒိ။ တသ္မိံ သမယေ မဟာကစ္စာယနတ္ထေရော အဝန္တီသု ဝိဟရတိ။ သော ပနာယသ္မာ ဒူရတောပိ အာဂန္တွာ ဓမ္မဿဝနံ ပဂ္ဂဏှာတိယေဝ။ တသ္မာ မဟာထေရာ နိသီဒန္တာ မဟာကစ္စာယနတ္ထေရဿ အာသနံ ဌပေတွာ နိသီဒိံသု။ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဒွီဟိ ဒေဝလောကေဟိ ဒေဝပရိသာယ သဒ္ဓိံ အာဂန္တွာ ဒိဗ္ဗဂန္ဓမာလာဒီဟိ သတ္ထာရံ ပူဇေတွာ ဌိတော မဟာကစ္စာယနတ္ထေရံ အဒိသွာ ကိံ နု ခေါ မမ၊ အယျော၊ န ဒိဿတိ၊ သာဓု ခေါ ပနဿ သစေ အာဂစ္ဆေယျာတိ။ ထေရောပိ တံ ခဏညေဝ အာဂန္တွာ အတ္တနော အာသနေ နိသိန္နမေဝ အတ္တာနံ ဒဿေသိ။ သက္ကော ထေရံ ဒိသွာ ဂေါပ္ဖကေသု ဒဠှံ ဂဟေတွာ ‘‘သာဓု ဝတ မေ၊ အယျော၊ အာဂတော၊ အဟံ အယျဿ အာဂမနမေဝ ပစ္စာသီသာမီ’’တိ ဝတွာ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ပါဒေ သမ္ဗာဟိတွာ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇေတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဘိက္ခူ ဥဇ္ဈာယိံသု။ ‘‘သက္ကော မုခံ ဩလောကေတွာ သက္ကာရံ ကရောတိ၊ အဝသေသမဟာသာဝကာနံ ဧဝရူပံ သက္ကာရံ အကရိတွာ မဟာကစ္စာယနံ ဒိသွာ ဝေဂေန ဂေါပ္ဖကေသု ဂဟေတွာ ‘သာဓု ဝတ မေ၊ အယျော၊ အာဂတော၊ အဟံ အယျဿ အာဂမနမေဝ ပစ္စာသီသာမီ’တိ ဝတွာ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ပါဒေ သမ္ဗာဟိတွာ ပူဇေတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ ဌိတော’’တိ။ သတ္ထာ တေသံ တံ ကထံ သုတွာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ မမ ပုတ္တေန မဟာကစ္စာယနေန သဒိသာ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရာ ဘိက္ခူ ဒေဝါနမ္ပိ မနုဿာနမ္ပိ ပိယာယေဝါ’’တိ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၉၄။

‘‘ယဿိန္ဒြိယာနိ သမထင်္ဂတာနိ၊

အဿာ ယထာ သာရထိနာ သုဒန္တာ၊

ပဟီနမာနဿ အနာသဝဿ၊

ဒေဝါပိ တဿ ပိဟယန္တိ တာဒိနော’’တိ။

တဿတ္ထော – ယဿ ဘိက္ခုနော ဆေကေန သာရထိနာ သုဒန္တာ အဿာ ဝိယ ဆ ဣန္ဒြိယာနိ သမထံ ဒန္တဘာဝံ နိဗ္ဗိသေဝနဘာဝံ ဂတာနိ၊ တဿ နဝဝိဓံ မာနံ ပဟာယ ဌိတတ္တာ ပဟီနမာနဿ စတုန္နံ အာသဝါနံ အဘာဝေန အနာသဝဿ။ တာဒိနောတိ တာဒိဘာဝသဏ္ဌိတဿ တထာရူပဿ ဒေဝါပိ ပိဟယန္တိ၊ မနုဿာပိ ဒဿနဉ္စ အာဂမနဉ္စ ပတ္ထေန္တိယေဝါတိ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

မဟာကစ္စာယနတ္ထေရဝတ္ထု ပဉ္စမံ။

၆။ သာရိပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထု

ပထဝိသမောတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သာရိပုတ္တတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကသ္မိဉှိ သမယေ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဝုဋ္ဌဝဿော စာရိကံ ပက္ကမိတုကာမော ဘဂဝန္တံ အာပုစ္ဆိတွာ ဝန္ဒိတွာ အတ္တနော ပရိဝါရေန သဒ္ဓိံ နိက္ခမိ။ အညေပိ ဗဟူ ဘိက္ခူ ထေရံ အနုဂစ္ဆိံသု။ ထေရော စ နာမဂေါတ္တဝသေန ပညာယမာနေ ဘိက္ခူ နာမဂေါတ္တဝသေန ကထေတွာ နိဝတ္တာပေသိ။ အညတရော နာမဂေါတ္တဝသေန အပါကဋော ဘိက္ခု စိန္တေသိ – ‘‘အဟော ဝတ မမ္ပိ နာမဂေါတ္တဝသေန ပဂ္ဂဏှန္တော ကထေတွာ နိဝတ္တာပေယျာ’’တိ ထေရော မဟာဘိက္ခုသင်္ဃဿ အန္တရေ တံ န သလ္လက္ခေသိ။ သော ‘‘အညေ ဝိယ ဘိက္ခူ န မံ ပဂ္ဂဏှာတီ’’တိ ထေရေ အာဃာတံ ဗန္ဓိ။ ထေရဿပိ သင်္ဃာဋိကဏ္ဏော တဿ ဘိက္ခုနော သရီရံ ဖုသိ၊ တေနာပိ အာဃာတံ ဗန္ဓိယေဝ။ သော ‘‘ဒါနိ ထေရော ဝိဟာရူပစာရံ အတိက္ကန္တော ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘အာယသ္မာ မံ၊ ဘန္တေ၊ သာရိပုတ္တော တုမှာကံ အဂ္ဂသာဝကောမှီတိ ကဏ္ဏသက္ခလိံ ဘိန္ဒန္တော ဝိယ ပဟရိတွာ အခမာပေတွာဝ စာရိကံ ပက္ကန္တော’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ ထေရံ ပက္ကောသာပေသိ။

တသ္မိံ ခဏေ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော စ အာနန္ဒတ္ထေရော စ စိန္တေသုံ – ‘‘အမှာကံ အဂ္ဂဇေဋ္ဌဘာတရာ ဣမဿ ဘိက္ခုနော အပဟဋဘာဝံ သတ္ထာ နော န ဇာနာတိ၊ သီဟနာဒံ ပန နဒါပေတုကာမော ဘဝိဿတီတိ ပရိသံ သန္နိပါတာပေဿာမာ’’တိ။ တေ ကုဉ္စိကဟတ္ထာ ပရိဝေဏဒွါရာနိ ဝိဝရိတွာ ‘‘အဘိက္ကမထာယသ္မန္တော ၊ အဘိက္ကမထာယသ္မန္တော၊ ဣဒါနာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘဂဝတော သမ္မုခါ သီဟနာဒံ နဒိဿတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၉။၁၁) မဟာဘိက္ခုသင်္ဃံ သန္နိပါတေသုံ။ ထေရောပိ အာဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိ။ အထ နံ သတ္ထာ တမတ္ထံ ပုစ္ဆိ။ ထေရော ‘‘နာယံ ဘိက္ခု မယာ ပဟဋော’’တိ အဝတွာဝ အတ္တနော ဂုဏကထံ ကထေန္တော ‘‘ယဿ နူန၊ ဘန္တေ၊ ကာယေ ကာယဂတာသတိ အနုပဋ္ဌိတာ အဿ၊ သော ဣဓ အညတရံ သဗြဟ္မစာရိံ အာသဇ္ဇ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇ စာရိကံ ပက္ကမေယျာ’’တိ ဝတွာ ‘‘သေယျထာပိ၊ ဘန္တေ၊ ပထဝိယံ သုစိမ္ပိ နိက္ခိပန္တိ၊ အသုစိမ္ပိ နိက္ခိပန္တီ’’တိအာဒိနာ နယေန အတ္တနော ပထဝီသမစိတ္တတဉ္စ အာပေါတေဇောဝါယော ရဇောဟရဏစဏ္ဍာလကုမာရကဥသဘဆိန္နဝိသာဏသမစိတ္တတဉ္စ အဟိကုဏပါဒီဟိ ဝိယ အတ္တနော ကာယေန အဋ္ဋိယနဉ္စ မေဒကထာလိကာ ဝိယ အတ္တနော ကာယပရိဟရဏဉ္စ ပကာသေသိ။ ဣမာဟိ စ ပန နဝဟိ ဥပမာဟိ ထေရေ အတ္တနော ဂုဏေ ကထေန္တေ နဝသုပိ ဌာနေသု ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ မဟာပထဝီ ကမ္ပိ။ ရဇောဟရဏစဏ္ဍာလကုမာရကမေဒကထာလိကော ပမာနံ ပန အာဟရဏကာလေ ပုထုဇ္ဇနာ ဘိက္ခူ အဿူနိ သန္ဓာရေတုံ နာသက္ခိံသု၊ ခီဏာသဝါနံ ဓမ္မသံဝေဂေါ ဥဒပါဒိ။

ထေရေ အတ္တနော ဂုဏံ ကထေန္တေယေဝ အဗ္ဘာစိက္ခနကဿ ဘိက္ခုနော သကလသရီရေ ဍာဟော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ သော တာဝဒေဝ ဘဂဝတော ပါဒေသု ပတိတွာ အတ္တနော အဗ္ဘာစိက္ခနဒေါသံ ပကာသေတွာ အစ္စယံ ဒေသေသိ။ သတ္ထာ ထေရံ အာမန္တေတွာ၊ ‘‘သာရိပုတ္တ၊ ခမ ဣမဿ မောဃပုရိသဿ၊ ယာဝဿ သတ္တဓာ မုဒ္ဓါ န ဖလတီ’’တိ အာဟ။ ထေရော ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ‘‘ခမာမဟံ၊ ဘန္တေ၊ တဿ အာယသ္မတော၊ ခမတု စ မေ သော အာယသ္မာ၊ သစေ မယှံ ဒေါသော အတ္ထီ’’တိ အာဟ။ ဘိက္ခူ ကထယိံသု ‘‘ပဿထ ဒါနာဝုသော၊ ထေရဿ အနောပမဂုဏံ၊ ဧဝရူပဿ နာမ မုသာဝါဒေန အဗ္ဘာစိက္ခနကဿ ဘိက္ခုနော ဥပရိ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ကောပံ ဝါ ဒေါသံ ဝါ အကတွာ သယမေဝ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ခမာပေတီ’’တိ။ ‘‘သတ္ထာ တံ ကထံ သုတွာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကိံ ကထေထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣဒံ နာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘န ဘိက္ခဝေ၊ သက္ကာ သာရိပုတ္တသဒိသာနံ ကောပံ ဝါ ဒေါသံ ဝါ ဥပ္ပာဒေတုံ ၊ မဟာပထဝီသဒိသံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣန္ဒခီလသဒိသံ ပသန္နဥဒကရဟဒသဒိသဉ္စ သာရိပုတ္တဿ စိတ္တ’’န္တိ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၉၅။

‘‘ပထဝိသမော နော ဝိရုဇ္ဈတိ၊

ဣန္ဒခိလုပမော တာဒိ သုဗ္ဗတော၊

ရဟဒေါဝ အပေတကဒ္ဒမော၊

သံသာရာ န ဘဝန္တိ တာဒိနော’’တိ။

တဿတ္ထော – ဘိက္ခဝေ၊ ယထာ နာမ ပထဝိယံ သုစီနိ ဂန္ဓမာလာဒီနိပိ နိက္ခိပန္တိ၊ အသုစီနိ မုတ္တကရီသာဒီနိပိ နိက္ခိပန္တိ၊ ယထာ နာမ နဂရဒွါရေ နိခါတံ ဣန္ဒခီလံ ဒါရကာဒယော ဩမုတ္တေန္တိပိ ဦဟဒန္တိပိ၊ အပရေ ပန တံ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ သက္ကရောန္တိ။ တတ္ထ ပထဝိယာ ဣန္ဒခီလဿ စ နေဝ အနုရောဓော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န ဝိရောဓော၊ ဧဝမေဝ ယွာယံ ခီဏာသဝေါ ဘိက္ခု အဋ္ဌဟိ လောကဓမ္မေဟိ အကမ္ပိယဘာဝေန တာဒိ၊ ဝတာနံ သုန္ဒရတာယ သုဗ္ဗတော။ သော ‘‘ဣမေ မံ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ သက္ကရောန္တိ၊ ဣမေ ပန န သက္ကရောန္တီ’’တိ သက္ကာရဉ္စ အသက္ကာရဉ္စ ကရောန္တေသု နေဝ အနုရုဇ္ဈတိ၊ နော ဝိရုဇ္ဈတိ၊ အထ ခေါ ပထဝိသမော စ ဣန္ဒခိလုပမော ဧဝ စ ဟောတိ။ ယထာ စ အပဂတကဒ္ဒမော ရဟဒေါ ပသန္နောဒကော ဟောတိ၊ ဧဝံ အပဂတကိလေသတာယ ရာဂကဒ္ဒမာဒီဟိ အကဒ္ဒမော ဝိပ္ပသန္နောဝ ဟောတိ။ တာဒိနောတိ တဿ ပန ဧဝရူပဿ သုဂတိဒုဂ္ဂတီသု သံသရဏဝသေန သံသာရာ နာမ န ဟောန္တီတိ။

ဒေသနာဝသာနေ နဝ ဘိက္ခုသဟဿာနိ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသူတိ။

သာရိပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထု ဆဋ္ဌံ။

၇။ ကောသမ္ဗိဝါသီတိဿတ္ထေရသာမဏေရဝတ္ထု

သန္တံ တဿ မနံ ဟောတီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော တိဿတ္ထေရဿ သာမဏေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကော ကိရ ကောသမ္ဗိဝါသီ ကုလပုတ္တော သတ္ထု သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ လဒ္ဓုပသမ္ပဒေါ ‘‘ကောသမ္ဗိဝါသီတိဿတ္ထေရော’’တိ ပညာယိ။ တဿ ကောသမ္ဗိယံ ဝုဋ္ဌဝဿဿ ဥပဋ္ဌာကော တိစီဝရဉ္စေဝ သပ္ပိဖာဏိတဉ္စ အာဟရိတွာ ပါဒမူလေ ဌပေသိ။ အထ နံ ထေရော အာဟ – ‘‘ကိံ ဣဒံ ဥပါသကာ’’တိ။ ‘‘နနု မယာ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေ ဝဿံ ဝါသိတာ၊ အမှာကဉ္စ ဝိဟာရေ ဝုဋ္ဌဝဿာ ဣမံ လာဘံ လဘန္တိ၊ ဂဏှထ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဟောတု၊ ဥပါသက၊ န မယှံ ဣမိနာ အတ္ထော’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘မမ သန္တိကေ ကပ္ပိယကာရကော သာမဏေရောပိ နတ္ထိ၊ အာဝုသော’’တိ။ ‘‘သစေ၊ ဘန္တေ၊ ကပ္ပိယကာရကော နတ္ထိ၊ မမ ပုတ္တော အယျဿ သန္တိကေ သာမဏေရော ဘဝိဿတီ’’တိ။ ထေရော အဓိဝါသေသိ။ ဥပါသကော သတ္တဝဿိကံ အတ္တနော ပုတ္တံ ထေရဿ သန္တိကံ နေတွာ ‘‘ဣမံ ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိ အဒါသိ။ အထဿ ထေရော ကေသေ တေမေတွာ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ ဒတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ ။ သော ခုရဂ္ဂေယေဝ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။

ထေရော တံ ပဗ္ဗာဇေတွာ အဍ္ဎမာသံ တတ္ထ ဝသိတွာ ‘‘သတ္ထာရံ ပဿိဿာမီ’’တိ သာမဏေရံ ဘဏ္ဍကံ ဂါဟာပေတွာ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ဧကံ ဝိဟာရံ ပါဝိသိ။ သာမဏေရော ဥပဇ္ဈာယဿ သေနာသနံ ဂဟေတွာ ပဋိဇဂ္ဂိ။ တဿ တံ ပဋိဇဂ္ဂန္တဿေဝ ဝိကာလော ဇာတော၊ တေန အတ္တနော သေနာသနံ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ နာသက္ခိ။ အထ နံ ဥပဋ္ဌာနဝေလာယံ အာဂန္တွာ နိသိန္နံ ထေရော ပုစ္ဆိ – ‘‘သာမဏေရ၊ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ပဋိဇဂ္ဂိတ’’န္တိ? ‘‘ဘန္တေ၊ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ ဩကာသံ နာလတ္ထ’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ မမ ဝသနဋ္ဌာနေယေဝ ဝသ၊ ဒုက္ခံ တေ အာဂန္တုကဋ္ဌာနေ ဗဟိ ဝသိတု’’န္တိ တံ ဂဟေတွာဝ သေနာသနံ ပါဝိသိ။ ထေရော ပန ပုထုဇ္ဇနော နိပန္နမတ္တောဝ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိ။ သာမဏေရော စိန္တေသိ – ‘‘အဇ္ဇ မေ ဥပဇ္ဈာယေန သဒ္ဓိံ တတိယော ဒိဝသော ဧကသေနာသနေ ဝသန္တဿ၊ ‘သစေ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒါယိဿာမိ၊ ထေရော သဟသေယျံ အာပဇ္ဇေယျာ’တိ နိသိန္နကောဝ ဝီတိနာမေဿာမီ’’တိ ဥပဇ္ဈာယဿ မဉ္စကသမီပေ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိသိန္နကောဝ ရတ္တိံ ဝီတိနာမေသိ။ ထေရော ပစ္စူသကာလေ ပစ္စုဋ္ဌာယ ‘‘သာမဏေရံ နိက္ခမာပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ မဉ္စကပဿေ ဌပိတဗီဇနိံ ဂဟေတွာ ဗီဇနိပတ္တဿ အဂ္ဂေန သာမဏေရဿ ကဋသာရကံ ပဟရိတွာ ဗီဇနိံ ဥဒ္ဓံ ဥက္ခိပန္တော ‘‘သာမဏေရ၊ ဗဟိ နိက္ခမာ’’တိ အာဟ၊ ဗီဇနိပတ္တဒဏ္ဍကော အက္ခိမှိ ပဋိဟညိ၊ တာဝဒေဝ အက္ခိ ဘိဇ္ဇိ။ သော ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ ဥဋ္ဌာယ ‘‘ဗဟိ နိက္ခမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အက္ခိ မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘိန္န’’န္တိ အဝတွာ ဧကေန ဟတ္ထေန ပဋိစ္ဆာဒေတွာ နိက္ခမိ။ ဝတ္တကရဏကာလေ စ ပန ‘‘အက္ခိ မေ ဘိန္န’’န္တိ တုဏှီ အနိသီဒိတွာ ဧကေန ဟတ္ထေန အက္ခိံ ဂဟေတွာ ဧကေန ဟတ္ထေန မုဋ္ဌိသမ္မုဉ္ဇနိံ အာဒါယ ဝစ္စကုဋိဉ္စ မုခဓောဝနဋ္ဌာနဉ္စ သမ္မဇ္ဇိတွာ မုခဓောဝနောဒကဉ္စ ဌပေတွာ ပရိဝေဏံ သမ္မဇ္ဇိ။ သော ဥပဇ္ဈာယဿ ဒန္တကဋ္ဌံ ဒဒမာနော ဧကေနေဝ ဟတ္ထေန အဒါသိ။

အထ နံ ဥပဇ္ဈာယော အာဟ – ‘‘အသိက္ခိတော ဝတာယံ သာမဏေရော၊ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဧကေန ဟတ္ထေန ဒန္တကဋ္ဌံ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ဇာနာမဟံ၊ ဘန္တေ၊ ‘‘န ဧဝံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ၊ ဧကော ပန မေ ဟတ္ထော န တုစ္ဆောတိ။ ‘‘ကိံ သာမဏေရာ’’တိ? သော အာဒိတော ပဋ္ဌာယ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ ထေရော သုတွာဝ သံဝိဂ္ဂမာနသော ‘‘အဟော ဝတ မယာ ဘာရိယံ ကမ္မံ ကတ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘ခမာဟိ မေ၊ သပ္ပုရိသ၊ နာဟမေတံ ဇာနာမိ၊ အဝဿယော မေ ဟောဟီ’’တိ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ သတ္တဝဿိကဒါရကဿ ပါဒမူလေ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိ။ အထ နံ သာမဏေရော အာဟ – ‘‘နာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဧတဒတ္ထာယ ကထေသိံ၊ တုမှာကံ စိတ္တံ အနုရက္ခန္တေန မယာ ဧဝံ ဝုတ္တံ နေဝေတ္ထ တုမှာကံ ဒေါသော အတ္ထိ၊ န မယှံ။ ဝဋ္ဋဿေဝေသော ဒေါသော၊ မာ စိန္တယိတ္ထ၊ မယာ တုမှာကံ ဝိပ္ပဋိသာရံ ရက္ခန္တေနေဝ နာရောစိတ’’န္တိ။ ထေရော သာမဏေရေန အဿာသိယမာနောပိ အနဿာသိတွာ ဥပ္ပန္နသံဝေဂေါ သာမဏေရဿ ဘဏ္ဍကံ ဂဟေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ပါယာသိ။ သတ္ထာပိဿ အာဂမနံ ဩလောကေန္တောဝ နိသီဒိ။ သော ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ ပဋိသမ္မောဒနံ ကတွာ ‘‘ခမနီယံ တေ ဘိက္ခု၊ ကိဉ္စိ အတိရေကံ အဖာသုကံ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိတော အာဟ – ‘‘ခမနီယံ၊ ဘန္တေ၊ နတ္ထိ မေ ကိဉ္စိ အတိရေကံ အဖာသုကံ၊ အပိစ ခေါ ပန မေ အယံ ဒဟရသာမဏေရော ဝိယ အညော အတိရေကဂုဏော န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန ဣမိနာ ကတံ ဘိက္ခူ’’တိ။ သော အာဒိတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗံ တံ ပဝတ္တိံ ဘဂဝတော အာရောစေန္တော အာဟ – ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ၊ မယာ ခမာပိယမာနော မံ ဧဝံ ဝဒေသိ ‘နေဝေတ္ထ တုမှာကံ ဒေါသော အတ္ထိ၊ န မယှံ။ ဝဋ္ဋဿေဝေသော ဒေါသော၊ တုမှေ မာ စိန္တယိတ္ထာ’တိ၊ ဣတိ မံ အဿာသေသိယေဝ၊ မယိ နေဝ ကောပံ၊ န ဒေါသမကာသိ၊ န မေ၊ ဘန္တေ၊ ဧဝရူပေါ ဂုဏသမ္ပန္နော ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော’’တိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘ဘိက္ခု ခီဏာသဝါ နာမ န ကဿစိ ကုပ္ပန္တိ၊ န ဒုဿန္တိ၊ သန္တိန္ဒြိယာ သန္တမာနသာဝ ဟောန္တီ’’တိ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၉၆။

‘‘သန္တံ တဿ မနံ ဟောတိ၊ သန္တာ ဝါစာ စ ကမ္မ စ၊

သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တဿ၊ ဥပသန္တဿ တာဒိနော’’တိ။

တတ္ထ သန္တံ တဿာတိ တဿ ခီဏာသဝသာမဏေရဿ အဘိဇ္ဈာဒီနံ အဘာဝေန မနံ သန္တမေဝ ဟောတိ ဥပသန္တံ နိဗ္ဗုတံ ။ တထာ မုသာဝါဒါဒီနံ အဘာဝေန ဝါစာ စ ပါဏာတိပါတာဒီနံ အဘာဝေန ကာယကမ္မဉ္စ သန္တမေဝ ဟောတိ။ သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တဿာတိ နယေန ဟေတုနာ ဇာနိတွာ ပဉ္စဟိ ဝိမုတ္တီဟိ ဝိမုတ္တဿ။ ဥပသန္တဿာတိ အဗ္ဘန္တရေ ရာဂါဒီနံ ဥပသမေန ဥပသန္တဿ။ တာဒိနောတိ တထာရူပဿ ဂုဏသမ္ပန္နဿာတိ။

ဒေသနာဝသာနေ ကောသမ္ဗိဝါသီတိဿတ္ထေရော သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ သေသမဟာဇနဿာပိ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသီတိ။

ကောသမ္ဗိဝါသီတိဿတ္ထေရသာမဏေရဝတ္ထု သတ္တမံ။

၈။ သာရိပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထု

အဿဒ္ဓါတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သာရိပုတ္တတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကသ္မိဉှိ သမယေ တိံသမတ္တာ အာရညကာ ဘိက္ခူ သတ္ထု သန္တိကံ အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ တေသံ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တဿူပနိဿယံ ဒိသွာ သာရိပုတ္တတ္ထေရံ အာမန္တေတွာ ‘‘သဒ္ဒဟသိ တွံ၊ သာရိပုတ္တ၊ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဘာဝိတံ ဗဟုလီကတံ အမတောဂဓံ ဟောတိ အမတပရိယောသာန’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၅၁၄) ဧဝံ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ အာရဗ္ဘ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ ထေရော ‘‘န ခွာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဧတ္ထ ဘဂဝတော သဒ္ဓါယ ဂစ္ဆာမိ၊ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ…ပေ… အမတပရိယောသာနံ။ ယေသဉှေတံ၊ ဘန္တေ၊ အညာတံ အဿ အဒိဋ္ဌံ အဝိဒိတံ အသစ္ဆိကတံ အဖဿိတံ ပညာယ၊ တေ တတ္ထ ပရေသံ သဒ္ဓါယ ဂစ္ဆေယျုံ။ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ…ပေ… အမတပရိယောသာန’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၅၁၄) ဧဝံ တံ ပဉှံ ဗျာကာသိ။ တံ သုတွာ ဘိက္ခူ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘သာရိပုတ္တတ္ထေရော မိစ္ဆာဂဟဏံ နေဝ ဝိဿဇ္ဇေသိ၊ အဇ္ဇာပိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ န သဒ္ဒဟတိယေဝါ’’တိ။ တံ သုတွာ သတ္ထာ ‘‘ကိံ နာမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဒေထ။ အဟဉှိ ‘ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ အဘာဝေတွာ သမထဝိပဿနံ အဝဍ္ဎေတွာ မဂ္ဂဖလာနိ သစ္ဆိကာတုံ သမတ္ထော နာမ အတ္ထီတိ သဒ္ဒဟသိ တွံ သာရိပုတ္တော’တိ ပုစ္ဆိံ။ သော ‘ဧဝံ သစ္ဆိကရောန္တော အတ္ထိ နာမာတိ န သဒ္ဒဟာမိ၊ ဘန္တေ’တိ ကထေသိ။ န ဒိန္နဿ ဝါ ကတဿ ဝါ ဖလံ ဝိပါကံ န သဒ္ဒဟတိ၊ နာပိ ဗုဒ္ဓါဒီနံ ဂုဏံ န သဒ္ဒဟတိ။ ဧသော ပန အတ္တနာ ပဋိဝိဒ္ဓေသု ဈာနဝိပဿနာမဂ္ဂဖလဓမ္မေသု ပရေသံ သဒ္ဓါယ န ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ အနုပဝဇ္ဇော’’တိ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၉၇။

‘‘အဿဒ္ဓါ အကတညူ စ၊ သန္ဓိစ္ဆေဒေါ စ ယော နရော၊

ဟတာဝကာသော ဝန္တာသော၊ သ ဝေ ဥတ္တမပေါရိသော’’တိ။

တဿထော – အတ္တနော ပဋိဝိဒ္ဓဂုဏံ ပရေသံ ကထာယ န သဒ္ဒဟတီတိ အဿဒ္ဓါ။ အကတံ နိဗ္ဗာနံ ဇာနာတီတိ အကတညူ၊ သစ္ဆိကတနိဗ္ဗာနောတိ အတ္ထော။ ဝဋ္ဋသန္ဓိံ၊ သံသာရသန္ဓိံ ဆိန္ဒိတွာ ဌိတောတိ သန္ဓိစ္ဆေဒေါ။ ကုသလာကုသလကမ္မဗီဇဿ ခီဏတ္တာ နိဗ္ဗတ္တနာဝကာသော ဟတော အဿာတိ ဟတာဝကာသော။ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စဿ ကတတ္တာ၊သဗ္ဗာ အာသာ ဣမိနာ ဝန္တာတိ ဝန္တာသော။ သော ဧဝရူပေါ နရော။ ပဋိဝိဒ္ဓလောကုတ္တရဓမ္မတာယ ပုရိသေသု ဥတ္တမဘာဝံ ပတ္တောတိ ပုရိသုတ္တမောတိ။

ဂါထာဝသာနေ တေ အာရညကာ တိံသမတ္တာ ဘိက္ခူ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ သေသဇနဿာပိ သတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသီတိ။

သာရိပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထု အဋ္ဌမံ။

၉။ ခဒိရဝနိယရေဝတတ္ထေရဝတ္ထု

ဂါမေ ဝါတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ခဒိရဝနိယရေဝတတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

အာယသ္မာ ဟိ သာရိပုတ္တော သတ္တာသီတိကောဋိဓနံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ စာလာ၊ ဥပစာလာ၊ သီသူပစာလာတိ တိဿော ဘဂိနိယော၊ စုန္ဒော ဥပသေနောတိ ဣမေ ဒွေ စ ဘာတရော ပဗ္ဗာဇေသိ။ ရေဝတကုမာရော ဧကောဝ ဂေဟေ အဝသိဋ္ဌော။ အထဿ မာတာ စိန္တေသိ – ‘‘မမ ပုတ္တော ဥပတိဿော ဧတ္တကံ ဓနံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ တိဿော စ ဘဂိနိယော ဒွေ စ ဘာတရော ပဗ္ဗာဇေသိ၊ ရေဝတော ဧကောဝ အဝသေသော။ သစေ ဣမမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေဿတိ၊ ဧတ္တကံ နော ဓနံ နဿိဿတိ၊ ကုလဝံသော ပစ္ဆိဇ္ဇိဿတိ၊ ဒဟရကာလေယေဝ နံ ဃရာဝါသေန ဗန္ဓိဿာမီ’’တိ။ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ ပဋိကစ္စေဝ ဘိက္ခူ အာဏာပေသိ ‘‘သစေ၊ အာဝုသော၊ ရေဝတော ပဗ္ဗဇိတုကာမော အာဂစ္ဆတိ၊ အာဂတမတ္တမေဝ နံ ပဗ္ဗာဇေယျာထ၊ မမ မာတာပိတရော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ၊ ကိံ တေဟိ အာပုစ္ဆိတေဟိ၊ အဟမေဝ တဿ မာတာ စ ပိတာ စာ’’တိ။ မာတာပိဿ ရေဝတကုမာရံ သတ္တဝဿိကမေဝ ဃရဗန္ဓနေန ဗန္ဓိတုကာမာ သမာနဇာတိကေ ကုလေ ဒါရိကံ ဝါရေတွာ ဒိဝသံ ဝဝတ္ထပေတွာ ကုမာရံ မဏ္ဍေတွာ ပသာဓေတွာ မဟတာ ပရိဝါရေန သဒ္ဓိံ အာဒါယ ကုမာရိကာယ ဉာတိဃရံ အဂမာသိ။ အထ နေသံ ကတမင်္ဂလာနံ ဒွိန္နမ္ပိ ဉာတကေသု သန္နိပတိတေသု ဥဒကပါတိယံ ဟတ္ထေ ဩတာရေတွာ မင်္ဂလာနိ ဝတွာ ကုမာရိကာယ ဝုဍ္ဎိံ အာကင်္ခမာနာ ဉာတကာ ‘‘တဝ အယျိကာယ ဒိဋ္ဌဓမ္မံ ပဿ၊ အယျိကာ ဝိယ စိရံ ဇီဝ၊ အမ္မာ’’တိ အာဟံသု။ ရေဝတကုမာရော ‘‘ကော နု ခေါ ဣမိဿာ အယျိကာယ ဒိဋ္ဌဓမ္မော’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ကတရာ ဣမိဿာ အယျိကာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ အထ နံ အာဟံသု၊ ‘‘တာတ၊ ကိံ န ပဿသိ ဣမံ ဝီသဝဿသတိကံ ခဏ္ဍဒန္တံ ပလိတကေသံ ဝလိတ္တစံ တိလကာဟတဂတ္တံ ဂေါပါနသိဝင်္ကံ၊ ဧသာ ဧတိဿာ အယျိကာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန အယမ္ပိ ဧဝရူပါ ဘဝိဿတီ’’တိ? ‘‘သစေ ဇီဝိဿတိ၊ ဘဝိဿတိ၊ တာတာ’’တိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘ဧဝရူပမ္ပိ နာမ သရီရံ ဇရာယ ဣမံ ဝိပ္ပကာရံ ပါပုဏိဿတိ၊ ဣမံ မေ ဘာတရာ ဥပတိဿေန ဒိဋ္ဌံ ဘဝိဿတိ၊ အဇ္ဇေဝ မယာ ပလာယိတွာ ပဗ္ဗဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ အထ နံ ဉာတကာ ကုမာရိကာယ သဒ္ဓိံ ဧကယာနံ အာရောပေတွာ အာဒါယ ပက္ကမိံသု။

သော ထောကံ ဂန္တွာ သရီရကိစ္စံ အပဒိသိတွာ ‘‘ဌပေထ တာဝ ယာနံ၊ ဩတရိတွာ အာဂမိဿာမီ’’တိ ယာနာ ဩတရိတွာ ဧကသ္မိံ ဂုမ္ဗေ ထောကံ ပပဉ္စံ ကတွာ အဂမာသိ။ ပုနပိ ထောကံ ဂန္တွာ တေနေဝ အပဒေသေန ဩတရိတွာ အဘိရုဟိ၊ ပုနပိ တထေဝ အကာသိ။ အထဿ ဉာတကာ ‘‘အဒ္ဓါ ဣမဿ ဥဋ္ဌာနာနိ ဝတ္တန္တီ’’တိ သလ္လက္ခေတွာ နာတိဒဠှံ အာရက္ခံ ကရိံသု။ သော ပုနပိ ထောကံ ဂန္တွာ တေနေဝ အပဒေသေန ဩတရိတွာ ‘‘တုမှေ ပါဇေန္တော ပုရတော ဂစ္ဆထ၊ မယံ ပစ္ဆတော သဏိကံ အာဂမိဿာမာ’’တိ ဝတွာ ဩတရိတွာ ဂုမ္ဗာဘိမုခေါ အဟောသိ။ ဉာတကာပိဿ ‘‘ပစ္ဆတော အာဂမိဿတီ’’တိ သညာယ ယာနံ ပါဇေန္တာ ဂမိံသု။ သောပိ တတော ပလာယိတွာ ဧကသ္မိံ ပဒေသေ တိံသမတ္တာ ဘိက္ခူ ဝသန္တိ၊ တေသံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ အာဟ – ‘‘ပဗ္ဗာဇေထ မံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အာဝုသော၊ တွံ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတော၊ မယံ တေ ရာဇပုတ္တဘာဝံ ဝါ အမစ္စပုတ္တဘာဝံ ဝါ န ဇာနာမ၊ ကထံ ပဗ္ဗာဇေဿာမာ’’တိ? ‘‘တုမှေ မံ၊ ဘန္တေ၊ န ဇာနာထာ’’တိ? ‘‘န ဇာနာမာဝုသော’’တိ။ ‘‘အဟံ ဥပတိဿဿ ကနိဋ္ဌဘာတိကော’’တိ။ ‘‘ကော ဧသ ဥပတိဿော နာမာ’’တိ? ‘‘ဘန္တေ၊ ဘဒ္ဒန္တာ မမ ဘာတရံ ‘သာရိပုတ္တော’တိ ဝဒန္တိ၊ တသ္မာ မယာ ‘ဥပတိဿော’တိ ဝုတ္တေ န ဇာနန္တီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန တွံ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ကနိဋ္ဌဘာတိကော’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဧဟိ၊ ဘာတရာ တေ အနုညာတမေဝါ’’တိ ဝတွာ ဘိက္ခူ တဿ အာဘရဏာနိ ဩမုဉ္စာပေတွာ ဧကမန္တံ ဌပေတွာ တံ ပဗ္ဗာဇေတွာ ထေရဿ သာသနံ ပဟိဏိံသု။ ထေရော တံ သုတွာ ဘဂဝတော အာရောစေသိ – ‘‘ဘန္တေ၊ ‘အာရညိကဘိက္ခူဟိ ကိရ ရေဝတော ပဗ္ဗာဇိတော’တိ သာသနံ ပဟိဏိံသု၊ ဂန္တွာ တံ ပဿိတွာ အာဂမိဿာမီ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘အဓိဝါသေဟိ တာဝ၊ သာရိပုတ္တာ’’တိ ဂန္တုံ န အဒါသိ။ ထေရော ပုန ကတိပါဟစ္စယေန သတ္ထာရံ အာပုစ္ဆိ။ သတ္ထာ ‘‘အဓိဝါသေဟိ တာဝ၊ သာရိပုတ္တ၊ မယမ္ပိ အာဂမိဿာမာ’’တိ နေဝ ဂန္တုံ အဒါသိ။

သာမဏေရောပိ ‘‘သစာဟံ ဣဓ ဝသိဿာမိ ၊ ဉာတကာ မံ အနုဗန္ဓိတွာ ပက္ကောသိဿန္တီ’’တိ တေသံ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ယာဝ အရဟတ္တာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ စာရိကံ စရမာနော တတော တိံသယောဇနိကေ ဌာနေ ခဒိရဝနံ ဂန္တွာ အန္တောဝဿေယေဝ တေမာသဗ္ဘန္တရေ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ ထေရောပိ ပဝါရေတွာ သတ္ထာရံ ပုန တတ္ထ ဂမနတ္ထာယ အာပုစ္ဆိ။ သတ္ထာ ‘‘မယမ္ပိ ဂမိဿာမ၊ သာရိပုတ္တာ’’တိ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ နိက္ခမိ။ ထောကံ ဂတကာလေ အာနန္ဒတ္ထေရော ဒွေဓာပထေ ဌတွာ သတ္ထာရံ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ ရေဝတဿ သန္တိကံ ဂမနမဂ္ဂေသု အယံ ပရိဟာရပထော သဋ္ဌိယောဇနိကော မနုဿာဝါသော၊ အယံ ဥဇုမဂ္ဂေါ တိံသယောဇနိကော အမနုဿပရိဂ္ဂဟိတော၊ ကတရေန ဂစ္ဆာမာ’’တိ။ ‘‘သီဝလိ၊ ပန၊ အာနန္ဒ၊ အမှေဟိ သဒ္ဓိံ အာဂတော’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘သစေ၊ သီဝလိ၊ အာဂတော၊ ဥဇုမဂ္ဂမေဝ ဂဏှာဟီ’’တိ။ သတ္ထာ ကိရ ‘‘အဟံ တုမှာကံ ယာဂုဘတ္တံ ဥပ္ပာဒေဿာမိ၊ ဥဇုမဂ္ဂံ ဂဏှာဟီ’’တိ အဝတွာ ‘‘တေသံ တေသံ ဇနာနံ ပုညဿ ဝိပါကဒါနဋ္ဌာနံ ဧတ’’န္တိ ဉတွာ ‘‘သစေ၊ သီဝလိ၊ အာဂတော၊ ဥဇုမဂ္ဂံ ဂဏှာဟီ’’တိ အာဟ။ သတ္ထရိ ပန တံ မဂ္ဂံ ပဋိပန္နေ ဒေဝတာ ‘‘အမှာကံ အယျဿ သီဝလိတ္ထေရဿ သက္ကာရံ ကရိဿာမာ’’တိ စိန္တေတွာ ဧကေကယောဇနေ ဝိဟာရေ ကာရေတွာ ဧကယောဇနတော ဥဒ္ဓံ ဂန္တုံ အဒတွာ ပါတော ဝုဋ္ဌာယ ဒိဗ္ဗယာဂုအာဒီနိ ဂဟေတွာ၊ ‘‘အယျော၊ နော သီဝလိတ္ထေရော ကဟံ နိသိန္နော’’တိ ဝိစရန္တိ။ ထေရော အတ္တနော အဘိဟဋံ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဒါပေသိ။ ဧဝံ သတ္ထာ သပရိဝါရော တိံသယောဇနိကံ ကန္တာရံ သီဝလိတ္ထေရဿ ပုညံ အနုဘဝမာနောဝ အာဂမာသိ။ ရေဝတတ္ထေရောပိ သတ္ထု အာဂမနံ ဉတွာ ဘဂဝတော ဂန္ဓကုဋိံ မာပေတွာ ပဉ္စ ကူဋာဂါရသတာနိ၊ ပဉ္စ စင်္ကမနသတာနိ၊ ပဉ္စရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနသတာနိ စ မာပေသိ။ သတ္ထာ တဿ သန္တိကေ မာသမတ္တမေဝ ဝသိ။ တသ္မိံ ဝသမာနောပိ သီဝလိတ္ထေရဿေဝ ပုညံ အနုဘဝိ။

တတ္ထ ပန ဒွေ မဟလ္လကဘိက္ခူ သတ္ထု ခဒိရဝနံ ပဝိသနကာလေ ဧဝံ စိန္တယိံသု – ‘‘အယံ ဘိက္ခု ဧတ္တကံ နဝကမ္မံ ကရောန္တော ကိံ သက္ခိဿတိ သမဏဓမ္မံ ကာတုံ၊ သတ္ထာ ‘သာရိပုတ္တဿ ကနိဋ္ဌော’တိ မုခေါလောကနကိစ္စံ ကရောန္တော ဧဝရူပဿ နဝကမ္မိကဿ ဘိက္ခုဿ သန္တိကံ အာဂတော’’တိ။ သတ္ထာပိ တံ ဒိဝသံ ပစ္စူသကာလေ လောကံ ဝေါလောကေတွာ တေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ တေသံ စိတ္တာစာရံ အညာသိ။ တသ္မာ တတ္ထ မာသမတ္တံ ဝသိတွာ နိက္ခမနဒိဝသေ ယထာ တေ ဘိက္ခူ အတ္တနော တေလနာဠိဉ္စ ဥဒကတုမ္ဗဉ္စ ဥပါဟနာနိ စ ပမုဿန္တိ၊ တထာ အဓိဋ္ဌဟိတွာ နိက္ခမန္တော ဝိဟာရူပစာရတော ဗဟိ နိက္ခန္တကာလေ ဣဒ္ဓိံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ အထ တေ ဘိက္ခူ ‘‘မယာ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ပမုဋ္ဌံ ၊ မယာပိ ပမုဋ္ဌ’’န္တိ ဥဘောပိ နိဝတ္တိတွာ တံ ဌာနံ အသလ္လက္ခေတွာ ခဒိရရုက္ခကဏ္ဋကေဟိ ဝိဇ္ဈမာနာ ဝိစရိတွာ ဧကသ္မိံ ခဒိရရုက္ခေ ဩလမ္ဗန္တံ အတ္တနော ဘဏ္ဍကံ ဒိသွာ အာဒါယ ပက္ကမိံသု။ သတ္ထာပိ ဘိက္ခုသင်္ဃံ အာဒါယ ပုန မာသမတ္တေနေဝ သီဝလိတ္ထေရဿ ပုညံ အနုဘဝမာနော ပဋိဂန္တွာ ပုဗ္ဗာရာမံ ပါဝိသိ။

အထ တေ မဟလ္လကဘိက္ခူ ပါတောဝ မုခံ ဓောဝိတွာ ‘‘အာဂန္တုကဘတ္တဒါယိကာယ ဝိသာခါယ ဃရံ ယာဂုံ ပိဝိဿာမာ’’တိ ဂန္တွာ ယာဂုံ ပိဝိတွာ ခဇ္ဇကံ ခါဒိတွာ နိသီဒိံသု။ အထ နေ ဝိသာခါ ပုစ္ဆိ – ‘‘တုမှေပိ၊ ဘန္တေ၊ သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ ရေဝတတ္ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနံ အဂမိတ္ထာ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ ဥပါသိကေတိ၊ ရမဏီယံ၊ ဘန္တေ၊ ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာန’’န္တိ။ ‘‘ကုတော တဿ ရမဏီယတာ သေတကဏ္ဋကခဒိရရုက္ခဂဟနံ ပေတာနံ နိဝါသနဋ္ဌာနသဒိသံ ဥပါသိကေ’’တိ။ အထညေ ဒွေ ဒဟရဘိက္ခူ အာဂမိံသု။ ဥပါသိကာ တေသမ္ပိ ယာဂုခဇ္ဇကံ ဒတွာ တထေဝ ပဋိပုစ္ဆိ ။ တေ အာဟံသု – ‘‘န သက္ကာ ဥပါသိကေ ဝဏ္ဏေတုံ၊ သုဓမ္မဒေဝသဘာသဒိသံ ဣဒ္ဓိယာ အဘိသင်္ခတံ ဝိယ ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာန’’န္တိ။ ဥပါသိကာ စိန္တေသိ – ‘‘ပဌမံ အာဂတာ ဘိက္ခူ အညထာ ဝဒိံသု၊ ဣမေ အညထာ ဝဒန္တိ၊ ပဌမံ အာဂတာ ဘိက္ခူ ကိဉ္စိဒေဝ ပမုဿိတွာ ဣဒ္ဓိယာ ဝိဿဋ္ဌကာလေ ပဋိနိဝတ္တိတွာ ဂတာ ဘဝိဿန္တိ၊ ဣမေ ပန ဣဒ္ဓိယာ အဘိသင်္ခရိတွာ နိမ္မိတကာလေ ဂတာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ အတ္တနော ပဏ္ဍိတဘာဝေန ဧတမတ္ထံ ဉတွာ ‘‘သတ္ထာရံ အာဂတကာလေ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ အဋ္ဌာသိ။ တတော မုဟုတ္တံယေဝ သတ္ထာ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ဝိသာခါယ ဂေဟံ ဂန္တွာ ပညတ္တာသနေ နိသီဒိ။ သာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ သက္ကစ္စံ ပရိဝိသိတွာ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ပဋိပုစ္ဆိ – ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ဂတဘိက္ခူသု ဧကစ္စေ ရေဝတတ္ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ‘ခဒိရဂဟနံ အရည’န္တိ ဝဒန္တိ၊ ဧကစ္စေ ‘ရမဏီယ’န္တိ၊ ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ? တံ သုတွာ သတ္ထာ ‘‘ဥပါသိကေ ဂါမော ဝါ ဟောတု အရညံ ဝါ၊ ယသ္မိံ ဌာနေ အရဟန္တော ဝိဟရန္တိ၊ တံ ရမဏီယမေဝါ’’တိ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၉၈။

‘‘ဂါမေ ဝါ ယဒိ ဝါရညေ၊ နိန္နေ ဝါ ယဒိ ဝါ ထလေ၊

ယတ္ထ အရဟန္တော ဝိဟရန္တိ၊ တံ ဘူမိရာမဏေယျက’’န္တိ။

တတ္ထ ကိဉ္စာပိ အရဟန္တော ဂါမန္တေ ကာယဝိဝေကံ န လဘန္တိ၊ စိတ္တဝိဝေကံ ပန လဘန္တေဝ။ တေသဉှိ ဒိဗ္ဗပဋိဘာဂါနိပိ အာရမ္မဏာနိ စိတ္တံ စာလေတုံ န သက္ကောန္တိ။ တသ္မာ ဂါမော ဝါ ဟောတု အရညာဒီနံ ဝါ အညတရံ၊ ယတ္ထ အရဟန္တော ဝိဟရန္တိ၊ တံ ဘူမိရာမဏေယျကန္တိ သော ဘူမိပဒေသော ရမဏီယော ဧဝါတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

အပရေန သမယေန ဘိက္ခူ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ ကေန နု ခေါ ကာရဏေန အာယသ္မာ သီဝလိတ္ထေရော သတ္တဒိဝသသတ္တမာသာဓိကာနိ သတ္တ ဝဿာနိ မာတု ကုစ္ဆိယံ ဝသိ၊ ကေန နိရယေ ပစ္စိ၊ ကေန နိဿန္ဒေန လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော ဇာတော’’တိ? သတ္ထာ တံ ကထံ သုတွာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ကိံ ကထေထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣဒံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ တဿာယသ္မတော ပုဗ္ဗကမ္မံ ကထေန္တော အာဟ –

ဘိက္ခဝေ ၊ ဣတော ဧကနဝုတိကပ္ပေ ဝိပဿီ ဘဂဝါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဧကသ္မိံ သမယေ ဇနပဒစာရိကံ စရိတွာ ပိတု နဂရံ ပစ္စာဂမာသိ။ ရာဇာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အာဂန္တုကဒါနံ သဇ္ဇေတွာ နာဂရာနံ သာသနံ ပေသေသိ ‘‘အာဂန္တွာ မယှံ ဒါနေ သဟာယကာ ဟောန္တူ’’တိ။ တေ တထာ ကတွာ ‘‘ရညာ ဒိန္နဒါနတော အတိရေကတရံ ဒဿာမာ’’တိ သတ္ထာရံ နိမန္တေတွာ ပုနဒိဝသေ ဒါနံ ပဋိယာဒေတွာ ရညော သာသနံ ပဟိဏိံသု။ ရာဇာ အာဂန္တွာ တေသံ ဒါနံ ဒိသွာ ‘‘ဣတော အဓိကတရံ ဒဿာမီ’’တိ ပုနဒိဝသတ္ထာယ သတ္ထာရံ နိမန္တေသိ၊ နေဝ ရာဇာ နာဂရေ ပရာဇေတုံ သက္ခိ၊ န နာဂရာ ရာဇာနံ။ နာဂရာ ဆဋ္ဌေ ဝါရေ ‘‘သွေ ဒါနိ ယထာ ‘ဣမသ္မိံ ဒါနေ ဣဒံ နာမ နတ္ထီ’တိ န သက္ကာ ဟောတိ ဝတ္တုံ၊ ဧဝံ ဒါနံ ဒဿာမာ’’တိ စိန္တေတွာ ပုနဒိဝသေ ဒါနံ ပဋိယာဒေတွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧတ္ထ နတ္ထီ’’တိ ဩလောကေန္တာ အလ္လမဓုမေဝ န အဒ္ဒသံသု။ ပက္ကမဓု ပန ဗဟုံ အတ္ထိ။ တေ အလ္လမဓုဿတ္ထာယ စတူသု နဂရဒွါရေသု စတ္တာရိ ကဟာပဏသဟဿာနိ ဂါဟာပေတွာ ပဟိဏိံသု။ အထေကော ဇနပဒမနုဿော ဂါမဘောဇကံ ပဿိတုံ အာဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ မဓုပဋလံ ဒိသွာ မက္ခိကာ ပလာပေတွာ သာခံ ဆိန္ဒိတွာ သာခါဒဏ္ဍကေနေဝ သဒ္ဓိံ မဓုပဋလံ အာဒါယ ‘‘ဂါမဘောဇကဿ ဒဿာမီ’’တိ နဂရံ ပါဝိသိ။ မဓုအတ္ထာယ ဂတော တံ ဒိသွာ၊ ‘‘အမ္ဘော၊ ဝိက္ကိဏိယံ မဓု’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘န ဝိက္ကိဏိယံ၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘ဟန္ဒ၊ ဣမံ ကဟာပဏံ ဂဟေတွာ ဒေဟီ’’တိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘ဣမံ မဓုပဋလံ ပါဒမတ္တမ္ပိ န အဂ္ဃတိ၊ အယံ ပန ကဟာပဏံ ဒေတိ။ ဗဟုကဟာပဏကော မညေ၊ မယာ ဝဍ္ဎေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ အထ နံ ‘‘န ဒေမီ’’တိ အာဟ၊ ‘‘တေန ဟိ ဒွေ ကဟာပဏေ ဂဏှာဟီ’’တိ။ ‘‘ဒွီဟိပိ န ဒေမီ’’တိ။ ဧဝံ တာဝ ဝဍ္ဎေသိ၊ ယာဝ သော ‘‘တေန ဟိ ဣဒံ သဟဿံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဘဏ္ဍိကံ ဥပနေသိ။

အထ နံ သော အာဟ – ‘‘ကိံ နု ခေါ တွံ ဥမ္မတ္တကော ၊ ဥဒါဟု ကဟာပဏာနံ ဌပနောကာသံ န လဘသိ၊ ပါဒမ္ပိ န အဂ္ဃနကံ မဓုံ ‘သဟဿံ ဂဟေတွာ ဒေဟီ’တိ ဝဒသိ၊ ‘ကိံ နာမေတ’’’န္တိ? ‘ဇာနာမဟံ၊ ဘော၊ ဣမိနာ ပန မေ ကမ္မံ အတ္ထိ၊ တေနေဝံ ဝဒါမီ’တိ။ ‘‘ကိံ ကမ္မံ၊ သာမီ’’တိ? ‘‘အမှေဟိ ဝိပဿီဗုဒ္ဓဿ အဋ္ဌသဋ္ဌိသမဏသဟဿပရိဝါရဿ မဟာဒါနံ သဇ္ဇိတံ၊ တတြေကံ အလ္လမဓုမေဝ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဧဝံ ဂဏှာမီ’’တိ။ ဧဝံ၊ သန္တေ၊ နာဟံ မူလေန ဒဿာမိ၊ သစေ ‘‘အဟမ္ပိ ဒါနေ ပတ္တိံ လဘိဿာမိ၊ ဒဿာမီ’’တိ။ သော ဂန္တွာ နာဂရာနံ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ နာဂရာ တဿ သဒ္ဓါယ ဗလဝဘာဝံ ဉတွာ၊ ‘‘သာဓု၊ ပတ္တိကော ဟောတူ’’တိ ပဋိဇာနိံသု၊ တေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ နိသီဒါပေတွာ ယာဂုခဇ္ဇကံ ဒတွာ မဟတိံ သုဝဏ္ဏပါတိံ အာဟရာပေတွာ မဓုပဋလံ ပီဠာပေသုံ။ တေနေဝ မနုဿေန ပဏ္ဏာကာရတ္ထာယ ဒဓိဝါရကောပိ အာဟဋော အတ္ထိ၊ သော တမ္ပိ ဒဓိံ ပါတိယံ အာကိရိတွာ တေန မဓုနာ သံသန္ဒိတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အဒါသိ။ တံ ယာဝဒတ္ထံ ဂဏှန္တာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏိ ဥတ္တရိမ္ပိ အဝသိဋ္ဌံ အဟောသိယေဝ။ ‘‘ဧဝံ ထောကံ မဓု ကထံ တာဝ ဗဟူနံ ပါပုဏီ’’တိ န စိန္တေတဗ္ဗံ။ တဉှိ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန ပါပုဏိ။ ဗုဒ္ဓဝိသယော န စိန္တေတဗ္ဗော။ စတ္တာရိ ဟိ ‘‘အစိန္တေယျာနီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၇၇) ဝုတ္တာနိ။ တာနိ စိန္တေန္တော ဥမ္မာဒဿေဝ ဘာဂီ ဟောတီတိ။ သော ပုရိသော ဧတ္တကံ ကမ္မံ ကတွာ အာယုပရိယောသာနေ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဧတ္တကံ ကာလံ သံသရန္တော ဧကသ္မိံ သမယေ ဒေဝလောကာ စဝိတွာ ဗာရာဏသိယံ ရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တော ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇံ ပါပုဏိ။ သော ‘‘ဧကံ နဂရံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဂန္တွာ ပရိဝါရေသိ၊ နာဂရာနဉ္စ သာသနံ ပဟိဏိ ‘‘ရဇ္ဇံ ဝါ မေ ဒေန္တု ယုဒ္ဓံ ဝါ’’တိ။ တေ ‘‘နေဝ ရဇ္ဇံ ဒဿာမ၊ န ယုဒ္ဓ’’န္တိ ဝတွာ စူဠဒွါရေဟိ နိက္ခမိတွာ ဒါရူဒကာဒီနိ အာဟရန္တိ၊ သဗ္ဗကိစ္စာနိ ကရောန္တိ။

ဣတရောပိ စတ္တာရိ မဟာဒွါရာနိ ရက္ခန္တော သတ္တမာသာဓိကာနိ သတ္တ ဝဿာနိ နဂရံ ဥပရုန္ဓိ။ အထဿ မာတာ ‘‘ကိံ မေ ပုတ္တော ကရောတီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣဒံ နာမ ဒေဝီ’’တိ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ‘‘ဗာလော မမ ပုတ္တော၊ ဂစ္ဆထ၊ တဿ ‘စူဠဒွါရာနိပိ ပိဓာယ နဂရံ ဥပရုန္ဓတူ’တိ ဝဒေထာ’’တိ။ သော မာတု သာသနံ သုတွာ တထာ အကာသိ။ နာဂရာပိ ဗဟိ နိက္ခမိတုံ အလဘန္တာ သတ္တမေ ဒိဝသေ အတ္တနော ရာဇာနံ မာရေတွာ တဿ ရဇ္ဇံ အဒံသု။ သော ဣမံ ကမ္မံ ကတွာ အာယုပရိယောသာနေ အဝီစိမှိ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ယာဝါယံ ပထဝီ ယောဇနမတ္တံ ဥဿန္နာ၊ တာဝ နိရယေ ပစ္စိတွာ စတုန္နံ စူဠဒွါရာနံ ပိဒဟိတတ္တာ တတော စုတော တဿာ ဧဝ မာတု ကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ သတ္တမာသာဓိကာနိ သတ္တ ဝဿာနိ အန္တောကုစ္ဆိသ္မိံ ဝသိတွာ သတ္တ ဒိဝသာနိ ယောနိမုခေ တိရိယံ နိပဇ္ဇိ။ ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီဝလိ၊ တဒါ နဂရံ ဥပရုန္ဓိတွာ ဂဟိတကမ္မေန ဧတ္တကံ ကာလံ နိရယေ ပစ္စိတွာ စတုန္နံ စူဠဒွါရာနံ ပိဒဟိတတ္တာ တတော စုတော တဿာ ဧဝ မာတု ကုစ္ဆိယံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ ဧတ္တကံ ကာလံ ကုစ္ဆိယံ ဝသိ။ နဝမဓုနော ဒိန္နတ္တာ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော ဇာတောတိ။

ပုနေကဒိဝသံ ဘိက္ခူ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အဟော သာမဏေရဿ လာဘော၊ အဟော ပုညံ၊ ယေန ဧကကေန ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ ပဉ္စကူဋာဂါရသတာဒီနိ ကတာနီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ မယှံ ပုတ္တဿ နေဝ ပုညံ အတ္ထိ၊ န ပါပံ၊ ဥဘယမဿ ပဟီန’’န္တိ ဝတွာ ဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂေ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ယောဓ ပုညဉ္စ ပါပဉ္စ၊ ဥဘော သင်္ဂမုပစ္စဂါ၊

အသောကံ ဝိရဇံ သုဒ္ဓံ၊ တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၄၁၂)၊

ခဒိရဝနိယရေဝတတ္ထေရဝတ္ထု နဝမံ။

၁၀။ အညတရဣတ္ထိဝတ္ထု

ရမဏီယာနီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ဣတ္ထိံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကော ကိရ ပိဏ္ဍပါတိကော ဘိက္ခု သတ္ထု သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဧကံ ဇိဏ္ဏဥယျာနံ ပဝိသိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောတိ။ ဧကာ နဂရသောဘိနီ ဣတ္ထီ ပုရိသေန သဒ္ဓိံ ‘‘အဟံ အသုကဋ္ဌာနံ နာမ ဂမိဿာမိ၊ တွံ တတ္ထ အာဂစ္ဆေယျာသီ’’တိ သင်္ကေတံ ကတွာ အဂမာသိ။ သော ပုရိသော နာဂစ္ဆိ။ သာ တဿ အာဂမနမဂ္ဂံ ဩလောကေန္တီ တံ အဒိသွာ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ ဣတော စိတော စ ဝိစရမာနာ တံ ဥယျာနံ ပဝိသိတွာ ထေရံ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိသိန္နံ ဒိသွာ ဣတော စိတော စ ဩလောကယမာနာ အညံ ကဉ္စိ အဒိသွာ ‘‘အယဉ္စ ပုရိသော ဧဝ၊ ဣမဿ စိတ္တံ ပမောဟေဿာမီ’’တိ တဿ ပုရတော ဌတွာ ပုနပ္ပုနံ နိဝတ္ထသာဋကံ မောစေတွာ နိဝါသေတိ၊ ကေသေ မုဉ္စိတွာ ဗန္ဓတိ၊ ပါဏိံ ပဟရိတွာ ဟသတိ။ ထေရဿ သံဝေဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ သကလသရီရံ ဖရိ။ သော ‘‘ကိံ နု ခေါ ဣဒ’’န္တိ စိန္တေသိ။ သတ္ထာပိ ‘‘မမ သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ‘သမဏဓမ္မံ ကရိဿာမီ’တိ ဂတဿ ဘိက္ခုနော ကာ နု ခေါ ပဝတ္တီ’’တိ ဥပဓာရေန္တော တံ ဣတ္ထိံ ဒိသွာ တဿာ အနာစာရကိရိယံ၊ ထေရဿ စ သံဝေဂုပ္ပတ္တိံ ဉတွာ ဂန္ဓကုဋိယံ နိသိန္နောဝ တေန သဒ္ဓိံ ကထေသိ – ‘‘ဘိက္ခု၊ ကာမဂဝေသကာနံ အရမဏဋ္ဌာနမေဝ ဝီတရာဂါနံ ရမဏဋ္ဌာနံ ဟောတီ’’တိ ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ဩဘာသံ ဖရိတွာ တဿ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၉၉။

‘‘ရမဏီယာနိ အရညာနိ၊ ယတ္ထ န ရမတီ ဇနော၊

ဝီတရာဂါ ရမိဿန္တိ၊ န တေ ကာမဂဝေသိနော’’တိ။

တတ္ထ အရညာနီတိ သုပုပ္ဖိတတရုဝနသဏ္ဍပဋိမဏ္ဍိတာနိ ဝိမလသလိလသမ္ပန္နာနိ အရညာနိ နာမ ရမဏီယာနိ။ ယတ္ထာတိ ယေသု အရညေသု ဝိကသိတေသု ပဒုမဝနေသု ဂါမမက္ခိကာ ဝိယ ကာမဂဝေသကော ဇနော န ရမတိ။ ဝီတရာဂါတိ ဝိဂတရာဂါ ပန ခီဏာသဝါ နာမ ဘမရမဓုကရာ ဝိယ ပဒုမဝနေသု တထာရူပေသု အရညေသု ရမိဿန္တိ။ ကိံ ကာရဏာ? န တေ ကာမပဝေသိနော၊ ယသ္မာ တေ ကာမဂဝေသိနော န ဟောန္တီတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ သော ထေရော ယထာနိသိန္နောဝ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိတွာ အာကာသေနာဂန္တွာ ထုတိံ ကရောန္တော တထာဂတဿ ပါဒေ ဝန္ဒိတွာ အဂမာသီတိ။

အညတရဣတ္ထိဝတ္ထု ဒသမံ။

အရဟန္တဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သတ္တမော ဝဂ္ဂေါ။