📜

၈။ သဟဿဝဂ္ဂေါ

၁။ တမ္ဗဒါဌိကစောရဃာတကဝတ္ထု

သဟဿမပိစေ ဝါစာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော တမ္ဗဒါဌိကစောရဃာတကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကူနပဉ္စသတာ ကိရ စောရာ ဂါမဃာတကာဒီနိ ကရောန္တာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေသုံ။ အထေကော ပုရိသော နိဗ္ဗိဒ္ဓပိင်္ဂလော တမ္ဗဒါဌိကော တေသံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘အဟမ္ပိ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ဇီဝိဿာမီ’’တိ အာဟ။ အထ နံ စောရဇေဋ္ဌကဿ ဒဿေတွာ ‘‘အယမ္ပိ အမှာကံ သန္တိကေ ဝသိတုံ ဣစ္ဆတီ’’တိ အာဟံသု။ အထ နံ စောရဇေဋ္ဌကော ဩလောကေတွာ ‘‘အယံ မာတု ထနံ ဆိန္ဒိတွာ ပိတု ဝါ ဂလလောဟိတံ နီဟရိတွာ ခါဒနသမတ္ထော အတိကက္ခဠော’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘နတ္ထေတဿ အမှာကံ သန္တိကေ ဝသနကိစ္စ’’န္တိ ပဋိက္ခိပိ။ သော ဧဝံ ပဋိက္ခိတ္တောပိ အာဂန္တွာ ဧကံ တဿေဝ အန္တေဝါသိကံ ဥပဋ္ဌဟန္တော အာရာဓေသိ။ သော တံ အာဒါယ စောရဇေဋ္ဌကံ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ‘‘သာမိ၊ ဘဒ္ဒကော ဧသ၊ အမှာကံ ဥပကာရကော၊ သင်္ဂဏှထ န’’န္တိ ယာစိတွာ စောရဇေဋ္ဌကံ ပဋိစ္ဆာပေသိ။ အထေကဒိဝသံ နာဂရာ ရာဇပုရိသေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကတော ဟုတွာ တေ စောရေ ဂဟေတွာ ဝိနိစ္ဆယမဟာမစ္စာနံ သန္တိကံ နယိံသု။ အမစ္စာ တေသံ ဖရသုနာ သီသစ္ဆေဒံ အာဏာပေသုံ။ တတော ‘‘ကော နု ခေါ ဣမေ မာရေဿတီ’’တိ ပရိယေသန္တာ တေ မာရေတုံ ဣစ္ဆန္တံ ကဉ္စိ အဒိသွာ စောရဇေဋ္ဌကံ အာဟံသု – ‘‘တွံ ဣမေ မာရေတွာ ဇီဝိတဉ္စေဝ လဘိဿသိ သမ္မာနဉ္စ၊ မာရေဟိ နေ’’တိ။ သောပိ အတ္တာနံ နိဿာယ ဝသိတတ္တာ တေ မာရေတုံ န ဣစ္ဆိ။ ဧတေနူပါယေန ဧကူနပဉ္စသတေ ပုစ္ဆိံသု၊ သဗ္ဗေပိ န ဣစ္ဆိံသု။ သဗ္ဗပစ္ဆာ တံ နိဗ္ဗိဒ္ဓပိင်္ဂလံ တမ္ဗဒါဌိကံ ပုစ္ဆိံသု။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တေ သဗ္ဗေပိ မာရေတွာ ဇီဝိတဉ္စေဝ သမ္မာနဉ္စ လဘိ။ ဧတေနူပါယေန နဂရဿ ဒက္ခိဏတောပိ ပဉ္စ စောရသတာနိ အာနေတွာ အမစ္စာနံ ဒဿေတွာ တေဟိ တေသမ္ပိ သီသစ္ဆေဒေ အာဏတ္တေ စောရဇေဋ္ဌကံ အာဒိံ ကတွာ ပုစ္ဆန္တာ ကဉ္စိ မာရေတုံ ဣစ္ဆန္တံ အဒိသွာ ‘‘ပုရိမဒိဝသေ ဧကော ပုရိသော ပဉ္စသတေ စောရေ မာရေသိ၊ ကဟံ နု ခေါ သော’’တိ။ ‘‘အသုကဋ္ဌာနေ အမှေတိ ဒိဋ္ဌော’’တိ ဝုတ္တေ တံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဣမေ မာရေဟိ၊ သမ္မာနံ လစ္ဆသီ’’တိ အာဏာပေသုံ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တေ သဗ္ဗေပိ မာရေတွာ သမ္မာနံ လဘိ။ အထ နံ ‘‘ဘဒ္ဒကော အယံ ပုရိသော၊ နိဗဒ္ဓံ စောရဃာတကမေဝ ဧတံ ကရိဿာမာ’’တိ မန္တေတွာ တဿ တံ ဌာနန္တရံ ဒတွာဝ သမ္မာနံ ကရိံသု။ သော ပစ္ဆိမဒိသတောပိ ဥတ္တရဒိသတောပိ အာနီတေ ပဉ္စသတေ ပဉ္စသတေ စောရေ ဃာတေသိယေဝ။ ဧဝံ စတူဟိ ဒိသာဟိ အာနီတာနိ ဒွေ သဟဿာနိ မာရေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ဒေဝသိကံ ဧကံ ဒွေတိ အာနီတေ တေ မနုဿေ မာရေတွာ ပဉ္စပဏ္ဏာသ သံဝစ္ဆရာနိ စောရဃာတကကမ္မံ အကာသိ။

သော မဟလ္လကကာလေ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ သီသံ ဆိန္ဒိတုံ န သက္ကောတိ၊ ဒွေ တယော ဝါရေ ပဟရန္တော မနုဿေ ကိလမေတိ။ နာဂရာ စိန္တယိံသု – ‘‘အညောပိ စောရဃာတကော ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ အယံ အတိဝိယ မနုဿေ ကိလမေတိ၊ ကိံ ဣမိနာ’’တိ တဿ တံ ဌာနန္တရံ ဟရိံသု။ သော ပုဗ္ဗေ စောရဃာတကကမ္မံ ကရောန္တော ‘‘အဟတသာဋကေ နိဝါသေတုံ၊ နဝသပ္ပိနာ သင်္ခတံ ခီရယာဂုံ ပိဝိတုံ၊ သုမနပုပ္ဖာနိ ပိလန္ဓိတုံ၊ ဂန္ဓေ ဝိလိမ္ပိတု’’န္တိ ဣမာနိ စတ္တာရိ န လဘိ။ သော ဌာနာ စာဝိတဒိဝသေ ‘‘ခီရယာဂုံ မေ ပစထာ’’တိ ဝတွာ အဟတဝတ္ထသုမနမာလာဝိလေပနာနိ ဂါဟာပေတွာ နဒိံ ဂန္တွာ နှတွာ အဟတဝတ္ထာနိ နိဝါသေတွာ မာလာ ပိလန္ဓိတွာ ဂန္ဓေဟိ အနုလိတ္တဂတ္တော ဂေဟံ အာဂန္တွာ နိသီဒိ။ အထဿ နဝသပ္ပိနာ သင်္ခတံ ခီရယာဂုံ ပုရတော ဌပေတွာ ဟတ္ထဓောဝနောဒကံ အာဟရိံသု။ တသ္မိံ ခဏေ သာရိပုတ္တတ္ထေရော သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ‘‘ကတ္ထ နု ခေါ အဇ္ဇ မယာ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ အတ္တနော ဘိက္ခာစာရံ ဩလောကေန္တော တဿ ဂေဟေ ခီရယာဂုံ ဒိသွာ ‘‘ကရိဿတိ နု ခေါ မေ ပုရိသော သင်္ဂဟ’’န္တိ ဥပဓာရေန္တော ‘‘မံ ဒိသွာ မမ သင်္ဂဟံ ကရိဿတိ၊ ကရိတွာ စ ပန မဟာသမ္ပတ္တိံ လဘိဿတိ အယံ ကုလပုတ္တော’’တိ ဉတွာ စီဝရံ ပါရုပိတွာ ပတ္တံ အာဒါယ တဿ ဂေဟဒွါရေ ဌိတမေဝ အတ္တာနံ ဒဿေသိ။

သော ထေရံ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တော စိန္တေသိ – ‘‘မယာ စိရံ စောရဃာတကကမ္မံ ကတံ၊ ဗဟူ မနုဿာ မာရိတာ၊ ဣဒါနိ မေ ဂေဟေ ခီရယာဂု ပဋိယတ္တာ၊ ထေရော အာဂန္တွာ မမ ဂေဟဒွါရေ ဌိတော၊ ဣဒါနိ မယာ အယျဿ ဒေယျဓမ္မံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပုရတော ဌပိတယာဂုံ အပနေတွာ ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ အန္တောဂေဟေ နိသီဒါပေတွာ ပတ္တေ ခီရယာဂုံ အာကိရိတွာ နဝသပ္ပိံ အာသိဉ္စိတွာ ထေရံ ဗီဇမာနော အဋ္ဌာသိ။ အထဿ စ ဒီဃရတ္တံ အလဒ္ဓပုဗ္ဗတာယ ခီရယာဂုံ ပါတုံ ဗလဝအဇ္ဈာသယော အဟောသိ။ ထေရော တဿ အဇ္ဈာသယံ ဉတွာ ‘‘တွံ၊ ဥပါသက၊ အတ္တနော ယာဂုံ ပိဝါ’’တိ အာဟ။ သော အညဿ ဟတ္ထေ ဗီဇနိံ ဒတွာ ယာဂုံ ပိဝိ။ ထေရော ဗီဇမာနံ ပုရိသံ ‘‘ဂစ္ဆ၊ ဥပါသကမေဝ ဗီဇာဟီ’’တိ အာဟ။ သော ဗီဇိယမာနော ကုစ္ဆိပူရံ ယာဂုံ ပိဝိတွာ အာဂန္တွာ ထေရံ ဗီဇမာနော ဌတွာ ကတာဟာရကိစ္စဿ ထေရဿ ပတ္တံ အဂ္ဂဟေသိ။ ထေရော တဿ အနုမောဒနံ အာရဘိ။ သော အတ္တနော စိတ္တံ ထေရဿ ဓမ္မဒေသနာနုဂံ ကာတုံ နာသက္ခိ။ ထေရော သလ္လက္ခေတွာ၊ ‘‘ဥပါသက၊ ကသ္မာ စိတ္တံ ဒေသနာနုဂံ ကာတုံ န သက္ကောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ မယာ ဒီဃရတ္တံ ကက္ခဠကမ္မံ ကတံ၊ ဗဟူ မနုဿာ မာရိတာ၊ တမဟံ အတ္တနော ကမ္မံ အနုဿရန္တော စိတ္တံ အယျဿ ဒေသနာနုဂံ ကာတုံ နာသက္ခိ’’န္တိ။ ထေရော ‘‘ဝဉ္စေဿာမိ န’’န္တိ စိန္တေတွာ ‘‘ကိံ ပန တွံ အတ္တနော ရုစိယာ အကာသိ၊ အညေဟိ ကာရိတောသီ’’တိ? ‘‘ရာဇာ မံ ကာရေသိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ နု ခေါ တေ၊ ဥပါသက၊ ဧဝံ သန္တေ အကုသလံ ဟောတီ’’တိ? မန္ဒဓာတုကော ဥပါသကော ထေရေနေဝံ ဝုတ္တေ ‘‘နတ္ထိ မယှံ အကုသလ’’န္တိ သညီ ဟုတွာ တေန ဟိ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဓမ္မံ ကထေထာ’’တိ။ သော ထေရေ အနုမောဒနံ ကရောန္တေ ဧကဂ္ဂစိတ္တော ဟုတွာ ဓမ္မံ သုဏန္တော သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ ဩရတော အနုလောမိကံ ခန္တိံ နိဗ္ဗတ္တေသိ။ ထေရောပိ အနုမောဒနံ ကတွာ ပက္ကာမိ။

ဥပါသကံ ထေရံ အနုဂန္တွာ နိဝတ္တမာနံ ဧကာ ယက္ခိနီ ဓေနုဝေသေန အာဂန္တွာ ဥရေ ပဟရိတွာ မာရေသိ။ သော ကာလံ ကတွာ တုသိတပုရေ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘စောရဃာတကော ပဉ္စပဏ္ဏာသ ဝဿာနိ ကက္ခဠကမ္မံ ကတွာ အဇ္ဇေဝ တတော မုတ္တော၊ အဇ္ဇေဝ ထေရဿ ဘိက္ခံ ဒတွာ အဇ္ဇေဝ ကာလံ ကတော၊ ကဟံ နု ခေါ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ တုသိတပုရေ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ အာဟ။ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ ဝဒေထ၊ ဧတ္တကံ ကာလံ ဧတ္တကေ မနုဿေ ဃာတေတွာ တုသိတဝိမာနေ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ။ ‘‘အာမ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟန္တော တေန ကလျာဏမိတ္တော လဒ္ဓါ၊ သော သာရိပုတ္တဿ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ အနုလောမဉာဏံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဣတော စုတော တုသိတဝိမာနေ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘သုဘာသိတံ သုဏိတွာန၊ နဂရေ စောရဃာတကော၊

အနုလောမခန္တိံ လဒ္ဓါန၊ မောဒတီ တိဒိဝံ ဂတော’’တိ။

‘‘ဘန္တေ ၊ အနုမောဒနကထာ နာမ န ဗလဝါ၊ တေန ကတံ အကုသလကမ္မံ မဟန္တံ၊ ကထံ ဧတ္တကေန ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေသီ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘ကိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ‘မယာ ဒေသိတဓမ္မဿ အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ’တိ မာ ပမာဏံ ဂဏှထ။ ဧကဝါစာပိ ဟိ အတ္ထနိဿိတာ သေယျာဝါ’’တိ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၀၀။

‘‘သဟဿမပိ စေ ဝါစာ၊ အနတ္ထပဒသံဟိတာ၊

ဧကံ အတ္ထပဒံ သေယျော၊ ယံ သုတွာ ဥပသမ္မတီ’’တိ။

တတ္ထ သဟဿမပီတိ ပရိစ္ဆေဒဝစနံ၊ ဧကံ သဟဿံ ဒွေ သဟဿာနီတိ ဧဝံ သဟဿေန စေပိ ပရိစ္ဆိန္နဝါစာ ဟောန္တိ၊ တာ စ ပန အနတ္ထပဒသံဟိတာ အာကာသဝဏ္ဏနာပဗ္ဗတဝဏ္ဏနာဝနဝဏ္ဏနာဒီနိ ပကာသကေဟိ အနိယျာနဒီပကေဟိ အနတ္ထကေဟိ ပဒေဟိ သံဟိတာ ယာဝ ဗဟုကာ ဟောတိ၊ တာဝ ပါပိကာ ဧဝါတိ အတ္ထော။ ဧကံ အတ္ထပဒန္တိ ယံ ပန ‘‘အယံ ကာယော၊ အယံ ကာယဂတာသတိ၊ တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တော၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ ဧဝရူပံ ဧကံ အတ္ထပဒံ သုတွာ ရာဂါဒိဝူပသမေန ဥပသမ္မတိ၊ တံ အတ္ထသာဓကံ နိဗ္ဗာနပ္ပဋိသံယုတ္တံ ခန္ဓဓာတုအာယတနဣန္ဒြိယဗလဗောဇ္ဈင်္ဂသတိပဋ္ဌာနပရိဒီပကံ ဧကမ္ပိ ပဒံ သေယျောယေဝါတိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

တမ္ဗဒါဌိကစောရဃာတကဝတ္ထု ပဌမံ။

၂။ ဗာဟိယဒါရုစီရိယတ္ထေရဝတ္ထု

သဟဿမပိ စေ ဂါထာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဒါရုစီရိယတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဧကသ္မိဉှိ ကာလေ ဗဟူ မနုဿာ နာဝါယ မဟာသမုဒ္ဒံ ပက္ခန္ဒိတွာ အန္တောမဟာသမုဒ္ဒေ ဘိန္နာယ နာဝါယ မစ္ဆကစ္ဆပဘက္ခာ အဟေသုံ။ ဧကောဝေတ္ထ ဧကံ ဖလကံ ဂဟေတွာ ဝါယမန္တော သုပ္ပာရကပဋ္ဋနတီရံ ဩက္ကမိ၊ တဿ နိဝါသနပါရုပနံ နတ္ထိ။ သော အညံ ကိဉ္စိ အပဿန္တော သုက္ခကဋ္ဌဒဏ္ဍကေ ဝါကေဟိ ပလိဝေဌေတွာ နိဝါသနပါရုပနံ ကတွာ ဒေဝကုလတော ကပါလံ ဂဟေတွာ သုပ္ပာရကပဋ္ဋနံ အဂမာသိ၊ မနုဿာ တံ ဒိသွာ ယာဂုဘတ္တာဒီနိ ဒတွာ ‘‘အယံ ဧကော အရဟာ’’တိ သမ္ဘာဝေသုံ။ သော ဝတ္ထေသု ဥပနီတေသု ‘‘သစာဟံ နိဝါသေဿာမိ ဝါ ပါရုပိဿာမိ ဝါ၊ လာဘသက္ကာရော မေ ပရိဟာယိဿတီ’’တိ တာနိ ဝတ္ထာနိ ပဋိက္ခိပိတွာ ဒါရုစီရာနေဝ ပရိဒဟိ။ အထဿ ဗဟူဟိ ‘‘အရဟာ အရဟာ’’တိ ဝုစ္စမာနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ ‘‘ယေ ခေါ ကေစိ လောကေ အရဟန္တော ဝါ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နာ၊ အဟံ တေသံ အညတရော’’တိ။ အထဿ ပုရာဏသာလောဟိတာ ဒေဝတာ ဧဝံ စိန္တေသိ။

ပုရာဏသာလောဟိတာတိ ပုဗ္ဗေ ဧကတော ကတသမဏဓမ္မာ။ ပုဗ္ဗေ ကိရ ကဿပဒသဗလဿ သာသနေ ဩသက္ကမာနေ သာမဏေရာဒီနံ ဝိပ္ပကာရံ ဒိသွာ သတ္တ ဘိက္ခူ သံဝေဂပ္ပတ္တာ ‘‘ယာဝ သာသနဿ အန္တရဓာနံ န ဟောတိ၊ တာဝ အတ္တနော ပတိဋ္ဌံ ကရိဿာမာ’’တိ သုဝဏ္ဏစေတိယံ ဝန္ဒိတွာ အရညံ ပဝိဋ္ဌာ ဧကံ ပဗ္ဗတံ ဒိသွာ ‘‘ဇီဝိတေ သာလယာ နိဝတ္တန္တု။ နိရာလယာ ဣမံ ပဗ္ဗတံ အဘိရုဟန္တူ’’တိ ဝတွာ နိဿေဏိံ ဗန္ဓိတွာ သဗ္ဗေပိ တံ အဘိရုယှ နိဿေဏိံ ပါတေတွာ သမဏဓမ္မံ ကရိံသု။ တေသု သင်္ဃတ္ထေရော ဧကရတ္တာတိက္ကမေနေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ သော အနောတတ္တဒဟေ နာဂလတာဒန္တကဋ္ဌံ ခါဒိတွာ ဥတ္တရကုရုတော ပိဏ္ဍပါတံ အာဟရိတွာ တေ ဘိက္ခူ အာဟ – ‘‘အာဝုသော၊ ဣမံ ဒန္တကဋ္ဌံ ခါဒိတွာ မုခံ ဓောဝိတွာ ဣမံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ။ ကိံ ပန၊ ဘန္တေ၊ အမှေဟိ ဧဝံ ကတိကာ ကတာ ‘‘ယော ပဌမံ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ တေနာဘတံ ပိဏ္ဍပါတံ အဝသေသာ ပရိဘုဉ္ဇိဿန္တီ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ အာဝုသော’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ သစေ မယမ္ပိ တုမှေ ဝိယ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေဿာမ၊ သယံ အာဟရိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမာ’’တိ န ဣစ္ဆိံသု။ ဒုတိယဒိဝသေ ဒုတိယတ္ထေရော အနာဂါမိဖလံ ပါပုဏိ။ သောပိ တထေဝ ပိဏ္ဍပါတံ အာဟရိတွာ ဣတရေ နိမန္တေသိ။ တေ ဧဝမာဟံသု – ‘‘ကိံ ပန၊ ဘန္တေ၊ အမှေဟိ ဧဝံ ကတိကာ ကတာ ‘မဟာထေရေန အာဘတံ ပိဏ္ဍပါတံ အဘုဉ္ဇိတွာ အနုထေရေန အာဘတံ ဘုဉ္ဇိဿာမာ’’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ အာဝုသော’’တိ။ ‘‘ဧဝံ သန္တေ တုမှေ ဝိယ မယမ္ပိ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အတ္တနော ပုရိသကာရေန ဘုဉ္ဇိတုံ သက္ကောန္တာ ဘုဉ္ဇိဿာမာ’’တိ န ဣစ္ဆိံသု။ တေသု အရဟတ္တံ ပတ္တော ဘိက္ခု ပရိနိဗ္ဗာယိ၊ အနာဂါမီ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဣတရေ ပဉ္စ ထေရာ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကောန္တာ သုဿိတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ကာလံ ကတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ တတော စဝိတွာ တတ္ထ တတ္ထ ကုလဃရေသု နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တေသု ဧကော ပုက္ကုသာတိ ရာဇာ (မ။ နိ။ ၃။၃၄၂) အဟောသိ၊ ဧကော ကုမာရကဿပေါ (မ။ နိ။ ၁။၂၄၉)၊ ဧကော ဒါရုစီရိယော (ဥဒါ။ ၁၀)၊ ဧကော ဒဗ္ဗော မလ္လပုတ္တော (ပါရာ။ ၃၈၀၊ ဥဒါ။ ၇၉) ဧကော သဘိယော ပရိဗ္ဗာဇကောတိ (သု။ နိ။ သဘိယသုတ္တံ)။ တတ္ထ ယော ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တော ဘိက္ခု တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ ‘‘ပုရာဏသာလောဟိတာ ဒေဝတာ’’တိ။

တဿ ဟိ ဗြဟ္မုနော ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ မယာ သဒ္ဓိံ နိဿေဏိံ ဗန္ဓိတွာ ပဗ္ဗတံ အဘိရုဟိတွာ သမဏဓမ္မံ အကာသိ၊ ဣဒါနိ ဣမံ လဒ္ဓိံ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တော ဝိနဿေယျ၊ သံဝေဇေဿာမိ န’’န္တိ။ အထ နံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘နေဝ ခေါ တွံ၊ ဗာဟိယ၊ အရဟာ၊ နပိ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နော၊ သာပိ တေ ပဋိပဒါ နတ္ထိ၊ ယာယ တွံ အရဟာ ဝါ အဿ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နော’’တိ။ ဗာဟိယော အာကာသေ ဌတွာ ကထေန္တံ မဟာဗြဟ္မာနံ ဩလောကေတွာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟော ဘာရိယံ ကမ္မံ ကတံ၊ အဟံ ‘အရဟန္တောမှီ’တိ စိန္တေသိံ၊ အယဉ္စ မံ ‘န တွံ အရဟာ၊ နပိ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နောသီ’တိ ဝဒတိ၊ အတ္ထိ နု ခေါ လောကေ အညော အရဟာ’’တိ။ အထ နံ ပုစ္ဆိ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ဧတရဟိ ဒေဝတေ လောကေ အရဟာ ဝါ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နော’’တိ။ အထဿ ဒေဝတာ အာစိက္ခိ – ‘‘အတ္ထိ၊ ဗာဟိယ၊ ဥတ္တရေသု ဇနပဒေသု သာဝတ္ထိ နာမ နဂရံ၊ တတ္ထ သော ဘဂဝါ ဧတရဟိ ဝိဟရတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ သော ဟိ၊ ဗာဟိယ၊ ဘဂဝါ အရဟာ စေဝ အရဟတ္တတ္ထာယ စ ဓမ္မံ ဒေသေတီ’’တိ။

ဗာဟိယော ရတ္တိဘာဂေ ဒေဝတာယ ကထံ သုတွာ သံဝိဂ္ဂမာနသော တံ ခဏံယေဝ သုပ္ပာရကာ နိက္ခမိတွာ ဧကရတ္တိဝါသေန သာဝတ္ထိံ အဂမာသိ၊ သဗ္ဗံ ဝီသယောဇနသတိကံ မဂ္ဂံ ဧကရတ္တိဝါသေနေဝ အဂမာသိ။ ဂစ္ဆန္တော စ ပန ဒေဝတာနုဘာဝေန ဂတော။ ‘‘ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေနာ’’တိပိ ဝဒန္တိယေဝ။ တသ္မိံ ပန ခဏေ သတ္ထာ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌော ဟောတိ။ သော ဘုတ္တပါတရာသေ ကာယအာလသိယဝိမောစနတ္ထံ အဗ္ဘောကာသေ စင်္ကမန္တေ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ ‘‘ကဟံ ဧတရဟိ သတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဘိက္ခူ ‘‘ဘဂဝါ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌော’’တိ ဝတွာ တံ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘တွံ ပန ကုတော အာဂတောသီ’’တိ? ‘‘သုပ္ပာရကာ အာဂတောမှီ’’တိ။ ‘‘ကဒါ နိက္ခန္တောသီ’’တိ? ‘‘ဟိယျော သာယံ နိက္ခန္တောမှီ’’တိ။ ‘‘ဒူရတောသိ အာဂတော၊ နိသီဒ၊ တဝ ပါဒေ ဓောဝိတွာ တေလေန မက္ခေတွာ ထောကံ ဝိဿမာဟိ၊ အာဂတကာလေ သတ္ထာရံ ဒက္ခိဿသီ’’တိ။ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ သတ္ထု ဝါ အတ္တနော ဝါ ဇီဝိတန္တရာယံ န ဇာနာမိ၊ ဧကရတ္တေနေဝမှိ ကတ္ထစိ အဋ္ဌတွာ အနိသီဒိတွာ ဝီသယောဇနသတိကံ မဂ္ဂံ အာဂတော၊ သတ္ထာရံ ပဿိတွာဝ ဝိဿမိဿာမီ’’တိ။ သော ဧဝံ ဝတွာ တရမာနရူပေါ သာဝတ္ထိံ ပဝိသိတွာ ဘဂဝန္တံ အနောပမာယ ဗုဒ္ဓသိရိယာ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ဒိသွာ ‘‘စိရဿံ ဝတ မေ ဂေါတမော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဒိဋ္ဌော’’တိ ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဩနတသရီရော ဂန္တွာ အန္တရဝီထိယမေဝ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ ဂေါပ္ဖကေသု ဒဠှံ ဂဟေတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘ဒေသေတု မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဓမ္မံ၊ ဒေသေတု သုဂတော ဓမ္မံ၊ ယံ မမဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘အကာလော ခေါ တာဝ၊ ဗာဟိယ၊ အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌမှာ ပိဏ္ဍာယာ’’တိ ပဋိက္ခိပိ။

တံ သုတွာ ဗာဟိယော၊ ဘန္တေ၊ သံသာရေ သံသရန္တေန ကဗဠီကာရာဟာရော န အလဒ္ဓပုဗ္ဗော၊ တုမှာကံ ဝါ မယှံ ဝါ ဇီဝိတန္တရာယံ န ဇာနာမိ၊ ဒေသေတု မေ ဓမ္မန္တိ။ သတ္ထာ ဒုတိယမ္ပိ ပဋိက္ခိပိယေဝ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘ဣမဿ မံ ဒိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ သကလသရီရံ ပီတိယာ နိရန္တရံ အဇ္ဈောတ္ထဋံ ဟောတိ၊ ဗလဝပီတိဝေဂေါ ဓမ္မံ သုတွာပိ န သက္ခိဿတိ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ၊ မဇ္ဈတ္တုပေက္ခာယ တာဝ တိဋ္ဌတု၊ ဧကရတ္တေနေဝ ဝီသယောဇနသတိကံ မဂ္ဂံ အာဂတတ္တာ ဒရထောပိဿ ဗလဝါ၊ သောပိ တာဝ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတူ’’တိ။ တသ္မာ ဒွိက္ခတ္တုံ ပဋိက္ခိပိတွာ တတိယံ ယာစိတော အန္တရဝီထိယံ ဌိတောဝ ‘‘တသ္မာတိဟ တေ၊ ဗာဟိယ၊ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ ‘ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တံ ဘဝိဿတီ’’’တိအာဒိနာ (ဥဒါ။ ၁၀) နယေန ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သော သတ္ထု ဓမ္မံ သုဏန္တောယေဝ သဗ္ဗာသဝေ ခေပေတွာ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တာဝဒေဝ စ ပန ဘဂဝန္တံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ၊ ‘‘ပရိပုဏ္ဏံ တေ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ ပုဋ္ဌော ‘‘န ပရိပုဏ္ဏ’’န္တိ အာဟ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘တေန ဟိ ပတ္တစီဝရံ ပရိယေသာဟီ’’တိ ဝတွာ ပက္ကာမိ။

‘‘သော ကိရ ဝီသတိ ဝဿသဟဿာနိ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ‘ဘိက္ခုနာ နာမ အတ္တနာ ပစ္စယေ လဘိတွာ အညံ အနောလောကေတွာ သယမေဝ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’တိ ဧကဘိက္ခုဿာပိ ပတ္တေန ဝါ စီဝရေန ဝါ သင်္ဂဟံ န အကာသိ ၊ တေနဿ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရံ န ဥပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဉတွာ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေန ပဗ္ဗဇ္ဇံ န အဒါသိ။ တမ္ပိ ပတ္တစီဝရံ ပရိယေသမာနမေဝ ဧကာ ယက္ခိနီ ဓေနုရူပေန အာဂန္တွာ ဥရမှိ ပဟရိတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေသိ။ သတ္ထာ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စော သမ္ဗဟုလေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ နိက္ခန္တော ဗာဟိယဿ သရီရံ သင်္ကာရဋ္ဌာနေ ပတိတံ ဒိသွာ ဘိက္ခူ အာဏာပေသိ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဧကသ္မိံ ဂေဟဒွါရေ ဌတွာ မဉ္စကံ အာဟရာပေတွာ ဣမံ သရီရံ နဂရတော နီဟရိတွာ ဈာပေတွာ ထူပံ ကရောထာ’’တိ။ ဘိက္ခူ တထာ ကရိံသု၊ ကတွာ စ ပန ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ အတ္တနာ ကတကိစ္စံ အာရောစေတွာ တဿ အဘိသမ္ပရာယံ ပုစ္ဆိံသု။ အထ နေသံ ဘဂဝါ တဿ ပရိနိဗ္ဗုတဘာဝံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ခိပ္ပာဘိညာနံ ယဒိဒံ ဗာဟိယော ဒါရုစီရိယော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၁၆) ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။ အထ နံ ဘိက္ခူ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေ ‘ဗာဟိယော အရဟတ္တံ ပတ္တော’တိ ဝဒေထ၊ ကဒါ သော အရဟတ္တံ ပတ္တော’’တိ? ‘‘မမ ဓမ္မံ သုတကာလေ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိ။ ‘‘ကဒါ ပနဿ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေဟိ ဓမ္မော ကထိတော’’တိ? ‘‘ပိဏ္ဍာယ စရန္တေန အန္တရဝီထိယံ ဌတွာ’’တိ။ ‘‘အပ္ပမတ္တကော ဟိ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေဟိ အန္တရဝီထိယံ ဌတွာ ကထိတဓမ္မော ကထံ သော တာဝတ္တကေန ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေသီ’’တိ၊ အထ နေ သတ္ထာ ‘‘ကိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ ဓမ္မံ ‘အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ’တိ မာ ပမာဏံ ဂဏှထ။ အနေကာနိပိ ဟိ ဂါထာသဟဿာနိ အနတ္ထနိဿိတာနိ န သေယျော၊ အတ္ထနိဿိတံ ပန ဧကမ္ပိ ဂါထာပဒံ သေယျော’’တိ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၀၁။

‘‘သဟဿမပိ စေ ဂါထာ၊ အနတ္ထပဒသံဟိတာ၊

ဧကံ ဂါထာပဒံ သေယျော၊ ယံ သုတွာ ဥပသမ္မတီ’’တိ။

တတ္ထ ဧကံ ဂါထာပဒံ သေယျောတိ ‘‘အပ္ပမာဒေါ အမတပဒံ…ပေ… ယထာ မယာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၂၁) ဧဝရူပါ ဧကာ ဂါထာပိ သေယျောတိ အတ္ထော။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

ဗာဟိယဒါရုစီရိယတ္ထေရဝတ္ထု ဒုတိယံ။

၃။ ကုဏ္ဍလကေသိတ္ထေရီဝတ္ထု

ယောစ ဂါထာသတံ ဘာသေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကုဏ္ဍလကေသိံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ရာဇဂဟေ ကိရ ဧကာ သေဋ္ဌိဓီတာ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကာ အဘိရူပါ အဟောသိ ဒဿနီယာ ပါသာဒိကာ။ တသ္မိဉ္စ ဝယေ ဌိတာ နာရိယော ပုရိသဇ္ဈာသယာ ဟောန္တိ ပုရိသလောလာ။ အထ နံ မာတာပိတရော သတ္တဘူမိကဿ ပါသာဒဿ ဥပရိမတလေ သိရိဂဗ္ဘေ နိဝါသာပေသုံ။ ဧကမေဝဿာ ဒါသိံ ပရိစာရိကံ အဒံသု။ အထေကံ ကုလပုတ္တံ စောရကမ္မံ ကရောန္တံ ဂဟေတွာ ပစ္ဆာဗာဟံ ဗန္ဓိတွာ စတုက္ကေ စတုက္ကေ ကသာဟိ ပဟရိတွာ အာဃာတနံ နယိံသု။ သေဋ္ဌိဓီတာ မဟာဇနဿ သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ ပါသာဒတလေ ဌတွာ ဩလောကေန္တီ တံ ဒိသွာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ ဟုတွာ တံ ပတ္ထယမာနာ အာဟာရံ ပဋိက္ခိပိတွာ မဉ္စကေ နိပဇ္ဇိ။ အထ နံ မာတာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံ ဣဒံ၊ အမ္မာ’’တိ? ‘‘သစေ ဧတံ ‘စောရော’တိ ဂဟေတွာ နိယျမာနံ ပုရိသံ လဘိဿာမိ၊ ဇီဝိဿာမိ။ နော စေ လဘိဿာမိ၊ ဇီဝိတံ မေ နတ္ထိ၊ ဣဓေဝ မရိဿာမီ’’တိ။ ‘‘အမ္မ၊ မာ ဧဝံ ကရိ၊ အမှာကံ ဇာတိယာ စ ဂေါတ္တေန စ ဘောဂေန စ သဒိသံ အညံ သာမိကံ လဘိဿသီ’’တိ။ ‘‘မယှံ အညေန ကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ဣမံ အလဘမာနာ မရိဿာမီ’’တိ။ မာတာ ဓီတရံ သညာပေတုံ အသက္ကောန္တီ ပိတုနော အာရောစေသိ။ သောပိ နံ သညာပေတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘ကိံ သက္ကာ ကာတု’’န္တိ စိန္တေတွာ တံ စောရံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တဿ ရာဇပုရိသဿ သဟဿဘဏ္ဍိကံ ပေသေသိ – ‘‘ဣမံ ဂဟေတွာ ဧတံ ပုရိသံ မယှံ ဒေဟီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ကဟာပဏေ ဂဟေတွာ တံ မုဉ္စိတွာ အညံ မာရေတွာ ‘‘မာရိတော၊ ဒေဝ၊ စောရော’’တိ ရညော အာရောစေသိ။ သေဋ္ဌိပိ တဿ ဓီတရံ အဒါသိ။

သာ တတော ပဋ္ဌာယ ‘‘သာမိကံ အာရာဓေဿာမီ’’တိ သဗ္ဗာဘရဏပဋိမဏ္ဍိတာ သယမေဝ တဿ ယာဂုအာဒီနိ သံဝိဒဟတိ၊ စောရော ကတိပါဟစ္စယေန စိန္တေသိ – ‘‘ကဒါ နု ခေါ ဣမံ မာရေတွာ ဧတိဿာ အာဘရဏာနိ ဂဟေတွာ ဧကသ္မိံ သုရာဂေဟေ ဝိက္ကိဏိတွာ ခါဒိတုံ လဘိဿာမီ’’တိ? သော ‘‘အတ္ထေကော ဥပါယော’’တိ စိန္တေတွာ အာဟာရံ ပဋိက္ခိပိတွာ မဉ္စကေ နိပဇ္ဇိ၊ အထ နံ သာ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ကိံ တေ၊ သာမိ၊ ရုဇ္ဇတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘န ကိဉ္စိ မေ၊ ဘဒ္ဒေတိ၊ ကစ္စိ ပန မေ မာတာပိတရော တုယှံ ကုဒ္ဓါ’’တိ? ‘‘န ကုဇ္ဈန္တိ၊ ဘဒ္ဒေ’’တိ ။ အထ ‘‘ကိံ နာမေတ’’န္တိ? ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ အဟံ တံ ဒိဝသံ ဗန္ဓိတွာ နိယျမာနော စောရပပါတေ အဓိဝတ္ထာယ ဒေဝတာယ ဗလိကမ္မံ ပဋိဿုဏိတွာ ဇီဝိတံ လဘိံ၊ တွမ္ပိ မယာ တဿာ ဧဝ အာနုဘာဝေန လဒ္ဓါ၊ ‘တံ မေ ဒေဝတာယ ဗလိကမ္မံ ဌပိတ’န္တိ စိန္တေမိ၊ ဘဒ္ဒေ’’တိ။ ‘‘သာမိ၊ မာ စိန္တယိ၊ ကရိဿာမိ ဗလိကမ္မံ၊ ဝဒေဟိ ၊ ကေနတ္ထော’’တိ? ‘‘အပ္ပောဒကမဓုပါယသေန စ လာဇပဉ္စမကပုပ္ဖေဟိ စာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ သာမိ၊ အဟံ ပဋိယာဒေဿာမီ’’တိ သာ သဗ္ဗံ ဗလိကမ္မံ ပဋိယာဒေတွာ ‘‘ဧဟိ၊ သာမိ၊ ဂစ္ဆာမာ’’တိ အာဟ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘဒ္ဒေ၊ တဝ ဉာတကေ နိဝတ္တေတွာ မဟဂ္ဃာနိ ဝတ္ထာဘရဏာနိ ဂဟေတွာ အတ္တာနံ အလင်္ကရောဟိ၊ ဟသန္တာ ကီဠန္တာ သုခံ ဂမိဿာမာ’’တိ။ သာ တထာ အကာသိ။

အထ နံ သော ပဗ္ဗတပါဒံ ဂတကာလေ အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဣတော ပရံ ဥဘောဝ ဇနာ ဂမိဿာမ၊ သေသဇနံ ယာနကေန သဒ္ဓိံ နိဝတ္တာပေတွာ ဗလိကမ္မဘာဇနံ သယံ ဥက္ခိပိတွာ ဂဏှာဟီ’’တိ။ သာ တထာ အကာသိ။ စောရော တံ ဂဟေတွာ စောရပပါတပဗ္ဗတံ အဘိရုဟိ။ တဿ ဟိ ဧကေန ပဿေန မနုဿာ အဘိရုဟန္တိ၊ ဧကံ ပဿံ ဆိန္နပပါတံ။ ပဗ္ဗတမတ္ထကေ ဌိတာ တေန ပဿေန စောရေ ပါတေန္တိ။ တေ ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ ဟုတွာ ဘူမိယံ ပတန္တိ။ တသ္မာ ‘‘စောရပပါတော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သာ တဿ ပဗ္ဗတဿ မတ္ထကေ ဌတွာ ‘‘ဗလိကမ္မံ တေ၊ သာမိ၊ ကရောဟီ’’တိ အာဟ။ သော တုဏှီ အဟောသိ။ ပုန တာယ ‘‘ကသ္မာ၊ သာမိ၊ တုဏှီဘူတောသီ’’တိ ဝုတ္တေ တံ အာဟ – ‘‘န မယှံ ဗလိကမ္မေနတ္ထော၊ ဝဉ္စေတွာ ပန တံ အာဒါယ အာဂတောမှီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ၊ သာမီ’’တိ? ‘‘တံ မာရေတွာ တဝ အာဘရဏာနိ ဂဟေတွာ ပလာယနတ္ထာယာ’’တိ။ သာ မရဏဘယတဇ္ဇိတာ အာဟ – ‘‘သာမိ၊ အဟဉ္စ အာဘရဏာနိ စ တဝ သန္တကာနေဝ၊ ကသ္မာ ဧဝံ ဝဒေသီ’’တိ? သော၊ ‘‘မာ ဧဝံ ကရောဟီ’’တိ၊ ပုနပ္ပုနံ ယာစိယမာနောပိ ‘‘မာရေမိ ဧဝါ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဧဝံ သန္တေ ကိံ တေ မမ မရဏေန? ဣမာနိ အာဘရဏာနိ ဂဟေတွာ မယှံ ဇီဝိတံ ဒေဟိ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ မံ ‘မတာ’တိ ဓာရေဟိ၊ ဒါသီ ဝါ တေ ဟုတွာ ကမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ဣဒံ သုဝဏ္ဏကေယူရံ၊ မုတ္တာ ဝေဠုရိယာ ဗဟူ၊

သဗ္ဗံ ဟရဿု ဘဒ္ဒန္တေ၊ မံ စ ဒါသီတိ သာဝယာ’’တိ။ (အပ။ ထေရီ ၂။၃။၂၇)၊

တံ သုတွာ စောရော ‘‘ဧဝံ ကတေ တွံ ဂန္တွာ မာတာပိတူနံ အာစိက္ခိဿသိ၊ မာရေဿာမိယေဝ၊ မာ တွံ ဗာဠှံ ပရိဒေဝသီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘မာ ဗာဠှံ ပရိဒေဝေသိ၊ ခိပ္ပံ ဗန္ဓာဟိ ဘဏ္ဍိကံ၊

န တုယှံ ဇီဝိတံ အတ္ထိ၊ သဗ္ဗံ ဂဏှာမိ ဘဏ္ဍက’’န္တိ။ –

သာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟော ဣဒံ ကမ္မံ ဘာရိယံ။ ပညာ နာမ န ပစိတွာ ခါဒနတ္ထာယ ကတာ၊ အထ ခေါ ဝိစာရဏတ္ထာယ ကတာ၊ ဇာနိဿာမိဿ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ၊ အထ နံ အာဟ – ‘‘သာမိ၊ ယဒါ တွံ ‘စောရော’တိ ဂဟေတွာ နီယသိ၊ တဒါဟံ မာတာပိတူနံ အာစိက္ခိံ၊ တေ သဟဿံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ တံ အာဟရာပေတွာ ဂေဟေ ကရိံသု။ တတော ပဋ္ဌာယ အဟံ တုယှံ ဥပကာရိကာ၊ အဇ္ဇ မေ သုဒိဋ္ဌံ ကတွာ အတ္တာနံ ဝန္ဒိတုံ ဒေဟီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓု၊ ဘဒ္ဒေ၊ သုဒိဋ္ဌံ ကတွာ ဝန္ဒာဟီ’’တိ ဝတွာ ပဗ္ဗတန္တေ အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ သာ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ စတူသု ဌာနေသု ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘သာမိ၊ ဣဒံ တေ ပစ္ဆိမဒဿနံ၊ ဣဒါနိ တုယှံ ဝါ မမ ဒဿနံ၊ မယှံ ဝါ တဝ ဒဿနံ နတ္ထီ’’တိ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ အာလိင်္ဂိတွာ ပမတ္တံ ဟုတွာ ပဗ္ဗတန္တေ ဌိတံ ပိဋ္ဌိပဿေ ဌတွာ ဧကေန ဟတ္ထေန ခန္ဓေ ဂဟေတွာ ဧကေန ပိဋ္ဌိကစ္ဆာယ ဂဟေတွာ ပဗ္ဗတပပါတေ ခိပိ။ သော ပဗ္ဗတကုစ္ဆိယံ ပဋိဟတော ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ဟုတွာ ဘူမိယံ ပတိ။ စောရပပါတမတ္ထကေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ တေသံ ဒွိန္နမ္ပိ ကိရိယံ ဒိသွာ တဿာ ဣတ္ထိယာ သာဓုကာရံ ဒတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘န ဟိ သဗ္ဗေသု ဌာနေသု၊ ပုရိသော ဟောတိ ပဏ္ဍိတော၊

ဣတ္ထီပိ ပဏ္ဍိတာ ဟောတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဝိစက္ခဏာ’’တိ။ (အပ။ ထေရီ ၂။၃။၃၁)၊

သာပိ စောရံ ပပါတေ ခိပိတွာ စိန္တေသိ – ‘‘သစာဟံ ဂေဟံ ဂမိဿာမိ၊ ‘သာမိကော တေ ကုဟိ’န္တိ ပုစ္ဆိဿန္တိ၊ သစာဟံ ဧဝံ ပုဋ္ဌာ ‘မာရိတော မေ’တိ ဝက္ခာမိ၊ ‘ဒုဗ္ဗိနီတေ သဟဿံ ဒတွာ တံ အာဟရာပေတွာ ဣဒါနိ နံ မာရေသီ’တိ မံ မုခသတ္တီဟိ ဝိဇ္ဈိဿန္တိ၊ ‘အာဘရဏတ္ထာယ သော မံ မာရေတုကာမော အဟောသီ’တိ ဝုတ္တေပိ န သဒ္ဒဟိဿန္တိ၊ အလံ မေ ဂေဟေနာ’’တိ တတ္ထေဝါဘရဏာနိ ဆဍ္ဍေတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဝိစရန္တီ ဧကံ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ အဿမံ ပတွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘မယှံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဒေထာ’’တိ အာဟ။ အထ နံ ပဗ္ဗာဇေသုံ။ သာ ပဗ္ဗဇိတွာဝ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ကိံ ဥတ္တမ’’န္တိ? ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဒသသု ဝါ ကသိဏေသု ပရိကမ္မံ ကတွာ ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗံ ၊ ဝါဒသဟဿံ ဝါ ဥဂ္ဂဏှိတဗ္ဗံ၊ အယံ အမှာကံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဥတ္တမတ္ထော’’တိ။ ‘‘ဈာနံ တာဝ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အဟံ န သက္ခိဿာမိ၊ ဝါဒသဟဿံ ပန ဥဂ္ဂဏှိဿာမိ၊ အယျာ’’တိ။ အထ နံ တေ ဝါဒသဟဿံ ဥဂ္ဂဏှာပေတွာ ‘‘ဥဂ္ဂဟိတံ တေ သိပ္ပံ၊ ဣဒါနိ တွံ ဇမ္ဗုဒီပတလေ ဝိစရိတွာ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ပဉှံ ကထေတုံ သမတ္ထံ ဩလောကေဟီ’’တိ တဿ ဟတ္ထေ ဇမ္ဗုသာခံ ဒတွာ ဥယျောဇေသုံ – ‘‘ဂစ္ဆ၊ ဘဒ္ဒေ၊ သစေ ကောစိ ဂိဟိဘူတော တယာ သဒ္ဓိံ ပဉှံ ကထေတုံ သက္ကောတိ၊ တဿေဝ ပါဒပရိစာရိကာ ဘဝါဟိ၊ သစေ ပဗ္ဗဇိတော သက္ကောတိ၊ တဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇာဟီ’’တိ။

သာ နာမေန ဇမ္ဗုပရိဗ္ဗာဇိကာ နာမ ဟုတွာ တတော နိက္ခမိတွာ ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌေ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တီ ဝိစရတိ။ တာယ သဒ္ဓိံ ကထေတုံ သမတ္ထော နာမ နာဟောသိ။ ‘‘ဣတော ဇမ္ဗုပရိဗ္ဗာဇိကာ အာဂစ္ဆတီ’’တိ သုတွာဝ မနုဿာ ပလာယန္တိ။ သာ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ဘိက္ခာယ ပဝိသန္တီ ဂါမဒွါရေ ဝါလုကရာသိံ ကတွာ တတ္ထ ဇမ္ဗုသာခံ ဌပေတွာ ‘‘မယာ သဒ္ဓိံ ကထေတုံ သမတ္ထော ဇမ္ဗုသာခံ မဒ္ဒတူ’’တိ ဝတွာ ဂါမံ ပါဝိသိ။ တံ ဌာနံ ဥပသင်္ကမိတုံ သမတ္ထော နာမ နာဟောသိ။ သာပိ မိလာတာယ ဇမ္ဗုသာခါယ အညံ ဇမ္ဗုသာခံ ဂဏှာတိ၊ ဣမိနာ နီဟာရေန ဝိစရန္တီ သာဝတ္ထိံ ပတွာ ဂါမဒွါရေ ဝါလုကရာသိံ ကတွာ ဇမ္ဗုသာခံ ဌပေတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝတွာ ဘိက္ခာယ ပါဝိသိ။ သမ္ဗဟုလာ ဂါမဒါရကာ ဇမ္ဗုသာခံ ပရိဝါရေတွာ အဋ္ဌံသု။ တဒါ သာရိပုတ္တတ္ထေရော ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စော နဂရာ နိက္ခန္တော တေ ဒါရကေ ဇမ္ဗုသာခံ ပရိဝါရေတွာ ဌိတေ ဒိသွာ ‘‘ကိံ ဣဒ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ဒါရကာ ထေရဿ တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိံသု။ ‘‘တေန ဟိ ဒါရကာ ဣမံ သာခံ မဒ္ဒထာ’’တိ။ ‘‘ဘာယာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ။ ‘‘အဟံ ပဉှံ ကထေဿာမိ၊ မဒ္ဒထ တုမှေ’’တိ။ တေ ထေရဿ ဝစနေန သဉ္ဇာတုဿာဟာ တထာ ကတွာ မဒ္ဒန္တာ ဇမ္ဗုသာခံ ဥက္ခိပိံသု။ ပရိဗ္ဗာဇိကာ အာဂန္တွာ တေ ပရိဘာသိတွာ ‘‘တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ မမ ပဉှေန ကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ကသ္မာ မေ သာခံ မဒ္ဒထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘အယျေနမှာ မဒ္ဒါပိတာ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေဟိ မေ သာခါ မဒ္ဒါပိတာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘဂိနီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ မယာ သဒ္ဓိံ ပဉှံ ကထေထာ’’တိ။ ‘‘သာဓု ကထေဿာမီ’’တိ။

သာ ဝဍ္ဎမာနကစ္ဆာယာယ ပဉှံ ပုစ္ဆိတုံ ထေရဿ သန္တိကံ အဂမာသိ၊ သကလနဂရံ သင်္ခုဘိ။ ‘‘ဒွိန္နံ ပဏ္ဍိတာနံ ကထံ သုဏိဿာမာ’’တိ နာဂရာ တာယ သဒ္ဓိံယေဝ ဂန္တွာ ထေရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ပရိဗ္ဗာဇိကာ ထေရံ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ ပုစ္ဆာမိ တေ ပဉှ’’န္တိ။ ‘‘ပုစ္ဆ၊ ဘဂိနီ’’တိ။ သာ ဝါဒသဟဿံ ပုစ္ဆိ၊ ပုစ္ဆိတံ ပုစ္ဆိတံ ထေရော ဝိဿဇ္ဇေသိ။ အထ နံ ထေရော အာဟ – ‘‘ဧတ္တကာ ဧဝ တေ ပဉှာ၊ အညေပိ အတ္ထီ’’တိ? ‘‘ဧတ္တကာ ဧဝ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တယာ ဗဟူ ပဉှာ ပုဋ္ဌာ၊ မယမ္ပိ ဧကံ ပုစ္ဆာမ၊ ဝိဿဇ္ဇိဿသိ နော’’တိ? ‘‘ဇာနမာနာ ဝိဿဇ္ဇိဿာမိ ပုစ္ဆထ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ထေရော ‘‘ဧကံ နာမ ကိ’’န္တိ (ခု။ ပါ။ ၄။၁) ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ သာ ‘‘ဧဝံ နာမေသ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗော’’တိ အဇာနန္တီ ‘‘ကိံ နာမေတံ၊ ဘန္တေ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဗုဒ္ဓပဉှော နာမ၊ ဘဂိနီ’’တိ။ ‘‘မယှမ္ပိ တံ ဒေထ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘သစေ မာဒိသာ ဘဝိဿသိ၊ ဒဿာမီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ မံ ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိ။ ထေရော ဘိက္ခုနီနံ အာစိက္ခိတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ သာ ပဗ္ဗဇိတွာ လဒ္ဓူပသမ္ပဒါ ကုဏ္ဍလကေသိတ္ထေရီ နာမ ဟုတွာ ကတိပါဟစ္စယေနေဝ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။

ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘ကုဏ္ဍလကေသိတ္ထေရိယာ ဓမ္မဿဝနဉ္စ ဗဟုံ နတ္ထိ၊ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စဉ္စဿာ မတ္ထကံ ပတ္တံ၊ ဧကေန ကိရ စောရေန သဒ္ဓိံ မဟာသင်္ဂါမံ ကတွာ ဇိနိတွာ အာဂတာ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ မယာ ဒေသိတဓမ္မံ ‘အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ’တိ ပမာဏံ မာ ဂဏှထ၊ အနတ္ထကံ ပဒသတမ္ပိ သေယျော န ဟောတိ၊ ဓမ္မပဒံ ပန ဧကမ္ပိ သေယျောဝ။ အဝသေသစောရေ ဇိနန္တဿ စ ဇယော နာမ န ဟောတိ၊ အဇ္ဈတ္တိကကိလေသစောရေ ဇိနန္တဿေဝ ပန ဇယော နာမ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၀၂။

‘‘ယော စ ဂါထာသတံ ဘာသေ၊ အနတ္ထပဒသံဟိတာ၊

ဧကံ ဓမ္မပဒံ သေယျော၊ ယံ သုတွာ ဥပသမ္မတိ။

၁၀၃။

‘‘ယော သဟဿံ သဟဿေန၊ သင်္ဂါမေ မာနုသေ ဇိနေ၊

ဧကဉ္စ ဇေယျမတ္တာနံ၊ သ ဝေ သင်္ဂါမဇုတ္တမော’’တိ။

တတ္ထ ဂါထာသတန္တိ ယော စ ပုဂ္ဂလော သတပရိစ္ဆေဒါ ဗဟူပိ ဂါထာ ဘာသေယျာတိ အတ္ထော။ အနတ္ထပဒသံဟိတာတိ အာကာသဝဏ္ဏနာဒိဝသေန အနတ္ထကေဟိ ပဒေဟိ သံဟိတာ။ ဓမ္မပဒန္တိ အတ္ထသာဓကံ ခန္ဓာဒိပဋိသံယုတ္တံ၊ ‘‘စတ္တာရိမာနိ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဓမ္မပဒါနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? အနဘိဇ္ဈာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဓမ္မပဒံ၊ အဗျာပါဒေါ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဓမ္မပဒံ၊ သမ္မာသတိ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဓမ္မပဒံ ၊ သမ္မာသမာဓိ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဓမ္မပဒ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၀) ဧဝံ ဝုတ္တေသု စတူသု ဓမ္မပဒေသု ဧကမ္ပိ ဓမ္မပဒံ သေယျော။ ယော သဟဿံ သဟဿေနာတိ ယော ဧကော သင်္ဂါမယောဓော သဟဿေန ဂုဏိတံ သဟဿံ မာနုသေ ဧကသ္မိံ သင်္ဂါမေ ဇိနေယျ၊ ဒသမနုဿသတသဟဿံ ဇိနိတွာ ဇယံ အာဟရေယျ၊ အယမ္ပိ သင်္ဂါမဇိနတံ ဥတ္တမော ပဝရော နာမ န ဟောတိ။ ဧကဉ္စ ဇေယျမတ္တာနန္တိ ယော ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေသု အဇ္ဈတ္တိကကမ္မဋ္ဌာနံ သမ္မသန္တော အတ္တနော လောဘာဒိကိလေသဇယေန အတ္တာနံ ဇိနေယျ ။ သ ဝေ သင်္ဂါမဇုတ္တမောတိ သော သင်္ဂါမဇိနာနံ ဥတ္တမော ပဝရော သင်္ဂါမသီသယောဓောတိ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

ကုဏ္ဍလကေသိတ္ထေရီဝတ္ထု တတိယံ။

၄။ အနတ္ထပုစ္ဆကဗြာဟ္မဏဝတ္ထု

အတ္တာ ဟဝေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အနတ္ထပုစ္ဆကံ ဗြာဟ္မဏံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သော ကိရ ဗြာဟ္မဏော ‘‘ကိံ နု ခေါ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အတ္ထမေဝ ဇာနာတိ၊ ဥဒါဟု အနတ္ထမ္ပိ၊ ပုစ္ဆိဿာမိ န’’န္တိ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေ အတ္ထမေဝ ဇာနာထ မညေ၊ နော အနတ္ထ’’န္တိ? ‘‘အတ္ထဉ္စာဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဇာနာမိ အနတ္ထဉ္စာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ မေ အနတ္ထံ ကထေထာ’’တိ။ အထဿ သတ္ထာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ဥဿူရသေယျံ အာလသျံ၊ စဏ္ဍိက္ကံ ဒီဃသောဏ္ဍိယံ၊

ဧကဿဒ္ဓါနဂမနံ ပရဒါရူပသေဝနံ၊

ဧတံ ဗြာဟ္မဏ သေဝဿု၊ အနတ္ထံ တေ ဘဝိဿတီ’’တိ။

တံ သုတွာ ဗြာဟ္မဏော သာဓုကာရမဒါသိ ‘‘သာဓု သာဓု၊ ဂဏာစရိယ၊ ဂဏဇေဋ္ဌက၊ တုမှေ အတ္ထဉ္စ ဇာနာထ အနတ္ထဉ္စာ’’တိ ။ ‘‘ဧဝံ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အတ္ထာနတ္ထဇာနနကော နာမ မယာ သဒိသော နတ္ထီ’’တိ။ အထဿ သတ္ထာ အဇ္ဈာသယံ ဥပဓာရေတွာ၊ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ ကေန ကမ္မေန ဇီဝသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဇူတကမ္မေန၊ ဘော ဂေါတမာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန တေ ဇယော ဟောတိ ပရာဇယော’’တိ ။ ‘‘ဇယောပိ ဟောတိ ပရာဇယောပီ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ အပ္ပမတ္တကော ဧသ၊ ပရံ ဇိနန္တဿ ဇယော နာမ န သေယျော။ ယော ပန ကိလေသဇယေန အတ္တာနံ ဇိနာတိ၊ တဿ ဇယော သေယျော။ န ဟိ တံ ဇယံ ကောစိ အပဇယံ ကာတုံ သက္ကောတီ’’တိ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၀၄။

‘‘အတ္တာ ဟဝေ ဇိတံ သေယျော၊ ယာ စာယံ ဣတရာ ပဇာ၊

အတ္တဒန္တဿ ပေါသဿ၊ နိစ္စံ သညတစာရိနော။

၁၀၅။

‘‘နေဝ ဒေဝေါ န ဂန္ဓဗ္ဗော၊ န မာရော သဟ ဗြဟ္မုနာ၊

ဇိတံ အပဇိတံ ကယိရာ၊ တထာရူပဿ ဇန္တုနော’’တိ။

တတ္ထ ဟဝေတိ နိပါတော။ ဇိတန္တိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသော၊ အတ္တနော ကိလေသဇယေန အတ္တာ ဇိတော သေယျောတိ အတ္ထော။ ယာ စာယံ ဣတရာ ပဇာတိ ယာ ပနာယံ အဝသေသာ ပဇာ ဇူတေန ဝါ ဓနဟရဏေန ဝါ သင်္ဂါမေန ဝါ ဗလာဘိဘဝေန ဝါ ဇိတာ ဘဝေယျ၊ တံ ဇိနန္တေန ယံ ဇိတံ၊ န တံ သေယျောတိ အတ္ထော။ ကသ္မာ ပန တဒေဝ ဇိတံ သေယျော၊ ဣဒံ န သေယျောတိ? ယသ္မာ အတ္တဒန္တဿ…ပေ… တထာရူပဿ ဇန္တုနောတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယသ္မာ ဟိ ယွာယံ နိက္ကိလေသတာယ အတ္တဒန္တော ပေါသော၊ တဿ အတ္တဒန္တဿ ကာယာဒီဟိ နိစ္စံ သညတစာရိနော ဧဝရူပဿ ဣမေဟိ ကာယသညမာဒီဟိ သညတဿ ဇန္တုနော ဒေဝေါ ဝါ ဂန္ဓဗ္ဗော ဝါ မာရော ဝါ ဗြဟ္မုနာ သဟ ဥဋ္ဌဟိတွာ ‘‘အဟမဿ ဇိတံ အပဇိတံ ကရိဿာမိ၊ မဂ္ဂဘာဝနာယ ပဟီနေ ကိလေသေ ပုန ဥပ္ပာဒေဿာမီ’’တိ ဃဋေန္တောပိ ဝါယမန္တောပိ ယထာ ဓနာဒီဟိ ပရာဇိတော ပက္ခန္တရော ဟုတွာ ဣတရေန ဇိတံ ပုန ဇိနန္တော အပဇိတံ ကရေယျ၊ ‘‘ဧဝံ အပဇိတံ ကာတုံ နေဝ သက္ကုဏေယျာ’’တိ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

အနတ္ထပုစ္ဆကဗြာဟ္မဏဝတ္ထု စတုတ္ထံ။

၅။ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ မာတုလဗြာဟ္မဏဝတ္ထု

မာသေမာသေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ မာတုလဗြာဟ္မဏံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ထေရော ကိရ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ အာဟ – ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ကိဉ္စိဒေဝ ကုသလံ ကရောသီ’’တိ? ‘‘ကရောမိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကရောသီ’’တိ? ‘‘မာသေ မာသေ သဟဿပရိစ္စာဂေန ဒါနံ ဒမ္မီ’’တိ။ ‘‘ကဿ ဒေသီ’’တိ? ‘‘နိဂဏ္ဌာနံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပတ္ထယန္တော’’တိ? ‘‘ဗြဟ္မလောကံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန ဗြဟ္မလောကဿ အယံ မဂ္ဂေါ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကော ဧဝမာဟာ’’တိ? ‘‘အာစရိယေဟိ မေ ကထိတံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘နော တွံ ဗြဟ္မလောကဿ မဂ္ဂံ ဇာနာသိ၊ နာပိ တေ အာစရိယာ၊ သတ္ထာဝ ဧကော ဇာနာတိ၊ ဧဟိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဗြဟ္မလောကဿ တေ မဂ္ဂံ ကထာပေဿာမီ’’တိ တံ အာဒါယ သတ္ထု သန္တိကံ နေတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ အယံ ဗြာဟ္မဏော ဧဝမာဟာ’’တိ၊ ‘‘တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေတွာ သာဓု ဝတဿ ဗြဟ္မလောကဿ မဂ္ဂံ ကထေထာ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘ဧဝံ ကိရ၊ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ၊ ဘော ဂေါတမာ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ တယာ ဧဝံ ဒဒမာနေန ဝဿသတံ ဒိန္နဒါနတောပိ မုဟုတ္တမတ္တံ ပသန္နစိတ္တေန မမ သာဝကဿ ဩလောကနံ ဝါ ကဋစ္ဆုဘိက္ခာမတ္တဒါနံ ဝါ မဟပ္ဖလတရ’’န္တိ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၀၆။

‘‘မာသေ မာသေ သဟဿေန၊ ယော ယဇေထ သတံ သမံ၊

ဧကဉ္စ ဘာဝိတတ္တာနံ၊ မုဟုတ္တမပိ ပူဇယေ၊

သာယေဝ ပူဇနာ သေယျော၊ ယဉ္စေ ဝဿသတံ ဟုတ’’န္တိ။

တတ္ထ သဟဿေနာဟိ သဟဿပရိစ္စာဂေန။ ယော ယဇေထ သတံ သမန္တိ ယော ဝဿသတံ မာသေ မာသေ သဟဿံ ပရိစ္စဇန္တော လောကိယမဟာဇနဿ ဒါနံ ဒဒေယျ၊ ဧကဉ္စ ဘာဝိတတ္တာနန္တိ ယော ပန ဧကံ သီလာဒိဂုဏဝိသေသေန ဝဍ္ဎိတအတ္တာနံ ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ သောတာပန္နံ၊ ဥပရိမကောဋိယာ ခီဏာသဝံ ဃရဒွါရံ သမ္ပတ္တံ ကဋစ္ဆုဘိက္ခာဒါနဝသေန ဝါ ယာပနမတ္တအာဟာရဒါနဝသေန ဝါ ထူလသာဋကဒါနမတ္တေန ဝါ ပူဇေယျ။ ယံ ဣတရေန ဝဿသတံ ဟုတံ။ တတော သာယေဝ ပူဇနာ သေယျော။ သေဋ္ဌော ဥတ္တမောတိ အတ္ထောတိ။

ဒေသနာဝသာနေ သော ဗြာဟ္မဏော သောတာပတ္တိဖလံ ပတ္တော၊ အညေပိ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ မာတုလဗြာဟ္မဏဝတ္ထု ပဉ္စမံ။

၆။ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဘာဂိနေယျဝတ္ထု

ယောစ ဝဿသတံ ဇန္တူတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဘာဂိနေယျံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

တမ္ပိ ဟိ ထေရော ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ – ‘‘ကိံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ကုသလံ ကရောသီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကရောသီ’’တိ? ‘‘မာသေ မာသေ ဧကံ ဧကံ ပသုံ ဃာတေတွာ အဂ္ဂိံ ပရိစရာမီ’’တိ။ ‘‘ကိမတ္ထံ ဧဝံ ကရောသီ’’တိ? ‘‘ဗြဟ္မလောကမဂ္ဂေါ ကိရေသော’’တိ။ ‘‘ကေနေဝံ ကထိတ’’န္တိ? ‘‘အာစရိယေဟိ မေ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘နေဝ တွံ ဗြဟ္မလောကဿ မဂ္ဂံ ဇာနာသိ၊ နာပိ တေ အာစရိယာ၊ ဧဟိ၊ သတ္ထု သန္တိကံ ဂမိဿာမာ’’တိ တံ သတ္ထု သန္တိကံ နေတွာ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေတွာ ‘‘ဣမဿ၊ ဘန္တေ၊ ဗြဟ္မလောကဿ မဂ္ဂံ ကထေထာ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ ‘‘ဧဝံ ကိရာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘော ဂေါတမာ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ ဝဿသတမ္ပိ ဧဝံ အဂ္ဂိံ ပရိစရန္တဿ တဝ အဂ္ဂိပါရိစရိယာ မမ သာဝကဿ တင်္ခဏမတ္တံ ပူဇမ္ပိ န ပါပုဏာတီ’’တိ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၀၇။

‘‘ယော စ ဝဿသတံ ဇန္တု၊ အဂ္ဂိံ ပရိစရေ ဝနေ၊

ဧကဉ္စ ဘာဝိတတ္တာနံ၊ မုဟုတ္တမပိ ပူဇယေ၊

သာယေဝ ပူဇနာ သေယျော၊ ယဉ္စေ ဝဿသတံ ဟုတ’’န္တိ။

တတ္ထ ဇန္တူတိ သတ္တာဓိဝစနမေတံ။ အဂ္ဂိံ ပရိစရေ ဝနေတိ နိပ္ပပဉ္စဘာဝပတ္ထနာယ ဝနံ ပဝိသိတွာပိ တတ္ထ အဂ္ဂိံ ပရိစရေယျ။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝါတိ။

ဒေသနာဝသာနေ သော ဗြာဟ္မဏော သောတာပတ္တိဖလံ ပါပုဏိ၊ အညေပိ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဘာဂိနေယျဝတ္ထု ဆဋ္ဌံ။

၇။ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ သဟာယကဗြာဟ္မဏဝတ္ထု

ယံကိဉ္စိ ယိဋ္ဌံ ဝါတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ သဟာယကဗြာဟ္မဏံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

တမ္ပိ ဟိ ထေရော ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ကိံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ကိဉ္စိ ကုသလံ ကရောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကရောသီ’’တိ? ‘‘ယိဋ္ဌယာဂံ ယဇာမီ’’တိ။ ‘‘တဒါ ကိရ တံ ယာဂံ မဟာပရိစ္စာဂေန ယဇ’’န္တိ။ ဣတော ပရံ ထေရော ပုရိမနယေနေဝ ပုစ္ဆိတွာ တံ သတ္ထု သန္တိကံ နေတွာ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေတွာ ‘‘ဣမဿ၊ ဘန္တေ၊ ဗြဟ္မလောကဿ မဂ္ဂံ ကထေထာ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ၊ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ ဧဝံ ကိရာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘော ဂေါတမာ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ တယာ သံဝစ္ဆရံ ယိဋ္ဌယာဂံ ယဇန္တေန လောကိယမဟာဇနဿ ဒိန္နဒါနံ ပသန္နစိတ္တေန မမ သာဝကာနံ ဝန္ဒန္တာနံ ဥပ္ပန္နကုသလစေတနာယ စတုဘာဂမတ္တမ္ပိ န အဂ္ဃတီ’’တိ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၀၈။

‘‘ယံ ကိဉ္စိ ယိဋ္ဌံ ဝ ဟုတံ ဝ လောကေ၊

သံဝစ္ဆရံ ယဇေထ ပုညပေက္ခော၊

သဗ္ဗမ္ပိ တံ န စတုဘာဂမေတိ၊

အဘိဝါဒနာ ဥဇ္ဇုဂတေသု သေယျော’’တိ။

တတ္ထ ယံ ကိဉ္စီတိ အနဝသေသပရိယာဒါနဝစနမေတံ။ ယိဋ္ဌန္တိ ယေဘုယျေန မင်္ဂလကိရိယာဒိဝသေသု ဒိန္နဒါနံ။ ဟုတန္တိ အဘိသင်္ခရိတွာ ကတံ ပါဟုနဒါနဉ္စေဝ၊ ကမ္မဉ္စ ဖလဉ္စ သဒ္ဒဟိတွာ ကတဒါနဉ္စ။ သံဝစ္ဆရံ ယဇေထာတိ ဧကသံဝစ္ဆရံ နိရန္တရမေဝ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဒါနံ သကလစက္ကဝါဠေပိ လောကိယမဟာဇနဿ ဒဒေယျ။ ပုညပေက္ခောတိ ပုညံ ဣစ္ဆန္တော။ ဥဇ္ဇုဂတေသူတိ ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ သောတာပန္နေသု ဥပရိမကောဋိယာ ခီဏာသဝေသု။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ဧဝရူပေသု ပသန္နစိတ္တေန သရီရံ ဩနမိတွာ ဝန္ဒန္တဿ ကုသလစေတနာယ ယံ ဖလံ၊ တတော စတုဘာဂမ္ပိ သဗ္ဗံ တံ ဒါနံ န အဂ္ဃတိ၊ တသ္မာ ဥဇုဂတေသု အဘိဝါဒနမေဝ သေယျော’’တိ။

ဒေသနာဝသာနေ သော ဗြာဟ္မဏော သောတာပတ္တိဖလံ ပတ္တော၊ အညေပိ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ သဟာယကဗြာဟ္မဏဝတ္ထု သတ္တမံ။

၈။ အာယုဝဍ္ဎနကုမာရဝတ္ထု

အဘိဝါဒနသီလိဿာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဒီဃလင်္ဃိကံ နိဿာယ အရညကုဋိယံ ဝိဟရန္တော ဒီဃာယုကုမာရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

ဒီဃလင်္ဃိကနဂရဝါသိနော ကိရ ဒွေ ဗြာဟ္မဏာ ဗာဟိရကပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဋ္ဌစတ္တာလီသ ဝဿာနိ တပစရဏံ ကရိံသု။ တေသု ဧကော ‘‘ပဝေဏိ မေ နဿိဿတိ၊ ဝိဗ္ဘမိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ အတ္တနာ ကတံ တပံ ပရေသံ ဝိက္ကိဏိတွာ ဂေါသတေန စေဝ ကဟာပဏသတေန စ သဒ္ဓိံ ဘရိယံ လဘိတွာ ကုဋုမ္ဗံ သဏ္ဌပေသိ။ အထဿ ဘရိယာ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ ဣတရော ပနဿ သဟာယကော ပဝါသံ ဂန္တွာ ပုနဒေဝ တံ နဂရံ ပစ္စာဂမိ။ သော တဿ အာဂတဘာဝံ သုတွာ ပုတ္တဒါရံ အာဒါယ သဟာယကဿ ဒဿနတ္ထာယ အဂမာသိ။ ဂန္တွာ ပုတ္တံ မာတု ဟတ္ထေ ဒတွာ သယံ တာဝ ဝန္ဒိ၊ မာတာပိ ပုတ္တံ ပိတု ဟတ္ထေ ဒတွာ ဝန္ဒိ။ သော ‘‘ဒီဃာယုကာ ဟောထာ’’တိ အာဟ၊ ပုတ္တေ ပန ဝန္ဒာပိတေ တုဏှီ အဟောသိ။ အထ နံ ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ အမှေဟိ ဝန္ဒိတေ ‘ဒီဃာယုကာ ဟောထာ’တိ ဝတွာ ဣမဿ ဝန္ဒနကာလေ ကိဉ္စိ န ဝဒေထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဣမဿေကော အန္တရာယော အတ္ထိ၊ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ။ ‘‘ကိတ္တကံ ဇီဝိဿတိ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘သတ္တာဟံ၊ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ။ ‘‘ပဋိဗာဟနကာရဏံ အတ္ထိ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘နာဟံ ပဋိဗာဟနကာရဏံ ဇာနာမီ’’တိ။ ‘‘ကော ပန ဇာနေယျ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘သမဏော ဂေါတမော ဇာနေယျ၊ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆာဟီ’’တိ။ ‘‘တတ္ထ ဂစ္ဆန္တော တပပရိဟာနိတော ဘာယာမီ’’တိ။ ‘‘သစေ တေ ပုတ္တသိနေဟော အတ္ထိ၊ တပပရိဟာနိံ အစိန္တေတွာ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆာဟီ’’တိ။

သော သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ သယံ တာဝ ဝန္ဒိ။ သတ္ထာ ‘‘ဒီဃာယုကော ဟောဟီ’’တိ အာဟ၊ ပဇာပတိယာ ဝန္ဒနကာလေပိ တဿာ တထေဝ ဝတွာ ပုတ္တဿ ဝန္ဒာပနကာလေ တုဏှီ အဟောသိ။ သော ပုရိမနယေနေဝ သတ္ထာရံ ပုစ္ဆိ၊ သတ္ထာပိ တထေဝ ဗျာကာသိ။ သော ကိရ ဗြာဟ္မဏော သဗ္ဗညုတညာဏံ အပဋိဝိဇ္ဈိတွာဝ အတ္တနော မန္တံ သဗ္ဗညုတညာဏေန သံသန္ဒေသိ၊ ပဋိဗာဟနူပါယံ ပန န ဇာနာတိ။ ဗြာဟ္မဏော သတ္ထာရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘အတ္ထိ ပန၊ ဘန္တေ၊ ပဋိဗာဟနူပါယော’’တိ? ‘‘ဘဝေယျ၊ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ဘဝေယျာ’’တိ? ‘‘သစေ တွံ အတ္တနော ဂေဟဒွါရေ မဏ္ဍပံ ကာရေတွာ တဿ မဇ္ဈေ ပီဌိကံ ကာရေတွာ တံ ပရိက္ခိပန္တော အဋ္ဌ ဝါ သောဠသ ဝါ အာသနာနိ ပညာပေတွာ တေသု မမ သာဝကေ နိသီဒါပေတွာ သတ္တာဟံ နိရန္တရံ ပရိတ္တံ ကာတုံ သက္ကုဏေယျာသိ၊ ဧဝမဿ အန္တရာယော နဿေယျာ’’တိ။ ‘‘ဘော ဂေါတမ၊ မယာ မဏ္ဍပါဒီနိ သက္ကာ ကာတုံ၊ တုမှာကံ ပန သာဝကေ ကထံ လစ္ဆာမီ’’တိ? ‘‘တယာ ဧတ္တကေ ကတေ အဟံ မမ သာဝကေ ပဟိဏိဿာမီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘော ဂေါတမာ’’တိ သော အတ္တနော ဂေဟဒွါရေ သဗ္ဗံ ကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ အဂမာသိ။ သတ္ထာ ဘိက္ခူ ပဟိဏိ၊ တေ ဂန္တွာ တတ္ထ နိသီဒိံသု၊ ဒါရကမ္ပိ ပီဌိကာယံ နိပဇ္ဇာပေသုံ၊ ဘိက္ခူ သတ္တရတ္တိန္ဒိဝံ နိရန္တရံ ပရိတ္တံ ဘဏိံသု၊ သတ္တမေ ဒိဝသေ သာယံ သတ္ထာ အာဂစ္ဆိ။ တသ္မိံ အာဂတေ သဗ္ဗစက္ကဝါဠဒေဝတာ သန္နိပတိံသု။ ဧကော ပန အဝရုဒ္ဓကော နာမ ယက္ခော ဒွါဒသ သံဝစ္ဆရာနိ ဝေဿဝဏံ ဥပဋ္ဌဟိတွာ တဿ သန္တိကာ ဝရံ လဘန္တော ‘‘ဣတော သတ္တမေ ဒိဝသေ ဣမံ ဒါရကံ ဂဏှေယျာသီ’’တိ လဘိ။ တသ္မာ သောပိ အာဂန္တွာ အဋ္ဌာသိ။

သတ္ထရိ ပန တတ္ထ ဂတေ မဟေသက္ခာသု ဒေဝတာသု သန္နိပတိတာသု အပ္ပေသက္ခာ ဒေဝတာ ဩသက္ကိတွာ ဩသက္ကိတွာ ဩကာသံ အလဘမာနာ ဒွါဒသ ယောဇနာနိ ပဋိက္ကမိံသု။ အဝရုဒ္ဓကောပိ တထေဝ ပဋိက္ကမိ၊ သတ္ထာပိ သဗ္ဗရတ္တိံ ပရိတ္တမကာသိ။ သတ္တာဟေ ဝီတိဝတ္တေ အဝရုဒ္ဓကော ဒါရကံ န လဘိ။ အဋ္ဌမေ ပန ဒိဝသေ အရုဏေ ဥဂ္ဂတမတ္တေ ဒါရကံ အာနေတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒာပေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘ဒီဃာယုကော ဟောဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကီဝစိရံ ပန၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဒါရကော ဌဿတီ’’တိ? ‘‘ဝီသဝဿသတံ၊ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ။ အထဿ ‘‘အာယုဝဍ္ဎနကုမာရော’’တိ နာမံ ကရိံသု။ သော ဝုဒ္ဓိမနွာယ ပဉ္စဟိ ဥပါသကသတေဟိ ပရိဝုတော ဝိစရိ။ အထေကဒိဝသံ ဓမ္မသဘာယံ ဘိက္ခူ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘ပဿထာဝုသော၊ အာယုဝဍ္ဎနကုမာရေန ကိရ သတ္တမေ ဒိဝသေ မရိတဗ္ဗံ အဘဝိဿ၊ သော ဣဒါနိ ဝီသဝဿသတဋ္ဌာယီ ဟုတွာ ပဉ္စဟိ ဥပါသကသတေဟိ ပရိဝုတော ဝိစရတိ၊ အတ္ထိ မညေ ဣမေသံ သတ္တာနံ အာယုဝဍ္ဎနကာရဏ’’န္တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ န ကေဝလံ အာယုဝဍ္ဎနမေဝ၊ ဣမေ ပန သတ္တာ ဂုဏဝန္တေ ဝန္ဒန္တာ အဘိဝါဒေန္တာ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ဝဍ္ဎန္တိ၊ ပရိဿယတော မုစ္စန္တိ၊ ယာဝတာယုကမေဝ တိဋ္ဌန္တီ’’တိ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၀၉။

‘‘အဘိဝါဒနသီလိဿ ၊ နိစ္စံ ဝုဍ္ဎာပစာယိနော၊

စတ္တာရော ဓမ္မာ ဝဍ္ဎန္တိ၊ အာယု ဝဏ္ဏော သုခံ ဗလ’’န္တိ။

တတ္ထ အဘိဝါဒနသီလိဿာတိ ဝန္ဒနသီလိဿ၊ အဘိဏှံ ဝန္ဒနကိစ္စပသုတဿာတိ အတ္ထော။ ဝုဍ္ဎာပစာယိနောတိ ဂိဟိဿ ဝါ တဒဟုပဗ္ဗဇိတေ ဒဟရသာမဏေရေပိ၊ ပဗ္ဗဇိတဿ ဝါ ပန ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဝါ ဥပသမ္ပဒါယ ဝါ ဝုဍ္ဎတရေ ဂုဏဝုဍ္ဎေ အပစာယမာနဿ၊ အဘိဝါဒနေန ဝါ နိစ္စံ ပူဇေန္တဿာတိ အတ္ထော။ စတ္တာရော ဓမ္မာ ဝဍ္ဎန္တီတိ အာယုမှိ ဝဍ္ဎမာနေ ယတ္တကံ ကာလံ တံ ဝဍ္ဎတိ၊ တတ္တကံ ဣတရေပိ ဝဍ္ဎန္တိယေဝ။ ယေန ဟိ ပညာသဝဿအာယုသံဝတ္တနိကံ ကုသလံ ကတံ၊ ပဉ္စဝီသတိဝဿကာလေ စဿ ဇီဝိတန္တရာယော ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ သော အဘိဝါဒနသီလတာယ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ သော ယာဝတာယုကမေဝ တိဋ္ဌတိ၊ ဝဏ္ဏာဒယောပိဿ အာယုနာဝ သဒ္ဓိံ ဝဍ္ဎန္တိ။ ဣတော ဥတ္တရိပိ ဧသေဝ နယော။ အနန္တရာယေန ပဝတ္တဿာယုနော ဝဍ္ဎနံ နာမ နတ္ထိ။

ဒေသနာဝသာနေ အာယုဝဍ္ဎနကုမာရော ပဉ္စဟိ ဥပါသကသတေဟိ သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ၊ အညေပိ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

အာယုဝဍ္ဎနကုမာရဝတ္ထု အဋ္ဌမံ။

၉။ သံကိစ္စသာမဏေရဝတ္ထု

ယောစ ဝဿသတံ ဇီဝေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သံကိစ္စသာမဏေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သာဝတ္ထိယံ ကိရ တိံသမတ္တာ ကုလပုတ္တာ သတ္ထု ဓမ္မကထံ သုတွာ သာသနေ ဥရံ ဒတွာ ပဗ္ဗဇိံသု။ တေ ဥပသမ္ပဒါယ ပဉ္စဝဿာ ဟုတွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဂန္ထဓုရံ ဝိပဿနာဓုရန္တိ ဒွေ ဓုရာနီတိ သုတွာ ‘‘မယံ မဟလ္လကကာလေ ပဗ္ဗဇိတာ’’တိ ဂန္ထဓုရေ ဥဿာဟံ အကတွာ ဝိပဿနာဓုရံ ပူရေတုကာမာ ယာဝ အရဟတ္တာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထာပေတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဧကံ အရညာယတနံ ဂမိဿာမာ’’တိ သတ္ထာရံ အာပုစ္ဆိံသု။ သတ္ထာ ‘‘ကတရံ ဌာနံ ဂမိဿထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အသုကံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တတ္ထ တေသံ ဧကံ ဝိဃာသာဒံ နိဿာယ ဘယံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တဉ္စ ပန သံကိစ္စသာမဏေရေ ဂတေ ဝူပသမိဿတိ၊ အထ နေသံ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ ပါရိပူရိံ ဂမိဿတီ’’တိ အညာသိ။

သံကိစ္စသာမဏေရော နာမ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ သာမဏေရော သတ္တဝဿိကော ဇာတိယာ။ တဿ ကိရ မာတာ သာဝတ္ထိယံ အဍ္ဎကုလဿ ဓီတာ။ သာ တသ္မိံ ကုစ္ဆိဂတေ ဧကေန ဗျာဓိနာ တင်္ခဏညေဝ ကာလမကာသိ။ တဿာ ဈာပိယမာနာယ ဌပေတွာ ဂဗ္ဘမံသံ သေသံ ဈာယိ။ အထဿာ ဂဗ္ဘမံသံ စိတကတော ဩတာရေတွာ ဒွီသု တီသု ဌာနေသု သူလေဟိ ဝိဇ္ဈိံသု။ သူလကောဋိ ဒါရကဿ အက္ခိကောဋိံ ပဟရိ။ ဧဝံ ဂဗ္ဘမံသံ ဝိဇ္ဈိတွာ အင်္ဂါရရာသိမှိ ခိပိတွာ အင်္ဂါရေဟေဝ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ပက္ကမိံသု။ ဂဗ္ဘမံသံ ဈာယိ၊ အင်္ဂါရမတ္ထကေ ပန သုဝဏ္ဏဗိမ္ဗသဒိသော ဒါရကော ပဒုမဂဗ္ဘေ နိပန္နော ဝိယ အဟောသိ။ ပစ္ဆိမဘဝိကဿ သတ္တဿ ဟိ သိနေရုနာ ဩတ္ထရိယမာနဿပိ အရဟတ္တံ အပ္ပတွာ ဇီဝိတက္ခယော နာမ နတ္ထိ။ ပုနဒိဝသေ ‘‘စိတကံ နိဗ္ဗာပေဿာမာ’’တိ အာဂတာ တထာနိပန္နံ ဒါရကံ ဒိသွာ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတာ ‘‘ကထဉှိ နာမ ဧတ္တကေသု ဒါရူသု ခီယမာနေသု သကလသရီရေ ဈာပိယမာနေ ဒါရကော န ဈာယိ၊ ကိံ နု ခေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဒါရကံ အာဒါယ အန္တောဂါမံ ဂန္တွာ နေမိတ္တကေ ပုစ္ဆိံသု။ နေမိတ္တကာ ‘‘သစေ အယံ ဒါရကော အဂါရံ အဇ္ဈာဝဿိဿတိ၊ ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ ဉာတကာ ဒုဂ္ဂတာ ဘဝိဿန္တိ? သစေ ပဗ္ဗဇိဿတိ၊ ပဉ္စဟိ သမဏသတေဟိ ပရိဝုတော ဝိစရိဿတီ’’တိ အာဟံသု။ တဿ သင်္ကုနာ အက္ခိကောဋိယာ ဘိန္နတ္တာ သံကိစ္စန္တိ နာမံ ကရိံသု။ သော အပရေန သမယေန သံကိစ္စောတိ ပညာယိ။ အထ နံ ဉာတကာ ‘‘ဟောတု၊ ဝဍ္ဎိတကာလေ အမှာကံ အယျဿ သာရိပုတ္တဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗာဇေဿာမာ’’တိ ပေါသိံသု။ သော သတ္တဝဿိကကာလေ ‘‘တဝ မာတုကုစ္ဆိယံ ဝသနကာလေ မာတာ တေ ကာလမကာသိ၊ တဿာ သရီရေ ဈာပိယမာနေပိ တွံ န ဈာယီ’’တိ ကုမာရကာနံ ကထံ သုတွာ ‘‘အဟံ ကိရ ဧဝရူပါ ဘယာ မုတ္တော၊ ကိံ မေ ဃရာဝါသေန၊ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ ဉာတကာနံ အာရောစေသိ။ တေ ‘‘သာဓု၊ တာတာ’’တိ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ သန္တိကံ နေတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမံ ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိ အဒံသု။ ထေရော တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ ဒတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ သော ခုရဂ္ဂေယေဝ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အယံ သံကိစ္စသာမဏေရော နာမ။

သတ္ထာ ‘‘ဧတသ္မိံ ဂတေ တံ ဘယံ ဝူပသမိဿတိ၊ အထ နေသံ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ ပါရိပူရိံ ဂမိဿတီ’’တိ ဉတွာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ တုမှာကံ ဇေဋ္ဌဘာတိကံ သာရိပုတ္တတ္ထေရံ ဩလောကေတွာ ဂစ္ဆထာ’’တိ အာဟ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ ဝတွာ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ကိံ၊ အာဝုသော’’တိ ဝုတ္တေ မယံ သတ္ထု သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ အရညံ ပဝိသိတုကာမာ ဟုတွာ အာပုစ္ဆိမှာ၊ အထ နော သတ္ထာ ဧဝမာဟ – ‘‘တုမှာကံ ဇေဋ္ဌဘာတိကံ ဩလောကေတွာ ဂစ္ဆထာ’’တိ? ‘‘တေနမှာ ဣဓာဂတာ’’တိ။ ထေရော ‘‘သတ္ထာရာ ဣမေ ဧကံ ကာရဏံ ဒိသွာ ဣဓ ပဟိတာ ဘဝိဿန္တိ၊ ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ အာဝဇ္ဇေန္တော တမတ္ထံ ဉတွာ အာဟ – ‘‘အတ္ထိ ပန ဝေါ၊ အာဝုသော၊ သာမဏေရော’’တိ? ‘‘နတ္ထိ၊ အာဝုသော’’တိ။ ‘‘သစေ နတ္ထိ၊ ဣမံ သံကိစ္စသာမဏေရံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆထာ’’တိ။ ‘‘အလံ၊ အာဝုသော၊ သာမဏေရံ နိဿာယ နော ပလိဗောဓော ဘဝိဿတိ၊ ကိံ အရညေ ဝသန္တာနံ သာမဏေရေနာ’’တိ? ‘‘နာဝုသော ၊ ဣမံ နိဿာယ တုမှာကံ ပလိဗောဓော၊ အပိစ ခေါ ပန တုမှေ နိဿာယ ဣမဿ ပလိဗောဓော ဘဝိဿတိ။ သတ္ထာပိ တုမှေ မမ သန္တိကံ ပဟိဏန္တော တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ သာမဏေရဿ ပဟိဏနံ ပစ္စာသီသန္တော ပဟိဏိ၊ ဣမံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆထာ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ အဓိဝါသေတွာ သာမဏေရေန သဒ္ဓိံ ဧကတိံသ ဇနာ ထေရံ အပလောကေတွာ ဝိဟာရာ နိက္ခမ္မ စာရိကံ စရန္တာ ဝီသယောဇနသတမတ္ထကေ ဧကံ သဟဿကုလံ ဂါမံ ပါပုဏိံသု။

မနုဿာ တေ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တာ သက္ကစ္စံ ပရိဝိသိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ကတ္ထ ဂမိဿထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ယထာဖာသုကဋ္ဌာနံ၊ အာဝုသော’’တိ ဝုတ္တေ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိတွာ ‘‘မယံ၊ ဘန္တေ၊ အယျေသု ဣမံ ဌာနံ နိဿာယ အန္တောဝဿံ ဝသန္တေသု ပဉ္စသီလံ သမာဒါယ ဥပေါသထကမ္မံ ကရိဿာမာ’’တိ ယာစိံသု။ ထေရာ အဓိဝါသေသုံ။ အထ နေသံ မနုဿာ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနစင်္ကမနပဏ္ဏသာလာယော သံဝိဒဟိတွာ ‘‘အဇ္ဇ မယံ၊ သွေ မယ’’န္တိ ဥဿာဟပ္ပတ္တာ ဥပဋ္ဌာနမကံသု။ ထေရာ ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ကတိကဝတ္တံ ကရိံသု၊ ‘‘အာဝုသော၊ အမှေဟိ ဓရမာနကဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟိတံ၊ န ခေါ ပန သက္ကာ အညတြ ပဋိပတ္တိသမ္ပဒါယ ဗုဒ္ဓေ အာရာဓေတုံ၊ အမှာကဉ္စ အပါယဒွါရာနိ ဝိဝဋာနေဝ၊ တသ္မာ အညတြ ပါတော ဘိက္ခာစာရဝေလံ၊ သာယံ ထေရူပဋ္ဌာနဝေလဉ္စ သေသကာလေ ဒွေ ဧကဋ္ဌာနေ န ဘဝိဿာမ၊ ယဿ အဖာသုကံ ဘဝိဿတိ၊ တေန ဃဏ္ဍိယာ ပဟဋာယ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဘေသဇ္ဇံ ကရိဿာမ၊ ဣတော အညသ္မိံ ရတ္တိဘာဂေ ဝါ ဒိဝသဘာဂေ ဝါ အပ္ပမတ္တာ ကမ္မဋ္ဌာနမနုယုဉ္ဇိဿာမာ’’တိ။

တေသု ဧဝံ ကတိကံ ကတွာ ဝိဟရန္တေသု ဧကော ဒုဂ္ဂတပုရိသော ဓီတရံ ဥပနိဿာယ ဇီဝန္တော တသ္မိံ ဌာနေ ဒုဗ္ဘိက္ခေ ဥပ္ပန္နေ အပရံ ဓီတရံ ဥပနိဿာယ ဇီဝိတုကာမော မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ ထေရာပိ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဝသနဋ္ဌာနံ အာဂစ္ဆန္တာ အန္တရာမဂ္ဂေ ဧကိဿာ နဒိယာ နှတွာ ဝါလုကပုလိနေ နိသီဒိတွာ ဘတ္တကိစ္စံ ကရိံသု။ တသ္မိံ ခဏေ သော ပုရိသော တံ ဌာနံ ပတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ ထေရာ ‘‘ကဟံ ဂစ္ဆသီ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ သော တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ ထေရာ တသ္မိံ ကာရုညံ ဥပ္ပာဒေတွာ၊ ‘‘ဥပါသက၊ အတိဝိယ ဆာတောသိ၊ ဂစ္ဆ၊ ပဏ္ဏံ အာဟရ၊ ဧကမေကံ တေ ဘတ္တပိဏ္ဍံ ဒဿာမာ’’တိ ဝတွာ တေန ပဏ္ဏေ အာဟဋေ အတ္တနာ အတ္တနာ ဘုဉ္ဇနနိယာမေနေဝ သူပဗျဉ္ဇနေဟိ သန္နဟိတွာ ဧကမေကံ ပိဏ္ဍံ အဒံသု။ ဧတဒေဝ ကိရ ဝတ္တံ၊ ယံ ဘောဇနကာလေ အာဂတဿ ဘတ္တံ ဒဒမာနေန ဘိက္ခုနာ အဂ္ဂဘတ္တံ အဒတွာ အတ္တနာ ဘုဉ္ဇနနိယာမေနေဝ ထောကံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ ဒါတဗ္ဗံ။ တသ္မာ တေပိ တထာ အဒံသု။ သော ကတဘတ္တကိစ္စော ထေရေ ဝန္ဒိတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ အယျာ၊ ကေနစိ နိမန္တိတာ’’တိ? ‘‘နတ္ထိ၊ ဥပါသက၊ နိမန္တနံ၊ မနုဿာ ဒေဝသိကံ ဧဝရူပမေဝ အာဟာရံ ဒေန္တီ’’တိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘မယံ နိစ္စကာလံ ဥဋ္ဌာယ သမုဋ္ဌာယ ကမ္မံ ကရောန္တာပိ ဧဝရူပံ အာဟာရံ လဒ္ဓုံ န သက္ကောမ၊ ကိံ မေ အညတ္ထ ဂတေန၊ ဣမေသံ သန္တိကေယေဝ ဇီဝိဿာမီ’’တိ။ အထ နေ အာဟ – ‘‘အဟံ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ ကတွာ အယျာနံ သန္တိကေ ဝသိတုံ ဣစ္ဆာမီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဥပါသကာ’’တိ။ သော တေဟိ သဒ္ဓိံ တေသံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ သာဓုကံ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ ကရောန္တော ဘိက္ခူ အတိဝိယ အာရာဓေတွာ ဒွေမာသစ္စယေန ဓီတရံ ဒဋ္ဌုကာမော ဟုတွာ ‘‘သစေ၊ အယျေ၊ အာပုစ္ဆိဿာမိ၊ န မံ ဝိဿဇ္ဇိဿန္တိ၊ အနာပုစ္ဆာ ဂမိဿာမီ’’တိ တေသံ အနာစိက္ခိတွာဝ နိက္ခမိ။ ဧတ္တကမေဝ ကိရဿ ဩဠာရိကံ ခလိတံ အဟောသိ၊ ယံ ဘိက္ခူနံ အနာရောစေတွာ ပက္ကာမိ။

တဿ ပန ဂမနမဂ္ဂေ ဧကာ အဋဝီ အတ္ထိ။ တတ္ထ ပဉ္စသတာနံ စောရာနံ ‘‘ယော ဣမံ အဋဝိံ ပဝိသတိ၊ တံ မာရေတွာ တဿ မံသလောဟိတေန တုယှံ ဗလိကမ္မံ ကရိဿာမာ’’တိ ဒေဝတာယ အာယာစနံ ကတွာ ဝသန္တာနံ သတ္တမော ဒိဝသော ဟောတိ။ တသ္မာ သတ္တမေ ဒိဝသေ စောရဇေဋ္ဌကော ရုက္ခံ အာရုယှ ဩလောကေန္တော တံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ စောရာနံ သညမဒါသိ။ တေ တဿ အဋဝိမဇ္ဈံ ပဝိဋ္ဌဘာဝံ ဉတွာ ပရိက္ခိပိတွာ တံ ဂဏှိတွာ ဂါဠှဗန္ဓနံ ကတွာ အရဏိသဟိတေန အဂ္ဂိံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဒါရူနိ သင်္ကဍ္ဎိတွာ မဟန္တံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ ကတွာ သူလာနိ တစ္ဆိံသု။ သော တေသံ တံ ကိရိယံ ဒိသွာ၊ ‘‘သာမိ၊ ဣမသ္မိံ ဌာနေ နေဝ သူကရာ၊ န မိဂါဒယော ဒိဿန္တိ၊ ကိံ ကာရဏာ ဣဒံ ကရောထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘တံ မာရေတွာ တဝ မံသလောဟိတေန ဒေဝတာယ ဗလိကမ္မံ ကရိဿာမာ’’တိ။ သော မရဏဘယတဇ္ဇိတော ဘိက္ခူနံ တံ ဥပကာရံ အစိန္တေတွာ ကေဝလံ အတ္တနော ဇီဝိတမေဝ ရက္ခမာနော ဧဝမာဟ – ‘‘သာမိ၊ အဟံ ဝိဃာသာဒေါ၊ ဥစ္ဆိဋ္ဌဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဝဍ္ဎိတော၊ ဝိဃာသာဒေါ နာမ ကာဠကဏ္ဏိကော၊ အယျာ ပန ယတော တတော နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိတာပိ ခတ္တိယာဝ၊ အသုကသ္မိံ ဌာနေ ဧကတိံသ ဘိက္ခူ ဝသန္တိ၊ တေ မာရေတွာ ဗလိကမ္မံ ကရောထ၊ အတိဝိယ ဝေါ ဒေဝတာ တုဿိဿတီ’’တိ။ တံ သုတွာ စောရာ ‘‘ဘဒ္ဒကံ ဧသ ဝဒေတိ၊ ကိံ ဣမိနာ ကာဠကဏ္ဏိနာ၊ ခတ္တိယေ မာရေတွာ ဗလိကမ္မံ ကရိဿာမာ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဧဟိ၊ နေသံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဒဿေဟီ’’တိ တမေဝ မဂ္ဂဒေသကံ ကတွာ တံ ဌာနံ ပတွာ ဝိဟာရမဇ္ဈေ ဘိက္ခူ အဒိသွာ ‘‘ကဟံ ဘိက္ခူ’’တိ နံ ပုစ္ဆိံသု။ သော ဒွေ မာသေ ဝသိတတ္တာ တေသံ ကတိကဝတ္တံ ဇာနန္တော ဧဝမာဟ – ‘‘အတ္တနော ဒိဝါဋ္ဌာနရတ္တိဋ္ဌာနေသု နိသိန္နာ၊ ဧတံ ဃဏ္ဍိံ ပဟရထ၊ ဃဏ္ဍိသဒ္ဒေန သန္နိပတိဿန္တီ’’တိ။ စောရဇေဋ္ဌကော ဃဏ္ဍိံ ပဟရိ။

ဘိက္ခူ ဃဏ္ဍိသဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘အကာလေ ဃဏ္ဍိ ပဟဋာ၊ ကဿစိ အဖာသုကံ ဘဝိဿတီ’’တိ အာဂန္တွာ ဝိဟာရမဇ္ဈေ ပဋိပါဋိယာ ပညတ္တေသု ပါသာဏဖလကေသု နိသီဒိံသု။ သင်္ဃတ္ထေရော စောရေ ဩလောကေတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဥပါသကာ ကေနာယံ ဃဏ္ဍိ ပဟဋာ’’တိ? စောရဇေဋ္ဌကော အာဟ – ‘‘မယာ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ’’တိ? ‘‘အမှေဟိ အဋဝိဒေဝတာယ အာယာစိတံ အတ္ထိ၊ တဿာ ဗလိကမ္မကရဏတ္ထာယ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဂဟေတွာ ဂမိဿာမာ’’တိ။ တံ သုတွာ မဟာထေရော ဘိက္ခူ အာဟ – ‘‘အာဝုသော၊ ဘာတိကာနံ ဥပ္ပန္နကိစ္စံ နာမ ဇေဋ္ဌဘာတိကေန နိတ္ထရိတဗ္ဗံ၊ အဟံ အတ္တနော ဇီဝိတံ တုမှာကံ ပရိစ္စဇိတွာ ဣမေဟိ သဒ္ဓိံ ဂမိဿာမိ၊ မာ သဗ္ဗေသံ အန္တရာယော ဟောတု၊ အပ္ပမတ္တာ သမဏဓမ္မံ ကရောထာ’’တိ။ အနုထေရော အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ ဇေဋ္ဌဘာတု ကိစ္စံ နာမ ကနိဋ္ဌဿ ဘာရော၊ အဟံ ဂမိဿာမိ၊ တုမှေ အပ္ပမတ္တာ ဟောထာ’’တိ။ ဣမိနာ ဥပါယေန ‘‘အဟမေဝ အဟမေဝါ’’တိ ဝတွာ ပဋိပါဋိယာ တိံသပိ ဇနာ ဥဋ္ဌဟိံသု၊ ဧဝံ တေ နေဝ ဧကိဿာ မာတုယာ ပုတ္တာ၊ န ဧကဿ ပိတုနော၊ နာပိ ဝီတရာဂါ၊ အထ စ ပန အဝသေသာနံ အတ္ထာယ ပဋိပါဋိယာ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိံသု။ တေသု ဧကောပိ ‘‘တွံ ယာဟီ’’တိ ဝတ္တုံ သမတ္ထော နာမ နာဟောသိ။

သံကိစ္စသာမဏေရော တေသံ ကထံ သုတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေ တိဋ္ဌထ ၊ အဟံ တုမှာကံ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ အာဟ။ တေ အာဟံသု – ‘‘အာဝုသော၊ မယံ သဗ္ဗေ ဧကတော မာရိယမာနာပိ တံ ဧကကံ န ဝိဿဇ္ဇေဿာမာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘‘အာဝုသော၊ တွံ ဓမ္မသေနာပတိသာရိပုတ္တတ္ထေရဿ သာမဏေရော၊ သစေ တံ ဝိဿဇ္ဇေဿာမ၊ သာမဏေရံ မေ အာဒါယ ဂန္တွာ စောရာနံ နိယျာဒိံသူ’တိ ထေရော နော ဂရဟိဿတိ၊ တံ နိန္ဒံ နိတ္ထရိတုံ န သက္ခိဿာမ၊ တေန တံ န ဝိဿဇ္ဇေဿာမာ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ တုမှေ မမ ဥပဇ္ဈာယဿ သန္တိကံ ပဟိဏန္တောပိ၊ မမ ဥပဇ္ဈာယော မံ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ပဟိဏန္တောပိ ဣဒမေဝ ကာရဏံ ဒိသွာ ပဟိဏိ၊ တိဋ္ဌထ တုမှေ၊ အဟမေဝ ဂမိဿာမီ’’တိ သော တိံသ ဘိက္ခူ ဝန္ဒိတွာ ‘‘သစေ၊ ဘန္တေ၊ မေ ဒေါသော အတ္ထိ၊ ခမထာ’’တိ ဝတွာ နိက္ခမိ။ တဒါ ဘိက္ခူနံ မဟာသံဝေဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ အက္ခီနိ အဿုပုဏ္ဏာနိ ဟဒယမံသံ ပဝေဓိ။ မဟာထေရော စောရေ အာဟ – ‘‘ဥပါသကာ အယံ ဒဟရကော တုမှေ အဂ္ဂိံ ကရောန္တေ၊ သူလာနိ တစ္ဆန္တေ၊ ပဏ္ဏာနိ အတ္ထရန္တေ ဒိသွာ ဘာယိဿတိ၊ ဣမံ ဧကမန္တေ ဌပေတွာ တာနိ ကိစ္စာနိ ကရေယျာထာ’’တိ။ စောရာ သာမဏေရံ အာဒါယ ဂန္တွာ ဧကမန္တေ ဌပေတွာ သဗ္ဗကိစ္စာနိ ကရိံသု။

ကိစ္စပရိယောသာနေ စောရဇေဋ္ဌကော အသိံ အဗ္ဗာဟိတွာ သာမဏေရံ ဥပသင်္ကမိ။ သာမဏေရော နိသီဒမာနော ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာဝ နိသီဒိ။ စောရဇေဋ္ဌကော အသိံ ပရိဝတ္တေတွာ သာမဏေရဿ ခန္ဓေ ပါတေသိ၊ အသိ နမိတွာ ဓာရာယ ဓာရံ ပဟရိ၊ သော ‘‘န သမ္မာ ပဟရိ’’န္တိ မညမာနော ပုန တံ ဥဇုကံ ကတွာ ပဟရိ။ အသိ တာလပဏ္ဏံ ဝိယ ဝေဌယမာနော ထရုမူလံ အဂမာသိ။ သာမဏေရဉှိ တသ္မိံ ကာလေ သိနေရုနာ အဝတ္ထရန္တောပိ မာရေတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ၊ ပဂေဝ အသိနာ။ တံ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ စောရဇေဋ္ဌကော စိန္တေသိ – ‘‘ပုဗ္ဗေ မေ အသိ သိလာထမ္ဘံ ဝါ ခဒိရခါဏုံ ဝါ ကဠီရံ ဝိယ ဆိန္ဒတိ၊ ဣဒါနိ ဧကဝါရံ နမိ၊ ဧကဝါရံ တာလပတ္တဝေဌကော ဝိယ ဇာတော။ အယံ နာမ အသိ အစေတနာ ဟုတွာပိ ဣမဿ ဂုဏံ ဇာနာတိ၊ အဟံ သစေတနောပိ န ဇာနာမီ’’တိ။ သော အသိံ ဘူမိယံ ခိပိတွာ တဿ ပါဒမူလေ ဥရေန နိပဇ္ဇိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ မယံ ဓနကာရဏာ အဋဝိံ ပဝိဋ္ဌာမှာ၊ အမှေ ဒူရတောဝ ဒိသွာ သဟဿမတ္တာပိ မနုဿာ ပဝေဓန္တိ၊ ဒွေ တိဿော ကထာ ကထေတုံ န သက္ကောန္တိ။ တဝ ပန သန္တာသမတ္တမ္ပိ နတ္ထိ၊ ဥက္ကာမုခေ သုဝဏ္ဏံ ဝိယ သုပုပ္ဖိတကဏိကာရံ ဝိယ စ တေ မုခံ ဝိရောစတိ၊ ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ ပုစ္ဆန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘တဿ တေ နတ္ထိ ဘီတတ္တံ၊ ဘိယျော ဝဏ္ဏော ပသီဒတိ၊

ကသ္မာ န ပရိဒေဝေသိ၊ ဧဝရူပေ မဟဗ္ဘယေ’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၇၀၆)၊

သာမဏေရော ဈာနာ ဝုဋ္ဌာယ တဿ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော၊ ‘‘အာဝုသော ဂါမဏိ၊ ခီဏာသဝဿ အတ္တဘာဝေါ နာမ သီသေ ဌပိတဘာရော ဝိယ ဟောတိ၊ သော တသ္မိံ ဘိဇ္ဇန္တေ ဝါ နဿန္တေ ဝါ တုဿတေဝ၊ န ဘာယတီ’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

‘‘နတ္ထိ စေတသိကံ ဒုက္ခံ၊ အနပေက္ခဿ ဂါမဏိ၊

အတိက္ကန္တာ ဘယာ သဗ္ဗေ၊ ခီဏသံယောဇနဿ ဝေ။

‘‘ခီဏာယ ဘဝနေတ္တိယာ၊ ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ ယထာတထေ၊

န ဘယံ မရဏေ ဟောတိ၊ ဘာရနိက္ခေပနေ ယထာ’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၇၀၇-၇၀၈)၊

သော တဿ ကထံ သုတွာ ပဉ္စ စောရသတာနိ ဩလောကေတွာ အာဟ – ‘‘တုမှေ ကိံ ကရိဿထာ’’တိ? ‘‘တုမှေ ပန၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘မမ တာဝ၊ ဘော၊ ‘ဧဝရူပံ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ အဂါရမဇ္ဈေ ကမ္မံ နတ္ထိ၊ အယျဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’တိ။ မယမ္ပိ တထေဝ ကရိဿာမာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ တာတာ’’တိ တတော ပဉ္စသတာပိ စောရာ သာမဏေရံ ဝန္ဒိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိံသု ။ သော တေသံ အသိဓာရာဟိ ဧဝ ကေသေ စေဝ ဝတ္ထဒသာ စ ဆိန္ဒိတွာ တမ္ဗမတ္တိကာယ ရဇိတွာ တာနိ ကာသာယာနိ အစ္ဆာဒါပေတွာ ဒသသု သီလေသု ပတိဋ္ဌာပေတွာ တေ အာဒါယ ဂစ္ဆန္တော စိန္တေသိ – ‘‘သစာဟံ ထေရေ အဒိသွာဝ ဂမိဿာမိ၊ တေ သမဏဓမ္မံ ကာတုံ န သက္ခိဿန္တိ။ စောရာနဉှိ မံ ဂဟေတွာ နိက္ခန္တကာလတော ပဋ္ဌာယ တေသု ဧကောပိ အဿူနိ သန္ဓာရေတုံ နာသက္ခိ၊ ‘မာရိတော နု ခေါ သာမဏေရော၊ နော’တိ စိန္တေန္တာနံ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဘိမုခံ န ဘဝိဿတိ၊ တသ္မာ ဒိသွာဝ နေ ဂမိဿာမီ’’တိ။ သော ပဉ္စသတဘိက္ခုပရိဝါရော တတ္ထ ဂန္တွာ အတ္တနော ဒဿနေန ပဋိလဒ္ဓအဿာသေဟိ တေဟိ ‘‘ကိံ၊ သပ္ပုရိသ၊ သံကိစ္စ၊ လဒ္ဓံ တေ ဇီဝိတ’’န္တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဣမေ မံ မာရေတုကာမာ ဟုတွာ မာရေတုံ အသက္ကောန္တာ မမ ဂုဏေ ပသီဒိတွာ ဓမ္မံ သုတွာ ပဗ္ဗဇိတာ၊ အဟံ ‘တုမှေ ဒိသွာဝ ဂမိဿာမီ’တိ အာဂတော၊ အပ္ပမတ္တာ သမဏဓမ္မံ ကရောထ၊ အဟံ သတ္ထု သန္တိကံ ဂမိဿာမီ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဝန္ဒိတွာ ဣတရေ အာဒါယ ဥပဇ္ဈာယဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ကိံ သံကိစ္စ၊ အန္တေဝါသိကာ တေ လဒ္ဓါ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ ထေရေန ‘‘ဂစ္ဆ သံကိစ္စ၊ သတ္ထာရံ ပဿာဟီ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘သာဓူ’’တိ ထေရံ ဝန္ဒိတွာ တေ အာဒါယ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ သတ္ထာရာပိ ‘‘ကိံ သံကိစ္စ၊ အန္တေဝါသိကာ တေ လဒ္ဓါ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ သတ္ထာ ‘‘ဧဝံ ကိရ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ၊ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ တုမှာကံ စောရကမ္မံ ကတွာ ဒုဿီလေ ပတိဋ္ဌာယ ဝဿသတံ ဇီဝနတော ဣဒါနိ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ဧကဒိဝသမ္ပိ ဇီဝိတံ သေယျော’’တိ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၁၀။

‘‘ယော စ ဝဿသတံ ဇီဝေ၊ ဒုဿီလော အသမာဟိတော၊

ဧကာဟံ ဇီဝိတံ သေယျော၊ သီလဝန္တဿ ဈာယိနော’’တိ။

တတ္ထ ဒုဿီလောတိ နိဿီလော။ သီလဝန္တဿာတိ ဒုဿီလဿ ဝဿသတံ ဇီဝနတော သီလဝန္တဿ ဒွီဟိ ဈာနေဟိ ဈာယိနော ဧကဒိဝသမ္ပိ ဧကမုဟုတ္တမ္ပိ ဇီဝိတံ သေယျော၊ ဥတ္တမန္တိ အတ္ထော။

ဒေသနာဝသာနေ တေ ပဉ္စသတာပိ ဘိက္ခူ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု၊ သမ္ပတ္တမဟာဇနဿာပိ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသီတိ။

အပရေန သမယေန သံကိစ္စော ဥပသမ္ပဒံ လဘိတွာ ဒသဝဿော ဟုတွာ သာမဏေရံ ဂဏှိ။ သော ပန တဿေဝ ဘာဂိနေယျော အဓိမုတ္တသာမဏေရော နာမ။ အထ နံ ထေရော ပရိပုဏ္ဏဝဿကာလေ အာမန္တေတွာ ‘‘ဥပသမ္ပဒံ တေ ကရိဿာမိ၊ ဂစ္ဆ၊ ဉာတကာနံ သန္တိကေ ဝဿပရိမာဏံ ပုစ္ဆိတွာ ဧဟီ’’တိ ဥယျောဇေသိ။ သော မာတာပိတူနံ သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ပဉ္စသတေဟိ စောရေဟိ ဗလိကမ္မတ္ထာယ မာရိယမာနော တေသံ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ပသန္နစိတ္တေဟိ တေဟိ ‘‘န တေ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အမှာကံ အတ္ထိဘာဝေါ ကဿစိ အာရောစေတဗ္ဗော’’တိ ဝိဿဋ္ဌော ပဋိပထေ မာတာပိတရော အာဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ တမေဝ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇန္တာနမ္ပိ တေသံ သစ္စမနုရက္ခန္တော နာရောစေသိ။ တေသံ စောရေဟိ ဝိဟေဌိယမာနာနံ ‘‘တွမ္ပိ စောရေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကတော ဟုတွာ မညေ၊ အမှာကံ နာရောစေသီ’’တိ ပရိဒေဝန္တာနံ သဒ္ဒံ သုတွာ တေ မာတာပိတူနမ္ပိ အနာရောစိတဘာဝံ ဉတွာ ပသန္နစိတ္တာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိံသု။ သောပိ သံကိစ္စသာမဏေရော ဝိယ တေ သဗ္ဗေ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဥပဇ္ဈာယဿ သန္တိကံ အာနေတွာ တေန သတ္ထု သန္တိကံ ပေသိတော ဂန္တွာ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ သတ္ထာ ‘‘ဧဝံ ကိရ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ၊ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ပုရိမနယေနေဝ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမမေဝ ဂါထမာဟ –

‘‘ယော စ ဝဿသတံ ဇီဝေ၊ ဒုဿီလော အသမာဟိတော၊

ဧကာဟံ ဇီဝိတံ သေယျော၊ သီလဝန္တဿ ဈာယိနော’’တိ။

ဣဒမ္ပိ အဓိမုတ္တသာမဏေရဝတ္ထု ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

သံကိစ္စသာမဏေရဝတ္ထု နဝမံ။

၁၀။ ခါဏုကောဏ္ဍညတ္ထေရဝတ္ထု

ယောစ ဝဿသတံ ဇီဝေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ခါဏုကောဏ္ဍညတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သော ကိရ ထေရော သတ္ထု သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ အရညေ ဝိဟရန္တော အရဟတ္တံ ပတွာ ‘‘သတ္ထု အာရောစေဿာမီ’’တိ တတော အာဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ကိလန္တော မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ ဧကသ္မိံ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ နိသိန္နော ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ။ အထေကံ ဂါမံ ဝိလုမ္ပိတွာ ပဉ္စသတာ စောရာ အတ္တနော ဗလာနုရူပေန ဘဏ္ဍိကံ ဗန္ဓိတွာ သီသေနာဒါယ ဂစ္ဆန္တာ ဒူရံ ဂန္တွာ ကိလန္တရူပါ ‘‘ဒူရံ အာဂတာမှ၊ ဣမသ္မိံ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ ဝိဿမိဿာမာ’’တိ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ ပိဋ္ဌိပါသာဏဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ထေရံ ဒိသွာပိ ‘‘ခါဏုကော အယ’’န္တိ သညိနော အဟေသုံ။ အထေကော စောရော ထေရဿ သီသေ ဘဏ္ဍိကံ ဌပေသိ၊ အပရောပိ တံ နိဿာယ ဘဏ္ဍိကံ ဌပေသိ။ ဧဝံ ပဉ္စသတာပိ စောရာ ပဉ္စဟိ ဘဏ္ဍိကသတေဟိ ထေရံ ပရိက္ခိပိတွာ သယမ္ပိ နိသိန္နာ နိဒ္ဒါယိတွာ အရုဏုဂ္ဂမနကာလေ ပဗုဇ္ဈိတွာ အတ္တနော အတ္တနော ဘဏ္ဍိကံ ဂဏှန္တာ ထေရံ ဒိသွာ ‘‘အမနုဿော’’တိ သညာယ ပလာယိတုံ အာရဘိံသု။ အထ နေ ထေရော အာဟ – ‘‘မာ ဘာယိတ္ထ ဥပါသကာ၊ ပဗ္ဗဇိတော အဟ’’န္တိ။ တေ ထေရဿ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိတွာ ‘‘ခမထ၊ ဘန္တေ၊ မယံ ခါဏုကသညိနော အဟုမှာ’’တိ ထေရံ ခမာပေတွာ စောရဇေဋ္ဌကေန ‘‘အဟံ အယျဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ သေသာ ‘‘မယမ္ပိ ပဗ္ဗဇိဿာမာ’’တိ ဝတွာ သဗ္ဗေပိ ဧကစ္ဆန္ဒာ ဟုတွာ ထေရံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိံသု။ ထေရော သံကိစ္စသာမဏေရော ဝိယ သဗ္ဗေပိ တေ ပဗ္ဗာဇေသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ခါဏုကောဏ္ဍညောတိ ပညာယိ။ သော တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ သတ္ထာရာ ‘‘ကိံ၊ ကောဏ္ဍည၊ အန္တေဝါသိကာ တေ လဒ္ဓါ’’တိ ဝုတ္တေ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ သတ္ထာ ‘‘ဧဝံ ကိရ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ၊ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ န နော အညဿ ဧဝရူပေါ အာနုဘာဝေါ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော၊ တေနမှာ ပဗ္ဗဇိတာ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဧဝရူပေ ဒုပ္ပညကမ္မေ ပတိဋ္ဌာယ ဝဿသတံ ဇီဝနတော ဣဒါနိ ဝေါ ပညာသမ္ပဒါယ ဝတ္တမာနာနံ ဧကာဟမ္ပိ ဇီဝိတံ သေယျော’’တိ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၁၁။

‘‘ယော စ ဝဿသတံ ဇီဝေ၊ ဒုပ္ပညော အသမာဟိတော၊

ဧကာဟံ ဇီဝိတံ သေယျော၊ ပညဝန္တဿ ဈာယိနော’’တိ။

တတ္ထ ဒုပ္ပညော နိပ္ပညော။ ပညဝန္တဿာတိ သပ္ပညဿ။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝါတိ။

ဒေသနာဝသာနေ ပဉ္စသတာပိ တေ ဘိက္ခူ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ သမ္ပတ္တမဟာဇနဿာပိ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသီတိ။

ခါဏုကောဏ္ဍညတ္ထေရဝတ္ထု ဒသမံ။

၁၁။ သပ္ပဒါသတ္ထေရဝတ္ထု

ယောစ ဝဿသတံ ဇီဝေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သပ္ပဒါသတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သာဝတ္ထိယံ ကိရေကော ကုလပုတ္တော သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ လဒ္ဓူပသမ္ပဒေါ အပရေန သမယေန ဥက္ကဏ္ဌိတွာ ‘‘မာဒိသဿ ကုလပုတ္တဿ ဂိဟိဘာဝေါ နာမ အယုတ္တော၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဌတွာ မရဏမှိ မေ သေယျော’’တိ စိန္တေတွာ အတ္တနော မရဏူပါယံ စိန္တေန္တော ဝိစရတိ။ အထေကဒိဝသံ ပါတောဝ ကတဘတ္တကိစ္စာ ဘိက္ခူ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ အဂ္ဂိသာလာယ သပ္ပံ ဒိသွာ တံ ဧကသ္မိံ ကုဋေ ပက္ခိပိတွာ ကုဋံ ပိဒဟိတွာ အာဒါယ ဝိဟာရာ နိက္ခမိံသု။ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုပိ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ အာဂစ္ဆန္တော တေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ‘‘ကိံ ဣဒံ၊ အာဝုသော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သပ္ပော၊ အာဝုသော’’တိ ဝုတ္တေ ဣမိနာ ‘‘ကိံ ကရိဿထာ’’တိ? ‘‘ဆဍ္ဍေဿာမ န’’န္တိ။ တေသံ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဣမိနာ အတ္တာနံ ဍံသာပေတွာ မရိဿာမီ’’တိ ‘‘အာဟရထ၊ အဟံ တံ ဆဍ္ဍေဿာမီ’’တိ တေသံ ဟတ္ထတော ကုဋံ ဂဟေတွာ ဧကသ္မိံ ဌာနေ နိသိန္နော တေန သပ္ပေန အတ္တာနံ ဍံသာပေတိ၊ သပ္ပော ဍံသိတုံ န ဣစ္ဆတိ။ သော ကုဋေ ဟတ္ထံ ဩတာရေတွာ ဣတော စိတော စ အာလောလေတိ၊ ဃောရသပ္ပဿ မုခံ ဝိဝရိတွာ အင်္ဂုလိံ ပက္ခိပတိ၊ နေဝ နံ သပ္ပော ဍံသိ။ သော ‘‘နာယံ အာသီဝိသော၊ ဃရသပ္ပော ဧသော’’တိ တံ ပဟာယ ဝိဟာရံ အဂမာသိ။ အထ နံ ဘိက္ခူ ‘‘ဆဍ္ဍိတော တေ၊ အာဝုသော၊ သပ္ပော’’တိ အာဟံသု။ ‘‘န သော၊ အာဝုသော၊ ဃောရသပ္ပော၊ ဃရသပ္ပော ဧသော’’တိ။ ‘‘ဃောရသပ္ပောယေဝါဝုသော၊ မဟန္တံ ဖဏံ ကတွာ သုသုယန္တော ဒုက္ခေန အမှေဟိ ဂဟိတော၊ ကိံ ကာရဏာ ဧဝံ တွံ ဝဒေသီ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘အဟံ၊ အာဝုသော၊ တေန အတ္တာနံ ဍံသာပေန္တောပိ မုခေ အင်္ဂုလိံ ပက္ခိပေန္တောပိ တံ ဍံသာပေတုံ နာသက္ခိ’’န္တိ။ တံ သုတွာ ဘိက္ခူ တုဏှီ အဟေသုံ။

အထေကဒိဝသံ နှာပိတော ဒွေ တယော ခုရေ အာဒါယ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဧကံ ဘူမိယံ ဌပေတွာ ဧကေန ဘိက္ခူနံ ကေသေ ဩဟာရေတိ။ သော ဘူမိယံ ဌပိတံ ခုရံ ဂဟေတွာ ‘‘ဣမိနာ ဂီဝံ ဆိန္ဒိတွာ မရိဿာမီ’’တိ ဧကသ္မိံ ရုက္ခေ ဂီဝံ ဥပနိဓာယ ခုရဓာရံ ဂလနာဠိယံ ကတွာ ဌိတော ဥပသမ္ပဒါမာဠတော ပဋ္ဌာယ အတ္တနော သီလံ အာဝဇ္ဇေန္တော ဝိမလစန္ဒမဏ္ဍလံ ဝိယ သုဓောတမဏိခန္ဓမိဝ စ နိမ္မလံ သီလံ အဒ္ဒသ။ တဿ တံ ဩလောကေန္တဿ သကလသရီရံ ဖရန္တီ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော ပီတိံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေန္တော သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပတွာ ခုရံ အာဒါယ ဝိဟာရမဇ္ဈံ ပါဝိသိ။ အထ နံ ဘိက္ခူ ‘‘ကဟံ ဂတောသိ၊ အာဝုသော’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘‘ဣမိနာ ခုရေန ဂလနာဠိံ ဆိန္ဒိတွာ မရိဿာမီ’တိ ဂတောမှိ ၊ အာဝုသော’’တိ။ အထ ‘‘ကသ္မာ န မတောသီ’’တိ? ဣဒါနိမှိ သတ္ထံ အာဟရိတုံ အဘဗ္ဗော ဇာတော။ အဟဉှိ ‘‘ဣမိနာ ခုရေန ဂလနာဠိံ ဆိန္ဒိဿာမီ’’တိ ဉာဏခုရေန သဗ္ဗကိလေသေ ဆိန္ဒိန္တိ။ ဘိက္ခူ ‘‘အယံ အဘူတေန အညံ ဗျာကရောတီ’’တိ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ ဘဂဝါ တေသံ ကထံ သုတွာ အာဟ – ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခီဏာသဝါ နာမ သဟတ္ထာ အတ္တာနံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တီ’’တိ။ ဘန္တေ၊ တုမှေ ဣမံ ‘‘ခီဏာသဝေါ’’တိ ဝဒထ၊ ဧဝံ အရဟတ္တူပနိဿယသမ္ပန္နော ပနာယံ ကသ္မာ ဥက္ကဏ္ဌတိ၊ ကိမဿ အရဟတ္တူပနိဿယကာရဏံ ‘‘ကသ္မာ သော သပ္ပော ဧတံ န ဍံသတီ’’တိ? ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ သော တာဝ သပ္ပော ဣမဿ ဣတော တတိယေ အတ္တဘာဝေ ဒါသော အဟောသိ၊ သော အတ္တနော သာမိကဿ သရီရံ ဍံသိတုံ န ဝိသဟတီ’’တိ။ ဧဝံ တာဝ နေသံ သတ္ထာ ဧကံ ကာရဏံ အာစိက္ခိ။ တတော ပဋ္ဌာယ စ သော ဘိက္ခု သပ္ပဒါသော နာမ ဇာတော။

ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ကိရေကော ကုလပုတ္တော သတ္ထု ဓမ္မကထံ သုတွာ ဥပ္ပန္နသံဝေဂေါ ပဗ္ဗဇိတွာ လဒ္ဓူပသမ္ပဒေါ အပရေန သမယေန အနဘိရတိယာ ဥပ္ပန္နာယ ဧကဿ သဟာယကဿ ဘိက္ခုနော အာရောစေသိ။ သော တဿ အဘိဏှံ ဂိဟိဘာဝေ အာဒီနဝံ ကထေသိ။ တံ သုတွာ ဣတရော သာသနေ အဘိရမိတွာ ပုဗ္ဗေ အနဘိရတကာလေ မလဂ္ဂဟိတေ သမဏပရိက္ခာရေ ဧကသ္မိံ သောဏ္ဍိတီရေ နိမ္မလေ ကရောန္တော နိသီဒိ။ သဟာယကောပိဿ သန္တိကေယေဝ နိသိန္နော။ အထ နံ သော ဧဝမာဟ – ‘‘အဟံ၊ အာဝုသော၊ ဥပ္ပဗ္ဗဇန္တော ဣမေ ပရိက္ခာရေ တုယှံ ဒါတုကာမော အဟောသိ’’န္တိ။ သော လောဘံ ဥပ္ပာဒေတွာ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမိနာ မယှံ ပဗ္ဗဇိတေန ဝါ ဥပ္ပဗ္ဗဇိတေန ဝါ ကော အတ္ထော၊ ဣဒါနိ ပရိက္ခာရေ ဂဏှိဿာမီ’’တိ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ ‘‘ကိံ ဒါနာဝုသော၊ အမှာကံ ဇီဝိတေန၊ ယေ မယံ ကပါလဟတ္ထာ ပရကုလေသု ဘိက္ခာယ စရာမ၊ ပုတ္တဒါရေဟိ သဒ္ဓိံ အာလာပသလ္လာပံ န ကရောမာ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တော ဂိဟိဘာဝဿ ဂုဏံ ကထေသိ။ သော တဿ ကထံ သုတွာ ပုန ဥက္ကဏ္ဌိတော ဟုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ မယာ ‘ဥက္ကဏ္ဌိတောမှီ’တိ ဝုတ္တေ ပဌမံ ဂိဟိဘာဝေ အာဒီနဝံ ကထေတွာ ဣဒါနိ အဘိဏှံ ဂုဏံ ကထေတိ၊ ‘ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’’န္တိ စိန္တေန္တော ‘‘ဣမေသု သမဏပရိက္ခာရေသု လောဘေနာ’’တိ ဉတွာ သယမေဝ အတ္တနော စိတ္တံ နိဝတ္တေသိ။ ဧဝမဿ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ဧကဿ ဘိက္ခုနော ဥက္ကဏ္ဌာပိတတ္တာ ဣဒါနိ အနဘိရတိ ဥပ္ပန္နာ။ ယော ပန တေနေဝ တဒါ ဝီသတိ ဝဿသဟဿာနိ သမဏဓမ္မော ကတော၊ သွဿ ဧတရဟိ အရဟတ္တူပနိဿယော ဇာတောတိ။

ဣမမတ္ထံ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော သန္တိကာ သုတွာ ဥတ္တရိံ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ဘန္တေ၊ အယံ ကိရ ဘိက္ခု ခုရဓာရံ ဂလနာဠိယံ ကတွာ ဌိတောဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ နု ခေါ ဧတ္တကေန ခဏေန အရဟတ္တမဂ္ဂေါ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာရဒ္ဓဝီရိယဿ ဘိက္ခုနော ပါဒံ ဥက္ခိပိတွာ ဘူမိယံ ဌပေန္တဿ ပါဒေ ဘူမိယံ အသမ္ပတ္တေယေဝ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကုသီတဿ ပုဂ္ဂလဿ ဟိ ဝဿသတံ ဇီဝနတော အာရဒ္ဓဝီရိယဿ ခဏမတ္တမ္ပိ ဇီဝိတံ သေယျော’’တိ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၁၂။

‘‘ယော စ ဝဿသတံ ဇီဝေ၊ ကုသီတော ဟီနဝီရိယော၊

ဧကာဟံ ဇီဝိကံ သေယျော၊ ဝီရိယမာရဘတော ဒဠှ’’န္တိ။

တတ္ထ ကုသီတောတိ ကာမဝိတက္ကာဒီဟိ တီဟိ ဝိတက္ကေဟိ ဝီတိနာမေန္တော ပုဂ္ဂလော။ ဟီနဝီရိယောတိ နိဗ္ဗီရိယော။ ဝီရိယမာရဘတော ဒဠှန္တိ ဒုဝိဓဇ္ဈာနနိဗ္ဗတ္တနသမတ္ထံ ထိရံ ဝီရိယံ အာရဘန္တဿ။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။

ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

သပ္ပဒါသတ္ထေရဝတ္ထု ဧကာဒသမံ။

၁၂။ ပဋာစာရာထေရီဝတ္ထု

ယော စ ဝဿသတံ ဇီဝေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပဋာစာရံ ထေရိံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သာ ကိရ သာဝတ္ထိယံ စတ္တာလီသကောဋိဝိဘဝဿ သေဋ္ဌိနော ဓီတာ အဟောသိ အဘိရူပါ။ တံ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကကာလေ သတ္တဘူမိကဿ ပါသာဒဿ ဥပရိမတလေ ရက္ခန္တာ ဝသာပေသုံ။ ဧဝံ သန္တေပိ သာ ဧကေန အတ္တနော စူဠူပဋ္ဌာကေန သဒ္ဓိံ ဝိပ္ပဋိပဇ္ဇိ ။ အထဿာ မာတာပိတရော သမဇာတိကကုလေ ဧကဿ ကုမာရဿ ပဋိဿုဏိတွာ ဝိဝါဟဒိဝသံ ဌပေသုံ။ တသ္မိံ ဥပကဋ္ဌေ သာ တံ စူဠူပဋ္ဌာကံ အာဟ – ‘‘မံ ကိရ အသုကကုလဿ နာမ ဒဿန္တိ၊ မယိ ပတိကုလံ ဂတေ မမ ပဏ္ဏာကာရံ ဂဟေတွာ အာဂတောပိ တတ္ထ ပဝေသနံ န လဘိဿသိ၊ သစေ တေ မယိ သိနေဟော အတ္ထိ၊ ဣဒါနေဝ မံ ဂဟေတွာ ယေန ဝါ တေန ဝါ ပလာယဿူ’’တိ။ ‘‘သော သာဓု၊ ဘဒ္ဒေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ အဟံ သွေ ပါတောဝ နဂရဒွါရဿ အသုကဋ္ဌာနေ နာမ ဌဿာမိ၊ တွံ ဧကေန ဥပါယေန နိက္ခမိတွာ တတ္ထ အာဂစ္ဆေယျာသီ’’တိ ဝတွာ ဒုတိယဒိဝသေ သင်္ကေတဋ္ဌာနေ အဋ္ဌာသိ။ သာပိ ပါတောဝ ကိလိဋ္ဌံ ဝတ္ထံ နိဝါသေတွာ ကေသေ ဝိက္ကိရိတွာ ကုဏ္ဍကေန သရီရံ မက္ခိတွာ ကုဋံ အာဒါယ ဒါသီဟိ သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တီ ဝိယ ဃရာ နိက္ခမိတွာ တံ ဌာနံ အဂမာသိ။ သော တံ အာဒါယ ဒူရံ ဂန္တွာ ဧကသ္မိံ ဂါမေ နိဝါသံ ကပ္ပေတွာ အရညေ ခေတ္တံ ကသိတွာ ဒါရုပဏ္ဏာဒီနိ အာဟရတိ။ ဣတရာ ကုဋေန ဥဒကံ အာဟရိတွာ သဟတ္ထာ ကောဋ္ဋနပစနာဒီနိ ကရောန္တီ အတ္တနော ပါပဿ ဖလံ အနုဘောတိ။ အထဿာ ကုစ္ဆိယံ ဂဗ္ဘော ပတိဋ္ဌာသိ။ သာ ပရိပုဏ္ဏဂဗ္ဘာ ‘‘ဣဓ မေ ကောစိ ဥပကာရကော နတ္ထိ၊ မာတာပိတရော နာမ ပုတ္တေသု မုဒုဟဒယာ ဟောန္တိ၊ တေသံ သန္တိကံ မံ နေဟိ၊ တတ္ထ မေ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတီ’’တိ သာမိကံ ယာစိ။ သော ‘‘ကိံ၊ ဘဒ္ဒေ၊ ကထေသိ၊ မံ ဒိသွာ တဝ မာတာပိတရော ဝိဝိဓာ ကမ္မကာရဏာ ကရေယျုံ၊ န သက္ကာ မယာ တတ္ထ ဂန္တု’’န္တိ ပဋိက္ခိပိ။ သာ ပုနပ္ပုနံ ယာစိတွာပိ ဂမနံ အလဘမာနာ တဿ အရညံ ဂတကာလေ ပဋိဝိဿကေ အာမန္တေတွာ ‘‘သစေ သော အာဂန္တွာ မံ အပဿန္တော ‘ကဟံ ဂတာ’တိ ပုစ္ဆိဿတိ၊ မမ အတ္တနော ကုလဃရံ ဂတဘာဝံ အာစိက္ခေယျာထာ’’တိ ဝတွာ ဂေဟဒွါရံ ပိဒဟိတွာ ပက္ကာမိ။ သောပိ အာဂန္တွာ တံ အပဿန္တော ပဋိဝိဿကေ ပုစ္ဆိတွာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ‘‘နိဝတ္တေဿာမိ န’’န္တိ အနုဗန္ဓိတွာ တံ ဒိသွာ နာနပ္ပကာရံ ယာစိယမာနောပိ နိဝတ္တေတုံ နာသက္ခိ။ အထဿာ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ကမ္မဇဝါတာ စလိံသု။ သာ ဧကံ ဂစ္ဆန္တရံ ပဝိသိတွာ၊ ‘‘သာမိ၊ ကမ္မဇဝါတာ မေ စလိတာ’’တိ ဝတွာ ဘူမိယံ နိပဇ္ဇိတွာ သမ္ပရိဝတ္တမာနာ ကိစ္ဆေန ဒါရကံ ဝိဇာယိတွာ ‘‘ယဿတ္ထာယာဟံ ကုလဃရံ ဂစ္ဆေယျံ၊ သော အတ္ထော နိပ္ဖန္နော’’တိ ပုနဒေဝ တေန သဒ္ဓိံ ဂေဟံ အာဂန္တွာ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။

တဿာ အပရေန သမယေန ပုန ဂဗ္ဘော ပတိဋ္ဌဟိ။ သာ ပရိပုဏ္ဏဂဗ္ဘာ ဟုတွာ ပုရိမနယေနေဝ သာမိကံ ယာစိတွာ ဂမနံ အလဘမာနာ ပုတ္တံ အင်္ကေနာဒါယ တထေဝ ပက္ကမိတွာ တေန အနုဗန္ဓိတွာ ‘‘တိဋ္ဌာဟီ’’တိ ဝုတ္တေ နိဝတ္တိတုံ န ဣစ္ဆိ။ အထ နေသံ ဂစ္ဆန္တာနံ မဟာ အကာလမေဃော ဥဒပါဒိ သမန္တာ ဝိဇ္ဇုလတာဟိ အာဒိတ္တံ ဝိယ မေဃတ္ထနိတေဟိ၊ ဘိဇ္ဇမာနံ ဝိယ ဥဒကဓာရာနိပါတနိရန္တရံ နဘံ အဟောသိ။ တသ္မိံ ခဏေ တဿာ ကမ္မဇဝါတာ စလိံသု။ သာ သာမိကံ အာမန္တေတွာ၊ ‘‘သာမိ၊ ကမ္မဇဝါတာ မေ စလိတာ၊ န သက္ကောမိ သန္ဓာရေတုံ၊ အနောဝဿကဋ္ဌာနံ မေ ဇာနာဟီ’’တိ အာဟ။ သော ဟတ္ထဂတာယ ဝါသိယာ ဣတော စိတော စ ဥပဓာရေန္တော ဧကသ္မိံ ဝမ္မိကမတ္ထကေ ဇာတံ ဂုမ္ဗံ ဒိသွာ ဆိန္ဒိတုံ အာရဘိ။ အထ နံ ဝမ္မိကတော နိက္ခမိတွာ ဃောရဝိသော အာသီဝိသော ဍံသိ။ တင်္ခဏညေဝဿ သရီရံ အန္တောသမုဋ္ဌိတာဟိ အဂ္ဂိဇာလာဟိ ဍယှမာနံ ဝိယ နီလဝဏ္ဏံ ဟုတွာ တတ္ထေဝ ပတိ။ ဣတရာပိ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝမာနာ တဿ အာဂမနံ ဩလောကေန္တီပိ တံ အဒိသွာဝ အပရမ္ပိ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ ဒွေ ဒါရကာ ဝါတဝုဋ္ဌိဝေဂံ အသဟမာနာ မဟာဝိရဝံ ဝိရဝန္တိ။ သာ ဥဘောပိ တေ ဥရန္တရေ ကတွာ ဒွီဟိ ဇဏ္ဏုကေဟိ စေဝ ဟတ္ထေဟိ စ ဘူမိယံ ဥပ္ပီဠေတွာ တထာ ဌိတာဝ ရတ္တိံ ဝီတိနာမေသိ။ သကလသရီရံ နိလ္လောဟိတံ ဝိယ ပဏ္ဍုပလာသဝဏ္ဏံ အဟောသိ။ သာ ဥဋ္ဌိတေ အရုဏေ မံသပေသိဝဏ္ဏံ ဧကံ ပုတ္တံ အင်္ကေနာဒါယ ဣတရံ အင်္ဂုလိယာ ဂဟေတွာ ‘‘ဧဟိ၊ တာတ၊ ပိတာ တေ ဣတော ဂတော’’တိ ဝတွာ သာမိကဿ ဂတမဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တီ တံ ဝမ္မိကမတ္ထကေ ကာလံ ကတွာ ပတိတံ နီလဝဏ္ဏံ ထဒ္ဓသရီရံ ဒိသွာ ‘‘မံ နိဿာယ မမ သာမိကော ပန္ထေ မတော’’တိ ရောဒန္တီ ပရိဒေဝန္တီ ပါယာသိ။

သာ သကလရတ္တိံ ဒေဝေန ဝုဋ္ဌတ္တာ အစိရဝတိံ နဒိံ ဇဏ္ဏုပ္ပမာဏေန ကဋိပ္ပမာဏေန ထနပ္ပမာဏေန ဥဒကေန ပရိပုဏ္ဏံ ဒိသွာ အတ္တနော မန္ဒဗုဒ္ဓိတာယ ဒွီဟိ ဒါရကေဟိ သဒ္ဓိံ ဥဒကံ ဩတရိတုံ အဝိသဟန္တီ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ဩရိမတီရေ ဌပေတွာ ဣတရံ အာဒါယ ပရတီရံ ဂန္တွာ သာခါဘင်္ဂံ အတ္ထရိတွာ နိပဇ္ဇာပေတွာ ‘‘ဣတရဿ သန္တိကံ ဂမိဿာမီ’’တိ ဗာလပုတ္တကံ ပဟာယ တရိတုံ အသက္ကောန္တီ ပုနပ္ပုနံ နိဝတ္တိတွာ ဩလောကယမာနာ ပါယာသိ။ အထဿာ နဒီမဇ္ဈံ ဂတကာလေ ဧကော သေနော တံ ကုမာရံ ဒိသွာ ‘‘မံသပေသီ’’တိ သညာယ အာကာသတော ဘဿိ။ သာ တံ ပုတ္တဿတ္ထာယ ဘဿန္တံ ဒိသွာ ဥဘော ဟတ္ထေ ဥက္ခိပိတွာ ‘‘သူသူ’’တိ တိက္ခတ္တုံ မဟာသဒ္ဒံ နိစ္ဆာရေသိ။ သေနော ဒူရဘာဝေန တံ အသုတွာဝ ကုမာရကံ ဂဟေတွာ ဝေဟာသံ ဥပ္ပတိတွာ ဂတော။ ဩရိမတီရေ ဌိတပုတ္တော မာတရံ နဒီမဇ္ဈေ ဥဘော ဟတ္ထေ ဥက္ခိပိတွာ မဟာသဒ္ဒံ နိစ္ဆာရယမာနံ ဒိသွာ ‘‘မံ ပက္ကောသတီ’’တိ သညာယ ဝေဂေန ဥဒကေ ပတိ။ ဣတိဿာ ဗာလပုတ္တံ သေနော ဟရိ၊ ဇေဋ္ဌပုတ္တော ဥဒကေန ဝူဠှော။

သာ ‘‘ဧကော မေ ပုတ္တော သေနေန ဂဟိတော၊ ဧကော ဥဒကေန ဝူဠှော၊ ပန္ထေ မေ ပတိ မတော’’တိ ရောဒန္တီ ပရိဒေဝန္တီ ဂစ္ဆမာနာ သာဝတ္ထိတော အာဂစ္ဆန္တံ ဧကံ ပုရိသံ ဒိသွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကတ္ထ ဝါသိကောသိ၊ တာတာ’’တိ? ‘‘သာဝတ္ထိဝါသိကောမှိ၊ အမ္မာ’’တိ။ ‘‘သာဝတ္ထိနဂရေ အသုကဝီထိယံ ဧဝရူပံ အသုကကုလံ နာမ အတ္ထိ၊ ဇာနာသိ၊ တာတာ’’တိ? ‘‘ဇာနာမိ၊ အမ္မ၊ တံ ပန မာ ပုစ္ဆိ၊ သစေ အညံ ဇာနာသိ ပုစ္ဆာ’’တိ။ ‘‘အညေန မေ ကမ္မံ နတ္ထိ၊ တဒေဝ ပုစ္ဆာမိ၊ တာတာ’’တိ။ ‘‘အမ္မ၊ တွံ အတ္တနော အနာစိက္ခိတုံ န ဒေသိ၊ အဇ္ဇ တေ သဗ္ဗရတ္တိံ ဒေဝေါ ဝဿန္တော ဒိဋ္ဌော’’တိ။ ‘‘ဒိဋ္ဌော မေ၊ တာတ၊ မယှမေဝေသော သဗ္ဗရတ္တိံ ဝုဋ္ဌော၊ န အညဿ။ မယှံ ပန ဝုဋ္ဌကာရဏံ ပစ္ဆာ တေ ကထေဿာမိ၊ ဧတသ္မိံ တာဝ မေ သေဋ္ဌိဂေဟေ ပဝတ္တိံ ကထေဟီ’’တိ။ ‘‘အမ္မ၊ အဇ္ဇ ရတ္တိံ သေဋ္ဌိဉ္စ သေဋ္ဌိဘရိယဉ္စ သေဋ္ဌိပုတ္တဉ္စာတိ တယောပိ ဇနေ အဝတ္ထရမာနံ ဂေဟံ ပတိ၊ တေ ဧကစိတကသ္မိံ ဈာယန္တိ။ ဧသ ဓူမော ပညာယတိ၊ အမ္မာ’’တိ။ သာ တသ္မိံ ခဏေ နိဝတ္ထဝတ္ထံ ပတမာနံ န သဉ္ဇာနိ၊ ဥမ္မတ္တိကဘာဝံ ပတွာ ယထာဇာတာဝ ရောဒန္တီ ပရိဒေဝန္တီ –

‘‘ဥဘော ပုတ္တာ ကာလကတာ၊ ပန္ထေ မယှံ ပတီ မတော၊

မာတာ ပိတာ စ ဘာတာ စ၊ ဧကစိတမှိ ဍယှရေ’’တိ။ (အပ။ ထေရီ ၂။၂။၄၉၈) –

ဝိလပန္တီ ပရိဗ္ဘမိ။ မနုဿာ တံ ဒိသွာ ‘‘ဥမ္မတ္တိကာ ဥမ္မတ္တိကာ’’တိ ကစဝရံ ဂဟေတွာ ပံသုံ ဂဟေတွာ မတ္ထကေ ဩကိရန္တာ လေဍ္ဍူဟိ ပဟရန္တိ။ သတ္ထာ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရေ အဋ္ဌပရိသမဇ္ဈေ နိသီဒိတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော တံ အာဂစ္ဆမာနံ အဒ္ဒသ ကပ္ပသတသဟဿံ ပူရိတပါရမိံ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နံ။

သာ ကိရ ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓကာလေ ပဒုမုတ္တရသတ္ထာရာ ဧကံ ဝိနယဓရတ္ထေရိံ ဗာဟာယ ဂဟေတွာ နန္ဒနဝနေ ဌပေန္တံ ဝိယ ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပိယမာနံ ဒိသွာ ‘‘အဟမ္ပိ တုမှာဒိသဿ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ ဝိနယဓရတ္ထေရီနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနံ လဘေယျ’’န္တိ အဓိကာရံ ကတွာ ပတ္ထနံ ဌပေသိ။ ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓါ အနာဂတံသဉာဏံ ပတ္ထရိတွာ ပတ္ထနာယ သမိဇ္ဈနဘာဝံ ဉတွာ ‘‘အနာဂတေ ဂေါတမဗုဒ္ဓဿ နာမ သာသနေ အယံ ပဋာစာရာ နာမေန ဝိနယဓရတ္ထေရီနံ အဂ္ဂါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တံ ဧဝံ ပတ္ထိတပတ္ထနံ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နံ သတ္ထာ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တိံ ဒိသွာ ‘‘ဣမိဿာ ဌပေတွာ မံ အညော အဝဿယော ဘဝိတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထီ’’တိ စိန္တေတွာ တံ ယထာ ဝိဟာရာဘိမုခံ အာဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ အကာသိ။ ပရိသာ တံ ဒိသွာဝ ‘‘ဣမိဿာ ဥမ္မတ္တိကာယ ဣတော အာဂန္တုံ မာ ဒဒိတ္ထာ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ ‘‘အပေထ၊ မာ နံ ဝါရယိတ္ထာ’’တိ ဝတွာ အဝိဒူရဋ္ဌာနံ အာဂတကာလေ ‘‘သတိံ ပဋိလဘ ဘဂိနီ’’တိ အာဟ။ သာ တံ ခဏံယေဝ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန သတိံ ပဋိလဘိ။ တသ္မိံကာလေ နိဝတ္ထဝတ္ထဿ ပတိတဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ ဟိရောတ္တပ္ပံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိ။ အထဿာ ဧကော ပုရိသော ဥတ္တရသာဋကံ ခိပိ။ သာ တံ နိဝါသေတွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏေသု ပါဒေသု ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ အဝဿယော မေ ဟောထ၊ ပတိဋ္ဌာ မေ ဟောထ။ ဧကဉှိ မေ ပုတ္တံ သေနော ဂဏှိ၊ ဧကော ဥဒကေန ဝူဠှော၊ ပန္ထေ မေ ပတိ မတော၊ မာတာပိတရော စေဝ မေ ဘာတာ စ ဂေဟေန အဝတ္ထဋာ ဧကစိတကသ္မိံ ဈာယန္တီ’’တိ။

သတ္ထာ တဿာ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ပဋာစာရေ၊ မာ စိန္တယိ၊ တဝ တာဏံ သရဏံ အဝဿယော ဘဝိတုံ သမတ္ထဿေဝ သန္တိကံ အာဂတာသိ။ ယထာ ဟိ တဝ ဣဒါနိ ဧကော ပုတ္တကော သေနေန ဂဟိတော၊ ဧကော ဥဒကေန ဝူဠှော၊ ပန္ထေ ပတိ မတော၊ မာတာပိတရော စေဝ ဘာတာ စ ဂေဟေန အဝတ္ထဋာ၊ ဧဝမေဝ ဣမသ္မိံ သံသာရေ ပုတ္တာဒီနံ မတကာလေ တဝ ရောဒန္တိယာ ပဂ္ဃရိတအဿု စတုန္နံ မဟာသမုဒ္ဒါနံ ဥဒကတော ဗဟုတရ’’န္တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘စတူသု သမုဒ္ဒေသု ဇလံ ပရိတ္တကံ၊

တတော ဗဟုံ အဿုဇလံ အနပ္ပကံ၊

ဒုက္ခေန ဖုဋ္ဌဿ နရဿ သောစနာ၊

ကိံ ကာရဏာ အမ္မ တုဝံ ပမဇ္ဇသီ’’တိ။

ဧဝံ သတ္ထရိ အနမတဂ္ဂပရိယာယံ ကထေန္တေ တဿ သရီရေ သောကော တနုတ္တံ အဂမာသိ။ အထ နံ တနုဘူတသောကံ ဉတွာ ပုန သတ္ထာ အာမန္တေတွာ ‘‘ပဋာစာရေ ပုတ္တာဒယော နာမ ပရလောကံ ဂစ္ဆန္တဿ တာဏံ ဝါ လေဏံ ဝါ သရဏံ ဝါ ဘဝိတုံ န သက္ကောန္တိ၊ တသ္မာ ဝိဇ္ဇမာနာပိ တေ န သန္တိယေဝ၊ ပဏ္ဍိတေန ပန သီလံ ဝိသောဓေတွာ အတ္တနော နိဗ္ဗာနဂါမိမဂ္ဂံ ခိပ္ပမေဝ သောဓေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

‘‘န သန္တိ ပုတ္တာ တာဏာယ၊ န ပိတာ နာပိ ဗန္ဓဝါ၊

အန္တကေနာဓိပန္နဿ၊ နတ္ထိ ဉာတီသု တာဏတာ။ (ဓ။ ပ။ ၂၈၈၊ အပ။ ထေရီ ၂။၂။၅၀၁)၊

‘‘ဧတမတ္ထဝဿံ ဉတွာ၊ ပဏ္ဍိတော သီလသံဝုတော၊

နိဗ္ဗာနဂမနံ မဂ္ဂံ၊ ခိပ္ပမေဝ ဝိသောဓယေ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၈၉)၊

ဒေသနာဝသာနေ ပဋာစာရာ မဟာပထဝိယံ ပံသုပရိမာဏေ ကိလေသေ ဈာပေတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ၊ အညေပိ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။ သာ ပန သောတာပန္နာ ဟုတွာ သတ္ထာရံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ သတ္ထာ တံ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကံ ပဟိဏိတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ သာ လဒ္ဓူပသမ္ပဒါ ပဋိတာစာရတ္တာ ပဋာစာရာတွေဝ ပညာယိ။ သာ ဧကဒိဝသံ ကုဋေန ဥဒကံ အာဒါယ ပါဒေ ဓောဝန္တီ ဥဒကံ အာသိဉ္စိ၊ တံ ထောကံ ဂန္တွာ ပစ္ဆိဇ္ဇိ။ ဒုတိယဝါရေ အာသိတ္တံ တတော ဒူရတရံ အဂမာသိ။ တတိယဝါရေ အာသိတ္တံ တတောပိ ဒူရတရန္တိ။ သာ တဒေဝ အာရမ္မဏံ ဂဟေတွာ တယော ဝယေ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ‘‘မယာ ပဌမံ အာသိတ္တံ ဥဒကံ ဝိယ ဣမေ သတ္တာ ပဌမဝယေပိ မရန္တိ၊ တတော ဒူရတရံ ဂတံ ဒုတိယဝါရေ အာသိတ္တံ ဥဒကံ ဝိယ မဇ္ဈိမဝယေပိ မရန္တိ၊ တတောပိ ဒူရတရံ ဂတံ တတိယဝါရေ အာသိတ္တံ ဥဒကံ ဝိယ ပစ္ဆိမဝယေပိ မရန္တိယေဝါ’’တိ စိန္တေသိ။ သတ္ထာ ဂန္ဓကုဋိယံ နိသိန္နောဝ ဩဘာသံ ဖရိတွာ တဿာ သမ္မုခေ ဌတွာ ကထေန္တော ဝိယ ‘‘ဧဝမေတံ ပဋာစာရေ၊ ပဉ္စန္နမ္ပိ ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယံ အပဿန္တဿ ဝဿသတံ ဇီဝနတော တေသံ ဥဒယဗ္ဗယံ ပဿန္တဿ ဧကာဟမ္ပိ ဧကက္ခဏမ္ပိ ဇီဝိတံ သေယျော’’တိ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဂါထမာဟ –

၁၁၃။

‘‘ယော စ ဝဿသတံ ဇီဝေ၊ အပဿံ ဥဒယဗ္ဗယံ၊

ဧကာဟံ ဇီဝိတံ သေယျော၊ ပဿတော ဥဒယဗ္ဗယ’’န္တိ။

တတ္ထ အပဿံ ဥဒယဗ္ဗယန္တိ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ပဉ္စဝီသတိယာ လက္ခဏေဟိ ဥဒယဉ္စ ဝယဉ္စ အပဿန္တော။ ပဿတော ဥဒယဗ္ဗယန္တိ တေသံ ဥဒယဉ္စ ဝယဉ္စ ပဿန္တဿ။ ဣတရဿ ဇီဝနတော ဧကာဟမ္ပိ ဇီဝိတံ သေယျောတိ။

ဒေသနာဝသာနေ ပဋာစာရာ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။

ပဋာစာရာထေရီဝတ္ထု ဒွါဒသမံ။

၁၃။ ကိသာဂေါတမီဝတ္ထု

ယောစ ဝဿသတံ ဇီဝေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကိသာဂေါတမိံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သာဝတ္ထိယံ ကိရေကဿ သေဋ္ဌိဿ ဂေဟေ စတ္တာလီသကောဋိဓနံ အင်္ဂါရာ ဧဝ ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။ သေဋ္ဌိ တံ ဒိသွာ ဥပ္ပန္နသောကော အာဟာရံ ပဋိက္ခိပိတွာ မဉ္စကေ နိပဇ္ဇိ။ တဿေကော သဟာယကော ဂေဟံ ဂန္တွာ၊ ‘‘သမ္မ၊ ကသ္မာ သောစသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ၊ ‘‘သမ္မ၊ မာ သောစိ၊ အဟံ ဧကံ ဥပါယံ ဇာနာမိ၊ တံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကရောမိ၊ သမ္မာ’’တိ? အတ္တနော အာပဏေ ကိလဉ္ဇံ ပသာရေတွာ တတ္ထ တေ အင်္ဂါရေ ရာသိံ ကတွာ ဝိက္ကိဏန္တော ဝိယ နိသီဒ၊ အာဂတာဂတေသု မနုဿေသု ယေ ဧဝံ ဝဒန္တိ – ‘‘သေသဇနာ ဝတ္ထတေလမဓုဖာဏိတာဒီနိ ဝိက္ကိဏန္တိ၊ တွံ ပန အင်္ဂါရေ ဝိက္ကိဏန္တော နိသိန္နော’’တိ။ တေ ဝဒေယျာသိ – ‘‘အတ္တနော သန္တကံ အဝိက္ကိဏန္တော ကိံ ကရောမီ’’တိ? ယော ပန တံ ဧဝံ ဝဒတိ ‘‘သေသဇနာ ဝတ္ထတေလမဓုဖာဏိတာဒီနိ ဝိက္ကိဏန္တိ၊ တွံ ပန ဟိရညသုဝဏ္ဏံ ဝိက္ကိဏန္တော နိသိန္နော’’တိ။ တံ ဝဒေယျာသိ ‘‘ကဟံ ဟိရညသုဝဏ္ဏ’’န္တိ။ ‘‘ဣဒ’’န္တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘အာဟရ၊ တာဝ န’’န္တိ ဟတ္ထေဟိ ပဋိစ္ဆေယျာသိ။ ဧဝံ ဒိန္နံ တဝ ဟတ္ထေ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ ဘဝိဿတိ။ သာ ပန သစေ ကုမာရိကာ ဟောတိ၊ တဝ ဂေဟေ ပုတ္တဿ နံ အာဟရိတွာ စတ္တာလီသကောဋိဓနံ တဿာ နိယျာဒေတွာ တာယ ဒိန္နံ ဝလဉ္ဇေယျာသိ။ သစေ ကုမာရကော ဟောတိ၊ တဝ ဂေဟေ ဝယပ္ပတ္တံ ဓီတရံ တဿ ဒတွာ စတ္တာလီသကောဋိဓနံ နိယျာဒေတွာ တေန ဒိန္နံ ဝလဉ္ဇေယျာသီတိ။ သော ‘‘ဘဒ္ဒကော ဥပါယော’’တိ အတ္တနော အာပဏေ အင်္ဂါရေ ရာသိံ ကတွာ ဝိက္ကိဏန္တော ဝိယ နိသီဒိ။ ယေ ပန နံ ဧဝမာဟံသု – ‘‘သေသဇနာ ဝတ္ထတေလမဓုဖာဏိတာဒီနိ ဝိက္ကိဏန္တိ၊ ကိံ ပန တွံ အင်္ဂါရေ ဝိက္ကိဏန္တော နိသိန္နော’’တိ? တေသံ ‘‘အတ္တနော သန္တကံ အဝိက္ကိဏန္တော ကိံ ကရောမီ’’တိ ပဋိဝစနံ အဒါသိ။ အထေကာ ဂေါတမီ နာမ ကုမာရိကာ ကိသသရီရတာယ ကိသာဂေါတမီတိ ပညာယမာနာ ပရိဇိဏ္ဏကုလဿ ဓီတာ အတ္တနော ဧကေန ကိစ္စေန အာပဏဒွါရံ ဂန္တွာ တံ သေဋ္ဌိံ ဒိသွာ ဧဝမာဟ – ‘‘ကိံ၊ တာတ၊ သေသဇနာ ဝတ္ထတေလမဓုဖာဏိတာဒီနိ ဝိက္ကိဏန္တိ၊ တွံ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ ဝိက္ကိဏန္တော နိသိန္နော’’တိ? ‘‘ကဟံ၊ အမ္မ၊ ဟိရညသုဝဏ္ဏ’’န္တိ ? ‘‘နနု ‘တွံ တဒေဝ ဂဟေတွာ နိသိန္နောသီ’တိ၊ အာဟရ၊ တာဝ နံ၊ အမ္မာ’’တိ။ သာ ဟတ္ထပူရံ ဂဟေတွာ တဿ ဟတ္ထေသု ဌပေသိ၊ တံ ဟိရညသုဝဏ္ဏမေဝ အဟောသိ။

အထ နံ သေဋ္ဌိ ‘‘ကတရံ တေ၊ အမ္မ၊ ဂေဟ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အသုကံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ တဿာ အဿာမိကဘာဝံ ဉတွာ ဓနံ ပဋိသာမေတွာ တံ အတ္တနော ပုတ္တဿ အာနေတွာ စတ္တာလီသကောဋိဓနံ ပဋိစ္ဆာပေသိ။ သဗ္ဗံ ဟိရညသုဝဏ္ဏမေဝ အဟောသိ။ တဿာ အပရေန သမယေန ဂဗ္ဘော ပတိဋ္ဌဟိ။ သာ ဒသမာသစ္စယေန ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ သော ပဒသာ ဂမနကာလေ ကာလမကာသိ။ သာ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗမရဏတာယ တံ ဈာပေတုံ နီဟရန္တေ ဝါရေတွာ ‘‘ပုတ္တဿ မေ ဘေသဇ္ဇံ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ မတကဠေဝရံ အင်္ကေနာဒါယ ‘‘အပိ နု မေ ပုတ္တဿ ဘေသဇ္ဇံ ဇာနာထာ’’တိ ပုစ္ဆန္တီ ဃရပဋိပါဋိယာ ဝိစရတိ။ အထ နံ မနုဿာ၊ ‘‘အမ္မ၊ တွံ ဥမ္မတ္တိကာ ဇာတာ၊ မတကပုတ္တဿ ဘေသဇ္ဇံ ပုစ္ဆန္တီ ဝိစရသီ’’တိ ဝဒန္တိ။ သာ ‘‘အဝဿံ မမ ပုတ္တဿ ဘေသဇ္ဇံ ဇာနနကံ လဘိဿာမီ’’တိ မညမာနာ ဝိစရတိ။ အထ နံ ဧကော ပဏ္ဍိတပုရိသော ဒိသွာ၊ ‘‘အယံ မမ ဓီတာ ပဌမံ ပုတ္တကံ ဝိဇာတာ ဘဝိဿတိ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗမရဏာ၊ မယာ ဣမိဿာ အဝဿယေန ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ အာဟ – ‘‘အမ္မ၊ အဟံ ဘေသဇ္ဇံ န ဇာနာမိ၊ ဘေသဇ္ဇဇာနနကံ ပန ဇာနာမီ’’တိ။ ‘‘ကော ဇာနာတိ၊ တာတာ’’တိ? ‘‘သတ္ထာ၊ အမ္မ၊ ဇာနာတိ၊ ဂစ္ဆ၊ တံ ပုစ္ဆာဟီ’’တိ။ သာ ‘‘ဂမိဿာမိ၊ တာတ၊ ပုစ္ဆိဿာမိ၊ တာတာ’’တိ ဝတွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ ဌိတာ ပုစ္ဆိ – ‘‘တုမှေ ကိရ မေ ပုတ္တဿ ဘေသဇ္ဇံ ဇာနာထ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဇာနာမီ’’တိ။ ‘‘ကိံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ? ‘‘အစ္ဆရဂ္ဂဟဏမတ္တေ သိဒ္ဓတ္ထကေ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘လဘိဿာမိ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘ကဿ ပန ဂေဟေ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ? ‘‘ယဿ ဂေဟေ ပုတ္တော ဝါ ဓီတာ ဝါ န ကောစိ မတပုဗ္ဗော’’တိ။ သာ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ မတပုတ္တကံ အင်္ကေနာဒါယ အန္တောဂါမံ ပဝိသိတွာ ပဌမဂေဟဿ ဒွါရေ ဌတွာ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ဣမသ္မိံ ဂေဟေ သိဒ္ဓတ္ထကော၊ ပုတ္တဿ ကိရ မေ ဘေသဇ္ဇံ ဧတ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တေ တေန ဟိ ဒေထာတိ။ တေဟိ အာဟရိတွာ သိဒ္ဓတ္ထကေသု ဒိယျမာနေသု ‘‘ဣမသ္မိံ ဂေဟေ ပုတ္တော ဝါ ဓီတာ ဝါ မတပုဗ္ဗော ကောစိ နတ္ထိ၊ အမ္မာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ကိံ ဝဒေသိ၊ အမ္မ? ဇီဝမာနာ ဟိ ကတိပယာ၊ မတကာ ဧဝ ဗဟုကာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ ဂဏှထ ဝေါ သိဒ္ဓတ္ထကေ၊ နေတံ မမ ပုတ္တဿ ဘေသဇ္ဇ’’န္တိ ပဋိအဒါသိ။

သာ ဣမိနာ နီယာမေန အာဒိတော ပဋ္ဌာယ နံ ပုစ္ဆန္တီ ဝိစရိ။ သာ ဧကဂေဟေပိ သိဒ္ဓတ္ထကေ အဂဟေတွာ သာယနှသမယေ စိန္တေသိ – ‘‘အဟော ဘာရိယံ ကမ္မံ၊ အဟံ ‘မမေဝ ပုတ္တော မတော’တိ သညမကာသိံ၊ သကလဂါမေပိ ပန ဇီဝန္တေဟိ မတကာဝ ဗဟုတရာ’’တိ။ တဿာ ဧဝံ စိန္တယမာနာယ ပုတ္တသိနေဟံ မုဒုကဟဒယံ ထဒ္ဓဘာဝံ အဂမာသိ။ သာ ပုတ္တံ အရညေ ဆဍ္ဍေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘လဒ္ဓါ တေ ဧကစ္ဆရမတ္တာ သိဒ္ဓတ္ထကာ’’တိ အာဟ။ ‘‘န လဒ္ဓါ၊ ဘန္တေ၊ သကလဂါမေ ဇီဝန္တေဟိ မတကာဝ ဗဟုတရာ’’တိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘တွံ ‘မမေဝ ပုတ္တော မတော’တိ သလ္လက္ခေသိ၊ ဓုဝဓမ္မော ဧသ သတ္တာနံ။ မစ္စုရာဇာ ဟိ သဗ္ဗသတ္တေ အပရိပုဏ္ဏဇ္ဈာသယေ ဧဝ မဟောဃော ဝိယ ပရိကဍ္ဎမာနောယေဝ အပါယသမုဒ္ဒေ ပက္ခိပတီ’’တိ ဝတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘တံ ပုတ္တပသုသမ္မတ္တံ၊ ဗျာသတ္တမနသံ နရံ၊

သုတ္တံ ဂါမံ မဟောဃောဝ၊ မစ္စု အာဒါယ ဂစ္ဆတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၈၇)၊

ဂါထာပရိယောသာနေ ကိသာဂေါတမီ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ၊ အညေပိ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

သာ ပန သတ္ထာရံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ၊ သတ္ထာ တံ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကံ ပေသေတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ သာ လဒ္ဓူပသမ္ပဒါ ကိသာဂေါတမီ ထေရီတိ ပညာယိ။ သာ ဧကဒိဝသံ ဥပေါသထာဂါရေ ဝါရံ ပတွာ ဒီပံ ဇာလေတွာ နိသိန္နာ ဒီပဇာလာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိယော စ ဘိဇ္ဇန္တိယော စ ဒိသွာ ‘‘ဧဝမေဝ ဣမေ သတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ စေဝ နိရုဇ္ဈန္တိ စ၊ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တာ ဧဝ န ပညာယန္တီ’’တိ အာရမ္မဏံ အဂ္ဂဟေသိ။ သတ္ထာ ဂန္ဓကုဋိယံ နိသိန္နောဝ ဩဘာသံ ဖရိတွာ တဿာ သမ္မုခေ နိသီဒိတွာ ကထေန္တော ဝိယ ‘‘ဧဝမေဝ၊ ဂေါတမိ၊ ဣမေ သတ္တာ ဒီပဇာလာ ဝိယ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ စေဝ နိရုဇ္ဈန္တိ စ၊ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တာ ဧဝ န ပညာယန္တိ၊ ဧဝံ နိဗ္ဗာနံ အပဿန္တာနံ ဝဿသတံ ဇီဝနတော နိဗ္ဗာနံ ပဿန္တဿ ခဏမတ္တမ္ပိ ဇီဝိတံ သေယျော’’တိ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၁၄။

‘‘ယော စ ဝဿသတံ ဇီဝေ၊ အပဿံ အမတံ ပဒံ၊

ဧကာဟံ ဇီဝိတံ သေယျော၊ ပဿတော အမတံ ပဒ’’န္တိ။

တတ္ထ အမတံ ပဒန္တိ မရဏဝိရဟိတကောဋ္ဌာသံ၊ အမတမဟာနိဗ္ဗာနန္တိ အတ္ထော။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။

ဒေသနာဝသာနေ ကိသာဂေါတမီ ယထာနိသိန္နာဝ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟီတိ။

ကိသာဂေါတမီဝတ္ထု တေရသမံ။

၁၄။ ဗဟုပုတ္တိကတ္ထေရီဝတ္ထု

ယောစ ဝဿသတံ ဇီဝေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဗဟုပုတ္တိကံ ထေရိံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

သာဝတ္ထိယံ ကိရေကသ္မိံ ကုလေ သတ္တ ပုတ္တာ သတ္တ စ ဓီတရော အဟေသုံ။ တေ သဗ္ဗေပိ ဝယပ္ပတ္တာ ဂေဟေ ပတိဋ္ဌဟိတွာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ သုခပ္ပတ္တာ အဟေသုံ။ တေသံ အပရေန သမယေန ပိတာ ကာလမကာသိ။ မဟာဥပါသိကာ သာမိကေ နဋ္ဌေပိ န တာဝ ကုဋုမ္ဗံ ဝိဘဇတိ။ အထ နံ ပုတ္တာ အာဟံသု – ‘‘အမ္မ၊ အမှာကံ ပိတရိ နဋ္ဌေ တုယှံ ကော အတ္ထော ကုဋုမ္ဗေန၊ ကိံ မယံ တံ ဥပဋ္ဌာတုံ န သက္ကောမာ’’တိ။ သာ တေသံ ကထံ သုတွာ တုဏှီ ဟုတွာ ပုနပ္ပုနံ တေဟိ ဝုစ္စမာနာ ‘‘ပုတ္တာ မံ ပဋိဇဂ္ဂိဿန္တိ၊ ကိံ မေ ဝိသုံ ကုဋုမ္ဗေနာ’’တိ သဗ္ဗံ သာပတေယျံ မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ အဒါသိ။ အထ နံ ကတိပါဟစ္စယေန ဇေဋ္ဌပုတ္တဿ ဘရိယာ ‘‘အဟော အမှာကံ၊ အယျာ၊ ‘ဇေဋ္ဌပုတ္တော မေ’တိ ဒွေ ကောဋ္ဌာသေ ဒတွာ ဝိယ ဣမမေဝ ဂေဟံ အာဂစ္ဆတီ’’တိ အာဟ။ သေသပုတ္တာနံ ဘရိယာပိ ဧဝမေဝ ဝဒိံသု။ ဇေဋ္ဌဓီတရံ အာဒိံ ကတွာ တာသံ ဂေဟံ ဂတကာလေပိ နံ ဧဝမေဝ ဝဒိံသု။ သာ အဝမာနပ္ပတ္တာ ဟုတွာ ‘‘ကိံ ဣမေသံ သန္တိကေ ဝုဋ္ဌေန၊ ဘိက္ခုနီ ဟုတွာ ဇီဝိဿာမီ’’တိ ဘိက္ခုနီဥပဿယံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ တာ နံ ပဗ္ဗာဇေသုံ။ သာ လဒ္ဓူပသမ္ပဒါ ဟုတွာ ဗဟုပုတ္တိကတ္ထေရီတိ ပညာယိ။ သာ ‘‘အဟံ မဟလ္လကကာလေ ပဗ္ဗဇိတာ၊ အပ္ပမတ္တာယ မေ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဘိက္ခုနီနံ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ ကရောန္တီ ‘‘သဗ္ဗရတ္တိံ သမဏဓမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ ဟေဋ္ဌာပါသာဒေ ဧကံ ထမ္ဘံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ တံ အာဝိဉ္ဆမာနာဝ သမဏဓမ္မံ ကရောတိ၊ စင်္ကမမာနာပိ ‘‘အန္ဓကာရဋ္ဌာနေ မေ ရုက္ခေ ဝါ ကတ္ထစိ ဝါ သီသံ ပဋိဟညေယျာ’’တိ တံ ရုက္ခံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ တံ အာဝိဉ္ဆမာနာဝ သမဏဓမ္မံ ကရောတိ၊ ‘‘သတ္ထာရာ ဒေသိတဓမ္မမေဝ ကရိဿာမီ’’တိ ဓမ္မံ အာဝဇ္ဇေတွာ ဓမ္မံ အနုဿရမာနာဝ သမဏဓမ္မံ ကရောတိ။ အထ သတ္ထာ ဂန္ဓကုဋိယံ နိသိန္နောဝ ဩဘာသံ ဖရိတွာ သမ္မုခေ နိသိန္နော ဝိယ တာယ သဒ္ဓိံ ကထေန္တော ‘‘ဗဟုပုတ္တိကေ မယာ ဒေသိတံ ဓမ္မံ အနာဝဇ္ဇေန္တဿ အပဿန္တဿ ဝဿသတံ ဇီဝနတော မယာ ဒေသိတံ ဓမ္မံ ပဿန္တဿ မုဟုတ္တမ္ပိ ဇီဝိတံ သေယျော’’တိ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၁၅။

‘‘ယော စ ဝဿသတံ ဇီဝေ၊ အပဿံ ဓမ္မမုတ္တမံ၊

ဧကာဟံ ဇီဝိတံ သေယျော၊ ပဿတော ဓမ္မမုတ္တမ’’န္တိ။

တတ္ထ ဓမ္မမုတ္တမန္တိ နဝဝိဓံ လောကုတ္တရဓမ္မံ။ သော ဟိ ဥတ္တမော ဓမ္မော နာမ။ ယော ဟိ တံ န ပဿတိ၊ တဿ ဝဿသတမ္ပိ ဇီဝနတော တံ ဓမ္မံ ပဿန္တဿ ပဋိဝိဇ္ဈန္တဿ ဧကာဟမ္ပိ ဧကက္ခဏမ္ပိ ဇီဝိတံ သေယျောတိ။

ဂါထာပရိယောသာနေ ဗဟုပုတ္တိကတ္ထေရီ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟီတိ။

ဗဟုပုတ္တိကတ္ထေရီဝတ္ထု စုဒ္ဒသမံ။

သဟဿဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဋ္ဌမော ဝဂ္ဂေါ။

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ခုဒ္ဒကနိကာယေ

ဓမ္မပဒ-အဋ္ဌကထာ

(ဒုတိယော ဘာဂေါ)